Мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есепке алуды жүргізу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2025 жылғы 12 мамырдағы № 223 бұйрығы

Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 130-бабының 4-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есепке алуды жүргізу қағидалары бекітілсін.

2. "Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2025 жылғы 14 ақпандағы № 70 бұйрығының күші жойылсын.

3. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Бухгалтерлік есеп, аудит және бағалау әдіснамасы департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың көшірмесін қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау және енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің интернет-ресурсында оның орналастырылуын қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының Қаржы министрі

М. Такиев

Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2025 жылғы 12 мамырдағы № 223 бұйрығымен бекітілген

Мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есепке алуды жүргізу қағидаларын бекіту туралы

1-бөлім. Жалпы ережелер

1-тарау. Жалпы ереже

1. Осы Мемлекеттiк мекемелерде бухгалтерлік есепке алуды жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің (бұдан әрі – Бюджет кодексі) 130-бабының 4-тармағына сәйкес әзірленді және республикалық және жергілікті бюджеттер есебінен ұсталатын мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есепке алуды салықтық және салықтық емес түсімдерді, негізгі капиталды сатудан түсетін, трансферттерді, мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түсетін есепке алуды жүргізу тәртібін белгілейді.

2. "Есепке алу саясатын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2025 жылғы 24 сәуірдегі № 191 бұйрығымен бекітілген есепке алу саясатына (бұдан әрі – Есепке алу саясаты) сәйкес бухгалтерлік есепке алуды жүргізу мен қаржылық есептілікті қалыптастыруды жүзеге асырады, ол осы Қағидаларда қаралғандардан есепке алудың нақты модельдерін айқындайды.

3. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) ағымдағы қалпына келтіру құны – есептілік күніне активті сатып алу нәтижесінде мемлекеттік мекемеде туындауы мүмкін шығындар;

2) айырбасталатын операциялар – бұл операцияларды жүзеге асыру кезінде мемлекеттік мекеме алынатын активтерге/қызметтерге, өз міндеттемелерін өтеуге айырбасқа шамамен құнға тең баламаны тапсырады (ақшалай қаражат, көрсетілетін қызметтер немесе пайдалануға басқа активтерді ұсыну нысанында);

3) айырбасталмайтын операциялар – айырбасталатын болып табылмайтын операциялар. Айырбасталмайтын операцияны жүзеге асыру кезінде мемлекеттік мекеме шамамен құнына тең айырбасқа тікелей тапсырусыз басқа субъектіден құнды алады не шамамен құнына тең айырбасқа тікелей алусыз басқа тарапқа құнды береді;

4) активтер – болашақта экономикалық пайда немесе сервистік әлеуетті қамтамасыз ете алатын, өткен оқиғалар нәтижесінде мемлекеттік мекеме бақылайтын ресурстар;

5) активтi алмастыру құны – активтiң жалпы сервистік әлеуетін алмастыру үшiн қажет құн;

6) активтiң құнсыздануы – амортизация арқылы болашақ экономикалық пайдалардағы немесе активтің сервистік әлеуетіндегі шығындарды жүйелі түрде танудан асып түсетін болашақ экономикалық пайдалардағы немесе активтің сервистік әлеуетіндегі шығындар;

7) активтің құнсыздануынан болатын шығын – оны алмастыратын құннан асатын активтің баланстық құнының сомасы;

8) активтiң өтелетiн құны сатуға және оның пайдалану құндылығын жұмсалатын шығындарды шегере отырып, активтiң әдiл құнының ең көп мәнi;

9) ақша қаражатының ағыны – ақша мен олардың баламаларының ағындары (түсімдері) мен шетке кетуі (төлемдер);

10) ақшалай баламалар – ақша қаражатының белгiлi бiр сомасына оңай айырбасталатын және құнының өзгеруiнiң елеусiз тәуекелiне ұшырайтын қысқа мерзiмдi, жоғары өтiмдi инвестициялар;

11) ақшалай емес (монетарлы емес) баптар – ақшалай болып табылмайтын баптар;

12) ақшалай (монетарлы) баптар – қолдағы бар валюта бірліктері, сондай-ақ валюта бірліктерінің тіркелген немесе айқындалатын санында көрініс тапқан алуға немесе төлеуге жататын активтер мен мiндеттемелер;

13) амортизация – пайдалы қолдану мерзiмi iшiнде активтiң амортизацияланатын құнының жүйелiк бөлiнуi;

14) аннуитет – белгілі бір жылдар саны ішінде жүйелі төлемдер арасындағы тең аралықтағы, бір бағыттағы төлемдердің ағымы;

15) аннуитеттің болашақ құны – аннуитетке енгізілген әрбір жеке төлемнің немесе түсімнің болашақ құндарының сомасы;

16) ауыл шаруашылығы қызметі – оларды сату, ауыл шаруашылығы өнімін алу немесе қосымша биологиялық активтер өндіру мақсатында субъектінің биологиялық активтердің биотрансформациясын басқаруды жүзеге асыруы;

17) әділ құн – актив айырбастала алатын сома, ол бойынша жақсы хабардар, мұндай операция жасауға ниетті, тәуелсіз тараптар арасында операциялар жасағанда міндеттеме өтеле алатын сома;

18) бағалау міндеттемесі – шамасы бойынша белгіленбеген немесе орындалу мерзімі белгіленбеген міндеттеме;

19) бағамдық айырма – басқа валюталық бағамдар бойынша бір валюта бірлігінің бірдей санын басқа валютаға қайта есептеу кезінде туындайтын айырма;

20) баланстық құн – ол бойынша актив немесе міндеттеме бухгалтерлік баланста танылатын сома;

21) белсендi нарық – мынадай:

нарық айналымындағы тауарлар бiртектi болып табылуы;

iс жүзiнде кез келген уақытта мәмiле жасауға ниеттi сатып алушылар мен сатушылар болуы;

баға туралы ақпарат жалпы қолжетiмдi болып табылуы шарттарының барлығы орындалатын нарық;

22) берілген қарыздардың номиналды және әділ құны немесе ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер арасындағы оң немесе теріс айырманың амортизациясы – есептелген айырма сомасын табыстарға немесе шығыстарға біртіндеп жатқызу;

23) биологиялық актив – жануар немесе өсімдік;

24) болашақ кезеңдердің кірістері – болашақ кезеңдерге жатқызылған, бірақ іс жүзінде есепті кезеңде алынған кірістер;

25) болашақ кезеңдердің шығыстары – осы кезеңде жүргізілген, бірақ болашақ кезеңдерге жатқызылған шығыстар;

26) бірлескен бақылау – маңызды іс-қимылдар туралы шешім бақылауды жүзеге асыратын тараптардың толық келісімін талап еткен кезде болатын міндетті күші бар келісім нысанындағы қызметке бақылауды келісілген түрде бөлу;

27) бірлескен кәсіпорынның қатысушысы – бірлескен кәсіпорындағы осы бірлескен кәсіпорынға бірлескен бақылауы бар тарап;

28) бірлескен қызмет – 2 (екі) немесе одан да көп тараптар бірлесіп бақылайтын қызмет;

29) бухгалтерлік операциялар деректерінің бірыңғай қоймасы

(бұдан әрі – БО ДБҚ) – бұл басқарушылық шешімдер қабылдау үшін есептілікті, талдауды құруды қамтамасыз ететін мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік операцияларының орталықтандырылған дерекқоры;

30) валюталық бағам – "Валюта айырбастаудың нарықтық бағамын айқындау тәртібі туралы" Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2013 жылғы 25 қаңтардағы № 15 қаулысымен және Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2013 жылғы 22 ақпандағы № 99 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8378 тіркелген) бекітілген тәртіппен айқындалған бір валютаны басқасына айырбастаудың нарықтық бағамы;

31) вексель – біржақты сөзсіз ақшалай міндеттемені қамтитын қатаң белгіленген нысандағы төлем құжаты;

32) елеулі ықпал – басқа ұйымның қаржы және операциялық саясаты мәселелері бойынша шешімдер қабылдауға қатысу өкілеттігі, бірақ мұндай саясатты бақылау немесе бірлескен бақылау емес;

33) ең аз жалдау төлемдері – жалға алушыдан шартты жалдау төлемін, жалға беруші төлейтін қызметтер мен салықтардың төлемі бойынша соманы немесе оған қайтарылатын соманы алып тастағанда жалдау мерзімі бойы талап етілетін немесе талап етіле алатын төлемдер:

жалға алушы үшін – жалға беруші кепілдік беретін немесе жалға берушімен байланысты тарап кепілдік беретін кез келген сомамен;

жалға беруші үшін – мынадай тараптардың бірі жалға берушіге кепілдік берген кез келген қалдық құнмен:

жалға алушы;

жалға алушымен байланысты тарап;

34) есеп саясаты – барлық мемлекеттік мекемелер үшін бірыңғай болып табылатын, мемлекеттік мекемелер қаржылық есептілікті жасау және ұсыну кезінде қолданатын қағидаттар, негіздер, ережелер, қағидалар мен тәжірибе;

35) есептеу әдісі – операциялар мен оқиғалар орын алған есепті кезеңдегі (ақшалай қаражаты мен олардың баламаларының нақты түсімі мен төлеміне байланысты емес) оларды жасау фактісі бойынша танылатын бухгалтерлік есеп әдісі;

36) есептік ақпараттық жүйесі – бұл бухгалтерлік есепті жүргізу және қаржылық есептілікті жасау жөніндегі функцияларды автоматтандыруға арналған бағдарламалық өнім;

37) жалдау – ол бойынша жалға беруші жалға алушыға келісілген уақыт кезеңі ішінде төлемге немесе төлемдер тобына айырбастауға активті пайдалану құқығын беретін шарт;

38) жалдау мерзімі – жалға алушы активті жалдауға келіскен кезең, сондай-ақ, егер жалдау мерзімінің басталу сәтінде жалға алушы осындай таңдау жасайды деген дәлелді сенімділік болса, кез келген қосымша мерзім, ол мерзімде жалға алушының таңдауы бойынша төлем арқылы немесе онсыз активті жалдауды жалғастыра алады;

39) заңды міндеттеме – заңнама немесе шарт негізінде туындайтын міндеттеме;

40) инвестициялық жылжымайтын мүлік – жалдау төлемдерін алу немесе капитал немесе екеуінің де құнын өсіру мақсатында иеліктегі (меншік иесінің немесе жалға алушының қаржылық жалдау шарты бойынша) жылжымайтын мүлік (жер немесе ғимарат не анау да мынау да), бірақ:

өндірісте немесе әкімшілік мақсаттар үшін тауарларды жеткізгенде, қызметтерді көрсеткенде қолдану үшін емес;

қалыпты шаруашылық қызмет барысында сату үшін;

41) инвестициялық жылжымайтын мүліктің өзiндiк құны – төленген ақша қаражатының немесе оның баламасының сомасы немесе оны сатып алу не құру сәтiнде активтi сатып алу мақсатында берiлген басқа орнын алмастырудың әдiл құны;

42) кадастрлық (бағалау) құны – мемлекет жер учаскесін немесе оны жалға алу құқығын сатқан кезде қолданылатын, инфляцияның жалпы деңгейі туралы ресми статистикалық ақпаратқа сәйкес кезең-кезеңімен нақтыланатын жер учаскелері үшін төлемақының базалық ставкалары және оларға түзету коэффициенттері негізінде айқындалатын жер учаскесінің есептеу құны;

43) квазимемлекеттік сектор субъектілеріне қаржы инвестициялары – мемлекеттік кәсіпорындарға, жауапкершілігі шектулі серіктестіктерге, акционерлік қоғамдарға, оның ішінде қатысушысы немесе акционері мемлекет болып табылатын ұлттық басқарушы холдингтерге, ұлттық холдингтерге, ұлттық компанияларға, сондай-ақ мемлекеттік мүлікті басқару саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес олармен аффилиирленген болып табылатын еншілес, тәуелсіз және өзге де заңды тұлғаларға бюджет қаражатын салу;

44) кірістер – капиталда қатысатын тұлғалардың жарналарына байланысты арттырудан ерекшеленетін таза активтердің\капиталдың өсуіне әкеп соқтыратын активтердің ағымы немесе өсуі немесе міндеттемелердің азаюы нысанында есеп кезеңі ішінде экономикалық пайдалардың немесе сервистік әлеуеттің өсуі;

45) қаржылық есептілікті беру валютасы – қаржылық есептілік берілетін валюта;

46) қаржылық жалдау – жалдау мерзімінің уақыты өткеннен кейін меншік құқығының ауысуына қарамастан, активті иеленуге байланысты барлық тәуекелдер мен пайдалардың жалға алушыға елеулі ауыстырылуы болатын жалдау;

47) қаржы міндеттемелері – бұл:

ақша қаражатын немесе кез келген басқа қаржы активін басқа субъектіге төлеу туралы;

пайдасыздығы ықтимал болып табылатын жағдайларда екінші субъектiмен қаржы құралдарын алмасу туралы шартты мiндеттеме болып табылатын кез келген мiндеттеме;

48) қауымдасқан ұйым – инвестордың елеулі ықпалы бар ұйым;

49) қорлар – мынадай:

өндірістік процесте пайдалану үшін шикізат және материалдар түріндегі;

қызмет көрсету кезінде тұтынылатын немесе таратылатын шикізат пен материалдар түріндегі;

кәсіпорынның қалыпты қызметі барысында сатуға немесе таратуға арналған;

сату немесе тарату үшін өндірілетін активтер;

50) материалдық емес актив – физикалық нысаны жоқ сәйкестендірілетін монетарлы емес актив;

51) мәдени мұра активтері – мәдени, экологиялық немесе тарихи маңыздылығы салдарынан мәдени мұра активтері болып табылатын активтер. Оларға тарихи ғимараттар мен монументтер, бірегей сәулет ескерткіштері, археологиялық қазбалар орындары, қорықтар мен табиғи қорғалатын аумақтар, сондай-ақ өнер туындылары жатады;

52) міндеттеме – өткен оқиғалардан туындайтын мемлекеттік мекеменің міндеттемесі, оны реттеу экономикалық пайданы немесе сервистік әлеуетті қамтитын ресурстың шығып қалуына әкеп соқтырады;

53) нарықтық белгіленген баға – сатудан алына алатын немесе белсенді нарықта қаржы құралын сатып алу кезінде төленуі тиіс ақша қаражатының сомасы;

54) негізгі құралдар – мынадай:

тауарларды өндіруде немесе жеткізуде немесе қызметтер көрсетуде пайдалану үшін, басқа тұлғаларға жалға беру үшін немесе әкімшілік мақсаттар үшін ұсталатын;

бiр жылдан астам уақыт ішінде қолданылатын материалды объектілер;

55) операциялық жалдау – қаржы жалдауынан ерекшеленетін жалдау;

56) орындылық – ақпарат шешім қабылдайтын пайдаланушылар үшін орынды болып табылады және оларға оқиғаларды бағалауға, олардың өткен бағаларын растауға немесе түзетуге көмектеседі;

57) пайдалы қолдану мерзімі – актив субъектінің пайдалануы үшін жарамды болады деп күтілетін уақыт кезеңі; не мемлекеттік мекеме осы активтің көмегі арқылы алуға болжап отырған өнімнің белгілі бір саны немесе ұқсас көрсеткіш;

58) ретроспективті қолдану (есеп саясатындағы өзгерістер) – жаңа есеп саясатын операцияларға, басқа оқиғалар мен жағдайларға осы есеп саясаты әрқашан пайдаланылатын түрде қолдану;

59) салыстырмалық – түрлі кезеңдердегі және түрлі мемлекеттік мекемелердің ақпаратын салыстыру мүмкіндігі. Ұқсас операциялардың қаржылық нәтижелері барлық мемлекеттік мекемелер үшін ортақ әдіснама бойынша жүзеге асырылады;

60) сенімді ұсыну – экономикалық немесе басқа құбылысты сенімді түрде білдіретін, мәміленің мәнін, басқа оқиғаны, қызметті немесе жағдайды көрсететін ақпарат, олардың заңды формасына әрдайым сәйкес келмейді;

61) сервистiк әлеует – мемлекеттiк мекеменiң функцияларына сәйкес қызмет көрсету, сондай-ақ тауарларды өндiру үшiн пайдаланылатын, бiрақ ақша қаражатының таза түсiмiн тiкелей қамтамасыз етпейтiн активтер;

62) таза активтер/капитал – оның барлық міндеттемелерін алып тастағанда қалатын, мемлекеттік мекеменің активтердегі үлесі;

63) таза сатылатын құн – сатуға, айырбастауға немесе таратуға байланысты болжамды шығындарды және аяқтау бойынша болжамды шығындарды алып тастағанда, қалыпты қызмет процесінде сатудың күтілетін бағасы;

64) тану – бухгалтерлік балансқа немесе қаржылық қызмет нәтижелері туралы есепке қаржылық есептілік элементтерінің бірін айқындауға сай келетін және оны тану өлшемшарттарына қанағаттандыратын бапты енгізу процесі;

65) тарату құны – егер актив пайдалы қолдану мерзiмiнiң соңына жеткен болса, ал оның жай-күйi пайдалы қолдану мерзiмiнiң аяғында күтiлетiндей жағдайда болған кезде есеп шығындарын есептен шығарғаннан кейiн бүгiнгi таңда активтi есептен шығару кезiнде алуға болатын бағалау сомасы;

66) тексерушілік – пайдаланушыларды қаржылық есептіліктегі ақпараттың дұрыс екендігіне сендіруге көмектесетін ақпарат сапасы;

67) түсініктілік – қаржылық есептілікте ұсынылатын ақпарат пайдаланушыларға түсінікті;

68) уақтылылық – есеп беру және шешім қабылдау мақсаттары үшін өзінің пайдалылығын жоғалтпас бұрын пайдаланушылар үшін ақпараттың қолжетімділігі;

69) функционалдық валюта – субъект жұмыс істейтін негізгі экономикалық орта валютасы;

70) шартты актив – өткен оқиғалардан туындайтын және болуы туындауы белгісіз және кәсіпорынның толық бақылауында болмайтын бір немесе бірнеше болашақ оқиғалардың болуымен немесе болмауымен ғана расталатын ықтимал актив;

71) шартты міндеттеме – өткен оқиғалардан туындайтын және болуы туындауы белгісіз және мемлекеттік мекеменің толық бақылауында болмайтын бір немесе бірнеше болашақ оқиғалардың болуымен немесе болмауымен ғана расталатын ықтимал міндеттеме;

72) шетел валютасы – функционалдық валютадан ерекшеленетін валюта;

73) шетел валютасындағы операция – шетел валютасында көрсетілген немесе реттеуге жататын мәміле;

74) шығыстар – шетке кету түрінде есепті кезең ішінде экономикалық пайда немесе сервистік әлеуеттің азаюы немесе капиталда қатысатын тұлғаларға бөлуге қатысты азаюдан ерекшеленетін, таза активтердің/капиталдың азаюына әкелетін активтердің азаюы мен міндеттемелердің туындауы.

2-тарау. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру тәртібі

4. Қаржы жағдайы, қаржы жағдайындағы өзгерістер мен қызмет нәтижелері туралы толық және анық ақпарат беру бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің мақсаты болып табылады.

5. Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есебіндегі операциялар мен оқиғалар "Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есепке алу шоттарының жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2025 жылғы 16 сәуірдегі № 170 бұйрығымен бекітілген мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есепке алу шоттарының жоспары (бұдан әрі – Шоттар жоспары) негізінде көрсетіледі.

6. Мемлекеттік мекеменің басшысы бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу үшін жағдайлар жасайды, есепке қатысы бар мемлекеттік мекемелердің барлық бөлімшелерінің және қызметкерлерінің құжаттар мен мәліметтерді есепке алу үшін рәсімдеу мен ұсынудың тәртібіне қатысты талаптардың мүлтіксіз орындауын қамтамасыз етеді.

7. Мемлекеттік мекемеде бухгалтерлік есепті оның дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылатын мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік қызметі немесе бас бухгалтер басқаратын орталықтандырылған бухгалтериясы жүзеге асырады.

8. Бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісім бойынша өз жүйесінің мемлекеттік мекемелерінде олардың қызметінің ерекшелігін ескере отырып және мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есеп жүргізуді және есеп саясатын сақтай отырып, бухгалтерлік есеп жөніндегі жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы нұсқаулар шығарады.

9. Бухгалтерлік қызметі жоқ мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есеп пен есептілікті мекеме басшысының жазбаша өкімімен тағайындалған тиісті маман жүзеге асырады.

10. Орталықтандырылған есепке алу бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің бұйрығымен бекітілетін Орталықтандырылған бухгалтерия туралы ережеге сәйкес жүзеге асырылады.

Орталықтандырылған бухгалтерия қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелердің басшыларына осы мемлекеттік мекемелер басшыларының келісімімен орталықтандырылған бухгалтерияның бас бухгалтері белгілеген мерзімде қаржы есептілігін ұсынады.

11. Бухгалтерлік қызметтердің басшылары өз жұмыстарында Бюджет кодексін, мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жөніндегі нормативтік құқықтық актілерді және бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті қалыптастыру басқармалары (бөлімдері) туралы ережелерді басшылыққа алады.

12. Мемлекеттік мекеменің бас бухгалтері (бұдан әрі - бас бухгалтер) немесе оның орнындағы адамы лауазымына басшы тағайындайды және босатады және мемлекеттік мекеменің басшысына, соңғысы болмаған кезде тиісті бұйрықпен міндеттерін орындау жүктелген тұлғаға тікелей бағынады.

Мемлекеттік мекеменің бас бухгалтері барлық жүзеге асырылатын шаруашылық операцияларының бухгалтерлік есеп шотында көрінуі мен бақылануын, шұғыл операцияның ұсынылуын, қаржы есептілігінің белгіленген мерзімде жасалуын қамтамасыз етеді.

13. Бас бухгалтер мемлекеттік мекеменің басшысымен немесе оның орнындағы адаммен (бұдан әрі - мемлекеттік мекеменің басшысы) бірлесіп, банк құжаттарына және материалдық құндылықтар мен ақшалай қаражатты қабылдауға және беруге негіз болатын құжаттарға, сондай-ақ қаржылық міндеттемелерге қол қояды. Мемлекеттік мекеменің басшысы бас бухгалтердің ұсынымы бойынша банк құжаттары мен бухгалтерлік құжаттарға қол қою құқығын уәкілетті тұлғаларға береді. Осы өкілеттіктер мемлекеттік мекеме басшысының бұйрықтары негізінде беріледі. Бас бухгалтердің немесе оның орнындағы адамның қолтаңбасыз құжаттар жарамсыз болып есептеледі және орындалуға қабылданбайды.

14. Бас бухгалтер атқаратын лауазымынан босатылған (жұмыстан босатылған, басқа лауазымға тағайындалған, ауыстырылған) кезде істерді бас бухгалтерге, ал соңғысы болмаған кезде – мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығымен тағайындалған қызметкерге тапсыру жүргізіледі.

Істерді тапсырушы бас бухгалтердің (бұдан әрі – тапсырушы) және істерді қабылдаушы қызметкердің (бұдан әрі – қабылдаушы) істерді тапсыруы және қабылдауы мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығы негізінде жүргізіледі. Бұйрықта бухгалтерлік қызмет істерінің қабылдау-тапсыру мерзімі, бірақ 2 (екі) аптадан аспауы тиіс; тапсырушы мен қабылдаушының еңбекақы төлеу тәртібі көрсетіледі. Бұйрықта сондай-ақ істерді қабылдау-тапсыру кезеңінде қол қою құқығы кімге берілетіні көрсетіледі, бұл ретте қабылдаушы тұлғаның қол қою құқығын рәсімдегенге дейін құжаттарға қабылдаушының бақылауымен істерді тапсырушы қол қоятыны келісілуі тиіс.

Істерді тапсыру процесінде осы мемлекеттік мекемедегі бухгалтерлік есептің жағдайы және есеп мәліметтерінің дұрыстығы анықталады, бұл ретте істерді қабылдаушы мен тапсырушының жауапкершілігін шектейтін істерді қабылдау-тапсыру актісі жасалады (онда басшының бұйрығына сәйкес комиссия құрамы, бухгалтерлік тіркелімдердің атауы мен саны есептілік: қаржылық, бюджеттік, салықтық және статистикалық, активтердің, міндеттемелердің, таза активтердің/капиталдың сомасы мен атауы көрсетіледі).

Бухгалтерлік қызмет істерін тапсыру соңғы ұсынылған баланстың негізінде жүргізіледі. Қабылдап алу-беру актісінде істерді беруді жүзеге асыру күні көрсетілуі тиіс.

Істерді қабылдау және тапсырудың басында істерді қабылдау-тапсыру кезіндегі кассаның (қолда бар ақша қаражатының сақталуына тиісті жағдайлар қамтамасыз етілген бе, кассада сақталатын басқа құндылықтар бойынша жағдай және олардың бухгалтерлік жазбаларға сәйкестілігі, чек кітапшаларының, қолданылмаған чектер нөмірлерінің болуы) жағдайы тексеріледі. Кассадағы қолма-қол ақшаның қалдығын тексеру актісіне (онда ерекшеліктер бойынша ақша қаражатының қалдық сомасы, соңғы шығыс және кіріс ордерлерінің нөмірлері мен күні көрсетіледі) бухгалтерлік қызмет істерін тапсырушы және қабылдаушы адам, сондай-ақ кассир не кассалық операцияның жүргізілуіне жауап беретін тұлға қол қояды.

Істерді қабылдау және тапсыру кезінде ақшалай есептің, есептеу операцияларын есептеу жағдайы, есептеу баптары балансының жағдайы (дебиторлық және кредиторлық берешектің нақтылығы, осыған кінәлі тұлғалардың көрсетілуімен өндіріп алуға болмайтын берешектің болуы, өзара есептесудің салыстыру актісінің болуы, бюджетке уақытылы аударылмаған сомалардың болуы), сондай-ақ мемлекеттік мекеменің қаржы есептілігінің жасалуы (есеп тәртібінің сақталуы, ұсынылатын есептің сапасы) тексеріледі.

Бұдан басқа қабылдап алу-беру актісінде:

бухгалтерлік қызметте есепті ұйымдастырудың жағдайы (штат, оның жинақталуы, міндеттердің бөлінуі, лауазымдық нұсқаулықтар, бухгалтерлік есеп пен есептілік бойынша нұсқаулық материалдардың болуы, бухгалтерлік кітаптармен, есеп пен есептілік бланкілерімен қамтамасыз етілуі), есеп жүйесінің қалыптасуы;

есептің, бухгалтерлік есептіліктің алғашқы құжаттамасының жағдайы;

есепке алу, мемлекеттік аудит пен қаржылық бақылауды ұйымдастыру үшін қажет іс-шаралар;

құжаттардың ресімделуінің және сақталуының дұрыстығы, мұрағаттың жағдайы көрсетіледі.

Мемлекеттік мекеменің есебі мен есептілігінің жағдайын тексеруді аяқтау бойынша жасалған қабылдап алу-беру актісіне істерге қабылдаушы мен тапсырушы қол қояды және мемлекеттік мекеменің басшысы немесе оның уәкілеттік берген тұлға бекітеді. Қабылдап алу-беру актісінің қандай-да бір ережелерімен қабылдаушы келіспеген жағдайда, ол оған қол қойғанда тиісті дәлелденген ескертулерді көрсетуге етуі тиіс. Қабылдап алу-беру актісі 2 (екі) данада жасалады, оның біреуі істі тапсырушы тұлғада қалады.

15. Мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік қызметтер мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілігі саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасының сақталуын, қаржыландыру жоспарының орындалу барысын, ұйымдармен, мемлекеттік мекемелермен және тұлғалармен есеп айырысудың жағдайын, ақша қаражаты мен материалдық құндылықтардың сақталуын бақылау үшін толық және нақты ақпаратпен мемлекеттік мекемелерді қамтамасыз етуі тиіс.

16. Мемлекеттік мекемені бухгалтерлік есепті жүргізу және қаржылық есептілікті жасау үшін нұсқаулық құжаттармен қамтамасыз етуді бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері жүзеге асырады.

17. Мемлекеттік мекеме осы Қағидаларға сәйкес бухгалтерлік есептің мемориалды-ордерлік нысаны бойынша бухгалтерлік есепті жүзеге асырады.

18. Операцияны немесе оқиғаларды жасау фактісін белгілейтін, дұрыс рәсімделген бастапқы құжаттар бухгалтерлік есептің тіркелімдерінде жазбаларды көрсетуге негіз болып табылады.

Бастапқы құжаттар операцияны немесе оқиғаларды жасау кезінде жасалады, егер бұл мүмкін болмаса операция мен оқиғалар аяқталғаннан кейін тікелей жасалуы тиіс.

Бастапқы құжаттардағы жазбалар ұзақ уақыт бойы жазбалардың сақталуын қамтамасыз ететін құралдар арқылы ғана жүргізіледі.

Бастапқы құжаттарда мынадай міндетті деректемелер қамтылады:

құжаттың атауы (нысандар);

жасау күні;

ұйым атауы немесе құжат кімнің атынан жасалса, соның тегі мен аты-жөні;

операция немесе оқиға мазмұны;

операция мен оқиғаның өлшем бірлігі (сандық және құндық шамада);

операцияның жасалуына (оқиғаны растауға) және оның дұрыс рәсімделуіне жауапты тұлғалардың лауазымдарының атауы, тектері, аты-жөндері және қолдары;

бизнес-сәйкестендіру нөмірі (бұдан әрі – БСН).

Бастапқы құжаттың электрондық нысаны қағаз жүзінде ресімделген бастапқы құжаттың күшінде болады. Электрондық қолдарды қолданушы электрондық қолтаңбаларды пайдалану және қол жеткізу құқығына қатысты тиісті сақтану шараларын және бақылауды белгілейді.

Мемлекеттік мекемелер электрондық тасымалдағыштарда бастапқы құжаттарды және бухгалтерлік есепке алу тіркелімдерін жасау кезінде осындай құжаттарды қажет болған кезде қағаз тасығыштарда басып шығарады.

Қажет болған жағдайда бастапқы құжатта қосымша деректемелер құжаттың нөмірі, мемлекеттік мекеменің мекенжайы, құжатпен тіркелген операцияны жасау үшін негіздеме, құжатталатын операциялардың сипатымен айқындалатын басқа да қосымша деректемелер жазылады.

Материалдық құндылықтарды сатып алуға арналған құжаттарда осы құндылықтарды алғаны жөніндегі материалдық жауапты тұлғаның қолхаты, ал орындалған жұмыстар үшін құжаттарда – тиісті тұлғалардың жұмыстарды қабылдау растамасы болады.

Бастапқы құжаттарда мәтіндік бөлімде де, сандық деректерде де келісілмеген түзетулер мен тазартуларға жол берілмейді.

Бастапқы құжаттарда қателер дұрыс емес мәтінді немесе соманы сызып тастау жолымен түзетіледі және сызып тасталғанның үстінен дұрыс мәтінді немесе соманы жазу арқылы түзетіледі. Сызып тастау бұрынғы жазылғанды оқитындай етіп, жіңішке сызықпен жүргізіледі. Бастапқы құжатта қатені түзеу "Түзетілді" деген жазумен ескертілу және құжатқа қол қойған тұлғалардың қолымен, түзету енгізу мерзімін көрсету арқылы расталады.

Кассалық және банктік бастапқы құжаттарға түзетулер енгізуге жол берілмейді.

Халықаралық ұйымның дипломатиялық хатының негізінде жасалған бухгалтерлік анықтама Қазақстан Республикасының жарналарын төлеу кезінде корреспондент банктің комиссиялық сыйақысына арналған шығыстарды бухгалтерлік есепте көрсету үшін негіз болып табылады.

19. Салық төлеушілердің жеке шоттарының (бюджетке есептелген, азайтылған, түскен, қайтарылған сома) қорытынды операциялары бойынша жиынтық есеп бюджетке түсетін салықтық түсімдерді есепке алу бойынша бастапқы құжаттар болып табылады.

Мемлекеттік кәсіпорындардың таза табысының, акциялардың мемлекеттік пакеттеріне дивидендтердің, сондай-ақ аудандық маңызы бар қаланың, ауылдың, кенттің, ауылдық округтің мемлекеттік немесе коммуналдық меншігіндегі (жергілікті өзін-өзі басқару коммуналдық меншігіндегі) заңды тұлғалардағы қатысу үлестеріне кірістердің бір бөлігінің түсімдерін есепке алу жөніндегі бастапқы құжаттар тиісті салалардың уәкілетті органдары немесе жергілікті атқарушы органдар не аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты берген деректер болып табылады.

"е-Қаржымині" интеграцияланған автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің (бұдан әрі – ИААЖ) талдау орталығы кіші жүйесі "Мемлекеттік қаржы бойынша есептілікті және статистиканы қалыптастыру, бюджеттердің атқарылуын талдау, талдау материалдарын дайындау" талдау орталығы (бұдан әрі – ТО) алынған түсімдер бойынша есептер нысаны бюджетке түсетін салықтық емес түсімдерді есептеу бойынша бастапқы құжаттар болып табылады.

20. Есепке алу тіркелімдерінде жазбалар үшін негіз болып қызмет ететін құжаттар бухгалтерлік қызметке беріледі.

Материалдық жауапты тұлғалар 2 (екі) данада жасалатын "Мемлекеттік мекемелер үшін бухгалтерлік құжаттама нысандарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2025 жылғы 22 сәуірдегі № 187 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік мекемелер үшін бухгалтерлік құжаттама нысандарының (бұдан әрі – Бухгалтерлік құжаттама нысандары) 442-нысанына сәйкес құжаттарды тапсыру тізілімі бойынша материалдық құндылықтардың кірісі мен шығысы бойынша бастапқы құжаттарды ұсынады (кіріс және шығыс құжаттары бойынша жеке толтырылады). Материалдық жауапты тұлғаның қатысуында ұсынылған бастапқы құжаттардың ресімделуінің дұрыстығына жүргізілген тексеруден кейін тізілімнің бір данасы бас бухгалтердің қолымен материалдық жауапты тұлғаға қайтарылады, екінші данасы бухгалтерлік қызмет істерінде қалады.

Ақша қаражатының және материалдық құндылықтардың сақталуына жауапты тұлғалармен Бухгалтерлік құжаттама нысанының 321-нысаны бойынша толық материалдық жауапкершілік туралы жазбаша шарт жасалады.

21. Бухгалтерлік қызметке түскен алғашқы құжаттар нысан бойынша да (алғашқы құжаттарды рәсімдеудің толықтығы мен дұрыстығы, деректемелердің толтырылуы), мазмұны бойынша да (құжатталатын операциялардың заңдылығы, жекелеген көрсеткіштердің қисынды үйлесімі) тексеруге жатады.

Бухгалтерлік құжаттаманың электрондық нысаны Бухгалтерлік құжаттама нысандарының қағаз тасығышта ресімделген құжаттама күші бар.

22. Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 1 және 15-бабыларына сәйкес қаржыландырудың ерекше тәртібі айқындалған мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, республикалық және жергілікті бюджеттер есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрінің міндетін атқарушының 2018 жылғы 29 наурыздағы № 123 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 16777 болып тіркелген) "электрондық үкіметтің" ақпараттандыру объектілерін интеграциялау қағидаларына сәйкес дербес деректерді қорғау шараларын сақтай отырып, өздерінің есептік ақпараттық жүйесінен күн сайын интеграциялық сервистер арқылы бухгалтерлік операциялар бойынша БО БДҚ-ға деректерді беруді жүзеге асырады. БО БДҚ-ны бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган әкімшілендіреді.

