On Specially Protected Natural Areas

The Law of the Republic of Kazakhstan dated 7 July 2006 № 175.

Unofficial translation
Footnote. Through the whole text:
the words “representative bodies of oblast, city of republican significance and the capital”, “executive bodies of oblast, city of republican significance: and the capital”, “executive bodies of oblast (city of republican significance and the capital)”, “representative and executive bodies of oblast (city of republican significance and the capital)”, “representative bodies of Oblast (city of republican significance, the capital), “oblasts (cities of republican significance, the capital)”, “executive bodies of Oblast (city of republican significance, the capital)” and “executive body of oblast (city of republican significance, the capital)” are substituted respectively by the words “representative bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital”, “executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital”, “local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital”, “local representative and executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital”, “Local representative bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital”, “oblasts, cities of republican significance, the capital”, “Local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital”; words “animals and plants” and “animal and plant” are substituted respectively by the words “plants and animals” and “plant and animal” by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

This Law regulates public relations on creation, expansion, protection, restoration, stable use and management of especially protected natural areas and objects of the state natural conservation fund representing especial environmental, scientific, historical and cultural and recreation value, as well as that are a component part of the national, religious and world environmental network.

CHAPTER 1. MAIN PROVISIONS
Chapter 1. GENERAL PROVISIONS

Article 1. Main definitions used in this Law

1) biological resources – genetic resources, organisms or their parts, populations or other biotic components of environmental systems having a factual or potential usability or value for a mankind;

1-1) biosphere reserve – a state natural reserve, state national natural park or state nature reserve and their protected areas included in the World Network of Biosphere Reserves;

2) sawing of a round wood – cutting of a tree for boards and (or) other products of sawmilling performed on a sawmill equipment;

2-1) traditional land use – the types of agricultural activity historically developed in a given region that do not have a harmful effect on natural complexes, objects of the state natural reserve fund, and also those adapted to this ecological system, which are carried out by owners of land plots or land users;

3) especially protected natural area – fields of land, water objects and air space above them with natural complexes and objects of the state natural conservation fund for which the special protection regime is established;

4) system of especially protected natural areas – a set of especially protected natural areas of various categories and types ensuring representational representation of the sets of all the geographic zones in there;

5) protection of especially protected natural areas (hereinafter – protection) – a set of measures that may be conducted in especially protected natural area for detection and suppression of the breaches of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas, preventions, detections and liquidation of fires;

6) defence of especially protected natural areas (hereinafter – defence) – a set of measures that mat be conducted in especially protected natural area for elimination of adverse effect of waters, protection of plants from insects and diseases, regulation of animal numbers;

7) state control in the field of especially protected natural territories – the activity of the authorized body in the field of especially protected natural areas on inspection and supervision of inspected subjects for a subject of conformance of their activity to requirements established by the legislation of the Republic of Kazakhstan in the course of carrying out and following the results of which the measures of legal restriction character may be applied without operative response;

7-1) state supervision in the field of specially protected natural areas - the activities of the authorized body in the field of specially protected natural areas to verify and monitor compliance of the inspected entities with the requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan, in the course of the implementation and as a result of which the law-limiting measures may be applied, including prompt response measures;

8) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

9) an authorized body in the field of specially protected natural areas (hereinafter referred to as the authorized body) - a state body exercising the functions of management, control and supervision, security and protection of specially protected natural areas;

10) functional zone of especially protected natural areas – the field of especially protected natural area with established regime of protection and use of lands;

11) functional zoning of especially protected natural area – division of especially protected natural area on functional zones for the purpose of establishment of optimal regime of protection and use of objects of the state natural conservation fund;

12) natural scientific rationale – scientific assessment of the practicability of creation or change of boundaries of especially protected natural area performed by specialized scientific (scientific research) and design (design and surveying) organizations;

13) introduction - the intentional or accidental transfer of plant and animal species outside their natural habitat outside their habitat;

14) state natural conservation fund – a set of objects of environment being under state protection that have especial environmental, scientific, historical and cultural, recreation value as a natural samples, unicums and relicts, genetic reserve, subject of scientific researches, enlightenment, education, tourism and recreation;

15) objects of the state natural conservation fund – geological, hydrogeological, hydrological, zoological, botanical and landscape objects and their sets, especially valuable plantings of the state forest fund, wetlands, important bird areas, unique natural water objects or their fields, rare and endangered types of plants and animals, unique objects of plant world having special environmental, scientific, historical and cultural, recreation significance;

16) recreation load – simultaneous quantity of vacationers on a unit area in consideration of a total time of the type of rest for accounting period or for a time unit;

17) nature records – a set of details of system supervisions carried out by scientific subdivisions of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves and state regional nature parks of conditions of environmental systems and objects of the state natural conservation fund conducted on a single method;

18) natural complexes – a set of objects of biological diversity and inanimate nature subjected to protection;

19) stable use of natural complexes – use of biological resources of the natural complexes in such a manner and tempo that do not lead to depletion of biological diversity in the long-term perspective;

20) environmental organizations – the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves, state regional nature parks created in legal organizational form of the state institution (hereinafter – environmental institutions), and the state botanical gardens, state dendrological parks created in the legal organizational form of the state enterprise;

21) feasibility study – economic, environmental and social assessment of practicability of creation or change of the borders of especially protected natural area performed by specialized scientific (scientific research) and draft (draft survey) organizations;

21-1) coordination council - a consultative and advisory body set up at environmental institutions to ensure transparency in decision-making on the development of tourism and recreation in specially protected natural areas, as well as to improve the management of environmental institutions;

22) ecological corridor – a part of environmental network represented as protected land fields and water objects connecting especially protected natural areas between each other and with other types of the protected natural areas for ensuring of natural migration (distribution) of objects of animate nature and preservation of biological diversity;

23) environmental network – a set of especially protected natural areas of different categories and types linked between each other and with other types of protected natural areas by ecological corridors organized in consideration with natural, historical and cultural, social and economic special aspects of a region.

Footnote. Article 1 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 24.05.2018 №. 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 2. Legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural territories

1. The legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas and objects of the state natural conservation fund is based on the Constitution of the Republic of Kazakhstan, consists of this Law and other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan.

2. Relations on use and protection of subsoil, waters, forests and other natural resources of especially protected natural areas shall be regulated by special laws of the Republic of Kazakhstan in a part not regulated by this Law.

3. Property relations in the field of especially protected natural territories shall be regulated by the civil legislation of the Republic of Kazakhstan, unless otherwise provided by this Law.

4. If an international treaty ratified by the Republic of Kazakhstan establishes other rules that those contained in this Law, the rules of the international treaty shall be applied.

Article 3. Basic principles in the field of especially protected territories

Basic principles in the field of especially protected natural areas are:

1) development of a system of especially protected natural areas as a base component of environmental network ensuring preservation and restoration of biological diversity, unique and standard type landscapes;

2) state regulation, control and supervision in the field of specially protected natural areas;

3) preservation of the state natural conservation fund and natural environmental systems;

4) use of especially protected natural areas for the purpose of development of science, culture, enlightenment, education, tourism;

5) Excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.07.2024 №118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

6) responsibility for breach of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas;

7) participation of individuals and legal entities in solution of tasks in the field of especially protected natural areas;

8) availability of information in the field of especially protected natural areas;

9) international cooperation in the field of especially protected natural areas;

10) participation of coordination councils in addressing problems pertaining to specially protected natural areas.

Footnote. Article 3 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 08.07.2024 №118-VIII(enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 4. Objects of relations in the field of especially protected natural areas

Objects of relations in the field of especially protected natural areas are the natural complexes, as well as the lands of especially protected territories, as well as the objects of the state natural conservation fund being on these lands and lands of other categories.

Article 5. Subjects of relations in the field of especially protected natural areas

Subjects of relations in the field of especially protected natural areas are individuals and legal entities, as well as the state bodies in accordance with their competence established by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

Chapter 2. STATE MANAGEMENT, CONTROL AND SUPERVISION IN THE FIELD OF SPECIALLY PROTECTED NATURAL AREAS

Footnote. Title of Chapter 2 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 6. System of safety ensuring of especially protected natural areas

The system of safety ensuring of especially protected natural areas shall include:

1) the Government of the Republic of Kazakhstan;

2) authorized body including its department with territorial subdivisions;

3) central executive and other state bodies that have jurisdiction over the specially protected natural areas;

4) representative bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital within their competence determined by this Law and other Laws of the Republic of Kazakhstan and subordinate acts of the Republic of Kazakhstan;

5) executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital within their competence determined by this Law and other Laws of the Republic of Kazakhstan and subordinate acts of the Republic of Kazakhstan;

6) environmental organizations;

7) individuals and legal entities carrying out the activity in the field of safety ensuring of especially protected natural areas.

Footnote. Article 6 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 08.07.2024 №118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 6-1. State management in the field of especially protected natural areas

State management in the field of especially protected natural areas shall be carried out by:

1) the President of the Republic of Kazakhstan;

2) the Government of the Republic of Kazakhstan;

3) authorized body including its department with territorial subdivisions;

3-1) the central executive body exercising the functions of state administration in the field of tourism activities;

4) central executive and other state bodies that have jurisdiction over the specially protected natural areas;

5) representative and executive bodies of oblasts, cities of republican significance and the capital within their competence determined by this Law, other Laws of the Republic of Kazakhstan and subordinate acts of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. The Law is supplemented by Article 6-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2); is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 № 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 30.04.2021 № 34-VII (shall come into effect ten calendar days after the day of its first official publication); dated 08.07.2024 №118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 7. Competence of the Government of the Republic of Kazakhstan

Competence of the Government of the Republic of Kazakhstan shall include:

1) development of principal directions of the state policy in the field of especially protected natural areas;

2) the right to own, use and dispose the specially protected natural areas of republican significance with the status of a legal entity and objects of the state natural reserve fund of republican significance;

3) determination of the authorized body in the field of especially protected natural areas;

3-1) decision-making on the withdrawal of rare and endangered species of plants and animals, their parts or derivatives and approval of the volume of their withdrawal;

4) approval of:

the list of objects of the state natural conservation fund of the republican significance;

order of abolishment of the state nature sanctuaries of republican and local significance and the state preserved areas of republican significance and decrease of their territory;

rules of keeping the Red Book of the Republic of Kazakhstan;

list of rare and endangered species of plants and animals;

the list of specially protected natural areas of national significance;

the procedure for transferring land from one category to another in the cases established by parts two and three of paragraph 2 of Article 23 of this Law;

5) provision and seizure of land fields, including for state needs from the lands of all categories in cases linked with creation and expansion of especially protected natural areas of republican significance;

6) creation and expansion of especially protected natural areas of republican significance;

6-1) transfer of lands of especially protected natural areas into the reserve lands, as well as transfer of reserve lands back to the lands of especially protected natural areas at the proposal of the authorized body in cases established by parts two and three of paragraph 2 of Article 23 of this Law;

6-2) abolishment of the state nature sanctuaries of republican significance and the state preserved areas of republican significance and decrease of their territory upon a suggestion of the authorized body on the basis of favourable conclusion of the state environmental examination for a natural scientific rationale;

6-3) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication);

6-4) assignment of scientific natural objects of the status "Scientific natural object is a national treasure";

7) international cooperation in the field of especially protected natural areas;

8) exercise other powers provided by the Constitution, Laws of the Republic of Kazakhstan and acts of the President of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 7 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 09.01.2007 № 213 (the order of enforcement see Article 2); dated 01.12.2008 № 94-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 21.01.2010 №242-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 20.07.2011 № 464-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 13.06.2013 № 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 30.09.2020 № 362-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication) ; dated 24.11.2021 № 75-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 8. Competence of the authorized body, department of the authorized body and its territorial divisions

Footnote. Title aas amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Competence of the authorized body shall include:

1) cross-sector coordination of activity of the state bodies in the field of especially protected natural areas;

1-1) carrying out of coordination and methodological guideline of the local executive bodies in the field of especially protected natural areas;

2) implementation of the state policy in the field of especially protected natural areas;

3) development and entering for approval of the list of objects of the state natural conservation fund of republican significance to the Government of the Republic of Kazakhstan;

4) making proposals for the creation and expansion of especially protected natural areas of republican significance;

4-1) development of order and making proposals on abolishment of the state nature sanctuaries of republican and local significance and the state preserved areas of republican significance and decrease of their territory;

4-2) making proposals for the transfer of lands of especially protected natural areas into the reserve lands, as well as for the transfer of reserve lands back to the lands of especially protected natural areas in cases established by parts two and three of paragraph 2 of Article 23 of this Law;

4-3) development of rules for maintaining The Red List of the Republic of Kazakhstan;

4-4) making proposals for awarding a scientific natural object the status of "Scientific natural object is a national treasure";

5) development and approval of regulatory legal acts in the field of especially protected natural areas;

5-1) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication);
5-2) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 13.06.2013 № 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);
5-3) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication);

6) approval of:

the size of tariffs for services provided by specially protected natural areas of republican significance with the status of a legal entity under its jurisdiction, in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan;

order of development of the drafts of natural scientific and feasibility study on creation and expansion of especially protected natural areas, as well as correction of the feasibility study;

projects of natural science and feasibility studies on the creation and expansion of specially protected natural areas of republican significance, which are under its jurisdiction, ecological corridors;

drafts of correction of feasibility study of especially protected natural areas of republican significance;

symbolics (emblem and flag) of an environmental organization, as well as order of development and use of symbolics (emblem and flag) of the environmental institution;

provisions of environmental institutions being under its jurisdiction;

volume of fishing on water objects included into the composition of especially protected natural areas with a status of a legal entity;

border and type of regime of protection of territories of the state nature monuments of republican significance;

rules of amateur (sports) fishery permitted for the needs of local population in case provided by paragraph 1 of Article 43-1 of this Law;

a list of international and state organizations, non-governmental organizations and funds, providing grants for the conservation of biodiversity and the development of especially protected natural areas;

6-1) development and approval of:

rules for development and registration (re-registration) of passports of specially protected natural areas of republican and local significance;

rules for developing a management plan for an environmental organization;

rules for visiting specially protected natural areas by individuals;

rules for reclamation fishing carried out in the case provided for in paragraph 2 of Article 43-1 of this Law;

rules of encouragement and the procedure for assignment of honorary titles, badges and certificates of honor in the field of specially protected natural areas;

rules for organization and conduct of scientific activities and scientific research in environmental institutions;

composition and position of interdepartmental botanical and zoological commissions;

model regulations on the coordination council;

rules for classification of specially protected natural areas as biosphere reserves;

rules for amateur (sport) fishing, reclamation fishing, research fishing, fishing for reproductive purposes on water bodies that are part of specially protected natural areas with the status of a legal entity;

rules for development of projects of natural science substantiation of the abolition of state natural reserves of republican and local significance and state protected areas of republican significance and reducing their territory;

rules for maintaining the state cadastre of especially protected natural areas;

rules for determining scientific natural objects subject to the status of "Scientific natural object is a national treasure";

7) Excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.07.2024 №118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).
8) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

9) organization of development of drafts of natural scientific and feasibility study on creation and expansion of especially protected natural areas of republican significance being under its jurisdiction, ecological corridors and their approval;

10) organization of development and approval of management plans of especially protected natural areas being under its jurisdiction;

11) management of specially protected natural areas under its jurisdiction, ensuring activities for the protection, protection and restoration of natural complexes;

12) organization of scientific activity and scientific research in specially protected natural areas of republican significance;

13) maintenance of the state cadastre of especially protected natural areas;

14) coordination of the list of objects of the state natural conservation fund of local significance upon the recommendation of local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital;

14-1) development and approval of the rules for the implementation of tourism and recreational activities in state national natural parks in agreement with the central executive body performing the functions of state administration in the field of tourism activities;

14-2) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication);
14-3) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication);

15) exercise state control and supervision over the state, security, protection and use of specially protected natural areas and objects of the state natural reserve fund;

16) development and approval of the samples of official uniform with badges of rank (without shoulder straps), procedure for wearing and supply standards of the state inspectors of environmental institutions;

16-1) development of the list of specially protected natural areas of national significance;

16-2) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.11.2021 № 75-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication);
16-3) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication);
16-4) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.11.2021 № 75-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).
16-5) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication);

16-6) development of a procedure for transferring lands from one category to another in cases established by parts two and three of paragraph 2 of Article 23 of this Law;

16-7) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication);

16-8) development of the list of rare and endangered species of plants and animals;

17) coordination of general schemes of organizing the territory of the Republic of Kazakhstan, multiregional schemes of territorial development, complex schemes of urban planning and other urban planning documentation within the competence;

18) carrying out of international cooperation and realization of international treaties in the field of especially protected natural territories;

18-1) ensuring free access to open information in the field of specially protected natural areas and objects of the state natural reserve fund under its jurisdiction, development of an ecological network in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "On Access to Information";

19) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.07.2012 № 36-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

20) exercise of other powers provided by this Law, other Laws, acts of the President of the Republic of Kazakhstan and the Government of the Republic of Kazakhstan.

The department of the authorized body and its territorial subdivisions carry out their activities within the competence established by the authorized body.

Footnote. Article 8 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 01.12.2008 № 94-IV (order of enforcement see Article 2); dated 17.07.2009 №188 (order of enforcement see Article 2); dated 21.01.2010 №242-IV (order of enforcement see Article 2); dated 19.03.2010 №258-IV; dated 06.01.2011 №378-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 20.07.2011 №464-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.01.2012 №548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 10.07.2012 №36-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 13.06.2013 №102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 №124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 №239-V(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); № 362-VI dated 30.09.2020 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 30.04.2021 № 34-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 24.11.2021 № 75-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 8-1. Competence of the central executive body performing the functions of state administration in the field of tourism activities

The competence of the central executive body performing the functions of state administration in the field of tourism activities shall include:

1) implementation of the state policy for the development of tourism on the territory of state national natural parks;

2) participation in the development of master plans for the development of the infrastructure of state national parks;

3) attracting investments in the development of tourism and recreation infrastructure;

4) exercise of other powers provided for by this Law, other laws, acts of the President of the Republic of Kazakhstan and the Government of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. The law is supplemented by Article 8-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 30.04.2021 № 34-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 9. Competence of the central executive bodies the jurisdiction of which includes especially protected natural areas

Within the competence, the central executive bodies the jurisdiction of which includes especially protected natural areas shall:

1) prepare and make proposals to the authorized body on list of the objects of the state natural conservation fund, development of a system of especially protected natural areas and environmental networks;

2) organize development of designs of natural scientific and feasibility study in the manner established by the legislation of the Republic of Kazakhstan on creation and expansion of especially protected natural areas being under their jurisdiction with ensuring of conducting state environmental examination and the following introduction of these studies for approval of the authorized body;

3) develop and approve the passports of especially protected natural areas being under their jurisdiction in concurrence with the authorized body, carry out registration (reregistration) of the passports in the authorized body;

4) organize development and approve management plans of especially protected areas being under their jurisdiction in concurrence of the authorized body;

5) carry out administration of especially protected natural areas being under their jurisdiction, ensure conduct of their protection, defence and restoration, as well as scientific researches;

6) participate in maintenance of the state cadastre of especially protected natural areas;

6-1) make proposals to the authorized body on assigning scientific natural objects the status of "Scientific natural object is a national treasure";

6-2) provide free access to open information in the field of specially protected natural areas and objects of the state natural reserve fund under their jurisdiction, in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "On Access to Information";

7) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

8) exercise other powers provided by the Laws, acts of the president of the Republic of Kazakhstan and the Government of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 9 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 9-1. Competence of state bodies that have jurisdiction over specially protected natural areas

State bodies, that have jurisdiction over specially protected natural areas, within their competence shall:

1) prepare and submit proposals to the authorized body on the list of objects of the state natural reserve fund, development of the system of specially protected natural areas and ecological networks;

2) organize in the order established by the legislation of the Republic of Kazakhstan the development of projects of natural-scientific and feasibility studies on creation and expansion of specially protected natural areas under their jurisdiction with provision of state ecological expertise and subsequent submission of these studies for approval of the authorized body;

3) develop and approve in coordination with the authorized body the passports of specially protected natural territories under their jurisdiction, carry out registration (re-registration) of passports with the authorized body;

4) organize the development and approve, in coordination with the authorized body, management plans of specially protected natural areas under their jurisdiction;

5) exercise management of specially protected natural areas under their jurisdiction, ensure their protection, defense and restoration, as well as scientific research;

6) participate in maintaining the state cadastre of specially protected natural areas;

7) submit proposals to the authorized body on granting scientific natural objects the status of “Scientific natural object - national heritage”;

8) provide free access to open information in the field of specially protected natural territories and objects of the state natural reserve fund under their jurisdiction in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan “On Access to Information”;

9) approve the amount of tariffs for services provided by nature protection institutions in specially protected natural territories of republican significance under their jurisdiction, in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan;

10) exercise other powers provided under the laws of the Republic of Kazakhstan, acts of the President of the Republic of Kazakhstan and the Government of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. The Law was supplemented by Article 9-1 by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.07.2024 №118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 10. Competence of local representative and executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital

1. Within the competence, the local representative bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital shall:

1) approve the costs for creation and functioning of especially protected natural areas of local significance in a composition of local budgets;

1-1) excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.07.2024 №118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

2) hear reports of heads of executive bodies on a condition and activity of especially protected natural areas of local significance being in their jurisdiction, as well as on the issues of preservation of the objects of the state natural conservation fund;

3) exercise the other powers on ensuring of the rights and legal interests of citizens in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

2. Within the competence, the local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital shall:

1) make proposals to the authorized body on list of the objects of the state natural conservation fund of republican significance, development of a system of especially protected natural areas and environmental networks, creation and expansion of especially protected natural areas of republican and local significance;

1-1) implement the state policy in the field of especially protected natural areas;

2) organize development and ensure conduct of the state environmental examination of natural scientific and feasibility study on creation and expansion of especially protected natural areas of local significance;

3) approve the list of objects of the state natural conservation fund of local significance, natural scientific and feasibility study on creation and expansion of especially protected natural areas of local significance;

4) adopt decisions o creation and expansion of especially protected natural areas of local significance in concurrence with the authorized body;

5) approve the designs of correcting the functioning zoning of especially protected natural areas of local significance upon favourable conclusion of the state environmental examination;

6) develop and approve the management plans of especially protected natural areas being under their jurisdiction, ensure conduct of their protection, defence and restoration, as well as scientific researches;

7) approve tariff rates for the services rendered by especially protected natural areas of local significance with a status of a legal entity;

8) participate in maintenance of the state cadastre of especially protected natural areas;

9) develop and approve the passports of especially protected natural areas being under their jurisdiction in concurrence with the authorized body, and represent the passports for registration (reregistration) to the authorized body;

10) adopt decisions on reservation of lands for creation of especially protected natural areas of all the types;

11) adopt decisions on establishment of protective zones of especially protected natural areas of all the types with restriction within these zones of activity having an adverse effect on condition of environmental systems of these territories, ecological corridors, as well as regime of their protection and use;

12) exercise state control and supervision over the state, security, protection and use of specially protected natural areas and objects of the state natural reserve fund, which are under their jurisdiction;

13) approve the borders and type of protection regime of a territory of the state nature monuments of local significance;

14) excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.07.2024 №118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

15) abolish the state nature sanctuaries of local significance and decrease their territories;

15-1) use land plots inside the state nature preserves of national significance obeying the established regime;

15-2) carry out the transfer of reserve lands back to the lands of especially protected natural areas at the proposal of the department of the authorized body in the case established by part three of paragraph 2 of Article 23 of this Law;

15-3) provide free access to open information in the field of specially protected natural areas and objects of the state natural reserve fund of local importance, the development of an ecological network in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "On Access to Information";

16) exercise the other powers in favor of local state management imposed on local executive bodies by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 10 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 № 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 13.06.2013 № 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 30.09.2020 № 362-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication); dated 19.04.2023 № 223-VII (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 08.07.2024 № 118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 11. State control and supervision in the field of specially protected natural areas

Footnote. The title of Article 11 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

1. State control and supervision in the field of specially protected natural areas are aimed at ensuring compliance with the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of specially protected natural areas by individuals and legal entities, as well as state bodies.

2. State control and supervision over the state, security, protection and use of specially protected natural areas and objects of the state natural reserve fund are carried out by the authorized body.

3. State control over compliance with the environmental requirements in the field of protection, preservation, reproduction and use of objects of the state natural reserve fund shall be carried out by the authorized state body in the field of environmental protection.

Footnote. Article 11 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Chapter 3. RIGHTS AND OBLIGATIONS OF INDIVIDUALS AND
LEGAL ENTITIES IN THE FIELD OF ESPECIALLY
PROTECTED NATURAL AREAS

Article 12. Rights and obligations of individuals in the field of especially protected natural areas

1. Individuals shall have the right to:

1) use especially protected natural areas in the manner established by the authorized body;

2) male proposals to the authorized body on the issues of especially protected natural areas;

3) participate jointly with environmental organizations in the measures on protection, defence, restoration and use of objects of the state natural conservation fund;

4) create funds the activity of which is oriented to development of especially protected natural areas, and participate in their activity in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan;

5) request and receive necessary information from the relevant state bodies concerning the issues of condition and functioning of especially protected natural areas and environmental networks.

2. Individuals shall be obliged to comply with the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas.

Footnote. Article 12 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 13. Rights and obligations of legal entities

1. Legal entities shall have the right to:

1) make proposals to the authorized body and participate in preparation of the lists of objects of the state natural conservation fund, natural scientific and feasibility study on creation and expansion of especially protected natural areas, development of the regulatory legal acts in the field of especially protected natural areas;

2) conduct public environmental examination of designs in the field of especially protected natural areas and environmental networks in the manner established by the legislation of the Republic of Kazakhstan;

3) participate in measures on protection, defence, restoration and use of objects of the state natural conservation fund under a contract with environmental organizations;

4) create funds the activity of which is oriented to representation of financial assistance for development of especially protected natural areas, in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan and participate in their activity and management;

5) request and receive necessary information from the relevant state bodies concerning the issues of functioning, protection, defence and use of especially protected natural areas and environmental networks;

6) participate in the work of scientific, technical and coordinating councils of environmental organizations.

2. Legal entities which activity is aimed at the development of specially protected natural areas, specializing in the provision of grants, financial and technical assistance for the development of specially protected natural areas, shall be included in the list of international and state organizations, non-governmental organizations and funds that provide grants for the conservation of biodiversity and development of especially protected natural areas.

3. Legal entities shall be obliged to carry out own activity in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 13 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 24.11.2021 № 75-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Chapter 4. CREATION OF ESPECIALLY PROTECTED NATURAL AREAS

Article 14. Categories and types of especially protected natural areas

1. Especially protected natural areas shall relate to the category of republican or local significance depending on importance of objects of the state natural conservation fund.

2. Depending on the purposes of creation and type of protection regime, the following types of especially protected natural areas of republican significance shall be divided into:

1) state natural conservations;

2) state national nature parks;

3) state nature reserves;

4) state zoological parks;

5) state botanical gardens;

6) state dendrological parks;

7) state nature monuments;

8) state nature sanctuaries;

9) state preserved areas.

3. Depending on purposes of creation and type of protection regime, the following especially protected natural areas of local significance shall be allocated:

1) state regional nature parks;

2) state zoological parks;

3) excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication);

4) state dendrological parks;

5) state nature monuments;

6) state nature sanctuaries.

4. Legislative acts of the Republic of Kazakhstan may provide the other types of especially protected natural areas.

5. Referring especially protected natural areas to the category of republican significance shall be carried out by the Government of the Republic of Kazakhstan upon recommendation of the authorized body, to the category of local significance – by local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital in concurrence with the authorized body.

6. Rezoning of especially protected area with a status of a legal entity from one type to another leading decrease of its status shall be carried out upon partial or full loss of its special value and unique character in a result of emergency situation of natural and (or) technogenic character.

Decision on rezoning of especially protected natural area with a status of a legal entity from one type to another leading decrease of its status or increase, shall be adopted on the basis of the favourable conclusion of the state environmental examination of natural scientific rationale:

1) on especially protected natural area of republican significance – by the Government of the Republic of Kazakhstan upon recommendation of the authorized body;

2) on especially protected natural area of local significance – by the local executive body of oblast, city of republican significance, the capital in concurrence with the authorized body.

The transfer of specially protected natural territories from the category of "republican significance" to the category of "local significance" shall be prohibited.

Footnote. Article 14 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 15. Legal status of environmental institutions

1. State natural conservations, state national nature parks, state nature reserves, state regional nature parks are the legal entities and shall be created in the form of the state institution.

2. Land fields shall be provided to environmental institutions on the basis of the right of permanent land use.

3. Buildings (structures and constructions), historical and cultural and other immovable objects located in especially protected natural areas shall be transferred to environmental institutions on the basis of the right of operative management.

4. Reorganization of environmental institution shall be made in accordance with the civil legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 16. Legal status of environmental organizations created in the form of the state enterprise

1. State zoological parks, state botanical gardens and state dendrological parks are the legal entities and shall be created in the form of the state enterprise.

2. Land fields shall be provided to environmental organizations created in the form of the state enterprise on the right of permanent land use.

3. Buildings (structures and constructions), historical and cultural and other immovable objects located in especially protected natural areas shall be transferred to environmental organizations created in the form of the state enterprise on the right of economic management or operative management.

4. Environmental organizations created in the form of the state enterprise shall be liable for their obligations by money being at their disposal.

Levy of execution on the rest property of environmental organizations created in the form of the state enterprise shall not be allowed.

5. Reorganization of environmental organizations created in the form of the state enterprise shall be carried out in accordance with the civil legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 17. Legal status of especially protected natural areas without a status of a legal entity

1. State nature monuments, state nature sanctuaries and state preserved areas shall not have a status of a legal entity and shall be under the state protection.

Right of operative management of immovable property being in the state ownership in especially protected natural area that is not a legal entity shall be transferred to the environmental institution or state institution of forest management the jurisdiction of which includes the especially protected natural area.

2. State protected areas and state nature sanctuaries of republican and local significance shall be subject to exclusion from the lists of especially protected natural areas of republican or local significance upon creation of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves, state regional nature parks on their base, as well as upon abolishment of the state nature sanctuaries and state protected areas of republican significance under decision of the Government of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 17 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 21.1.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 18. Protective zones of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves and state regional nature parks

1. For ensuring of special protection and defence from unfavourable external influence around and on the lands of the owners of land fields and land users being in the range of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves and state regional nature parks, the protective zones with a prohibition and (or) restriction of any activity within these zones having an adverse effect on condition and restoration of environmental data systems of especially protected natural areas and objects of the state natural conservation fund located on them shall be established.

2. Sizes, borders, types of regime and order of natural management in the territory of protective zones of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves and state regional nature parks shall be determined with natural scientific and feasibility study on their creation and shall be established by decisions of local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital in accordance with this Law and the Land Code of the Republic of Kazakhstan.

By this, the width of a protective zone that is established according to the borders of land fields of the owners and land users or according to the natural geographic boundaries and that is designated by special signs afield shall be no less than two kilometers.

Footnote. Article 18 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 19. Symbolics (emblem and flag) of environmental organizations

Footnote. Title as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

1. Environmental organizations shall have own symbolics (emblem and flag).

2. Environmental organizations shall have an exclusive right for use of own symbolics (emblem and flag) and may permit its use to individuals and legal entities on a paid basis.

Footnote. Article 19 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 20. Creation or expansion of especially protected natural areas

1. The decision to create or expand a specially protected natural area shall be made based on natural science and feasibility studies that have received positive conclusions from the state environmental review.

Development of designs of natural scientific and feasibility study on creation or expansion of especially protected natural area, as well as their correction shall be carried out in two stages by the specialized scientific (scientific and research) and design (design and survey) organizations in the manner established by the authorized body.

In order to make decisions on the transfer of reserve lands back to the lands of especially protected territories in accordance with part three of paragraph 2 of Article 23 of this Law, the development of projects of natural science and feasibility studies shall not be required.

2. At the first stage, the natural scientific rationale shall be developed on creation or expansion of especially protected natural area that shall determine:

1) unique character, significance and representativity of natural complexes of the researched territory and objects of the state natural conservation fund located on it;

2) assessment of a state of social and economic conditions on a researched territory;

3) condition of environmental systems and objects of the state natural conservation fund on a researches territory, risk, threat of preservation and measures on their protection, defence, restoration and use;

4) recommended category and type of especially protected natural area;

5) recommended borders, squares, as well as functional zones and type of their regime of protection and use.