23. Тексерілген және есепке алынған құжаттар операцияларды жасау күні бойынша жүйеленеді және мемориалды ордерлермен – Бухгалтерлік құжаттаманың нысандары бойынша жинақтау ведомостерімен ресімделеді, оларға мынадай тұрақты нөмірлер беріледі:

1-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 381 нысанды кассалық операциялар бойынша жинақтау ведомосі;

2-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 381 нысанды мемлекеттік мекемелердің кодтарындағы қаражаттың қозғалысы жөнінде жинақтау ведомосі;

3-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 381 нысаны арқылы қызметтердің қолма-қол ақшаны бақылау шоты (бұдан әрі – ҚБШ), демеушілік, қайырымдылық көмек ҚБШ, ақша қаражатын уақытша орналастыру ҚБШ, шетел валютасындағы шоттағы және сыртқы қарыздар мен гранттар бойынша бюджеттік инвестициялық жобаның арнайы шоттарындағы ақша қаражатын есепке алу жөніндегі жинақтау ведомості; нысаналы қаржыландыру ҚБШ;

5-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 405 нысанды еңбекақы мен стипендиялар бойынша есептеу ведомостерінің жиынтығы;

6-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 408 нысанды ұйымдармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;

7-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 408 нысанды аванстық төлемдер тәртібіндегі есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;

8-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 386 нысанды есеп беруге жауапты тұлғалармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосі;

9-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 438 нысанды ұзақ мерзімді активтердің шығып қалуы мен орын ауысуы бойынша жинақтау ведомосі;

10-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 438 нысанды арнайы киім-кешекті және жеке пайдаланудағы басқа да заттардың шығып қалуы мен орын ауысуы бойынша жинақтау ведомосі;

11-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 398 нысанды тамақ өнімдерінің кірісі бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;

12-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 411 нысанды тамақ өнімдерінің шығысы бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;

13-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 396 нысанды материалдардың шығысы бойынша жинақтау ведомосі;

14-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 406 нысанды балаларды қамсыздандыру үшін ата-аналармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомостерінің жиынтығы;

15-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 409 нысанды айырбасталмайтын операциялардан кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;

16-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 409-а нысанды тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатудан кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;

17-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 409-б нысанды активтерді басқарудан түсетін кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;

18-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 409-в нысанды өзге операциялар бойынша кірістерді есептеудің жинақтау ведомосі;

19-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 458 нысанды операциялық шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

20-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 458-а нысанды бюджеттік төлемдер бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

21-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 458-б нысанды активтерді басқару бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

22-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 458-в нысанды өзге операциялар бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

23-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының № 408-ДБ-д нысанының бюджетке түсетін түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөніндегі дебиторлық берешек жөніндегі жинақтаушы ведомосі;

24-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының № 408-КБ-д нысанының бюджетке түсетін түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөніндегі кредиторлық берешек жөніндегі жинақтаушы ведомосі;

25-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының № 381-д нысанындағы республикалық және жергілікті бюджеттің ҚБШ ақша қозғалысы бойынша жинақтаушы ведомосі;

26-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының № 409-д нысанының бюджетке түсетін түсімдерінен кірістерді есептеудің жинақтаушы ведомосі;

27-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттама нысандарының № 458-д нысанының бюджетке түсетін түсімдерінің азаюы бойынша шығыстарды есептеудің жинақтаушы ведомосі;

Қалған операциялар және "Сторно" операциялары бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 274 нысанды жеке мемориалды ордерлер жасалады, олар әр ай үшін 28-нен бастап жеке нөмірленеді.

Жеке мемориалды ордерлер операцияны жасау шамасына қарай, бірақ келесі күннен кешіктірмей (алғашқы құжатты алғаннан кейін), жеке құжаттардың негізінде де, біртекті құжаттар тобының негізінде де жасалады. Мемориалды ордерде қосалқы шоттарды корреспонденттеу бір қосалқы шоттың дебеті бойынша және басқа қосалқы шоттың кредиті бойынша немесе бір қосалқы шоттың дебеті бойынша және бірнеше қосалқы шоттардың кредиті бойынша немесе керісінше бір қосалқы шоттың кредиті бойынша немесе бірнеше қосалқы шоттардың дебеті бойынша операция сипатына қарай жазылады.

Мемориалды ордерлерге бас бухгалтер және орындаушы қол қояды.

24. Барлық мемориалды ордерлер Бухгалтерлік құжаттаманың 308 нысанды "Басты-журнал" кітабында тіркеледі. "Басты-журнал" кітабындағы есеп әдетте қосалқы шоттар бойынша жүргізіледі.

"Басты-журнал" кiтабы өткен жылдың бухгалтерлік балансына сәйкес жыл басындағы сома қалдықтарының жазбаларымен ашылады. Онда жазбалар мемориалды ордерлердi жасау шамасына қарай жүргiзiледi, ал жинақтау ведомостерiнiң мемориалды ордерлерiн жасау кезiнде айына бiр рет жүргiзiледi. Мемориалды ордердiң сомасы алдымен "Ордер бойынша сома" бағанына, содан кейiн тиiстi қосалқы шоттардың дебетi мен кредитiне жазылады. Бiр айда айналымдардың сомасы дебет бойынша да, кредит бойынша да, барлық қосалқы шоттар бойынша "Ордер бойынша сома" бағанының қорытындысына тең болу керек. Бiр айдағы айналымнан кейiн екiншi жолда әрбiр қосалқы шот бойынша келесi айдың басындағы қалдық шығарылады.

25. Талдамалы есеп есепке алу тіркелімдерінде (кітаптарда, карточкаларда, жинақтау ведомостерінде және басқа есепке алу тіркелімдерінде) жүргізіледі.

Салықтық түсімдердің талдамалық есебі (салықтар, өзге де бюджетке төленетін міндетті төлемдер, сондай-ақ өсімпұлдар мен айыппұлдар) "Орталықтандырылған біріздендірілген дербес шот" ақпараттық жүйесінде және интеграцияланған салықтық ақпараттық жүйеде (бұдан әрі – ИСАЖ) "Салық төлеушінің жеке шотын жүргізу, салықтар, бюджетке төленетін төлемдер, әлеуметтік төлемдер, айыппұлдар, өсімпұл бойынша салық төлеушінің жеке шотындағы есеп-қисаптар сальдосын есептеу, есебі мемлекеттік кірістер органында жүргізілетін берешектің жоқ (бар) екендігі туралы мәліметтерді қалыптастыру, сондай-ақ "Салықтарды, бюджетке төленетін төлемдерді, өсімпұл мен айыппұлдарды есепке жатқызуды және қайтаруды жүргізу" мемлекеттік қызметті көрсету қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2018 жылғы 27 ақпандағы № 306 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 16601 болып тіркелген) сәйкес уәкілетті органның кодтары бойынша жүргізіледі.

26. Бухгалтерлік кітаптарда жазбалар басталғанға дейін барлық беттер (парақтар) нөмірленеді, бухгалтерлік есепті ақпараттық жүйе арқылы жүргізген кезде бухгалтерлік кітаптардың барлық беттері (парақтары) автоматты түрде нөмірленеді. Парақтың соңғы бетінде бас бухгалтердің қолы қойылып: "Осы кітапта барлығы ___ беттер (парақтар) нөмірленген" деген жазу жазылады. Бухгалтерлік құжаттаманың кассалық кітабы КО-4 нысаны және 440 нысаны тігіліп, елтаңбалы мөрмен мөрленуі тиіс, ал Бухгалтерлік құжаттаманың КО-4 және 440 нысандарындағы парақтар саны мемлекеттік мекеме басшысының немесе ол уәкілеттік берген тұлғаның және бас бухгалтердің қолдарымен расталады.

Әр кітапта мемлекеттік мекеме, орталықтандырылған бухгалтерияның атауы және кітап ашылған жыл жазылады. Кітапта онда ашылған қосалқы шоттардың мазмұны болуы тиіс. Жазбаларды кітаптың басқа бетіне көшіргенде, осы қосалқы шот бойынша мазмұнда жаңа беттерді көрсете отырып жазуларды көшіру туралы белгі жасалады.

Бухгалтерлік есеп кітаптары жыл өткенен кейін бос беттер болған кезде келесі жылдың операцияларын жазу үшін пайдаланылуы мүмкін. Бұл жағдайларда кітаптар 2 (екі) жылда бір рет мұрағатқа тапсырылады.

Карточкалар (активтер бойынша карточкалардан басқа) әр шот бойынша жеке жүргізілетін Бухгалтерлік құжаттаманың 279 нысанды каточкалар тіркелімінде тіркеледі. Активтерді есепке алу карточкалары Бухгалтерлік құжаттаманың ҰМА-10 нысанды ұзақ мерзімді активтерді есепке алу бойынша түгендеу карточкаларының тізімдемесінде тіркеледі.

Карточкалар картотекада сақталады, олар онда қосалқы шоттар бойынша іштей материалды жауапты тұлғалар бойынша бөліну арқылы орналасады, ал орталықтандырылған бухгалтерияларда қызмет көрсететін мемлекеттік мекемелер бойынша да орналасады.

Материалдарды есепке алу карточкалары тігілген түрде карточкалар тізілімімен, тіркелімдерімен және басқа бухгалтерлік құжаттармен бірге жыл сайын немесе 2 (екі) жылда бір рет мұрағатқа тапсырылады. Жыл бойы шығып қалған активтерді есепке алу карточкалары осындай мерзімдерде мұрағатқа тапсырылады.

Бухгалтерлік құжаттаманың ҰМА-10 нысанды активтерді есепке алу бойынша түгендеу карточкаларының тізімдемесі Бухгалтерлік құжаттама нысандарының НҚ-6, НҚ-8 және НҚ-9 нысанды соңғы түгендеу карточкасы бойынша мүкәммалды есептен шығару туралы белгі болғанда мұрағатқа тапсырылады. Тізімдемесіз түгендеу карточкаларын мұрағатқа тапсыру кезінде олар жеке ведомосте жазылады, онда карточка нөмірі және есептен шығарылған мүкәммалдың атауы, ал орталықтандырылған бухгалтерияларда одан басқа қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекеменің атауы да көрсетіледі.

Бухгалтерлік есеп тіркелімдеріндегі жазбалар алғашқы құжаттардан, оларды алғаннан кейін келесі күннен кешіктірмей жүргізіледі. Әр ай аяталғаннан кейін талдамалы есеп тіркелімдерінде айналымдар қорытындысы саналады және қосалқы шоттар бойынша қалдықтар шығарылады.

27. Ағымдағы жыл үшін бухгалтерлік есеп жазбаларында анықталған қателерді түзеу мынадай тәртіппен жүргізіледі:

1) осы мемориалды ордердің мәліметтерін өзгертуді талап етпейтін, бухгалтерлік балансты ұсынған сәтке дейін осы есепті кезеңде анықталған қате сызылып тасталғанды оқу үшін, дұрыс емес мәтінді немесе соманы жіңішке сызықпен сызу жолымен түзетіледі және сызып тастағанның үстінен түзетілген мәтін мен сома жазылады. Бір уақытта бас бухгалтердің қолтаңбасымен жолақта тиісті жолға қарама-қарсы "Түзетілді" деген ескертпе жасалады;

2) мемориалды ордердегі қатеден туындаған бухгалтерлік балансты ұсыну сәтіне дейін анықталған қате сипатына қарай қосымша мемориалды ордермен немесе "Қызыл сторно" тәсілі бойынша түзетіледі. Қателерді түзету бойынша қосымша бухгалтерлік жазбалар, сондай-ақ "Қызыл сторно" тәсілімен жасалған түзетулер мемориалды ордерлермен рәсімделеді, оларда әдеттегі деректемелерден басқа осы мемориалды ордермен түзетілетін мемориалды ордердің нөміріне және күніне сілтеме жасалады.

Қаржылық есептіліктегі кейбір баптар есептеу бағаларына негізделеді. Есептеу бағаларын айқындау процесі ең соңғы, қолжетімді және шындыққа сай ақпаратқа негізделеді. Есептеу бағасы, мәселен, қаржы активтерінің немесе қаржылық міндеттемелердің, күмәнді борыштар бойынша резервтердің, бағалау міндеттемелерінің әділ құнын айқындау кезінде қажет болуы мүмкін. Есептеу бағаларындағы өзгерістер нәтижесі перспективтік мойындауға және егер ол тек осы кезеңге немесе өзгеріс болған кезеңге ғана әсер ететін болса, өзгеріс болған ағымдағы кезеңдегі және оларға әсері болған жағдайда келешектегі кезеңдерде де қаржылық нәтижелердің есептелуіне қосуға жатады.

28. Синтетикалық және талдамалы есеп шоттары бойынша бухгалтерлік жазбалардың дұрыстығын бақылау үшін тиісті синтетикалық шотпен біріктірілетін талдамалы шоттардың әрбір тобы бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың М-44, 285 және 326-ҰМА, 326-МЕА, 326-ИЖМ және 326-БА нысандарының айналым ведомостері жасалады. Айналымдардың қорытындылары және әрбір талдамалы шоты бойынша айналым ведомостерінің қалдықтары айналымдардың қорытындыларымен және Бухгалтерлік құжаттаманың 308 нысанды "Басты-журнал" кітабының осы қосалқы шоттарының қалдықтарымен салыстырылады.

Айналым, оның ішінде активтер бойынша ведомостер ай сайын жасалады.

Бухгалтерлік құжаттаманың 326-ҰМА, 326-МЕА, 326-ИЖМ және 326-БА нысандарындағы айналым ведомостеріндегі жазбалар бірнеше жыл бойы жүргізіле алады.

29. Жаңа қаржы жылында синтетикалық және талдамалық шоттар бойынша бухгалтерлік тіркемелерде жыл басындағы қалдықтардың сомасы бухгалтерлік баланс пен өткен жылғы есепке алу тіркемелерімен толық сәйкестікте жазылады.

Егер бюджеттiк бағдарламалардың әкiмшiсi есепті қаржы жылындағы қаржылық есептiлiктi қабылдау кезiнде түзетулер жасаса, онда тиiстi жазбаша хабарлама негiзiнде бұл түзетулер осы есепті қаржы жылының бухгалтерлiк есебiнiң тiркелiмдерiне (бухгалтерлiк жазбаны түзету жолымен) және ағымдағы жылдың бухгалтерлiк есебiнiң тiркелiмдерiне (кiрiс қалдықтарын өзгерту жолымен) енгiзiледi.

30. Әрбір есепті ай өткенен кейін барлық мемориалды ордерлер, мемориады ордерлер – жинақтау ведомостері оларға қатысты құжаттармен бірге хронологиялық тәртіппен іріктеледі және түптелед. Құжаттар саны аз болған кезде түптеуді үш айда бір дестеге жүргізіледі. Мұқабада мемлекеттік мекеменің немесе орталықтандырылған бухгалтерияның атауы, дестенің, істің атауы мен реттік нөмірі, есепті кезең жыл мен ай, мемориалды ордерлердің бастапқы және соңғы нөмірлері, істегі беттердің саны жазылады.

Тауарларды сатып алу, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету жағдайларында – Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасының нормалары қолданыла отырып, және онсыз мемлекеттік мекеменің міндеттемелері (тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатып алуға арналған азаматтық-құқықтық мәмілелер) бойынша шығыстар жүргізу үшін негіздеме болып табылатын құжаттар, төлеуге берілетін шот, шот-фактуралар, орындалған жұмыстардың актілері немесе "Бюджеттің атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету ережесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2014 жылғы 4 желтоқсандағы № 540 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде №9934 болып тіркелген) бекітілген Бюджеттің атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету ережесінде (бұдан әрі – Бюджетті атқару ережелері) белгіленген басқа да құжаттар номенклатуралық істерде хронологиялық тәртіпте нөмірленеді, тігінделеді және тігіледі.

31. Мемлекеттік мекемелер "Ұлттық архив қоры және архивтер туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген кезең ішінде алғашқы құжаттарды, бухгалтерлік есептің тіркелімдерін қағаз және (немесе) электрондық тасығыштарда, қаржылық есептілікті, есеп деректерінің электрондық өңдеу бағдарламасын сақтауы тиіс.

32. Алғашқы құжаттардың, бухгалтерлік есеп тіркелімдерінің, қаржылық есептіліктің сақталуын, олардың рәсімделуін және мұрағатқа тапсырылуын мемлекеттік мекеменің бас бухгалтері қамтамасыз етеді.

Алғашқы құжаттар, бухгалтерлік есеп тіркелімдері, қаржылық есептілік мұрағатқа тапсырғанға дейін бухгалтерияда арнайы үй-жайларда немесе жабылатын шкафтарда бас бухгалтердің уәкілетті тұлғаларының жауапкершілігінде сақталуы тиіс.

Мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік мұрағатында істер іс номенклатурасында белгіленген мерзім ішінде сақталады. Сақтау мерзімі өткеннен кейін істер тиісті мемлекеттік мұрағатқа тапсырылады. Мұрағатқа істердің тапсырылуын растайтын құжаттар үнемі бухгалтерлік қызметте сақталады.

33. Алғашқы құжаттар жоғалған немесе жойылған жағдайда мемлекеттік мекеме басшысы тергеу органдарының, күзеттің және мемлекеттік өрт бақылау өкілдерін тарта отырып, бұйрықпен жоғалу немесе жойылу себебін қызметтік тергеу бойынша комиссия тағайындайды.

Комиссия жұмысының нәтижелері актімен (еркін нысандағы) ресімделеді, оған комиссия мүшелері қол қояды және оған мемлекеттік мекеменің басшысы немесе оның уәкілеттік берген тұлға бекітеді.

3-тарау. Бухгалтерлік есепті және қаржылық есептілікті жасаудың қағидаттары мен негізгі сапалық сипаттамалары

34. Қызметтің есептелуі мен үздіксіздігі бухгалтерлік есепті жүргізу мен қаржылық есептілікті жасаудың қағидаттары болып табылады.

Есептеу қағидаты төлем уақытына қарамай, оларды жасау фактісі бойынша операция қорытындыларын танумен қамтамасыз етіледі.

Қызметтің үздіксіздігі қағидаты мемлекеттік мекеме болашақта жұмыс істеуге ниетті екендігін, қызметті жою қажеттілігі немесе қызмет ауқымын анағұрлым қысқартуға болмайтынын білдіреді.

35. Қаржылық есептіліктің негізгі сапалық сипаттамалары түсініктілік, орындылық, сенімді ұсыну, салыстырмалылық, уақтылылық және тексерушілік болып табылады.

36. Операциялар мен оқиғалар есепке алу құжаттамасында тіркеледі және олар жататын кезеңдердің қаржылық есептіліктерінде танылады.

37. Активтер, міндеттемелер және капитал қаржылық есептіліктің қаржы ережесін бағалауға байланысты элементтері болып табылады.

Кірістер мен шығыстар қаржылық қызмет нәтижелері туралы есепте қызмет нәтижелерін тікелей өлшеуге байланысты элементтер болып табылады.

38. Активтерге өткен оқиғалар нәтижесінде мемлекеттік мекеменің бақылауындағы ресурстар жатқызылады, олардан болашақта экономикалық пайда немесе сервистік әлеует күтіледі.

Активке негізделген болашақ экономикалық пайдалар түрлі жолдармен түседі. Актив жеке немесе басқа активтермен үйлесімділікте тауарларды өндірген және қызметтер көрсеткен кезде басқа активтерге айырбастала, міндеттемені өтеуге қолданыла алады. Тауарларды өндіру және қызметтер көрсету үшін пайдаланылатын, бірақ ақша қаражатының таза түсімін тікелей қамтамасыз етпейтін активтер сервистік әлеуетті білдіреді.

Актив мынадай өлшемдердің кез келгеніне сәйкес келген жағдайда айналымды (қысқа мерзімді) ретінде жіктеледі:

оны сату немесе іске асыру ұйғарылады немесе ол қалыпты операциялық цикл барысында қолдануға арналған;

ол сауда мақсаттарына арналған;

есепті кезеңнен кейін 12 (он екі) ай ішінде оны сату ұйғарылады; немесе есепті кезеңнен кейін кем дегенде 12 (он екі) айға міндеттеме бойынша есептеу үшін айырбастау немесе қолдану рұқсат етілсе – бұл ақша қаражаты немесе ақшалай баламалар.

Барлық өзге активтер ұзақ мерзімді (айналымнан тыс) ретінде жіктеледі.

39. Мемлекеттік мекеменің реттелуі экономикалық пайданы немесе сервистік әлеуетті қамтитын ресурстардың шығып қалуына әкеп соқтыратын өткен оқиғалардан туындайтын елеулі міндеті міндеттеме болып табылады.

Бар міндеттенді реттеу екінші тараптың талаптарын қанағаттандыру үшін әдетте мемлекеттік мекемеден экономикалық пайдасы бар ресурстардың ағып кетуіне байланысты. Бар міндеттемені реттеу ақша қаражатын төлеумен басқа активтерді берумен, қызмет көрсетумен не бір міндеттемені басқасымен айырбастаумен жүзеге асырыла алады.

Міндеттеме сондай-ақ кредит берушінің өз құқықтарынан бас тарту немесе оны жоғалту сияқты басқа құралдармен өтелуі мүмкін.

Міндеттеме мынадай кез келген талаптарды қанағаттандырғанда қысқа мерзімді ретінде жіктеледі:

оны өтеуді қалыпты операциялық цикл шегінде жүргізу ұйғарылады;

ол сауда мақсаттарына арналған;

ол есепті кезеңнен кейін 12 (он екі) ай ішінде өтелуі тиіс; немесе есепті кезеңінен кейін кем дегенде 12 (он екі) айға субъект міндеттемені өтеуге мерзімін өткізіп алуға шарттсыз құқығы болмағанда.

Барлық өзге активтер ұзақ мерзімді ретінде жіктеледі.

40. Вексельдерді шығару және айналысқа шығару тәртібі "Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы туралы" Қазақстан Республикасының Заңымен реттеледі.

Вексельдiк мiндеттеме вексель берушiнiң тиiстi дәрежеде ресiмделген вексельдi берген кезінен бастап пайда болады.

Мемлекеттік мекеме берілген жай вексельдер бойынша міндеттемені 7460 "Өзге шығыстар" шотының дебеті және 3030 "Өзге қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер", 4030 "Өзге ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер"шотының кредиті бойынша бухгалтерлік жазбамен көрсетеді.

Жай вексельдер бойынша сыйақыны есептеу 7310 "Сыйақылар бойынша шығыстар" шотының дебеті бойынша және 3250 "Төленуге тиісті қысқа мерзімді сыйақылар" шотының кредиті бойынша хат-хабармен көрсетіледі.

Жай вексель бойынша негізгі борышты өтеу мынадай: 3030 "Өзге қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер", 4030 "Өзге ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер" шотының дебеті және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", шотының тиісті қосалқы шотының 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" кредиті бойынша жазбамен жүргізіледі.

41. Таза активтер/капитал – бұл барлық міндеттемелер шегерілгеннен кейін қалған активтердегі үлес.

Таза активтер/капитал қаржылық жағдай туралы есептегі қалдықтың мөлшерін көрсетеді (активтер минус міндеттемелер) және оң немесе теріс болуы мүмкін.

42. Қаржылық есептiлiк элементiнiң анықтамасына жауап беретiн бап, егер:

1) баппен байланысты кез келген болашақ экономикалық пайданы немесе сервистік әлеуетті алады деген ықтималдық бар;

2) объектіні сатып алуға немесе оның құнына іс жүзіндегі шығындар сенімді өлшенгенде танылады.

43. Қаржылық есептілік элементтерінің арасындағы өзара байланыс нақты элемент, мәселен актив үшін тану анықтамасына және өлшемдеріне жауап беретін бап автоматты түрде екінші бір элементті, мәселен табыс немесе міндеттемені тануды талап етеді дегенді білдіреді.

44. Қаржы жылы жылдық қаржылық есептілік үшін есепті кезең болып табылады. Қайта құрылған мемлекеттік мекеме үшін бірінші есепті жыл оның мемлекеттік тіркелген сәтінен бастап сол жылдың 31 желтоқсанын қоса алғандағы кезеңде басталады.

45. Қаржылық есептілік Қазақстан Республикасының ұлттық валютасында ұсынылады.

Мемлекеттік мекемелердің қаржылық есептілікті жасауы және ұсынуы "Қаржылық есептілікті жасау және ұсыну нысандары мен қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2017 жылғы 1 тамыздағы № 468 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15594 болып тіркелген) бекітілген қаржылық есептілікті жасау және ұсыну нысандары мен қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

2-бөлім. Жалпы есепке алу қағидаттары

4-тарау. Ақша қаражатын және олардың баламаларын есепке алу тәртібі

46. Мемлекеттік мекемелер шығыс операцияларын жүзеге асыруды ағымдағы қаржы жылына арналған төлемдер бойынша жеке қаржыландыру жоспары шегiндегi шығыстардың экономикалық сыныптамасының ерекшелiктерi бойынша жүргiзедi

Бюджет қаражатын пайдалану нысаналы мақсатына сай қатаң жүзеге асырылады. Ағымдағы қаржы жылының 31 желтоқсанының аяғына дейін пайдаланылмаған жоспарлы тағайындаулардың қалдықтары жойылады.

47. Есепті кезеңдегі ақшалай қаражат ағындары туралы ақпарат мемлекеттік мекеменің ақшалай қаражат қозғалысы туралы есепте операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтерінен ағындарға бөле отырып, беріледі.

48. Ақша қаражатымен және олардың баламаларымен жасалатын операцияларды есепке алу үшін Шоттар жоспарының "Ақша қаражаты және олардың баламалары" кіші бөлімінің шоттары пайдаланылады:

1010 "Кассадағы ақша қаражаты";

1020 "Мемлекеттік мекеменің ағымдағы шоты";

1030 "Есеп айырысу шоты";

1040 "Түсімдер мен есеп айырысуларды есепке алу үшін ҚБШ";

1050 "Шетелдік валютадағы шот";

1060 "Арнайы шот";

1070 "Өзге де ақша қаражаты";

1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары";

1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары".

49. Мемлекеттік мекеменің қолма-қол ақшаны екінші деңгейлі банктер немесе банк операцияларының тиісті түрлеріне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің лицензиясы бар ұйымдар арқылы алу Бюджетті атқару ережелерінде анықталған тәртіппен жүргізіледі.

50. Аумақтық қазынашылық бөлімшесінің чекі бойынша қолма-қол ақша алу кезінде мынадай жазба жүргізіледі: 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының дебеті, 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шотының кредиті.

51. Есепке қолма-қол ақша қаражатын беру мынадай жазбамен көрсетіледі: 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 1263 "Өзге де есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті.

52. Кінәлі тұлғалардың есебінен жатқызылған, мемлекеттік мекеменің кассасындағы ақша қаражатының анықталған жетіспеушіліктерінің сомасы 1262 "Қызметкерлердің өзге есеп айырысу түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" шотының дебеті бойынша және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Жетіспеушілікті өтеуге мемлекеттік мекеменің кассасына соманың түсуі 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының дебеті және 1262 "Қызметкерлердің өзге есеп айырысу түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

53. Мемлекеттік мекеменің кассасындағы ақша қаражатының анықталған артық сомасы бюджет кірісі болып табылады және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі, бір уақытта 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шоты дебеттеледі, 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шоты кредиттеледі. Бюджетке ақша қаражатын аудару 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

54. Корпоративтік төлем карточкасын қолдану арқылы есеп айырысуды іске асыру рұқсат етілетін шығыстар мен лимиттердің экономикалық сыныптамасы ерекшелігінің тізбесі бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган бекіткен Бюджеттің атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету ережесінде айқындалған.

Мемлекеттік мекеменің ағымдағы шотын толықтыру сомасына 1020 "Мемлекеттік мекеменің ағымдағы шоты" қосалқы шоты дебеттеледі және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" немесе 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1040 "Түсімдер мен есеп айырысуларды есепке алу үшін ҚБШ" шоттарының тиісті қосалқы шоттары кредиттеледі.

Ағымдағы шоттан кассалық операцияларды жүргізу жөніндегі уәкілетті орган (есеп беретін тұлға) алған ақшаның сомасына 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" дебеті және 1020 "Мемлекеттік мекеменің ағымдағы шоты" қосалқы шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі. Кассаға енгізілген ақшаның сомасына: 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" дебеті және 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" кредиті жүргізіледі.

55. 1030 "Есеп айырысу шоты" шотында Қазақстан Республикасының шетелдік мекемелері Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінен (және басқа ұйымдар алған бюджет қаражатын есепке алу жүзеге асырылады.

Түскен сома мынадай жазбамен көрсетiледi 1030 "Есеп айырысу шоты" шотының дебетi және 6010 "Ағымдағы қызметтi қаржыландырудан алынатын кiрiстер" шотының кредитi.

Шетелдік мекемелер жүргiзген аударымдар 3210 "Жеткiзушiлерге және мердiгерлерге қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" шотының тиiстi қосалқы шоттарының, 3273 "Өзге қысқа мерзiмдi кредиторлық берешектер" және 1410 "Берiлген қысқа мерзiмдi аванстар" қосалқы шоттарының дебетi және 1030 "Есеп айырысу шоты" қосалқы шотының кредитi бойынша көрсетiледi.

56. 1041 "Қайырымдылық көмек ҚБШ" қосалқы шотында мемлекеттік мекемелердің өздері алатын филантропиялық қызметтен және (немесе) демеушілік қызметтен және (немесе) меценаттық қызметтен түсетін ақшаның түсуі мен жұмсалуы ескеріледі.

Филантропиялық қызметтен және (немесе) демеушілік қызметтен және (немесе) меценаттық қызметтен және (немесе) кіші отанға қолдау көрсету жөніндегі қызметтен түскен сомаға 1041 "Қайырымдылық көмек ҚБШ" қосалқы шоты дебеттеледі және 6050 "Қайырымдылық көмектен алынатын кірістер" қосалқы шоты кредиттеледі.

Филантропиялық қызметтен және (немесе) демеушілік қызметтен және (немесе) меценаттық қызметтен және (немесе) кіші отанға қолдау көрсету жөніндегі қызметтен қаражатты өнім берушілерге аудару кезінде 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті бойынша және 1041 "Қайырымдылық көмек ҚБШ" қосалқы шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

57. 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотында мемлекеттік мекеменің иелігінде қалатын және Қазақстан Республикасы Бюджет Бюджет кодексіне сәйкес пайдаланылатын тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатудан алынатын ақшаның түсімі мен жұмсалуы ескеріледі.

Ақылы қызметтер ҚБШ-ға түскен сома 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының дебеті және 1230 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" шотының тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша жазылады.

1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының кредиті бойынша қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жолымен ақылы қызметтер ҚБШ-дан төленген сома және мемлекеттік мекеменің кассасына алынған және кіріске жазылған қолма-қол ақша сома көрсетіледі. Бұл ретте 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3270 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 1010 "Кассадағы ақша қаражаты", 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" шоттарының тиісті қосалқы шоттары дебеттеледі.

Бюджет кірісіне ақылы қызметтер ҚБШ-дан аударылған сома 3130 "Бюджетпен есеп айырысу бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шоты қосалқы шоттарының дебетіне жатқызылады.

58. 1043 "Ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ" қосалқы шотында Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес жеке және (немесе) заңды тұлғалар оларды қайтаруы не тиісті бюджетке немесе үшінші тұлғаларға белгілі бір шарттар басталған кезде аудару шарттарында мемлекеттік мекемеге беретін ақша қозғалысы ескеріледі.

Ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ-да ақшаның түсуі 1043 "Ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ" қосалқы шотының дебеті және 3271 "Ақшаны уақытша орналастыру бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Жеке не заңды тұлғаларға ақша қаражатын қайтарған не тиісті республикалық не жергілікті бюджеттерге ақшаны беру кезінде 1043 "Ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ" қосалқы шотының кредиті және 3271 "Ақшаны уақытша орналастыру бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті бойынша жазылады.

Бұдан басқа 1043 "Ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ" қосалқы шотында түзеу мекемелерiнiң сотталғандары орындаған жұмыстар үшiн түскен ақша, медициналық-әлеуметтік мекемелерде (ұйымдарда) тұратын тұлғаларға, сот шешімімен еңбекке қабілетсіз деп танылған және қамқорлыққа мұқтаж, толық мемлекеттік қамсыздандыруда тұрған психоневрологиялық аурулары бар тұлғаларға арналған зейнетақы төлемдері және жәрдемақылар көрсетiледi.

59. 1045 "Нысаналы қаржыландыру ҚБШ" қосалқы шотында бюджет қаражатын есептеу және оларды ерекше шығыстарды өткізуге пайдалану (нысаналы қаржыландыру шоты) ескеріледі.

60. 1046 "Республикалық бюджеттің ҚБШ" қосалқы шотында республикалық шоттағы ақша қаражаттарының қозғалысы есептеледі.

61. 1047 "Жергілікті бюджеттердің ҚБШ" қосалқы шотында жергілікті бюджеттегі ақша қаражаттарының қозғалысы есептеледі.

62. 1046 "Республикалық бюджеттің ҚБШ" шотында республикалық бюджетке түсімдердің түсуі есептеледі, 1047 "Жергілікті бюджеттердің ҚБШ", шотында жергілікті бюджетке түсімдердің түсуі есептеледі.

Бюджетке салықтық, салықтық емес түсімдер 1046 "Республикалық бюджеттің ҚБШ", 1047 "Жергілікті бюджеттердің ҚБШ" қосалқы шоттарының дебеті және 1292 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1293 "Бюджетке түсетін салықтық емес түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1294 "Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер бойынша есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1295 "Негізгі мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түскен түсімдер бойынша есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

Бюджеттен төлеушіге артық төленген соманы қайтару кезінде 3281 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3282 "ҚҚС төлеу жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3283 "ҚҚС қайтару жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3284 "Бюджетке түсетін салықтық емес түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шоттарының дебеті және 1046 "Республикалық бюджеттің ҚБШ", 1047 "Жергілікті бюджеттердің ҚБШ" шоттарының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

63. 1050 "Шетелдік валютадағы шот" шотында осы Қағидалардың 19 "Валюта бағамдары өзгеруінің әсері" деген тарауының ережелеріне сәйкес мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік есебінде көрсетілген валюталық операциялардың есебі жүргізіледі.

Шетел валютасындағы шоттар бойынша операцияларды жасау және ресімдеу тәртібі "Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылады.

Бухгалтерлік есепте шетел валютасындағы шоттарда қаражат қозғалысы және шетел валютасындағы операциялар есеп айырысу-ақшалай құжаттарды берген күні әрекет ететін валюталарды айырбастаудың нарықтық бағамы бойынша шетел валютасын қайта есептеу жолымен алынған Қазақстан Республикасының валютасында көрсетіледі. Осы операцияларды есепке алу бір уақытта есеп айырысу және төлемдер валютасында жүргізіледі.

64. Шетел валютасын сатып алу кезінде 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шоты дебеттеледі және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" 1040 "Түсімдер мен есеп айырысуларды есепке алу үшін ҚБШ" және 1030 "Есеп айырысу шоты" шоттарының тиісті қосалқы шоттары кредиттеледі. Шотқа шетел валютасының түсуі мынадай жазбалармен көрсетіледі: 1050 "Шетелдік валютадағы шот" шотының дебеті, алынған шетел валютасының сомасына 1030 "Есеп айырысу шоты" және 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шоты және комиссиялық алым сомасына 7140 "Өзге операциялық шығыстар" шоты.

65. Өнім берушілермен шетел валютасында есеп айырысу кезінде 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 4110 "Жеткізушілерге және мердігерлерге ұзақ мерзімді кредиторлық берешек" шоттарының қосалқы шоты дебеттеледі және 1050 "Шетелдік валютадағы шот" қосалқы шоты кредиттеледі.

66. 1061 "Байланысты гранттың арнайы шоты" қосалқы шотында байланысты грант туралы келісімге сәйкес үкіметтік байланысты грант есебінен тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатып алуға жұмсалатын шығыстардың үлесін үкіметтік байланысты грант есебінен жабу үшін ашылады. Байланысты гранттың арнайы шотына қаражат түскен кезде 1061 "Байланысты гранттың арнайы шоты" қосалқы шотының дебеті және 6060 "Гранттар бойынша кірістер" шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі. Осы шоттағы қаражатты пайдалану 1061 "Байланысты гранттың арнайы шоты" қосалқы шотының кредиті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3273 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер" тиісті қосалқы шоттарының дебеті бойынша көрсетіледі.

67. 1062 "Сыртқы қарыздың арнайы шоты" қосалқы шотында халықаралық қарыз шартына сәйкес тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатып алуға жұмсалатын шығыстардың үлесін үкіметтік сыртқы қарыздың есебінен жабу үшін ашылады.

Сыртқы қарыздың арнайы шотына қаражат түскен кезде1062 "Сыртқы қарыздың арнайы шоты" қосалқы шотының дебетіне, 6070 "Сыртқы қарыз түсімдерден түскен кірістер" қосалқы шотының кредитіне жазба жүргізіледі.

68. 1071 "Аккредитивтер" қосалқы шотында активтерді жеткізгені үшін төлем бойынша өнім берушілер алдында туындайтын, мемлекеттік мекемелердің міндеттемелеріне сәйкес ашылған аккредитивтердің сомасы ескеріледі. Аккредитив ашу кезінде 1071 "Аккредитивтер" қосалқы шоты дебеттеледі және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шоттарының тиісті қосалқы шоттары кредиттеледі.

Пайдаланылған аккредитив сомасына 1071 "Аккредитивтер" қосалқы шотының кредиті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебеті бойынша жазба жүргізіледі.

Аккредитивтің пайдаланылмаған сомасы тиісті бюджеттік немесе ағымдағы шоттарға есептеледі: 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шоттары қосалқы шоттарының дебетіне, 1071 "Аккредитивтер" қосалқы шотының кредиті.

69. 1072 "Ақша құжаттары" қосалқы шотында банкілік овердрафт және өзге де ақша құжаттары ескеріледі.

70. 1073 "Жолдағы ақша қаражаты" қосалқы шотында жолда есептелетін ақша қаражаты ескеріледі.

Осы шотта сондай-ақ шетелдік мекемелердің шығыстарын қаржыландыруға аударған, бірақ шетелдік мекемелерінің есеп шотына түспеген ақша қаражатының қозғалысы ескеріледі.

Шетелдік мекеменің есеп шотына жолда есептелген сома түскен кезде мынадай жазба жүргізіледі: 1030 "Есеп айырысу шоты" қосалқы шотының дебеті, 1073 "Жолдағы ақша қаражаты" қосалқы шотының кредиті.

71. 1074 "Өзге де ақша қаражаты" қосалқы шотында алдындағы қосалқы шоттарда көрсетілмеген өзге ақша қаражаты ескеріледі.

72. 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шоты мынадай қосалқы шоттардан тұрады:

1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары";

1082 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар";

1083 "Басқа да бюджеттердің есебінен міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар";

1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар";

1085 "Субсидиялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар";

1086 "Республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде түсетін түсімдерге және олардың жұмсалуына байланысты операциялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар";

1087 "Сыртқы қарыздардың және байланысты гранттардың есебінен міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар";

1088 "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобалары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар

73. Осы шоттың қосалқы шоттарының дебетінде мемлекеттік мекеменің міндеттемелер бойынша жеке қаржыландыру жоспарында көзделген міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулардың сомасы, сондай-ақ ағымдағы жылдың кассалық шығындарын қалпына келтіруге енгізілген сома, ал кредитте – мақсатты тағайындау бойынша "Қазақстан Республикасының Бірыңғай бюджеттік сыныптамасының кейбір мәселелері" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2014 жылғы 18 қыркүйектегі № 403 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9756 болып тіркелген) Қазақстан Республикасының Бірыңғай бюджеттік сыныптамасының кодтарына сәйкес жұмсалған қаражат көрсетіледі.

Мемлекеттік мекеменің міндеттемелерін қабылдауға міндеттемелер бойынша жеке қаржыландыру жоспарында көзделген жоспарлы тағайындаулардың сомасына мынадай жазба жүргізіледі:

1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1083 "Басқа да бюджеттердің есебінен міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1086 "Республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде түсетін түсімдерге және олардың жұмсалуына байланысты операциялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шоттарының дебеті және 6010 "Ағымдағы қызметті қаржыландырудан алынатын кірістер" шотының кредиті;

1082 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6020 "Күрделі салымдарды қаржыландырудан түсетін кірістер" шотының кредиті;

1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6030 "Трансферттер бойынша кірістер" шотының кредиті;

1085 "Субсидиялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6040 "Субсидиялар төлемдері бойынша қаржыландырудан түсетін кірістер" шотының кредиті;

1087 "Сыртқы қарыздардың және байланысты гранттардың есебінен міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 5012 "Сыртқы қарыздардың және байланысты гранттардың есебінен күрделі салымдарды қаржыландыру" қосалқы шотының кредиті;

1088 "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобалары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6086 "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларын қаржыландырудан түсетін кірістер" қосалқы шотының кредиті.

Ағымдағы жылдың кассалық шығыстарын қалпына келтіруге түскен сома 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиісті қосалқы шоттарының дебетіне және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты", 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шоттарының, 1260 "Қызметкерлердің және өзге де есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" шоты қосалқы шоттарының және басқа шоттардың кредитіне жазылады.

74. Алғашқы құжаттардың негiзiнде қаражатты пайдалану кезiнде төлеуге берiлетiн шоттар бойынша сома 3210 "Жеткiзушiлерге және мердiгерлерге қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" шотының және басқа шоттардың дебетiне, 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекеменiң мiндеттемелерi бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес мiндеттемелерiн қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының, 1090 "Жергiлiктi бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекеменiң мiндеттемелерi бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес мiндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының, ақшалай қаражаттың басқа да шоттарының тиiстi қосалқы шоттарының кредитiне жазылады.

75. Төлеуге берілетін шот негізінде жоғары тұрған бюджеттің бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің аударған нысаналы трансферттер сомасына мынадай жазба жүргізіледі 1212 "Ағымдағы нысаналы трансферттер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1213 "Нысаналы даму трансферттері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шоттарының дебеті, 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шоттарының кредиті, 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелерді қабылдауға жоспарлы тағайындаулар".

Жалпы сипаттағы алынған трансферттерді аудару кезінде тиісті бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті органға 7240 "Жалпы сипаттағы трансферттер бойынша шығыстар" шотының дебеті және 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелерді қабылдауға жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

Алынған трансферттердің қаражаты есебінен жүргізілген шығыстарды есептен шығару мынадай жазбамен жергілікті атқарушы органдардың есептері негізінде жүзеге асырылады 7210 "Трансферттер бойынша шығыстар" шотының дебеті, 1210 "Бюджеттік төлемдер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының тиісті қосалқы шоттарының кредиті.

Нысаналы трансферттер бойынша дебиторлық берешек сомалары бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің есебінде төмен тұрған бюджеттерге аударылған сәттен бастап олар қаражатты пайдалану жөніндегі есептерді ұсынғанға дейін танылады.

76. 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шоты бойынша қалдықтар (сыртқы қарыздар мен байланысты гранттарсыз) мемлекеттік мекеменің коды бойынша қаражаттың қалдығына сәйкес келуі тиіс.

Есепті жылдың аяғында бұрын кірістер құрамында ескерілген қаржыландыру сомасы мынадай тізбекпен пайдаланылмаған жоспарлы тағайындаулар сомасына түзетіледі: 6090 "Қаржыландыруды бюджетке қайтару" шотының дебеті және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" қосалқы шотының кредиті.

77. 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебетінде міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулардың сомалары, сондай-ақ ағымдағы жылдың кассалық шығыстарын қалпына келтіруге енгізілген сомалар, ал кредитте мақсатты тағайындау бойынша бюджеттік сыныптама кодына сәйкес жұмсалған қаражат көрсетіледі.

Міндеттемелер бойынша жеке қаржыландыру жоспарында көзделген мемлекеттік мекеменің міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулардың сомасына мынадай жазбалар жүргізіледі:

1091 "Жеке қаржыландыру жоспарына бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6010 "Ағымдағы қызметті қаржыландырудан алынатын кірістер" шотының кредиті;

1092 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6020 "Күрделі салымдарды қаржыландырудан түсетін кірістер" қосалқы шотының кредиті;

1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6030 "Трансферттер бойынша кірістер" шотының кредиті;

1094 "Субсидиялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6040 "Субсидиялар төлемдері бойынша қаржыландырудан түсетін кірістер" шотының кредиті;

1095 "Жергілікті бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде түсетін түсімдерге және олардың жұмсалуына байланысты операциялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6010 "Ағымдағы қызметті қаржыландырудан алынатын кірістер" шотының кредиті.

78. Активтер мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуға арналған шарттарға сәйкес төлемдерді жүзеге асыру кезінде мынадай тізбектер жүзеге асырылады:

3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 1410 "Берілген қысқа мерзімді аванстар" қосалқы шотының дебеті және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының, 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиісті қосалқы шоттарының кредиті.

79. Ағымдағы жылдың кассалық шығыстарын қалпына келтіруге бюджет шотына қаражат түскен кезде 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиісті қосалқы шотының дебетіне және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты", 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шотының, 1260 "Қызметкерлердің және өзге де есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" шоты қосалқы шотының және басқа шоттар кредитіне жазба жүргізіледі.

80. 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шоттары бойынша бухгалтерлік жазбаларды тексеру үшін мемлекеттік мекеме 4-20 "Шығыстар бойынша жиынтық есеп" нысаны бойынша ай аяқталғаннан кейін 2 (екі) жұмыс күнінің ішінде тоқсан сайын аумақтық қазынашылық бөлімшесімен айдың бірі күніне салыстыруды жүргізеді.

Бюджет қаражатының жұмсалуын бақылауды қамтамасыз ету үшін мемлекеттік мекеме, аумақтық қазынашылық бөлімшесі 4-09 нысанды "Мерзімді міндеттемелердің бөлшектері" есебін, 4-12 нысанды "Орындалмаған міндеттемелердің бөлшектері" есебін және 4-20 нысанды "Шығыстар бойынша жиынтық есеп" есебін қалыптастырады "Қазынашылық-клиент" АЖ бойынша қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелер 4-09 нысанды "Мерзімді міндеттемелердің бөлшектері", 4-12 нысанды "Орындалмаған міндеттемелердің бөлшектері", 4-20 нысанды "Шығыстар бойынша жиынтық есеп" есептерін дербес қалыптастырады.

Бюджеттің атқарылуы қағидаларына сәйкес республикалық және жергілікті бюджетінің ҚБШ түсімдердің есептелуіне бақылауды бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органның тиісті құрылымдық бөлімшесінің қамтамасыз ету үшін "Қазынашылық-клиент" АЖ 2-14 "Бір айдағы түсімдерді жинау жөніндегі есеп" және 2-43 "Бюджет сыныптамасының коды бойынша түсімдер" нысандары бойынша есептерді дербес қалыптастырады және "е-Қаржымині" ИААЖ талдау орталығы кіші жүйесі "Мемлекеттік қаржы бойынша есептілікті және статистиканы қалыптастыру, бюджеттердің атқарылуын талдау, талдау материалдарын дайындау" ТО компонентінен алынған түсімдер.

81. Мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығымен кассир тағайындалады, онымен өзі қабылдаған барлық құндылықтардың сақталуы үшін, сондай-ақ оның қасақана іс-әрекеттерінің нәтижесінде, өз міндеттеріне ұқыпты немесе адал қарамауы нәтижесінде мемлекеттік мекемеге келтірілген залал үшін оның толық материалдық жауапкершілігі туралы шарт жасалады.

Жұмыс істейтіндердің саны аз, штатта кассирі жоқ мемлекеттік мекемелерде кассирдің міндеттерін мемлекеттік мекеме басшысының жазбаша өкімі бойынша, онымен толық материалдық жауапкершілік туралы шарт жасаса отырып басқа қызметкер орындай алады.

82. Банкноттар мен монеталарды қабылдау кезінде кассир "Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының банкноттары мен монеталарының төлемділігін айқындау қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2017 жылғы 29 қарашадағы № 230 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 16120 болып тіркелген) бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық валютасының банкноттары мен монеталарының төлемділігін айқындау қағидаларын басшылыққа алады.

Қолма-қол ақшаны банктен чек бойынша алу үшін кассир банктен чек кітапшасын сатып алады. Чектерді пайдалану туралы шарт жасасу тәртібі және оның міндетті талаптары Қазақстан Республикасының банк заңнамасымен белгіленеді. Чек кітапшасы Бухгалтерлік құжаттаманың 448-нысаны бойынша қатаң есептілік бланкілерін есепке алу жөніндегі кіріс-шығыс кітабында тіркеледі. Мемлекеттік мекемелердің чектерді пайдалануы чек бланкілері нөмірлерінің реттілігін сақтай отырып қамтамасыз етіледі, бұл ретте чек кітапшасы мемлекеттік мекеменің кассасынан тыс шығарылмайды.

Бас бухгалтер немесе оны алмастырушы тұлға қол қойған кіріс ордерінің нөмірі мен күні көрсетіле отырып, чек кітапшасы түбіртегінің арғы бетінде қолма-қол ақшаның кассаға кіріске алынғаны туралы жазба жасалады

83. Кассир өзіне жүктелген жұмысты орындауды басқа тұлғаларға сенiп тапсырмайды.

Кассирді уақытша ауыстыру қажет болған жағдайда міндеттерін атқару мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығы негізінде толық материалдық жауапкершiлiк туралы шарт жасаса отырып, басқа қызметкерге жүктеледі.

Кассир кенеттен жұмыста болмай қалған жағдайда (сырқаттанып қалуы және басқа да себептер) оның есебінде тұрған қолма-қол ақшаны олар өзіне табыс етілетін тұлға мемлекеттік мекеменің басшысы, ол болмаған кезде – оның ауыстыратын тұлға тағайындаған тұлғалардан тұратын комиссияның қатысуымен дереу санайды. Құндылықтарды қайта санау және табыстау нәтижелері туралы көрсетілген тұлғалардың қолы қойылған акт жасалады.

Басшылар, бас бухгалтерлер және кассалық құжаттарға қол қою құқығын пайдаланатын басқа да қызметкерлер кассирдің мiндеттерiн атқара алмайды.

84. Егер мемлекеттік мекемеде бюджеттік шот бойынша, ақылы қызметтер ҚБШ бойынша, қайырымдылық көмек ҚБШ бойынша, ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ бойынша нысаналы қаржыландыру ҚБШ бойынша, ақшалай операциялар болса, мемлекеттік мекемелерде кассалық операцияларды есепке алу кассалық кітапта Бухгалтерлік құжаттаманың КО-4 нысаны бойынша немесе 440 нысаны бойынша жүргізіледі.

Банктен алынған қолма-қол ақша сол күні Бухгалтерлік құжаттаманың № КО-1 нысаны бойынша кіріс кассалық ордері бойынша мемлекеттік мекеменің кассасына кіріс ретінде тіркеледі. Кіріс және шығыс кассалық ордерлерін кассаға жіберілгенге дейін Бухгалтерлік құжаттаманың № КО-3а нысаны бойынша бухгалтерия кіріс және шығыс кассалық ордерлерін тіркеу журналында тіркейді.

Мемлекеттік мекемелердің кассалары қолма-қол ақшаны қабылдауды бас бухгалтер немесе ол уәкілеттік берген тұлға қол қойған кіріс кассалық ордерлері бойынша, соңғылары мен кассирдің қолы қойылған, кассир мөрімен (мөртабанымен) расталған түбіртек беру арқылы жүргізеді.

85. Мемлекеттік мекемелер кассаларында банктен чек бойынша және корпоративтік төлем карточкасын пайдалану арқылы алынған қолма-қол ақшаны барлау, қарсы барлау, жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыруға көзделген ақшалай қаражатты қоспағанда, қызмет көрсететін банктен ақша алған күнді қоспағанда, үш жұмыс күннен артық емес сақтайды.

Мемлекеттік мекеме кассаға қабылдаған қолма-қол ақша, барлау, қарсы барлау, жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыруға көзделген ақшалай қаражатты қоспағанда, қабылданған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей

қолма-қол ақшаны тиісті бақылау шоттарына есептеу үшін банкке тапсырады.

Ақшаны, оларды алдын ала тиісті қолма-қол ақшаны бақылау шоттарына тапсырмастан, пайдалануға рұқсат етілмейді.

Мемлекеттік мекеменің кассасындағы қолма-қол ақшаның қалдықтары есепті жылдың 31 желтоқсанына банкке өткізіледі.

86. Мемлекеттiк мекеменiң кассасынан қолма-қол ақша беру кассалық шығыс ордерлерi (Альбомдағы КО-2 нысаны) немесе төлем тізімдемесі 49 нысаны төлем (есептесу-төлеу) және Альбомның 389 нысаны (бұдан әрі- тізімдемесі) бойынша жүргiзiледi, бұл құжаттарға мөртабан басылып, кассалық шығыс ордерiнің деректемелерi толтырылуы керек.

Мемлекеттiк мекемелерге қызмет көрсететiн орталықтандырылған бухгалтерияда берiлген жалақының жалпы сомасына бiр кассалық шығыс ордерi толтырылады, оның күнi мен нөмiрi әрбiр тiзiмдемесiне қойылады.

Жекелеген тұлғаға кассалық шығыс ордерi немесе тізімдеме бойынша кассир ақша беру кезінде алушының жеке басын куәландыратын құжат ұсынуды талап етедi, құжаттың атауы мен нөмiрiн, оны кiм және қашан бергенiн жазып алады.

Қолма-қол ақшаны алушы ақшаны алғанына қол қояды, қолхат алынған сомасын жазумен көрсете отырып, тек шариктi қаламсаптың пастасымен өз қолымен жазылады. Қолма-қол ақшаны тiзiмдеме бойынша алған кезде жазумен сомасы көрсетiлмейдi.

87. Мемлекеттік мекеменің штаттық санында жоқ тұлғаларға қолма-қол ақша әр тұлғаға жеке-жеке жазылатын кассалық шығыс ордері бойынша немесе жасалған шарттар немесе мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығы негізінде жеке тізімдеме бойынша беріледі.

Қолма-қол ақшаны кассир тек кассалық шығыс ордерiнде немесе тізімдемеде көрсетiлген тұлғаға ғана бередi. Егер ақша сенiмхат бойынша берiлетiн болса, онда ордердiң мәтiнiнде ақша алушының тегiнен, аты-жөнiнен кейiн ақша алуға сенiм бiлдiрілген тұлғаның тегiн, аты-жөнiн көрсетедi. Егер ақша тiзiмдеме бойынша берiлетiн болса, онда кассир ақша алу жөнiндегi қолхаттың алдына "Сенiмхат бойынша" деген жазу жазады. Сенiмхат кассирде қалады және кассалық шығыс ордерiне немесе тiзiмдемеге тiркеледi.

Тiзiмдеменің титул (басты) парағында қолма-қол ақшалай қаражатты беру туралы рұқсат етiлген жазу жазылып, мемлекеттік мекеменің басшысы мен бас бухгалтерiнің немесе оларды алмастырушы тұлғалардың қолы қойылып, қолма-қол ақшаның берiлген күнi және жазбаша сомасы көрсетiледi.

88. Жекелеген тұлғаларға жалақы үшiн қолма-қол ақшаны бiр жолғы беру, кассалық шығыс ордерi бойынша жүргiзiледi.

Әрбір кассалық ордер бойынша ақшаны алғаннан не бергеннен кейін, кассир дереу касса кітабына жазбалар жүргізеді.

Күн сайын, жұмыс күнінің аяғында кассир бір күндегі операциялардың қорытындысын санайды, келесі күнге қалған кассадағы ақшаның қалдығын шығарады және бухгалтерияға кассир есебі ретінде екінші жыртпалы бетті (бір күндегі касса кітабындағы жазбалардың көшірмесін) кіріс және шығыс құжаттарымен бірге, касса кітабындағы қолхат арқылы тапсырады. Кассир бір мезгілде кассадағы қолма-қол ақшаның қалдығын кассада нақты бар ақшамен салыстырады.

89. Есепті ай біткен соң, барлық жүзеге асырылатын операцияларды бухгалтерлік есепке алу шоттарында көрсету және бухгалтерлік есептілікті белгіленген мерзімде жасау мақсатында:

1) тiзiмдемеде төлем төленбеген тұлғалардың тегiнің қарсысына мөртабан басылады немесе "Депозитке салынды" деп қолмен белгi соғылады;

2) тiзiмдеменің соңында іс жүзінде төленген сома және депозитке салынуға жататын алынбаған сома туралы жазу жасалады, бұл соманы тiзiмдемедегi жалпы жиынымен салыстырылады және оған кассирдің қолы қойылады;

3) кассалық кiтапқа iс жүзiнде төленген сома жазылады және тiзiмдемеге: "№___ кассалық шығыс ордері" деген мөртабан басылады.

Бухгалтерлiк қызмет тiзiмдемеде мемлекеттік мекеменің кассалық операцияларды жүргізу бойынша кассир жасаған белгiлердi тексеріп, ол бойынша депозитке салынған және берілген соманы есептейдi.

Депозитке салынған сома банкке өткiзiледi және өткiзiлген сомаға бiр ортақ кассалық шығыс ордерi толтырылады, ол қолма-қол ақшалай салым жөнiндегi хабарландыру жазу үшiн негiз болады, онда бюджеттiк сыныптаманың коды мiндеттi түрде көрсетiледi.

90. Әрбiр мемлекеттiк мекеме нөмiрленген, жiппен қайымдалған және сүргiштi немесе мастикалық мөр басылған бiр ғана кассалық кiтапты жүргiзедi. Кассалық кiтаптағы парақтардың саны басшының, бас бухгалтердің немесе осы мемлекеттiк мекеменің бухгалтерлiк есебiн қамтамасыз ететiн бөлiмшенi басқаратын тұлғаның қолымен расталады.

Кассалық кiтаптағы жазу көшiрме қағаз арқылы 2 (екі) данада жүргізіледі. Парақтардың екiншi даналары жыртылады және кассирдің есебі қызметін атқарады. Парақтардың бiрiншi даналары кассалық кiтапта қалады. Парақтардың бiрiншi және екiншi даналары бiрдей нөмiрмен нөмiрленедi.

Кассалық кітапта өшіруге және ескертілмеген түзету енгізуге тыйым салынады. Кітапта қатені түзету, түзетудің күні көрсетіле отырып, "Түзетілді" деген жазумен ескертілуі кассирмен және мемлекеттік мекеменің бас бухгалтерінің немесе оларды ауыстыратын тұлғалар қойған қолымен расталуы тиіс.

91. Кассалық кiрiс және шығыс ордерлерiн немесе тізімдемені алу кезінде кассир:

1) құжаттарда – бас бухгалтердің қолы, ал кассалық шығыс ордерi мен тізімдемеде – мемлекеттiк мекеме басшысының немесе ол уәкiлеттiк берген тұлғалардың қолы болуын және оның растығын;

2) құжаттарды ресiмдеудің дұрыстығын;

3) құжаттарда аталған қосымшалардың болуын тексереді.

Осы талаптардың бiрi болмаса бiрi сақталмаған жағдайда, кассир құжаттарды тиiсiнше ресiмдеу үшiн бухгалтерлiк қызметке дереу қайтарады.

Кассалық кiрiс және шығыс ордерлерiне немесе тізімдемеге қосымшаларымен бiрге, күнi, айы, жылы көрсетiле отырып, мiндеттi түрде "Алынды" немесе "Төленді" деп жазылған мөртабан басылуға жатады.

92. Кассалық шығыс ордерінде немесе тізімдемеде алушының қойылған қолымен расталмайынша кассадан қолма-қол ақша беру кассадағы қолма-қол ақша қалдығын растау үшін қабылданбайды. Бұл сома кем шығу болып саналады және кассирдің келісумен одан өндіріп алынады. Кассалық кіріс ордерімен расталмаған қолма-қол ақша кассаның артық ақшасы деп саналып, 204113 "Мұнай секторы ұйымдарынан және Жәбірленушілерге өтемақы қорына түсетін түсімдерді қоспағанда, республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер салатын өзге де айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар", 204114 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелермен алынатын өзге де айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар" түсімдердің бюджеттік кодтары бойынша тиісті бюджеттің кірісіне есепке алынады.

93. Қолма-қол ақшаның мақсатқа сай пайдаланылуын есепке алуды бақылау үшiн мемлекеттік мекемелер бюджет ақшасына арналған Бухгалтерлік құжаттаманың нысандарының 453-нысаны бойынша (бұдан әрі – 453) қолма-қол ақшаның мақсатқа сай пайдаланылуын бақылау кiтабын және Альбомның 454-нысаны (бұдан әрі – 454) бойынша ақылы қызметтерден, қайырымдылық көмектен, жергілікті өзін-өзі басқару, нысаналы қаржыландыру бойынша түскен қолма-қол ақшаны мақсатқа сай пайдаланылуын бақылау кітабын жүргізеді.

Кассалық кітаптың және 453 және 454-нысандар бойынша бақылау кітаптарының дұрыс жүргізілуін бақылау бас бухгалтерге немесе мемлекеттік мекемеде бухгалтерлік есеп жүргізуді қамтамасыз ететін бөлімшені басқаратын тұлғаға жүктеледі.

Нысандар альбомында көзделген деректемелердің болу шартымен компьютерлік жүйелер толтырылған кассалық құжат бланкілерін пайдалануға жол беріледі.

94. Әрбір мемлекеттік мекеменің қолма-қол ақшамен есеп айырысу жүргізу үшін кассасы болуы тиіс. Кассаға кіретін есік операциялар жасау кезінде іш жағынан кілттеліп жабылуы тиіс. Кассаның жұмысына қатысы жоқ тұлғалардың оның бөлмесіне кіруіне рұқсат етілмейді. Әрбір мемлекеттік мекемеде кассаға кіретін тұлғалардың тізімі жасалады, оған басшы, ол болмаған кезде оны ауыстыратын тұлға мен бас бухгалтер қол қояды.

Мемлекеттік мекеменің басшысы, ол болмаған кезде оны ауыстыратын тұлға қолма-қол ақшаны сақтау мен тасымалдау кезінде оның сақталуын қамтамасыз етеді.

95. Мемлекеттiк мекемелердің барлық қолма-қол ақшасы, чек кітапшалары, қатаң есептілік бланкілерін есепке алу бойынша кіріс-шығыс кітаптары және кассалық кітаптары сейфтерде немесе отқа жанбайтын металл жәшiктерде, олар жұмыс аяқталғаннан кейiн кiлттелiп, сүргiш мөр басылып жабылады.

Сейфтер мен металл жәшiктердің кiлттерi, сондай-ақ мөрлер кассирде сақталады. Кассир оларды белгіленген жерлерде қалдырмайды, сырт тұлғаларға бермейді, есепке алынбаған телнұсқа жасатпайды.

Мемлекеттік мекемелердің басшыларында кiлттердің есепке алынған телнұсқалары мөрлеген пакеттерде, қобдишаларға немесе басқа да орауыштарға сақталады. Кемiнде тоқсанына бiр рет оларға комиссиялық тексеру жүргiзiледi. Кiлттің жоғалғаны анықталған жағдайда, мемлекеттiк мекеменің басшысы болған оқиға туралы iшкi iстер органдарына хабарлайды және металл жәшiктің құлпын дереу ауыстыру шараларын қолданады.

Кассада осы мемлекеттiк мекемеге тиесiлi емес қолма-қол ақша мен басқа да құндылықтарды сақтауға рұқсат етілмейді.

96. Кассаның бөлмесi мен металл жәшiктердi ашар алдында кассир құлыптардың, есiктердің, терезе торлары мен мөрлердiң сақталуын тексереді, күзет дабылының бұзылмағандығына көз жеткiзеді.

Мөр бүлiнген немесе алынған, құлыптар, есiктер мен терезе торлары сындырылған жағдайда, кассир мұны дереу мемлекеттiк мекеменің басшысына хабарлайды, ол болған оқиға туралы iшкi iстер органдарына хабарлайды және ішкі істер органдарының қызметкерлерi келгенше кассаны күзету шараларын қолданады.

Басшы, бас бухгалтер немесе оны ауыстыратын тұлға, сондай-ақ кассир iшкi iстер органдарының рұқсатын алғаннан кейiн кассада сақтаулы қолма-қол ақша мен басқа да құндылықтардың бар-жоғын тексередi. Тексеру кассалық операциялар басталмастан бұрын жүргізілуі тиіс. Тексеру нәтижелерi туралы акт үш данада жасалады, оған тексеруге қатысатын барлық тұлғалар қол қояды. Актiнің бiрiншi данасы - iшкi iстер органдарына, екiншiсi - бюджеттiк бағдарламалардың әкiмшiсiне беріледі, үшiншiсi - мемлекеттiк мекемеде қалады.

97. Кассаны түгендеу "Мемлекеттік мекемелерде түгендеу жүргізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2025 жылғы 16 сәуірдегі № 169 бұйрығымен бекітілген мемлекеттік мекемелерде түгендеу жүргізу қағидаларына сәйкес жүргізіледі. Кассаға түгендеу жүргізу нәтижелері бойынша қолма-қол ақшаны түгендеу актісі жасалады.

98. Жоспарлы тағайындаулардың және төленген міндеттемелердің талдамалы есебі жоспарлы тағайындауларды және төленген міндеттемелерді ерекшеліктер бойынша бөле отырып, әрбір бағдарлама, кіші бағдарлама бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 294-а нысаны бойынша талдамалы есеп карточкаларында жүргізіледі. Карточкаларда бір айдағы және жыл басынан қорытындылар саналады.

99. Корпоративтік төлем карточкасын қолдана отырып 1020 "Мемлекеттік мекеменің ағымдағы шоты" шоты бойынша бюджет ақша қаражатының нысаналы пайдаланылуын талдамалы есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 453 нысаны бойынша кітапта жүргізіледі.

100. 1030 "Есеп айырысу шоты" қосалқы шоты бойынша талдамалы есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларда жүргізіледі.

101. 1041 "Қайырымдылық көмек ҚБШ" қосалқы шоты жөнінде ақша қаражатының қозғалысы бойынша операцияларды есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 5-20 "Қолма-қол ақшаның бақылау шотынан көшірме", 5-15 "Мемлекеттік мекеменің жүргізілген төлемдері бойынша күн сайынғы үзінді көшірме" нысандарының негізінде Бухгалтерлік құжаттаманың 381 нысаны және оған қосымша берілген құжаттар бойынша жинақтау ведомосінде жүргізіледі. Филантропиялық қызметтің және (немесе) демеушілік қызметтің және (немесе) меценаттық қызметтің және (немесе) кіші отанға қолдау көрсету жөніндегі қызметтің жекелеген түрлері бойынша 1041 "Қайырымдылық көмек ҚБШ" қосалқы шоты бойынша талдамалы есеп Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларда (Бухгалтерлік құжаттаманың 292 нысанды кітабында) жүргізіледі.

1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шоты бойынша ақша қаражатының қозғалысы жөніндегі операцияларды есепке алу 5-33 "Ақылы қызметтердің ҚБШ қалдықтар туралы есеп", 5-15 "Мемлекеттік мекеменің жүргізген төлемдері бойынша күнделікті көшірме" нысандарының және оларға қосымша құжаттардың негізінде Бухгалтерлік құжаттаманың 381 нысаны (3-мемориалды ордер) бойынша жинақтау ведомосінде жүргізіледі.

1043 "Ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ" қосалқы шоты бойынша ақша қаражатының қозғалысы жөніндегі операцияларды есепке алу "Мемлекеттік мекеменің шотынан көшірме" 5-20, 5-15 "Мемлекеттік мекеменің жүргізген төлемдері бойынша күнделікті көшірме" нысандары және оларға қосымша құжаттардың негізінде Бухгалтерлік құжаттаманың 381 нысаны (3-мемориалды ордер) бойынша жинақтау ведомосінде жүргізіледі. 1043 "Ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ" қосалқы шоты бойынша талдамалы есеп Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысаны бойынша карточкаларда (Бухгалтерлік құжаттаманың 292 нысаны бойынша кітапта) жүргізіледі.

102. 1050 "Шетелдiк валютадағы шот" қосалқы шоты бойынша ақша қаражатының қозғалысы жөнiндегi операцияны есепке алу теңгеде, Бухгалтерлік құжаттаманың 381 нысаны (3-мемориалды ордер) бойынша жинақтау ведомосiнде, ал операциялардың талдама есебi Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында немесе Бухгалтерлік құжаттаманың 292 нысанды кiтабында жүргiзiледi.

103. 1061 "Байланысты гранттың арнайы шоты" қосалқы шоты байланысты гранттардың қозғалысы бойынша операцияларды есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 381 нысанды (3-мемориалды ордер) жинақтау ведомосінде жүргізіледі. 1061 "Байланысты гранттың арнайы шоты" қосалқы шоты бойынша талдама есеп Бухгалтерлік құжаттаманың 294-а нысанды карточкаларында жүргізіледі.

104. 1062 "Сыртқы қарыздың арнайы шоты" шотының сыртқы қарыздар қаражатының қозғалысы бойынша операцияларды есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 381 нысанды (3-мемориалды ордер) жинақтау ведомосінде жүргізіледі. Жазбалар екінші деңгейдегі банктің шоты бойынша үзінді көшірменің және оған қоса берілген құжаттардың негізінде жүргізіледі. 1062 "Сыртқы қарыздың арнайы шоты" шоты бойынша талдама есеп шығыстардың бюджеттік сыныптамасы кодтары бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 294-а нысанды карточкаларында жүргізіледі.

105. 1071 "Аккредитивтер" қосалқы шоты бойынша талдама есеп Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында (Бухгалтерлік құжаттаманың 292 нысанды кітабында) әрбір ашылған аккредитив бойынша жүргізіледі.

Ақша құжаттарының талдама есебі олардың түрлері бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында (292 нысанды кітапта), жүргізіледі.

106. Мемлекеттік мекемелердің кодтарындағы қаражаттың қозғалысы бойынша операцияларды есепке алу жинақтау ведомосінің Бухгалтерлік құжаттаманың 381 нысаны бойынша (2-мемориалды ордер) жүргізіледі. Жазбалар "Шығыстар бойынша жиынтық есеп" 4-20 нысанды есептер және 5-15 "Мемлекеттік мекемелер бойынша төлемдер тізілімі" нысаны мен оған қоса берілген құжаттар негізінде жүргізіледі. Ағымдағы қаржы жылының төлемдерін қайтару бойынша жазбалар үшін 2-38 нысаны бойынша төлем тапсырмасы мен аумақтық қазынашылық бөлімшесі ұсынған 5-17 "Қалпына келтіру мен тасымалдар тізілімі" нысанының есебі негіз болып табылады. Өткен жылдардың төлемдерін қайтару бойынша жазбалар үшін аумақтық қазынашылық бөлімшесі ұсынған 2-38 нысан бойынша төлем тапсырмасы, ал жергілікті бюджеттің кірісіне бұрынғы жылдардың дебиторлық берешегін қайтару сомасын аудару бойынша аумақтық қазынашылық бөлімшесінің төлемдік тапсырмасы негіз болып табылады.

Орталықтандырылған бухгалтерияларда жоспарлы тағайындаулардың және төленген міндеттемелердің талдамалы есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 294-а нысанды талдама есеп карточкаларында, бағдарламалар мен кіші бағдарламалар бөлінісінде жүргізіледі. Бухгалтерлік құжаттаманың 294-а нысанды карточкаларындағы қорытындылар бір айға және жылдың басынан есептеледі.

Міндеттемелер мен төлемдер бойынша жеке қаржыландыру жоспарының орындалуын дербес жүзеге асыратын мемлекеттік мекемелерде және орталықтандырылған бухгалтерияларда мемлекеттік мекемелер бойынша міндеттемелер мен төлемдер бойынша қаржыландырудың жалпы жеке жоспарын жасау кезінде міндеттемелерді қабылдауға, кассалық және нақты шығыстардың талдамалы есебі бағдарламалар, кіші бағдарламалар және бюджеттік сыныптама ерекшеліктері бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 294 нысанды жоспарлы тағайындауларда және шығыстарды есепке алу кітабында жүргізіледі. Жазбалар бір күнде түскен әр құжат бойынша жүргізіледі.

5-тарау. Қаржы инвестициялары мен қаржы міндеттемелерін есепке алу тәртібі

107. Қаржы инвестициялары бойынша операцияларды есепке алу үшін мынадай шоттар арналған:

1110 "Қысқа мерзімді берілген қарыздар";

1120 "Қысқа мерзімді қаржы инвестициялары";

1130 "Қысқа мерзімді қаржы инвестицияларының құнсыздануына арналған резерв";

2110 "Ұзақ мерзімді берілген қарыздар";

2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары";

2130 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестицияларының құнсыздануына арналған резерв";

108. Қаржы міндеттемелерімен жасалатын операцияларды есепке алу үшін мынадай шоттар арналған:

3010 "Қысқа мерзімді алынған сыртқы қарыздар";

3020 "Қысқа мерзімді алынған ішкі қарыздар";

3030 "Қысқа мерзімді алынған ішкі қарыздар";

3040 "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобалары бойынша қысқа мерзімді міндеттемелер";

4010 "Ұзақ мерзімді алынған сыртқы қарыздар";

4020 "Ұзақ мерзімді алынған ішкі қарыздар;

4030 "Өзге ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер";

4040 "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобалары бойынша ұзақ мерзімді міндеттемелер".