3. At the second stage, on the basis of natural scientific rationale approved by the authorized body or coordinated with it, the feasibility study on creation or expansion of especially protected natural area shall be developed including:

1) land use planning of land allocation of especially protected natural area with description of its borders, coordinates, category and area of land fields of the owners and land users withdrew (compulsory allocated) to the composition of especially protected natural area, category and area of the land fields of the owners and land users included into the composition of the especially protected natural areas without withdrawal, as well as borders and areas of protective zone;

2) expenses linked with a redemption of land fields from the owners and land users and (or) coverage of losses on their withdrawal, restriction of economic activity in protective zones, as well as in cases of creation of especially protected natural areas without withdrawal of lands;

3) expenses for creation of infrastructure and content of especially protected natural area, performance of measures on protection, defence and restoration of objects of the state natural conservation fund;

4) functional zoning of especially protected natural area, type of protection regime and conditions of regulated tourist, recreation and restrictive economic use of natural complexes within the established functional zones with determining the standards of recreation loads;

5) draft plan for a specially protected natural area and its infrastructure (master plan of infrastructure development): locations of tourist trails, observation platforms, bivouac areas, parking lots for vehicles, including those with electric charging stations in places with access to electrical networks, campsites, tent camps, hotels, motels, tourist bases, catering, trade and other cultural and household facilities, pipelines, power lines and communications, roads, taking into account ecotourism development.

3-1. Water bodies and/or segments, that are used or can be used for fishing or are important for the reproduction of fish stock and other aquatic animals, are included into specially protected natural areas with account of the rights and legitimate interests of persons, whom these water bodies and (or) segments are assigned to.

4. Feasibility study shall be coordinated with the owners of land fields and land users, local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital and approved in the manner established by this Law.

Footnote. Article 20 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 30.09.2020 № 362-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication); dated 18.07.2024 № 126-VIII (enacted sixty calendar days after the date of its first official publication).

Article 21. Development programs of a system of especially protected natural territories and environmental networks

Footnote. Article 21 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 22. Lands of especially protected natural areas

1. Lands of especially protected natural areas shall include the lands of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves, state regional nature parks, state zoological parks, state botanical gardens, state dendrological parks and state nature monuments.

2. Upon creation of state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves, state regional nature parks, state zoological parks, state botanical gardens, state dendrological parks and state nature monuments, the land fields shall be allocated from among the other land categories and shall be rezoned to the category of especially protected natural areas by their withdrawal from the owners of land fields and land users.

3. Land fields of state protected areas and state nature sanctuaries, protective zones of the state natural conservations, state national nature parks, state regional nature parks, state national reserves shall be allocated in composition of other land categories without their withdrawal from the owners of land fields and land users and without changing the land category.

Restriction of any activity within the territory of state protected areas and state nature sanctuaries having an adverse effect on condition and restoration of environmental data systems of especially protected natural areas and objects of the state natural conservation fund being in there shall be introduced as charging the land fields of the owners of land fields and land users and shall be recorded in a land surveying.

4. Decisions on referring the land fields to the category of the lands of especially protected natural areas shall be made for:

1) for especially protected natural area of republican significance – by the Government of the Republic of Kazakhstan upon recommendation of the authorized body;

2) for especially protected natural area of local significance – by local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital in concurrence with the authorized body.

In case of creation of the state regional nature park in the lands of the state forest fund, the decision on referring the fields of these lands to the category of the lands of especially protected natural areas shall be made by local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital on the basis of the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan on rezoning the lands of the state forest fund.

5. Withdrawal of the land fields for creation and expansion of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves, state regional nature parks, state zoological parks, state botanical gardens, state dendrological parks and state nature monuments shall be carried out in accordance with the Land Code of the Republic of Kazakhstan and the Law of the Republic of Kazakhstan “On state property”, by this in case of termination of the right of property to immovable property, the withdrawal of a property from the owner shall be carried out in accordance with the civil legislation of the Republic of Kazakhstan.

6. Natural complexes shall be withdrawn in full or in part, on a continuing basis or for a specified term from economic operation and shall be used considering their especially environmental, scientific, historical and cultural, recreational significance on conditions of payment, with the exception of the state nature sanctuaries and state protected areas in the manner established by this Law.

Footnote. Article 22 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 № 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009); dated 01.03.2011 № 414-IV (shall be enforced from the date of its first official publication); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 23. Legal regime of the lands of especially protected natural areas

1. Lands of specially protected natural areas, as well as land plots of other categories of lands occupied by objects of the state natural reserve fund, shall belong to the people of Kazakhstan and shall not be subject to alienation. On behalf of the people of Kazakhstan, the right of ownership shall be exercised by the state. Herewith, the implementation of property right by the state shall be realized through the state property regime in the interests of the people of Kazakhstan.

2. Withdrawal of the lands of especially protected natural areas shall not be allowed.

The transfer of lands of especially protected natural areas shall not be allowed, except for cases of transfer to the lands of the reserve by decision of the Government of the Republic of Kazakhstan in the presence of a positive conclusion of the state environmental expertise in the manner determined by the Government of the Republic of Kazakhstan:

1) for the construction, arrangement, operation of objects of the State Border of the Republic of Kazakhstan and objects for the needs of defence in the absence of other options for their possible placement;

2) for the construction and operation of water facilities of particular strategic importance, in the absence of other options for their possible placement, and only for those land plots on which a regime of limited economic activity is established;

3) for the extraction of solid minerals (with the exception of common minerals) in accordance with paragraph 1 of Article 84-2 of this Law, and only those land plots on which a regime of limited economic activity is established;

4) for the construction of engineering infrastructure for tourism facilities (roads, power lines, pipelines).

The basis for the transfer of lands of especially protected natural areas into reserve lands in accordance with subparagraph 3) of part two of this paragraph for the extraction of solid minerals shall be the discovery of a subsoil plot located within the exploration site or geological allotment under an exploration contract or license for exploration of a deposit of solid minerals, the resources and reserves of which are confirmed by an assessment report of resources and reserves of solid minerals in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on subsoil and subsoil use.

When transferring lands of especially protected natural areas in accordance with subparagraph 3) of part two of this paragraph for the purpose of mining solid minerals, the conditions for starting mining operations shall be:

1) acceptance by the subsoil user of obligations for compensatory planting of forest crops in two times the size of the area of the transferred site in agreement with the authorized body in the field of especially protected natural territories, as well as to ensure the restoration of the fertile layer of the solid mineral extraction site upon completion of work;

2) conducting an environmental impact assessment;

3) availability of a positive conclusion of the state ecological expertise;

4) holding broad public hearings in the relevant administrative-territorial units and settlements of the location of especially protected natural areas with coverage in the mass media.

In this case, the transfer of the land plot to third parties or as a pledge shall not be allowed.

Lands of especially protected natural areas transferred to reserve lands shall be transferred back to the lands of especially protected natural areas if they are not transferred to other categories of lands within one year from the date of the decision on their transfer to reserve lands,. The transfer of reserve lands to the lands of especially protected natural areas shall be carried out in the presence of a positive conclusion of the state environmental expertise and a decision of:

1) the Government of the Republic of Kazakhstan at the proposal of the authorized body, agreed with the local executive body of the region, city of republican significance, the capital, - for an especially protected natural area of republican significance;

2) the local executive body of the region, the city of republican significance, the capital at the proposal of the department of the authorized body - for an especially protected natural area of local significance.

The transfer of reserve lands back to the lands of especially protected natural areas shall be carried out in accordance with the rules approved by the Government of the Republic of Kazakhstan.

2-1. Especially protected natural areas may be used for scientific, cultural, educational, touristic, recreation and restrictive economic purposes in the manner and in terms provided by this Law.

2-2. Plots of specially protected natural areas in the zone of limited restricted activity, which are suitable for haymaking and livestock grazing, may be provided for short-term use for haymaking and livestock grazing according to the procedure established by the Forest Code of the Republic of Kazakhstan.

3. Any activity being inconsistent with intended purpose in the lands of especially protected natural areas shall be prohibited.

Footnote. Article 23 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 01.12.2008 № 94-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 01.03.2011 № 414-IV (shall be enforced from the date of its first official publication); dated 20.07.2011 № 464-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 20.02.2017 № 48-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); № 362-VI dated 30.09.2020 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2021 № 399-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 05.11.2022 № 157-VII (shall come into effect ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 24. Reservation of lands for creation and expansion of especially protected natural areas

1. In accordance with natural scientific rationales approved by the local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital, the decisions on reserving the land fields shall be made, intended for creation and expansion of especially protected natural areas of republican and local significance in the manner established by the Government of the Republic of Kazakhstan.

2. Reservation of lands for especially protected natural areas shall be carried out without withdrawal of lands from the owners of land fields and land users.

Before transferring into composition of the lands of especially protected natural areas, the reserved lands shall be used by previous state or non-state land users and owners of land fields in the manner established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

3. Economic activity of the owners of land fields and land users in a reserve territory for the purpose of ensuring the preservation of objects of the state natural conservation fund may be restricted before making decision on creation or expansion of especially protected natural area. By this, the owners of land fields and land users shall have the right to compensation for losses of agricultural and forestry production in a result of restriction of economic activity in reserved land fields.

4. Compensation for losses to the owners of land fields and land users occurred in a result of restriction of economic activity in reserved land fields intended for creation or expansion of especially protected natural areas shall be carried out in accordance with the budget legislation of the Republic of Kazakhstan.

5. Upon creation or expansion of especially protected natural areas within the borders of cities, the reservation of lands shall be carried out considering the general plans approved in established manner or by making necessary amendments and supplements into the current general plans, urban planning regulations and state urban planning cadaster of basic level.

Footnote. Article 24 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 25. Passport of especially protected natural area

1. State bodies the jurisdiction of which includes especially protected natural areas shall make a passport of a standard form of each such territory and register it in the authorized body.

Each copy of registered passport is original.

Rules of development and registration (reregistration) of passports of especially protected natural areas of republican and local significance shall be approved by the authorized body.

2. Passport of especially protected natural area shall include:

1) the name of especially protected natural area, its type and category;

2) the name, number and date of passing the act of the state body that created or expended the especially protected natural area;

3) the name of the state body the jurisdiction of which includes especially protected natural area;

4) the name of an organization imposed by a duty to protect especially protected natural area that doesn’t have a status of legal entity;

5) location of especially protected natural area with an index map with identifying touristic infrastructure, geographical coordinates, description of borders, surface of territory and protective zone;

6) list of objects of the state natural conservation fund being in especially protected natural area with their quantitative and qualitative characteristics;

6-1) the presence of objects of a specially protected natural area of the status "Scientific natural object is a national treasure";

7) functional zones of especially protected natural areas and a type of regime of their protection, details on allied owners of land fields and land users, their obligations and impairments on natural management in a protective zone;

8) permitted and prohibited types of activity, as well as restrictions of separate types of activity in especially protected natural areas;

9) the rules of visiting, regime of work, recreation load.

3. Passport of an environmental organization shall be kept in the environmental organization, state body the jurisdiction of which includes this environmental organization, and in the authorized body.

Passport of the state nature monuments, state nature sanctuaries, state protected areas shall be kept in organization imposed by a duty to protect the mentioned types of especially protected natural areas, in the state body the jurisdiction of which includes this organization, and in the authorized body.

4. In case of change of intended purpose, reorganization, expansion of especially protected natural area, its passport shall be reregistered.

Footnote. Article 25 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 26. Management plan of environmental organization

1. Environmental organizations shall carry out their activity in accordance with the management plan approved by the state body under the jurisdiction of which they are, upon favourable conclusion of environmental examination.

Management plan of an environmental organization shall be developed for a five years period in accordance with the rules approved by the authorized body.

2. Management plan of an environmental organization shall include:

1) analysis of changing natural and socially economic conditions for the previous period;

2) assessment of activity of an environmental organization for the previous period;

3) measures on each type of environmental, ecological and educational, scientific, touristic, recreation and restrictive economic activity of an environmental organization for the previous period;

4) the section for especially protected natural areas created in the lands of the state forest fund wherein full assessment of a forest management and forest use is given for the previous period and measures being under development on protection, defence, reproduction and care of these forest fields for the following period;

5) mechanisms of realizing a management plan by improvement of control structure, regulatory framework, provision of personnel and raising of their qualification, interaction with a local population and local representative and executive bodies.

3. Development of a management plan by an environmental organization shall be provided by the state body under the jurisdiction of which it is.

Article 27. State cadastre of especially protected natural areas

1. State cadastre of especially protected natural areas shall contain a data system on a legal status of such territories, their location, sizes and borders, geographical coordinates, quantitative and qualitative characteristics of the objects of the state natural conservation fund, environmental, scientific, historical and cultural, recreation value, regime types of protection, intended purpose and permitting types of activity.

2. Data of the state cadastre of especially protected natural areas are the ground for formation of environmental network and are used upon planning of a rational land use and placement of production forces of the regions in consideration of preservation of biological diversity, unique natural landscapes.

Footnote. Article 27 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 27-1. Scientific natural objects with the status "Scientific natural object is a national treasure"

1. Scientific natural objects with the status of "Scientific natural object is a national treasure" shall be recognized as unique objects of natural or artificial origin, especially scientifically valuable and being a national treasure.

2. Scientific natural objects with the status of "Scientific natural object is a national treasure" may include:

unique facilities for the conservation, breeding, and reintroduction of rare and endangered species of plants and animals;

unique funds of scientific and scientific-technical information on natural objects;

unique research and experimental installations, complexes, and scientific testing sites related to the study, conservation, reproduction and use of plant, animal and microorganism species.

3. Registration of scientific natural objects with the status "Scientific natural object is a national treasure" shall be carried out by the authorized body.

4. The status "Scientific natural object is a national treasure" shall be certified by a certificate in the manner and form approved by the authorized body.

Footnote. Chapter 4 is supplemented by Article 27-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Chapter 5. PROTECTION AND DEFENCE OF ESPECIALLY PROTECTED
NATURAL AREAS, LEGAL STATUS OF THE STATE INSPECTORS OF
PROTECTIVE SERVICES OF ESPECIALLY PROTECTED NATURAL AREAS

Article 28. Regime types of protection of especially protected natural areas

Depending on a type and functional zoning across the whole especially protected natural area or in specially allocated zones and fields, the following regime types of protection shall be introduced:

1) reserve status providing a prohibition of any economic activity, as well as other activity violating the natural condition of natural complexes and objects of the state natural conservation fund;

2) customized regime providing absolute prohibition or restriction of separate types of economic and other activity on a seasonal basis for a specified term or without such;

3) regulated regime of economic activity providing restrictive use of natural complexes, as well as carrying on traditional types of economic activity by the owners of land fields and land users by practices and methods that do not have an adverse impact on natural complexes and objects of the state natural conservation fund.

Article 29. Protection and defence of especially protected natural areas

1. To prevent and eliminate harmful effects on the environment in specially protected natural areas, measures for protection and protection may be carried out.

2. Security measures shall include:

1) patrolling the territory, as well as with use of land and air transport for the purpose of prevention of the breaches of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected areas;

2) prevention, detection and liquidation of fires;

3) protection of waters from pollution, clogging and depletion.

3. Protection measures shall include:

1) prevention and liquidation of adverse impact on waters;

2) protection of plants, well-timed detection of source areas of harmful insects and forest diseases and struggle against them, sanitary and other forest felling (forest clearance due to construction of roads, upon laying cuttings, creation of fireproof breaks);

3) ensuring of sanitary epidemiological welfare of a population and veterinary monitoring, regulation of animal numbers for the purpose of prevention of epidemics and epizootic;

4) protection of lands from erosion.

4. Prevention, detection and liquidation of fires shall be conducted in accordance with requirements of the regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan in the field of fir security.

5. Protection measures shall be carried out with regard to the type of protection regime of specially protected natural areas on the basis of recommendations of scientific organizations and in coordination with central or local executive bodies or other state bodies in charge of these areas.

Footnote. Article 29 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication); dated 08.07.2024 №118-VIII (enacted ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 30. Restoration of the state natural conservation fund in especially protected natural areas

1. For the purpose of restoration of the state natural conservation fund, the following measures may be conducted in especially protected natural areas:

1) recultivation of previously disturbed lands;

2) maintenance of favourable regime of water reservoirs;

3) reproduction of forests and forest planting for the purpose of prevention of erosion processes and improvement of environmental situation;

4) propagation, breeding and restoration of rare and endangered species of plants and animals in natural environments;

2. Restoration measures in especially protected natural areas shall be conducted in consideration of the regime type of protection on the basis of recommendations of the relevant scientific organizations and in concurrence with the authorized body.

Article 31. Protection of natural complexes and objects of the state natural conservation fund of environmental institutions

1. Protection of natural complexes and objects of the state natural conservation fund of environmental institutions shall be carried out by the state inspectors of protective services included to their staff.

2. Heads of environmental institutions and their deputies are the chief state inspectors by virtue of position and the deputies of the chief state inspectors no protection of especially protected natural areas at the same time.

Heads of structural subdivisions of environmental institutions are the senior state inspectors by virtue of position, the specialists of these subdivisions including scientific workers are the state inspectors of environmental institutions by virtue of position.

Qualification requirements to the civil servants stated in this Article shall be established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 32. Protection of natural complexes and objects of the state natural reserve fund, state natural monuments, state nature preserves and state protected areas

1. The protection of natural complexes and objects of the state natural reserve fund, state natural monuments, state nature preserves and state protected areas located on the lands of the state forest fund and adjacent lands is carried out by the state forest protection services of the Republic of Kazakhstan, on lands of other land categories – by state inspectors of environmental institutions and inspectors of specialized wildlife conservation organizations.

2. Assignment of state natural monuments, state natural reserves and state protected areas in order to protect them to the state forestry institutions, environmental institutions and specialized organizations for protection of wildlife is carried out by decisions of the department of the authorized body and local executive bodies of regions, cities of republican significance, the capital within their competence, unless otherwise established by part two of this paragraph.

Assignment of state natural reserves of republican significance located on the lands of the state forestry fund, which are under the jurisdiction of local executive bodies, is carried out by a decision of the department of the authorized body in agreement with the local executive bodies of regions, cities of republican significance.

Footnote. Article 32 in the new wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 32-1. The Red List of the Republic of Kazakhstan

1. The Red List of the Republic of Kazakhstan is an illustrated edition of the lists of rare and endangered species of plants and animals, containing a set of information about the state of rare and endangered species of plants and animals on the territory of the Republic of Kazakhstan, the necessary measures for their study, protection, reproduction and sustainable use. The Red List of the Republic of Kazakhstan shall be published in the Kazakh and Russian languages, if necessary, it may be published in other languages.

2. The Red Book of the Republic of Kazakhstan shall include the species (subspecies, populations) of plants (higher and lower) and animals (vertebrates and invertebrates) living on the territory of the Republic of Kazakhstan, on the continental shelf and in the exclusive economic zone of the Republic of Kazakhstan in a state of natural freedom, constantly or temporarily on land, in water, atmosphere and soil, of the following categories:

1) disappearing (threatened with extinction or possibly already extinct);

2) declining (the number of which is still quite high, but it is declining catastrophically);

3) rare (found in limited quantities or very small areas);

4) uncertain (not sufficiently studied, and the number and condition of populations are alarming);

5) restored (the state of the species no longer causes concern, but their populations require constant monitoring).

3. The maintenance of The Red List of the Republic of Kazakhstan shall be carried out by the authorized body at the expense of budgetary funds and other sources not prohibited by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

The Red List of the Republic of Kazakhstan shall be subject to official publication (publishing) on paper and electronic media and is also posted on the Internet resource of the authorized body, materials of The Red List of the Republic of Kazakhstan with illustrations of rare and endangered species of plants and animals may be published in the media, informational and other publications.

4. To develop recommendations on the inclusion of plant and animal species in the lists of rare and endangered plant and animal species and The Red List of the Republic of Kazakhstan or exclusion from them, interdepartmental botanical and zoological commissions shall be created.

5. The Red List of the Republic of Kazakhstan shall be an integral part of the state cadastres of flora and fauna.

Footnote. Chapter 5 is supplemented by Article 32-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 33. State inspectors of environmental institutions

1. State inspectors of environmental institutions in borders of their territory and protective zones shall have the right to:

1) check permission for the right of staying from the persons being in especially protected natural areas;

2) to visit facilities of individual and legal entities located on the territory of an environmental institution and its preserve zone, in order to conduct state control and supervision over compliance with the requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan;

3) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

4) take prompt response measures in the manner of state supervision or file claims in court upon revealed violations of the legislation of the Republic of Kazakhstan on specially protected natural areas, protection, reproduction and use of wildlife, forestry legislation of the Republic of Kazakhstan on termination or prohibition of the activities of individuals or legal entities in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan in connection with the application of prompt response measures;

5) determine extent of damage inflicted in a result of breach of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas, protection, reproduction and use of animal world, forest legislation of the Republic of Kazakhstan, and hold demands against guilty persons on this basis on voluntary compensation for this damage or bring a suit before a court;

6) draw up the acts of the state inspectors and direct materials to the relevant state bodies for taking the measures in cases of detection of the breaches of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas, protection, reproduction and use of animal world, forest legislation of the Republic of Kazakhstan;

7) detain the persons in especially protected natural area, its protective zone that breached the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas, protection, reproduction and use of animal world, forest legislation of the Republic of Kazakhstan and bring them to the law enforcement bodies;

8) stop transport and floating vehicles in especially protected natural areas, in its protective zone, survey them;

9) withdraw firearms, illegally acquired products and tools for their acquisition, transport and floating vehicles from individuals and legal entities that breached the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas, protection, reproduction and use of animal world, forest legislation of the Republic of Kazakhstan in the manner established by the legislation of the Republic of Kazakhstan;

10) storage, bearing and use of special means and service weapons in the manner established by the legislation of the Republic of Kazakhstan;

11) wearing of official uniform with rank badges (without shoulder straps) in the manner established by the legislation of the Republic of Kazakhstan;

12) to suspend the activities of individual and legal entities upon detection of violations of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of specially protected natural areas, protection, reproduction and use of wildlife, forest legislation of the Republic of Kazakhstan.

2. Actions (inaction) and decisions of state inspectors of environmental institutions may be appealed in the manner prescribed by the laws of the Republic of Kazakhstan.

3. State inspectors of environmental institutions shall be provided by official uniform with rank badges (without shoulder straps), special means and service weapons in the manner established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

4. State inspectors of environmental institutions in accordance with their competence shall draw up the following acts:

1) act on results of conducting inspection;

2) protocol on administrative infraction;

3) prescription on eliminating a violation of requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas, protection, reproduction and use of animal world, forest legislation of the Republic of Kazakhstan;

4) regulation:

on bringing of guilty persons to administrative liability in case of breaching the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas, protection, reproduction and use of animal world, forest legislation of the Republic of Kazakhstan;

on withdrawal of firearms, tools of acquisition, illegally acquired products, transport and floating means for a temporary storage until delivery of judicial decision.

Footnote. Article 33 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 17.07.2009 № 188 (the order of enforcement see Article 2); dated 05.07.2011 № 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 29.06.2020 № 351-VI (shall be enforced from 01.07.2021); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Article 33-1. Prompt response measures and their application procedure

1. Prompt response measures shall be the ways of influencing the inspected entities to prevent the occurrence of socially dangerous consequences, applied in the course of implementation and upon results of state supervision in the field of specially protected natural territories.

2. Prompt response measures shall be applied by officials of the authorized body’s department and its territorial units if the activity of the inspected subjects poses a direct threat to the conservation of biological diversity of forests, objects of the state natural reserve fund, cultural and natural heritage.

3. Prompt response measures shall include:

1) detention and delivery to law enforcement bodies of persons who have committed on the specially protected natural territory, in its protected zone offenses of the legislation of the Republic of Kazakhstan on specially protected natural territories, protection, reproduction and use of wild life, forestry legislation of the Republic of Kazakhstan;

2) seizure of firearms, illegally extracted products and tools of their extraction, transportation and watercraft from individuals and legal entities who violated the legislation of the Republic of Kazakhstan on specially protected natural territories, protection, reproduction and use of wildlife, forestry legislation of the Republic of Kazakhstan;

3) suspension of activities of individuals and legal entities in case of detected violations of the legislation of the Republic of Kazakhstan on specially protected natural territories, protection, reproduction and use of wildlife, forestry legislation of the Republic of Kazakhstan.

4. The grounds for applying prompt response measures and their types shall be breaches of the requirements determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan on specially protected natural areas, protection, reproduction and use of wildlife, forestry legislation of the Republic of Kazakhstan.

5. If a violation is detected by an official of the authorized body’s department and its territorial unit, at the committed violation site a supervision act shall be drawn up in the form approved by the authorized body and handed over to the inspected entity in accordance with Article 153 of the Entrepreneur Code of the Republic of Kazakhstan.

6. After drawing up the supervision act, an official of the authorized body’s department and its territorial unit shall directly apply the prompt response measure.

7. The inspected entity is obliged to rectify the identified violations, which are the ground for applying prompt response measures, within the deadlines specified in the supervision act.

8. In case of failure to rectify the identified violations, which are the ground for prompt response measures, officials of the authorized body’s department and its territorial unit shall take steps to bring persons who committed the violations to liability established by the laws of the Republic of Kazakhstan.

9. Upon expiration of the deadlines for rectifying violations of the requirements specified in the supervision act, an unscheduled inspection shall be conducted to control elimination of the revealed violations of the requirements, which are the ground for the prompt response measure.

10. The supervision act shall be terminated if the territorial unit of the authorized body's department confirms rectification of the revealed violations, which are the ground for applying the prompt response measure, on the basis of the act on the unscheduled inspection results. The form of the act shall be approved by the authorized body.

11. Prior to the expiration of the time stipulated by the supervision act, the inspected entity shall be obliged to provide information on rectification of the identified violations with attached documents (if necessary) proving the fact of rectification of the violation.

12. If the inspected entity has objections to the results of state supervision on specially protected natural territories, which entailed prompt response measures, it may file a complaint to recognize the act of supervision as invalid and revoke it.

The complaint shall be filed to a higher state body as prescribed by Chapter 29 of the Entrepreneur Code of the Republic of Kazakhstan, or to the court in the procedure prescribed by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Filing of a complaint shall not suspend the execution of the supervision act.

13. The grounds for invalidation of a supervision act and its revocation shall be:

1) absence of grounds for applying prompt response measures;

2) application of prompt response measures on the grounds that do not correspond to this measure;

3) application of prompt response measures by the department of the authorized body and its territorial unit on the matters that are outside their competence.

14. Information on applied prompt response measures shall be sent to the state body, engaged within its competence in state legal statistics and special records, in the procedure, determined by the General Prosecutor's Office of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Chapter 5 has been supplemented by article 33-1 pursuant to the Law of the Republic of Kazakhstan dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Chapter 6. FINANCING SYSTEM OF ESPECIALLY PROTECTED
NATURAL AREAS

Article 34. Sources of financing of especially protected natural areas

Financing of especially protected natural areas shall be carried out on account of:

1) budget funds;

2) funds of environmental institutions;

3) grants, financial resources of the development funds of specially protected natural areas;

4) donations, voluntary contributions of natural and legal persons, including for the harm to the objects of the state natural reserve fund that is being caused and (or) unavoidable, in the course of their economic and other activities.

Footnote. Article 34 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

Article 35. Financing of measures on development and maintenance of environmental institutions

The measures are financed from the budget funds allocated for the development and maintenance of environmental institutions in accordance with environmental institution management plans, depending on their category, and these funds are invested in:

1) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

2) covering for damages and compensation for losses inflicted to the owner of land fields or land user due to withdrawal of a land field upon creation and expansion of especially protected natural areas, as well as upon reservation of lands for creation and expansion of these territories;

3) covering for damages and compensation for losses on restriction of economic activity of the owners of land fields and land users in protective zones of especially protected natural areas;

4) keeping the State cadastre of especially protected natural areas, lists of objects of the state natural conservation fund;

5) performance of works on drawing up land use project of allocating the lands and on allocation of borders of especially protected natural area and its protective zone in kind;

6) construction and reconstruction of objects and structures of administrative economic, scientific, informational and educational, touristic and recreation purpose;

7) maintenance of staff numbers;

8) protection, defence and restoration of objects of the state natural conservation fund;

9) carrying on environmental, scientific, touristic and recreation activity;

10) the construction of infrastructure facilities in specially protected natural areas of national significance (roads, bridges, power lines and other communications) in the zones of tourist, recreational and restricted economic activities of the state national natural park and in the buffer zone of the state nature reserve.

Footnote. Article 35 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

Article 36. Financing of measures on development and maintenance of environmental organizations created in the form of the state enterprise

Financing of measures on development and maintenance of environmental organizations created in the form of the state enterprise shall be carried out in the manner established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 37. Financing of measures on protection, defence and restoration of objects of the state natural conservation fund of especially protected natural areas without a status of legal entity

Financing of measures on protection, defence and restoration of objects of the state natural conservation fund of especially protected natural areas without a status of legal entity shall be carried out by environmental institutions, state institutions of forest husbandry secured to them on account of budget funds allocated to them for these purposes.

Article 38. Funds of environmental institutions

1. Funds of environmental institutions depending on a profile of their activity and a regime type of protection shall be formed on account of selling the following goods (works, services) not relating to their main activity:

1) rendering of paid services to individuals and legal entities upon their use of natural complexes in touristic and recreation purposes, as well as:

on provision of tourist trails, viewing platforms, bivouac areas, parking lots for vehicles, including those with electric charging stations in places with access to electric networks, campsites, tent camps or sites for their placement; hotels, motels, tourist bases, fish farms, public catering, trade and other cultural and household facilities uder the management of specially protected natural territories or sites for their placement; services for the construction and placement of pipelines in the specially protected natural territory; tourist gear;

on amateur (recreational) fishing, as well as fish farming;

services of conductors, guides, tour guides and interpreters on carrying out cine-, video- and photo survey upon visiting and studying objects of the state natural conservation fund, natural and historical-cultural heritage, natural museums and pets’ corners;

services on a sanitary clearance and capital improvement of territories and objects provided for use, as well as on performance of works on capital improvement and planting of greenery in territories of other organizations;

services on production of products for the objects of public catering facilities;

for the provision of transport services, as well as services for the provision of temporary possession and use of draft and riding animals;

2) incomes from restricted economic activity, as well as from:

production of souvenir products;

sale of goods from intermediate felling and other felling, the products of processing the wood gained from them;

sale of products of collateral forest uses (limited grazing, maral breeding, haymaking, amateur picking of mushrooms, fruits and berries, gardening);

growth of planting material for reproduction of forests and planting of greenery of inhabited localities;

income from the sale of goods of limited economic activity, the sale of fish and fish products, the creation of forest plantations, protective and green spaces;

growth of fish seeds;

production of products and rendering of services under the contracts on mutual activity concluded with individuals and legal entities in touristic, recreation and restricted economic purposes;

gathering (processing) of forest seeds;

3) payment for use of symbols (emblems and flag);

4) incomes from production of print, souvenir and other replicating products;

5) voluntary contributions and charitable gifts of individuals and legal entities;

6) grants, funds of the development funds of especially protected natural areas;

7) incomings from individuals and legal entities inflicting damage to especially protected natural areas and objects of a state natural conservation fund, in accordance with Article 82 of this Law.

1-1. The funds of environmental institutions shall also be formed from:

1) collection of fees from the objects of tourist and recreational destination;

2) charging tourists, except for charges from pensioners, persons with disabilities, veterans of the Great Patriotic War, veterans of military operations on the territory of other states, veterans equated in benefits to veterans of the Great Patriotic War, veterans of labour, children of preschool age;

3) collection of fees for the entry of an automobile vehicle into the territory of environmental institutions.

2. Funds from selling goods (works, services) by environmental institutions shall be used in accordance with the budget legislation of the Republic of Kazakhstan.

3. For the purpose of receiving the incomes from the types of activity mentioned in paragraph 1 of this Article, the environmental institutions may participate in competitions on state procurements.

Footnote. Article 38 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 № 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); № 362-VI dated 30.09.2020 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 30.04.2021 № 34-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication); dated 18.07.2024 № 126-VIII (enacted sixty calendar days after the date of its first official publication).

SECTION 2. SPECIAL ASPECTS OF ORGANIZATION, PROTECTION
AND ACTIVITY OF SEPARATE TYPES OF ESPECIALLY PROTECTED
NATURAL AREAS, OBJECTS OF A STATE NATURAL CONSERVATION
FUND AND PROTECTED NATURAL AREAS INCLUDED
INTO ENVIRONMENTAL NETWORK
Chapter 7. STATE NATURAL CONSERVATIONS

Article 39. Definition and main activity of the state natural conservations

1. State natural conservation –especially protected natural area with a status of environmental and scientific institution, the purpose of activity of which is preservation and studying of natural course of the natural processes and events, objects of plant and animal word, separate species and communities of plants and animals, typical and unique environmental systems and their restoration in its territory.