109. Мемлекеттік мекеме мынадай әдістерді пайдалана отырып, қаржы инвестицияларын кейіннен есепке алуды жүзеге асырады:

квазимемлекеттік сектор субъектілеріне қаржылық инвестициялар:

өзіндік құны бойынша;

үлестік қатысу;

квазимемлекеттік сектор субъектілеріне тиімді пайыздық мөлшерлемені қолдана отырып, амортизацияланған құн бойынша берілген ұзақ мерзімді қарыздар;

басқа да қаржылық инвестициялар:

өзіндік құны бойынша;

әділ құны бойынша;

амортизацияланған құны бойынша;

қауымдасқан ұйымдарға немесе бірлескен кәсіпорындарға қаржылық инвестициялар:

үлестік қатысу;

өзге қаржы инвестициялары:

өзіндік құны бойынша;

әділ құн бойынша;

амортизацияланған құн бойынша.

110. Қаржы активтерін немесе қаржылық міндеттемелерді алғаш мойындау кезінде қаржылық нәтиже арқылы әділ құнымен есепке алынбайтын қаржы активтері мен қаржылық міндеттемелер, мұндай қаржы активін немесе қаржылық міндеттемені сатып алумен немесе шығарумен тікелей байланысты мәмілелер бойынша шығындар жағдайында ұлғайтылған немесе азайтылған әділ құны бойынша бағаланады.

111. Қазақстан Республикасы Үкіметінің, облыс (аудан) әкімшіліктерінің, Астана және Алматы қалаларының шешімі негізінде квазимемлекеттік сектор субъектілерін құруға немесе жарғылық капиталын толықтыруға бюджеттік бағдарламалар әкімшісіне бөлінген ақша қаражатын аударған кезде бюджеттік бағдарламалар әкімшісі 2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының дебеті және 1082 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1092 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" шотының тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша жазба жүргізеді.

112. Квазимемлекеттік сектор субъектілерін түзуге немесе толықтыруға бюджеттік бағдарламалар әкімшісі берген негізгі құралдары бухгалтерлік есепте көрсету Қазақстан Республикасы Үкіметінің, жергілікті атқарушы органдардың, мемлекеттік мүлікті иелену бойынша уәкілетті органның шешімдері негізінде жүргізіледі.

Мемлекеттік мүлік туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес баланстық құны бойынша квазимемлекеттік сектор субъектілерін (мемлекеттік кәсіпорындарды) түзуге немесе толықтыруға негізгі қаражатты беру кезінде бюджеттік бағдарламалар әкімшісі мынадай жазба жүргізеді:

2120 "Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының 2300 "Негізгі құралдар" кіші бөлімі шоттарының кредиті;

жинақталған амортизация сомасына:

2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының 2300 "Негізгі құралдар" шоттарының кредиті.

Квазимемлекеттік сектор субъектілерінің (мемлекеттік кәсіпорындардың) жарғылық капиталына қаржылық инвестициялар негізгі қаражатты қайтару жолымен азайған жағдайда, бюджеттік бағдарламалар әкімшісі қабылдау-беру актісінің негізінде шоттардың кері корреспонденциясымен жүргізеді.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік мүлік туралы заңнамасына сәйкес негізгі құралдарды жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің жарғылық капиталына мүліктік салым ретінде не "Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңына бағалаушы жүргізген берілетін негізгі құралдарды бағалау нәтижелері бойынша бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің акционерлік қоғамдардың акцияларын сатып алуына ақы төлеуге беру кезінде жазбалар сәйкес жүргізіледі.

Негізгі құралдарды қайта бағалау (жете бағалау):

2300 "Негізгі құралдар" шотының дебеті және 5111 "Негізгі құралдарды қайта бағалауға резерв" қосалқы шотының кредиті;

жинақталған амортизацияны түзету сомасына:

5111 "Негізгі құралдарды қайта бағалауға резерв" қосалқы шотының дебеті және 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" шотының кредиті.

Негізгі құралдарды беру:

2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының дебеті және Шоттар жоспарының 2300 "Негізгі құралдардың" кіші бөлімі шоттарының кредиті;

жинақталған амортизация сомасына:

2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының 2300 "Негізгі құралдар" кіші бөлімі шоттарының кредиті";

негізгі құралдарды қайта бағалау бойынша резервті есептен шығару:

5111 "Негізгі құралдарды қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының дебеті және 5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесі" шотының кредиті.

Негізгі құралдардың баланстық құнының азаюына әкеп соққан қайта бағалау кезіндегі операцияларды есепке алу осы Қағидалардың 309-тармағына сәйкес жүргізіледі.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлік туралы заңнамасына сәйкес негізгі құралдарды квазимемлекеттік сектор субъектісінің жарғылық капиталын құруға немесе толықтыруға берген кезде осы субъектінің мемлекеттік басқару органы болып табылмайтын бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі қаржылық инвестицияларды мемлекеттік басқару органына төленген акциялардың қабылдау-беру актісімен бірге мүлікпен берілетін қабылдау-беру актісін береді.

Акциялардың мемлекеттік пакетін және мемлекеттік қатысу үлесін сенімгерлік басқаруға беру кезінде қаржылық инвестициялар сатып алу-сату шартын жасасу, тиісті бюджетке ақша қаражатын аудару және сатып алу-сату шартына сәйкес басқа да міндеттемелерді орындау сәтіне дейін мемлекеттік басқару органының есебінде көрсетіледі.

Бюджет кодексіне сәйкес квазимемлекеттік сектор субъектілеріне эмиссияны жүзеге асырған, бірақ көрсетілген заңды тұлғалар акцияларының мемлекеттік пакетін иелену және пайдалану құқығы жоқ бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері қаржылық инвестицияларды мемлекеттік басқару органына эмиссия жүзеге асырылған жылы қабылдау-беру актісімен береді.

113. Инвестициялардың шығуы, оның ішінде беру, сату, тарату жолымен 7420 "Ұзақ мерзімді активтерді қатардан шығару жөніндегі шығыстар" шотының дебеті және 2120 Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" қосалқы шотының кредиті бойынша жазбамен көрсетіледі.

Инвестициялардың шығып қалуы Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлікті басқару саласындағы заңнамасының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

Квазимемлекеттік сектор субъектілері қайта ұйымдастырылған жағдайларда инвестицияларды есепке алу Қазақстан Республикасы Үкіметінің, жергілікті атқарушы органдардың, мемлекеттік мүлікті басқару саласындағы уәкілетті органның шешімдері негізінде жүзеге асырылады.

Бұл ретте, қайта ұйымдастырылған квазимемлекеттік сектор субъектілеріне инвестициялар 7420 "Ұзақ мерзімді активтерді қатардан шығару жөніндегі шығыстар" шотының дебеті және 2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының кредиті бойынша көрсетіледі, жаңадан құрылған квазимемлекеттік сектор субъектілеріне инвестициялар 2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Резидент емес заңды тұлғаларға қаржылық инвестицияларды есепке алу осы Қағидалардың 5-тарауында көзделген тәртіппен жүргізіледі.

114. Өзіндік құн бойынша есепке алу әдісі инвестициялар өзіндік құн бойынша танылатын квазимемлекеттік сектор субъектілерінің жарғылық капиталына инвестицияларды есепке алу әдісі болып табылады. Бюджеттік бағдарламалар әкімшісі ол (инвестор ретінде) инвестициялау күнінен бастап туындайтын, инвестициялар объектісінің жиналған таза табысынан бөлу алатын дәрежеде инвестициялардан алынатын кірісті таниды.

Үлестік құралдар бойынша дивидендтер және мемлекеттік кәсіпорындардың таза табысы бір бөлігінің аударымдары төлемді алуға құқық белгіленгенде активтерді басқарудан түсетін кірістер есебіне жатады және бюджет кірістері болып табылады.

Бюджеттік бағдарламалар әкімшісі дивидендтер мен инвестиция объектілерінің таза кірісі бір бөлігінің төлемдерін есептеуді мынадай жазбамен көрсетеді: 1250 "Алынуға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар" шотының дебеті және 6220 "Активтерді басқарудан алынатын өзге де кірістер" шотының кредиті, бір мезгілде: 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

115. Үлестік қатысу әдісі квазимемлекеттік сектор субъектілеріне, бірлескен кәсіпорындар және қауымдасқан ұйымдарға инвестицияларды есепке алу әдісін білдіреді, оған сәйкес инвестициялар бастапқыда өзіндік құны бойынша есепке алынады, содан кейін инвестицияның баланстық құны сатып алынған күннен кейін инвестиция объектісінің таза активтеріндегі/капиталындағы инвестордың үлесін тануды көрсете отырып, ұлғайтылады немесе азаяды. Инвестордың инвестициялар объектісінің пайдасындағы немесе залалындағы үлесі инвестордың ағымдағы жылының қаржылық нәтижесінде танылады.

Инвестициялар объектісінен алынған төлемдер инвестициялардың баланстық құнын төмендетеді.

Баланстық құнды түзету инвестициялар объектісінің пайдасында немесе шығынында танылмаған инвестициялар объектісінің капиталындағы өзгерістер нәтижесінде туындайтын инвестициялар объектісіне инвестордың қатысу үлесіне барабар өзгерістерді есепке алу үшін қажет.

Оларға негізгі құралдарды қайта бағалау және бағамдық айырмашылықтарды көрсету нәтижесінде туындайтын өзгерістер жатады. Бұл өзгерістердегі инвестордың үлесі инвестордың таза активтерінде/капиталында жеке көрсетіледі.

Бюджеттік бағдарламалар әкімшілері инвестициялар объектісінің пайдасында (шығынында) қатысу үлесін мынадай жазбалармен көрсетеді:

пайда үлесі: 2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының дебеті және 6220 "Активтерді басқарудан алынатын өзге де кірістер" шотының кредиті бойынша, шығындар үлесі: 7320 "Активтерді басқару бойынша өзге шығыстар" шотының дебеті және 2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының кредиті бойынша.

Егер инвестиция объектісінің шығындарындағы инвестордың үлесі инвестициялардың баланстық құнына тең болса немесе асса, онда инвестор есептілікке өзінің болашақ шығындарының үлесін қосуды тоқтатады.

Егер нәтижесінде инвестициялар объектісі өз есептерінде пайда көрсетсе, инвестор өз пайдасын көрсетуді танылмаған шығындар үлесіне тең болғаннан кейін ғана қалпына келтіреді.

Мемлекеттік кәсіпорындардың алуға есептелген дивидендтері мен таза табысының бір бөлігінің аударымдарын көрсету мынадай жазбамен жүзеге асырылады: 1250 "Алынуға тиiстi қысқа мерзiмдi сыйақылар" шотының дебетi және 2120 "Ұзақ мерзiмдi қаржы инвестициялары" шотының кредитi. Сонымен бір қатарда мынадай жазба да жүргізіледі: 7120 "Бюджетке төленетiн төлем бойынша шығыстар" дебетi және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитi.

Үлестік қатысу әдісін қолданған кезде бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі квазимемлекеттік сектор субъектісінің ең соңғы қолжетімді қаржылық есептілігін пайдаланады.

Мемлекеттік мекеме мен квазимемлекеттік сектор субъектісінің есепті кезеңінің аяқталу күндері әртүрлі болған кезде, мемлекеттік мекеме немесе:

1) квазимемлекеттік сектор субъектісінің ең соңғы қаржылық есептілігін пайдаланады, онда олардың қаржылық есептілік күні мен мемлекеттік мекеменің қаржылық есептілік күні арасында болған елеулі операциялардың немесе оқиғалардың әсері ескеріледі.

2) квазимемлекеттік сектор субъектісінің ең соңғы қаржылық есептілігін пайдаланады, сондай-ақ есепті кезеңде жүргізілген операцияларды қамтиды:

бюджеттік бағдарламалардың әкімшісіне квазимемлекеттік сектор субъектілерін құруға немесе жарғылық капиталын толықтыруға бөлінген ақшалай қаражатты аудару;

бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің негізгі құралдарды квазимемлекеттік сектор субъектілерін құруға немесе жарғылық капиталын толықтыруға беруі;

"Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Мемлекеттік мүлік туралы заң) сәйкес жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің жарғылық капиталына мүліктік салым ретінде не "Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес бағалаушы жүргізген берілетін негізгі құралдарды бағалау нәтижелері бойынша бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің акционерлік қоғамдардың акцияларын сатып алуына ақы төлеуге негізгі құралдарды беру;

акциялардың мемлекеттік пакеттеріне, заңды тұлғаларға қатысу үлестеріне дивидендтер төлеу, мемлекеттік кәсіпорындардың таза табысының бір бөлігін аудару;

мемлекеттік кәсіпорындардың үй-жайларын, ғимараттарын, құрылыстарын материалдық-техникалық жарақтандыруға және күрделі жөндеуге ақша қаражатын аудару;

мемлекеттік кәсіпорындардың жарғылық капиталын толықтыруға бұрын берілген негізгі құралдарды бюджеттік бағдарламалардың әкімшісіне қайтару.

116. Егер мемлекеттік мекеме сандық иелену үлесі болса және бюджеттік инвестициялар объектісінде дауыстардың 20 немесе одан да көп пайызын тікелей немесе жанама иеленсе, онда мемлекеттің ұйымның (заңды тұлғаның) жарғылық капиталына мемлекеттің қатысуы арқылы жүзеге асырылған инвестициялардың нәтижесінде мемлекеттің елеулі ықпалы болады.

117. Мемлекеттік мекеменің елеулі ықпалының болуы төменде көрсетілген белгілердің бірімен немесе бірнешеуімен расталады:

1) инвестициялар объектісінің Директорлар кеңесіндегі немесе осыған ұқсас басқару органындағы өкілдігі;

2) дивидендтер немесе соған ұқсас төлемдер бойынша шешімдер қабылдауға қатысуды қоса алғанда, саясатты әзірлеу процестеріне қатысу;

3) инвестор мен инвестициялар объектісі арасындағы операциялар;

4) басқару персоналымен алмасу; немесе

5) маңызды техникалық ақпаратты ұсыну.

118. Мемлекеттік мекеме (инвестор ретінде) үлестік қатысу әдісін пайдалануды оның инвестициясы қауымдасқан ұйым немесе бірлескен кәсіпорын болуын тоқтатқан күннен бастап тоқтатады.

Егер қауымдасқан ұйымға салынған инвестиция бірлескен кәсіпорынға салынған инвестицияға айналса немесе бірлескен кәсіпорынға салынған инвестиция қауымдасқан ұйымға салынған инвестицияға айналса, мемлекеттік мекеме үлестік қатысу әдісін қолдануды жалғастырады және қалған үлесті қайта бағаламайды.

119. Мемлекеттік мекеменің үлестік қатысу әдісіне сәйкес қауымдасқан ұйымға немесе бірлескен кәсіпорынға инвестициялар бастапқы құн бойынша танылады, ал олардың баланстық құны сатып алынған күннен кейін инвестиция объектісінің пайдасындағы немесе шығынындағы инвестордың үлесін тануды көрсете отырып, ұлғаяды немесе азаяды. Оларға негізгі құралдарды қайта бағалау және бағамдық айырмашылықтарды көрсету нәтижесінде туындайтын өзгерістер жатады. Бұл өзгерістердегі инвестордың үлесі инвестордың таза активтерінде/капиталында жеке көрсетіледі.

120. Инвестиция ол қауымдасқан ұйым немесе бірлескен кәсіпорын болған күннен бастап үлестік қатысу әдісі бойынша ескеріледі. Инвестицияларды сатып алу кезінде инвестициялар объектісінің сәйкестендірілетін активтері мен міндеттемелерінің таза әділ құнындағы инвестициялар құны мен мемлекеттік мекеменің үлестерінің арасындағы кез келген айырма мынадай түрде ескеріледі:

1) егер мемлекеттік мекеме қауымдасқан ұйымға немесе бірлескен кәсіпорынға қатысты іскерлік беделді инвестицияның баланстық құнына енгізсе, осы іскерлік беделдің амортизациясына жол берілмейді;

2) инвестициялар объектісінің сәйкестендірілетін активтері мен міндеттемелерінің таза әділ құнындағы мемлекеттік мекеме үлесінің инвестиция құнынан асып кетуі инвестордың қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның инвестиция сатып алынған кезеңдегі пайдасындағы немесе шығынындағы үлесін айқындау кезінде түсімге енгізіледі.

Инвестордың қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның пайдадағы немесе шығындағы үлесін көрсету үшін сатып алғаннан кейін қажетті түзетулер орындалады. Осыған ұқсас, құнсызданудан (негізгі құралдардың немесе іскерлік беделдің құнсыздануынан) болған шығындарды есепке алу үшін сатып алынғаннан кейін қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның пайдасындағы немесе шығынындағы инвестордың үлесіне тиісті түзетулер жүргізіледі.

121. Үлестік қатысу әдісін қолдану кезінде мемлекеттік мекеме қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның ең соңғы қолжетімді қаржылық есептілігін пайдаланады. Мемлекеттік мекеменің және қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның есепті кезеңнің аяқталу күні әр түрлі болған кезде, мемлекеттік мекеме немесе:

1) үлестік қатысу әдісін қолдану мақсаттары үшін мемлекеттік мекеменің қаржылық есептілігі сияқты сол күнге қосымша қаржылық ақпаратты алады; немесе

2) қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның қаржылық есептілік күні мен мемлекеттік мекеменің қаржылық есептілік күні арасында болған елеулі операциялардың немесе оқиғалардың әсері ескерілген ең соңғы қаржылық есептілігін пайдаланады.

Мемлекеттік мекеменің қаржылық есептілігі ұқсас операциялар мен ұқсас жағдайлардағы оқиғалар үшін бірыңғай есеп саясатын пайдалана отырып дайындалды.

122. Егер қауымдасқан ұйым немесе бірлескен кәсіпорын ұқсас мән-жайлар кезінде орын алған ұқсас операциялар мен оқиғаларға қатысты мемлекеттік мекеменің есеп саясатынан ерекшеленетін есеп саясатын қолданса, қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның есеп саясатын, егер қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның қаржылық есептілігін мемлекеттік мекеме үлестік қатысу әдісін қолдану кезінде пайдаланса, мемлекеттік мекеменің есеп саясатына сәйкес келтіру мақсатында түзетулер жүргізеді. Егер инвестордың инвестициялық ұйым болып табылатын қауымдасқан ұйымда немесе бірлескен кәсіпорында үлесі болса, инвестор үлестік қатысу әдісін қолдану кезінде осы инвестициялық ұйымның қауымдасқан ұйымы немесе бірлескен кәсіпорны олардың бақыланатын ұйымдардағы үлесіне қолданатын әділ құн бағасын сақтайды.

123. Егер инвестордың қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның шығынындағы үлесі қауымдасқан ұйымдағы немесе бірлескен кәсіпорындағы оның үлесіне тең немесе одан асатын болса, онда инвестор одан әрі шығында өз үлесін тануды тоқтатады. Қауымдасқан ұйымдағы немесе бірлескен кәсіпорындағы үлес мемлекеттік мекеменің қауымдасқан ұйымға немесе бірлескен кәсіпорынға таза инвестицияларының бір бөлігін құрайтын мәні бойынша ұзақ мерзімді салымдармен бірге үлестік қатысу әдісін пайдалана отырып айқындалған қауымдасқан ұйымға немесе бірлескен кәсіпорынға инвестициялардың баланстық құнына сәйкес келеді.

124. Қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның пайдасын тануды қоса алғанда, үлестік қатысу әдісін қолданғаннан кейін мемлекеттік мекеме қауымдасқан ұйымға немесе бірлескен кәсіпорынға оның таза инвестицияларына қатысты құнсызданудан болатын қосымша шығындарды айқындау үшін қаржы құралдарын есепке алу талаптарын қолданады.

Мемлекеттік мекеме қауымдасқан ұйымдағы немесе бірлескен кәсіпорындағы таза инвестициялардың және құнсызданудан болатын осындай шығындар сомасының бөлігі болып табылмайтын үлесіне қатысты құнсызданудан болатын қосымша шығындарды тану қажеттілігін айқындау үшін қаржы құралдарын есепке алу жөніндегі талаптарды қолданады.

Қаржы құралдарын есепке алу жөніндегі талаптарды қолдану қауымдасқан ұйымға немесе бірлескен кәсіпорынға инвестициялардың құнсыздануы екенін көрсетсе, ақша қаражатын генерациялайтын активтердің құнсыздануы және қажет болған кезде ақша қаражатын генерациялайтын активтердің құнсыздануын есепке алуға қатысты талаптарды қолданады.

Ақша қаражатын генерациялайтын активтердің құнсыздануын есепке алуға қатысты талаптар ақша қаражатын генерациялайтын инвестицияларды пайдалану құндылығын айқындауды көздейді. Ақша қаражатын генерациялайтын инвестицияларды пайдалану құндылығын айқындау кезінде мемлекеттік мекеме:

1) қауымдасқан ұйымның немесе бірлескен кәсіпорынның операцияларынан түсетін ақша ағындарын және инвестициялардың түпкілікті шығуынан түсетін түсімдерді қоса алғанда, қауымдасқан ұйымнан немесе бірлескен кәсіпорыннан күтілетін болжанатын болашақ ақша ағындарының дисконтталған құнындағы өз үлесін; немесе

2) инвестициялардан немесе оларды түпкілікті сатудан алынған дивидендтерден немесе ұқсас төлемдерден күтілетін болжанатын болашақ ақша ағындарының дисконтталған құнын бағалайды.

Тиісті жорамалдар кезінде 2 (екі) әдіс бірдей нәтиже береді.

Ақша қаражатын генерацияламайтын активтердің құнсыздануын есепке алуға қатысты талаптар активтің өтелетін құны оның баланстық құнынан аз болған жағдайда баланстық құн активтің өтелетін құнына дейін азайтылуын көздейді. Өтелетін құн сатуға жұмсалған шығындарды және пайдалану құндылығын шегергендегі активтің әділ құнының ең үлкені болып табылады. Ақша қаражатын генерацияламайтын активті пайдалану құны активті пайдалы пайдаланудың қалған мүмкіндігінің дисконтталған құны ретінде анықталады. Пайдалы пайдаланудың қалған мүмкіндіктерінің дисконтталған құны ауыстырудың амортизацияланған құны әдісін, қалпына келтіру құны әдісін немесе пайдалы бірліктер әдісін пайдалана отырып бағаланады.

125. Қауымдасқан ұйымға немесе бірлескен кәсіпорынға инвестициялардың өтелетін сомасы, қауымдасқан ұйым немесе бірлескен кәсіпорын мемлекеттік мекеменің басқа да активтерінің ақша ағындарынан тәуелсіз жалғасатын қызметтен ақша ағындарын генерацияламайтын жағдайларды қоспағанда, әрбір қауымдасқан ұйым немесе бірлескен кәсіпорын бойынша жеке бағаланады.

126. Мемлекеттік мекеме негізгі құралды шарт бойынша сенімгерлік басқаруға берген кезде, негізгі құрал мемлекеттік мекеменің теңгерімінде есепке алынады. Негізгі құралдың амортизациясын мемлекеттік мекеме есептейді. Мемлекеттік мекеме сенімгерлік басқаруға берілген активті пайдаланудан түскен кірістерді және негізгі құралдың амортизациясы бойынша шығындарды көрсетеді.

127. Әдiл құн бойынша бағаланатын қаржы инвестицияларын есепке алу кезiнде белсендi нарықтағы олардың нарықтық белгiленген бағасы қаржы инвестицияларының әдiл құны болып табылады. Белсенді нарық болмаған кезде үлестік құралдарға салынатын қаржы инвестициялары құнсызданудан келетін шығындарды шегере отырып, өзіндік құны бойынша есепке алынады.

Әдiл құн бойынша бағаланатын қаржы инвестицияларының әдiл құнының өзгеруiнен болатын нәтиже былайша көрсетiледi:

әдiл құнның өзгеруiнен кiрiс: 1120 "Қысқа мерзiмдi қаржы инвестициялары" шотының дебетi және 6310 "Әдiл құнның өзгеруiнен түсетiн кiрiстер" шотының кредитi;

әдiл құнның өзгеруiнен шығыс: 7410 "Әдiл құнының өзгеруi бойынша шығыстар" шотының дебетi және 1120 "Қысқа мерзiмдi қаржы инвестициялары" шотының кредитi.

Сату үшiн қолда бар қаржы инвестицияларының әдiл құнының өзгеруiнен болатын нәтиже тiкелей таза активтердiң/капиталдың құрамында:

мыналар: 1120 "Қысқа мерзiмдi қаржы инвестициялары" шотының дебетi, 2120 "Ұзақ мерзiмдi қаржы инвестициялары" шотының дебеті және 5113 "Қаржылық инвестицияларын қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының кредитi ұлғайған кезде;

мыналар: 5113 "Қаржылық инвестицияларын қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының дебетi мен 1120 "Қысқа мерзiмдi қаржы инвестициялары", 2120 "Ұзақ мерзiмдi қаржы инвестициялары" шоттарының кредиті азайған кезде танылады.

128. Өтеуге дейін ұсталатын қаржы инвестицияларын амортизация құны бойынша есепке алу пайыздың тиімді ставкасы әдісін қолдана отырып, жүзеге асырылады.

Квазимемлекеттік сектор субъектілеріне берілген ұзақ мерзімді қарыздарды есепке алу тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісін қолдана отырып, амортизацияланған құн бойынша жүзеге асырылады.

Қаржылық актив немесе қаржылық міндеттеменің амортизацияланған құны – оған қаржылық актив немесе қаржылық міндеттеме бастапқы тану кезінде борыштың негізгі сомасын өтеуге төлемді шегере отырып, бастапқы құн мен өтеу сомасы арасындағы айырманы амортизациялау пайызының тиімді ставкасы әдісін пайдалана отырып жинақталған сомаға азайтылған немесе ұлғайтылған, сондай-ақ құнсыздануға (тікелей немесе бағалау резервінің шотын пайдалану жолымен) азайтылған соманы шегере отырып, өлшенген көлем.

Мемлекеттік мекеме бастапқы танығаннан кейін қаржылық міндеттемелер қаржылық нәтиже мен алынған қарыздарды мойындай отырып, әділ құн бойынша ескерілген қаржылық міндеттемелерді қоспағанда, пайыздың тиімді мөлшерлемесінің әдісін пайдалана отырып, амортизацияланған құны бойынша бағаланады.

Пайыздың тиімді ставкасы әдісі осы Қағидалардың "Дисконттау қағидаттары" бөлімінде қарастырылған.

129. Құнсыздану белгілері болған кезде есепті жылдың аяғында өткізілген түгендеу нәтижесі бойынша мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығына сәйкес құрылған түгендеу комиссиясының актісі негізінде есепте қаржы инвестицияларының құнсыздану фактісі тіркеледі. Түгендеу актісінде құнсыздану себептері (құнсызданудың объективті белгілерінің болуы) көрсетілуі тиіс.

Активтi алғаш танығаннан кейiн орын алған бiр немесе бiрнеше оқиғалар нәтижесiнде құнсызданудың объективтi белгiлерi болса және мұндай залалға әкеп соқтыратын оқиға сомасы сенімді бағалануы мүмкін болатын қаржы активі немесе қаржы активтерінің тобы бойынша күтілетін болашақ ақшалай ағындарға әсер ететін болса қаржы активi құнсызданады. Құнсыздануды тудырған бiрлi-жарым оқиғаны құнсызданудың себебi деп айтуға болмайды, өйткенi бiрнеше оқиғаның құрамдастырылған нәтижесi құнсызданудың себебi болып табылады.

Қаржы инвестицияларының құнсыздануының объективті белгілеріне инвесторға белгілі:

инвестиция объектісі тап болатын елеулі қаржы қиындықтары;

инвестиция объектісінің банкротталу ықтималдығы немесе қаржылық қайта ұйымдастырылуы;

шарттың бұзылуы, мәселен, төлемді немесе борыштың негізгі сомасын төлемеу немесе мерзімінің бұзылуы;

кредит берушінің борышкерге олар болмаса берілмейтін, қарыз алушының қаржылық қиыншылықтарына байланысты экономикалық немесе заңды жеңілдіктер беруі;

қаржылық қиындықтар себебі бойынша активтің осы түріне белсенді нарықтың жоғалуы туралы және басқа ақпарат жатады;

бастапқы танылғаннан кейін қаржы активтері бойынша күтілетін болашақ ақшалай қаражат сомасының төмендеуі туралы куәландыратын, байқалатын деректердің болуы.

130. Оның әділ құны сенімді бағалануы мүмкін болмағандықтан іс жүзіндегі құны бойынша есепке алынатын қаржы инвестициясының құнсыздануынан шығындардың объективтiк белгiлерi болған кезде, шығын шамасы ағымдағы нарық ставкасының пайызын қолдана отырып есептелген және осыған ұқсас қаржы инвестициялары үшiн белгiленген қаржы инвестициясының баланстық құны мен ақша қаражатының ұйғарылатын болашақ ағындарының дисконтталған құны арасындағы айырма ретiнде анықталады. Құнсызданудан мұндай шығындар керi айдауға (қалпына келтiруге) жатпайды.

Егер сату үшiн қолда бар қаржы активінің әдiл құны төмендеуі тікелей таза активтерінде/капиталында танылса және осы ретте активтің құнсыздануының объективтік куәлігі болса, онда таза активтерінде/капиталында танылған жинақталған залал таза активтерден/капиталдан алынып тасталуы және қаржы активін тану әлі тоқтатылмаған болса да қаржылық нәтижелер құрамында танылуы тиіс.

Таза активтерден/капиталдан алынып тасталған және қаржылық нәтижелер құрамында танылған жинақталған залал сомасы активті сатып алуға (алынған негізгі сома төлемдері мен амортизацияны шегере отырып) шыққан шығындар мен бұдан бұрын қаржылық нәтижелер құрамында танылған осы қаржы активінің құнсыздануынан келген залалды шегере отырып, ағымдағы әділ құны арасындағы айырманы білдіреді.

Қаржылық нәтижелер құрамында танылған құнсызданудан келген залалдар, сату үшiн қолда бар ретінде жіктелген үлестік құралға салынатын инвестициялар бойынша кезеңдегі қаржылық нәтижелер құрамында көрініс таба отырып, қалпына келтірілуі мүмкін емес.

Егер, амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын инвестицияларды өтеуге дейін ұсталатын құнсызданудан залалға ұшырағанына объективтік куәлік болса, онда залал сомасы активтің баланстық құны мен болашақ есепті ақша ағындарының (әлі шекпеген болашақ кредиттік залалдарды алып тастай отырып) дисконтталған құны арасындағы қаржы активі бойынша пайыздың бастапқы тиімді ставкасы бойынша дисконтталған айырма ретінде өлшенеді.

Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын, өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар құнсызданған кезде активтің баланстық құны тікелей немесе бағалау резерві арқылы азаяды. Залал сомасы осы ретте есепті кезеңнің қаржылық нәтижесінде танылады.

Бағалау резервінің шотын пайдалана отырып, өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар құнсыздануы мынадай жазбамен көрсетіледі: 7440 "Активтердiң құнсыздануынан түсетiн шығыстар" шотының дебетi және 1130 "Қысқа мерзiмдi қаржы инвестицияларының құнсыздануына арналған резерв", 2130 "Ұзақ мерзiмдi қаржы инвестицияларының құнсыздануына арналған резерв" шоттарының кредитi.

Егер келесі кезеңде құнсызданудан келген залал көлемі қысқарса және бұл қысқару құнсыздану танылғаннан (дебитордың кредит қабілеттілік рейтингі өсуімен бірге) кейін болған оқиғамен объективті түрде байланыстыру мүмкін болса, бұдан бұрын танылған құнсызданудан келген залалды не тікелей не бағалау резервінің шотын түзету жолымен қалпына келтіруге жатады. Мұндай реверсивтік жазба, қаржы активінің баланстық құны оның құнсыздануды қалпына келтіру күніне құнсыздану танылмағандай есептелген амортизацияланған құнынан асып кетуіне әкеп соқтырмауы тиіс. Реверсивтік жазбаның сомасы кезеңдегі қаржылық нәтиже құрамында танылған болуы тиіс.

131. Ішкі кредиттеу бойынша бюджеттік кредиттер беру кезінде шоттардың мынадай корреспонденциясы 1110 "Қысқа мерзiмдi берiлген қарыздар", 2110 "Берілген ұзақ мерзімді қарыздар" шотының дебетi және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шоттарының кредитi бойынша жүзеге асырылады.

Сонымен бір мезгілде берілген кредиттің сомасына бюджетпен есеп айырысулар бойынша берешек: 7120 "Бюджетке төленетiн төлем бойынша шығыстар" дебетi және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" шотының, 4130 "Өзге ұзақ мерзiмдi кредиторлық берешектер" шотының кредитi бойынша есептеледі.";

Берiлген кредиттер бойынша сыйақы есептеу 1250 "Алынуға тиiстi қысқа мерзiмдi сыйақылар" шотының дебетi және 6210 "Сыйақылар бойынша кiрiстер" шотының кредитi бойынша көрсетiледi.

Бiр мезгiлде 7120 "Бюджетке төленетiн төлем бойынша шығыстар" шотының дебетi және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитi бойынша бюджет алдында міндеттемелерді тану бойынша екінші жазба жүзеге асырылады.

Өзіндік құнымен есепке алынатын бюджеттік кредит бойынша негізгі берешекті өтеу мынадай жазбалармен жүргізіледі: 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетi бойынша және 4130 "Бюджет алдындағы ұзақ мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебетi бойынша және 1110 "Берілген қысқа мерзімді қарыздар", 2110 "Берілген ұзақ мерзімді қарыздар" шоттарының кредиті бойынша.

Бюджетке сыйақы төлеу жазбамен: 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті бойынша және 1250 "Алынуға тиiстi қысқа мерзiмдi сыйақылар" шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

132. Квазимемлекеттік сектор субъектілеріне бюджеттік кредиттер беру кезінде шоттардың мынадай корреспонденциясы 1110 "Қысқа мерзiмдi берiлген қарыздар", 2110 "Ұзақ мерзімді берілген қарыздар" және шотының дебетi және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шоттарының кредитi бойынша жүзеге асырылады.

Сонымен бір мезгілде берілген кредиттің сомасына бюджетпен есеп айырысулар бойынша берешек: 7120 "Бюджетке төленетiн төлем бойынша шығыстар" дебетi және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" шотының, 4130 "Өзге ұзақ мерзiмдi кредиторлық берешектер" шотының кредитi бойынша есептеледі.

Квазимемлекеттік сектор субъектілеріне ұзақ мерзімді кредит беру кезінде әділ құнның көрінісі шоттардың мынадай корреспонденциясында көрсетіледі:

әділ құн номиналды құннан аз болған жағдайларда:

7483 "Берілген қарыздарды бастапқы танудан шығыстар" қосалқы шотының дебеті бойынша 2150 "Берілген қарыздардың номиналды және әділ құны арасындағы оң айырма" шотының кредиті бойынша;

әділ құн номиналды құннан артық болған жағдайларда:

2160 "Берілген қарыздардың номиналды және әділ құны арасындағы теріс айырма" шотының дебеті бойынша 6383 "Берілген қарыздарды бастапқы танудан кірістер" қосалқы шотының кредиті бойынша.

Берiлген кредиттер бойынша сыйақы есептеу 1250 "Алынуға тиiстi қысқа мерзiмдi сыйақылар" шотының дебетi және 6210 "Сыйақылар бойынша кiрiстер" шотының кредитi бойынша көрсетiледi.

Бiр мезгiлде 7120 "Бюджетке төленетiн төлем бойынша шығыстар" шотының дебетi және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитi бойынша бюджет алдында міндеттемелерді тану бойынша екінші жазба жүзеге асырылады.

Бюджеттік кредит бойынша негізгі берешекті өтеу мынадай жазбалармен жүргізіледі: 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетi бойынша және 4130 "Бюджет алдындағы ұзақ мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебетi бойынша және 1110 "Берілген қысқа мерзімді қарыздар", 2110 "Берілген ұзақ мерзімді қарыздар" шоттарының кредиті бойынша.

Бюджетке сыйақы төлеу жазбамен: 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті бойынша және 1250 "Алынуға тиiстi қысқа мерзiмдi сыйақылар" шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

Есепті күндегі жағдай бойынша берілген қарыздардың номиналды және әділ құны (әділ құны номиналды құннан аз) арасындағы оң айырманың амортизациясы: 2150 "Берілген қарыздардың номиналды және әділ құны арасындағы оң айырма" шотының дебеті және 6210 "Сыйақылар бойынша кірістер"шотының кредиті бойынша есептеледі,

немесе 7310 "Сыйақылар бойынша шығыстар" шотының дебеті және 2160 "Берілген қарыздардың номиналды және әділ құны арасындағы теріс айырма"шотының кредиті бойынша берілген қарыздардың номиналды және әділ құны арасындағы теріс айырманың амортизациясы (әділ құны номиналдыдан артық).

133. Қаржылық есептілікте берілген қарыздарды тануды тоқтату мынадай:

қарыз алушы міндеттемелерді толық орындаған;

қарыз үмітсіз деп танылған (Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес) сәтте жүзеге асырылады.

134. Қаржылық құралға немесе оның қаржы міндеттемесі ретінде жіктелген құрауышқа қатысты пайыздар, дивидендтер, шығындар және пайдалар қаржылық нәтиже есебінде түсімдер немесе шығындар ретінде көрсетіледі.

135. Қаржы міндеттемелерін тануды тоқтату ол өтелген кезде, яғни шартта көрсетiлген мiндеттеме орындалғанда, жойылғанда немесе оның мерзiмi аяқталғанда жүргізіледі.

136. Тиісті бюджетке түскен сыртқы қарыздар 1046 "Республикалық бюджеттің ҚБШ", 1047 "Жергілікті бюджеттердің ҚБШ" қосалқы шотының дебеті және 3010 "Қысқа мерзімді алынған сыртқы қарыздар", 4010 "Ұзақ мерзімді алынған сыртқы қарыздар" шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

Республикалық бюджеттен жергілікті бюджеттерге түскен ішкі қарыздар 1047 "Жергілікті бюджеттердің ҚБШ" қосалқы шотының дебеті және 3020 "Қысқа мерзімді алынған ішкі қарыздар", 4020 "Ұзақ мерзімді алынған ішкі қарыздар" шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

137. Алынған қарыздар бойынша сыйақыны есептеудi 7310 "Сыйақылар бойынша шығыстар" шотының дебетi және 3250 "Төленуге тиiстi қысқа мерзiмдi сыйақылар" шотының кредитi бойынша көрсетедi. Сыйақы төлеу кезiнде мынадай жазба жүзеге асырылады: 3250 "Төленуге тиiстi қысқа мерзiмдi сыйақылар" шотының дебетi және Шоттар жоспары ақша қаражатының шоты тиiстi қосалқы шотының кредитi.

138. Қарыздар бойынша шығындар олар шығарылған кезеңнің шығыстары құрамында танылады.

139. Қаржы инвестициялары мен қаржы міндеттемелерінің талдамалы есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында және Бухгалтерлік құжаттаманың 292 нысанды кітабында әрбір түрі бойынша есепке алу тіркелімдерінде жүргізіледі.

6-тарау. Дебиторлық және кредиторлық берешекті есепке алу тәртібі

140. Шаруашылық операциялардың нәтижесінде қалыптасқан мемлекеттік мекеменің дебиторлық берешегі басқа мемлекеттік мекемелерді, заңды және жеке тұлғаларды қосқанда басқа тұлғалардан тиесілі сома ретінде анықталады.

141. Дебиторлық берешекті есепке алу үшін мынадай шоттар арналған:

1210 "Бюджеттік төлемдер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек";

1220 "Бюджетпен есеп айырысу бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек";

1230 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі";

1240 "Ведомстволық есеп айырысулар бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек";

1250 "Алынуға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар";

1260 "Қызметкерлердің және өзге де есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі";

1270 "Жал бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек";

1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер";

1290 "Күмәнді дебиторлық берешектер бойынша резерв";

1291 "Салықтық және салықтық емес түсімдер бойынша бюджетпен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек;

2210 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі";

2220 "Жал бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек";

2230 "Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешектер".

142. Шаруашылық операциялардың нәтижесінде қалыптасқан мемлекеттік мекеменің кредиторлық берешегі басқа мемлекеттік мекемелерді, жеке және заңды тұлғаларды қоса алғанда мемлекеттік мекеме басқа тұлғаларға төлеуі тиіс сома ретінде анықталады.

143. Кредиторлық берешекпен жасалатын операцияларды есепке алуға мынадай шоттар арналған:

3110 "Бюджеттен төленетін төлемдер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3120 "Бюджетке төленетін төлемдер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3130 "Бюджетпен есеп айырысу бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3140 "Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3220 "Ведомстволық есеп айырысулар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3230 "Стипендианттарға қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3240 "Қызметкерлердің және басқа да есеп беретін тұғалардың алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3250 "Төленуге тиісті қысқа мерзімді сыйақылар";

3260 "Жал бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3270 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3280 "Бюджетке түсетін салықтық және салықтық емес түсімдер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

4110 "Жеткізушілерге және мердігерлерге ұзақ мерзімді кредиторлық берешек";

4120 "Жал бойынша ұзақ мерзімді кредиторлық берешек";

4130 "Бюджет алдындағы ұзақ мерзiмдi кредиторлық берешектер".

144. Мемлекеттік мекеменің кредиторлық және дебиторлық берешектері активтер мен міндеттемелерді тану өлшемдерін сақтаған кезде актив немесе міндеттеме ретінде танылады.

145. 1210 "Бюджеттік төлемдер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының қосалқы шоттарында заңды тұлғаларға, оның ішінде шаруа (фермерлік) қожалықтарына трансферттер мен субсидиялар және жеке тұлғаларға трансферттер төлеу бойынша есеп айырысулар, сондай-ақ зейнетақылар мен жәрдемақыларды төлеу бойынша есеп айырысулар көрсетіледі.

Жеке тұлғаларға жоғарыда көрсетілген трансферттерді Қазақстан Республикасының бюджеттік заңнамасында белгіленген тәртіппен мемлекеттік мекемелер жүзеге асырады.

3111 "Жеке тұлғаларға трансферттер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотында:

әлеуметтік төлемдер және әлеуметтік көмек бойынша;

жұмысшылар мен қызметшiлерге еңбек мiндеттерiн атқаруына байланысты мертiгiп қалған жағдайда немесе денсаулығына басқаша зақым келгенде олардың шеккен зиянын Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес өтеу бойынша;

қаза тапқан, қайтыс болған әскери қызметшілердің ата-аналарына, асырап алушыларына, қамқоршыларына біржолғы төлемдер бойынша;

мерзімді қызмет әскери қызметшілеріне, әскери (арнайы) оқу орындарының курсанттарына демалысқа кеткен кезде төленетін азық-түлік үлесінің орнына ақшалай өтемақы бойынша;

әскери қызметшілерге тұрғын үйді ұстау бойынша шығыстарды және коммуналдық қызметтерді төлеуге берілетін ақшалай жәрдемақы;

жеке тұлғаларға басқа трансферттер бойынша есеп айырысу көрсетіледі.

Тиісті жылға арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген мөлшерде тұрғын үйді ұстау және коммуналдық қызметтер бойынша шығыстарды төлеуге ақшалай өтемақы алуға құқығы бар тұлғалар лауазымдарының тізбесіне сәйкес мемлекеттік мекемелер өтемақы сомасын есептеуді жүргізеді. Есеп айырысу-төлем ведомосі бойынша есептелген өтемақы сомасына мынадай жазба жүргізіледі: өтемақы төлеу кезінде 7140 "Өзге операциялық шығыстар" шотының дебеті және 3111 "Жеке тұлғаларға трансферттер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті – 3111 "Жеке тұлғаларға трансферттер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредиті.

Бюджеттік бағдарлама әкімшісі әлеуметтік төлемдер мен әлеуметтік көмекке мемлекеттік мекеме қызметкерлері болып табылмайтын жеке тұлғаларға трансферттер бойынша қаржыландыру түсімдері мынаны көрсетеді: 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті, 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті, және 6031 "Жеке тұлғаларға берілетін трансферттер бойынша кірістер" шотының кредиті;

мемлекеттік мекеме қызметкерлері болып табылмайтын жеке тұлғаларға әлеуметтік төлемдер мен әлеуметтік көмекке трансферттерді есептеу: 7210 "Трансферттер бойынша шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3111 "Жеке тұлғаларға трансферттер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

жеке тұлғаларға әлеуметтік төлемдер мен әлеуметтік көмекке трансферттерді есептеу: 7210 "Трансферттер бойынша шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3111 "Жеке тұлғаларға трансферттер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

Жеке тұлғаларға әлеуметтік төлемдер мен әлеуметтік көмекке трансферттерді аудару: 3111 "Жеке тұлғаларға трансферттер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелерді қабылдауға жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелерді қабылдауға жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шоттарының кредиті.

146. Бюджеттік бағдарлама әкімшісі жалпы сипаттағы трансферттер бойынша операцияларды мынадай түрде көрсетеді:

қаржыландырудың түсуі 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6035 "Жалпы сипаттағы трансферттер бойынша кірістер" шотының кредиті;

жалпы сипаттағы трансферттерді аудару 7240 "Жалпы сипаттағы трансферттер бойынша шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредиті.

Жоғары тұрған бюджеттің бюджеттік бағдарлама әкімшісі нысаналы трансферттер бойынша мынадай түрде көрсетіледі:

қаржыландыру түсімі 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6032 "Нысаналы ағымдағы трансферттер бойынша кірістер", 6033 "Нысаналы даму трансферттері бойынша кірістер" қосалқы шотының кредиті;

төмен тұрған бюджеттерге нысаналы трансферттерді аудару 1212 "Ағымдағы нысаналы трансферттер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1213 "Нысаналы даму трансферттері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредиті;

төмен тұрған бюджеттің бюджеттік бағдарламасы әкімшісінің есептері негізінде нысаналы трансферттерді есептен шығару 7210 "Трансферттер бойынша шығыстар" шотының дебеті және 1212 "Ағымдағы нысаналы трансферттер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1213 "Нысаналы даму трансферттері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

ағымдағы жылы төменгі бюджеттен пайдаланылмаған трансферттер сомасының түсімдері 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шот дебеті және 1212 "Ағымдағы нысаналы трансферттер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1213 "Нысаналы даму трансферттері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

147. Нысаналы трансферттердің пайдаланылмаған сомаларын бюджетке қайтару кезінде жоғары тұрған бюджеттің бюджеттік бағдарламалар әкімшісі мынадай жазба жүргізеді:

төмен тұрған бюджеттерден пайдаланылмаған нысаналы трансферттерді қайтару 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 1212 "Нысаналы ағымдағы трансферттер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1213 "Нысаналы даму трансферттері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шоттарының кредиті.

пайдаланылмаған нысаналы трансферттердің сомаларын бюджетке қайтару 3133 "Бюджет алдында өзге операциялар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешегі" шотының дебеті және 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының.

148. Бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті орган жергілікті өзін-өзі басқару трансферттері бойынша операцияларды былайша:

қаржыландыру түсімін 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6034 "Жергілікті өзін-өзі басқару трансферттері бойынша кірістер" шотының кредитін;

жергілікті өзін-өзі басқару ҚБШ-сына есепке жатқызу 7250 "Жергілікті өзін-өзі басқару трансферттері бойынша шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредитін көрсетеді.

149. Субсидиялар бойынша операцияларды мемлекеттiк мекеме мынадай тiзбектермен көрсетедi:

қаражатты алу: 1085 "Субсидиялар бойынша мiндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1094 "Субсидиялар бойынша мiндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебетi және 6040 "Субсидиялар төлемдерi бойынша қаржыландырудан түсетiн кiрiстер" кредитi;

жеке және заңды тұлғалар субсидиясын есептеу: 7230 "Субсидиялар бойынша шығыстар" шотының дебетi және 3114 "Жеке тұлғаларға субсидиялар бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек", 3115 "Заңды тұлғаларға субсидиялар бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитi;

жеке және заңды тұлғалар субсидиясын төлеу: 3114 "Жеке тұлғаларға субсидиялар бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек", 3115 "Заңды тұлғаларға субсидиялар бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1085 "Субсидиялар бойынша мiндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1094 "Субсидиялар бойынша мiндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредитi:

тиісті бюджеттік бағдарлама шеңберінде жеке кәсіпкерлік субъектілеріне мемлекеттік қаржылық көмек көрсету үшін қаржы агенттеріне субсидияларды аудару 1215 "Заңды тұлғаларға берілетін субсидиялар бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1085 "Субсидиялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1094 "Субсидиялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредиті бойынша жүргізіледі;

қаржы агентінің субсидиялау туралы есебінің негізінде субсидияны есептен шығару 7230 "Субсидиялар бойынша шығыстар" шотының дебеті және 1215 "Заңды тұлғаларға берілетін субсидиялар бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

150. Зейнетақылар мен жәрдемақыларды төлеуге қаржыландыру алуды халықты әлеуметтік қорғау саласында реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік орган 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" қосалқы шотының дебеті және 6010 "Ағымдағы қызметті қаржыландырудан алынатын кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетеді.

Зейнетақы жарналары мен зейнетақы төлемдері бойынша қызметті жүзеге асыратын заңды тұлғаға аударлыған қаражат 1216 "Зейнетақы жарналары мен зейнетақы төлемдері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Қаржыландырудың жеке жоспары бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредиті бойынша есепке алынады. Зейнетақылар мен әлеуметтік жәрдемақыларды төлеу бойынша жүргізілген шығыстар 7220 "Зейнетақылар мен жәрдемақыларды төлеу бойынша шығыстар" шотының дебеті және 1216 "Зейнетақылар мен жәрдемақыларды төлеу бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша есепке алынады.

151. Бюджетке салықтық және салықтық емес түсімдер, негізгі капиталды және мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түсетін түсімдер, трансферттер, бюджеттік кредиттер төлеу сомасы және қарыздар бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөніндегі дебиторлық берешекті есептеу үшін 1291 "Салықтық және салықтық емес түсімдер бойынша бюджетпен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының мынадай қосалқы шоттары арналған:

1292 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек",

1293 "Бюджетке түсетін салықтық емес түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек",

1294 "Негізгі капиталды және мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түскен түсімдер бойынша есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек";

1295 "Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан есеп айырысулар бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек".

Салықтық түсімдер бойынша дебиторлық берешекті есептеу салық төлеушілердің жеке шоттарының (бюджетке есептелген, азайтылған, түскен, қайтарылған сома) қорытынды операциялары бойынша жиынтық есебі негізінде жүргізіледі.

Салықтық емес түсімдер бойынша дебиторлық берешекті есептеу "Мемлекеттік қаржы бойынша есептілікті және статистиканы қалыптастыру, бюджеттердің атқарылуын талдау, талдау материалдарын дайындау" құрауышының "е-Қаржымині" ИААЖ талдау орталығы (ТО) кіші жүйесінен алынған түсімдер бойынша есептер негізінде жүргізіледі.

Корпоративтік табыс салығы (бұдан әрі – КТС) бойынша кірістер сомасын бағалауға арналған есептеуге салыстырмалы өткен кезең үшін аванстық төлемдер есептемесіне декларация бойынша КТС сомасына қатынасы ретінде коэффицентті қолданған жөн.

Бұл ретте, бухгалтерлік жазба жүргізіледі:

КТС бойынша кірісті 1292 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шот/қосалқы шот дебеті және 6081 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдерден алынатын кірістер" шотының кредиті бойынша есептеу;

Салық төлеушілер декларация тапсырғаннан кейін уәкілетті орган кірісті дербес шоттардың мәліметтері негіздемесіне сәйкес таниды және есептелген кірістерді есепті күнге жазады.

Бұл ретте бухгалтерлік жазба:

6081 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдерден алынатын кірістер" шотының дебеті және 1292 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының/қосалқы шотының кредиті бойынша декларация тапсырылғаннан кейін КТС бойынша есептелген кірістер түзетпесіне;

1292 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шоты/қосалқы шоты дебеті мен

6081 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдерден алынатын кірістер" шотының кредиті бойынша кейінгі кезеңге декларациялау негізінде кірісті есептеуге жазылады.

Қосылған құн салығы (бұдан әрі – ҚҚС) бойынша кірістер сомасын бағалау үшін есептеуге салық төлеушілердің есепті кезеңінің үшінші тоқсаны үшін декларациялар бойынша ҚҚС-нан кірістерді есептеу фактісін тіркейтін жеке шоттардағы жазбалар болып табылады. ҚҚС бойынша толық жылдық соманы көрсету үшін есептеуге төртінші тоқсан бойынша өткен жылдардың статистикасын пайдалана және алғашқы үш тоқсан үшін нақты деректерді түзете отырып, төртінші тоқсандағы ҚҚС бойынша кірістер сомасына қатысты бухгалтерлік бағалау қолданылады.

Бұл ретте:

төртінші тоқсандағы ҚҚС кірісін есептеуге 1292 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының/қосалқы шотының дебеті және 6081 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдерден алынатын кірістер" шотының кредиті бойынша бухгалтерлік жазба жазылады.

Дәл осындай тәсіл салық төлеушілердің (салық агенттерінің) жеке шоттары жүргізілетін, салық кезеңі күнтізбелік ай немесе күнтізбелік тоқсан белгіленген салық түсімдерінің басқа түрлеріне қолданылады (акциздер, пайдалы қазбаларды өндіруге арналған салық, ойын бизнесіне арналған салық).

Салық төлеушілердің (салық агенттерінің) жеке шоттары жүргізілмейтін бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша кірістер (мемлекеттік баж, алым, төлемдер) Қазақстан Республикасының салықтық заңнамасына сәйкес төленген сәтте танылады.

Салықтық емес түсімдер мен негізгі капиталды сатудан, мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түскен түсімдер бойынша кірісті уәкілетті орган төленген сәтте танылады.

152. Салық төлеушілердің салықтық және салықтық емес төлемдері бойынша есеп айырысулары жөніндегі кредиторлық берешекті есепке алу үшін 3280 "Бюджетке түсетін салықтық және салықтық емес түсімдер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының мынадай қосалқы шоттары арналған:

3281 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3282 "ҚҚС төлеу жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3283 "ҚҚС қайтару жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3284 "Бюджетке түсетін салықтық емес түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

3285 "ЕАЭО-ға мүше-мемлекеттер алдындағы бөлінетін кеден баждары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек".

Қазақстан Республикасында аккредиттелген дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктерге ҚҚС бойынша кредиторлық берешекті есептеу Қазақстан Республикасында аккредиттелген дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктердің жиынтық ведомосы (тізілімі) негізінде жүргізіледі, 7260 "Бюджетке түсетін түсімдерді азайту жөніндегі шығыстар" шотының дебеті және 3282 "ҚҚС төлеу жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек" кредиті бойынша ескеріледі.

Бұл ретте, ҚҚС сомасын есептеу кезінде қайтаруға: 3282 "ҚҚС төлеу жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3283 "ҚҚС қайтару жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

ҚҚС сомасының қайтарымы төлем тапсырмасы бойынша және салық органының өкімі бойынша 3283 "ҚҚС қайтару жөнінде қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті бойынша және 1046 "Республикалық бюджеттің ҚБШ" қосалқы шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

153. Жергілікті бюджеттерді атқару жөніндегі уәкілетті органдар есепті кезеңнің аяғында күмәнді салық берешегі бойынша резервті жасайды.

Банкроттардың және мәжбүрлеп таратылатын өзге де тұлғалардың салық берешегін қоса алғанда, күмәнді салық берешегі бойынша резервтер құру, оған қатысты мемлекеттік кіріс органдары мәжбүрлеп өндіріп алудың барлық шараларын қабылдаған салық берешегі жөніндегі шығыстарды есепке алуға арналған 7451 "Салық берешегі бойынша резерв құру жөніндегі шығыстар" шотының дебеті және 1290 "Күмәнді дебиторлық берешектер бойынша резерв" шотының кредиті бойынша бухгалтерлік жазба жүргізіледі.

154. Күмәнді салық берешегін қайтаруды жүзеге асыру кезінде резервті құру бойынша есепті кезең ішінде танылған шығыс мынадай тізбекпен көрсетіледі: 1290 "Күмәнді дебиторлық берешектер бойынша резерв" шотының дебеті және 7451 "Салық берешегі бойынша резервті құру жөніндегі шығыстар" шотының кредиті".

155. Стипендия төлеу жөніндегі операциялар мынадай жолдамалармен көрсетіледі:

мемлекеттік мекеменің стипендия төлеуге қаржыландыру алуы: 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6010 "ағымдағы қызметті қаржыландырудан түсетін кірістер" шотының кредиті;

стипендияны есептеу: 7021 "Стипендиаттардың шетелде оқуына ақы төлеу", 7022 "Стипендиялар" шотының дебеті және 3230 "Стипендиаттарға қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті;

оқу орнының стипендия төлеуі, сондай-ақ: 3230 "Стипендиаттарға қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының, 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті.

156. Бюджеттік бағдарламалар әкімшісі ұзақ мерзімді активтерді сатып алу үшін мемлекеттік кәсіпорындарды өтеусіз қаржыландыру бойынша операцияларды және күрделі сипаттағы шығындарды жүзеге асыруды шоттардың мынадай корреспонденцияларымен көрсетеді:

ақшалай қаражатты аудару кезінде: 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының дебеті және 1081 "Қаржыландырудың жеке жоспары бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1091 "Қаржыландырудың жеке жоспары бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1041 "Қайырымдылық көмек ҚБШ", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ", 1050 "Шетелдік валютадағы шот" қосалқы шоттарының кредиті;

ақшалай қаражатты мақсатты пайдалану үшін мемлекеттік кәсіпорындардан тиісті растайтын құжаттарды алу кезінде: 2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының дебеті және 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының кредиті.";

157. Бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган есепті кезеңнің соңында қарыз шарттары шеңберінде өз міндеттемелерін орындамаған мемлекеттік кепілдік алушылардың күмәнді берешегі бойынша резерв жасайды.

Бұл ретте, қарыз шарттары шеңберінде өз міндеттемелерін орындамаған мемлекеттік кепілдік алушылардың күмәнді берешегі бойынша резервтер құру бойынша шығыстарды есепке алу үшін 7453 "Мемлекеттік кепілдіктер алушылардың күмәнді берешегі бойынша резервтерді құру бойынша шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 2140 "Кредиттік шығындар резерві" шотының кредиті бойынша бухгалтерлік жазба жүргізіледі.

158. Мемлекеттік кепілдіктерді алушылардың күмәнді берешегін қайтаруды жүзеге асыру кезінде есепті кезең ішінде танылған резервті құру бойынша шығыс мынадай жолдармен қалпына келтіріледі: 2140 "Кредиттік шығындар резерві" шотының дебеті және 7453 "Мемлекеттік кепілдіктер алушылардың күмәнді берешегі бойынша резервтерді құру бойынша шығыстар" қосалқы шотының кредиті.

159. Мемлекеттік мекеме бюджет кірісі болып табылатын сома бойынша:

бюджеттің кірісіне өткізуге жататын активтерді және басқа материалдық құндылықтарды сатудан түскен сома;

кінәлі тұлғаларға жатқызылған және бюджет кірісіне тапсыруға жататын материалдық құндылықтар мен ақша қаражатының анықталған жетіспеушіліктері;

өткен қаржы жылдары пайда болған дебиторлық берешекті қайтару сомасы;

жаңа қаржы жылында бюджеттік шоттарға мемлекеттік мекемелер қайтаратын өткен қаржы жылындағы пайдаланылмаған бюджет қаражатының сомасы;

өзге түсімдер бойынша бюджетпен есеп айырысуды жүргізеді.

160. Бюджетпен есеп айырысу бойынша туындаған сома 3130 "Бюджетпен есеп айырысу бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шоты қосалқы шоттарының кредитіне жазылады, бюджет кірісіне тиісті соманы аудару шамасына қарай – осы шоттың дебетіне жазылады.

Активтерді сатудан түскен қаражат бойынша бюджет алдында мемлекеттік мекеменің міндеттемелерін есептеу мынадай жазбамен көрсетіледі: 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3131 "Активтерді сатудан түсетін кіріс бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті; берешекті өтеу 3131 "Активтерді сатудан түсетін кіріс бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының ақша қаражатының тиісті қосалқы шотының/шотының 1231 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

161. Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатудан түскен ақшаның түсімі мен жұмсалуы жоспарында көзделген сомадан тыс түскен қаражат бойынша бюджет алдындағы міндеттеме мынадай жазбамен көрсетіледі: 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3132 "Тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді өткізуден түсетін кірістер бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті; ал бюджетке қаражатты аудару: 3132 "Тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді өткізуден түсетін кірістер бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының кредиті.

162. Анықталған жетіспеушіліктер мен талан-тараж етулер тексеру немесе тексеріс актісінде көрсетілген сомада кінәлі тұлғаларға жатқызылады және анықталған жетіспеушіліктер мен талан-тараж етулер бойынша қызметтік тексерулер жүргізгеннен кейін 5 күнтізбелік күн ішінде материалдар кінәлілік дәрежесін анықтау үшін тергеу органдарына беріледі. Алынған сот шешімі негізінде кінәлілік дәрежесі дәлелденген кезде кінәлі тұлғаларға жатқызылған сома нақтыланады.

Жетіспеушіліктер мен талан-тараж етуден келтірілген зиян айқындалған кезде зиянды анықтаған күндегі материалдық құндылықтардың құнына сүйенген жөн.

163. Түгендеу барысында анықталған ұзақ мерзімді активтердің, қорлардың және басқа активтердің жетіспеушілігі қызметтік тергеу аяқталғанша және кінәлілік дәрежесі анықталғанша материалдық жауапты адамға жатқызылады және есепке алуда мына корреспонденциялармен көрсетіледі:

кейіннен есептен шығару тәртібі анықталғанға дейін жетiспеушiлiгі анықталған кезде 1280 "Өзге қысқа мерзiмдi дебиторлық берешектер" шотының дебетi, 1300 "Қорлар" шотының қосалқы шоттары, ұзақ мерзiмдi активтердiң және басқа активтердің шоттары, анықталған жетіспеушілікті есептен шығару тәртібі белгілі болғаннан кейін осы жазба жойылады;

кiнәлi тұлға есебiнен жетiспеушiлiктi есептен шығару 1262 "Қызметкерлердiң өзге есеп айырысу түрлерi бойынша қысқа мерзiмдi дебиторлық берешегi" қосалқы шотының дебетi, 1280 "Өзге қысқа мерзiмдi дебиторлық берешектер" шотының дебетi және 6360 "Өзге кiрiстер" шотының кредитi және бір мезгілде 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитi;

қорлар бойынша жетіспеушілікті анықтау кезінде дебет бойынша 7460 "Басқа шығыстар" шоты көрсетіледі және кредит бойынша 1300 "Қорлар" шоты көрсетіледі, активтердің басқа түрлері бойынша жетіспеушілікті анықтау кезінде активтердің жетіспейтін активтердің түрлерін шығару бойынша шоттар корреспонденциясы жүзеге асырылады;

мемлекеттік мекеме арқылы бюджет кірісіне ақша қаражатының түсуі 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының дебеті және 1262 "Қызметкерлердің өзге есеп айырысу түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының кредиті, бір мезгілде 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті;

бюджет кірісіне ақша қаражатының түсуі 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1262 "Қызметкерлердің өзге есеп айырысу түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының кредиті.

164. Өткен қаржы жылдарында пайда болған дебиторлық берешек сомасын қайтарған жағдайда жазбалар (бір мезгілде) жүзеге асырылады:

дебиторлық берешек сомасы есепте болған кезде: 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының дебеті және дебиторлық берешектің тиісті шотының кредиті; 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті; 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті;

бұрын есептен шығарылған дебиторлық берешек қалпына келтіруге жатады: дебиторлық берешектің тиісті шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті; 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының дебеті және дебиторлық берешектің тиісті шотының кредиті; 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті; 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті.

165. Қызметкерлердің еңбек ақысынан ұсталынған, Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген тәртіппен жүргізілген жеке табыс салығы сомасын бюджетке аудару 3121 "Жеке табыс салығы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиісті қосалқы шотының, 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

166. Бюджетке әлеуметтік салық төлеген кезде 3122 "Әлеуметтік салық бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шоты дебеттеледі және ақша қаражаты шотының тиісті қосалқы шоты кредиттеледі.

167. Бюджетке қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем сомасын, мемлекеттік баж бойынша және басқа төлемдер бойынша төлем сомасын есептеу мынадай жазбамен жүргізіледі: 7140 "Өзге операциялық шығыстар" шотының дебеті және 3123 "Қоршаған ортаға жағымсыз әсер еткені үшін төлемақы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3124 "Бюджетке өзге салықтар және басқа да міндеттемелер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

Есептелген соманы аудару мынадай тізбекпен көрсетіледі: 3123 "Қоршаған ортаға жағымсыз әсер еткені үшін төлемақы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3124 "Бюджетке өзге салықтар және басқа да міндеттемелер бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Ақша қаражаты және олардың баламалары" бөлімшесі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті.

168. Қызметкерлердің әлеуметтік сақтандыруға аударымдары Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексінде (бұдан әрі – Әлеуметтік кодекс) көзделген мөлшерде жүргізіледі.

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына міндетті әлеуметтік есептеулер сомасын есептеу мынадай жазбалармен жүзеге асырылады: 3122 "Әлеуметтік салық бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3141 "Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына міндетті әлеуметтік аударымдар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті; 3141 "Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына міндетті әлеуметтік аударымдар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспарына бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының кредиті.

Мемлекеттік мекеме әлеуметтік салықты есептеуді мынадай жазбамен көрсетеді: 7040 "Әлеуметтік салыққа арналған шығыстар" шотының дебеті және 3122 "Әлеуметтік салық бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

169. Қызметкерлерге уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу мынадай жазбамен көрсетіледі: 3244 "Уақытша еңбекке жарамсыздығы жөнінде қызметкерлерге әлеуметтік жәрдемақы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті. Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша есептелген жәрдемақы сомасына әлеуметтік салық бойынша берешектің азаюы мынадай жазбамен көрсетіледі: 3122 "Әлеуметтік салық бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3244 "Уақытша еңбекке жарамсыздығы жөнінде қызметкерлерге әлеуметтік жәрдемақы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті. Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы төлеу Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында белгіленген нормалар шегінде жүзеге асырылады.

170. Қызметкерлердің табыстарынан міндетті зейнетақы жарналарын ұстау 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3142 "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" коммерциялық емес акционерлік қоғамына (бұдан әрі – "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ) төленетін зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Қосымша белгіленген зейнетақы жарналарын есептеу мынадай жазбамен көрсетіледі: 7033 "Қосымша белгіленген зейнетақы жарналарына арналған шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3142 "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на төленетін зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

"Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на төленетін міндетті және қосымша зейнетақы жарналарын аудару 3142 "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на төленетін зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ", 1045 "Нысаналы қаржыландыру ҚБШ" тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

171. Жұмыс берушінің "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на Әлеуметтік кодексіне сәйкес мемлекеттік мекемелер жүргізген міндетті зейнетақы жарналарын есептеу 7032 – "Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарына арналған шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3144 – "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешегі" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-ға аудару 3144 – "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешегі" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ", 1045 "Нысаналы қаржыландыру ҚБШ" тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

172. "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын есептеу мынадай: 7031 "Міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарына арналған шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3145 "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті жазбасымен көрсетіледі.

"Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-қа міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын аудару 3145 "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-қа кәсіптік зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ", 1045 "Нысаналы қаржыландыру ҚБШ" тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

173. Басқа төлемдерді есептеу бойынша операцияларда:

автокөлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамалық актілерінде белгіленген көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндеттісақтандыруға арналған міндетті төлемдер және өзге де операциялар: есептеу – 7050 "Міндетті сақтандыруға арналған шығыстар" шотының дебеті бойынша және 3143 "Өзге де міндетті және ерікті төлемдер бойынша өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша; аудару - 3143 "Өзге де міндетті және ерікті төлемдер бойынша өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" тиісті қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

ерікті төлемдер: есептеу – 7140 "Өзге операциялық шығыстар" шотының дебеті бойынша және 3143 "Өзге де міндетті және ерікті төлемдер бойынша өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша; аудару – 3143 "Өзге де міндетті және ерікті төлемдер бойынша өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспарына бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

174. Қызметкерлердің кірістерінен міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жарналарын ұстап қалу 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебеті және 3152 "Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға жарналар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Мемлекеттік медициналық сақтандыру қорына міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жарналарын аудару 3152 "Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға жарналар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ", 1045 "Нысаналы қаржыландыру ҚБШ" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

175. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға мемлекеттік мекемелердің аударымдарын есептеу 7150 "Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға арналған шығыстар" шотының дебеті және 3151 "Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға аударымдар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға арналған аударымдардың сомасын Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына аудару 3151 "Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға аударымдар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспарына бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ", 1045 "Нысаналы қаржыландыру ҚБШ" қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

176. 1230 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң қысқа мерзiмдi дебиторлық берешегi" және 2210 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң ұзақ мерзiмдi дебиторлық берешегi" шоттарының қосалқы шоттарында тапсырыс берушiлермен олар үшiн орындалған жұмыстар немесе көрсетiлген қызметтер үшiн, өндiрiстiк оқу процесiнде кәсiптiк техникалық мектептердiң оқушылары орындаған сатылған дайын бұйымдар мен жұмыстар үшiн есеп айырысулар, сондай-ақ балалардың музыка мектептерiнде оқығаны үшiн, мектеп-интернаттарда тәрбиеленушiлердi ұстағаны үшiн, нысанды киiм-кешек үшін, мектептердiң жанындағы интернаттарда балалардың тамағы үшiн есеп айырысулар ескерiледi.

Көрсетілген қосалқы шоттардың дебетіне көрсетілген қызметтер, оқу-өндірістік шеберханалар әзірлеген сатылған дайын бұйымдар құны, мемлекеттік мекемелерде оқу орнының оқушылары орындаған жұмыстар үшін оқу орнының оқушыларына төлеуге жататын сыйақы сомасы және оқу базасын кеңейтуге, оқушылардың, балалар спорт мектептерінің, бастауыш суретшілер мектептерінің, мәдениет және өнер өкілдерінің мәдени-тұрмыстық қызмет көрсетуін жақсартуға филантропиялық қызметтен және (немесе) демеушілік қызметтен және (немесе) меценаттық қызметтен және (немесе) кіші отанға қолдау көрсету жөніндегі қызметтен түскен сома және басқа сомалар жазылады, бұл ретте 6110 "Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өткізуден алынатын кірістер", 6050 "Қайырымдылық көмектен алынатын кірістер" шоты кредиттеледі.

Мемлекеттік мекеменің ақылы қызметтерінен түскен сома 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының дебеті және 1230 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 2210 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі" шоттарының тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

177. Мектеп-интернаттарда және мектеп жанындағы интернаттарда балаларды ұстауға төлемді есептеу мынадай жазбамен көрсетіледі: 1232 "Төлемдердің арнайы төлем түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 6110 "Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өткізуден алынатын кірістер" шотының кредиті.

Балаларды күтіп-ұстауға төлемнің түсуі: 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының, 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының дебеті және 1232 "Төлемдердің арнайы төлем түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

Мектепке дейінгі балалар мекемелерінде балаларды күтіп-ұстағаны үшін төлемді қайтару және ата-аналар алдындағы берешекті өтеу: 1232 "Төлемдердің арнайы төлем түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының, 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шотының кредиті; бір мезгілде қайтару сомасына сатудан кірістің азаюы 6110 "Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өткізуден алынатын кірістер" шотының дебеті және 1232 "Төлемдердің арнайы төлем түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша жүзеге асырылады.

178. 3210 "Жеткiзушiлерге және мердiгерлерге қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" және 4110 "Жеткiзушiлерге және мердiгерлерге ұзақ мерзiмдi кредиторлық берешек" шоттарында қорларды жеткiзу және қайта өңдеу жөнiндегi шығыстарды қоса алғанда сатып алынған қорлар, ұзақ мерзiмдi активтер, қабылданған жұмыстар мен тұтынылған қызметтер үшiн өнiм берушiлермен және мердiгерлермен есеп айырысу ескерiледi.

179. Өнім берушілермен және мердігерлермен есеп айырысулар бойынша 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" және 4110 "Жеткізушілерге және мердігерлерге ұзақ мерзімді кредиторлық берешек" шоттарының дебетіне төленген шоттардың сомасы жазылады, бұл ретте 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиісті қосалқы шотының, 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" шотының қосалқы шоты кредиттеледі.