2. Main activity of the state natural conservations shall include:

1) ensuring of protection regime and restoration of biological diversity of a state natural conservation and its protective zone;

2) organization and conduct of scientific researches on study and monitoring of environmental systems, objects of a state natural conservation fund including keeping of nature records;

3) conduct of environmental and educational activity;

4) participation in the state environmental examination of projects and schemes of placing economic and other objects that may have an adverse impact on environmental systems of a state natural conservation;

5) regulation of using a territory of a state natural conservation and its protective zone in environmental and educational, scientific and restricted touristic purposes.

Article 40. Protection regime of the state natural conservations

1. In the whole territory of a state natural conservation, the reserve protection regime shall be set I consideration of special aspects provided by Article 43-1 of this Law, upon which it shall be prohibited:

1) the actions that change hydrological regime of a territory;

2) construction of buildings (structures and facilities), roads, pipelines, power transmission lines and other communications and objects not linked with functioning of a state natural conservation;

3) geological prospecting works and extraction of mineral resources;

4) disturbance of soil covering, disturbance of prospecting and rock outcrops;

5) all the types of forest use, as well as procurement of food, medical and technical plants, as well as their parts and derivatives, haying, grazing of livestock and other types of using the plant world leading to disturbance of vegetation cover, with the exception of sanitary felling required for carrying out of forest protective measures;

6) hunting and fishing;

7) trapping and destruction of animals, disturbance of their environmental sanitation and conditions;

8) introduction of new species of plants and animals, conduct of measures on increase of separate animal species number more than acceptable on natural land capacity;

9) gathering of collection materials, with the exception of formation of collections of a state natural conservation;

10) application of chemical and biological methods of a struggle against pests, plant and animal diseases, as well as regulation of animal number;

11) driving of domestic animals;

12) noise and other acoustical effects of artificial origin exceeding the standards established by the authorized body;

13) the activity if it leads a change of a natural outlook of protected landscapes or violation of sustainability of environmental systems or threats to preservation and reproduction of especially valued mineral resources.

2. Conduct of ground and air works on prevention and extinguishment of forest and steppe fires shall be allowed in a territory of the state natural conservations.

3. Staying of individuals in a territory of a state natural conservation shall be allowed only in existence of permitting documents, with the exception of workers of the state natural conservations, as well as civil servants of the state bodies the jurisdiction of which includes the state natural conservations.

4. To ensure access to places worshiped by members of a particular religion (places of pilgrimage), located on the territory of a state natural reserve or outside its territory, along roads passing through the territory of a state natural reserve, a state natural reserve in agreement with the relevant religious association, a group visit to these places or an approach to these places may be allowed free of charge, accompanied by inspectors of the state natural reserve.

Footnote. Article 40 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 05.07.2011 № 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011); dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 41. Procedure for organization and maintenance of scientific activity in the state natural conservations

1. Scientific activity in the state natural conservations shall be carried out by organization of stationary system supervision on studying natural complexes and objects of the state natural conservation fund, monitoring of natural processes including keeping of the nature records, as well as developments of scientific grounds and methods for preservation of biological diversity, restoration of environmental systems and objects of the state natural conservation fund in accordance with the rules approved by the authorized body.

2. For organization and maintenance of scientific activity in the state natural conservations, the scientific structural subdivisions shall act with the relevant staff of scientific workers that is ensured by necessary premises and equipment.

3. Scientific subdivisions of the state natural conservations shall also conduct scientific researches, except for scientific activity provided by paragraph 1 of this Article, in accordance with the plans of scientific research works, approved by the authorized body in concurrence with the central executive body carrying out administration in the field of science and scientific technical activity.

4. Other scientific organizations and individual scientists may conduct scientific research on the territories of state natural reserves on a contractual basis with the state natural reserve in agreement with the authorized body.

5. For consideration and approval of plans of scientific researches, reports of scientific workers, the scientific technical councils the composition of which may include scientific workers and specialists of other organizations shall be created in the state natural conservations.

6. Scientific funds of the state natural conservations shall be subject to termless storage.

7. State natural conservations shall have the right to publish own scientific work.

8. Planning and carrying on of scientific works in a territory of the state natural conservations shall be carried out with exclusion of cruel research methods leading to disturbance, suffering, death of animals and destruction of plants, as well as rare and endangered species.

Footnote. Article 41 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 42. Environmental and educational activity of the state natural conservations

1. Environmental and educational activity of the state natural conservations shall be carried out for the purpose of:

1) support of ideas of reserve management and studies by broad layers of population as a necessary condition of performing the functions of reserving biological diversity by the state natural conservations;

2) formation and development of environmental culture.

2. For conduct of environmental and educational events in the state natural conservations, the museums, exposition, demonstration fields and other objects may be created.

3. Creation of tourist trails and routes for conducting the regulated environmental tourism shall be allowed in the state natural conservations in specially allocated fields that do not include especially valued environmental systems and objects, in the manner established by the authorized body.

4. State natural conservations may involve specialists and public associations upon carrying out of environmental and educational activity.

Footnote. Article 42 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 43. Regime of protective zones of the state natural conservations

1. In protective zones of the state natural conservations, it shall be prohibited as follows:

1) creation of new and expansion of existing inhabited localities;

2) placement, designing, construction and operation of objects, introduction of new technologies having an adverse impact on environmental systems of a state natural conservation;

3) intensive forms of farm management and forestry with the use of pesticides, toxic chemicals and fertilizers that are toxic to flora and fauna;

4) emission of polluting substances and discharge waters in atmosphere, open water sources and on a relief, placement of wastes;

5) extraction of mineral resources;

6) amateur (sport) and commercial hunting;

7) disposal of radioactive materials and production wastes;

8) activity that may change the hydrological regime of environmental systems of a state natural conservation (construction of dams, barriers, hydrotechnical structures and other objects leading to termination or lowering of natural water flow);

9) introduction of alien species of wild animals and wildling plants;

10) other activity that may have an adverse impact on environmental systems of a state natural conservation.

2. Different forms of economic activity that do not have an adverse impact on a condition of environmental systems of a conservation may be carried out in a territory of protective zones of the state natural conservations:

1) forestry activity;

2) traditional land use including gathering of livestock and haying, as well as other activity within ensuring of long-termed preservation and immunity of biological diversity;

3) touristic and recreation activity;

4) use of mineral waters, balneological and climatic resources;

5) commercial and amateur (sport) fishing;

6) conduct of land and air works on extinguishment of forest and steppe fires;

7) recultivation of disturbed lands;

8) restoration of forest and other plant communities;

9) restoration of environmental condition and number of wild animals;

10) use of land fields for arrangement of the places for stay of tourists, arrangement of breeding nurseries for artificial propagation, growth, breeding of endemic, rare and endangered plants and animals, as well as for construction of service buildings (cordons) for residence of workers of a state natural conservation, provision of official land allotments to them.

3. Events on preservation of environmental sanitation and conditions for propagation of objects of plant and animal world, migration paths and places of concentration of animals shall be provided and carried out, immunity of the fields representing a special value as environmental sanitation of wild animals, as well as other objects of the state natural conservation fund shall be ensured in protective zones of the state natural conservations upon carrying out of the types of activity mentioned in paragraph 2 of this Article.

4. Restrictions of economic activity of the owners of land fields and land users in protective zones of the state natural conservations shall be established by decisions of local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital.

Footnote. Article 43 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 43-1. Special aspects of protection regime of separate state natural conservations

1. On the territory of the Markakol State Natural Reserve, the following shall be allowed:

1) amateur (recreational) fishing for the needs of the local population living in the protected zone of this reserve, in specially allocated areas on the basis of biological feasibility under the legislation of the Republic of Kazakhstan;

2) regulation of the animal population on the basis of biological substantiation.

2. Reclamation fishing in the water bodies of Korgalzhyn State Nature Reserve is allowed given scientific recommendations in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. The Law is supplemented by Article 43-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 30.04.2021 № 34-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Chapter 8. STATE NATIONAL NATURE PARKS AND STATE
REGIONAL NATURE PARKS

Article 44. Definition and main activity of the state national nature parks

1. State national nature park is especially protected natural area with a status of environmental and scientific institution intended for preservation of biological and landscape diversity, use of unique natural complexes and objects of the state natural conservation fund having especial environmental, scientific, historical-cultural and recreation value in environmental oriented, environmental and educational, scientific, touristic and recreation purposes.

2. Main activity of the state national nature parks shall include:

1) preservation of nature parks, unique and sample natural fields, objects of the state natural conservation fund, natural and historical-cultural heritage;

2) ensuring of protection regime of a state national nature park and its protective zone;

3) promotion of ecological awareness;

4) development of scientific methods of preservation of biological diversity;

5) maintenance of monitoring of environmental systems and separate natural objects under nature records;

6) restoration of disturbed natural complexes, objects of the state natural conservation fund, natural and historical-cultural heritage;

7) regulation of using a territory of a state national nature park and its protective zone in environmental and educational, scientific, touristic, recreation and restricted economic purposes.

Footnote. Article 44 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2013 № 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 45. Zoning, regime of protection and use of a territory of the state national nature parks

1. The following zones shall be allocated in a territory of the state national nature parks:

1) reserve status;

2) environmental stabilization;

3) tourist and recreation activity;

4) restrictive economic activity.

2. In the reserve status zone, any economic activity and recreational use of the territory of the state national natural park shall be prohibited, except for regulated ecological tourism, and the reserve protection regime shall be introduced, which corresponds to the type of the state nature reserve regime specified in paragraph 1 of article 40 of this Law.

The reserve status zone comprises from ten to forty percent of the territory of the state national natural park.

3. In the zone of environmental remediation, the reserve protection regime is introduced, which prohibits economic and recreational activities, except for regulated ecological tourism, measures for the restoration of disturbed natural complexes and objects of the state natural reserve fund, the placement of stationary apiaries with the construction of temporary structures required for beekeeping.

4. The zone of tourist and recreational activities is divided into sections of regulated short-term rest and long-term rest of visitors of the state national natural park.

In the tourist and recreational zone a custom-made protection regime shall be established for preservation of natural complexes and objects of the state natural reserve fund, on whose territory regulated tourist and recreational use (except hunting) is allowed, including the organization of tourist routes, trails, bivouacs and viewing platforms, beaches, boat stations, water vehicles and beach equipment rental stations, taking into account the norms of recreational loads, aquaculture (fish farming), placement of stationary apiaries with the construction of temporary structures necessary for beekeeping.

5. In the limited economic activity zone administrative and economic objects shall be placed, economic activity shall be carried out necessary for protection and functioning of the state national nature park, service of its visitors, including organization of amateur (recreational) fishing, general use of wildlife, construction and operation of recreational centers, cages for breeding and keeping of wild animals, hotels, campsites, museums and other tourist service facilities, as well as fish farms for cultivation of fish resources and other aquatic animals.

6. In all the zones of a state national nature park, the protection, defence and restoration measures provided by its management plan shall be conducted.

7. In state national nature parks, the scientific and environmental and educational activity shall be carried out in the manner established by Articles 41 and 42 of this Law.

Footnote. Article 45 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 30.04.2021 № 34-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Article 46. Carrying out of touristic and recreation activity in the state national nature parks

1. Tourist and recreational activities in state national nature parks shall be carried out directly by the state national nature park, as well as by individuals and legal entities providing tourist services.

2. The plots of the state national nature parks for realization of tourist and recreational activities shall be provided for short-term use for the period from one to five years and for long-term use for the period from five to twenty-five years. These plots shall be provided in accordance with the rules of tourist and recreational activities in the state national nature parks. The plots of state national nature parks for tourist and recreational activities shall be provided for short-term and long-term use also to a private partner who has concluded a public-private partnership agreement in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on public-private partnership.

3. Sites for the implementation of tourist and recreational activities are provided in accordance with the general plan for the development of the infrastructure of the state national natural park and only in the zones of tourist, recreational (for the construction of temporary buildings only) and limited economic activities, both with existing infrastructure and for the creation of new infrastructure.

Footnote. Article 46 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 01.04.2021 № 26-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Article 46-1. Construction of objects on fields of the state national nature parks provided for use for carrying out of touristic and recreation activity

1. The construction of facilities on the sites of state national natural parks provided for the use for tourism and recreational activities shall be carried out in accordance with a long-term use agreement concluded by individuals, legal entities or private partners with the state national natural park, and according to the design (design estimate) documentation developed in accordance with the sketch (draft design).

2. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

3. An individual, a legal entity or a private partner, upon the expiration of the term of the contract for the use of the site provided to him/her for the use of tourist and recreational activities shall have a preferential right to extend the term of the contract.

4. Issues of transferring the right of use of the field provided for use for carrying out of touristic and recreation activity, and of objects of construction on it, shall be determined in a contract of carrying out of touristic and recreation activity.

5. Regardless of the transfer of the right to use a land plot provided for long-term use for tourist and recreational activities, individuals, legal entities or private partners retain the obligation to bring the site into a condition that ensures the safety of objects of the state natural reserve fund and compliance with environmental protection requirements, except in cases of transfer of construction objects to another person in accordance with the written notification of the authorized body, or when the contract provides otherwise.

6. Disassembling and removal of objects of construction from the fields shall be carried out by individuals and legal entities with a method being safety for life, health of human and environment, in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Chapter 8 is supplemented by Article 46-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 01.04.2021 № 26-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 47. Special aspects of restricted economic activity of the state national nature parks

1. The following types of activity shall be permitted in a zone of restricted economic activity by the state national nature parks:

1) collateral forest uses (limited grazing, maral breeding, haymaking, amateur picking of mushrooms, fruits and berries, gardening);

2) growing planting materials of woody species and bushes, medicinal grass and other plants on restricted areas of traditional use;

3) conduct of sanitation felling, improvement felling, with the exception of increment felling, and processing of received wood;

4) production of souvenirs, products of cottage and public craft;

5) cultivation of fish planting material and marketable fish;

6) beekeeping with the use of nomadic and stationary apiaries;

7) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication);

7-1) general use of wildlife;

8) amateur (sport) fishing;

9) amelioratory fishery;

10) scientific-research fishery;

11) fishery in reproduction purposes.

2. The limited economic activity of state national natural parks is carried out taking into account the preservation and restoration of objects of the state natural reserve fund and according to the relevant permits of the state bodies in whose jurisdiction they are.

Footnote. Article 47 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 30.04.2021 № 34-VII (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Article 48. The regime of protected zones of state national natural parks

1. In the protected zones of state national natural parks, it is prohibited:

1) to place, design, construct and operate facilities, to introduce new technologies that have a harmful effect on the ecological systems of the state national natural park;

2) to release in the air and discharge into open water sources and on the land the pollutants and sewage;

3) exploration and production of minerals, except for the cases specified in paragraph 2 of Article 84-2 of this Law;

4) to hunt;

5) to bury radioactive materials and industrial wastes;

6) to carry out an activity, which can alter the hydrological regime of the ecological systems of the state national natural park (construction of embankments, dams, hydraulic structures and other objects leading to the cessation or reduction of natural water flow);

7) to introduce alien species of wild animals and wild plants;

8) to carry out any other activity that may have a harmful effect on the ecological systems of the state national natural park.

2. In the protected zones of state national natural parks, various forms of economic activity that do not have a negative impact on the state of the ecological systems of the national park may be carried out, such as:

1) forestry activity;

2) traditional land use, including livestock grazing and haymaking, as well as other activity within the framework of ensuring the long-term conservation and invulnerability of biological diversity;

3) tourist and recreational activities;

4) use of mineral waters, balneological and climatic resources;

5) commercial and amateur (recreational) fishing, as well as fish farming;

6) suppression of forest and steppe fires using ground means and aviation;

7) reclamation of disturbed lands;

8) restoration of forest and other plant communities;

9) restoration of natural habitats and the number of wild animals;

10) the use of land plots for the arrangement of places of stay for tourists, the arrangement of nurseries for artificial reproduction, cultivation, and breeding of endemic, rare and endangered species of plants and animals, as well as the construction of service buildings (cordons) for the residence of employees of the state national natural park, providing them office land plots.

3. When carrying out the activities specified in paragraph 2 of this article in the protected zones of state national natural parks, measures shall be envisaged and taken to preserve the habitat and breeding conditions of flora and fauna species, animals’ migration routes and concentration areas, to ensure intactness of the sites that are of special value as a habitat of wild animals, as well as other objects of the state natural reserve fund.

4. Restrictions on the economic activity of owners of land plots and land users in the protected zone of the state national natural park are established by decisions of local executive bodies of the regions, cities of national significance, the capital in accordance with this Law.

Footnote. Article 48 in the new wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).; as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2021 № 399-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Article 49. State regional nature parks

State regional nature park is an analogue of a state national nature park with a type of regime established for a state national nature park, sets the same purposes and performs the same targets, but relates to especially protected natural area with a status of environmental and scientific institution.

Chapter 9. STATE NATURE RESERVES

Article 50. Definition, grounds of activity and zoning of the state nature reserves

1. State nature reserve – especially protected natural area with a status of environmental and scientific institution including land and water environmental systems intended for protection, defence, restoration and maintenance of biological diversity of natural complexes and natural and historical and cultural objects linked with them.

2. The main activity of the state nature reserves are:

1) preservation and restoration of biological and landscape diversity, natural environmental systems;

2) ensuring of protection regime of a state nature reserve;

3) maintenance of a stable social-economic development of a territory on the basis of environmental economic principle of using the natural resources;

4) conduct of researches and monitoring for the purpose of protection and stable development of a territory, as well as awareness and education in the field of environment;

5) regulation of using a territory of a state nature reserve and its protective zone in environmental educational, scientific, recreation, touristic and restricted economic purposes.

3. Territory of a state nature reserve shall be divided into zones with different types of regimes of protection and use:

1) reserve status zone (hereinafter – nucleus zone) – a nucleus zone intended for a long-term preservation of genetic resources, biological diversity, environmental systems and landscapes having sufficient sizes for reaching such purposes;

2) buffer zone – a field of territory that is used for maintenance of environmental oriented economic activity and stable reproduction of biological resources.

Article 51. Regime of reserve status zone of a state nature reserve

1. Scientific researches and monitoring of a condition of environment, including keeping of nature records in a reserve status zone of a state nature reserve shall be conducted, the measures in environmental education purposes shall be carried out.

2. Any economic activity and recreation use of a territory shall be prohibited in a reserve status zone of a state nature reserve and a reserve status of protection being relevant to the type of protection of a state nature reserve established by paragraph 1 of Article 40 of this Law shall be established.

Article 52. Buffer zone regime of a state nature reserve

1. Different forms of restricted, regulated activity, as well as the activity not having an adverse impact on a state of environmental systems of a nucleus zone may be carried out in a buffer zone:

1) scientific researches and organization of training centres and preparation of specialists;

2) monitoring of environment and control of changes of environmental systems;

3) forestry activity, fire-fighting measures and protection of forest areas;

4) traditional land use as a part of ensuring a long-term preservation and immunity of biological diversity of a nucleus zone and stability of environmental systems of a state nature reserve in general;

5) expanded conduct of measures on restoration of biological and landscape diversity, natural environmental systems;

6) tourism, recreation use, controlled and regulated in accordance with recreation load, established by the rules of visiting especially protected natural areas by individuals;

7) use of mineral waters and medical resources;

8) environmental awareness, conduct of training programs, organization of demonstration sites and management of environmentally friendly natural management;

9) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication);

10) amateur (sport) fishery;

11) ameliorative fishery;

12) scientific research fishery;

13) fishery in reproduction purposes;

13-1) fish farming;

14) beekeeping with the use of nomadic and stationary apiaries.

2. The activity that may have an adverse impact on a state of environmental system of a nucleus zone shall be prohibited in a buffer zone of a state nature reserve, particularly:

1) creation of new inhabited localities;

2) placement and operation of industrial objects;

3) construction and operation of production objects;

4) conduct of geological survey works and development of mineral resources;

5) fellings for primary use;

6) introduction of new types of plants and animals;

7) actions that change a hydrological regime of a territory of nucleus zone and buffer zone;

8) another activity that may have an adverse impact on environmental system of a nucleus zone.

3. In the state nature reserves, the environmental educational, touristic and recreation activity shall be carried out in the manner established by Article 41, 42 and 46 of this Law.

Footnote. Article 52 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Article 53. The regime of protected zones of state nature reserves

In the protected zones of the state nature reserves, the types of nature management and economic activities specified in article 48 of this Law are permitted, prohibited or restricted.

Footnote. Article 53 in the new wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

Chapter 9-1. Biosphere Reserves

Footnote. The Law is supplemented by chapter 9-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

Article 53-1. The tasks of biosphere reserves

Biosphere reserves are created for:

1) the conservation, restoration and use of natural areas with a rich cultural and natural heritage;

2) supporting long-term, sustainable economic and social development of the areas, including their recreational use, with account of conservation and restoration of natural resources;

3) long-term environmental control, monitoring and for environmental research, as well as environmental education and education of the population.

Article 53-2. Functional zoning and protection regime of biosphere reserves

In biosphere reserves, the following functional zones are distinguished:

1) core zone - a zone with the reserve protection regime intended for the conservation of biological and landscape diversity, which corresponds to the zones specified in paragraph 1 of article 40, paragraphs 2 and 3 of article 45 and article 51 of this Law;

2) buffer zone - a zone with the special-order protection regime used for conducting environmentally-oriented economic activity and sustainable reproduction of biological resources, which corresponds to the zones specified in paragraphs 4 and 5 of article 45 and article 52 of this Law;

3) external transitional zone - a section of the territory outside a specially protected natural area used for conducting ecologically-oriented economic activity, which corresponds to the protected zones specified in articles 43, 48 and 53 of this Law.

Chapter 10. STATE ZOOLOGICAL PARKS

Article 54. Definition and grounds of activity of a state zoological park

1. State zoological park – especially protected natural area with a status of environmental and scientific organization intended for cultural and educational, scientific, educational and environmental activity, genetic conservation and development in conditions of artificial environment of typical, rare and endangered types of animals.

2. The main activity of the state zoological parks shall include development of scientific basis of preservation, reproduction and use of animal world of Kazakhstan, development of resources of Kazakhstan’s fauna having global impact.

Article 55. Zoning and special aspects of protection of the state zoological parks

1. State zoological parks shall include the following zones:

1) expositional – for management and breeding of animals, as well as access of visitors;

2) scientific – for conduct of scientific researches;

3) public – for servicing of visitors;

4) administrative and production economic.

2. In the state zoological parks, any actions not linked with performance of their targets that may lead to death of animals maintained in there shall be prohibited.

Article 56. Breeding of animals in the state zoological parks

1. State zoological parks shall form and ensure preservation of animal collection from domestic and world fauna.

2. State zoological parks shall carry out import and export operations with animals, their exchange with other zoological profile organizations in established manner in compliance with requirements established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

3. Veterinary and zootechnical services, nurseries for breeding of rare and endangered animal species shall be created in the state zoological parks.

4. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).
Footnote. Article 56 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2015 № 435-V (вводится в действие с 01.01.2016); dated 28.10.2019 № 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 57. Special aspects of use of the state zoological parks

1. State zoological parks shall be used in scientific, cultural and educational purposes.

2. Zoological parks conduct scientific research in the field of keeping and breeding animals in captivity and (or) semi-free conditions, including those entered into the Red Book of the Republic of Kazakhstan.

3. State zoological parks shall have the right to create banks of scientific findings, funds, museums, lyceums, libraries and archives, popular science and other literature on the issues of activity of these organizations.

4. State zoological parks shall have the right to have subsidiary husbandries, workshops, zoological shops and other objects required for economic activity being relevant to a profile of these organizations, but not related to their main activity.

Footnote. Article 57 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

Chapter 11. STATE BOTANICAL GARDENS

Article 58. Definition and main activity of a state botanical garden

1. State botanical garden – especially protected natural area with a status of environmental and scientific organization intended for conduct of researches and scientific developments on protection, defence, reproduction and use of plant world, as well as rare and endangered plant species.

2. The main activity of the state botanical gardens shall include development of scientific grounds of preservation, reproduction and use of plant world of Kazakhstan, development of resources of Kazakhstan’s flora having global impact.

Article 59. Zoning and special aspects of protection of the state botanical gardens

1. State botanical gardens shall include the following zones:

1) expositional – for cultivation of plants and access of visitors;

2) scientific – for conduct of scientific researches and preservation of collection of the plants’ genofond;

3) public – for servicing of visitors;

4) administrative and production economic.

2. In the state botanical gardens, any actions not linked with performance of their targets that may lead to death of the plants cultivated in there shall be prohibited.

Article 60. Cultivation of plants in the state botanical gardens

1. State botanical gardens shall form and ensure preservation of plants’ collections of natural, cultural, domestic and world flora.

2. State botanical gardens shall carry out import and export operations with plants, their exchange with other botanical profile organizations in compliance with requirements established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

3. Collection and experimental fields, herbaria, nurseries and seed funds shall be created in the state botanical gardens.

Article 61. Special aspects of using the state botanical gardens

1. State botanical gardens shall be used in scientific, cultural and educational purposes in established manner.

2. Scientific researches on introduction and selection of natural, cultural, domestic and world flora, as well as on study, preservation and effective use of planting world of Kazakhstan shall be conducted in the state botanical gardens.

Scientific researches on formation, preservation, use of collection funds of plants shall be carried out on the basis of the state orders ensuring cultivation of collection funds.

3. State botanical gardens shall have the right to create the banks of scientific findings, funds, museums, lyceums, libraries and archives, issue scientific, popular science literature on the issues of activity of these organizations.

4. State botanical gardens shall have the right to create economic experimental basis for production tests of recommended introduced plants and their reproductions for the purpose of introduction into forest, park and garden, rural economic and other branches.

5. State botanical gardens shall have the right to have subsidiary husbandries, workshops, specialized shops for selling plants and other objects required for economic activity being relevant to the profile of these organizations, but not related to their main activity.

Chapter 12. STATE DENDRALOGICAL PARKS

Article 62. Definition and main activity of a state dendrological park

1. State dendrological park – especially protected natural area with a status of environmental and scientific organization with the types of protection regime established by zones intended for protection, defence, reproduction and use of wood and bushy species.

2. Main activity of the state dendrological parks shall include development of scientific grounds of preservation, reproduction and use of woody vegetation of Kazakhstan, development of resources of Kazakhstan’s flora having global impact.

Article 63. Zoning, special aspects of protection and use of the state dendrological parks

1. State dendrological parks shall include the same zones considering their purpose and type of protection regime, as in the state botanical gardens provided by Article 59 of this Law.

2. State dendrological parks shall be used in scientific, cultural and educational purposes in the same manner and under the same conditions as the state botanical gardens that are established by Article 61 of this Law.

Chapter 13. STATE NATURE MONUMENTS

Article 64. Definition of the state nature monuments

State nature monument – especially protected natural area that includes separate unique, uncorrectable, valuable natural complexes in ecological, scientific, cultural and esthetic relation, as well as objects of natural and artificial origin related to the objects of the state natural conservation fund.

Article 65. Procedure for creation of the state nature monuments

1. Depending on significance, the separate types of objects of the state natural conservation fund and natural complexes shall be declared as the state nature monuments of republican or local significance.

2. The boundaries and the form of the protection regime of the territories of state natural monuments of national significance are approved by the authorized body, those of state natural monuments of local significance - by local executive bodies of the regions, cities of national significance, the capital.

3. Transfer of the state nature monuments of republican significance and their territories under protection of the persons to the jurisdiction of whom they are transferred, and the state nature monuments of local significance – by local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital that made decisions on their organization.

4. State nature monuments of republican significance situated in a territory of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves, state regional nature parks and other types of especially protected natural territories shall be considered in their composition.

Upon creation or expansion of the state natural conservations, state national nature parks, state nature reserves, the nature monuments of local significance shall be excluded from the list of especially protected natural areas of local significance and shall be included into the list of especially protected natural territories of republican significance in existence of the relevant rationale in a feasibility study of creation of expansion of these types of especially protected natural areas.

Footnote. Article 65 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

Article 66. Protection regime of territories of the state nature monuments

1. Reserve status of protection being relevant to the type of protection regime of the state natural conservations shall be established in the territories of the state nature monuments with prohibition of any activity leading to violation of preservation of the state nature monuments.

1-1. In territories of the state nature monuments, the measures on their preservation and restoration shall be conducted in accordance with projects developed by organizations being specialized in this field.

2. Protection of the state natural conservations shall be carried out in accordance with Article 32 if this Law.

Footnote. Article 66 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 14. STATE NATURE SANCTUARIES

Article 67. Definition and types of the state nature sanctuaries

1. State nature sanctuary – especially protected natural area with a protection regime or regulated regime of economic activity intended for preservation and reproduction of one or several objects of the state natural conservation fund.

2. According to functional purpose, the state nature sanctuaries may be subdivided into the following types:

1) complex – for preservation and restoration of especially protected natural complexes;

2) biological (botanical, zoological) - for the conservation and restoration of valuable, rare and endangered species of plants and animals;

3) palaeontological – for preservation of animal, plant fossils and their complexes;

4) hydrological (bog, lake, river) – for preservation of valuable objects and complexes of wetlands;

5) geomorphological – for preservation of rare and unique natural forms of a relief;

6) geological and mineral – for preservation of rare geological and mineral formations;

7) soil – for preservation of typical and rare types of soils;

8) hydrogeological – for preservation of unique groundwater deposits.

Footnote. Article 67 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 68. Special aspects of creation of the state nature sanctuaries

1. State nature sanctuaries shall be created on the fields of lands of all categories without their withdrawal from the owners of land fields and land users.

Borders of the state nature sanctuaries shall be established according to the borders of the land fields of the owners and land users or according to the natural geographic boundaries and shall be designated by special signs afield.

Owner of a land field or land user shall be obliged to ensure the right of restricted intended use of the land field on which the state nature sanctuary is located.

Restrictions of economic activity of the owners of land fields and land users in a territory of a state nature sanctuary shall be established by decisions of local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital in the manner provided by the Land Code of the Republic of Kazakhstan.

2. State nature sanctuaries shall be created as:

1) termless – without specification of terms of functioning;

2) long-term – for the term more than 10 years;

3) short-term – for the term less than 10 years.

3. Environmental institutions, state forestry institutions, specialized wildlife conservation organizations, to which state nature preserves are assigned, take measures for the protection and restoration of objects of the state natural reserve fund located in them through special security services in accordance with article 32 of this Law.

Footnote. Article 68 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

Article 69. Special aspects of regime of protection and use of the state nature sanctuaries

1. In state nature preserves, the following activities are prohibited:

1) in the complex state nature sanctuaries – economic activity creating threatening to preservation of natural complexes, introduction of alien species of plants and animals;

2) hunting, catching, by any manner of means, of animals, except for fish, introduction of alien species of animals, destruction of nests, burrows, lairs and other habitats, collection of eggs, except for cases of removal for the purposes of scientific research, reproduction and land reclamation by the permission of the authorized body - in zoological state nature preserves;

3) in botanical state nature sanctuaries – grazing of livestock, haying, all the types of forest felling, gathering of flowers, excavation of roots, nodules and bulbs of plants, starting fires, ride and movement out of existing roads of transport vehicles, introduction of alien species of plants and animals, equally as the other actions causing or that may cause damage and destruction of vegetation;

4) in hydrogeological state nature sanctuaries – extraction of rock, gravel, sand and other mineral resources, destruction of caves, performance of earthwork operations, actions that may cause a change of natural hydrological regime, surveying works and scientific researches linked with violation of natural components of a state nature sanctuary.

1-1. In complex state nature reserves, hunting and fishing shall be allowed by the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of wildlife within the permissible volume of withdrawal of wildlife objects that do not threaten the conservation of objects of the state nature reserve fund, on the basis of biological substantiation.

1-2. In zoological state nature preserves, agricultural activity (cultivation of crops, haymaking, livestock grazing) and beekeeping are permitted under the condition of obeying the established regime.

2. Special aspects of regime of the state nature sanctuaries shall be determined by a passport.

3. State nature sanctuaries may be used in scientific, environmental and educational, touristic, recreation and restricted economic purposes.

Owners of land fields and land users shall have the right to carry out economic activity in the state nature sanctuaries in compliance with established restrictions.

Footnote. Article 69 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 06.04.2024 № 71-VIII (effective sixty calendar days after the date of its first official publication).