180. Мердігер орындаған жұмыстардың, қорлар түсімінің, ұзақ мерзімді активтердің сомасына 2411 "Аяқталмаған құрылыс", 1310 "Материалдар", 1340 "Тауарлар", 2300 "Негізгі құралдар", 2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік", 2600 "Биологиялық активтер", 2710 "Материалдық емес активтер" қосалқы шотының дебетіне және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 4110 "Жеткізушілерге және мердігерлерге ұзақ мерзімді кредиторлық берешек" шоты қосалқы шотының кредитіне жазба жүргізіледі.

181. Мемлекеттiк мекемелер 1240 "Ведомстволық есеп айырысулар бойынша қысқа мерзiмдi дебиторлық берешек" және 3220 "Ведомстволық есеп айырысулар бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" шоттарының қосалқы шотында ведомстволық есептер бойынша есеп айырысуларды ескередi.

182. 3271 "Ақшаны уақытша орналастыру бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотында мемлекеттік сатып алу саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес заңды немесе жеке тұлғалар белгілеген жағдайлар туындағанда тиісті бюджетке немесе үшінші тұлғаларға ол ақша қайтарылады немесе аударылады деген шарт негізінде мемлекеттік мекемеге түскен сома ескеріледі.

183. 3271 "Ақшаны уақытша орналастыру бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитіне мемлекеттік мекеменің уақытша иелігіне түскен сома жазылады, бұл ретте 1043 "Ақшаны уақытша орналастыру ҚБШ" қосалқы шоты, 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шоты дебеттеледі, ал осы қосалқы шоттың дебетіне тағайындау бойынша шоттан аударылған немесе берілген сома жазылады.

Бұдан басқа 3271 "Ақшаны уақытша орналастыру бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотында сотталған және тергеуге алынған-сотталған тұлғалардан алынған сома мен олардың жеке ақшасы есепке алынады, 3271 "Ақшаны уақытша орналастыру бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетiне сотталған және тергеуге алынған-сотталған тұлғалардың жеке ақшасы мен олардан алынған сома, атқару парақтары бойынша сотталғандардың еңбекақысынан, зейнетақысынан, жәрдемақысынан және өзге кiрiстерiнен ұсталған сома, сондай-ақ сотталғандар Қазақстан Республикасының бюджет және қылмыстық-атқарушылық заңнамасында көзделген шығындарға пайдаланған қаражат жазылады, бұл ретте 3242 "Атқарушы құжаттар бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешектер" қосалқы шоттары мен өзге тиісті шоттар кредиттеледi. 3271 "Ақшаны уақытша орналастыру бойынша қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитiне сотталған және тергеуге алынған-сотталған тұлғалардың есептiк шотына есептелген еңбекақы, зейнетақы, жәрдемақы мен өзге кiрiстер жазылады, бұл ретте 3273 "Өзге қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шоты дебеттеледi.

184. Шарттар мен біржолғы тапсырыстар бойынша жұмыс үшін төленетін есептелген қаламақы сомасы 3273 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер" қосалқы шотының кредитіне жазылады, бұл ретте 7140 "Өзге операциялық шығыстар" қосалқы шоты дебеттеледі.

Қаламақыны төлеу 3273 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер" қосалқы шотының дебеті және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" шоты қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

185. Сыртқы қарыздар есебінен қаржыландырылатын жобалар бойынша консультант қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу және қосымша ақы төлеу сыртқы қарыздардың қаражатынан сыйақы (қаламақылар) төлеу жолымен жүргізіледі. Есептелген сыйақылардың (қаламақылардың) сомасына 3273 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер" қосалқы шотының кредитіне және 7140 "Өзге операциялық шығыстар" шотының дебетіне жазба жүргізіледі.

Төленген сыйақылардың сомасы 3273 "Өзге қысқа мерзiмдi кредиторлық берешектер" қосалқы шотының дебетi және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының, 1060 "Арнайы шот" шоты қосалқы шотының кредитi бойынша көрсетiледi.

186. Республикалық және жергілікті бюджеттердің қараджаты есебінен тауарларды (жұмыстар мен қызметтерді) сатып алуға жасасқан азаматтық-құқық мәмілелердің шарттарын орындау Бюджетті атқару ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады.

187. Мемлекеттiк мекеме дебиторлармен есеп айырысуды түгендеу қорытындысы бойынша сатып алушылармен және тапсырыс берушiлермен шарттар бойынша күмәндi берешектi өндiрiп алу жөнiндегi жұмыс нәтижелерiн ескере отырып, түгендеу комиссиясы актiсiне сәйкес қабылданған мемлекеттiк мекеме басшысы шешiмiнiң негiзiнде есептi кезеңнiң аяғында тауарларға, жұмыстарға және көрсетiлетiн қызметтерге ақы төлеу немесе жеткiзудiң мерзiмi өтуi туындаған кезде резерв құрады:

180 күннен 1 жылға дейін – берешек сомасынан 50 %-ы мөлшерінде;

1 жылдан астам - берешек сомасынан 100 %-ы мөлшерінде.

Күмәнді берешектер бойынша резерв құру мынадай тізбекпен көрсетіледі: 7452 "Резервтерді құру жөніндегі шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 1290 "Күмәнді дебиторлық берешектер бойынша резерв" шотының кредиті.

188. Егер кейін, күмәндіге жатқызылған дебиторлық берешектің қайтарылуы жүзеге асырылса, онда күмәнді дебиторлық берешек бойынша резервтер құру жөнінде бұрын танылған шығысты мынадай тізбекпен қалпына келтірген жөн: 1290 "Күмәнді дебиторлық берешектер бойынша резерв" шотының дебеті және 7450 "Резервтерді құру бойынша шығыстар" шотының кредиті.

189. Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен шарттар бойынша үмітсіз дебиторлық берешекті есептен шығару мынадай тізбектермен көрсетіледі:

егер бұрын күмәндi берешекке резерв құрылса – тепе-тең құрылған резервке 1290 "Күмәндi дебиторлық берешектер бойынша резерв" шотының дебетi және үмiтсiз берешек қосалқы шотының кредитi;

егер күмәндi берешекке резерв болмаса – шығыстарға 7140 "Өзге операциялық шығыстар" шотының дебетi және үмiтсiз берешектiң тиiстi қосалқы шоттарының кредитi.

190. Дебиторлармен және кредиторлармен есеп айырысуды түгендеу нәтижелері бойынша мынадай:

1) дебиторлық берешек:

өндіріп алуға сот бас тартқан, оның ішінде талап ету уақытының өтіп кету себебі бойынша;

мүліктің жетіспеуіне байланысты борышкерді таратқан кезде қанағаттандырылмаған, сондай-ақ тарату балансын бекіткенге дейін кредит беруші мәлімдемеген;

егер міндеттеме борышкердің қайтыс болуына байланысты тоқтатылса, егер атқару борышкердің жеке қатысуысыз жүргізіле алмаса немесе міндеттеме борышкердің жеке басына басқаша ажыратусыз байланысты болса;

төрелік шешімдерінің не тараптар арасында дауды бейбіт реттеу туралы келісім жасасу негізінде;

Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 26-бабының 7-тармағына сәйкес оқудан шығарылған курсанттар мен кадеттерден мемлекет кірісіне қаражат өндіріп алу мәселелері бойынша 2018 жылғы 1 қаңтарға дейін заңды күшіне енген сот актілері бойынша қозғалған атқарушылық іс жүргізуді тоқтату негізінде жүзеге асырылады;

2) кредиторлық берешек:

кредитор таратылған жағдайда;

кредитор қарызды кешкен жағдайда, егер борыштан босату туралы шешімді кредит беруші мүліктің меншік иесі немесе ол уәкілеттік берген тұлға қабылдаса;

мемлекеттік мекемеден өндіріп алуға сот бас тартса, оның ішінде талап ету мерзімінің өтіп кету себебінен есептен шығаруға жатады.

Мемлекеттік мекеменің басшысы есеп айырысуларды түгендеу актісін (онда басшының бұйрығына сәйкес комиссия құрамы, дебиторлардың және кредиторлардың атауы, берешектің сомасы, пайда болуын уақыты мен себебі көрсетіледі), сондай-ақ түгендеу комиссиясы хаттамасының негізінде бұл туралы 10 (он) күн мерзімде бюджеттік бағдарламалар әкімшісіне хабарлай отырып, дебиторлық және кредиторлық берешекті есептен шығару туралы шешім қабылдайды.

Есептеп шығарылған дебиторлық берешек 04 "Төлеуге қабілетсіз дебиторлардың есептен шығарылған берешегі" баланстан тыс шотына көшіріледі.

191. Үмітсіз кредиторлық берешекті есептен шығару (бұған объективті жағдайлар болған кезде) мынадай тізбекпен көрсетіледі: кредиторлық берешектің тиісті қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті.

192. Есепті кезеңнің аяғына өтелмеген, шетел валютасында берілген және ақша қаражатымен алуға/өтеуге жататын дебиторлық немесе кредиторлық берешек валюта айырбастаудың түпкілікті бағамы бойынша шетел валютасын қайта есептеу жолымен Қазақстан Республикасының ұлттық валютасында көрсетіледі.

193. Тұрғын үй қатынастары туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тұрғын үй төлемдерін есептеу 7140 "Өзге операциялық шығыстар" шотының дебеті және 3273 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Тұрғын үй төлемдерін қызметкердің арнайы шотына аудару кезінде жазба жүргізіледі: 3273 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының кредиті.

Қызметкердің жеке шотына қателесіп аударылған тұрғын үй төлемдерін қайтару 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының дебеті және 3273 "Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

194. Әр айдың басында Бухгалтерлік құжаттаманың 408 нысанды (6-меморалды ордер) ұйымдармен есеп айырысу бойынша жинақтау ведомосінен өткен ай үшін 2, 3, 4, 5 және 6-бағандарда әр позиция (жол) бойынша өнім берушілердің материалдық құндылықтар алынбаған шоттарының мәліметтері жазылады. Өнім берушінің төленген шотының түсу шамасына қарай 2, 3 және 4, 7, 8, 9, 10 және 11-бағандарда әр позиция (жол) бойынша жазбалар жүргізіледі.

195. 7-мемориалды ордерде – Бухгалтерлік құжаттаманың 408 нысанды аванстық төлемдер тәртібінде есептеулер бойынша жинақтау ведомосі - әр өнім берушіге бір ай ішіндегі операцияны көрсету үшін қажетті жол саны бөлінеді. Жинақтау ведомосінде жазулар операцияның жасалу шамасына қарай әрбір құжат (төлеуге берілетін шот, шот) бойынша жүргізіледі. Бір айдың қорытындысы "Негізгі-журнал" кітабына жазылады. Мемлекеттік мекеменің немесе орталықтандырылған бухгалтерияның кодына өнім беруші аванс төлемін қайтарған жағдайда "Негізгі-журнал" кітабына жазба осы соманы ескерусіз жүргізіледі.

Қалған операциялар бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 274 нысанды жекелеген мемориалды ордерлері жасалады, олар әрбір ай үшін жеке 28-ден бастап нөмірленеді.

196. Бюджетке дебиторлық берешек бойынша төлеушілермен есеп айырысу нысандар альбомында № 408-Д3-д нысанының (23 мемориалдық ордер) жинақтаушы ведомосінде және Бюджетке түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу бойынша кредиторлық берешек бойынша жинақтаушы ведомосінде № 408-К3-д нысанының (24 мемориалдық ордер) жүргізіледі.

Жиынтық деректер "Бас журнал" кітабына көшіріледі.

197. Операциялардың көлемі бойынша жинақтау ведомостарын жасау талап етілмейтін мемлекеттік мекемелерде шоттардың корреспонденциясы Бухгалтерлік құжаттаманың 274 нысанды жекелеген мемориалды ордерлерінде көрсетіледі.

198. Дебиторлық және кредиторлық берешек бойынша талдама есеп есепке алу тіркелімдерінде (кітаптарда, көп бағанды карточкаларда, жинақтау ведомостерінде және басқа есепке алу тіркелімдерінде) Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды көп бағанды карточкаларында жүргізіледі.

199. Корпоративтік төлем карточкасын қолдана отырып бюджеттік ақша қаражатының нысаналы пайдаланылуын есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 453 нысаны бойынша кітапта жүргізіледі.

200. Мемлекеттік мекемеге түсетін алименттерді өтеу туралы атқарушы парақтар мен басқа құжаттарды тіркеу және есепке алу, сондай-ақ ұстау мөлшерін есептеу үшін Бухгалтерлік құжаттаманың 437 нысанды алименттерді өндіріп алу туралы атқарушы парақтарды есепке алу кітабы жүргізіледі.

201. Әрбір алушы бойынша төленген қаламақы сомасы бойынша мәліметті алу үшін "Орындалған жұмыстар үшін басқа есеп айырысу" қосалқы шоты бойынша талдама есеп жүргізу үшін, егер олар жүргізілген болса Бухгалтерлік құжаттаманың 417 нысанды карточка-анықтамасы жүргізіледі.

202. Бухгалтерлік құжаттаманың 283 нысанды көп бағанды карточкаларда тапсырыс берушілермен олар үшін орындалған жұмыстар немесе көрсетілген қызметтер және дайын сатылған бұйымдарға есеп айырысулардың, сондай-ақ өндірістік оқыту процесінде оқушылар орындаған жұмыстар үшін кәсіпорындармен және мемлекеттік мекемелермен есеп айырысулардың; зейнетақы мен жәрдемақы төлеу бойынша; жұмыс берушілердің шотына аударылған сомада міндетті әлеуметтік сақтандыруға трансферттер бойынша есеп айырысулардың талдама есебі жүргізіледі.

203. Бухгалтерлік құжаттаманың 294 нысанды кітабында бағдарламалар мен шығыстардың жүргізіледі.

204. Карточкалар әр шот бойынша жеке жүргізілетін Бухгалтерлік құжаттаманың 279 нысанды карточкалар тізілімінде тіркеледі.

Карточкалар картотекаларда сақталады, онда олар іштей материалды жауапты тұлғалар бойынша бөліну арқылы қосалқы шоттар бойынша, ал орталықтандырылған бухгалтерияларда қызмет көрсететін мемлекеттік мекемелер бойынша орналасады.

205. Дебиторлық және кредиторлық берешекті есептен шығару үшін негіздемелер болған кезде дебиторлармен және кредиторлармен есеп айырысудың түгендеу актісіне анықтама жасалады, ол мынадай мәліметтерді қамтуы тиіс:

дебитордың, кредитордың атауы, толық нақты заңды мекен-жайы, БСН/ Жеке сәйкестендіру нөмірі. Борышкердiң мекен-жайы мен орналасқан орны белгiсiз болған жағдайда оны iздестiру бойынша қабылданған шаралар (тiркелген жерi бойынша салық органдарына өтiнiш, жергiлiктi атқарушы органдар және басқа) көрсетiледi;

берешек сомасы;

қандай баланстық шотта берешек есептелетіні, қандай міндеттемелер бойынша;

берешектің пайда болу күні;

берешекті растайтын құжаттар;

берешектің пайда болуына немесе уақытылы өндіріп алмауына кінәлі лауазымды тұлғалар;

регресті тәртіппен кінәлі есебінен шығын сомасын өндіріп алу мүмкін еместігі екені туралы дәлел;

борышты (дебиторлық берешекті) өндіріп алуға қисынсыз деп танудың толық негіздемесі (борышты өндіріп алу жөнінде қабылданған нақты шаралар, оның ішінде талап ету-қуыну жұмыстарын жүзеге асыру, берілген атқарушы құжаттары бойынша ақпарат; тарату комиссиясы шешімінің немесе борышкерді банкрот деп таныған жағдайда тарату балансын бекіту туралы сот шешімінің күні, нөмірі. Мемлекеттік мекемеге талап арызда бас тарту негіздемесін көрсетуден бас тартқан кезде, жоғары тұрған сот инстанцияларына сот шешімін шағымдану жөнінде қабылданған шаралар);

кредиторлық берешекті есептен шығару туралы шешім қабылдау үшін себептер (негіздер).

7-тарау. Қызметкерлермен есеп айырысуды есепке алу тәртібі

206. Қызметкерлермен есеп айырысу бойынша мемлекеттік мекеменің дебиторлық және кредиторлық берешектері активтер мен міндеттемелерді танудың өлшемдерін сақтаған кезде актив немесе міндеттеме ретінде танылады.

207. Қызметкерлермен есеп айырысу бойынша операцияларды есепке алу үшін мынадай шоттар арналған:

1260 "Қызметкерлердің және өзге де есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі";

3240 "Қызметкерлердің және басқа да есеп беретін тұғалардың алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек"

208. 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотында қолма-қол ақшасыз есеп айырысу және корпоративтік төлем карточкасын қолдана отырып, бюджеттік ақша қаражаты есебінен есеп айырысу жолымен жүргізілмейтін шығыстарды төлеуге оларға берілетін іссапар шығыстарына берілетін аванстар бойынша есеп беретін тұлғалармен есеп айырысу ескеріледі.

209. Есеп беруге аванс осы мемлекеттiк мекемеде жұмыс iстейтін тұлғаларға ғана басшының ұйғарымы бойынша беріледі. Есептілікке сома берген кезде, бухгалтерлiк қызметтiң қызметкерлерi өткен аванстар бойынша есеп беруге жауапты тұлғаның берешегінің жоқ екендігі туралы белгi жасалады.

Есептілікке берiлген ақша оларды беру кезінде көзделген мақсаттарға ғана жұмсала алады. Есептілікке жауапты тұлғалар жүргізілген шығыстарды растайтын құжаттарды қосу арқылы аванстық соманың жұмсалуы туралы есеп ұсынады. Аванстық есепке қоса берілген құжаттарді оларды есепте жазу тәртібімен есеп беретін тұлға нөмірлейді.

Аванстың пайдаланылмаған қалдығын есеп беретін тұлға аванстық есепті тапсырғаннан кейін, үш жұмыс күннен кешіктірмей қайтаруы тиіс. Есеп беретін тұлғаға жаңа аванстар беру бұрын берілген авансты қайтарған кезде ғана жүргізіле алады.

Корпоративтік төлем карточкасы бойынша ағымдағы шоттан ақша қаражатын пайдалану туралы есеп беретін тұлғалар корпоративтік төлем карточкасын қолдана отырып жүргізілген төлемдердің растауы болып табылатын құжаттарды қоса бере отырып аванстық есепті ұсынады.

Бухгалтерлiк қызметте аванстық есептер арифметикалық түрде тексеріледi, сондай-ақ құжаттарды ресімдеудің дұрыстығы мен қаражаттың мақсатқа сай жұмсалуы тексеріледі. Тексерілген аванстық есептерді мемлекеттік мекеменің басшысымен немесе ол уәкілеттілік берген адам бекітеді.

210. Есеп беретін тұлғаларға берілген сомаға 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 1263 "Өзге есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шоты дебеттеледі және Шоттар жоспарының "Ақша қаражаты мен олардың баламалары" кіші бөлімі шоттарының тиісті қосалқы шоттары кредиттеледі.

Есеп берілетін іссапар шығыстары сомалары мен аванс сомаларының жұмсалған қайтарылған қалдықтарына 1261 "Есеп берілетін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 1263 "Өзге де есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шоттарының кредитіне және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты", 7070 "Іссапарларға арналған шығыстар", 7140 "Өзге операциялық шығыстар", 1310 "Материалдар" шотының тиісті қосалқы шоттарының дебетіне жазбалар жүргізіледі.

Есеп беретін тұлғаның пайдаланылмаған іссапар сомалары мен аванс қалдығын қайтару теңгемен қолма-қол ақшамен жүзеге асырылады, есеп беретін жауапты тұлғаның тиынмен қайтарылмаған сома қалдығы соманы кейіннен есепке беру кезінде ескеріледі.

211. Есеп беретін тұлғалар ақшалай қаражаттың іс жүзіндегі шығыстары туралы аванстық есептерді белгіленген мерзімде ұсынбаған немесе аванстың пайдаланылмаған қалдығын кассаға қайтармаған жағдайда мемлекеттік мекеме осы берешекті жалақыдан ұстауды жүргізеді.

212. Еңбекақыны есептеу айына бір рет жүргізіледі және айдың соңғы күні есепте көрсетіледі.

Мемлекеттік мекемелердің қызметкерлеріне еңбекақы төлеу Бюджетті атқару ережелерінде белгіленген.

Айдың бірінші жартысына қызметкерлерге еңбек ақысының 50%-ы мөлшерінде аванс берілуі мүмкін, бұл сомадан Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген тәртіппен ұстауға жататын салықтар сомасы алынып тасталады.

213. Есептелген еңбекақы сомасына 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитіне және 7010 "Еңбекақы төлеуге арналған шығыстар" шотының, 8012 "Еңбекақы" қосалқы шотының дебетіне жазба жүргізіледі.

Төленген еңбекақы сомасы 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетіне және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредитіне, 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиісті қосалқы шотының, 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" шоты қосалқы шотының кредитіне жазылады.

214. Белгіленген мерзімде алынбаған еңбекақы сомасы 3243 "Депоненттелген сома бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитіне және 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетіне жазылады.

Депонентке берілген еңбекақы сомасына 3243 "Депоненттелген сома бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шоты дебеттеледі және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шоты, 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиісті қосалқы шотының, 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" шотының қосалқы шоты кредиттеледі.

Талап ету мерзімі өткеннен соң депоненттік берешектің талап етілмеген сомасы есептеулердің түгендеу актісінің, актіге анықтаманың және түгендеу комиссиясы Хаттамасының негізінде өзге кірістер ретінде тануға жатады және есепке алуда 3243 "Депоненттелген сома бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

215. Қазақстан Республикасының салық заңнамасының, Әлеуметтік кодексінің, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес мемлекеттік мекеме қызметкерлер мен қызметшілердің жалақысынан мынадай есептеулер мен ұстап қалуларды жүргізеді:

жеке табыс салығы - есептеу мынадай тізбекпен көрсетіледі:

3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3121 "Жеке табыс салығы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

міндетті зейнетақы жарналары: 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3142 "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на төленетін зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға жарналар: 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3152 "Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға жарналар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

216. Мемлекеттік мекеме қызметкердің жазбаша өтініші негізінде, кейіннен мақсатына сай аудара отырып қызметкерлер мен қызметшілердің жалақысынан мынадай ұстап қалуларды жүзеге асырады:

партиялық жарналарды төлеуге 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3248 "Қызметкерлерге өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

кәсіподақтық мүшелік жарналарды төлеуге 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3245 "Кәсіподақтық мүшелік жарна сомаларын қолма-қол емес аударымдар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

банктердің салымдары бойынша шоттарға 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетіне және 3247 "Банктерге салымдар бойынша шоттарға аударылған қолма-қол ақшасыз аударымдар бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру төлемдерін төлеуге 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3248 "Қызметкерлерге өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

Қазақстан Республикасының банктік заңнамасында белгіленген тәртіппен банктен алынған несиені өтеуге 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 3248 "Қызметкерлерге өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

қызметкердің өтініші бойынша жалақыдан өзге ұстап қалуларға 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебеті және 3273 "Өзге де қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті.

Ұстап қалулар сомасын аудару 3121 "Жеке табыс салығы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3142 "Азаматтарға арналған үкімет мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на төленетін зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3245 "Кәсіподақтық мүшелік жарна сомаларын қолма-қол емес аударымдар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3247 "Банктерге салымдар бойынша шоттарға аударылған қолма-қол ақшасыз аударымдар бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" немесе 3248 "Қызметкерлерге өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" тиісті қосалқы шотының дебеті бойынша және 1040 "Түсімдер мен есеп айырысуларды есепке алу үшін ҚБШ", 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" тиісті шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

217. Атқару парақтары мен басқа құжаттар бойынша жалақыдан ұсталған сома 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетіне және 3242 "Атқару құжаттары бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитіне жазылады.

3242 "Атқару құжаттары бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетіне аударылған сома жазылады, бұл ретте 1040 "Түсімдер мен есеп айырысуларды есепке алу үшін ҚБШ", 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиісті қосалқы шоты кредиттеледі.

218. Мемлекеттік мекеме есепті жылдың аяғында қызметкерлердің пайдаланылмаған демалыстары бойынша резерв есептеуді жүргізеді.

Пайдаланылмаған демалыстар бойынша резервті есептеу есепті жылдың 31 желтоқсанына туындаған міндеттемелер бойынша жүргізіледі.

Есепті қаржы жылының аяғындағы пайдаланылмаған демалыстар бойынша резервтің сальдосы есепті жылдың басындағы пайдаланылмаған демалыстар бойынша резерв сальдосы қосу өткен есепті жылдар үшін пайдаланылмаған демалыстар бойынша жүргізілген төлемдер сомасын алғандағы есепті қаржы жылы үшін есептелген пайдаланылмаған демалыстар бойынша резерв сомасы ретінде айқындалады.

219. Демалыстар бойынша резервті есептеудің сомасына 3246 "Пайдаланылмаған демалыс бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитіне және 7010 "Еңбекақы төлеуге арналған шығыстар" шотының дебетіне жазба жүргізіледі.

Қызметкерлерге демалысақы төлеу 3241 "3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетi және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты", 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" шоттарының, 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекеменiң мiндеттемелерi бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес мiндеттемелерiн қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергiлiктi бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекеменiң мiндеттемелерi бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес мiндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шоттары қосалқы шоттарының кредиттері бойынша көрсетiледi.

Пайдаланылмаған демалыстар бойынша құрылған резерв сомасы жетпеген кезде демалысақыны есептеу 7010 "Еңбекақы төлеуге арналған шығыстар" шотының дебеті және 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша жүзеге асырылады.

Мемлекеттік мекеме түгендеу қорытындысы бойынша есепті кезеңнің аяғында резервті жете есептеуді немесе демалыстар бойынша резервтің артық есептелген сомасын есептен шығаруды жүзеге асырады:

жете есептеу: 7010 "Еңбекақы төлеуге арналған шығыстар" шотының дебеті және 3246 "Пайдаланылмаған демалыс бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

220. Қызметкер жұмыстан шығарылған, стипендиат оқуы аяқталған, ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алыну себебі бойынша атқару парақтарының және өзге құжаттың қолдану мерзімі аяқталған жағдайларда төленбеген немесе артығымен төленген тиындар сомаларын көрсету үшін 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шоты пайдаланылады. Төленбеген жалақы, стипендия қалдығы, есеп беретін адам алдында берешек сомалары 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шотының кредиті бойынша және 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының, 3248 "Қызметкерлерге өзге қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының, 3230 "Стипендианттарға қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" шотының дебетi бойынша көрсетiледi көрсетiледi.

Артық төленген тиындардың сомасы бір теңгеге дейін соманы дөңгелектеудің арифметикалық әдісін қолдану нәтижесінде артық төленген тиындардың сомасы (50 тиынға дейін аз жаққа дөңгелектеледі; 50 тиын және одан жоғары тиын үлкен жаққа дөңгелектеледі) 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3230 "Стипендианттарға қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3248 "Қызметкерлерге өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" тиісті қосалқы шотының кредиті және 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шотының дебеті бойынша көрсетіледі.

Төленбеген сома мен бiр теңгеге дейiн соманы дөңгелектеудiң арифметикалық әдiсiн қолдану нәтижесiнде артық төленген тиындар сомасының арасында айырма түрінде жоғарыда төленген төлемдер бойынша қалыптасқан 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шотының кредиті бойынша қалдық жыл аяқталғаннан кейін жоғарыда көрсетілген төлемдер бойынша бюджетке есептеуге жатады, бұл ретте 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шотының дебеті бойынша және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитi бойынша жазба жүргiзiледi, оны бюджетке аудару кезiнде 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебетi және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекеменiң мiндеттемелерi бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес мiндеттемелерiн қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергiлiктi бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттiк мекеменiң мiндеттемелерi бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес мiндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотының тиiстi қосалқы шотының кредитi бойынша жүзеге асырылады. 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шотының дебетi бойынша қалдық 1280 "Өзге қысқа мерзiмдi дебиторлық берешек" шотына ауыстырыла отырып, келесi есепті кезеңге ауысады. Кейіннен 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шоты бойынша сальдоны түзету 1280 "Өзге қысқа мерзiмдi дебиторлық берешек" шотына ауыстырылған сальдоны ескере отырып жүргізіледі.

221. Атқару парақтары мен басқа құжаттардың әрекет ету мерзімі аяқталған жағдайда төленбеген не керісінше артық төленген тиындардың қалдығы бір теңгеге дейін соманы дөңгелектеудің арифметикалық әдісін қолдану нәтижесінде 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шотына есептеледі.

222. Жұмыстан босаған сәтте немесе есеп жылының аяғында қызметкерлерге қайтарылмаған тиындағы есепке берілген, 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының дебеті бойынша ескерілетін соманың қалдығы оның еңбекақысынан ұсталады, бұл кезде 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

Мемлекеттік мекеменің есеп беретін жауапты тұлға алдындағы тиындағы берешегінің сомасы жұмыстан шыққан кезде 3272 "Ақша айналымынан қолма-қол тиындардың алынуына байланысты есеп айырысулар" қосалқы шотына есептен шығарылады, бұл кезде 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының дебеті және 3248 "Қызметкерлерге өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" тиісті қосалқы шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

223. Есеп беретін тұлғалармен есеп айырысудың талдамалы есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 386 нысанды (8-мемориалды ордер) есеп беретін жауапты тұлғалармен есеп айырысу бойынша жинақтаушы ведомосінде жүргізіледі. Әр жол бойынша есеп беретін жауапты тұлғаның тегі, берілген аванстың сомасы және жүргізілген шығыстардың сомасы, сондай-ақ қолданылмаған аванстың түскен сомасы жазылады. Ай аяқталғаннан кейін "1261, 1263 (3248, 3249) қосалқы шотының кредит есебі бойынша шығыстардың сомасы бекітілді" бағаны және "Қосалқы шоттар дебеті" мен "Екінші жазбалар" бағандары бойынша қорытындылар "Басты-журнал" кітабына жазылады.

Есеп беретін тұлғаларының саны көп емес мемлекеттік мекемелерде есеп айырысулардың талдама есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында есептілікке жауапты әр тұлға бойынша жүргізіледі.

Корпоративтік төлем карточкасын қолдана отырып бюджеттік ақшаны нысаналы пайдаланудың талдамалы есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 453 нысаны бойынша кітапта жүргізіледі.

224. Мыналар жалақыны есептеу үшін негізгі құжаттар болып саналады: мемлекеттік мекеменің бекітілген штат кестесі және жалақы ставкаларына сәйкес қызметкерлерді қабылдау, жұмыстан шығару және ауыстыру туралы бұйрықтары, Бухгалтерлік құжаттаманың 421 "Пайдаланылған жұмыс уақытын есепке алу және жалақыны есептеу табелі" нысаны, Бухгалтерлік құжаттаманың 423 "Жұмыс нормаларын есептеу картасы" нысаны, Бухгалтерлік құжаттаманың 424 "Наряд" нысаны бойынша пайдаланылған жұмыс уақытын есепке алу табельдері және басқа құжаттар.

Жұмыс уақытын пайдалануды есепке алу табельдерін (Бухгалтерлік құжаттаманың 421 "Жұмыс уақытын пайдалануды есепке алу және жалақыны санау табелі" нысаны) ай сайын мемлекеттік мекеме бойынша бұйрықпен тағайындалған тұлғалар белгіленген нысан бойынша жүргізеді. Ай соңында табель бойынша жұмыс істеген күндердің жалпы саны, сондай-ақ артық жұмыс сағаттары анықталады. Толтырылған табель мен басқа тиісті қолдармен бекітілген құжаттар белгіленген мерзімде жалақыны есептеу үшін бухгалтерлік қызметке тапсырылады.

Бір ай үшін жалақы есептеу Бухгалтерлік құжаттаманың 49 нысанды есеп айырысу-төлем ведомосі бойынша жүргізіледі. Есеп айырысу-төлем ведомосінде табельдік нөмір, қызметкерлердің аты-жөні, есептелген жалақы және жәрдемақы, берілген аванс сомасы, ұсталған салық және басқа сома жазылады.

Жұмысшылар және қызметкерлер демалысқа кеткен кезде есеп айырысу Бухгалтерлік құжаттаманың 425 нысанды демалыс беру туралы есебінде жүргізіледі.

Бұл есеп айырысулар бойынша есептелген сома ағымдағы айға ашылған есеп айырысу-төлем ведомосына жазылады. Демалысқа не жұмыстан шыққанда жалақы бойынша біржолғы есеп айырысулар жалпы есеп айырысумен сәйкес келмесе, есеп айырысу аралық кезеңдегі төлемдер Бухгалтерлік құжаттаманың 389 нысанды төлем ведомостары не кассалық шығыс ордері бойынша жүргізіледі.

Бұл есеп айырысулар бойынша есептелген және төленген сома ағымдағы айдың есеп айырысу-төлем ведомосына жазылады. "Беруге сома" бағанында тиісті аты-жөннің қасына сызық қойылады.

Есеп айырысу-төлем және төлем ведомостарына осы ведомостарды жасаған және тексерген тұлғалар қол қояды. Жалақы төлеуге берілетін рұқсатқа мемлекеттік мекеменің басшысы және бас бухгалтер немесе оларды ауыстыратын тұлғалар қол қояды.

225. Төлеу уақыты аяқталғаннан кейін кассир есеп айырысу-төлем және төлем ведомостарында жалақысын алмаған адамдардың аты-жөнінің қасына мөртаңба қояды немесе қолымен "Депонатталды" деп жазуға және депонатталған сома тізілімін жасауға міндетті. Ведомостың соңында кассир нақты төленген сома туралы мен алынбаған жалақы сомасы туралы жазба жасайды, оларды төлем және есеп айырысу-төлем ведомостары бойынша жалпы қорытындымен салыстырып әрі жазуды өз қолымен растауы тиіс. Егер ақшаны кассир емес, басқа тұлға берсе, ведомоста қосымша "Ақшаны ведомоспен берген – лауазымы, қолы, қолды таратып жазу" деген жазба жасалынады. Кассирдің төлем және есеп айырысу-төлем ведомостарында жасаған жазбалары мұқият тексерілген және берілген және депонатталған сома саналған соң берілген жалақы сомасына белгіленген тәртіппен ресімделген кассалық шығыс ордері жасалады, ол белгіленген тәртіппен ресімделеді және кассалық кіріс және шығыс ордерлері тіркелетін журналда тіркеледі. Төлем және есеп айырысу-төлем ведомостарында касса бойынша ақшаны есептен шығару жүргізілген кассалық шығыс ордерінің күні және нөмірі жазылады.

Еңбекақы бойынша депонантталған соманың есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 441 нысаны депонантталған еңбекақы мен стипендияның талдамалы есебі кітабында жүргізіледі. Кітаптағы жазу әр депонент бойынша жүргізіледі.

Ай соңында Бухгалтерлік құжаттаманың 441 нысанды кітабында "Кредит" пен "Дебет" бағандары бойынша қорытынды саналады және келесі айдың басына кредиттік қалдық шығарылады.

226. Қызметкердің өткен кезеңдердегі жалақысы туралы мәліметтер алу үшін Бухгалтерлік құжаттаманың 417 нысанды карточка-анықтамасы (жеке шот) жүргізіледі, онда қызметкер туралы жалпы мәліметтерден басқа ай сайын есептелген жалақы сомасы түрлері бойынша көрсетіледі.

227. Есеп айырысу-төлем ведомостары негізінде 5-мемориалды ордер – жалақы мен стипендиялар бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 405 нысаны (сондай-ақ тұрғын үйді күтіп-ұстауға және коммуналдық қызметтерді төлеуге әскери қызметшілерге, ішкі істер органдары қызметкерлеріне, сондай-ақ өртке қарсы қызмет органдарының жедел іздестіру, тергеу және әскери бөлімшелері, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі қылмыстық-атқару жүйесі органдары мен мекемелерінің, қаржы полициясы органдары қызметкерлеріне ақшалай өтемақыны есептеуді қамтиды) есептеу ведомостерінің жиынтығы есепке алу-төлем ведомостарының негізінде жасалады.

228. Ауру парақтары (еңбекке жарамсыздық парақтары) жеке дестеге тігіледі және жыл басынан бастап хронологиялық тәртіппен нөмірленіп отырады. Әр парақта олар есептеу үшін енгізілген есеп айырысу-төлем ведомосының нөмірі жазылады.

229. Персоналмен есеп айырысудың сараптама есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында жүргізіледі.

230. Мемлекеттік мекемеге келіп түсетін алимент өндіріп алу туралы орындау парақтарын және басқа құжаттарды тіркеу және есепке алу, сондай-ақ ұсталынатын мөлшерді есепке алу үшін Бухгалтерлік құжаттаманың 437 нысанды алимент өндіріп алу туралы орындау парақтарын есепке алу кітабы жүргізіледі.

231. Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақыны есептеу және төлеу жөніндегі есеп айырысуларды есепке алуды мемлекеттік мекеме Бухгалтерлік құжаттаманың 283 нысанды көп бағанды карточкаларында жүргізіледі.

232. Жеке тұлғаның (қызметкердің) аударылған міндетті зейнетақы жарналары туралы толық мәлімет алу үшін мемлекеттік мекеме "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на төленетін міндетті зейнетақы жарналарын жарналарын есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 451 нысанды карточкасын толтырады, оның көшірмесін жылына бір рет жеке тұлғаға (қызметкерге) береді.

8-тарау. Қорларды есепке алу тәртібі

233. Қорлар құрылыс материалдарын, оқу, ғылыми зерттеулер және басқа мақсаттар үшін материалдарды, дәрі-дәрмектер мен байлау құралдарын, тамақ өнімдерін, отын және жағу, шаруашылық материалдары мен кеңсе құралдарын, арнайы киім-кешекті және басқа жеке пайдаланудағы құралдарды, қосалқы бөлшектерді, аяқталмаған өндірісті, дайын өнімді, тауарларды, жолдағы қорларды қамтиды.

Қорларды есепке алу материалдардың атауы мен жауапты тұлғалар бойынша сандық және сома түрінде жүргізіледі.

Мемлекеттік мүліктің құрамына жекелеген негіздер бойынша түскен мүлікті есепке алуды, сақтауды және одан әрі пайдалануды жүзеге асыратын органдар 1341 "Мемлекет меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік" қосалқы шотында бағаланған мүліктің есебін жүргізеді.

Мүлікті тізімдеу, бағалау және (немесе) қабылдап алу-тапсыру актілері және мүлікті бағалау туралы есептер есепте көрсету үшін негіз болып табылады.

234. Мемлекеттік мекеме:

құрылысқа байланысты шарттардың орындалу процесінде туындайтын аяқталмаған жұмыстарды, оның ішінде қызметтерді көрсетуге олармен тікелей байланысты шарттарды;

қаржы құралдарын;

ауылшаруашылық қызметпен байланысты биологиялық активтер мен егін жинау кезеңіндегі ауылшаруашылық өнімді;

өтеусіз көрсетілетін қызметтер бойынша немесе алушылардан тікелей нақтылы есесін қайтару бойынша аяқталмаған жұмыстарды қоспағанда қорларды есепке алу кезінде Қағидалардың осы тарауының ережелерін қолданады.

235. Қорларды есепке алудың негізгі міндеттері барлық материалдық құндылықтардың дұрыс қолданылуы мен қозғалысын бақылау және сақталуын қамтамасыз ету; қорлар мен шығыстардың белгіленген нормаларын сақтау, белгіленген тәртіппен сатуға жататын, қолданылмайтын материалдарды уақытылы анықтау; мемлекеттік мекемелердің қоймасындағы қалдықтар туралы нақты мәліметтерді алу болып табылады.

Бухгалтерлік қызмет жүйелі түрде қоймадағы материалдық құндылықтардың түсімі мен жұмсалуына бақылауды жүргізеді, сондай-ақ қоймада (қамбада) жүргізілген жазбалармен материалдарды есепке алу жөніндегі өз жазбаларымен салыстырады.

236. Мемлекеттік мекеменің қорларын есепке алу үшін мынадай шоттар арналған:

1310 "Материалдар";

1320 "Аяқталмаған өндіріс";

1330 "Дайын өнім";

1340 "Тауарлар";

1350 "Жолдағы қорлар";

1360 "Қорлардың құнсыздануына арналған резерв".

237. Жекелеген негіздер бойынша мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлікті сату, сауда-саттық арқылы өткізу, сату мынадай корреспонденциялармен көрсетіледі:

1233 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік бойынша сатып алушылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының дебеті және 1341 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік" қосалқы шотының кредиті;

7120 "Бюджетпен есеп айырысу бойынша шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3132 "Тауарларды (жұмыстар мен көрсетілген қызметтер) өткізуден түсетін кіріс бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

Бюджетке мүлікті өткізуден түскен ақша кезде растайтын құжат негізінде мынадай корреспонденциялармен көрсетіледі:

3132 "Тауарларды (жұмыстар мен көрсетілген қызметтер) өткізуден түсетін кіріс бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1233 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік бойынша сатып алушылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының кредиті.

Мүлікті мемлекет меншігіне айналдыру туралы сот актісінің күшін жоюға/өзгертуге байланысты мүлікті қайтару кезінде мынадай корреспонденциялармен көрсетіледі:

7461 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлікке байланысты операциялар бойынша өзге де шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 1341 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік" қосалқы шотының кредиті.

Жекелеген негіздер бойынша мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлікті қоймадан есептен шығару кезінде мынадай корреспонденциялармен көрсетіледі:

7461 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлікке байланысты операциялар бойынша өзге де шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 1341 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік" қосалқы шотының кредиті.

238. Есепте қорлардың құны активтерді танудың белгілері орындалғанда ғана мойындалады: болашақта осы актив бойынша экономикалық пайда немесе сервистік әлеует алу мүмкіндігінің болуы, сенімді бағалау мүмкіндігі.

Қорлар мемлекеттік мекеменің шотында тек осы қорларға байланысты тәуекелдер мен активтерді иеленуден пайдалар осы мекемеге ауысқанда ғана көрсетіледі. Қорларға байланысты пайдалар мен тәуекелдердің ауысу сәтін анықтау қорларды есепке алу кезінде негізін қалайтын сәттердің бірі болып табылады. Бұл сәт оның шарттарын сөз ететін жеткізу шартымен анықталады.

239. Жас төлдің төлдеуі мен қосылуынан басқа, ауылшаруашылық тағайындаудың биологиялық активтеріне жатпайтын қорлар бухгалтерлік есепте және сатып алуға, баға қосуға (үстеме бағаға), сыртқы экономикалық, жабдықтаушы, делдал кәсіпорындарға төленген комиссиялық сыйақыларға, тауар биржалары қызметінің құнына, кедендік баждарға, тасымалдау шығындарына, сақтау мен жеткізуге шығындарды ескере отырып анықталатын олардың нақты құны бойынша қаржылық есептілікте көрсетіледі. Сатып алуға шығындарды анықтау кезінде сауда жеңілдіктері, төлемдердің қайтарулары мен өзге ұқсас баптар алынып тасталады. Өзге шығындар қорлардың өзіндік құнына қорларды олардың қазіргі орналасқан жері мен жағдайына жеткізуге байланысты мөлшерде ғана қосылады.

Ауылшаруашылық мақсатындағы биологиялық активтерге жатпайтын жас төлдің төлдеуі мен қосылуын кіріске жазу жоспарланған өзіндік құн бойынша жүзеге асырылады.

240. Мемлекеттік мекеме:

басқа мемлекеттік мекемеден алынған - тапсыратын қорлардың баланстық құнын;

қайтарусыз негізде үшінші тараптан алынған, - қорлардың әділ бағасын қорлардың өзіндік құны деп таниды.

241. Қорларды сатып алу мынадай корреспонденциялармен көрсетіледі:

сатып алу: 1310 "Материалдар", 1340 "Тауарлар" шоты тиісті қосалқы шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті (қайтарымды немесе айырбастау ыдысын алып тастағанда, сатып алу бағасы бойынша);

басқа мемлекеттік мекемеден түсім: 1310 "Материалдар", 1340 "Тауарлар" шоты тиісті қосалқы шотының дебеті және 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" (баланстық құны бойынша) шотының кредиті;

филантропиялық қызметтен және (немесе) демеушілік қызметтен және (немесе) меценаттық қызметтен және (немесе) кіші отанға қолдау көрсету жөніндегі қызметтен түсетін қаражат немесе гранттар түрінде түсім: 1310 "Материалдар", 1340 "Тауарлар" шоты тиісті қосалқы шотының дебеті және 6050 "Қайырымдылық көмектен алынатын кірістер" (әділ құн бойынша) шотының кредиті.

Қайтарымды немесе айырбасталатын ыдыс (бөшкелер, бидондар, жәшіктер, бөтелкелер және басқа ыдыс) босы да, қорлардағы да өнім берушілердің шотында көрсетілген баға бойынша ескеріледі: 1319 "Өзге материалдар" қосалқы шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті.

242. Дайын бұйымдар мен баспа өнімі оның жасалуына жұмсалатын іс жүзіндегі шығындардың деректері бойынша анықталған іс жүзіндегі өзіндік құн бойынша ескеріледі. Дайын өнімнің сомасына 1330 "Дайын өнім" қосалқы шотының дебеті және 8010 "Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар" шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

243. Жолдағы қорларға мемлекеттік мекемелер басқа қалалық жеткізілімдер бойынша төлеген, бірақ айдың соңында қоймаға түспеген, сондай-ақ орталықтандырылған қамтамасыз ету және шаруашылық қызмет көрсету топтарының қоймасына алынған және мемлекеттік мекемелерге бөлінбеген қорлар жатады.

Жолдағы қорларды тану мынадай жазбамен көрсетіледі: 1350 "Жолдағы қорлар" қосалқы шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті. Қорлар мемлекеттік мекемеге түскенде мынадай жазба жүргізіледі: "Қорлар" шотының тиісті қосалқы шотының дебеті және 1350 "Жолдағы қорлар" шотының кредиті.

244. Бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері Қазақстан Республикасының бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті органымен келісім бойынша осы қағидалардың активтерді есепке алудың жалпы тәртібіне сәйкес келетін іш киімді, төсек жабдықтарын, киім-кешекті және аяқ киімді ведомстволық бақылауды анықтайды.

245. Дәрі-дәрмектер мен байлау құралдарын есепке алу тиісті орталық пен өзге мемлекеттік органдар шығаратын және бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісілген нұсқаулықтарға сәйкес жүргізіледі.

246. Кейіннен есепке алу кезінде қорлар 2 (екі) шаманың ең кемі бойынша бағаланады – қорларды айырбасталмайтын операция тәсілімен сатып алу, тегін тарату немесе атаулы құны бойынша тарату үшін сақтау, тегін таратуға немесе атаулы құны бойынша таратуға жататын тауарларды өндіру процесінде тұтыну жағдайларынан басқа өзіндік және таза сату құны.

Таза сатылатын баға деп іс қалыпты жүргенде қорларды сату нәтижесінде мемлекеттік мекеменің күтетін таза сомасы түсініледі. Қорлардың таза сату бағасы сату бойынша шығыстарды шегере отырып әділ құнға сәйкес келе бермейді.

Егер қорлар тегін тарату үшін немесе атаулы бойынша тарату, тегін таратуға немесе атаулы құн бойынша таратуға жататын тауарларды өндіріс процесінде қолдану үшін сақталса, онда олар өзіндік құнның көлемдерінің ең азы бойынша және ағымдағы қалпына келтіру бағасы бойынша бағаланады. Егер қорлардың сақталу мақсаты өзгерсе, онда қорлар 2 (екі) көлемнің ең кішісі бойынша: өзіндік құны және таза сатылатын құны бойынша бағаланады.

Қорлардың ағымдағы қалпына келтіру бағасы деп субъектіде есептілік күніне активтерді сатып алу нәтижесінде туындаған шығындар ұғынылады.

247. Есепті жылдың аяғында жүргізілген түгендеу нәтижелері бойынша мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығына сәйкес құрылған түгендеу комиссиясының актісі негізінде есепте егер өтелетін құн қордың баланстық құнынан төмен болса бар қорлардың құнсыздану фактісі тіркеледі. Түгендеу актісінде құнсыздану себептері көрсетілуі тиіс. Егер бұл қорлар зақымдалса, толық немесе жартылай ескірсе қорлардың өзіндік құнының орны өтелмеуі мүмкін.

248. Қорларды таза сату құны бойынша баланстық құн есебінде көрсету қорлардың ағымдағы нарықтық құны мен қорлардың іс жүзіндегі құнының арасындағы айырма мөлшерінде қорлардың құнсыздануына резерв құру жолымен жүргізіледі.

Резерв құру 7440 "Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар" шотының дебеті және 1360 "Қорлардың құнсыздануына арналған резерв" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Келесі есепті жылдың соңында, егер қорлар құнының өзіндік құнынан төмен төмендеуін туындатқан мән-жайлар қолданылмайтын болса немесе, егер өзгерген экономикалық жағдайлардың салдарынан таза сату құнының артуының айқын куәліктері болса, есептен шығару сомасы қалпына келтіріледі (бұл ретте қалпына келтіру есептен шығарудың бастапқы сомасы шегінде жүзеге асырылады). Осы операция 1360 "Қорлардың құнсыздануына арналған резерв" шотының дебеті және 5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесі" шотының кредиті бойынша есепте көрсетіледі.

249. Баланстан есептен шығарылатын қорлардың өзіндік құнын бағалау үшін мынадай әдістер қолданылады:

шығындардың ерекше сәйкестігі;

орташа өлшем құны;

ФИФО: бірінші түсім-бірінші демалыс.

250. Мемлекеттік мекеме субъектінің оларды қолдану мақсаты және ұқсас табиғаты бар барлық қорлар үшін өзіндік құнды есептеудің бір әдісін қолданады. Өзара сипаты мен қолданылу мақсаты бойынша ерекшеленетін қорларға қатысты өзіндік құнды бағалаудың әр түрлі әдістерін қолдану ақталған болып табылады. Мемлекеттік мекеме таңдаған қорларды бағалаудың әдісі есепті кезең ішінде қолданылады.

251. Ерекшелікті сәйкестендіру әдісі өзара алмастырушы болып табылмайтын қорлардың, сондай-ақ олар сатып алынды ма не өндірілді ме, қарамастан арнайы жобалар үшін өндірілген және арналған тауарлар немесе көрсетілетін қызметтердің өзіндің құнын анықтау үшін қолданылады. Шығындардың ерекшелікті сәйкестендіруі ерекшелікті шығындар қорлардың белгілі бір баптарына жатады дегенді білдіреді.

252. Орта өлшем құнының әдісі кезең басында ұқсас баптардың орта өлшем құнынан әр баптың бағасын анықтауды және кезең ішінде сатып алынған немесе өндірілген осындай баптардың бағасын анықтауды болжайды. Орташа мәні мерзімді немесе субъекті жұмысының шарттарына байланысты әр қосымша жеткізілімді алу шамасына қарай есептеле алады.

253. ФИФО әдісі (бірінші түсім - демалысқа бірінші) бірінші сатылып алынған қорлар бірінші болып есептен шығарылатындығын, демек қорларда қалатын баптар кезең соңында кешірек алынғанын ұйғарады.

254. Қорларды есептен шығару 7060 "Қорлар бойынша шығыстар", 7460 "Өзге шығыстар", 8011 "Материалдар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

255. Мемлекеттік мекеменің қажеттіліктері үшін пайдаланылған және сырт ұйымдарға өткізілген қорлар құнын есептен шығару шығыс ретінде танылады, бұл ретте 7060 "Қорлар бойынша шығыстар" шоты дебеттеледі және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шоты кредиттеледі.

Басқа мемлекеттік мекемеге немесе басқа ұйымдарға берілген қорлар құнын есептен шығару шығыс ретінде танылады, бұл ретте 7460 "Өзге шығыстар" шоты дебеттеледі және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шоты кредиттеледі.

Құнсызданудан резерв құру есебінен құны бұрын төмендеген қорларды есептен шығару: құрылған резерв сомасына - 1360 "Қорлардың құнсыздануына арналған резерв" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті, бір мезгілде қорлардың баланстық құнына - 7060 "Қорлар бойынша шығыстар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті көрсетіледі.

256. Нақты кінәлілер анықталмаған жағдайларда, қорлардың бұзылудан, табиғи апаттан (су тасқыны, өрт және басқа табиғи апаттар) шығыны кінәлі тұлғалардың нақты жоқтығы мұқият тексерілгеннен және болашақта залал фактілерін жібермеуге қажетті шаралар қолданылғаннан кейін ғана есептен шығарылады.

Бұзылудан қорлардың шығыны туындаған кезде шығыстар ретінде танылады: 7460 "Өзге шығыстар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті.

257. Бос ыдысты қайтару немесе сату кезінде сатып алу бағасы мен бос ыдыс сатылған баға арасындағы айырма іс жүзіндегі шығыстарға жатқызылады: 7140 "Өзге операциялық шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 1319 "Өзге материалдар" қосалқы шотының кредиті.

258. Сатып алынған және ағымдағы қажеттіліктерге берілген кеңсе жабдықтары (қағаз, қаламсаптар, сиялар, қауырсындар және басқа кеңсе жабдықтары), сондай-ақ дәрі-дәрмектер мен дайын дәрілер (спиртті, байлау құралдары мен қымбат тұратын дәрі-дәрмектерді қоспағанда) кіріс пен шығыс бойынша жалпы сомасын көрсету арқылы нақты шығындарға 1316 "Шаруашылық материалдары және кеңсе жарақтары" қосалқы шотында есептен шығарылады.

259. Арнайы киімнің және жеке пайдаланылатын басқа да заттардың құны мемлекеттік мекеменің қоймасынан Бухгалтерлік құжаттаманың 434-з нысаны бойынша қорлардың ішкі орнын ауыстыруға арналған жүкқұжаттың негізінде беріледі.

Арнайы киімнің және жеке пайдаланудағы басқа да заттардың бір бірлігі үшін 2 (екі) айлық есептік көрсеткіш шегіндегі құны оларды қоймадан берген кезде мынадай тізбекпен есептен шығарылады: 7060 "Қорлар бойынша шығыстар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті. Бір бірлігі үшін құны 2 (екі) айлық есептік көрсеткіштен асатын көрсетілген қорлар мемлекеттік мекеменің тұрақты жұмыс істейтін комиссиясын есептен шығару туралы актінің негізінде белгіленген мерзім өткеннен кейін есептен шығарылады.

260. Кейбір қорлар басқа активтердің шотына жатқызылуы мүмкін, мысалы, негізгі қаражаттың дербес өндірілген құрауышы ретінде пайдаланылған қор: "Негізгі құралдар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті. Осылайша бөлінген қорлар осы активтің қызмет ету мерзімі ішінде шығыс ретінде (амортизацияны есептеу) танылады.

261. Қорлардың сақталуын және есепке дұрыс қойылуын қамтамасыз ету мақсатында қойма есебін тиісті ұйымдастыруды қамтамасыз етіледі. Қорларды сақтау арнайы жабдықталған үй-жайларда (қоймаларда) жүргізіледі. Қоймалық үй-жайларда қорларды орналастыру тәртібі оларды қабылдау, беру мен түгендеу жүргізу жөніндегі операциялардың жылдамдығымен қамтамасыз етіледі. Бұл тұлғаларды ауыстыру қойманы түгендеумен және мемлекеттік мекеме басшысы немесе ол уәкілеттік берген тұлға бекіткен қабылдау-тапсыру актілерін жасаумен сүйемелденеді.

Қорларды сақтау орындары салмақ жабдықтарымен, өлшеу құралдарымен, өлшеу ыдысымен және басқа бақылауға арналған құралдармен жабдықталуы тиіс.

1341 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік" қосалқы шотында есепке алынатын мүлікті қоспағанда, қоймадағы материалдарды есепке алуды материалды жауапты тұлға атауы, өлшем бірлігі, бағасы, сұрпы мен саны бойынша ғана Бухгалтерлік құжаттаманың М-17 нысанды материалдарды қоймалық есепке алу кітабында жүргізеді.

262. Бухгалтерлік есеп тіркелімдеріне материалдар мен тамақ өнімдері кіріс бойынша алғашқы құжаттар (шоттар, актілер мен басқалар) негізінде, құндылықтар алынған күнмен жазылады. Алғашқы құжаттарда мынадай деректер көрсетілуі тиіс: материалдар мен тамақ өнімдері кімнен түсті, атауы, сұрпы, саны (салмағы), бағасы, сомасы, қоймаға түскен күні мен осы құндылықтарды қабылдап алған материалды жауапты тұлғаның қолхаты.

Өнім беруші құжаттарының деректерімен алшақтық болған жағдайда Бухгалтерлік құжаттаманың 429 нысаны бойынша қорларды қабылдап алу туралы акті жасалады. Актіні қабылдау комиссиясы 2 (екі) данада қойма меңгерушісінің және мүдделі тараптың міндетті қатысуымен жасайды. Актінің бір данасы қабылданған материалдық құндылықтарды есепке алу үшін, екіншісі өнім берушіге қарсылық хатын рәсімдеу үшін қолданылады.

Қоймадан материалдарды беру мемлекеттік мекеме басшысы немесе оның уәкілі адамымен бекіткен құжаттар арқылы жүргізіледі. Материалдарды беру үшін мынадай құжаттар қолданылады:

№ 434-c нысаны бойынша жүк құжат запастарды сыртқа беруді ресімдеу үшін жіберіледі. № 434-с нысаны 2 (екі) данада жасалады;

№ 434-з нысаны бойынша жүк құжат қорды қоймаға немесе қоймадан қабылдау немесе алуды, ішкі көшірілуін ресімдеу үшін қолданылады. № 434-з нысаны 2 (екі) данада жасалады;

Бухгалтерлік құжаттаманың 299 нысанды тізім-талабы қоймадан тамақ өнімдерін беру үшін қолданылады. Тізім-талап күн сайын тамақ өнімдерін тарату нормалары негізінде және қанағаттанғандар саны туралы деректер негізінде жасалады.

Тұлғалардың азық-түліктерді алу мен беру туралы қолхаты кестеде белгіленген мерзімде бір айда кемінде үш рет бухгалтериялық қызметке жіберіледі.

Тамақ өнімдерінің түсімін есепке алу азық-түліктердің кірісі бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 300 нысанды жинақтау ведомосінде жүргізіледі. Ведомость әрбір материалдық жауапты тұлға бойынша жеке жасалады. Ведомостегі жазбалар алғашқы құжаттар негізінде сандық және сома шамасында жүргізіледі. Ай аяқталғаннан кейін ведомосте қорытындылар есептеледі. Бухгалтерлік құжаттаманың 300 нысанды жинақтау ведомосі 11-мемориалды ордерін жасау үшін негіз болып табылады.

Тамақ өнімдерінің шығыстарын есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 399 нысанды тамақ өнімдерінің шығыстары жөніндегі жинақтау ведомосінде жүргізіледі. Бұл ведомость материалдық жауапты тұлғалар бойынша жасалады. Ондағы жазбалар Бухгалтерлік құжаттаманың 299 нысанды тізім-талап және басқа құжаттары негізінде жүргізіледі. Ай аяқталғаннан кейін ведомосте қорытындылар есептеледі, ол жұмсалған тамақ өнімдерінің құнын анықтауға септігін тигізеді. Бір мезгілде балалардың қатысуы туралы деректемен балаларға арналған мекемелер бойынша, аурулардың болуы туралы мәліметтер бойынша емделу мекемелеріндегі қанағаттанушылардың саны және басқа мәліметтер салыстырылады. 12-мемориалды ордерді жасау үшін Бухгалтерлік құжаттаманың 399 нысанды жинақтау ведомосі негіз болып табылады. Жинақтау ведомосінің деректерінен басқа, Бухгалтерлік құжаттаманың 411 нысанының жиынтығына тамақ өнімдеріне басқа шығыс құжаттарының (азық-түліктердің жетіспеушілігіне, қайтарылуына актілердің және басқа шығыс құжаттарының) деректері жазылады.

Тамақ өнімдерінің талдамалы есебі атаулары, сұрыптары, саны, бағасы мен материалдық жауапты тұлғалар бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың М-44 нысанды айналым ведомостерінде жүргізіледі. Айналым ведомостеріне жазбалар Бухгалтерлік құжаттаманың 300 және Бухгалтерлік құжаттаманың 399 нысанды жинақтау ведомостерінің мәліметтері мен тамақ өнімдерінің кірісі мен шығысы бойынша басқа құжаттардың негізінде жүргізіледі. Айналым ведомостерінде ай сайын айналымдар саналады және айдың басына қалдықтар шығарылады.

Бухгалтерлік құжаттаманың 397 нысанды азық пен жем бөлуге ведомость. Азық пен жем қоймадан белгіленген нормалар шегінде жіберіледі;

Бухгалтерлік құжаттама нысандарының 410-нысанды мемлекеттік мекеменің қажеттіліктеріне материалдарды бөлу ведомосі бір ай ішіндегі шаруашылық материалдарын, оқу және басқа мақсаттарға материалдарды бөлу үшін қолданылады. Бұл ретте ведомостегі жазуларды хронологиялық емес тәртіпте жүргізіледі, ал айдың соңында материалдардың әр түрі бойынша жалпы қорытындыны шығару үшін материалдардың әр түрі үшін жолдың белгіленген саны қалдырылады;

Бухгалтерлік құжаттаманың 431 нысанды жинау картасы материалдар мен отынды күнделікті бөлген кезде де, ай ішінде уақыттың анықталған арлығында да қолданылады.

Жинау картасы әр алушыға материалдың бірнеше атауына тікелей қолданылуы бойынша жұмсау үшін беріледі. Бұл карта 2 (екі) данада беріледі, біреуі алушының қолхатымен қоймада, екіншісі алушыда сақталады. Материалдарды күнделікті бөлу кезінде жинау картасы 15 календарлық күн мерзіміне, ал мерзімді бөлінгенде бір ай мерзімге беріледі.

263. Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлікті негізгі құралдарға және қорларға аудару мынадай корреспонденциялармен көрсетіледі: Шоттар жоспарының 2300 "Негізгі құралдар", 1300 "Қорлар" кіші бөлімінің тиісті қосалқы шотының дебеті және 1341 "Мемлекеттің меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік" шотының кредиті.

264. Материалдар мен отын алушы жинау картасының өзiндегi данасын көрсеткен кезде белгiленген лимит шегiнде берiледi. Белгiленген лимиттен тыс материалдарды бөлу Бухгалтерлік құжаттаманың 434-қ нысанды жүкқұжаты бойынша жүргiзiледi.

Қоймадан жүкқұжат немесе жинау картасы бойынша отын беру мүмкiн болмаған жағдайда, отын шығындарын есептен шығару қалдықтарды өлшеу актiсi бойынша жүзеге асырылады. Өлшеу актiсi бойынша шығынның белгiленген нормаларын салыстырғанда отын жетiспеген жағдайда мемлекеттiк мекеменiң басшысы артық жұмсау себептерiн анықтауға шаралар мен тиiстi жағдайда өндiрiп алу шараларын қолданады.

Жол парағы автомобиль жанар және жағар май материалдың шығынға есептен шығару үшін қолданылады. Жанар және жағар май материалдар іс жүзіндегі шығын бойынша, бірақ автомобильдердің жеке түрлері үшін бекітілген нормалардан артық емес мөлшерде есептен шығарылады;

Бухгалтерлік құжаттаманың 1-т нысанды тауар-көлік жүкқұжаты жеке автомобильдерінде мемлекеттік мекеменің өз қажеттіліктері үшін жүктерді тасымалдау үшін қолданылады.

Жанар және жағар май материалдарына талондар және карталар (1315 "Отын, ЖЖМ" қосалқы шоты) жүргізушіге мемлекеттік мекеме басшысының нұсқауы бойынша беріледі. Талондарды қайталап беру бұрын алынғаны үшін есеп тапсырғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін.

Әрбір түрі бойынша талондар мен жанар-жағар май материалдарын талдамалы есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында, еңбек кітапшаларының бланкілерін есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 449-нысанды кітабында жүргізіледі.

265. Дайын бұйымдар мен баспа өнімі қоймада қабылдау актісі немесе басқа құжаттар негізінде кіріске жазылады. Дайын бұйымдар мен баспа өнімдерінің талдамалы есебі атауы, саны, құны мен сақтау орындары бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында жүргізіледі.

266. Құрылыс материалдарының талдамалы есебі материалдардың атаулары, саны, бағасы бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында жүргізіледі.

Материалдарды шығысқа жазу мемлекеттік мекеме басшысы немесе ол уәкілеттік берген тұлға бекіткен актілер мен басқа құжаттардың негізінде жүргізіледі.

267. Дәрілік құралдардың талдама есебі бағандарды толтырусыз сандық есебі тұтастай алғанда мемлекеттік мекеме және әрбір бөлімше (кабинет) бойынша құндылықтардың мынадай топтары бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында (Бухгалтерлік құжаттаманың 296 нысанды кітабында) сома шамасында мынадай құндылықтар топтары бойынша жүргізіледі:

дәрі-дәрмектер, оларға мыналар жатады: дәрілік құралдар, сарысулар мен вакциналар, дәрілік шөптік шикізат, емдік минералды сулар, залалсыздандыру құралдары және басқа дәрі-дәрмектер;

таңу құралдары, атап айтқанда: дәке, жаратаңғыш, мақта, компресстік үлбі мен қағаз және басқа таңу құралдары;

көмекші материалдар: жылтырақ, жарғақ және сүзгіш қағаз, қағаз қораптар, қаптар және басқа көмекші материалдар;

ыдыс: сыйымдылығы 5000 миллилитрден жоғары шыны сауыттар мен банкалар, бөтелкелер, тобатайлар, жәшіктер және құны сатып алынған дәрілердің бағасына кірмейтін басқа қайтарылатын ыдыс заттары.

Денсаулық сақтаудың емдеу-алдын-алу мемлекеттік мекемелерінің бөлімшелерінде (кабинеттерінде) дәрі-дәрмектер мынадай топтар бойынша заттық-сандық есепке жатады:

улы дәрі-дәрмектер;

есірткі дәрі-дәрмектері;

этил спирті;

денсаулық сақтау саласындағы басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының мемлекеттік органының нұсқауларына сәйкес клиникалық сынақ пен зерттеуге арналған жаңа препараттар;

тапшы қымбат тұратын дәрі-дәрмектер мен байлау құралдары;

бос та, дәрі-дәрмектерден бос емес те ыдыс.

268. Кеңсе құралдарын сатып алу мен алуды растайтын құжаттарда осы материалдарды алған тұлғаның қолы болуы тиіс.

269. Қара металл сынығы мен қалдықтары, түрлі-түсті металл қалдықтары және арнайы қор материалдары бойынша талдама есеп Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларда немесе Бухгалтерлік құжаттаманың 296 нысанды кітабында жеке жүргізіледі.

270. Жолдағы материалдардың талдамалы есебі жеке өнім берушілер бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында (Бухгалтерлік құжаттаманың 296 нысанды кітабында) жүргізіледі. Орталық жабдықтау мен шаруашылық қызмет көрсету топтарының қоймасына түскен материалдар олардың атауы бойынша, бағасын, саны мен сомасын көрсете отырып Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында (Бухгалтерлік құжаттаманың 296 нысанды кітабында) ескеріледі.

271. Қосалқы бөлшектердің талдамалы есебі қосалқы бөлшектердің атауы, таңбалары зауыттық нөмірлері, саны, құны мен материалдық жауапты тұлғалар бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында (Бухгалтерлік құжаттаманың 296 нысанды кітабында) жүргізіледі. Бұл ретте қоймадан тозғандарды айырбастау үшін берілген автомобиль шиналары мен доңғалақ қабын бухгалтерлік қызмет арнайы киімнің, жеке пайдаланылатын заттардың және пайдаланудағы басқа материалдардың қозғалысын Бухгалтерлік құжаттаманың 412 нысанды жедел (сандық) есепке алу ведомосінде ескереді, онда алған тұлғаның лауазымы мен тегі, алған уақыты мен зауыттық нөмірлері жазылады. "Есептен шығару туралы белгілер" бағанында жарамсыздық салдарынан қолданудан шығып қалған автомобиль шиналары мен доңғалақ қабының күні мен зауыттық нөмірі жазылады.

272. Тамақ өнімдерінен басқа материалдардың шығысы бойынша операцияларды есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 396 нысанды (13-мемориалды ордер) материалдардың шығысы бойынша жинақтау ведомосінде жүргізіледі.

Сынған ыдысты есептен шығару үшін Бухгалтерлік құжаттаманың 325 нысанды ыдыстың сынуын тіркеу журналы жүргізіледі. Журналдағы жазуларды тиісті лауазымды тұлғалар жүргізеді. Тұрақты әрекет ететін комиссия журналдың дұрыс жүргізілуін тексереді және тоқсан сайын (ай сайын) сынған ыдысты есептен шығару үшін акт жасайды, актіні мемлекеттік мекеме басшысы немесе ол уәкілеттік берген тұлға бекітеді.

Ішкі киім, төсек құралдары, киім мен аяқ-киім жеке топтарға бөле отырып, олардың атаулары, саны, материалдық жауапты тұлғалары бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың М-17 нысанды материалдарды қоймалық есепке алу кітабында ескеріледі:

ішкі киім (жейделер, ішкі көйлектер, халаттар және басқа да ішкі киім);

төсек орындары мен жабдықтары (матрацтар, жастықтар, көрпелер, ақжаймалар, көрпе тыстары, жастық тыстары, жапқыштар, ұйықтауға арналған қаптар және басқа төсек орындары мен жабдықтары);

арнайы киімді қоса алғанда киім мен нысанды киім (костюмдер, пальто, плащтар, қысқа тондар, көйлектер, әйелдер киетін көкірекшелер, юбкалар, курткалар, шалбарлар және басқа да киімдер мен киім-кешектер);

арнайысын қоса алғанда аяқ киім (бәтеңкелер, етіктер, қонышты аяқ киімдер, жазғы аяқ киімдер, пималар және басқа да аяқ киім);

спорттық киім мен аяқ киім (костюмдер, бәтеңкелер және басқа да спорттық киім мен аяқ киім).

Жұмсақ мүкәммалдың көрсетілген заттарын мемлекеттік мекеме басшысы немесе ол уәкілеттік берген тұлға мен бухгалтерлік қызметтің қызметкерінің қатысуында қойма меңгерушісі мемлекеттік мекеменің атауын көрсете отырып, заттың сыртқы түрін зақымдамай, жуылып кетпейтін бояумен, арнайы мөрмен таңбалайды, заттарды қолдануға берген кезде қосымша қоймадан берілген күннің мерзімі айы мен жылы көрсетіледі. Таңбалау мөртабандары мемлекеттік мекеме басшысында немесе оның орынбасарында сақталуы тиіс.

273. Қолданыстағы ішкі киім, төсек орындары, киім мен аяқ-киімнің талдамалы есебі заттардың атаулары, саны, құны, топтары мен материалдық жауапты тұлғалары бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында (Бухгалтерлік құжаттаманың 296 нысанды кітабында) жүргізіледі немесе түгендеу тізімдемесіне (салыстырмалы ведомоске) Бухгалтерлік құжаттаманың 402 нысанды қосымша парақтарында жүргізіледі.

Ескірген және жарамсыз болған ішкі киім, төсек орындары, киім мен аяқ-киімді есептен шығару "Баланстан ішкі киім, төсек орындары, киім мен аяқ-киімді, құралдарды, өндірістік және шаруашылық мүкәммалды есептен шығаруға акті" Бухгалтерлік құжаттаманың 443-а нысаны бойынша мемлекеттік мекеме басшысы немесе ол уәкілеттік берген тұлға бекіткен есептен шығаруға акті негізінде, өз жүйесі үшін бюджеттік бағдарламалар әкімшілері бекіткен қызмет ету мерзімін ескере отырып жүргізіледі.

Арнайы киімнің, арнайы аяқ-киімнің және сақтау құрылғыларының талдамалы есебі Бухгалтерлік құжаттаманың МБ-6 "Арнайы киімнің, арнайы аяқ-киімнің және сақтау құрылғыларының жеке карточкасы" нысаны бойынша және Бухгалтерлік құжаттаманың МБ-7 "Арнайы киімді, арнайы аяқ-киімді және сақтау құрылғыларын беруді (қайтаруды) есепке алу" нысаны бойынша жүргізіледі.

274. Жинақтау ведомостіне жазулар әр құжат және қызмет көрсететін мемлекеттік мекемелер немесе материалдық жауапты тұлғалар бойынша, оның ішінде соманы белгілей отырып әрбір құжат және тиісті қосалқы шоттар бойынша жүргізіледі. Ай аяқталғаннан кейін қосалқы шоттар бойынша қорытындылар "Негізгі-журнал" кітабына жазылады.