Chapter 15. STATE PRESERVED AREAS

Article 70. Definition, purposes and tasks of a state preserved area

State preserved area – especially protected natural area with differentiated types of protection regime intended for preservation and restoration of the objects of the state natural conservation fund and biological diversity on the land fields and aquatic areas reserved for the state natural conservations, state national nature parks, state nature sanctuaries.

Article 71. Procedure for creation of the state preserved zones

1. State preserved areas shall be declared on the land fields of all the categories without their withdrawal from the owners of land fields and land users.

2. Owner of a land field or land user shall be obliged to ensure the right of restricted intended use of the land field on which a state preserved area is located.

Article 72. Special aspects of protection and use of the state preserved areas

1. In the state preserved areas, the activity shall be prohibited in case if it may cause changes of a natural image of protected landscapes or violation of a stability of environmental systems or threatens to preservation and reproduction of especially protected natural resources.

2. State preserved areas shall include the fields with reservation and protection types of regime, as well as with regulated regime of economic activity.

3. State preserved areas may be used in all the purposes provided for especially protected natural areas, considering the special aspects of types of their protection regimes.

4. Restrictions to economic activity of the owners of land fields and land users in the state preserved areas shall be established by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

5. Environmental institutions, state forestry institutions, specialized wildlife conservation organizations, to which state protected areas are assigned, take measures for the protection and restoration of objects of the state natural reserve fund located in them through special security services in accordance with article 32 of this Law.

6. In a territory of the state preserved areas, the geological survey, prospecting of mineral resources shall be permitted in concurrence with the authorized body considering the special environmental requirements established by the Environmental Code of the Republic of Kazakhstan.

Extraction of mineral resources shall be allowed in exceptional cases on the basis of the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan at the recommendation of the authorized body for the study of the subsoil, agreed with the authorized body, taking into account special environmental requirements, established by the Environmental Code of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 72 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 January 2007 № 213 (the order of enforcement see Article 2); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication);dated 12.27.2017 № 126-VI (shall be enforced upon expiry of six months after the day of its first official publication).

Article 73. State preserved area in the northern part of the Caspian Sea

1. Aquatic area of the eastern part of the Northern Caspian Sea with Volga and Ural rivers estuaries (within the Republic of Kazakhstan) is included into the state preserved area of the northern part of the Caspian Sea intended for preservation of fish resources, ensuring of optimal living environment and natural reproduction of sturgeons and other valuable fish species.

2. In a state preserved area in the northern part of the Caspian Sea, the possibilities for development of fishing industry, water transport, state geological survey, intelligence and extraction of raw hydrocarbons shall be ensured in consideration of special environmental requirements established by the Environmental Code of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 73 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 9 January 2007 № 213 (the order of enforcement see Article 2).

Article 73-1. Types of objects of the state natural reserve fund

The objects of the state natural reserve fund shall include:

1) especially valuable plantings of the state forest fund;

2) wetlands;

3) key bird areas;

4) unique natural water bodies or their sections;

5) subsoil plots of special ecological, scientific, historical, cultural and recreational value;

6) rare and endangered species of plants and animals;

7) unique single objects of the plant world, having special scientific and (or) historical and cultural significance.

Footnote. Chapter 16 is supplemented by Article 73-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Chapter 16. OBJECTS OF THE STATE NATURAL CONSERVATION FUND

Article 74. Especially valuable plantings of the state forest fund

1. Especially valuable plantings of the state forest fund shall include valuable forest areas, fruit-tree plantings, areas of riparian and subalpine forests that may be included into the composition of especially protected natural areas or included into the following categories of especially protected natural areas:

1) forest fields having scientific significance including forest genetic reserves;

2) nut production zones;

3) subalpine forests.

2. In the fields of especially valued plantings of the state forest fund, the reserve or protection regime of their protection and use shall be established in accordance with this Law and the forest legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 75. Wetlands

1. Wetlands are natural and artificial reservoirs on the territory of the Republic of Kazakhstan, including marine areas, which serve as reserves for a significant population of species (subspecies) of plants or semiaquatic animals, primarily migratory waterfowl, including rare and endangered species of plants and animals, representing an international and republican resource.

2. According to their importance, wetlands shall be divided into those of international importance and those of national importance. They may be included in the existing specially protected natural areas or new specially protected natural areas may be created on their basis in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

The list of wetlands of international importance shall be formed in accordance with international agreements to which the Republic of Kazakhstan is a party.

Lists of wetlands of international importance and wetlands of republican significance shall be approved by the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of wildlife.

3. Reserve and (or) custom-made regimes or a regulated regime of economic activity shall be established on wetlands, ensuring the protection and restoration of habitats for waterfowl.

4. On wetlands, measures shall be envisaged for the protection and reproduction of species of the animal world, including rare and endangered ones. To ensure the conservation of wetlands, the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of wildlife shall approve plans for their development.

Footnote. Article 75 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 75-1. Important bird areas

1. A key bird area is an area that serves as a place of concentration for one or more species of birds during the nesting period, moulting on wintering grounds or resting during migration.

Areas of great scientific and educational importance may be classified as key ornithological territories. Natural habitats and artificially created objects may serve as key ornithological territories: reservoirs, ponds, artificial forest plantations in treeless areas, and others characterized by a high species diversity and abundance of birds.

2. Important bird areas of Kazakhstan shall be part of the national and international network of Key bird areas. With the assistance of the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of wildlife in the republic, a catalogue of key ornithological territories of the country shall be published and periodically updated, which contains data on their spatial distribution and a description of these territories.

Footnote. Chapter 16 is supplemented by Article 75-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 76. Unique natural water objects or their fields

1. Unique natural water objects or their fields shall include seas, rivers, lakes, glaciers and other surface water objects or their parts having especial environmental, scientific, historical and cultural, recreation significance.

2. Depending on significance, the unique natural water objects or their fields shall be included into the composition of the lands of especially protected natural areas of republican or local significance, as well as separate types of especially protected natural areas may be created within their borders.

3. Reserve, protection or regulated types of regime of water use shall be established in unique natural water objects or their fields ensuring their protection in accordance with this Law and water legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 77. Fields of subsoil representing especial environmental, scientific, historical and cultural, recreation value

1. Fields of subsoil representing especial environmental, scientific, historical and cultural, recreation value shall include:

1) geological objects – natural and artificial exposures in which there are reference or specific sections, specific tectonic structures, rare rock formations and minerals, meteorites, preserved fossil remains of fauna and flora;

2) geomorphological objects – terraces, alluvial lands, caves, ravines, canyons, waterfalls and other forms of relief reflecting demonstrably the processes of bulge forming and having especial value for tourism and recreation;

3) hydrogeological objects – subsurface waters and their outcroppings that differ by unique and rare properties;

4) fields of subsoil with cave drawings, ancient mine workings and other objects on use of subsoil having historical, archeological and ethnographic significance.

2. In the fields of subsoil representing especial environmental, scientific, historical and culture, recreation value, any activity threatening to preservation of geological, geomorphological and hydrogeological objects of the state natural conservation fund shall be prohibited in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 78. Rare and endangered species of plants and animals

1. The list of rare and endangered species of plants and animals shall be approved by the Government of the Republic of Kazakhstan and shall be formed by related groups.

1-1. excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

2. Protection of rare and endangered species of plants and animals shall be carried out by the state. Individuals and legal entities shall be obliged to take measures on their protection.

2-1. Species of plants and animals, the number and conditions of sustainable existence of which have been restored to the limits that exclude a threat to their reproduction and preservation of the gene pool in a state of natural freedom, shall be subject to exclusion from the list of rare and endangered species of plants and animals.

3. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 N. 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

4. Seizure of rare and endangered species of plants and animals, their parts or derivatives shall be carried out based on the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan in accordance with the laws of the Republic of Kazakhstan "On flora" and "On protection, reproduction and use of wildlife".

Footnote. Article 78 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication); dated 05.11.2022 № 157-VII (shall come into effect ten calendar days after the day of its first official publication); dated 02.01.2023 № 184-VII (shall come into effect upon the expiration of sixty calendar days after the day of its first official publication).

Article 79. Unique single objects of plant world having especial scientific and (or) historical and cultural significance

1. Unique single objects of plant world having especial scientific and (or) historical and cultural significance shall include single specimens and (or) separate groups of trees, bushes and herbage plants characterizing by unique properties (history of origin, life duration, form and size of body, top, sizes of flowers, fruits and seeds, other properties) being in natural environment or in artificial conditions that represent scientific interest and (or) historical and cultural significance.

2. Selection of unique single objects of plant world having especial scientific and (or0 historical and cultural significance, as objects of the state natural conservation fund shall be carried out upon conduct of land use planning, forest planning, urban planning works.

3. Protection of unique single objects of plant world having especial scientific and (or) historical and cultural significance shall be carried out by the state. Individuals and legal entities shall be obliged to take measures on protection of unique single objects of plant world having especial scientific and (or) historical and cultural significance declared as objects of the state natural conservation fund.

Chapter 17. ELEMENTS OF ENVIRONMENTAL NETWORK LINKED WITH
A SYSTEM OF ESPECIALLY PROTECTED NATURAL AREAS

Article 80. Definition of elements of environmental network linked with a system of especially protected natural areas

1. Elements of environmental network are the natural complexes representing a set of the land fields, water surface and air space positionally connected between each other that on condition of their environmental systems and own location are linked with a system of especially protected natural areas and ensure stability of natural and cultural landscapes, preservation of biological diversity of the territory of the country.

2. Elements of environmental network shall include the land fields of health-improving and recreation purpose, protective zones of especially protected natural areas, environmental corridors, state forest fund, water protection zones, water objects sheets and other protected fields of natural objects, as well as hunting lands.

3. Procedure for establishment and use of the land fields of health improving and recreation purpose, state forest fund, water protection zones and water objects sheets, hunting lands, fishery waters shall be regulated by the special legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 81. Environmental corridors

1. Ecological corridors are created on the parcels of lands of all categories without withdrawing them from landowners and land users to ensure spatial communication between specially protected natural areas and other elements of the ecological network in order to preserve objects of the state natural reserve fund, biological diversity, to protect and arrange natural ways of migration of animals and spread of plants that live and grow in specially protected natural areas.

2. In the fields of environmental corridors, the regulated regime of using these lands ensuring preservation of wild animals at the places of their temporary habitation, passages during migration, preservation of the habitats of wild plants shall be established.

Special aspects of the regime of environmental corridors shall be determined by a passport of especially protected natural area.

3. Decision on creation of environmental corridor shall be made by local executive bodies of oblasts, cities of republican significance, the capital on suggestion of the natural scientific rationale.

Borders of environmental corridors shall be established according to the natural geographic boundaries and shall be designated by special signs afield.

Ecological corridors are protected and managed by environmental institutions and specialized wildlife conservation organizations. The assignment of ecological corridors to environmental institutions and specialized wildlife conservation organizations is carried out by the decision of the authorized body.

4. General scheme of organization of territory of the Republic of Kazakhstan, multiregional schemes of territorial development, complex schemes of urban planning and other urban planning documentation concerning a territory of environmental corridors shall be subject to coordination with the authorized body.

Footnote. Article 81 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 № 548-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day its first official publication).

Chapter 18. FINAL CONCLUSIONS

Article 82. Compensation for harm inflicted by a breach of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas

Individuals and legal entities that inflicted harm to especially protected natural areas and objects of the state natural conservation fund shall be obliged to compensate for it to environmental organizations in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan in full measure, in amount of expenses for restoration of especially protected natural area and objects of the state natural conservation fund considering the incurred losses.

Article 83. Liability for the breach of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas

Breach of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of especially protected natural areas shall entail liability established by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 83 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 № 242-IV (the order of enforcement see Article 2).

Article 84. International cooperation in the field of especially protected natural areas

International cooperation in the field of especially protected natural areas shall be carried out in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan and international treaties ratified by the Republic of Kazakhstan.

Article 84-1. Legal and social protection of officials and specialists of environmental institutions

1. Officials and specialists of environmental institutions are subject to legal and social protection in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

2. Officials and specialists of environmental protection institutions, performing environmental protection functions in rural areas, shall receive the official salaries, increased by at least twenty-five percent in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

3. Officials and specialists of environmental institutions are provided with land plots for livestock grazing and haymaking by the decision of local executive bodies.

Footnote. Chapter 18 is supplemented by Article 84-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (the order of enactment, see Art. 2).

Article 84-2. Transitional provisions

1. The provisions of parts two, three, four and five of paragraph 2 of Article 23 of this Law shall be applied for the purposes of extraction of solid minerals (with the exception of common minerals) exclusively at a deposit discovered in a subsoil plot located within an exploration site or geological allotment under a contract for exploration of solid minerals or a license for the exploration of solid minerals, concluded or issued before the entry into force of this Article.

2. The prohibition established by subparagraph 3) of paragraph 1 of Article 48 of this Law shall not apply to the contracts and licenses concluded and issued before the entry into force of this Article for conducting operations for the exploration or production of solid minerals (with the exception of common minerals).

Footnote. The law is supplemented by Article 84-2 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.01.2021 № 399-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 85. Order of enforcement of this Law

1. This Law enters into force from the date of its official publication, with the exception of Article 32 that enters into force from 1 January 2007.

2. The Law of the Republic of Kazakhstan dated 15 July 1997 “On especially protected natural areas” (The Bulletin of the Parliament of the Republic of Kazakhstan, 1997, № 17-18, Article 215; 1999, № 11, Article 357; 2001, № 3, Article 20; № 24, Article 338; 2004, № 10, Article 57; № 23, Article 142; 2006, № 3, Article 22) shall be deemed to have lost force.

The President of the Republic of Kazakhstan

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы

Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шілдедегі N 175 Заңы.

ЗҚАИ-ның ескертуі!
Осы Заңның қолданысқа енгізілу тәртібін 85-баптан қараңыз.
Қолданушылар назарына!
Қолданушыларға ыңғайлы болу үшін ЗҚАИ мазмұнды жасады

МАЗМҰНЫ

Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша:

"облыстық, республикалық маңызы бар қаланың және астананың өкiлдi органдары", "облыстық, республикалық маңызы бар қаланың және астананың атқарушы органдары", "облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органдарының", "Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) өкiлдi және атқарушы органдарының", "Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) өкiлдi органдары", "облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)", "Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органдары", "облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органдары" және "облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органы" деген сөздер тиісінше "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың өкiлдi органдары", "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың атқарушы органдары", "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының", "Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті өкiлдi және атқарушы органдарының", "Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті өкiлдi органдары", "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың", "Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары", "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары" және "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органы" деген сөздермен ауыстырылсын;

"жануарлар мен өсiмдiктердiң" және "жануарлар мен өсiмдiктер" деген сөздер тиісінше "өсiмдiктер мен жануарлардың" және "өсiмдiктер мен жануарлар" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

Осы Заң ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар, сондай-ақ ұлттық, өңiрлiк және дүниежүзiлiк экологиялық желiнiң құрамдас бөлiгi болып табылатын ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн құру, кеңейту, қорғау, қалпына келтiру, орнықты пайдалану және басқару жөнiндегi қоғамдық қатынастарды реттейдi.

1-БӨЛIМ. НЕГIЗГI ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

1) биологиялық ресурстар – экологиялық жүйелердiң адамзат үшiн нақты немесе ықтимал пайдасы немесе құндылығы бар генетикалық ресурстары, организмдерi немесе олардың бөлiктерi, таралымдары немесе кез-келген басқа биотикалық құрамдас бөлiктерi;

1-1) биосфералық резерват – Дүниежүзілік биосфералық резерваттар желісіне енгізілген мемлекеттік табиғи қорық, мемлекеттік ұлттық табиғи парк немесе мемлекеттік табиғи резерват және олардың қорғау аймақтары;

2) бөрене тілу – ағаш кесетін жабдықта бөренені тақтайларға және (немесе) басқа да ағаш өнімдеріне тілу;

2-1) дәстүрлі жер пайдалану – табиғи кешендерге, мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілеріне зиянды әсер етпейтін, сондай-ақ сол экологиялық жүйеге бейімделген, жер учаскелерінің меншік иелері немесе жер пайдаланушылар жүзеге асыратын ауыл шаруашылығы қызметінің сол өңірде тарихи қалыптасқан түрлері;

3) ерекше қорғалатын табиғи аумақ – ерекше қорғау режимi белгiленген мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерi бар жер учаскелерi, су объектiлерi және олардың үстiндегi әуе кеңiстiгi;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесi – өздерiндегi барлық географиялық аймақтардың табиғи кешендерінiң репрезентативтiк өкiлдiгiн қамтамасыз ететiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әртүрлі санаттары мен түрлерiнің жиынтығы;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды күзету (бұдан әрi - күзету) – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтарды анықтау және олардың жолын кесу, өрттiң алдын алу, анықтау және жою үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақта жүргiзiлуi мүмкiн iс-шаралар кешенi;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау (бұдан әрi - қорғау) – судың қолайсыз әсерiн жою, өсiмдiктердi зиянкестер мен аурулардан қорғау, жануарлар санын реттеу үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақта жүргiзiлуi мүмкiн iс-шаралар кешенi;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік бақылау – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті органның тексерілетін субъектілер қызметінің Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарға сәйкестігі мәніне тексеру және қадағалау жөніндегі қызметі, оны жүзеге асыру барысында және оның нәтижелері бойынша жедел ден қоюсыз құқық шектеу сипатындағы шаралар қолданылуы мүмкін;

7-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік қадағалау – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті органның тексерілетін субъектілердің Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтауын тексеру және байқау жөніндегі қызметі, оны жүзеге асыру барысында және оның нәтижелері бойынша құқық шектеу сипатындағы шаралар, оның ішінде жедел ден қою шаралары қолданылуы мүмкін;

8) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

9) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi орган (бұдан әрi – уәкiлеттi орган) – ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару, бақылау мен қадағалау, күзету және қорғау функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттiк орган;

10) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың функционалдық аймағы – жер қорғаудың және пайдаланудың белгіленген режимі бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ учаскесі;

11) ерекше қорғалатын табиғи аумақты функционалдық аймақтарға бөлу – мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілерін қорғау мен пайдаланудың оңтайлы режимін белгілеу мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақты функционалдық аймақтарға бөлу;

12) жаратылыстану-ғылыми негіздеме – мамандандырылған ғылыми (ғылыми-зерттеу) және жобалау (жобалау-іздестіру) ұйымдары жүргізетін ерекше қорғалатын табиғи аумақ құрудың немесе оның шекараларын өзгертудің орындылығын ғылыми бағалау;

13) интродукция – өсімдік түрлерін олар табиғи өсетін жер шегінен тыс жерге және жануарларды олар мекендейтін орта шегінен тыс жерге әдейі немесе кездейсоқ көшіру;

14) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры – табиғи эталондар, уникумдар мен реликтер, генетикалық резерв, ғылыми зерттеулер, ағарту, бiлiм беру, туризм және рекреация нысанасы ретiнде ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар, мемлекеттiк қорғауға алынған қоршаған ортаны қорғау объектiлерiнiң жиынтығы;

15) мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi – ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық маңызы бар геологиялық, гидрогеологиялық, гидрологиялық, зоологиялық, ботаникалық және ландшафттық объектiлер мен олардың кешендерi, мемлекеттiк орман қорының ерекше бағалы екпелері, сулы-батпақты алқаптар, негізгі орнитологиялық аумақтар, бірегей табиғи су объектілері немесе олардың учаскелері, өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупi төнген түрлерi, өсімдіктер дүниесінің бірегей жеке-дара объектілері;

16) рекреациялық жүктеме – есепке алу кезеңінде немесе уақыт бiрлiгiнде демалыс түрiнiң жиынтық уақытын ескере отырып, жер ауданы бiрлiгiне шаққандағы демалушылардың бiр мезгiлдегi саны;

17) Табиғат жылнамасы – мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар және мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер ғылыми бөлiмшелерiнiң мемлекеттiк табиғи-қорық қорының экологиялық жүйелерi мен объектiлерiнiң жай-күйiне бiрыңғай әдiстеме бойынша жүзеге асыратын жүйелi байқаулар мәлiметтерiнiң жиынтығы;

18) табиғи кешендер – ерекше қорғауға жататын биологиялық саналуандық пен жансыз табиғат объектiлерiнiң жиынтығы;

19) табиғи кешендердi орнықты пайдалану – табиғи кешендердiң биологиялық ресурстарын ұзақ мерзiмдi перспективада биологиялық саналуандықтың сарқылуына әкеп соқпайтын жолмен және қарқынмен пайдалану;

20) табиғат қорғау ұйымдары – мемлекеттiк мекеменiң ұйымдық-құқықтық нысанында құрылатын мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер (бұдан әрі - табиғат қорғау мекемелерi) және мемлекеттiк кәсiпорынның ұйымдық-құқықтық нысанында құрылатын мемлекеттiк зоологиялық парктер, мемлекеттiк ботаникалық бақтар, мемлекеттiк дендрологиялық парктер;

21) техникалық-экономикалық негіздеме – мамандандырылған ғылыми (ғылыми-зерттеу) және жобалау (жобалау-іздестіру) ұйымдары жүргізетін ерекше қорғалатын табиғи аумақ құрудың немесе оның шекараларын өзгертудің орындылығын экономикалық, экологиялық және әлеуметтік бағалау;

21-1) үйлестіру кеңесі – ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда туризм мен рекреацияны дамыту мәселелері бойынша шешімдер қабылдаудың ашықтығын қамтамасыз ету, сондай-ақ табиғат қорғау мекемелерін басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында жасақталып, табиғат қорғау мекемелерінің жанынан құрылатын консультативтік-кеңесші орган;

22) экологиялық дәлiз – тiрi табиғат объектiлерiнiң табиғи қоныс аударуын (таралуын) қамтамасыз ету және биологиялық саналуандықты сақтау үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды өзара және қорғалатын табиғи аумақтардың өзге де түрлерiмен жалғастыратын, қорғалатын жер және су объектiлерi учаскелерiн бiлдiретiн экологиялық желiнiң бiр бөлiгi;

23) экологиялық желi – өзара және қорғалатын табиғи аумақтардың өзге түрлерiмен экологиялық дәлiздер арқылы байланысқан және өңiрдiң табиғи, тарихи-мәдени және әлеуметтiк-экономикалық ерекшелiктерiн ескере отырып ұйымдастырылған әртүрлi санаттар мен түрлердегi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар кешенi.

Ескерту. 1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер қойнауын, суларын, ормандарын және өзге табиғи ресурстарын пайдалану және қорғау жөнiндегi қатынастар осы Заңмен реттелмеген бөлiгiнде Қазақстан Республикасының арнаулы заңдарымен реттеледi.

3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мүлiктiк қатынастар, егер осы Заңда өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасымен реттеледi.

4. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

3-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы негiзгi принциптер

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы негiзгi принциптер:

1) биологиялық саналуандықты, бiрегей және типтiк ландшафтарды сақтау мен қалпына келтiрудi қамтамасыз ететiн экологиялық желiнiң базалық құрамдас бөлiгi ретiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiн дамыту;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк реттеу, бақылау мен қадағалау;

3) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры мен табиғи экологиялық жүйелердi сақтау;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ғылымды, мәдениеттi, оқу-ағартуды, бiлiм берудi, туризмдi дамыту мақсаттарында пайдалану;

5) алып тасталды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзғаны үшiн жауаптылық;

7) жеке және заңды тұлғалардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мiндеттердi шешуге қатысуы;

8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы ақпараттың қолжетiмдiлiгi;

9) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастық;

10) үйлестіру кеңестерінің ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы міндеттерді шешуге қатысуы болып табылады.

Ескерту. 3-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

4-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастардың объектiлерi

Табиғи кешендер, оның iшiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерi, сондай-ақ осы жерлерде және басқа санаттардағы жерлерде орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастардың объектiлерi болып табылады.

5-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастардың субъектiлерi

Жеке және заңды тұлғалар, сондай-ақ мемлекеттiк органдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген өздерiнiң құзыретiне сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастардың субъектiлерi болып табылады.

2-тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік басқару, бақылау мен қадағалау

Ескерту. 2-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзетін қамтамасыз ету жүйесi

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзетін қамтамасыз ету жүйесiне:

1) Қазақстан Республикасының Үкiметi;

2) аумақтық бөлімшелері бар ведомствосын қоса алғанда, уәкiлеттi орган;

3) қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар орталық атқарушы және өзге де мемлекеттік органдар;

4) осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен және заңға тәуелді актiлерiмен айқындалған өздерiнiң құзыретi шегiнде облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың өкiлдi органдары;

5) осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен және заңға тәуелді актiлерiмен айқындалған өздерiнiң құзыретi шегiнде облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың атқарушы органдары;

6) табиғат қорғау ұйымдары;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзетін қамтамасыз ету саласындағы қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар кіреді.

Ескерту. 6-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

6-1-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік басқару

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік басқаруды:

1) Қазақстан Республикасының Президенті;

2) Қазақстан Республикасының Үкіметі;

3) аумақтық бөлімшелері бар ведомствосын қоса алғанда, уәкілетті орган;

3-1) туристік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

4) қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар орталық атқарушы және өзге де мемлекеттік органдар;

5) осы Заңмен, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен және Қазақстан Республикасының заңға тәуелді актілерімен айқындалған өз құзыреті шегінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті өкілді және атқарушы органдары жүзеге асырады.

Ескерту. Заң 6-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), жаңа редакцияда - 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

7-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi

Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң құзыретiне:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттарын әзiрлеу;

2) заңды тұлға мәртебесіндегі республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды және республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн иелену, пайдалану және иелiк ету құқығы;

3) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

3-1) өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін, олардың бөліктерін немесе дериваттарын алып қоюға шешім қабылдау және оларды алып қою көлемдерін бекіту;

4) мыналарды:

республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесiн;

республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдар мен республикалық маңызы бар мемлекеттік қорық аймақтарын тарату және олардың аумақтарын қысқарту тәртібін;

Қазақстан Республикасының Қызыл кітабын жүргізу қағидаларын;

өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупi төнген түрлерінің тізбесін;

республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тізбесін;

осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген жағдайларда жерді бір санаттан басқа санатқа ауыстыру тәртібін бекіту;

5) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға және кеңейтуге байланысты жағдайларда барлық санаттағы жерлерден жер учаскелерiн беру және алып қою, соның iшiнде мемлекет мұқтажы үшін беру және алып қою;

6) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту;

6-1) осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген жағдайларда уәкілетті органның ұсынысы бойынша ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерін босалқы жерге ауыстыру, сондай-ақ босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыру;

6-2) жаратылыстану-ғылыми негiздемеге берiлген мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы негiзiнде, уәкiлеттi органның ұсынысы бойынша республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи қаумалдар мен республикалық маңызы бар мемлекеттiк қорық аймақтарын тарату және олардың аумақтарын кішірейту;

6-3) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

6-4) ғылыми табиғи объектілерге "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беру;

6-5) Қазақстан Республикасы Президентімен немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен келісу бойынша республикалық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының ұсынуы негізінде республикалық маңызы бар қалалардың шекараларында орналасқан республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерінің бір бөлігін жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумаққа беру;

7) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

8) Қазақстан Республикасының Конституциясында, заңдарында және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру жатады.

Ескерту. 7-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.01.09 N 213, 2008.12.01 N 94-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2007.07.20 N 464-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

8-бап. Уәкілетті органның, уәкілетті орган ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелерінің құзыреті

Ескерту. 8-баптың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

Уәкiлеттi органның құзыретiне:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк органдардың қызметiн салааралық үйлестіру;

1-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында жергiлiктi атқарушы органдарды үйлестіруді және оларға әдiстемелiк басшылық жасауды жүзеге асыру;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру;

3) республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесiн әзірлеу және Қазақстан Республикасының Үкiметiне бекiтуге енгiзу;

4) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнінде ұсыныстар енгізу;

4-1) республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды және республикалық маңызы бар мемлекеттік қорық аймақтарын тарату тәртібін әзірлеу және олардың аумақтарын кішірейту жөнінде ұсыныстар енгізу;

4-2) осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген жағдайларда ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерін босалқы жерге ауыстыру жөнінде, сондай-ақ босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыру жөнінде ұсыныстар енгізу;

4-3) Қазақстан Республикасының Қызыл кітабын жүргізу қағидаларын әзірлеу;

4-4) ғылыми табиғи объектіге "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беру жөнінде ұсыныстар енгізу;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу және бекiту;

5-1) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
5-2) алып тасталды - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-3) алып тасталды - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

5-4) мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған кезде республикалық маңызы бар қалалардың шекараларында орналасқан жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды функционалдық аймақтарға бөлу бөлігінде олардың техникалық-экономикалық негіздемелерін түзету жобаларын және оларды жоспарлау жобасын (инфрақұрылымды дамытудың бас жоспарын) келісу;

6) мыналарды:

Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзінің қарамағындағы заңды тұлға мәртебесiндегi республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар көрсететiн қызметтер үшiн тарифтер мөлшерiн;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөніндегі жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерiнiң жобаларын әзiрлеу, сондай-ақ техникалық-экономикалық негіздемені түзету тәртiбiн;

өз қарамағындағы республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды, экологиялық дәліздерді құру және кеңейту жөніндегі жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелердің жобаларын;

республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың техникалық-экономикалық негіздемелерін түзету жобаларын;

табиғат қорғау ұйымының рәмiздерiн (эмблемасы мен туын), сондай-ақ табиғат қорғау мекемесiнiң рәмiздерiн (эмблемасы мен туын) әзiрлеу және пайдалану тәртiбiн;

өзінің қарауындағы табиғат қорғау мекемелерінің ережелерін;

заңды тұлға мәртебесі бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрамына кіретін су объектілерінде балық аулау көлемдерін;

республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумақтарының шекарасын және оларды қорғау режимiнiң түрiн;

осы Заңның 43-1-бабының 1-тармағында көзделген жағдайда, жергілікті халықтың мұқтаждықтары үшін рұқсат етілген әуесқойлық (спорттық) балық аулау қағидаларын;

биоәртүрлілікті сақтауға және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытуға гранттар беретін халықаралық және мемлекеттік ұйымдар, үкіметтік емес ұйымдар мен қорлар тізбесін бекіту;

6-1) мыналарды:

республикалық және жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлеу және тіркеу (қайта тіркеу) қағидаларын;

табиғат қорғау ұйымының басқару жоспарын әзірлеу қағидаларын;

жеке тұлғалардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда болу қағидаларын;

осы Заңның 43-1-бабының 2-тармағында көзделген жағдайда жүзеге асырылатын мелиорациялық аулауды жүргізу қағидаларын;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында көтермелеу қағидаларын және құрметті атақтар, төс белгілерін және құрмет грамоталарын беру тәртібін;

табиғат қорғау мекемелерінде ғылыми қызмет және ғылыми зерттеулер ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын;

ведомствоаралық ботаникалық және зоологиялық комиссиялардың құрамын және ережесін;

үйлестіру кеңесі туралы үлгілік ережені;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды биосфералық резерваттарға жатқызу қағидаларын;

заңды тұлға мәртебесі бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың құрамына кіретін су объектілерінде әуесқойлық (спорттық) балық аулауды, мелиорациялық аулауды, ғылыми-зерттеу үшін аулауды, өсімін молайту мақсатында аулауды жүзеге асыру қағидаларын;

республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды және республикалық маңызы бар мемлекеттік қорық аймақтарын таратудың және олардың аумағын кішірейтудің жаратылыстану-ғылыми негiздемесінің жобаларын әзірлеу қағидаларын;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттік кадастрын жүргізу қағидаларын әзірлеу және бекіту;

Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беруге жататын ғылыми табиғи объектілерді айқындау қағидаларын;

7) алып тасталды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
8) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

9) өзiнiң қарауындағы республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды, экологиялық дәліздерді құру және кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелер жобаларының әзiрленуiн ұйымдастыру және бекіту;

10) өзiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлеудi және бекiтудi ұйымдастыру;

11) өз қарамағындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға басшылық ету, табиғи кешендерді күзету, қорғау және қалпына келтіру жөніндегі қызметті қамтамасыз ету;

12) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда ғылыми қызмет пен ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру;

13) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзу;

14) облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының ұсынуы бойынша жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесiн келiсу;

14-1) туристік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы органмен келісу бойынша мемлекеттік ұлттық табиғи парктерде туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру қағидаларын әзірлеу және бекіту;

14-2) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
14-3) алып тасталды - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

15) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жай-күйiне, күзетiлуiне, қорғалуына және пайдаланылуына мемлекеттiк бақылау мен қадағалауды жүзеге асыру;

16) айырым белгілері бар нысандық киiм (погонсыз) үлгiлерiн, оны киiп жүру тәртiбiн және табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторларын онымен қамтамасыз ету нормаларын әзiрлеу және бекiту;

16-1) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тiзбесiн әзірлеу;

16-2) алып тасталды – ҚР 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
16-3) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
16-4) алып тасталды – ҚР 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
16-5) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);

16-6) осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген жағдайларда жерді бір санаттан басқа санатқа ауыстыру тәртібін әзірлеу;

16-7) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);

16-8) сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер мен жануарлар түрлерінің тізбесін әзірлеу;

17) өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының аумағын ұйымдастырудың бас схемаларын, аумақтық дамудың аймақаралық схемаларын, қала құрылысын жоспарлаудың кешендi схемаларын және экологиялық дәлiздердiң аумақтарын қозғайтын өзге де қала құрылысы құжаттамаларын келiсу;

18) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастықты және халықаралық шарттарды іске асыруды жүзеге асыру;

18-1) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өз қарамағындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері, экологиялық желіні дамыту саласындағы ашық ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз ету;

19) алып тасталды - ҚР 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

20) осы Заңда, өзге де заңдарда, Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру жатады.

Уәкілетті орган ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшелері өз қызметін уәкілетті орган белгілеген құзырет шегінде жүзеге асырады.

Ескерту. 8-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.01 N 94-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.07.17 N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2010.03.19 № 258-IV, 2011.01.06 N 378-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2007.07.20 N 464-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

8-1-бап. Туристік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы органның құзыреті

Туристік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы органның құзыретіне мыналар жатады:

1) мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің аумағында туризмді дамыту жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыру;

2) мемлекеттік ұлттық парктердің инфрақұрылымын дамытудың бас жоспарларын әзірлеуге қатысу;

3) туризм және рекреация инфрақұрылымын дамытуға инвестициялар тарту;

4) осы Заңда, өзге де заңдарда, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.

Ескерту. 2-тарау 8-1-баппен толықтырылды – ҚР 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-бап. Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар орталық атқарушы органдардың құзыретi

Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар орталық атқарушы органдар өздерiнiң құзыретi шегiнде:

1) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесi мен экологиялық желiлердi дамыту жөнінде ұсыныстар дайындайды және оларды уәкiлеттi органға ұсынады;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру және өздерiнiң қарауындағы осындай аумақтарды кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердi, мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзудi қамтамасыз етiп және осы негiздемелердiң жобаларын кейiннен уәкiлеттi органның бекiтуiне енгiзе отырып Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен әзiрлеудi ұйымдастырады;

3) уәкiлеттi органмен келiсе отырып, өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлейді және бекiтедi, паспорттардың уәкiлеттi органда тiркелуiн (қайта тiркелуiн) жүзеге асырады;

4) өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлеудi ұйымдастырады және оларды уәкiлеттi органмен келiсе отырып бекiтедi;

5) өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға басшылықты жүзеге асырады, оларды күзетудi, қорғауды және қалпына келтiрудi, сондай-ақ ғылыми зерттеулер жүргiзудi қамтамасыз етедi;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзуге қатысады;

6-1) ғылыми табиғи объектілерге "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беру туралы уәкілетті органға ұсыныстар енгізеді;

6-2) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өз қарамағындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері саласындағы ашық ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз етеді;

7) алып тасталды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

8) заңдарда, Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Ескерту. 9-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

9-1-бап. Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар мемлекеттік органдардың құзыреті

Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде:

1) мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің тізбесі, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жүйесі мен экологиялық желілерді дамыту жөніндегі ұсыныстарды дайындайды және уәкілетті органға ұсынады;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру және өздерiнiң қарауындағы осындай аумақтарды кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердiң жобаларын мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзуді қамтамасыз етiп және осы негiздемелердi кейiннен уәкiлеттi органның бекiтуiне енгiзе отырып әзiрлеудi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен ұйымдастырады;

3) уәкілетті органмен келісу бойынша өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлейді және бекітеді, паспорттарды уәкілетті органда тіркеуді (қайта тіркеуді) жүзеге асырады;

4) уәкілетті органмен келісу бойынша өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзірлеуді ұйымдастырады және бекітеді;

5) өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға басшылықты жүзеге асырады, оларды сақтауды, қорғауды және қалпына келтіруді, сондай-ақ ғылыми зерттеулер жүргізуді қамтамасыз етеді;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттік кадастрын жүргізуге қатысады;

7) уәкілетті органға ғылыми табиғи объектілерге "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беру туралы ұсыныстар енгізеді;

8) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар және мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілері саласындағы ашық ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз етеді;

9) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өздерінің қарауындағы республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда табиғат қорғау мекемелері көрсететін қызметтер үшін тарифтердің мөлшерін бекітеді;

10) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Ескерту. 9-1-баппен толықтырылды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

10-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті өкiлдi және атқарушы органдарының құзыретi

1. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті өкiлдi органдары өз құзыретi шегiнде:

1) жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құруға және олардың жұмыс iстеуiне жұмсалатын шығыстарды жергiлiктi бюджеттер құрамында бекiтедi;

1-1) алып тасталды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

2) өздерiнiң қарауындағы жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жай-күйi мен олардың қызметi туралы, соның iшiнде мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн сақтау мәселелерi бойынша атқарушы органдар басшыларының есептерiн тыңдайды;

3) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес азаматтардың құқықтарын және заңды мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

2. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары өз құзыретi шегiнде:

1) республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесi мен экологиялық желiлерді дамыту, республикалық және жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiндегi ұсыныстарды уәкiлеттi органға енгiзедi;

1-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;

2) жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерiн әзiрлеудi ұйымдастырады және оларға мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзудi қамтамасыз етедi;

3) жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесiн, жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердi бекiтедi;

4) уәкiлеттi органмен келiсе отырып, жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiнде шешiмдер қабылдайды;

5) мемлекеттік сараптаманың оң қорытындысы болған кезде уәкілетті органмен келісу бойынша республикалық маңызы бар қалалардың шекараларында орналасқан жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды функционалдық аймақтарға бөлу бөлігінде олардың техникалық-экономикалық негіздемелерін түзету жобаларын және оларды жоспарлау жобасын (инфрақұрылымды дамытудың бас жоспарын) бекітеді;

6) өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлейдi және бекiтедi, оларды күзетудi, қорғауды және қалпына келтiрудi, сондай-ақ ғылыми зерттеулер жүргiзудi қамтамасыз етедi;

7) заңды тұлға мәртебесi бар жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар көрсететiн қызметтер үшiн тарифтер мөлшерiн бекiтедi;

8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзуге қатысады;

9) уәкiлеттi органмен келiсе отырып, өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлейді және бекiтедi және паспорттарды уәкiлеттi органға тiркеуге (қайта тіркеуге) бередi;

10) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың барлық түрiн құру үшiн жердi резервте қалдыру жөнiнде шешiмдер қабылдайды;

11) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау аймақтары шегiнде осы аумақтардың экологиялық жүйелерiнiң, экологиялық дәлiздердiң жай-күйiне, сондай-ақ оларды қорғау және пайдалану режимiне терiс әсер ететiн қызметтiң барлық түрiн шектей отырып, осындай аймақтарды белгiлеу жөнiнде шешiмдер қабылдайды;

12) өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жай-күйiне, күзетiлуiне, қорғалуына және пайдаланылуына мемлекеттiк бақылау мен қадағалауды жүзеге асырады;

13) жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумағының шекарасын және қорғау режимiнiң түрлерiн бекiтедi;

14) алып тасталды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

15) жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды таратады және олардың аумақтарын кішірейтеді;

15-1) белгіленген режимді сақтай отырып, республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдардың аумағында орналасқан жер учаскелерін пайдалануды жүзеге асырады;

15-2) осы Заңның 23-бабы 2-тармағының үшінші бөлігінде белгіленген жағдайда уәкілетті орган ведомствосының ұсынысы бойынша босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыруды жүзеге асырады;

15-3) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері, экологиялық желіні дамыту саласындағы ашық ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз етеді;

16) жергілікті мемлекеттік басқару мүдделерінде Қазақстан Республикасының заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

11-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылау мен қадағалау

Ескерту. 11-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылау мен қадағалау жеке және заңды тұлғалардың, сондай-ақ мемлекеттiк органдардың Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасын сақтауын қамтамасыз етуге бағытталады.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің жай-күйіне, күзетілуіне, қорғалуына және пайдаланылуына мемлекеттік бақылау мен қадағалауды уәкілетті орган жүзеге асырады.

3. Мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілерін күзету, қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы экологиялық талаптардың сақталуына мемлекеттік бақылауды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады.

Ескерту. 11-бап жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

3-тарау. ЖЕКЕ ЖӘНЕ ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН
ТАБИҒИ АУМАҚТАР САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МIНДЕТТЕРI

12-бап. Жеке тұлғалардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы құқықтары мен мiндеттерi

1. Жеке тұлғалар:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен пайдалануға;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәселелері бойынша уәкiлеттi органға ұсыныстар енгiзуге;

3) табиғат қорғау ұйымдарымен бiрлесiп, мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн күзету, қорғау, қалпына келтiру және пайдалану жөнiндегi iс-шараларға қатысуға;

4) қызметi ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытуға бағытталған қорлар құруға және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес олардың қызметiне қатысуға;

5) тиiстi мемлекеттiк органдардан ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың және экологиялық желiлердiң жай-күйi мен олардың жұмыс iстеу мәселелерiне қатысты қажетті ақпарат сұратуға және алуға құқылы.

2. Жеке тұлғалар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын сақтауға мiндеттi.

Ескерту. 12-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

13-бап. Заңды тұлғалардың құқықтары мен мiндеттерi

1. Заңды тұлғалар:

1) уәкiлеттi органға ұсыныстар енгiзуге және мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбелерiн, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердi дайындауға, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеуге қатысуға;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен экологиялық желiлер саласындағы жобаларға Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзуге;

3) табиғат қорғау ұйымдарымен жасалған шарт бойынша мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн күзету, қорғау, қалпына келтiру және пайдалану жөнiндегi iс-шараларға қатысуға;

4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту үшiн қызметi өтеусiз қаржылай көмек көрсетуге бағытталған қорлар құруға және олардың қызметi мен оларды басқаруға қатысуға;

5) тиiстi мемлекеттiк органдардан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен экологиялық желiлердiң жұмыс iстеуі, оларды күзету, қорғау және пайдалану мәселелерiне қатысты қажеттi ақпарат сұратуға және алуға;

6) табиғат қорғау ұйымдарының ғылыми-техникалық және үйлестіру кеңестерінің жұмысына қатысуға құқылы.

2. Қызметi ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытуға бағытталған, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту үшiн гранттар, қаржылай және техникалық көмек беруге маманданған заңды тұлғалар биоәртүрлілікті сақтауға және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытуға гранттар беретін халықаралық және мемлекеттік ұйымдардың, үкіметтік емес ұйымдар мен қорлардың тізбесіне енгiзiледi.

3. Заңды тұлғалар өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асыруға мiндеттi.

Ескерту. 13-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

4-тарау. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ ҚҰРУ

14-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың санаттары мен түрлерi

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң маңыздылығына байланысты республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар санаттарға жатқызылады.

2. Республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылу мақсаттарына және қорғалу режимiнiң түрлерiне байланысты мынадай түрлерге бөлiнедi:

1) мемлекеттiк табиғи қорықтар;

2) мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер;

3) мемлекеттiк табиғи резерваттар;

4) мемлекеттiк зоологиялық парктер;

5) мемлекеттiк ботаникалық бақтар;

6) мемлекеттiк дендрологиялық парктер;

7) мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi;

8) мемлекеттiк табиғи қаумалдар;

9) мемлекеттiк қорық аймақтары.

3. Жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылу мақсаттарына және қорғалу режимiнiң түрлерiне байланысты мынадай түрлерге бөлiнедi:

1) мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер;

2) мемлекеттiк зоологиялық парктер;

3) алып тасталды – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

4) мемлекеттiк дендрологиялық парктер;

5) мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi;

6) мемлекеттiк табиғи қаумалдар.

4. Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың өзге де түрлерi көзделуi мүмкiн.

5. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды республикалық маңызы бар санатқа жатқызуды - уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Yкiметi, жергiлiктi маңызы бар санатқа жатқызуды - уәкiлеттi органмен келiсе отырып, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары жүргiзедi.

6. Заңды тұлға мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақты оның мәртебесiн төмендетуге әкеп соғатын бiр түрден басқа түрге ауыстыру, табиғи және (немесе) техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың салдарынан оның ерекше құндылығы мен бiрегейлiгi сипатының iшiнара немесе толық жоғалуына байланысты жүргiзiледi.

Заңды тұлға мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақты оның мәртебесiн төмендетуге немесе арттыруға әкеп соғатын бiр түрден басқа түрге ауыстыру туралы шешiмдi жаратылыстану-ғылыми негiздеме жасалған мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы негiзiнде:

1) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша - уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi;

2) жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша - уәкiлеттi органмен келiсе отырып, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органы қабылдайды.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды "республикалық маңызы бар" санатынан "жергілікті маңызы бар" санатына ауыстыруға жол берілмейді.

Ескерту. 14-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-бап. Табиғат қорғау мекемелерiнiң құқықтық жағдайы

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер заңды тұлғалар болып табылады және мемлекеттiк мекеме нысанында құрылады.

2. Табиғат қорғау мекемелерiне жер учаскелерi тұрақты жер пайдалану құқығымен берiледi.

3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда орналасқан үй-жайлар (құрылыстар және ғимараттар), тарихи-мәдени және басқа да жылжымайтын мүлiк объектiлерi табиғат қорғау мекемелерiне жедел басқару құқығымен берiледi.

4. Табиғат қорғау мекемесiн қайта ұйымдастыру Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.

16-бап. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарының құқықтық жағдайы

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер, мемлекеттiк ботаникалық бақтар және мемлекеттiк дендрологиялық парктер заңды тұлғалар болып табылады және мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылады.

2. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарына жер учаскелерi тұрақты жер пайдалану құқығымен берiледi.

3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда орналасқан үй-жайлар (құрылыстар мен ғимараттар), тарихи-мәдени және басқа да жылжымайтын мүлiк объектiлерi мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарына шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығымен берiледi.

4. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдары өздерiнiң мiндеттемелерi бойынша өзiнiң иелiгiндегi ақшамен жауаптылықта болады.

Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарының қалған мүлкiн өндiрiп алуға жол берiлмейдi.

5. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарын қайта ұйымдастыру Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.

17-бап. Заңды тұлға мәртебесi жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың құқықтық жағдайы

1. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк табиғи қаумалдардың және мемлекеттiк қорық аймақтарының заңды тұлға ретiнде мәртебесi болмайды және олар мемлекет қорғауында болады.

Заңды тұлға болып табылмайтын ерекше қорғалатын табиғи аумақта мемлекет меншiгiнде болатын жылжымайтын мүлiк объектiлерiн жедел басқару құқығы өзiнiң қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақ болатын табиғат қорғау мекемесiне немесе мемлекеттiк орман шаруашылығы мекемесiне берiледi.

2. Республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік қорық аймақтары мен мемлекеттiк табиғи қаумалдар олардың негiзiнде мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер құру кезiнде, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи қаумалдарды және мемлекеттiк қорық аймақтарын тарату кезінде республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тiзбелерiнен алынып тасталуға тиiс.

Ескерту. 17-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

18-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың және мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң қорғау аймақтары

1. Қолайсыз сыртқы әсерлерден ерекше күзету мен қорғауды қамтамасыз ету үшiн мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың және мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң айналасында және олардың шекараларында орналасқан жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың жерлерінде, бұл аймақтар шегiнде осы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың экологиялық жүйелерi мен оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жай-күйiне және оларды қалпына келтiруге терiс әсер ететiн кез келген қызметке тыйым салынады және (немесе) шектеу жасала отырып, қорғау аймақтары белгiленедi.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың және мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң қорғалу аймақтарының аумағында табиғат пайдаланудың мөлшерi, шекарасы, режим түрлерi және тәртiбi оларды құрудың жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерiмен айқындалып, осы Заңға және Қазақстан Республикасының Жер кодексiне сәйкес облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешiмдерiмен айқындалады.

Бұл орайда меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерiнiң шекарасы бойынша немесе табиғи географиялық шептер бойынша белгiленетiн және жер бетiнде арнайы белгiлер қойылатын қорғау аймағының енi екi километрден кем болмауға тиiс.

Ескерту. 18-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

19-бап. Табиғат қорғау ұйымдарының рәмiздерi (эмблемасы мен туы)

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Табиғат қорғау ұйымдарының рәмiздерi (эмблемасы мен туы) болады.

2. Табиғат қорғау ұйымдары өздерiнiң рәмiздерiн (эмблемасы мен туын) пайдаланудың ерекше құқығына ие болады және оларды жеке және заңды тұлғаларға ақылы негізде пайдалануға рұқсат етуi мүмкiн.

Ескерту. 19-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

20-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру немесе кеңейту

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту туралы шешім мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындыларын алған жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелердің негізінде қабылданады.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақты құрудың немесе кеңейтудiң жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерiнiң жобаларын әзiрлеудi, сондай-ақ оларды түзетуді уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен мамандандырылған ғылыми (ғылыми-зерттеу) және жобалау (жобалау-iздестiру) ұйымдары екi кезеңде жүргiзедi.

Осы Заңның 23-бабы 2-тармағының үшінші бөлігіне сәйкес босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын аумақтар жеріне ауыстыру туралы шешімдер қабылдау үшін жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелер жобаларын әзірлеу талап етілмейді.

2. Бiрiншi кезеңде ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми негiздемесi әзiрленедi, онда:

1) зерттелiп отырған аумақтың табиғи кешендерiнiң және онда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң бiрегейлiгi, маңыздылығы және репрезентативтiлiгi;

2) зерттелiп отырған аумақтағы әлеуметтiк-экономикалық жағдайлардың жай-күйiн бағалау;

3) зерттелiп отырған аумақтың мемлекеттiк табиғи-қорық қорының экологиялық жүйелерi мен объектiлерiнiң жай-күйi, оларды сақтау жөнiндегi тәуекелдер, қауiптер және оларды күзету, қорғау, қалпына келтiру және пайдалану жөнiндегi шаралар;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың ұсынылатын санаты мен түрі;

5) ұсынылатын шекарасы, ауданы, сондай-ақ функционалдық аймақтары және олардың қорғалу режимiнiң түрлерi және пайдалану айқындалады.

3. Екiншi кезеңде уәкiлеттi орган бекiткен немесе онымен келiсiлген жаратылыстану-ғылыми негiздеменiң негiзiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту жөнiндегi техникалық-экономикалық негiздеме әзiрленедi, ол:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың шекарасы, координаттары сипатталған жерлердi бөлудiң жерге орналастыру жобасын, меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтың құрамына алып қойылатын (мәжбүрлеп иеліктен шығарылатын) жер учаскелерiнiң санаттары мен аудандарын, меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерiн алып қоймай олардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтың құрамына қосылатын санаттары мен аудандарын, сондай-ақ күзет аймағының шекарасы мен аудандарын;

2) меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн сатып алуға және (немесе) оларды алу жөнiндегi залалдарды жабуға, қорғалу аймақтарында шаруашылық қызметтi шектеуге байланысты, сондай-ақ жердi алып қоймай, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрған жағдайларда жұмсалатын шығындарды;

3) инфрақұрылым құруға және ерекше қорғалатын табиғи аумақты күтiп ұстауға, мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзету, қорғау және қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды орындауға жұмсалатын шығындарды;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақты белгiленген функционалдық аймақтарға бөлудi, қорғалу режимiнiң түрлерi мен рекреациялық жүктемелер нормаларын айқындай отырып, осы аймақтар шегiнде табиғи кешендердi реттелмелi туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдалану шарттарын;

5) экологиялық туризмдi дамытуды ескере отырып, ерекше қорғалатын табиғи аумақты жоспарлау жобасын және оның инфрақұрылымын (инфрақұрылымды дамытудың бас жоспарын), туристiк соқпақтарды, қарап көру алаңдарын, демалу алаңқайларын, көлiкке арналған тұрақтарды, оның ішінде электр желілеріне қол жеткізуге болатын орындарда электрқуаттау станциялары бар тұрақтарды, кемпингтердi, шатырлы лагерьлердi, қонақ үйлердi, мотельдердi, туристiк базаларды, қоғамдық тамақтандыру, сауда және басқа да мәдени-тұрмыстық мақсаттағы объектiлердi, құбырларды, электр және байланыс желiлерiн, жолдарды қамтиды.

3-1. Балық аулау үшін пайдаланылатын немесе пайдаланылуы мүмкін не балық ресурстары және басқа да су жануарлары қорларының өсімін молайту үшін маңызы бар су обьектілерін және (немесе) учаскелерін ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрамына енгізу осы су объектілері және (немесе) учаскелері бекітіп берілген тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделері ескеріле отырып жүзеге асырылады.

4. Техникалық-экономикалық негiздеме жер учаскелерiнiң меншiк иелерiмен және жер пайдаланушылармен, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарымен келiсiледi және осы Заңда белгiленген тәртiппен бекiтiледi.

Ескерту. 20-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 18.07.2024 № 126-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

21-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесi мен экологиялық желiлердi дамыту бағдарламалары

Ескерту. 21-бап алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

22-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерi

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерiне мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң, мемлекеттiк зоологиялық парктердiң, мемлекеттiк ботаникалық бақтардың, мемлекеттiк дендрологиялық парктердiң және мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң жерлерi жатады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтарды, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердi, мемлекеттiк табиғи резерваттарды, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердi, мемлекеттiк зоологиялық парктердi, мемлекеттiк ботаникалық бақтарды, мемлекеттiк дендрологиялық парктер мен мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн құру кезiнде жер учаскелерi басқа санаттардағы жерлер құрамынан бөлiнiп, оларды осы жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушыларынан алып қою жолымен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiнiң санатына ауыстырылады.

3. Мемлекеттiк қорық аймақтары мен мемлекеттiк табиғи қаумалдардың, мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар қорғалу аймақтарының жер учаскелерi, оларды жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан алмай және жер санатын өзгертпей, басқа жер санаттарының құрамында бөлiнедi.

Мемлекеттiк табиғи қорықтар мен мемлекеттiк табиғи қаумалдардың және оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жай-күйiне және олардың экологиялық жүйелерiн қалпына келтiруге терiс әсер ететiн кез келген қызметке ерекше қорғалатын табиғи аумақтар аумағы шегiнде шектеу жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерiне ауыртпалық болып енгiзiледi және жерге орналастыру құжаттамасында ескерiледi.

4. Жер учаскелерiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiнiң санатына жатқызу туралы шешiмдердi:

1) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ үшiн - уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi;

2) жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ үшiн - уәкiлеттi органмен келiсе отырып, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қабылдайды.

Мемлекеттiк орман қоры жерiнде мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парк құрылған жағдайда осы жердiң учаскелерiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiнiң санатына жатқызу туралы шешiмдi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң мемлекеттiк орман қорының жерiн ауыстыру туралы шешiмiнiң негiзiнде облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қабылдайды.

5. Мемлекеттiк табиғи қорықтарды, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердi, мемлекеттiк табиғи резерваттарды, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердi, мемлекеттiк зоологиялық парктердi, мемлекеттiк ботаникалық бақтарды, мемлекеттiк дендрологиялық парктердi және мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн құру және кеңейту үшiн жер учаскелерiн алып қою Қазақстан Республикасының Жер кодексiне және Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылады, бұл ретте жылжымайтын мүлiк меншiгiне құқық тоқтатылған жағдайда мүлiктi меншiк иесiнен алып қою Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

6. Табиғи кешендер толық немесе iшiнара, мерзiмсiз немесе белгiлi бiр мерзiмге шаруашылық пайдаланудан алып қойылады және олардың ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық маңызы ескерiле отырып, осы Заңда белгiленген тәртiппен, мемлекеттік табиғи қаумалдары мен мемлекеттік қорық аймақтарын қоспағанда, төлем шартымен пайдаланылады.

Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

23-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiнiң құқықтық режимi

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері, сондай-ақ мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері орналасқан өзге де санаттардағы жерлердің жер учаскелері Қазақстан халқына тиесілі және иеліктен шығаруға жатпайды. Қазақстан халқының атынан меншік құқығын мемлекет жүзеге асырады. Бұл ретте мемлекеттің меншік құқығын жүзеге асыруы Қазақстан халқының мүддесі үшін мемлекеттік меншік режимі арқылы іске асырылады.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін алып қоюға жол берілмейді.

Мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған кезде Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған тәртіппен:

1) ықтимал орналастырудың басқа жолдары болмаған кезде Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының объектілерін және қорғаныс мұқтажы үшін объектілерді салу, жайластыру, олардың жұмыс істеуі үшін;

2) ықтимал орналастырудың басқа жолдары болмаған кезде ерекше стратегиялық маңызы бар су шаруашылығы құрылысжайларын салу және олардың жұмыс істеуі үшін және шаруашылық қызметтің шектеулі режимі белгіленген жер учаскелерін ғана;

3) осы Заңның 84-2-бабының 1-тармағына сәйкес пайдалы қатты қазбаларды (кең таралған пайдалы қазбаларды қоспағанда) өндіру үшін және шаруашылық қызметтің шектеулі режимі белгіленген жер учаскелерін ғана;

4) туризм объектілеріне инженерлік инфрақұрылым (жолдар, электр беру желілері, құбыржолдар) салу үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша босалқы жерге ауыстыру жағдайларын қоспағанда, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін ауыстыруға жол берілмейді.

Барлауға арналған келісімшарт немесе барлауға арналған лицензия бойынша барлау не геологиялық бөлу учаскесі шегінде орналасқан жер қойнауы учаскесінде ресурстары мен қорлары Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес пайдалы қатты қазбалардың ресурстары мен қорларын бағалау туралы есеппен расталған пайдалы қатты қазбалар кен орнының табылуы пайдалы қатты қазбаларды өндіру үшін осы тармақтың екінші бөлігінің 3) тармақшасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін босалқы жерге ауыстыруға негіз болып табылады.

Осы тармақтың екінші бөлігінің 3) тармақшасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін пайдалы қатты қазбаларды өндіру мақсаттары үшін ауыстырған кезде:

1) жер қойнауын пайдаланушының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша ауыстырылатын учаске алаңының екі еселенген мөлшерінде орман дақылдарын өтемдік отырғызу, сондай-ақ жұмыстар аяқталғаннан кейін пайдалы қатты қазбаларды өндіру учаскесінің құнарлы қабатын қалпына келтіруді қамтамасыз ету жөніндегі міндеттемелерді қабылдауы;

2) экологиялық әсер етуге бағалау жүргізу;

3) мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысының болуы;

4) тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктерде және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар орналасқан елді мекендерде бұқаралық ақпарат құралдарында жазып-көрсете отырып, кең ауқымда қоғамдық тыңдаулар өткізу өндіру жөніндегі операцияларды жүргізудің басталу шарттары болып табылады.

Бұл ретте жер учаскесін үшінші тұлғаларға немесе кепілге беруге жол берілмейді.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың босалқы жерге ауыстырылған жері, егер оларды босалқы жерге ауыстыру туралы шешім қабылданған күннен бастап бір жыл ішінде олар жердің басқа санаттарына ауыстырылмаған болса, қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстырылады. Босалқы жерді ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыру мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы және:

1) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ бойынша – уәкілетті органның облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органымен келісілген ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің;

2) жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ бойынша –уәкілетті орган ведомствосының ұсынысы бойынша облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органының шешімі болған кезде жүзеге асырылады.

Босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыру Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен қағидаларға сәйкес жүзеге асырылады.

2-1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар осы Заңда көзделген тәртіппен және шарттарда ғылыми, мәдени-ағарту, оқу, туристік, рекреациялық және шектеулі шаруашылық мақсаттар үшін пайдаланылуы мүмкін.

2-2. Шөп шабуға және мал жаюға болатын, шектеулі шаруашылық қызмет аймағындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақ учаскелері
Қазақстан Республикасының Орман кодексінде белгіленген тәртіппен шөп шабу және мал жаю үшін қысқа мерзімді пайдалануға берілуі мүмкін.

3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерiнде олардың нысаналы мақсатына сәйкес келмейтiн кез келген қызметке тыйым салынады.

Ескерту. 23-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.01 N 94-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2007.07.20 N 464-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 20.02.2017 № 48-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

24-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту үшiн жердi резервте қалдыру

1. Бекiтiлген жаратылыстану-ғылыми негiздемелерге сәйкес облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген тәртiппен республикалық және жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға және кеңейтуге арналған жер учаскелерiн резервте қалдыру туралы шешiмдер қабылдайды.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшiн жерлердi резервте қалдыру жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан жердi алып қоймай жүргiзiледi.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiнiң құрамына бергенге дейiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен резервте қалдырылған жерлердi бұрынғы мемлекеттiк немесе мемлекеттiк емес жер пайдаланушылар мен жер учаскелерiнiң меншiк иелерi пайдаланады.

3. Мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн сақтауды қамтамасыз ету мақсатында резервте қалдырылатын аумақтағы жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметi ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту туралы шешiм қабылданғанға дейiн шектелуi мүмкiн. Бұл ретте жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың резервте қалдырылатын жер учаскелерiндегi шаруашылық қызметiн шектеуге байланысты орын алған ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өндiрiстерiнiң залалдарына өтем алуға құқығы бар.

4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға немесе кеңейтуге арналған резервте қалдырылатын учаскелердегi шаруашылық қызметтi шектеуге байланысты орын алған залалдарды жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушыларға өтеу Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.

5. Қалалар шекараларының шегiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру немесе кеңейту кезiнде жерлердi резервте қалдыру белгiленген тәртiппен бекiтiлген бас жоспарларды ескере отырып, не қолданыстағы бас жоспарларға, қала салу регламенттерiне және базалық деңгейдегi мемлекеттiк қала салу кадастрына қажеттi өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiле отырып жүзеге асырылады.

Ескерту. 24-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

25-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспорты

1. Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар мемлекеттiк органдар әрбiр осындай аумақ бойынша белгiленген үлгiдегi паспортты толтырады және оны уәкiлеттi органда тiркейдi.

Тiркелген паспорттың әрбiр данасы түпнұсқа болып табылады.

Республикалық және жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлеу және тіркеу (қайта тіркеу) қағидаларын уәкілетті орган бекітеді.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспортында:

1) түрi мен санаты көрсетiлген ерекше қорғалатын табиғи аумақтың атауы;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту жөнiндегi мемлекеттiк орган актiсiнiң атауы, нөмiрi және қабылданған күнi;

3) қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақ бар мемлекеттiк органның атауы;

4) заңды тұлға мәртебесi жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақты қорғау жүктелген ұйымның атауы;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың туристiк инфрақұрылымы, географиялық координаттары, шекарасының сипаттамасы, аумағының көлемi және күзет аймағы көрсетiлген карта-схемасымен бiрге орналасқан жерi;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақта орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң сандық және сапалық сипаттамасымен бiрге олардың тiзбесi;

6-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақ объектілерінде "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесінің болуы;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың функционалдық аймақтары және олардың күзет режимi түрлерi, жер учаскелерiнiң аралас меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар, олардың күзет аймағындағы табиғат пайдалану жөнiндегi мiндеттемелерi мен ауыртпалықтары туралы мәлiметтер;

8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда қызметтiң рұқсат етiлген және тыйым салынған түрлерi, сондай-ақ жекелеген қызмет түрлерiне қойылған шектеулер;

9) келiп көру ережесi, жұмыс режимi, рекреациялық жүктеме көрсетiледi.

3. Табиғат қорғау ұйымының паспорты табиғат қорғау ұйымында, өзiнiң қарауында осы табиғат қорғау ұйымы болатын мемлекеттiк органда және уәкiлеттi органда болады.

Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк табиғи қаумалдардың, мемлекеттiк қорық аймақтарының паспорты ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың аталған түрлерiн қорғау бекiтiлiп берiлген ұйымда, өзiнiң қарауында осы ұйым болатын мемлекеттiк органда және уәкiлеттi органда сақталады.

4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың нысаналы мақсаты өзгерген, ол қайта ұйымдастырылған, кеңейтiлген жағдайларда оның паспорты қайта тiркеуден өткiзiледi.

Ескерту. 25-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

26-бап. Табиғат қорғау ұйымын басқару жоспары

1. Табиғат қорғау ұйымдары өз қызметiн мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған жағдайда, олар қарауында болатын мемлекеттiк орган бекiтетiн басқару жоспарына сәйкес жүзеге асырады.

Табиғат қорғау ұйымын басқару жоспары уәкiлеттi орган бекiткен ережелерге сәйкес бесжылдық кезеңге жасалады.

2. Табиғат қорғау ұйымын басқару жоспары:

1) табиғи және әлеуметтiк-экономикалық жағдайлардың осының алдындағы кезеңдегi өзгерiстерiне жасалған талдауды;

2) табиғат қорғау ұйымының осының алдындағы кезеңдегi қызметiне берiлген бағаны;

3) табиғат қорғау ұйымының осыдан кейiнгi кезеңдегi табиғат қорғау, экологиялық-ағартушылық, ғылыми, туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық қызметiнiң әрбiр түрi бойынша iс-шараларды;

4) мемлекеттiк орман қоры жерлерiнде құрылған ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшiн - өткен кезеңдегi орман шаруашылығын жүргiзудiң және орман пайдаланудың кешендi бағасы берiлетiн және алдағы кезеңге арналған осы орман учаскелерiн күзету, қорғау, молықтыру және оларға күтiм жасау жөнiндегi iс-шаралар әзiрленетiн бөлiмдi;

5) басқару құрылымын, нормативтiк-құқықтық базаны жетiлдiру, кадрлармен қамтамасыз ету және олардың бiлiктiлiгiн арттыру, жергiлiктi халықпен және жергiлiктi өкiлеттi және атқарушы органдармен бiрлесiп iс-қимыл жасау арқылы басқару жоспарын iске асыру тетiктерiн қамтиды.

3. Табиғат қорғау ұйымын басқару жоспарын әзiрлеудi ол қарауында болатын мемлекеттiк орган қамтамасыз етедi.

27-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастры

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастры осындай аумақтардың құқықтық мәртебесi, олардың орналасқан жерi, көлемi мен шекарасы, географиялық координаттары, мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң сандық және сапалық сипаттамасы, экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени, рекреациялық құндылығы, күзет режимiнiң түрлерi, нысаналы пайдаланылуы және рұқсат етiлген қызмет түрлерi туралы мәлiметтер жүйесiн қамтиды.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрының деректерi экологиялық желiнi қалыптастыруға негiз болып табылады және биологиялық саналуандылықты, бiрегей табиғи ландшафтарды сақтауды ескере отырып, жердi ұтымды пайдалануды және өңiрлердiң өндiргiш күштерiн орналастыруды жоспарлау кезiнде пайдаланылады.

Ескерту. 27-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

27-1-бап. "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі бар ғылыми табиғи объектілер

1. Ғылыми тұрғыдан ерекше құнды және ұлттық игілік болып табылатын, шығуы табиғи немесе жасанды бірегей объектілер "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі бар ғылыми табиғи объектілер деп танылады.

2. "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі бар ғылыми табиғи объектілерге мыналарды жатқызуға болады:

өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін сақтау, өсіру, реинтродукциялау жөніндегі бірегей объектілер;

табиғи объектілер жөніндегі ғылыми және ғылыми-техникалық ақпараттың бірегей қорлары;

өсімдіктердің, жануарлар мен микроорганизмдердің түрлерін зерделеуге, сақтауға, молықтыруға және пайдалануға байланысты бірегей зерттеу және эксперименттік қондырғылар, кешендер, ғылыми-сынақ полигондары.

3. "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі бар ғылыми табиғи объектілерді тіркеуді уәкілетті орган жүзеге асырады.

4. "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі уәкілетті орган бекіткен тәртіппен және нысанда сертификатпен куәландырылады.

Ескерту. 4-тарау 27-1-баппен толықтырылды – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-тарау. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ КҮЗЕТУ ЖӘНЕ
ҚОРҒАУ, ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫҢ КҮЗЕТ
ҚЫЗМЕТI МЕМЛЕКЕТТIК ИНСПЕКТОРЛАРЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСI

28-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды күзету режимiнiң түрлерi

Түрiне және функционалдық аймақтарға бөлiнуiне байланысты бүкiл ерекше қорғалатын табиғи аумақта немесе оның арнайы бөлiнген аймақтары мен учаскелерiнде мынадай күзет режимiнiң түрлерi енгiзiледi:

1) кез келген шаруашылық қызметке, сондай-ақ мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiнiң табиғи жай-күйiн бұзатын өзге де қызметке тыйым салуды көздейтiн қорық режимi;

2) шаруашылық және өзге қызметтiң жекелеген түрлерiне белгiлi бiр мерзiмге немесе онсыз маусымдар бойынша толық тыйым салуды немесе шектеудi көздейтiн қаумалдық режим;

3) табиғи кешендердi шектеулi пайдалануды, сондай-ақ жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметтiң дәстүрлi түрлерiн мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiне зиянды әсер етпейтiн тәсiлдермен және әдiстермен жүргiзуiн көздейтiн шаруашылық қызметтiң реттелмелi режимi.

29-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды күзету және қорғау

1. Қоршаған ортаға зиянды әсерлердiң алдын алу және оларды жою мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда күзету және қорғау жөніндегі іс-шаралар жүргізілуі мүмкін.

2. Күзету жөніндегі іс-шаралар:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасын бұзушылықтың жолын кесу мақсатында аумақты қарауылдауды, оның iшiнде жер және әуе көлiгiн қолданып қарауылдауды;

2) өрттердiң алдын алуды, оларды байқауды және сөндiрудi;

3) суды ластанудан, былғанудан және сарқылудан күзетудi қамтиды.

3. Қорғау жөніндегі іс-шаралар:

1) судың зиянды әсерiнiң алдын алуды және жоюды;

2) өсiмдiктердi қорғауды, зиянды жәндiктер мен орман аурулары ошақтарын дер кезiнде анықтауды және оларға қарсы күресудi, санитарлық және басқа мақсаттарда ағаш кесудi (жолдар салуға байланысты орман жолдарын тарту, өртке қарсы жыралар қазу кезiнде орманды тазарту);

3) iндеттер мен эпизоотиялардың алдын алу мақсатында халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы мен ветеринариялық мониторингтi қамтамасыз етудi, жануарлар санын реттеудi;

4) жердi эрозиядан қорғауды қамтиды.

4. Өрттердiң алдын алу, оларды байқау және сөндiру Қазақстан Республикасының өрт қауiпсiздiгi саласындағы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң талаптарына сәйкес жүргiзiледi.

5. Қорғау жөніндегі іс-шаралар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы күзет режимiнiң түрi ескеріле отырып, ғылыми ұйымдардың ұсынымдары негiзiнде және қарамағында осы аумақтар бар орталық немесе жергілікті атқарушы органдармен немесе өзге де мемлекеттік органдармен келісу бойынша жүргiзiледi.

Ескерту. 29-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

30-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қалпына келтiру

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қалпына келтiру мақсатында мынадай iс-шаралар:

1) бұдан бұрын бүлiнген жерлердi рекультивациялау;

2) су айдындарының қолайлы режимiн сақтау;

3) эрозиялық процестердiң алдын алу және экологиялық жағдайды жақсарту мақсатында ормандарды молықтыру және орман өсiру;

4) өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар түрлерiн табиғи ортада көбейту, өсiру және қалпына келтiру жүргізілуі мүмкін.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы қалпына келтiру iс-шаралары күзету режимiнiң түрлерiн ескере отырып, тиiстi ғылыми ұйымдардың ұсыныстары негiзiнде уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша жүргiзiледi.

31-бап. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiн қорғау

1. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiн қорғауды олардың штатына кiретiн күзет қызметiнiң мемлекеттiк инспекторлары жүзеге асырады.

2. Табиғат қорғау мекемелерiнiң басшылары мен олардың орынбасарлары лауазымы бойынша бiр мезгiлде ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау жөнiндегi бас мемлекеттiк инспекторлар және бас мемлекеттiк инспекторлардың орынбасарлары болып табылады.

Табиғат қорғау мекемелерiнiң құрылымдық бөлiмшелерiнiң басшылары лауазымы бойынша аға мемлекеттiк инспекторлар болып табылады, осы бөлiмшелердiң мамандары, ғылыми қызметкерлердi қоса алғанда, лауазымы бойынша табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторлары болып табылады.

Осы бапта көрсетiлген лауазымды тұлғаларға қойылатын бiлiктiлiк талаптары Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленедi.

32-бап. Мемлекеттiк табиғи-қорық қорының, мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк табиғи қаумалдардың және мемлекеттiк қорық аймақтарының табиғи кешендерi мен объектiлерiн қорғау

1. Мемлекеттік табиғи-қорық қорының, мемлекеттік табиғат ескерткіштерінің, мемлекеттік табиғи қаумалдардың және мемлекеттік қорық аймақтарының мемлекеттік орман қоры жерінде және оларға іргелес жатқан жерде орналасқан табиғи кешендері мен объектілерін қорғауды Қазақстан Республикасы мемлекеттік орман күзетінің қызметтері, басқа санаттардағы жерде табиғат қорғау мекемелерінің мемлекеттік инспекторлары және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдардың инспекторлары жүзеге асырады.

2. Егер осы тармақтың екінші бөлігінде өзгеше белгіленбесе, мемлекеттік табиғат ескерткіштерін, мемлекеттік табиғи қаумалдарды және мемлекеттік қорық аймақтарын қорғау мақсатында оларды мемлекеттік орман шаруашылығы мекемелеріне, табиғат қорғау мекемелеріне және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдарға бекітіп беру уәкілетті орган ведомствосының және өздерінің құзыреті шегінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешімдерімен жүргізіледі.

Жергілікті атқарушы органдардың қарамағындағы, мемлекеттік орман қоры жерінде орналасқан республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды бекітіп беру облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарымен келісу бойынша уәкілетті орган ведомствосының шешімімен жүргізіледі.

Ескерту. 32-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

32-1-бап. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы

1. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы Қазақстан Республикасының аумағындағы өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің жай-күйі, оларды зерделеу, қорғау, өсімін молайту және орнықты пайдалану жөніндегі қажетті шаралар туралы мәліметтер жиынтығын қамтитын, өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлері тізбелерінің суреттермен безендірілген басылымы болып табылады. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы қазақ және орыс тілдерінде басып шығарылады, қажет болған кезде басқа тілдерде де басып шығарылуы мүмкін.

2. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына Қазақстан Республикасының аумағында құрлықта, суда, атмосферада және топырақта, Қазақстан Республикасының континенттік қайраңы мен айрықша экономикалық аймағында табиғи еркіндік жағдайында, тұрақты немесе уақытша өсетін өсімдіктердің (биік және аласа) және мекендейтін жануарлардың (омыртқалылар және омыртқасыздар) мынадай санаттағы түрлері (кіші түрлері, популяциялары) енгізіледі:

1) жойылып бара жатқан (жойылып кету қаупі төнген немесе жойылып кеткен болуы да мүмкін);

2) азайып бара жатқан (олардың саны жеткілікті дәрежеде әлі де көп, бірақ ол өте тез түрде азаюда);

3) сирек кездесетін (шектеулі мөлшерде немесе өте шағын аумақтарда кездеседі);

4) айқындалмаған (жеткілікті зерделенбеген, ал популяцияларының саны мен жай-күйі алаңдаушылық тудырады);

5) қалпына келтірілген (түрлердің жай-күйі қауіптілік туғызбайды, бірақ олардың популяцияларын үнемі бақылап отыру қажет).

3. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабын жүргізуді уәкілетті орган бюджет қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздер есебінен жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы қағаз және электрондық жеткізгіштерде ресми жариялануға (басып шығарылуға) жатады, сондай-ақ уәкілетті органның интернет-ресурсында орналастырылады, өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің суреттермен безендірілген Қазақстан Республикасы Қызыл кітабының материалдары бұқаралық ақпарат құралдарында, ақпараттық және өзге де басылымдарда жариялануы мүмкін.

4. Өсімдіктер мен жануарлар түрлерін өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің тізбелеріне және Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізу не олардан алып тастау жөнінде ұсынымдар әзірлеу үшін ведомствоаралық ботаникалық және зоологиялық комиссиялар құрылады.

5. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің мемлекеттік кадастрларының құрамдас бөлігі болып табылады.

Ескерту. Заң 32-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-бап. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторлары

1. Табиғат қорғау мекемелерi мемлекеттiк инспекторларының өз аумағы мен күзет аймақтарының шекарасында:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда жүрген адамдардан осында болу құқығына берiлген рұқсатты тексеруге;

2) Қазақстан Республикасының заңнамасы талаптарының сақталуына мемлекеттік бақылау мен қадағалау жүргізу мақсатында табиғат қорғау мекемесінің және оның күзет аймағының аумағындағы жеке және заңды тұлғалардың объектілеріне баруға;

3) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылық анықталған кезде мемлекеттік қадағалау тәртібімен жедел ден қою шараларын қабылдауға немесе жедел ден қою шараларын қолдануға байланысты Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жеке немесе заңды тұлғалардың қызметiн тоқтату немесе оған тыйым салу туралы сотқа талап арыз беруге;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзу салдарынан келтiрiлген шығынның мөлшерiн анықтауға және осының негiзiнде кiнәлi тұлғаларға осы шығынды ерiктi түрде өтеу туралы талап қоюға не сотқа талап арыз беруге;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылық анықталған жағдайларда мемлекеттiк инспекторлардың актiлер жасауға және материалдарды шаралар қолдану үшiн тиiстi мемлекеттiк органдарға жiберуге;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақта, оның күзет аймағында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзған адамдарды ұстауға және оларды құқық қорғау органдарына жеткiзуге;

8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың, оның күзет аймағында көлiк және суда жүзу құралдарын тоқтатуға, оларға тексеру жүргiзуге;

9) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзған жеке және заңды тұлғалардан Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен атыс қаруын, заңсыз олжалаған өнiмдi және оны олжалау құралын, көлiк және суда жүзу құралдарын алып қоюға;

10) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен арнайы құралдар мен қызмет қаруын сақтауға, алып жүруге және қолдануға;

11) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен айырым белгілері бар нысанды киiм (погонсыз) киiп жүруге;

12) Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасын, Қазақстан Республикасы орман заңнамасын бұзушылықтар анықталған кезде жеке және заңды тұлғалардың қызметін тоқтата тұруға құқығы бар.

2. Табиғат қорғау мекемелерi мемлекеттiк инспекторларының әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) және шешiмдерiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкiн.

3. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторлары Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен айырым белгілері бар нысанды киiммен (погонсыз), арнайы құралдармен және қызметтiк қарумен қамтамасыз етiледi.

4. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторлары өз құзыретiне сәйкес мынадай актiлер:

1) тексеру өткiзу нәтижелерi бойынша акт;

2) әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама;

3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы, Қазақстан Республикасының орман заңнамасы талаптарының бұзылуын жою туралы ұйғарым;

4) мынадай:

ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы, Қазақстан Республикасының орман заңнамасы бұзылған жағдайда кiнәлi тұлғаларды әкiмшiлiк жауапкершілікке тарту туралы;

сот шешiмi шығарылғанға дейiн уақытша сақтау үшiн атыс қаруын, олжалау құралдарын, заңсыз олжаланған өнiмдi, көлiк және суда жүзу құралдарын алып қою туралы қаулылар жасайды.

Ескерту. 33-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.17 N 188-IV(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-1-бап. Жедел ден қою шаралары және оларды қолдану тәртібі

1. Тексерілетін субъектілерге қоғамдық қаупі бар салдарлардың туындауын болғызбау мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік қадағалауды жүзеге асыру барысында және оның нәтижелері бойынша қолданылатын әсер ету тәсілдері жедел ден қою шаралары болып табылады.

2. Егер тексерілетін субъектілердің қызметі ормандардың биологиялық әралуандығының, мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің, мәдени және табиғи мұраның сақталуына тікелей қатер төндірсе, уәкілетті орган ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелерінің лауазымды адамдары жедел ден қою шараларын қолданады.

3. Жедел ден қою шараларына:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақта, оның күзет аймағында Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын құқық бұзушылық жасаған адамдарды ұстау және құқық қорғау органдарына жеткізу;

2) Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзған жеке және заңды тұлғалардан атыс қаруын, заңсыз олжаланған өнімді және оны олжалау құралдарын, көлік және жүзу құралдарын алып қою;

3) Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылықтар анықталған кезде жеке және заңды тұлғалардың қызметін тоқтата тұру жатады.

4. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасында, Қазақстан Республикасының орман заңнамасында айқындалған талаптарды бұзушылықтар жедел ден қою шараларын және олардың түрлерін қолдануға негіз болып табылады.

5. Бұзушылық анықталған кезде уәкілетті органның ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшелерінің лауазымды адамы бұзушылық жасалған жерде уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 153-бабына сәйкес қадағалау актісін ресімдейді және тексерілетін субъектіге табыс етеді.

6. Қадағалау актісі ресімделгеннен кейін уәкілетті органның ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшесінің лауазымды адамы жедел ден қою шараларын тікелей қолдануды жүзеге асырады.

7. Тексерілетін субъект қадағалау актісінде көрсетілген мерзімдерде жедел ден қою шарасын қолдануға негіз болып табылатын анықталған бұзушылықтарды жоюға міндетті.

8. Жедел ден қою шараларын қолдануға негіз болып табылатын анықталған бұзушылықтар жойылмаған жағдайда уәкілетті органның ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшесінің лауазымды адамдары бұзушылықтарға жол берген адамдарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа тарту жөнінде шаралар қабылдайды.

9. Қадағалау актісінде көрсетілген талаптарды бұзушылықтарды жою мерзімдері өткеннен кейін жедел ден қою шарасын қолдануға негіз болып табылатын, талаптарды анықталған бұзушылықтардың жойылғанын бақылау бойынша жоспардан тыс тексеру жүргізіледі.

10. Қадағалау актісінің қолданысы уәкілетті орган ведомствосының аумақтық бөлімшесі жоспардан тыс тексеру нәтижелері туралы актінің негізінде жедел ден қою шарасын қолдануға негіз болып табылатын анықталған бұзушылықтардың жойылғанын растаған жағдайда тоқтатылады. Актінің нысанын уәкілетті орган бекітеді.

11. Қадағалау актісінде көзделген мерзімдер өткенге дейін тексерілетін субъект бұзушылықтың жойылу фактісін дәлелдейтін материалдарды (қажет болған жағдайда) қоса бере отырып, анықталған бұзушылықтардың жойылғаны туралы ақпаратты ұсынуға міндетті.

12. Тексерілетін субъект жедел ден қою шараларын қолдануға алып келген ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік қадағалау нәтижелерімен келіспеген жағдайда қадағалау актісін жарамсыз деп тану және оның күшін жою туралы шағым бере алады.

Шағым Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 29-тарауында көзделген тәртіппен жоғары тұрған мемлекеттік органға не Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сотқа беріледі.

Шағым беру қадағалау актісінің орындалуын тоқтата тұрмайды.

13. Қадағалау актісін жарамсыз деп тануға және оның күшін жоюға мыналар негіз болып табылады:

1) жедел ден қою шараларын қолдануға негіздің болмауы;

2) осы шараға сәйкес келмейтін негіз бойынша жедел ден қою шараларын қолдану;

3) уәкілетті орган ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшесінің өз құзыретіне кірмейтін мәселелер бойынша жедел ден қою шараларын қолдануы.

14. Жедел ден қою шараларын қолдану туралы ақпарат өз құзыреті шегінде мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік органға Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы айқындаған тәртіппен жіберіледі.

Ескерту. 5-тарау 33-1-баппен толықтырылды – ҚР 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-тарау. EPEКШE ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ
ЖYЙЕСI

34-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қаржыландыру көздерi

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қаржыландыру:

1) бюджет қаражаты;

2) табиғат қорғау мекемелерiнiң қаражаты;

3) гранттар, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту қорларының қаражаты;

4) жеке және заңды тұлғалардың қайырмалдықтары, ерiктi жарналары, оның ішінде өздері шаруашылық және өзге де қызметті жүргізу кезінде мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілеріне келтірілетін және (немесе) болмай қоймайтын зиян үшін жасайтын қайырмалдықтары, ерiктi жарналары есебiнен жүргiзiледi.

Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

35-бап. Табиғат қорғау мекемелерiн дамыту және күтiп ұстау жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру

Iс-шараларды қаржыландыру табиғат қорғау мекемелерiн басқару жоспарларына сәйкес табиғат қорғау мекемелерiн дамыту мен күтіп-ұстауға олардың санатына қарай бөлiнетiн бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады және мыналарға:

1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту кезiнде, сондай-ақ осы аумақтарды құру және кеңейту үшiн жерлердi резервте қалдыру кезiнде жер учаскесiн алып қоюға байланысты жер учаскелерiнiң меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға келтiрiлген залалдарды жабуға және ысыраптарды өтеуге;

3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзет аймақтарында жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметiн шектеу жөнiндегi залалдарды жабуға және ысыраптарды өтеуге;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын, мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбелерiн жүргiзуге;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақ пен оның күзет аймағының жер бөлудің жерге орналастыру жобасын жасау және шекарасын нақтылы жерiнде бөлу жөнiндегi жұмыстарды жүргiзуге;

6) әкiмшiлiк-шаруашылық, ғылыми, ақпараттық-ағартушылық, туристiк және рекреациялық мақсаттағы объектiлер мен құрылыстарды салуға және қайта жаңартуға;

7) штат санын ұстауға;

8) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзетуге, қорғауға және қалпына келтiруге;

9) экологиялық-ағартушылық, ғылыми, оқу, туристiк және рекреациялық қызмет жүргiзуге;

10) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы мемлекеттік ұлттық табиғи парктің туристік, рекреациялық және шектеулі шаруашылық қызмет аймақтарында және мемлекеттік табиғи резерваттың аралық аймағында инфрақұрылымды дамыту объектілерін (жолдарды, көпірлерді, электр беру желілерін және басқа да коммуникацияларды) салуға жұмсалады.

Ескерту. 35-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

36-бап. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарын дамыту және күтiп-ұстау жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру

Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарын дамыту және күтiп-ұстау жөнiндегi іс-шараларды қаржыландыру Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

37-бап. Заңды тұлға мәртебесi жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзету, қорғау және қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру

Заңды тұлға мәртебесi жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзету, қорғау және қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыруды оларға бекiтiп берiлетiн табиғат қорғау мекемелерi, орман шаруашылығының мемлекеттiк мекемелерi өздерiне осы мақсаттарға бөлiнетiн бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырады.

38-бап. Табиғат қорғау мекемелерiнiң қаражаты

1. Табиғат қорғау мекемелерiнiң қаражаты олардың қызмет бағыты мен күзет режимiнiң түрлерiне байланысты олардың негiзгi қызметiне жатпайтын мынадай тауарларды (жұмыстарды, көрсетiлетiн қызметтердi) өткiзу:

1) жеке және заңды тұлғалар табиғи кешендердi туристiк және рекреациялық мақсаттарда пайдалануы кезiнде оларға ақылы қызметтер көрсету, соның iшiнде:

туристiк соқпақтар, тамашалау алаңдарын, демалу алаңқайларын, көлікке арналған тұрақтарды, оның ішінде электр желілеріне қол жеткізуге болатын орындарда электрқуаттау станциялары бар тұрақтарды, кемпингтер, шатырлы лагерьлер немесе оларды орналастыратын орындар; қонақ үйлер, мотельдер, туристiк базалар, балық өсіру шаруашылықтары, қоғамдық тамақтандыру, сауда және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың басқаруындағы басқа да мәдени-тұрмыстық мақсаттағы объектiлер немесе оларды орналастыратын орындар беру; ерекше қорғалатын табиғи аумақта құбырлар, электр қуатын беру және байланыс желiлерiн, жолдарды салу және орналастыру жөнiнде қызметтер көрсету; туристiк құрал-жабдықтар беру;

әуесқойлық (спорттық) балық аулауды, сондай-ақ балық өсіруді жүргізу;

мемлекеттiк табиғи-қорық қоры, табиғи және тарихи-мәдени мұра объектiлерiнде, табиғат мұражайларында және жанды табиғат мүйiстерiнде болу және оларды зерделеу кезiнде жолсерiктер, экскурсия ұйымдастырушылар, жол нұсқаушылар мен аудармашылар қызметтерiн көрсету, кино, бейне және фото таспаларына түсiру;

пайдалануға берiлген аумақтар мен объектiлердi санитарлық тазарту және абаттандыру жөнiнде, сондай-ақ өзге де ұйымдардың аумақтарын абаттандыру және көгалдандыру бойынша жұмыстар жүргiзу жөнiнде қызметтер;

қоғамдық тамақтандыру объектiлерi үшiн өнiм өндiру жөнiнде қызметтер;

көрсетілетін көлік қызметтерін, сондай-ақ жегілген малды және мініс малын уақытша иеленуге және пайдалануға беру жөніндегі көрсетілетін қызметтерді ұсыну;

2) шектеулi шаруашылық қызметiнен, соның iшiнде:

кәдесый өнiмдерiн өндiруден;

аралық мақсатта пайдалану және басқа да мақсаттарда кесiлген ағаштан жасалған тауарларды, олардан алынған сүректi өңдеу өнiмдерiн өткiзуден;

жанама орман пайдаланудың өнімдерін өткізуден (шектеулі мал жаю, марал шаруашылығы, шөп шабу, саңырауқұлақтарды, жемістер мен жидектерді әуесқойлық жинау, бақ шаруашылығы);

ормандарды молайту және елдi мекендердi көгалдандыру үшiн көшет материалын өсiруден түсетiн табыстар;

шектеулi шаруашылық қызмет тауарларын өткiзуден, балық және балық өнімдерін өткiзуден, орман дақылдарын, қорғаныштық және жасыл екпелердi жасаудан түсетін кірістер;

балық шабақтарын өсiруден;

жеке және заңды тұлғалармен туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық мақсаттарда жасалатын бiрлескен қызмет туралы шарттар бойынша өнiм өндiруден және қызмет көрсетуден алынған табыстар;

орман тұқымдарын жинаудан (қайта өңдеуден);

3) рәміздерді (эмблема мен туды) пайдаланғаны үшiн төленетiн ақы;

4) баспа, кәдесый және басқа да көбейтiлген өнiм өндiруден алынған табыстар;

5) жеке және заңды тұлғалардың ерiктi жарналары мен қайырымалдықтары;

6) гранттардан, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту қорларларының қаражатынан;

7) осы Заңның 82-бабына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға және мемлекеттік табиғи-қорықтық қор объектілеріне залал келтірген жеке және заңды тұлғалардан түсетін түсімдер есебiнен құралады.

1-1. Табиғат қорғау мекемелерінің қаражаты:

1) туристік және рекреациялық мақсаттағы объектілерден төлемақы алу;

2) зейнеткерлерден, мүгедектігі бар адамдардан, Ұлы Отан соғысының ардагерлерінен, басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагерлерінен, жеңілдіктер бойынша Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне теңестірілген ардагерлерден, еңбек ардагерлерінен, мектеп жасына дейінгі балалардан алынатын төлемақыны қоспағанда, туристерден төлемақы алу;

3) автомобиль көлік құралының табиғат қорғау мекемелерінің аумағына кіргені үшін төлемақы алу есебінен де қалыптастырылады.

2. Табиғат қорғау мекемелерiнiң тауарлар (жұмыстар, көрсетiлетiн қызметтер) өткiзуiнен алынған қаражаты Қазақстан Республикасының бюджеттiк заңнамасына сәйкес пайдаланылады.

3. Табиғат қорғау мекемелерi осы баптың 1-тармағында аталған қызмет түрлерiнен табыс табу мақсатында мемлекеттiк сатып алу бойынша конкурстарға қатыса алады.

Ескерту. 38-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 18.07.2024 № 126-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2-БӨЛIМ. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫҢ ЖЕКЕЛЕГЕН ТҮРЛЕРIН, МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ-ҚОРЫҚ ҚОРЫ ОБЪЕКТIЛЕРIН ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖЕЛIГЕ ЕНЕТIН ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ, ҚОРҒАУДЫҢ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚЫЗMETIHIҢ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI

7-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ ҚОРЫҚТАР

39-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтар ұғымы және олардың негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк табиғи қорық - табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ, оның қызметiнiң мақсаты өзiнiң аумағындағы табиғи процестер мен құбылыстардың табиғи барысын, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi объектiлерiн, өсiмдiктер мен жануарлардың жекелеген түрлерi мен қауымдастықтарын, әдеттегi және бiрегей экологиялық жүйелердi сақтау мен зерделеу және оларды қалпына келтiру болып табылады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың негiзгi қызметiне:

1) мемлекеттiк табиғи қорық пен оның күзет аймағының биологиялық саналуандығын қорғау және қалпына келтiру режимiн қамтамасыз ету;

2) Табиғат жылнамасын жүргiзудi қоса алғанда, мемлекеттiк табиғи-қорық қорының экологиялық жүйелерiн, объектiлерiн зерделеу және олардың мониторингi жөнiнде ғылыми зерттеулер ұйымдастыру және жүргiзу;

3) экологиялық-ағартушылық қызметтi жүргiзу;

4) мемлекеттiк табиғи қорықтың экологиялық жүйелерiне зиянды әсер етуi мүмкiн шаруашылық және өзге объектiлердi орналастыру жобалары мен схемалар мемлекеттiк экологиялық сараптамасына қатысу;

5) мемлекеттiк табиғи қорық пен оның күзет аймағының аумағын экологиялық-ағартушылық, ғылыми және шектеулi туристiк мақсаттарда пайдалануды реттеу жатады.

40-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет режимi

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтың бүкiл аумағында, осы Заңның 43-1-бабында көзделген ерекшеліктерді ескере отырып, қорықтық күзет режимi белгiленедi, ол бойынша:

1) аумақтың гидрологиялық режимiн өзгертетiн iс-әрекеттерге;

2) мемлекеттiк табиғи қорықтың жұмыс iстеуiмен байланысты емес үй-жайлар (құрылыстар және ғимараттар), жолдар, құбырлар, электр желiлерiн және басқа да коммуникациялар мен объектiлер салуға;

3) геологиялық-барлау жұмыстарына және пайдалы қазбалар өндiруге;

4) топырақ қабатын бүлдiруге, минералдар шығымын бұзуға және тау жыныстарын жалаңаштауға;

5) орман қорғау іс-шараларын жүзеге асыру үшін қажет санитариялық мақсатта ағаш кесуді қоспағанда, өсімдік қабатының бұзылуына әкеп соғатын орман пайдаланудың барлық түрлеріне, оның ішінде тағамдық, дәрілік және техникалық өсімдіктер, сондай-ақ олардың бөліктері мен дериваттарын, шөп шабуға, мал жаюға және өсімдіктер дүниесін пайдаланудың басқа да түрлеріне;

6) аң аулау мен балық аулауға;

7) жануарларды аулауға және жойып жiберуге, олардың мекендеу ортасы мен жағдайларын бұзуға;

8) өсiмдiктер мен жануарлардың жаңа түрлерiн жерсiндiруге, жануарлардың жекелеген түрлерi санын жерлердiң табиғи сыйымдылығы бойынша жол берiлетiн мөлшерден артық көбейтуге;

9) мемлекеттiк табиғи қорықтың коллекцияларын қалыптастыруды қоспағанда, коллекциялық материалдар жинауға;

10) зиянкестерге, өсiмдiктер мен жануарлардың ауруларына қарсы, сондай-ақ жануарлар санын реттеу үшiн химиялық және биологиялық күрес әдiстерiн қолдануға;

11) үй жануарларын айдап өтуге;

12) уәкілетті орган белгiлеген нормадан асып түсетiн жасанды жолмен жасалатын шуылға және өзге де акустикалық әсерлерге;

13) егер қызмет қорғалатын ландшафтардың табиғи көрiнiсiн өзгертуге немесе экологиялық жүйелердiң орнықтылығын бұзуға әкеп соғуы мүмкiн болса, не ерекше құнды табиғи ресурстарды сақтауға және молықтыруға қатер төндiрсе, оған тыйым салынады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың аумағында орман және дала өрттерiнiң алдын алу және сөндiру жөнiнде жердегi және авиациялық жұмыстарды жүргiзуге жол берiледi.

3. Қарауында мемлекеттiк табиғи қорықтар бар мемлекеттiк табиғи қорықтардың қызметкерлерiн, сондай-ақ мемлекеттiк органдардың лауазымды тұлғаларын қоспағанда, жеке тұлғалар мемлекеттiк табиғи қорықтар аумағына рұқсат беретiн құжаттар болған кезде ғана жiберiледi.

4. Мемлекеттік табиғи қорық аумағында немесе оның аумағынан тысқары жерлерде тұратын белгiлi бiр дiнге сенушiлердiң құрмет тұтатын жерлерге (құлшылық ету орындары) мемлекеттік табиғи қорық аумағы арқылы өтетiн жолдармен баруын қамтамасыз ету үшiн мемлекеттік табиғи қорық тиiстi дiни бiрлестiкпен келiсiм бойынша мемлекеттiк табиғи қорық инспекторларының iлесiп жүруiмен осы орындарға топталып баруға немесе осы орындарға топталып жақын келуге тегін рұқсат етуi мүмкiн.

Ескерту. 40-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

41-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми қызметтiұйымдастыру мен жүргiзу тәртiбi

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми қызмет мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiн зерттеу жөнiнде тұрақты жүйелi түрдегi байқаулар, Табиғат жылнамасын жүргiзудi қоса алғанда, табиғи процестердiң мониторингiн ұйымдастыру, сондай-ақ биологиялық саналуандықты сақтаудың және мемлекеттiк табиғи-қорық қорының экологиялық жүйелерi мен объектiлерiн қалпына келтiрудiң ғылыми негiздерi мен әдiстерiн әзiрлеу жолымен уәкілетті орган бекіткен қағидаларға сәйкес жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми зерттеулер ұйымдастыру және жүргiзу үшiн қажеттi үй-жайлармен және жабдықтармен қамтамасыз етiлетiн ғылыми қызметкерлердiң тиiстi штаты бар ғылыми құрылымдық бөлiмшелер жұмыс iстейдi.

3. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың ғылыми бөлiмшелерi осы баптың 1-тармағында көзделген ғылыми қызметтен басқа, ғылым және ғылыми-техникалық қызмет саласында басшылықты жүзеге асыратын орталық атқарушы органмен келiсiм бойынша уәкiлеттi орган бекiткен ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспарларына сәйкес ғылыми зерттеулер де жүргiзедi.

4. Өзге де ғылыми ұйымдар мен жекелеген ғалымдар мемлекеттiк табиғи қорықтардың аумақтарында уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша мемлекеттік табиғи қорықпен шарттық негiзде ғылыми зерттеулер жүргiзе алады.

5. Ғылыми зерттеулердiң жоспарларын, ғылыми қызметкерлердiң есептерiн қарау және бекiту үшiн мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми-техникалық кеңестер құрылады, олардың құрамына басқа ұйымдардың ғылыми қызметкерлерi мен мамандары кiре алады.

6. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың ғылыми қорлары мерзiмсiз сақталуға жатады.

7. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың өздерiнiң ғылыми еңбектерiн басып шығаруға құқығы бар.

8. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың аумағында ғылыми жұмыстарды жоспарлау мен жүргiзу жануарларды мазасыздануға, зардапқа, өлiм-жiтiмге ұшырататын және өсiмдiктердi, соның iшiнде сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнгендерін жойып жiберетiн зерттеулердiң қатыгез әдiстерi қолданылмай жүзеге асырылуға тиiс.

Ескерту. 41-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

42-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың экологиялық-ағартушылық қызметi

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың экологиялық-ағартушылық қызметi:

1) мемлекеттік табиғи қорықтардың биологиялық саналуандықты сақтау функцияларын орындауының қажеттi шарты ретiнде қорық iсi идеяларын халықтың қалың топтарының қолдауын қамтамасыз ету;

2) экологиялық мәдениеттi қалыптастыру мен дамыту мақсаттарында жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда экологиялық-ағартушылық шараларын жүргiзу үшiн мұражайлар, экспозициялар, көрсетiлiм жасау учаскелерi және басқа да объектiлер құрылуы мүмкiн.

3. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ерекше құнды экологиялық жүйелер мен объектiлердi қамтымайтын арнайы бөлiнген учаскелерде уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен реттелмелi экологиялық туризм өткiзу үшiн экскурсиялық соқпақтар мен маршруттар құруға жол берiледi.

4. Мемлекеттiк табиғи қорықтар экологиялық-ағартушылық қызметтi жүзеге асыру кезiнде мамандарды және қоғамдық ұйымдарды тарта алады.

Ескерту. 42-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

43-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарының режимi

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарында:

1) жаңа елдi мекендер құруға және бар елдi мекендердi кеңейтуге;

2) мемлекеттiк табиғи қорықтың экологиялық жүйелерiне зиянды әсер ететiн объектiлердi орналастыруға, жобалауға, салуға және пайдалануға, жаңа технологиялар енгiзуге;

3) өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi үшiн зәрлi пестицидтер, улы химикаттар мен тыңайтқыштар қолданылатын ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығының интенсивтi нысандарын енгiзуге;

4) атмосфераға және ашық су көздерi мен рельефке ластаушы заттар шығаруға және сарқынды суларды төгуге, қалдықтарды орналастыруға;

5) пайдалы қазбалар өндiруге;

6) әуесқойлық (спорттық) және кәсiпшілік аң аулауға;

7) радиоактивтi материалдар мен өнеркәсiп қалдықтарын көмуге;

8) мемлекеттiк табиғи қорықтың экологиялық жүйелерiнiң гидрологиялық режимiн өзгертетiн қызметке (бөгеттер, дамбалар, гидротехникалық құрылыстар және табиғи су ағынын тоқтатуға немесе азайтуға әкеп соғатын басқа да объектiлер салуға);

9) жабайы жануарлар мен жабайы өсiмдiктердiң бөтен түрлерiн жерсiндiруге;

10) мемлекеттiк табиғи қорықтың экологиялық жүйелерiне зиянды әсер ететiн басқа да қызметке тыйым салынады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарының аумағында қорықтың экологиялық жүйелерiнiң жай-күйiне терiс әсер етпейтiн шаруашылық қызметтiң мынадай әртүрлi нысандары жүзеге асырылуы мүмкін:

1) орман шаруашылығы қызметi;

2) мал жайылымы және шөп шабуды қоса алғанда, дәстүрлi жер пайдалану, сондай-ақ биологиялық саналуандықты ұзақ мерзiмдi сақтау мен оның берiктiгiн қамтамасыз ету шеңберiндегi өзге де қызмет;

3) туристiк және рекреациялық қызмет;

4) минералды суларды, жер астының жылы суларын және климаттық ресурстарды пайдалану;

5) кәсiпшілік және әуесқойлық (спорттық) балық аулау;

6) орман және дала өрттерiн сөндiру жөнiнде жердегi және авиациялық жұмыстарды жүргiзу;

7) бүлiнген жерлердi рекультивациялау;

8) орман және өзге де өсiмдiк қауымдастықтарын қалпына келтiру;

9) жабайы жануарлардың мекендеу ортасы мен санын қалпына келтiру;

10) жер учаскелерiн туристер болатын жерлердi жайластыру, өсiмдiктер мен жануарлардың эндемиялық, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерiн жасанды жолмен көбейту, өсiру, өндiру үшiн питомниктер салу, мемлекеттiк табиғи қорық қызметкерлерiнiң тұруы үшiн қызметтiк үй-жайлар (кордондар) салу, оларға қызмет бабындағы жер үлестерiн беру үшiн пайдалану.

3. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарында осы баптың 2-тармағында аталған қызмет түрлерiн жүзеге асыру кезiнде өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi объектiлерiнiң мекендеу ортасын және көбею жағдайларын, жануарлардың қоныс аудару жолдары мен шоғырлану орындарын сақтау жөнiндегi iс-шаралар көзделуге және жүзеге асырылуға, жабайы жануарлардың мекендеу ортасы ретiнде ерекше құнды учаскелерге, сондай-ақ мемлекеттiк табиғи қорық қорының өзге объектiлерiне қол сұғылмауы қамтамасыз етiлуге тиiс.

4. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарында жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметiн шектеу облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешiмдерiмен белгiленедi.

Ескерту. 43-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

43-1-бап. Жекелеген мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет режимiнің ерекшеліктері

1. Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығының аумағында:

1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес биологиялық негіздеменің негізінде арнайы бөлінген учаскелерде, осы қорықтың күзету аймағында тұратын жергілікті халықтың мұқтажы үшін әуесқойлық (спорттық) балық аулауға;

2) биологиялық негіздеменің негізінде жануарлар санын реттеуге жол беріледі.

2. Қорғалжын мемлекеттiк табиғи қорығының су айдындарында Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ғылыми ұсынымдар негізінде мелиорациялық аулауды жүргізуге жол беріледі.

Ескерту. Заң 43-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

8-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ҰЛТТЫҚ ТАБИҒИ ПАРКТЕР ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТIК
ӨМIРЛIК ТАБИҒИ ПАРКТЕР

44-бап. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер ұғымы және олардың негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парк - ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бiрегей табиғи кешендерi мен объектiлерiнiң биологиялық және ландшафтық саналуандығын сақтауға, оларды табиғат қорғау, экологиялық-ағартушылық, ғылыми, туристiк және рекреациялық мақсаттарда пайдалануға арналған табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң негiзгi қызметiне:

1) мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерiн, бiрегей және эталондық табиғи учаскелерiн, объектiлерiн, табиғи және тарихи-мәдени мұраны сақтау;

2) мемлекеттiк ұлттық табиғи парк пен оның күзет аймағының күзет режимiн қамтамасыз ету;

3) экологиялық ағартушылық;

4) биологиялық саналуандықты сақтаудың ғылыми әдiстерiн әзiрлеу;

5) Табиғат жылнамасы бойынша экологиялық жүйелер мен жекелеген табиғи объектiлердiң мониторингiн жүргiзу;

6) мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бүлiнген табиғи кешендерiн, объектiлерiн, табиғи және тарихи-мәдени мұра объектiлерiн қалпына келтiру;

7) мемлекеттiк ұлттық табиғи парк пен оның күзет аймағының аумағын экологиялық-ағартушылық, ғылыми, рекреациялық, туристiк және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдалануды реттеу жатады.

Ескерту. 44-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

45-бап. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер аумағын аймақтарға бөлу, оны күзету және пайдалану режимi

1. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер аумағы:

1) қорық режимi;

2) экологиялық тұрақтандыру;

3) туристiк және рекреациялық қызмет;

4) шектеулi шаруашылық қызмет аймақтарына бөлiнедi.

2. Реттелмелі экологиялық туризмді қоспағанда, қорық режимi аймағында кез келген шаруашылық қызметке және мемлекеттiк ұлттық табиғи парк аумағын рекреациялық пайдалануға тыйым салынады және осы Заңның 40-бабының 1-тармағында көрсетілген мемлекеттiк табиғи қорық режимiнiң түрiне сәйкес келетiн қорықтық қорғау режимi белгiленедi.

Қорық режимі аймағы мемлекеттік ұлттық табиғи парк аумағының он пайызынан қырық пайызына дейінгі жерін құрайды.

3. Реттелмелi экологиялық туризмдi, мемлекеттiк табиғи- қорық қорының бүлiнген табиғи кешендерi мен объектiлерiн қалпына келтiру бойынша iс-шаралар жүргiзудi, бал ара шаруашылығымен айналысу үшін қажетті уақытша құрылыстар салып, стационарлық омарталар орналастыруды қоспағанда, экологиялық тұрақтандыру аймағында шаруашылық және рекреациялық қызметке тыйым салына отырып, қорықтық қорғау режимi белгiленедi.

4. Туристiк және рекреациялық қызмет аймағы мемлекеттiк ұлттық табиғи паркке келушiлердiң реттелмелi қысқа мерзiмдi демалысы мен ұзақ мерзiмдi демалысы учаскелерiне бөлiнедi.

Туристiк және рекреациялық қызмет аймағында мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiнің сақталуын қамтамасыз ететiн қаумалдық қорғау режимi белгiленедi, оның аумағында реттелмелi туристiк және рекреациялық пайдалануға (аң аулаудан басқа), оның iшiнде рекреациялық жүктемелердің нормалары ескеріле отырып, туристiк маршруттар, соқпақтар ұйымдастыруға, демалу алаңқайлары мен тамашалау алаңдарын, жағажайларды, қайық станцияларын, суда жүзетін көлік түрлері мен жағажай құрал-жабдығын прокатқа алу пункттерін орнатуға, бал ара шаруашылығымен айналысу үшін қажетті уақытша құрылыстар салып, стационарлық омарталар орналастыруға, аквашаруашылықты (балық өсіруді) жүзеге асыруға жол беріледі.

5. Шектеулi шаруашылық қызмет аймағында әкiмшiлiк-шаруашылық мақсаттағы объектiлер орналастырылады, әуесқойлық (спорттық) балық аулауды, жануарлар дүниесін ортақ пайдалануды ұйымдастыруды қоса алғанда, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктi қорғау және оның жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету, оған келушiлерге қызмет көрсету үшiн қажетті шаруашылық қызмет жүргiзiледi, рекреациялық орталықтарды, жабайы жануарларды өсіру мен ұстауға арналған вольерлерді, қонақүйлерді, кемпингтерді, музейлерді және туристерге қызмет көрсетудiң басқа да объектiлерiн, сондай-ақ балық ресурстарын және басқа да су жануарларын өсіруге арналған балық өсіру шаруашылықтарын салу және пайдалану жүзеге асырылады.

6. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктiң барлық аймақтарында оны басқару жоспарында көзделген күзету, қорғау және қалпына келтiру iс-шаралары жүргiзiледi.

7. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктерде ғылыми және экологиялық-ағартушылық қызмет осы Заңның 41 және 42-баптарында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

Ескерту. 45-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

46-бап. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктерде туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру

1. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердегі туристік және рекреациялық қызметті тікелей мемлекеттік ұлттық табиғи парк, сондай-ақ туристік қызметтер көрсететін жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады.

2. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің учаскелері туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін бір жылдан бес жылға дейінгі мерзімге қысқа мерзімді пайдалануға және бес жылдан жиырма бес жылға дейінгі мерзімге ұзақ мерзімді пайдалануға беріледі. Осы учаскелерді беру мемлекеттік ұлттық табиғи парктерде туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің учаскелері туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасының мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы заңнамасына сәйкес мемлекеттік-жекешелік әріптестік шартын жасасқан жекеше әріптеске де қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді пайдалануға беріледі.

3. Туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін учаскелер мемлекеттік ұлттық табиғи парктің инфрақұрылымын дамытудың бас жоспарына сәйкес және қазіргі инфрақұрылымымен де, жаңа инфрақұрылым құру үшін де туристік, рекреациялық (уақытша құрылыстар ғана салу үшін) және шектеулі шаруашылық қызмет аймақтарында ғана беріледі.

Ескерту. 46-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2021 № 26-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

46-1-бап. Туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген мемлекеттік ұлттық табиғи парктер учаскелеріндегі объектілер құрылысы

1. Туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген мемлекеттік ұлттық табиғи парктер учаскелерінде объектілерді салу жеке, заңды тұлғалар немесе жекеше әріптестер мемлекеттік ұлттық табиғи паркпен жасасқан ұзақ мерзімді пайдалану шартына сәйкес және эскизге (эскиз жобасына) орай әзірленген жобалау (жобалау-сметалық) құжаттамасы бойынша жүргізіледі.

2. Алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

3. Жеке, заңды тұлғаның немесе жекеше әріптестің өзіне туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген учаскені пайдалану шартының қолданылу мерзімі өткен соң шарттың қолданылу мерзімін ұзартуға артықшылықты құқығы бар.

4. Туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген учаскені және ондағы құрылыс объектілерін пайдалану құқығының ауысу мәселелері туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру шартында айқындалады.

5. Уәкілетті органның жазбаша хабардар етуіне сәйкес құрылыс объектілері басқа тұлғаға берілген не шартта өзгеше белгіленген жағдайларды қоспағанда, туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін ұзақ мерзімді пайдалануға берілген жер учаскесін пайдалану құқығының ауысуына қарамастан, жеке, заңды тұлғаларға немесе жекеше әріптестерге жүктелетін учаскені мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің сақталуы мен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі талаптардың сақталуын қамтамасыз ететін жай-күйге келтіру міндеті сақталады.

6. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жеке және заңды тұлғалар адам өмірі мен денсаулығы және қоршаған орта үшін қауіпсіз тәсілмен учаскелердегі объектілерді бөлшектеп, сыртқа шығаруға міндетті.

Ескерту. Заң 46-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2021 № 26-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

47-бап. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң шектеулiшаруашылық қызметiнiң ерекшелiктерi

1. Шектеулi шаруашылық қызметi аймағында мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер мынадай қызмет түрлерiне рұқсат етедi:

1) жанама орман пайдалану (шектеулi мал жаю, марал өсiру, шөп шабу, саңырауқұлақтарды, жемiстер мен жидектердi әуесқойлық мақсатта жинау, бақ шаруашылығы);

2) шектеулi дәстүрлi пайдалану алаңдарында ағаш және бұта тұқымдарының екпе материалдарын, дәрi-дәрмектiк шөптер және басқа да өсiмдiктер өсiру;

3) өтпелi ағаш кесудi қоспағанда, санитарлық мақсатта ағаш кесудi, күтiм жасау мақсатында ағаш кесудi жүргiзу және бұл ретте алынған сүректi өңдеу;

4) кәдесыйлар, шағын және халықтық кәсiпшiлiктер өнiмдерiн өндiру;

5) балық шабақтарын және тауарлы балықты өсiру;

6) көшпелі және стационарлық омарталар пайдаланыла отырып, бал ара шаруашылығы;

7) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

7-1) жануарлар дүниесін ортақ пайдалану;

8) әуесқойлық (спорттық) балық аулау;

9) мелиорациялық аулау;

10) ғылыми-зерттеу мақсатында аулау;

11) өсімін молайту мақсатында аулау.

2. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң шектеулi шаруашылық қызметi мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн сақтау мен қалпына келтiрудi ескере отырып және өздерiнiң қарауындағы мемлекеттiк органдардың тиiстi рұқсаттары бойынша жүзеге асырылады.

Ескерту. 47-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

48-бап. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің қорғау аймақтарының режимi

1. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердің қорғау аймақтарында:

1) мемлекеттік ұлттық табиғи парктің экологиялық жүйелеріне зиянды әсер ететін объектілер орналастыруға, жобалауға, салуға және пайдалануға, жаңа технологияларды енгізуге;

2) ластаушы заттар мен сарқынды суларды атмосфераға шығару және ашық су көздері мен рельефке төгуге;

3) осы Заңның 84-2-бабының 2-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, пайдалы қазбаларды барлау мен өндіруге;

4) аң аулауға;

5) радиоактивті материалдар мен өнеркәсіптік қалдықтарды көмуге;

6) мемлекеттік ұлттық табиғи парктің экологиялық жүйелерінің гидрологиялық режимін өзгертуі мүмкін қызметке (бөгеттер, дамбалар, гидротехникалық құрылыстар және табиғи су ағынын тоқтатуға немесе азайтуға душар ететін басқа да объектілер салуға);

7) жабайы жануарлар мен жабайы өсетін өсімдіктердің бөтен түрлерін интродукциялауға;

8) мемлекеттік ұлттық табиғи парктің экологиялық жүйелеріне зиянды әсер етуі мүмкін басқа да қызметке тыйым салынады.

2. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің қорғау аймақтарының аумағында ұлттық парктің экологиялық жүйелерінің жай-күйіне теріс әсер етпейтін шаруашылық қызметтің мынадай әртүрлі нысандары жүзеге асырылуы мүмкін:

1) орман шаруашылығы қызметі;

2) мал жаю мен шөп шабуды қоса алғанда, дәстүрлі жер пайдалану, сондай-ақ биологиялық әртүрлілікті ұзақ мерзімді сақтау мен оның беріктігін қамтамасыз ету шеңберіндегі өзге де қызмет;

3) туристік және рекреациялық қызмет;

4) минералды суларды, бальнеологиялық және климаттық ресурстарды пайдалану;

5) кәсіпшілік және әуесқойлық (спорттық) балық аулау, сондай-ақ балық өсіру;

6) орман және дала өрттерін сөндіру бойынша жердегі және авиациялық жұмыстарды жүргізу;

7) бүлінген жерді қалпына келтіру;

8) орман және өзге де өсімдіктер қауымдастықтарын қалпына келтіру;

9) жабайы жануарлардың мекендеу ортасы мен санын қалпына келтіру;

10) жер учаскелерін туристер болатын жерлерді жайластыру, өсімдіктер мен жануарлардың эндемиялық, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін қолдан көбейтуге, өсіруге, өндіруге арналған питомниктер орналастыру, сондай-ақ мемлекеттік ұлттық табиғи парк жұмыскерлерінің тұруына арналған қызметтік үй-жайлар (кордондар) салу, оларға қызметтік жер телімдерін беру үшін пайдалану.

3. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің қорғау аймақтарында осы баптың 2-тармағында көрсетілген қызмет түрлерін жүзеге асыру кезінде өсімдіктер мен жануарлар дүниесі объектілерінің мекендеу ортасын және көбею жағдайларын, жануарлардың өріс аудару жолдары мен шоғырлану орындарын сақтау жөніндегі іс-шаралар көзделуге және жүзеге асырылуға, жабайы жануарлардың мекендеу ортасы ретінде ерекше құнды болып есептелетін учаскелердің, сондай-ақ мемлекеттік табиғи-қорық қорының өзге де объектілердің дербестігі қамтамасыз етілуге тиіс.

4. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктің қорғау аймағында жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметін шектеулер осы Заңға сәйкес облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешімдерімен белгіленеді.

Ескерту. 48-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

49-бап. Мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер

Мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парк мемлекеттiк ұлттық табиғи парк үшiн белгiленген режимi бар, сондай мақсаттарды алға қоятын және сондай мiндеттердi орындайтын, бiрақ табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесiне ие жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумаққа жататын мемлекеттiк ұлттық табиғи парктiң нұсқасы болып табылады.

9-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ РЕЗЕРВАТТАР

50-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттар ұғымы, негiзгiқызметi және оларды аймақтарға бөлу

1. Мемлекеттiк табиғи резерват - табиғи кешендердiң биологиялық саналуандығын және олармен байланысты табиғи және тарихи-мәдени объектiлердi күзетуге, қорғауға, қалпына келтiруге және сақтауға арналған жердегi және судағы экологиялық жүйелердi қамтитын табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк табиғи резерваттардың негiзгi қызметiне:

1) биологиялық және ландшафтық саналуандықты, табиғи экологиялық жүйелердi сақтау және қалпына келтiру;

2) мемлекеттiк табиғи резерваттың күзет режимiн қамтамасыз ету;

3) табиғи ресурстарды пайдаланудың экологиялық-экономикалық принципi негiзiнде аумақтың тұрақты әлеуметтiк-экономикалық дамуын қолдау;

4) аумақты қорғау және тұрақты дамыту, сондай-ақ экологиялық ағартушылық және тәрбие беру мақсаттарында зерттеулер мен мониторинг жүргiзу;

5) мемлекеттiк табиғи резерват аумағын және оның күзет аймағын экологиялық-ағарту, ғылыми, рекреациялық, туристiк және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдалануды реттеу жатады.

3. Мемлекеттiк табиғи резерваттың аумағы мынадай пайдалану мен күзет режимiнiң түрлерi әртүрлi аймақтарға бөлiнедi:

1) қорық режимi аймағы (бұдан әрi - ұйытқы аймақ) - генетикалық ресурстарды, биологиялық саналуандықты, экологиялық жүйелер мен ландшафтарды ұзақ мерзiм сақтауға арналған осы мақсаттарға қол жеткiзу үшiн жеткiлiктi көлемi бар ұйытқы аймақ;

2) аралық аймақ - экологиялық бағдар ұстанған шаруашылық қызметтi жүргiзу және биологиялық ресурстарды тұрақты молықтыру үшiн пайдаланылатын аумақ учаскесi.

51-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттың қорық режимiаймағының режимi

1. Мемлекеттiк табиғи резерваттың қорық режимi аймағында, Табиғат жылнамасын жүргiзудi қоса алғанда, табиғи ортаның жай-күйiне ғылыми зерттеулер мен мониторинг жүргiзiледi, экологиялық-ағартушылық мақсатында іс-шаралар жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттiк табиғи резерваттың қорық режимi аймағында кез келген шаруашылық қызметке және аумақты рекреациялық мақсатта пайдалануға тыйым салынады және осы Заңның 40-бабының 1-тармағында белгiленген мемлекеттiк табиғи қорық режимiнiң түрiне сәйкес келетiн қорықтық күзет режимi белгiленедi.

52-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттың аралық аймақ режимi

1. Мемлекеттiк табиғи резерваттың аралық аймағында шектелетiн, реттелетiн және ұйытқы аймағының экологиялық жүйелерiне терiс әсер етпейтiн мынадай әртүрлi қызмет нысандары жүзеге асырылуы мүмкiн:

1) ғылыми зерттеулер және мамандар оқыту және даярлау орталықтарын ұйымдастыру;

2) қоршаған орта мониторингi және экологиялық жүйелердiң өзгеруiн бақылау;

3) орман шаруашылығы қызметi, өртке қарсы iс-шаралар және орман алаптарын қорғау;

4) ұйытқы аймағының биологиялық саналуандығын ұзақ мерзiм сақтауды және оның зақымданбауын және тұтастай алғанда мемлекеттiк табиғи резерваттың экологиялық жүйелерiнiң тұрақтылығын қамтамасыз ету шеңберiнде дәстүрлi жер пайдалану;

5) биологиялық және ландшафтық саналуандықты, табиғи экологиялық жүйелердi қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды кеңiнен жүргiзу;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға жеке тұлғалардың кiру тәртiбiмен белгiленген, рекреациялық жүктемеге сәйкес бақыланатын және реттелетiн туризм, рекреациялық пайдалану;

7) минералды сулар мен шипалы ресурстарды пайдалану;

8) экологиялық ағартушылық, оқыту бағдарламаларын жүргiзу, көрсету учаскелерiн және экологиялық тұрғыдан алғанда жанашырлықпен табиғат пайдалану менеджментiн ұйымдастыру;

9) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

10) әуесқойлық (спорттық) балық аулау;

11) мелиорациялық аулау;

12) ғылыми-зерттеулік аулау;

13) өсімін молайту мақсатында аулау;

13-1) балық өсіру;

14) көшпелі және стационарлық омарталар пайдаланыла отырып, бал ара шаруашылығы.

2. Мемлекеттiк табиғи резерваттың аралық аймағында ұйытқы аймағының экологиялық жүйесiнiң жай-күйiне терiс әсер етуi мүмкiн қызметке, атап айтқанда:

1) жаңа елдi мекендер құруға;

2) өнеркәсiп объектiлерiн орналастыруға және пайдалануға;

3) өндiрiстiк объектiлер салуға және пайдалануға;

4) геологиялық-барлау жұмыстарын жүргiзуге және пайдалы қазбаларды игеруге;

5) басты мақсатта пайдалану үшiн ағаш кесуге;

6) өсiмдiктер мен жануарлардың жаңа түрлерiн жерсiндiруге;

7) ұйытқы аймақ пен аралық аймақ аумағының гидрологиялық режимiн өзгертетiн iс-әрекеттерге;

8) ұйытқы аймақтың экологиялық жүйесiне әсер етуi мүмкiн өзге де қызметке тыйым салынады.

3. Мемлекеттiк табиғи резерваттарда осы Заңның 41, 42 және 46-баптарында белгiленген тәртiппен экологиялық-ағарту, ғылыми, туристiк және рекреациялық қызметтер жүзеге асырылады.

Ескерту. 52-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

53-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттардың қорғау аймақтарының режимi

Мемлекеттік табиғи резерваттардың қорғау аймақтарында табиғат пайдалану мен шаруашылық қызметтің осы Заңның 48-бабында белгіленген түрлеріне рұқсат етіледі, тыйым салынады немесе шектеу қойылады.

Ескерту. 53-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

9-1-тарау. Биосфералық резерваттар

Ескерту. 2-бөлім 9-1-тараумен толықтырылды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

53-1-бап. Биосфералық резерваттардың міндеттері

Биосфералық резерваттар:

1) мәдени және табиғи мұраға бай табиғи аумақтарды сақтау, қалпына келтіру және пайдалану;

2) табиғи ресурстардың сақталуы мен қалпына келтірілуі ескеріле отырып, аумақтардың ұзақ мерзімді, орнықты экономикалық және әлеуметтік дамуын, оның ішінде олардың рекреациялық пайдаланылуын қолдау;

3) ұзақ мерзімді экологиялық бақылау, мониторинг пен экологиялық зерттеулер, сондай-ақ халықты экологиялық тұрғыдан ағарту және тәрбиелеу мақсатында құрылады.

53-2-бап. Биосфералық резерваттардың аумағын функционалдық аймақтарға бөлу және оны қорғау режимі

Биосфералық резерваттардың аумағында мынадай функционалдық аймақтар бөліп көрсетіледі:

1) ұйытқы аймақ – биологиялық және ландшафтық әртүрлілікті сақтауға арналған, осы Заңның 40-бабының 1-тармағында, 45-бабының 2 және 3-тармақтарында және 51-бабында көрсетілген аймақтарға сәйкес келетін қорықтық қорғау режимi бар аймақ;

2) аралық аймақ – экологиялық бағдарланған шаруашылық қызметті жүргізу және биологиялық ресурстардың өсімін орнықты молайту үшін пайдаланылатын, осы Заңның 45-бабының 4 және 5-тармақтарында және 52-бабында көрсетілген аймақтарға сәйкес келетін қаумалдық қорғау режимі бар аймақ;

3) сыртқы өтпелі аймақ – экологиялық бағдарланған шаруашылық қызметті жүргізу үшін пайдаланылатын, осы Заңның 43, 48 және 53-баптарында көрсетілген қорғау аймақтарына сәйкес келетін ерекше қорғалатын табиғи аумақтан тыс аумақ учаскесі.

10-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ЗООЛОГИЯЛЫҚ ПАРКТЕР

54-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктер ұғымы және оның негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер - мәдени-ағартушылық, ғылыми, оқу және табиғат қорғау қызметiне, тектiк қорды сақтауға және әдеттегi, сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар жануарлар түрлерiн жасанды орта жағдайында өсiруге арналған табиғат қорғау және ғылыми ұйым мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк зоологиялық парктердiң негiзгi қызметiне Қазақстанның жануарлар дүниесiн сақтаудың, молықтыру мен пайдаланудың, дүниежүзiлiк маңызы бар Қазақстан фаунасының ресурстарын игерудiң ғылыми негiздерiн әзiрлеу жатады.

55-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктердi аймақтарға бөлу және оларды күзету ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер:

1) экспозициялық - жануарларды ұстау және өсiру, сондай-ақ келушiлердiң көруi үшiн;

2) ғылыми - ғылыми зерттеулер жүргiзу үшiн;

3) қоғамдық - келушiлерге қызмет көрсету үшiн;

4) әкiмшiлiк және өндiрiстiк-шаруашылық аймақтарға бөлiнедi.

2. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде олардың мiндеттерiн орындауға байланысты емес және оларда күтiп-бағылатын жануарлардың өлiм-жiтiмiне әкеп соғатын кез келген әрекетке тыйым салынады.

56-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде жануарлар өсiру

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер отандық және дүниежүзiлiк фаунадан жануарлар коллекцияларын қалыптастырады және олардың сақталуын қамтамасыз етедi.

2. Мемлекеттiк зоологиялық парктер Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген талаптарды сақтай отырып, белгiленген тәртiппен жануарлармен жасалатын импорттық және экспорттық операцияларды, оларды зоологиялық бағыттағы басқа ұйымдармен айырбастауды жүзеге асырады.

3. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде ветеринариялық және зоотехникалық қызметтер, сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар жануарлар түрлерiн өсiруге арналған питомниктер құрылады.

4. Алып тасталды - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

Ескерту. 56-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 04.12.2015 № 435-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

57-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктердi пайдалану ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер ғылыми, мәдени-ағартушылық және оқу мақсаттарында пайдаланылады.

2. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде жануарларды, соның iшiнде Қазақстан Республикасының Қызыл кiтабына енгiзiлген жануарларды еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстау және өсiру саласында ғылыми зерттеулер жүргiзiледi.

3. Мемлекеттiк зоологиялық парктер ғылыми деректер банктерiн, қорлар, мұражайлар, лекторийлер, кiтапханалар мен мұрағаттар құруға, осы ұйымдар қызметiнiң мәселелерi бойынша ғылыми, ғылыми-көпшiлiк және басқа да әдебиет шығаруға құқылы.

4. Мемлекеттiк зоологиялық парктердiң қосалқы шаруашылықтары, шеберханалары, зоологиялық дүкендерi мен осы ұйымдардың бейiнiне сәйкес келетiн, бiрақ олардың негiзгi қызметiне жатпайтын шаруашылық қызметi үшiн қажеттi басқа да объектiлерi болуына құқылы.

Ескерту. 57-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

11-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК БОТАНИКАЛЫҚ БАҚТАР

58-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақ ұғымы және оның негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк ботаникалық бақ - өсiмдiктер дүниесiн, соның iшiнде өсiмдiктердiң сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар түрлерiн қорғау, молықтыру және пайдалану жөнiнде зерттеулер мен ғылыми талдамалар өткiзуге арналған табиғат қорғау және ғылыми ұйымдар мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтардың негiзгi қызметiне Қазақстанның өсiмдiктер дүниесiн сақтаудың, молықтыру мен пайдаланудың, Қазақстанның дүниежүзiлiк маңызы бар флора ресурстарын игерудiң ғылыми негiздерiн әзiрлеу жатады.

59-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарды аймақтарға бөлу және оларды қорғаудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар:

1) экспозициялық - өсiмдiктердi өсiру және келушiлердiң көруi үшін;

2) ғылыми - өсiмдiктердiң тектiк қорының коллекцияларына ғылыми зерттеулер жүргiзу және оларды сақтау үшiн;

3) қоғамдық - келушiлерге қызмет көрсету үшiн;

4) әкiмшiлiк және өндiрiстiк-шаруашылық аймақтарға бөлiнедi.

2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда олардың алдына қойылған мiндеттерiн орындауға байланысты емес және оларда өсiрiлетiн өсiмдiктердiң жойылып кетуiне әкеп соғатын кез келген iс-әрекеттерге тыйым салынады.

60-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда өсiмдiктер өсiру

1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар табиғи, мәдени, отандық және дүниежүзiлiк флора өсiмдiктерiнiң коллекцияларын қалыптастырады және олардың сақталуын қамтамасыз етедi.

2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген талаптарды сақтай отырып, өсiмдiктермен жасалатын импорттық және экспорттық операцияларды, оларды ботаникалық бейiндегi басқа ұйымдармен айырбастауды жүзеге асырады.

3. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда коллекциялық және эксперименттiк учаскелер, гербарийлер, питомниктер және тұқым қорлары құрылады.

61-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарды пайдаланудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар белгiленген тәртiппен ғылыми, мәдени-ағарту және оқу мақсаттарында пайдаланылады.

2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда табиғи, мәдени, отандық және дүниежүзiлiк флораны жерсiндiру және оның селекциясы бойынша, сондай-ақ Қазақстанның өсiмдiктер әлемiн зерттеу, сақтау және тиiмдi пайдалану жөнiнде ғылыми зерттеулер жүргізiледi.

Өсiмдiктердiң коллекциялық қорларын қалыптастыру, сақтау, пайдалану жөнiндегi ғылыми зерттеулер коллекциялық қорлар өсiрудi қамтамасыз ететiн мемлекеттiк тапсырыстар негiзiнде жүзеге асырылады.

3. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар ғылыми деректер банктерiн, қорлар, мұражайлар, лекторийлер, кiтапханалар мен мұрағаттар құруға, осы ұйымдар қызметiнiң мәселелерi бойынша ғылыми, ғылыми-көпшiлiк әдебиет шығаруға құқылы.

4. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар орман, бақ-парк, ауыл шаруашылығына және басқа салаларға енгiзу мақсатында ұсынылған жерсiндiрiлген өсiмдiктер мен олардың репродукцияларын өндiрiстiк сынақтан өткiзу үшiн шаруашылық эксперименттiк базалар құруға құқылы.

5. Мемлекеттiк ботаникалық бақтардың қосалқы шаруашылықтары, шеберханалары, өсiмдiктер сататын мамандандырылған дүкендерi және осы ұйымдардың бейiнiне сәйкес келетiн, бiрақ олардың негiзгi қызметiне жатпайтын шаруашылық қызмет үшiн қажеттi басқа да объектiлерi болуына құқылы.

12-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ДЕНДРОЛОГИЯЛЫҚ ПАРКТЕР

62-бап. Мемлекеттiк дендрологиялық парк ұғымы және оның негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк дендрологиялық парк - ағаш және бұта тұқымдарын қорғауға, молықтыру мен пайдалануға арналған аймақтар бойынша белгiленген күзет режимдерi бар табиғат қорғау және ғылыми ұйымдар мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк дендрологиялық парктердiң негiзгi қызметiне Қазақстанның ағаш өсiмдiктерiн сақтаудың, молықтырудың және пайдаланудың ғылыми негiзiн әзiрлеу, Қазақстанның дүниежүзiлiк маңызы бар флорасының ресурстарын игеру жатады.

63-бап. Мемлекеттiк дендрологиялық парктердi аймақтарға бөлу, оларды күзету мен пайдаланудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк дендрологиялық парктерде аймақтар осы Заңның 59-бабында көзделген мемлекеттiк ботаникалық бақтардағы күзет режимiнiң мақсаты мен түрi ескерiле отырып бөлiнедi.

2. Мемлекеттiк дендрологиялық парктер мемлекеттiк ботаникалық бақтарға осы Заңның 61-бабында белгiленген тәртiппен және шарттармен ғылыми, мәдени-ағарту және оқу мақсаттарында пайдаланылады.

13-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒАТ ЕСКЕРТКIШТЕРI

64-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi ұғымы

Мемлекеттiк табиғат ескерткiшi - экологиялық, ғылыми, мәдени және эстетикалық тұрғыдан алғанда жекелеген бiрегей, орны толмайтын, құнды табиғи кешендердi, сондай-ақ мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiне жатқызылған шығу тегi табиғи және жасанды объектiлердi қамтитын ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

65-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн құру тәртiбi

1. Маңыздылығына байланысты мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жекелеген түрлерi және табиғи кешендер республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi болып жарияланады.

2. Республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумақтарының шекарасы мен күзет режимiнiң түрiн – уәкілетті орган, жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумақтарының шекарасы мен күзет режимiнiң түрiн облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары бекiтедi.

3. Республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi мен олардың аумақтарын олар қарауына тапсырылған тұлғалардың күзетуiне берудi уәкiлеттi орган, ал жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн - оларды ұйымдастыру туралы шешiм қабылдаған облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары жүзеге асырады.

4. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың басқа түрлерiнiң аумағында орналасқан мемлекеттiк республикалық маңызы бар табиғат ескерткiштерi солардың құрамында ескерiледi.

Мемлекеттік табиғи қорықтарды, мемлекеттік ұлттық табиғи парктерді, мемлекеттік табиғи резерваттарды құру немесе кеңейту кезінде жергілікті маңызы бар табиғат ескерткіштер жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тізбесінен шығарылады және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың аталған түрлерін құру мен кеңейтудің техникалық-экономикалық негіздемелері болған жағдайда, республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тізбесіне енгізіледі.

Ескерту. 65-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

66-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумақтарының күзет режимi

1. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң аумақтарында мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi сақталуының бұзылуына әкеп соғатын кез келген қызметке тыйым салынып, мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет режимiнiң түрiне сәйкес келетiн қорықтық күзет режимi белгiленедi.

1-1. Мемлекеттік табиғат ескерткіштері аумақтарында осы салада мамандандырылған ұйым әзірлеген жобаларға сәйкес оларды сақтау мен қалпына келтіру жөніндегі іс-шаралар жүргізіледі.

2. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн күзету осы Заңның 32-бабына сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 66-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

14-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ ҚАУМАЛДАР

67-бап. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар ұғымы және олардың түрлерi

1. Мемлекеттiк табиғи қаумал - мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бiр немесе бiрнеше объектiлерiн сақтауға және молықтыруға арналған шаруашылық қызметтiң тапсырыстық режимi немесе реттелмелi режимi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Өздерiнiң функционалдық мақсаты бойынша мемлекеттiк табиғи қаумалдар мынадай түрлерге бөлiнуi мүмкiн:

1) кешендiк - ерекше құнды табиғи кешендердi сақтау және қалпына келтiру үшiн;

2) биологиялық (ботаникалық, зоологиялық) – өсімдіктер мен жануарлардың бағалы, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін сақтау және қалпына келтіру үшін;

3) палеонтологиялық - жануарлардың, өсiмдiктердiң және олардың кешендерiнiң қазып алынатын қалдықтарын сақтау үшiн;

4) гидрологиялық (батпақты, көлдi, өзендi) - сулы-батпақты жерлердiң құнды объектiлерi мен кешендерiн сақтау үшiн;

5) геоморфологиялық - сирек кездесетiн және бiрегей табиғи рельеф нысандарын сақтау үшiн;

6) геологиялық және минералогиялық - сирек кездесетiн геологиялық және минералогиялық түзілімдердi сақтау үшiн;

7) топырақтық - топырақтың әдеттегi және сирек кездесетiн түрлерiн сақтау үшiн;

8) гидрогеологиялық – жерасты суларының бірегей көздерін сақтау үшін.

Ескерту. 67-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

68-бап. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар құрудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан оларды алып қоймай-ақ, барлық санаттағы жер учаскелерiнде құрылады.

Мемлекеттік табиғи қаумалдардың шекаралары меншік иелері мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерінің шекаралары бойынша немесе табиғи географиялық шептер бойынша айқындалады және жергілікті жерлерде арнайы белгілермен белгіленеді.

Жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мемлекеттiк табиғи қаумал орналасқан жер учаскесiн шектеулi түрде нысаналы пайдалану құқығын қамтамасыз етуге мiндеттi.

Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың мемлекеттiк табиғи қаумал аумағындағы шаруашылық қызметiн шектеу Қазақстан Республикасының Жер кодексiнде көзделген тәртiппен облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешiмдерiмен белгiленедi.

2. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар:

1) мерзiмсiз - жұмыс iстеу мерзiмi көрсетiлмей;

2) ұзақ мерзiмдi - 10 жылдан астам мерзiмге;

3) қысқа мерзiмдi - 10 жылдан кем мерзiмге құрылады.

3. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар бекiтiп берiлетiн табиғат қорғау мекемелерi, мемлекеттiк орман шаруашылығы мекемелерi, жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдар осы Заңның 32-бабына сәйкес арнайы күзет қызметтерiнiң күшiмен оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн қорғау мен қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды ұйымдастырады.

Ескерту. 68-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

69-бап. Мемлекеттiк табиғи қаумалдарды күзету режимiмен оларды пайдаланудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк табиғи қаумалдарда мынадай қызметке:

1) кешендi мемлекеттiк табиғи қаумалдарда - табиғи кешендердi сақтауға қатер төндiретiн шаруашылық қызметке, өсiмдiктер мен жануарлардың бөтен түрлерiн жерсiндiруге;

2) зоологиялық мемлекеттiк табиғи қаумалдарда – уәкілетті органның рұқсаты бойынша ғылыми-зерттеу, өсімін молайту және мелиорациялық мақсаттарда алып қою жағдайларын қоспағанда, аң аулауға, балықтарды қоспағанда, кез келген тәсiлдермен және құралдармен жануарларды аулауға, жануарлардың бөтен түрлерiн интродукциялауға, ұяларды, iндердi, апандарды және басқа да мекендеу орындарын бүлдiруге, жұмыртқалар жинауға;

3) ботаникалық мемлекеттiк табиғи қаумалдарда - мал жаюға, шөп шабуға, ағаш кесудiң барлық түрлерiне, гүлдер теруге, өсiмдiктердiң тамырларын, түйнектерiн және жуашығын қазып алуға, от жағуға, көлiк құралдарының бар жолдардан тыс жерлермен келiп кiруiне және жүруiне, өсiмдiктер мен жануарлардың бөтен түрлерiн жерсiндiруге, сол сияқты өсiмдiктердiң бүлiнуiн және жойылуын туғызған немесе туғызатын басқа да әрекеттерге;

4) гидрогеологиялық мемлекеттiк табиғи қаумалдарда - тас, қиыршық тас, құм және басқа да пайдалы қазбалар өндiруге, үңгiрлердi бүлдiруге, жер қазу жұмыстарын жүргiзуге, табиғи гидрологиялық режимдi өзгертетiн әрекеттерге, мемлекеттiк табиғи қаумалдың табиғи құрама бөлiктерiн бүлдiруге немесе қиратуға байланысты iзденiстер мен ғылыми зерттеулерге тыйым салынады.

1-1. Кешенді мемлекеттік табиғи қаумалдарда аң аулауға және балық аулауға биологиялық негіздеме негізінде мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің сақталуына қауіп төндірмейтін, жануарлар дүниесі объектілерін алып қоюдың жол берілетін көлемі шегінде жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган рұқсат етеді.

1-2. Зоологиялық мемлекеттік табиғи қаумалдарда белгіленген режимді сақтай отырып, ауыл шаруашылығы қызметін жүзеге асыруға (ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру, шөп шабу, мал жаю) және бал ара шаруашылығына рұқсат етіледі.

2. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар режимiнiң ерекшелiктерi паспортпен айқындалады.

3. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар ғылыми, экологиялық-ағарту, туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдаланылуы мүмкiн.

Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар белгiленген шектеулердi сақтай отырып, мемлекеттiк табиғи қаумалдарда шаруашылық қызметтi жүзеге асыруға құқылы.

Ескерту. 69-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ҚОРЫҚ АЙМАҚТАРЫ

70-бап. Мемлекеттiк қорық аймағының ұғымы, мақсаттары мен мiндеттерi

Мемлекеттiк қорық аймағы - мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар үшiн резервке қойылған жер учаскелерi мен су айдындарында мемлекеттiк табиғи қорық қорының объектiлерiн және биологиялық саналуандықты сақтауға және қалпына келтiруге арналған теңдестiрiлген күзет режимiнiң түрлерi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

71-бап. Мемлекеттiк қорық аймақтарын құру тәртiбi

1. Мемлекеттiк қорық аймақтары жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан оларды алып қоймай-ақ, барлық санаттағы жер учаскелерiнде жарияланады.

2. Жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мемлекеттiк қорық аймағы орналасқан жер учаскесiн шектеулi түрде нысаналы пайдалану құқығын қамтамасыз етуге мiндеттi.

72-бап. Мемлекеттiк қорық аймақтарын күзету мен пайдаланудың ерекшелiктерi

1. Егер кез келген қызмет күзетiлетiн ландшафтардың табиғи келбетiн өзгертуi немесе экологиялық жүйелердiң тұрақтылығын бұзуы мүмкiн болған не ерекше құнды табиғи ресурстарды сақтауға және молықтыруға қатер төндiрген жағдайда, мемлекеттiк қорық аймақтарында мұндай қызметке тыйым салынады.

2. Мемлекеттiк қорық аймақтарында учаскелер қорықтық және қаумалдық режимдi, сондай-ақ шаруашылық қызметтiң реттелмелi режимдi учаскелерi болып бөлiнедi.

3. Мемлекеттiк қорық аймақтары оларды күзету режимi түрлерiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшiн көзделген барлық мақсаттарда пайдаланылуы мүмкiн.

4. Мемлекеттiк қорық аймақтарында жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметiне шектеулер Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленедi.

5. Мемлекеттiк қорық аймақтары бекiтiп берiлетiн табиғат қорғау мекемелерi, мемлекеттiк орман шаруашылығы мекемелерi, жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдар осы Заңның 32-бабына сәйкес арнайы күзет қызметтерiнiң күшiмен оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи қорық қорының объектiлерiн қорғау мен қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды ұйымдастырады.

6. Мемлекеттiк қорық аймақтарының аумақтарында Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексiнде белгiленген арнайы экологиялық талаптарды ескере отырып, уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша геологиялық зерттеулерге, пайдалы қазбаларды барлауға рұқсат берiледi.

Пайдалы қазбаларды өндіруге Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінде белгіленген арнайы экологиялық талаптар ескеріле отырып, уәкілетті органмен келісілген, жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкілетті органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Үкiметiнің шешімінің негізінде айрықша жағдайларда жол беріледі.

Ескерту. 72-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.01.09 N 213; 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

73-бап. Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегiмемлекеттiк қорық аймағы

1. Едiл (Қазақстан Республикасының шегiнде) мен Жайық өзендерiнiң атыраптарын қоса Солтүстiк Каспийдiң шығыс бөлiгiнiң су айдыны Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi балық қорын сақтау мен бекiре тұқымдас және балықтың басқа да бағалы түрлерiнiң мекендеуi мен табиғи молығуына оңтайлы жағдай жасауға арналған мемлекеттiк қорық аймағына кiредi.

2. Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi мемлекеттiк қорық аймағында Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексiнде белгiленген арнайы экологиялық талаптарды ескере отырып, балық шаруашылығын, су көлiгiн дамыту, мемлекеттiк геологиялық зерттеу, көмiрсутектi шикiзатты барлау және өндiру үшiн мүмкiндiктер қамтамасыз етiледi.

Ескерту. 73-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.01.09 N 213 Заңымен.

16-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ-ҚОРЫҚ ҚОРЫНЫҢ ОБЪЕКТIЛЕРI

73-1-бап. Мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің түрлері

Мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілеріне мыналар жатқызылады:

1) мемлекеттік орман қорының ерекше құнды екпелері;

2) сулы-батпақты алқаптар;

3) негізгі орнитологиялық аумақтар;

4) бірегей табиғи су объектілері немесе олардың учаскелері;

5) ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар жер қойнауы учаскелері;

6) өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлері;

7) өсімдіктер дүниесінің ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар бірегей дара объектілері.

Ескерту. 16-тарау 73-1-баппен толықтырылды – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

74-бап. Мемлекеттiк орман қорының ерекше құнды екпелерi

1. Мемлекеттiк орман қорының ерекше құнды екпелерiне ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың құрамына енгiзiлуi не ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мына санаттарына енуi мүмкiн ерекше құнды орман алқаптары, орман жемiсi екпелерi, тоғайлы және субальпiлiк орман алқаптары жатады:

1) генетикалық орман резерваттарын қоса алғанда, ғылыми маңызы бар орман учаскелерi;

2) жаңғақ кәсiпшiлiгi аймақтары;

3) субальпiлiк ормандар.

2. Мемлекеттiк орман қорының ерекше құнды екпелер учаскелерiнде осы Заңға және Қазақстан Республикасының орман заңнамасына сәйкес оларды күзету мен пайдаланудың қорықтық немесе қаумалдық режимi белгiленедi.

75-бап. Сулы-батпақты алқаптар

1. Өсімдіктер мен жануарлардың халықаралық және республикалық ресурс болып табылатын, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін қоса алғанда, өсімдік түрлерінің (кіші түрлерінің) немесе су маңындағы жануарлардың, ең алдымен қоныс аударатын суда жүзетін құстардың едәуір жиынтығының резерваттары қызметін атқаратын теңіз акваторияларын қоса алғанда, Қазақстан Республикасының аумағындағы табиғи және жасанды су айдындары сулы-батпақты алқаптар болып табылады.

2. Сулы-батпақты алқаптар өз мәні бойынша халықаралық маңызы бар және республикалық маңызы бар болып бөлінеді. Олар қолданыстағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың құрамына енгізілуі мүмкін не олардың негізінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жаңа ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылуы мүмкін.

Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптардың тізімі Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес қалыптастырылады.

Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар мен республикалық маңызы бар сулы-батпақты алқаптардың тізімдерін жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді.

3. Сулы-батпақты алқаптарда суда жүзетін құстар мекендейтін жерлерді күзетуді және қалпына келтіруді қамтамасыз ететін қорықтық және (немесе) тапсырыстық режимдер не шаруашылық қызметтің реттеліп отыратын режимі белгіленеді.

4. Сулы-батпақты алқаптарда сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін қоса алғанда, жануарлар дүниесінің түрлерін қорғау және өсімін молайту жөніндегі шаралар көзделеді. Сулы-батпақты алқаптарды сақтауды қамтамасыз ету мақсатында жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган оларды дамыту жоспарларын бекітеді.

Ескерту. 75-бап жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

75-1-бап. Негізгі орнитологиялық аумақтар

1. Негізгі орнитологиялық аумақ деп қыстау немесе қоныс аудару кезінде дамылдау орындарында ұя салу, түлеу кезеңінде құстардың бір немесе бірнеше түрлерінің шоғырлану орны болып табылатын аумақ түсініледі.

Негізгі орнитологиялық аумақтарға маңызды ғылыми және танымдық мәні бар учаскелер жатқызылуы мүмкін. Негізгі орнитологиялық аумақтар ретінде табиғи мекендейтін жерлер мен жасанды жасалған объектілер: су қоймалары, тоғандар, ормансыз аудандардағы жасанды орман екпелері және құстардың түрлерінің үлкен саналуандығымен және санымен сипатталатын өзге де объектілер бола алады.

2. Қазақстанның негізгі орнитологиялық аумақтары республикалық және халықаралық негізгі орнитологиялық аумақтар желісінің бір бөлігі болып табылады. Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның жәрдем көрсетуімен республикада елдің негізгі орнитологиялық аумақтарының каталогы басып шығарылады және ол кезең-кезеңмен нақтыланып тұрады, онда олардың кеңістікте орналасуы туралы деректер мен осы аумақтардың сипаттамасы қамтылады.

Ескерту. 16-тарау 75-1-баппен толықтырылды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

76-бап. Бiрегей табиғи су объектiлерi немесе олардың учаскелерi

1. Бiрегей табиғи су объектiлерiне немесе олардың учаскелерiне теңiздер, өзендер, көлдер, мұздақтар және басқа да жер бетiндегi су объектiлерi немесе олардың ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық маңызы бар бөлiктерi жатады.

2. Бiрегей табиғи су объектiлерi немесе олардың учаскелерi олардың маңыздылығына байланысты республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiнiң құрамына енгiзiледi, сондай-ақ олардың шекарасында ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жекелеген түрлерi құрылуы мүмкiн.

3. Бiрегей табиғи су объектiлерiнде немесе олардың учаскелерiнде осы Заңға және Қазақстан Республикасының су заңнамасына сәйкес олардың қорғалуын қамтамасыз ететiн су пайдаланудың қорықтық, қаумалдық немесе реттелмелi режимдерi белгiленедi.

77-бап. Ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар жер қойнауы учаскелерi

1. Ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар жер қойнауы учаскелерiне мыналар жатады:

1) геологиялық объектiлер - тiреуiш немесе айрықша тiлiктер, айрықша тектоникалық құрылымдар, сирек кездесетiн тау жыныстары мен минералдары, метеориттер, фауна мен флораның сақталып қалған қазба қалдықтары кездесетiн табиғи және жасанды жалаңаштанған жерлер;

2) геоморфологиялық объектiлер - рельефтiң пайда болу процестерiн айқын көрсететiн және туризм мен рекреация үшiн ерекше құндылық сипаты бар сатылы жерлер, су жайылмалары, үңгiрлер, сай-салалар, шатқалдар, сарқырамалар және рельефтiң басқа да нысандары;

3) гидрогеологиялық объектiлер - бiрегей және сирек қасиеттерiмен ерекшеленетiн жер астындағы сулар және олардың жер бетiне шығатын жолдары;

4) жартастағы суреттерi, ертеде кен өндiрiлген жерлерi және тарихи, археологиялық және этнографиялық маңызы бар жер қойнауын пайдалану жөнiндегi басқа да объектiлерi бар жер қойнауы учаскелерi.

2. Ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар жер қойнауы учаскелерiнде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттiк табиғи-қорық қорының геологиялық, геоморфологиялық және гидрогеологиялық объектiлерiнiң сақталуына қатер төндiретiн кез келген қызметке тыйым салынады.

78-бап. Өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар түрлерi

1. Өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi төнген түрлерiнiң тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекітеді және олар туыстас топтар бойынша қалыптастырылады

1-1. Алып тасталды – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

2. Мемлекет өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар түрлерiн қорғауды жүзеге асырады. Жеке және заңды тұлғалар оларды қорғау жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi.

2-1. Саны және тұрақты тіршілік ету жағдайлары табиғи еркіндік жағдайында олардың өсімдерін молайтуға және гендік қорын сақтауға төнетін қатерді болғызбайтын шекке дейін қалпына келтірілген өсімдіктер мен жануарлар түрлері өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің тізбесінен алып тасталуға жатады.

3. Алып тасталды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

4. Өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін, олардың бөліктерін немесе дериваттарын алып қою "Өсімдіктер дүниесі туралы" және "Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде жүзеге асырылады.

Ескерту. 78-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) ); 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

79-бап. Ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерi

1. Ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерiне ғылыми ынта туғызатын және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар бiрегей қасиеттерiмен (шығу тегiнiң тарихымен, тiршiлiк ұзақтығымен, дiңiнiң, ұшарбасының пiшiмiмен және көлемiмен, гүлдерiнiң, жемiстерiнiң және тұқымдарының мөлшерiмен, басқа қасиеттерiмен) сипатталатын ағаштардың, бұталардың және шөп тектес өсiмдiктердiң табиғи ортада немесе жасанды жағдайларда кездесетiн дара даналары және (немесе) жекелеген топтары жатады.

2. Ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерiн мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi ретiнде бөлу, жерге орналастыру, орман орналастыру, қала құрылысы жұмыстары кезiнде жүргiзiледi.

3. Мемлекет ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерiн қорғауды жүзеге асырады. Жеке және заңды тұлғалар мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi болып жарияланған ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерiн қорғау жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi.

17-тарау. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАР ЖҮЙЕСIМЕН
БАЙЛАНЫСТЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖЕЛIНIҢ ЭЛЕМЕНТТЕРI

80-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiмен байланысты экологиялық желiнiң элементтерi ұғымы

1. Өздерiнiң экологиялық жүйелерiнiң жай-күйi және өздерiнiң орналасуы бойынша ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiмен байланысты және ел аумағының табиғи және мәдени ландшафтардың орнықтылығын, биологиялық саналуандығын сақтауды қамтамасыз ететiн кеңiстiк тұрғысынан алғанда өзара байланысып тұратын жер, су бетi және олардың үстiндегi әуе кеңiстiгi учаскелерiнiң жиынтығын бiлдiретiн табиғи кешендер экологиялық желiнiң элементтерi болып табылады.

2. Экологиялық желiнiң элементтерiне сауықтыру және рекреациялық мақсаттағы жер учаскелерi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзетiлетiн аймақтары, экологиялық дәлiздер, мемлекеттiк орман қоры, су қорғау аймақтары, су объектiлерiнiң алаптары және басқа да табиғи объектiлердiң қорғалатын учаскелерi, соның iшiнде аң аулау алқаптары жатады.

3. Сауықтыру және рекреациялық мақсаттағы мемлекеттiк орман қорының жер учаскелерiн, су қорғау аймақтары мен су объектiлерiнiң алаптарын, аң аулау алқаптарын, балық шаруашылығының су айдындарын белгiлеу мен пайдалану тәртiбi Қазақстан Республикасының арнайы заңнамасымен реттеледi.

81-бап. Экологиялық дәлiздер

1. Экологиялық дәлiздер барлық санаттағы жер учаскелерінде оларды жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардан алып қоймай, мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн, биологиялық әртүрлілікті сақтау, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда мекендейтiн жануарлардың табиғи қоныс аудару және өсетiн өсiмдiктердiң таралу жолдарын қорғау мен жайластыру мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен экологиялық желiнiң басқа да элементтерi арасындағы кеңiстiкті байланысты қамтамасыз ету үшiн құрылады.

2. Экологиялық дәлiздер учаскелерiнде жабайы жануарлардың уақытша мекендейтiн жерлерiнде олардың сақталуын, қоныс аудару кезеңдерiнде олардың жүрiп өтетiн жолдарының сақталуын, жабайы өсiмдiктер өсетiн жерлердiң сақталуын қамтамасыз ететiн осы жерлердi пайдаланудың реттелмелi режимi белгiленедi.

Экологиялық дәліздер режимінің ерекшеліктері ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспортында айқындалады.

3. Экологиялық дәліз құру туралы шешімді жаратылыстану-ғылыми негіздеме негізінде уәкілетті органның ұсынысы бойынша облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары қабылдайды.

Экологиялық дәліздердің шекаралары табиғи географиялық шептер бойынша белгіленеді және жергілікті жерлерде арнайы белгілермен белгіленеді.

Экологиялық дәліздерді қорғау мен басқаруды табиғат қорғау мекемелері және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдар жүзеге асырады. Экологиялық дәліздерді табиғат қорғау мекемелеріне және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдарға бекітіп беру уәкілетті органның шешімімен жүргізіледі.

4. Қазақстан Республикасының аумағын ұйымдастырудың бас схемасы, аумақтық дамудың өңiраралық схемалары, қала құрылысын жоспарлаудың кешендi схемалары мен экологиялық дәлiздер аумағын қозғайтын өзге де қала құрылысы құжаттамасы уәкiлеттi органмен келiсiлуге тиiс.

Ескерту. 81-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

18-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

82-бап. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасын бұзушылықтан келтiрiлген залалды өтеу

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiне залал келтiрген жеке және заңды тұлғалар келтiрiлген шығындарды ескере отырып, оны Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн қалпына келтiруге жұмсалған шығындар мөлшерiнде табиғат қорғау ұйымдарына толық көлемде өтеуге мiндеттi.

83-бап. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасын бұзғаны үшiн жауаптылық

Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Ескерту. 83-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

84-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастық

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастық Қазақстан Республикасының заңнамасына және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

84-1-бап. Табиғат қорғау мекемелерінің лауазымды адамдары мен мамандарын құқықтық және әлеуметтік қорғау

1. Табиғат қорғау мекемелерінің лауазымды адамдары мен мамандары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құқықтық және әлеуметтiк қорғалуға жатады.

2. Ауылдық жерлерде табиғат қорғау функцияларын жүзеге асыратын табиғат қорғау мекемелерінің лауазымды адамдары мен мамандарына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес кемінде жиырма бес пайызға жоғарылатылған лауазымдық айлықақылар белгіленеді.

3. Табиғат қорғау мекемелерінің лауазымды адамдары мен мамандарына жергілікті атқарушы органдардың шешімі бойынша мал жаю және шөп шабу үшін жер учаскелері беріледі.

Ескерту. 18-тарау 84-1-баппен толықтырылды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз).

84-2-бап. Өтпелі ережелер

1. Осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші, үшінші, төртінші және бесінші бөліктерінің ережелері осы бап қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған не берілген пайдалы қатты қазбаларды барлауға арналған келісімшарт немесе пайдалы қатты қазбаларды барлауға арналған лицензия бойынша барлау не геологиялық бөлу учаскесі шегінде орналасқан жер қойнауы учаскесінде табылған кен орнында ғана пайдалы қатты қазбаларды (кең таралған пайдалы қазбаларды қоспағанда) өндіру мақсаттары үшін қолданылады.

2. Осы Заңның 48-бабы 1-тармағының 3) тармақшасында белгіленген тыйым салу пайдалы қатты қазбаларды (кең таралған пайдалы қазбаларды қоспағанда) барлау немесе өндіру жөніндегі операцияларды жүргізу үшін осы бап қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған және берілген келісімшарттар мен лицензияларға қолданылмайды.

Ескерту. Заң 84-2-баппен толықтырылды – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

85-бап. Осы Заңды қолданысқа енгiзу тәртiбi

1. Осы Заң, 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiлетiн 32-бабын қоспағанда, ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

2. "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" 1997 жылғы 15 шiлдедегi Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1997 жыл, N 17-18, 215-құжат; 1999 ж., N 11, 357-құжат; 2001 ж., N 3, 20-құжат; N 24, 338-құжат; 2004 ж., N 10, 57-құжат; N 23, 142-құжат; 2006 ж., N 3, 22-құжат) күшi жойылды деп танылсын.

Қазақстан Республикасының Президентi