9-тарау. Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі

275. Негiзгi құралдар:

өндірісте қолдану немесе тауарларды немесе қызметтерді жеткізу үшін, басқа тұлғаларға жалға беру үшін немесе әкімшілік үшін ұсталады;

бiр жылдан астам уақыт ішінде қолданылатын материалды объектілер.

276. Мемлекеттiк мекеме Қағидалардың осы тарауының талаптарын негізгі құралдарға қолданады, оның ішінде:

мәдени мұра активтеріне;

арнайы әскери жабдыққа;

инфрақұрылым активтерiне;

жылжымайтын мүлiктерге, ғимараттарға және ауылшаруашылық қызметіне қатысы бар биологиялық активтерді дамытуға немесе қамтамасыз етуге пайдаланылатын жабдықтарға және минералды ресурстарды, мұнайды, табиғи газды және ұқсас қалпына келтiрiлмейтiн табиғи қорларды әзірлеуге құқықтарға;

инвестициялық жылжымайтын мүлiк ретiнде келешекте қолдануға салынып немесе қайта жаңартылатын, бірақ "инвестициялық жылжымайтын мүлiк" анықтамасына жауап бермейтін жылжымайтын мүлiкке;

ересек жұмысқа жарамды малға;

мемлекеттiк мекеме бір кезеңнен астам уақыт ішінде қолдануды жоспарлаған қосалқы бөлшектерге және резервтік жабдыққа, сондай-ақ егер қосалқы бөлшектер мен көмекші жабдықтар тек негiзгi құралдардың объектілеріне байланысты қолданылса.

277. Негізгі құралдар ретінде мемлекеттік мекеме үшін оларды қолдану тікелей экономикалық пайда әкелмейтін, бірақ басқа объектілерді (қоршаған ортаның қауіпсіздігі мен қорғауын қамтамасыз ету үшін сатып алынатын негізгі құралдар) қолданудан пайда алу үшін қажет объектілер танылады.

278. Резервтік жабдықтаудың және негізгі құралдар бір кезеңнен астам уақыт ішінде қолданылатыны күтілетін қосалқы бөлшектері, сондай-ақ тек негiзгi қаражаттардың объектілеріне байланысты қолданыла алатын қосалқы бөлшектер ескеріледі.

279. Инфрақұрылымдық активтер төмендегі сипаттамалардың біреуі немесе бірнешеуі болған кезде негізгі құралдардың объектілері ретінде танылады:

жүйенің немесе желінің бөлігі болып табылады;

арнайы сипаты бар және баламалы қолданысы жоқ;

жылжымайтын болып табылады; сатуға белгіленген шектеулер болады.

Жолдардың желілері, кәріздеу жүйелері, су және электржабдықтаулар жүйелері және коммуникация желілері инфрақұрылымдық активтер болып табылады.

280. Экономикалық пайданы тура көбейтпейтін, бірақ мұндай пайданы негізгі құралдардың басқа объектілерінен алу үшін қажет қоршаған ортаның қауіпсіздігі мен қорғалуын қамтамасыз ету үшін активтер негізгі құралдардың объектісі ретінде танылады.

281. Қағидалардың осы тарауының ережелері жылжымайтын мүлiк ретiнде келешекте қолдануға қайта жаңартылатын инвестициялық жылжымайтын мүлiкті есепке алу үшін қолданылады. Құрылыс жұмыстары немесе қайта жаңарту аяқталған сәтте жылжымайтын мүлiк инвестициялық жылжымайтын мүлiк болады және мемлекеттік мекеме осы қағидалардың 10 "Инвестициялық жылжымайтын мүлiкті есепке алу тәртібі" деген тарауының ережелерін қолданады.

282. Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі дұрыс құжаттамалық ресімдеумен және олардың түсуін, мемлекеттік мекеме ішінде орнын ауыстыруын және шығуын есепке алу тіркелімдерінде уақтылы көрсетумен, сондай-ақ әрбір объектінің (заттың, жиынтықтың) сақталуын және дұрыс пайдаланылуын бақылаумен қамтамасыз етіледі.

283. Мемлекеттік мекеменің негізгі құралдарын, аяқталмаған құрылысын, негізгі құралдарын қайта бағалауға арналған резервті есепке алу үшін мынадай шоттар/қосалқы шоттар арналған:

2310 "Жер";

2320 "Ғимараттар";

2330 "Құрылыстар";

2340 "Беріліс құрылғылары";

2350 "Көлiк құралдары";

2360 "Машиналар мен жабдықтар";

2370 "Аспаптар, өндірістік және шаруашылық мүкәммалы";

2380 "Өзге негiзгi құралдар";

2390 "Негiзгi құралдардың жинақталған амортизациясы мен құнсыздануы";

2411 "Аяқталмаған құрылыс";

5111 "Негізгі құралдарды қайта бағалауға арналған резерв".

284. Негізгі құрал объектісінің құны осы объектіге байланысты мемлекеттік мекемеге болашақ экономикалық пайда мен сервистік әлеуеттің түсуіне ықтималдық болғанда, және іс жүзіндегі шығындарды немесе объектінің әділ құнын сенімді өлшеу мүмкін болса, актив деп танылуы мүмкін.

Негізгі құрал түскен кезде мемлекеттік мекеме активті иеленуде қандай шамада пайда мен тәуекел болатынын бағалайды. Бұл ретте:

егер активті иеленуден тәуекел мен пайда алу көбірек болса, мемлекеттік мекеме активті мойындайды;

егер активті иеленуден тәуекел мен пайда алу аз болса, мемлекеттік мекеме активтің түсуін мойындамайды;

егер активті иеленуден пайда мен тәуекел алу аз болса, мемлекеттік мекеменің актив үстінен бақылау дәрежесі бағаланады;

егер мемлекеттік мекемеде бақылау құқығы туындаса, мемлекеттік мекеме активті таниды;

егер бақылау құқығы беруші тарапта қалса, мемлекеттік мекеме активті сатып алуды мойындамайды.

Егер мемлекеттік мекеме активті иеленуден барлық пайдаларды алса, бірақ активті иеленуге байланысты барлық тәуекелдер тапсырушы тарапта қалса, актив тапсырушы тараптың есебінде қала береді. Меншік құқығының ауысуын мемлекеттік тіркеу қажет болған жағдайларда шарттағы талаптарға көңіл аудару қажет, атап айтқанда:

егер шарт талаптары бойынша активті иеленуден пайдалар мен тәуекелдер актіге қол қойған сәтте сатып алушыға ауысса, онда бұл жағдайда активтің шығып қалуы активті акті бойынша беру күніне көрсетіледі;

егер шарт талаптары бойынша активке иелік етуге байланысты тәуекелдер меншік құқығының ауысуын мемлекеттік тіркеген сәтке дейін беруші тарапта қалса, онда бұл жағдайда активті есептен шығару тіркеу күніне көрсетіледі.

285. Активтерді тану өлшемдеріне жауап беретін мәдени мұра активтері баланста танылады, мәдени мұраның өзге активтері Шоттар жоспарының 09 "Мәдени мұра активтері" балансталған шотында ескеріледі (мысалы: тарихи ғимараттар мен монументтер, археологиялық қазбалар орындары, қорлар мен табиғи қорғау аймақтары, сондай-ақ өнер туындылары).

Мемлекеттік мекеме мәдени мұра активтерін бухгалтерлік есепте егер:

олардың мәдени, экологиялық, ағартушылық және тарихи құндылықтары тек нарықтық бағаға негізделген қаржы құнымен толық көрсетілмесе;

заңды міндеттемелер тыйым салуларды және сату жолымен шығып қалуға салмақты шектеулер туындатады;

олар жиі ауыстырылмайтын болып табылады және олардың физикалық жағдайы төмендесе де, олардың құндылықтары уақыт өте өсе алады;

кейбір жағдайларда бірнеше жүз жыл жасалатын алатын олардың пайдалы қолдану мерзімін белгілеу күрделі.

286. Түгендеу объектісі негізгі құралды бухгалтерлік есепке алудың бірлігі болып табылады. Негізгі құралдың түгендеу объектісі деп барлық жабдықтаулары мен керек жарақтары бар объект немесе белгіленген өзіндік функцияларды орындауға арналған жеке конструктивті жекеленген зат немесе бірыңғай бүтін және белгіленген жұмыстарды орындауға арналған заттардың конструктивті жекелеген кешені танылады.

Жер амортизацияланбайды және пайдалану мерзімі шексіз. Ғимараттардың қызмет ету мерзімі шектеулі және амортизацияланатын активтер болып табылады. Ғимарат тұрған жердің қымбаттауы бұл ғимараттың амортизациялық құнын анықтауға әсер етпейді.

Кітапханалық кітаптар, компьютерлік қосымша құрылғылар мен жабдықтаудың кішігірім бөлшектері сияқты жеке маңызды емес жиынтық бірліктер үшін мемлекеттік мекеме жиынтық құнның өлшемдерін қолдана алады.

Конструктивті бөлшектенген заттардың кешеніне жалпы тағайындаулары мен жалпы басқарулары немесе бір іргетаста жөнделген бір немесе әртүрлі тағайындаудың бір немесе бірнеше заттары, осының негізінде кешенге әр кіруші зат тек кешен құрамында өз функцияларын орындай алады, бірақ жеке емес.

Бірнеше объектіні бір кешенге жатқызу техникалық мамандар растаған жобалау құжаттамасының негізінде жүзеге асырылады.

Жер мен ғимараттар бір-бірінен бөлінетін активтер болып табылады және қаржылық есептілік мақсатында олар бірге сатып алынса да бөлек есепке алынады. Жер учаскелерінде орналасқан құрылыстар, автомобиль жолдары, ескерткіштер бөлек есепке алынуға жатады.

287. Негізгі құралдардың объектісі алғаш танылған кезде өзіндік құны бойынша көрсетіледі. Кітапханалар қорына енгізілген кітаптар, оқулықтар мен басқа баспалар олардың алғашқы түптеу құнын қоса алғанда атаулы бағасы бойынша ескеріледі.

Негізгі құралдар объектісінің өзіндік құны:

сатып алуға саудалық жеңiлдiктер мен түсiрулердi алып тастағаннан кейiн, импорттық баждар мен қайтарылмайтын салықтарды қосқанда, оның сатып алынған бағасы;

учаскеге активті жеткізуге және мақсатына қарай жұмыс қалпына келтіру үшін жағдай дайындауға тура жататын кез келген шығындар;

ол орналасқан учаскені қалпына келтіруге, объектіні қайта жөндеуге және ауыстыруға арналған есептік шығындар.

Тікелей сипатты шығындарға мыналар жатады:

учаскені дайындауға жұмсалатын іс жүзіндегі шығындар;

жеткізу мен түсіруге жұмсалатын алғашқы шығындар;

орнату мен монтаждауға жұмсалатын шығындар;

осы орынға активті тасымалдаған уақытта жасалған объектілер мен жағдайлардың кірісін (мысалы, жабдықты сынау кезінде үлгілерді тексеретін өндіріс) алып тастағанда, активті сынауға және оның тиесілі қызмет етуін сынауға жұмсалатын шығындар;

кәсіби қызметтерге жұмсалатын шығындар;

өзге шығындар.

Негізгі құралдардың өзіндік құнына енгізілетін шығындар болып табылмайтын іс жүзіндегі шығындарға мыналар жатады:

жаңа ғимаратты ашуға жұмсалатын шығындар;

қызметтер немесе жаңа өнім өндірісін енгізуге жұмсалатын шығындар (тауарды жылжыту бойынша шараларға және жарнамаға жұмсалатын шығындар);

әкімшілік немесе өзге жалпы жүкқұжат шығындары.

Негізгі құралдар объектісінің баланстық құнына енгізілетін шығындарды тану объект тікелей мақсаты бойынша қолдануға дайын болғанда тоқтатылады. Мынадай шығындар негізгі құралдардың баланстық құнына енгізілмейді:

объект жұмыс iстейтiн қалпында қолданысқа енуi тиiс, бірақ әлі пайдаланылмаған немесе толық емес қуаттылыққа жұмыс iстейдi деген жағдайлармен туындаған шығыстар;

объекті өндірісіне сұраныс артқан уақытта шегілген алғашқы операциялық шығын; және

мемлекеттік мекемелердің барлық операцияларының бір бөлігін немесе барлығын ауыстыруға немесе қайта ұйымдастыруға жұмсалатын шығындар.

288. Егер актив айырбасталмайтын операция жолымен, яғни қайтарусыз негізде сатып алынса, оның өзіндік құны деп сатып алу мерзіміндегі әділ бағасы танылады. Егер жердің әділ құнын айқындау мүмкін болмаса, кадастрлық (бағалау) құны қолданылады. Нөлдік немесе атаулы баға бойынша сатып алынған және әділ құны бойынша танылатын негізгі құралдар объектілерін таныған кезде баға қайта есептеу болып табылмайды.

Негізгі құралдар объектісі басқа активке айырбасқа сатып алынса, алынған объектінің іс жүзіндегі құны оның әділ құны тең баға бойынша қабылданады, ол тапсырылған активтің ақша қаражаты мен олардың баламаларының төленген сомасына түзетілген әділ құнына тең келеді. Жаңа активтің анықталған әділ құны мен оған айырбасқа берілген активтің баланстық құны арасындағы айырма айырбастау операциясынан кіріс немесе шығысты құрайды.

Алынған активтің де, жіберілген активтің де әділ құны сенімді бағалана алмаса, онда негізгі құралдардың сатып алынған объектісінің құны жіберілген активтің баланстық құны бойынша бағаланады. Алынған объектіні құнсыздану тұрғысынан тексеру қажет.

289. Мемлекеттік мекеме негізгі құралдар объектісінің түсімін Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының дебеті және:

бюджеттік қаржыландыру есебінен немесе ақылы қызметтер, филантропиялық (немесе) демеушілік және (немесе) меценаттық қызметтен алынған ақшалай қаражат есебінен - сатып алу құны бойынша – 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының;

филантропиялық және (немесе) демеушілік және (немесе) меценаттық қызметтен алынғаны - әділ құн бойынша - 6050 "Қайырымдылық көмектен алынатын кірістер" шотының;

үшінші тұлғаларға өтеусіз беру нәтижесінде алынғаны - әділ құн бойынша, сондай-ақ мемлекеттік мекемелер арасында негізгі құралдарды беру нәтижесінде - баланстық құн бойынша 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетеді, бұл ретте бір мезгілде жинақталған амортизация сомасына 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

290. Негізгі құралдарды кейіннен есепке алу үшін мемлекеттік мекеме іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделін не қайта бағалау бойынша есепке алу моделін қолданады және негізгі құралдардың барлық сыныбына (тобына) осы модельді қолданады.

Негізгі құралдардың сыныбы сипаты және мемлекеттік мекеме қызметінде қолданылуы жағынан ұқсас активтер тобы.

291. Іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделі: актив ретінде танығаннан кейін негізгі құралдар объектісін есепке алу кез келген жиналған амортизация мен шығындардың құнсыздануы нәтижесінде жиналған кез келген амортизацияны алып тастағанда, оның өзіндік құны бойынша жүргізіледі.

292. Қайта бағалау моделi: әдiл құны сенiмдi бағаланатын негiзгi құралдар объектiсiн актив ретiнде танығаннан кейiн есепке алу кез келген жиналған келесi амортизация мен шығындардың құнсыздануы нәтижесiнде жиналған кез келген келесi амортизацияны алып тастағанда, қайта бағалау күнiне әдiл құнды бiлдiретiн оның қайта бағалау құны бойынша жүргiзiледi.

Негізгі құралдар объектісін қайта бағалау кезінде осы актив жататын негізгі құралдардың барлық сыныбы (тобы) қайта бағаланады.

Қайта бағалау жиілігі қайта бағалауға жататын негізгі құралдардың әділ құнындағы өзгерістерге байланысты. Егер артық бағаланған активтің әділ құны оның баланстық құнынан айтарлықтай өзгеше болса, қосымша қайта бағалау қажет. Мемлекеттік мекеме қайта бағалауды әр бес жыл сайын жүргізеді.

Жер мен ғимараттардың әділ құны деп кәсіби бағалаушылар орындаған, бағалау жолымен анықталатын олардың нарықтық құны болып табылады.

Машиналар мен жабдықтар санаттарының әділ құны деп әдетте бағалау жолымен анықталатын олардың нарықтық бағасы болып табылады.

Негізгі құралдардың арнайы сипаттағы себебі бойынша немесе осы активтердің сатылуы сирек болу себепті нарықтық құн туралы ақпарат болмағанда, тозуын ескере отырып, олар нақты құны бойынша бағаланады.

293. Жүргізілген қайта бағалау нәтижесінде активтер сыныбының баланстық құнының артуы таза активтерге/капиталға жатқызылады және Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының дебеті және 5111 "Негізгі құралдарды қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі. Қайта бағалаудан осы актив объектісі құнының азаюы бұрын танылса, онда негізгі құрал құнының артуы ағымдағы жылдың қаржы нәтижесіне бұрын қаржы нәтижесінің құрамында танылған сол активтің қайта бағалау құнының азаю сомасын қалпына келтіретін мөлшерде жатқызылады.

Егер негізгі құралдардың баланстық құны қайта бағалау нәтижесінде азайса, онда мұндай азаюдың сомасы ағымдағы жылдың қаржы нәтижесінде көрсетіледі. Алайда, бұл азаю осы активке жататын негізгі құралдардың қайта бағалауға резервте көрсетілген, бар кредиттік қалдығы мөлшерінде таза активтерге/капиталға жатқызылады.

294. Негізгі құралдар объектісін қайта бағалау кезінде, қайта бағалау күніне кез келген жинақталған амортизация:

не активтiң баланстық құнының барабар өзгеруiне қарай қайта есептеледi (активтiң алғашқы құны мен жинақталған амортизация сомасы қайта бағалауға дейiн баланстық құнға қайта бағаланған құнның қатысына тең бiр көрсеткiшке көбейедi). Жинақталған амортизацияның түзету сомасын қосымша бағалау кезінде: 5111 "Негiзгi құралдарды қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының кредитi және 2391 "Негiзгi құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының кредитi бойынша жазумен көрсетiледi

не активтің баланстық құны анықталады, бұл ретте 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шоты дебеттеледі және активтің қайта бағаланған құнына дейін қайта есептелетін Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шоты кредиттеледі (бұл әдіс ғимараттар үшін жиі пайдаланылады).

295. Қайта бағаланған негiзгi құралдарды пайдалану шамасына қарай жете бағалау сомасы қаржылық нәтижеге есептен шығарылады: 5111 "Негiзгi құралдарды қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының дебетi және 5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесi" шотының кредитi.

Негiзгi құрал шығып қалған жағдайда пайдаланған уақытта қаржылық нәтижеге ауыстырылмаған жете бағалау сомасы қалдығын есептен шығару жүргiзiледi: 5111 "Негiзгi құралдарды қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының дебетi және 5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесi" шотының кредитi.

296. Ғимараттардың баланстық құны нөлге тең болған кезде тұрғын және тұрғын емес ғимараттардың бастапқы құнын өзгертуге, бірақ объект экономикалық пайда немесе қызмет көрсету әлеуетін жалғастыра берсе, келесі жолдармен рұқсат етіледі:

1) Қазақстан Республикасының Салық кодексінде көзделген әдістер мен есептерге сәйкес; не

2) кәсіби бағалаушыны тарта отырып бағалау жолымен жүзеге асырылады.

Осы тармақтың нормалары есепке алу моделін таңдауға қарамастан қолданылады.

297. Амортизация төмендегі мынадай негізгі құралдардың объектілеріне есептелмейді:

жерге;

мәдени мұра активтеріне;

жабдыққа, экспонаттарға, үлгілерге, әрекет етуші және әрекет етпейтін модельдерге, макеттерге және кабинеттер мен зертханалардағы және оқыту және ғылыми мақсаттар үшін пайдаланылатын басқа да көрнекі құралдарға;

жұмысшы малға, буйволдарға, өгіздерге, ауылшаруашылық қызметке байланысты емес, пайдалану жасына жетпеген көп жылдық екпелерге;

жануарлар әлемінің экспонаттарына (зообақтар және басқа ұқсас мемлекеттік мекемелерде);

кітапханалық қорларға, киноқорға, сахналық-қойылым құралдарына, мұражайлық және көркем құндылықтарға;

қару-жараққа және әскери техникаға;

консервациялауға ауыстырылған активтерге.

Тозу нормасы бар негізгі құралдар объектілерінің элементтері амортизациялық аударымдарды анықтау үшін топталады.

Амортизациялық аударымдарды айқындау үшін тозудың әртүрлі нормалары бар негізгі құрал объектісінің құрауыштары бөлек есептеледі. Мемлекеттік мекеме негізгі құрал объектілерінің бастапқы құнын осындай құрауыштары арасында бөледі және әрбір құрауышты жеке амортизациялайды.

298. Негізгі құралдың амортизациясын мемлекеттік мекеме ол пайдалану үшін қол жетімді болған, орынында болған және тікелей нысаналы мақсаты бойынша пайдалануға жарамды болған кезде есептейді.

299. Негізгі құралдардың амортизациясы ай сайын есептеледі.

Сатып алынған негізгі құралдардың амортизациясын есептеу айдан кейінгі айдың 1-і күнінен бастап жүргізіледі:

монтаждауды жүзеге асыру талап етілмесе, сатып алулар;

монтаждау қажет болса, қолданысқа енгізу.

Шығып қалған негізгі құралдардың амортизациясын есептеу негізгі құралдар объектілерінің шығып қалған айынан кейінгі айдың 1-нен тоқтатылады.

Негізгі құралдың тұрып қалу немесе белсенді емес қолданылу жағдайы болғанда немесе оны алып тастау үшін ұстап қалған жағдайда осы Қағидалардың 297-тармағында көрсетілген активтерден басқа, негізгі құралдар объектісінің амортизациясы толық амортизацияланғанға дейін тоқтатылмайды.

Негізгі құралдардың амортизациясы негізгі құралдарды тану тоқтатылған кезде тоқтатылады.

300. Әр кезеңге амортизациялық есептеулер егер олар басқа активтің баланстық құнына кірмесе, сол кезеңдердің шығыстарында танылады.

301. Негізгі құралдардың құнынан 100% асырып амортизация есептеу жүргізілмейді. Әрі қарай қолдануға жарамды, негізгі құралдар объектісі құнының 100% мөлшерінде жинақталған амортизация тозу себебіне байланысты есептен шығару үшін негіз болып табылмайды.

302. Амортизацияны есептеу әдісі мемлекеттік мекеменің активтің экономикалық пайдасы мен қызметтік әлеуетін тұтыну сызбасын көрсетеді. Активтің амортизациялық құнын жүйелі бөлу үшін оның пайдалы қолданылу мерзімі ішінде амортизацияны есептеудің түрлі әдістері қолданылады:

тозуды есептеудің біркелкі әдісі;

азаятын қалдық әдісі;

өнім бірлігінің әдісі.

Тозуды біркелкі есептеу әдісі активті пайдалы қолдану мерзімінің ішінде тұрақты аударымдарға әкеледі.

Азаятын қалдық әдісі активті пайдалы қолдану мерзімі ішінде аударымдардың азаюына әкеледі.

Өнім бірлігінің әдісі күтілетін қолдануға немесе алған өнімнің санына негізделген есептеулерге әкеледі.

303. Активті пайдалы қолдану мерзімі әрбір есепті күнге қарастырылады.

Пайдалы қолдану мерзімін анықтау кезінде барлық мынадай төмендегі аспектілер ескеріледі:

активті күтілетін пайдалану (күтілетін қуат, активтің физикалық өнімділігі);

өндірістік факторларға тәуелді күтілетін физикалық тозу және тоқтап қалу кезеңінде активті жөндеу, оған қызмет көрсету және сақтау жөніндегі бағдарлама;

объектіні өзгерту немесе жаңғырту нәтижесінде туындайтын техникалық немесе коммерциялық ескіру;

активті пайдалануға заңды немесе осыған ұқсас шектеулер.

Активті пайдалы қолдану мерзімі активтің күтілетін пайдалылығын ескере отырып анықталады. Пайдалы қолдану мерзімі активтің экономикалық қызметі мерзімінен қысқа болуы мүмкін.

Негізгі құралдар объектілерінің тарату құны нөлге тең қабылданады.

304. Тозуды біркелкі есептеу әдісін қолдану кезінде негізгі құралдардың амортизациясын есептеу мынадай тәсілдермен:

1) амортизацияның белгіленген нормаларын пайдалана отырып;

2) пайдалы қолданудың белгілі бір мерзімін пайдалана отырып жүргізіледі.

осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес мемлекеттік мекемелердің ұзақ мерзімді активтері бойынша жылдық тозу нормалары белгiленедi.

305. Амортизацияның белгiленген нормаларын пайдалана отырып негiзгi құралдар объектiлерiнiң амортизация сомасы негiзгi құралдардың бастапқы құнын (қайта есептелгендер үшiн – қайта бағаланған құнын) мемлекеттiк мекемелердiң ұзақ мерзiмдi активтер бойынша тозудың бекiтiлген жылдық нормаларына сүйене отырып анықталған ай сайынғы амортизация нормасына көбейту жолымен анықталады.

Мемлекеттік мекемелердің ұзақ мерзiмдi активтер бойынша жылдық тозу нормаларында көзделмеген негізгі құралдар бойынша тозуды есептеу осыған ұқсас негізгі құралдарға (активтерге) тозу нормалары бойынша жүргізген жөн.

306. Негізгі құралдар объектілерін амортизациялау әдісі мен тәсілі бірыңғай есеп саясатымен анықталады және кезеңнен кезеңге кезекті қолданылады.

307. Негізгі құралдар амортизациясын есептеу 7110 "Ұзақ мерзімді активтердің амортизациясы бойынша шығыстар" шотының дебеті және 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" шотының кредиті бойынша жүзеге асырылады.

308. Мемлекеттік мекеме осы Қағидалардың 24 "Активтердің құнсыздануы" деген тауарының ережелеріне сәйкес құнсыздану тұрғысынан активтің баланстық құнын қайта қарастырады.

309. Негізгі құралдардың құнсыздануы 7440 "Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар" шотының дебеті және 2392 "Негізгі құралдардың құнсыздануына арналған резерв" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

310. Мемлекеттік мекеме негізгі құралдардың құнсыздануынан шығындарды қалпына келтірген жағдайда мынадай тізбекті жүзеге асырады: құнсызданудан бұрын есептелген шығын сомасының шегінде 2392 "Негізгі құралдардың құнсыздануына арналған резерв" қосалқы шотының кредиті және 7440 "Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар" шотының дебеті.

311. Негізгі құралдар объектілерінің құрылысын аяқтау, толық жабдықтау мен қайта жаңарту бойынша жұмыстарын жүргізу кезінде мемлекеттік мекеменің шығындары олардың құнын өсіреді. Бұл ретте егер мемлекеттік мекемеге болашақ экономикалық пайдалар алғашқы бағаланған нормалардан тыс түссе, кейінгі күрделі салымдар нәтижесінде негізгі құралдар объектілерінің баланстық құнын өсіру жүргізіледі.

Болашақ экономикалық пайдаларды (күрделі салымдарды) арттыратын шығындардың үлгілері:

оның қуаттылығын қоса алғанда пайдалы қолданылу мерзімін ұзарту үшін негізгі құралдар объектілерінің модификациясына;

өнім сапасын анағұрлым жақсартуға қол жеткізу үшін машиналардың бөлшектерін жетілдіру; және

бұрын бағаланған шығындарды анағұрлым қысқартуға мүмкіндік беретін жаңа өндірістік үрдістерді енгізу.

312. Мемлекеттік мекеме күрделі шығындарды 2411 "Аяқталмаған құрылыс" қосалқы шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті бойынша көрсетеді. Аяқталмаған құрылыс іс жүзіндегі шығындар бойынша өлшенеді.

Аяқталмаған және аяқталған, бірақ пайдалануға тапсырылмаған құрылыс және қайта жөнделген объектілер бойынша шығындар келесі жылдың балансына ауысады.

Аяқталған және пайдалануға берілген құрылыс объектілері қабылдау актілері негізінде оларға кеткен шығындар толық сомада көрсетіліп, ұзақ мерзімді активтерді есепке алу шотына жатқызылады, бұл ретте мынадай жазба көрсетіледі: Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының дебеті және 2411 "Аяқталмаған құрылыс" қосалқы шотының кредиті.

313. Негiзгi құралдар объектiлерiне объектiнiң техникалық жағдайын сақтау мен қолдау мақсатында жүргiзiлетiн қызмет көрсетуге, ағымдағы жөндеуге және негiзгi құралдарды қолданысқа беруге жұмсалатын шығындар алғашқы құнды өсiрмейдi, ал олар туындау кезiндегi ағымдағы шығыстар ретiнде танылады. Кiтаптарды жөндеуге және қайта жөндеуге, оның iшiнде екiншi рет түптеуге жұмсалатын шығындар кiтап құнын өсiруге жатқызылмайды және шығысқа есептен шығарылады.

Жөндеуге жұмсалатын шығындарды есептен шығару мынадай жазбамен көрсетіледі: 7090 "Ағымдағы жөндеуге арналған шығыстар" шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті.

314. Егер негізгі құралдар объектілерінің баланстық құнына объектінің бір бөлігін ауыстыру құны кірсе, онда ауыстырылған бөліктің баланстық құны, ауыстырылған бөлік жеке амортизацияланды ма жоқ па оған қарамастан баланстан есептен шығарылады. Егер объектінің ауыстырылған бөлігінің баланстық құнын анықтау мүмкін болмаса, мемлекеттік мекеме ауыстыру құнын ауыстырылған бөлік құнының сатып алу немесе салу кезіндегі көрсеткіші ретінде қолдана алады.

Кейбір негізгі құралдардың құрамдас бөліктері белгілі бір уақыт аралығында ауыстыруды қажет етуі мүмкін (жол бірнеше жыл сайын жаңа жабуды қажет етуі мүмкін; пеш белгілі бір пайдалану сағаттарынан кейін төсемді ауыстыруды қажет етуі мүмкін; немесе ұшақтың ішкі жабдықтары, мысалы, орындықтар мен ас үй, фюзеляждың қызмет ету мерзімі ішінде бірнеше рет ауыстырылуға жатады). Кейбір негізгі құрал объектілері мұндай жиі ауыстыруды қажет етпеуі мүмкін.

Осы Қағидалардың 38-тармағында көзделген тану қағидатына сәйкес мемлекеттік мекеме тану критерийлері сақталған жағдайда, мұндай объектінің құрамдас бөлігін олар пайда болған сәтте ауыстыру жөніндегі шығындарды негізгі құралдар объектісінің баланстық құнында таниды. Ауыстырылған компоненттердің қалдық құны осы Қағидалардың 9-тарауының ережелеріне сәйкес есептен шығарылады.

315. Негізгі құралдар объектілерінің істен шығуы әртүрлі тәсілдермен (сату, қайтарусыз тапсыру, тарату жолымен) болуы мүмкін.

2411 "Аяқталмаған құрылыс" қосалқы шоты бойынша ұзақ мерзімді активтерді қабылдау, беру, істен шығару, есептен шығару бойынша операциялар негізгі құралдар жөніндегі ұқсас операциялармен жүргізіледі.

Негізгі құралдардың шығып қалуы Мемлекеттік мүлік туралы заңының және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қаржы министрінің 2023 жылғы 29 маусымдағы № 721 бұйрығымен бекітілген Дүлей зілзалалар мен авариялар салдарынан физикалық немесе моральдық тозуынан жарамсыз болған мемлекеттік мүліктің жекелеген түрлерінің бұзылуын және жойылуын ресімдеу қағидаларының (бұдан әрі – Дүлей зілзалалар мен авариялар салдарынан физикалық немесе моральдық тозуынан жарамсыз болған мемлекеттік мүліктің жекелеген түрлерінің бұзылуын және жойылуын ресімдеу қағидасы) (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 33019 болып тіркелген) талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

Мемлекеттік мекеме қаржыландыру жоспары бойынша оларға бөлінген қаражат есебінен сатып алынған, оған бекітілген активтерді дербес сатпайды. Активтерді сату Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлікті басқару саласындағы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады. Активтерді сату Мемлекеттік мүлік туралы заңға сәйкес жүзеге асырылады.

316. Мемлекеттік мекеме негізгі құралдардың сатылуын баланстық құнға – 7420 "Ұзақ мерзімді активтерді қатардан шығару жөніндегі шығыстар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті, бір мезгілде осы актив бойынша жинақталған амортизацияның сомасына – 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті корреспонденцияларымен көрсетеді. Құнсызданудан бұрын есептелген резерв болған кезде шығып қалған ұзақ мерзімді активтер бойынша оның есептен шығуы жүзеге асырылады: 2392 "Негізгі құралдардың құнсыздануына арналған резерв" қосалқы шотының дебеті және "Негізгі құралдар" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті.

317. Егер Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмiмен бұл соманы қолданудың өзге тәртiбi белгiленбесе, активтердi сатудан түсетiн соманы мемлекеттiк мекемелер бюджет кiрiсiне аударады және есепте көрсетедi: 1231 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң қысқа мерзiмдi дебиторлық берешегi" қосалқы шотының дебетi және 6320 "Күрделі салымды қаржыландырудан түсетін түсім" шоты кредиті, сонымен бір мезгілде: 3131 "Активтердi сатудан түсетiн кiрiс бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредитi. Ұзақ мерзімді активтерді сатудан түскен түсім бойынша бюджет алдындағы берешекті өтеу: 3131 "Активтердi сатудан түсетiн кiрiс бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1231 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлердiң қысқа мерзiмдi дебиторлық берешегi" қосалқы шотының кредиті.

318. Негізгі құралдардың жетіспеушілігін анықтаған кезде жазбамен оларды есептен шығару жүргізіледі;

жетіспейтін негізгі құралдардың баланстық құны есептен шығарылады:

7420 "Ұзақ мерзімді активтерді қатардан шығару жөніндегі шығыстар" шотының дебеті және 2300 "Негізгі құралдар" шоты тиісті қосалқы шоттарының кредиті";

жинақталған амортизация есептен шығарылады 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" бөлімі шотының (жинақталған амортизацияның сомасына) тиісті қосалқы шотының кредиті.

Құнсызданудан бұрын есептелген резерв болған кезде, оның есептен шығуы шығып қалған ұзақ мерзімді активтер бойынша жүзеге асырылады: 2392 "Негізгі құралдардың құнсыздануына арналған резерв" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті.

Бюджетке жетіспеушіліктер сомасын өтеу осы Қағидалардың 6 "Дебиторлық және кредиторлық берешекті есепке алу тәртібі" деген тарауында қарастырылған.

319. Негізгі құралдардың жойылуынан алынған материалдар құнын кіріске жазу 1319 "Өзге материалдар" қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Негізгі құралдарды жоюдан алынған және ғылыми және оқу мақсатында қолданылатын қара металдардық сынықтары мен қалдықтары 1312 "Оқу, ғылыми және басқа мақсаттарға арналған материалдар" қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

320. Мемлекеттік мекемеде активтер түскен кезде негізгі құралдар және аяқталмаған құрылыс объектілерінің іске қосылуын, инвестициялық жылжымайтын мүліктің пайдалануға берілуін есепке алу үшін және олар ауыстырылған кезде тұрақты қолданыстағы жұмыс істейтін комиссия әрбір жеке объектіге немесе объекті құрауышына екі данада Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-1 нысанды актісін жасайды. Материалдық жауапты тұлға бухгалтерлік қызметке бас бухгалтердің қол қоюы және мемлекеттік мекеме басшысының немесе оған уәкілеттік берген тұлғалардың бекітуі үшін қоса берілген техникалық құжаттамасы бар ресімделген актіні береді.

Негізгі құралдарды есепке алу түгендеу объектілері бөлінісінде олардың сақталу орындары мен жауапты тұлғалары бойынша жүргізіледі.

Негізгі құралдарды есепке алуды ұйымдастыру және сақталуын бақылауды қамтамасыз ету үшін кітапханалық қорлардан басқа әр объектіге (затқа) түгендеу нөмірі беріледі. Талдамалы есеп негізгі құралдар объектілерін есепке алуға, ауыстыруға, түгел жабдықтауға, қайта жөндеуге, жаңғыртуға, күрделі жөндеу мен есептен шығару жөніндегі құжаттардың негізінде толытырылатын түгендеу карточкасында жүргізіледі.

Түгендеу нөмірлері негізгі құралдар объектілеріне олардың түсу шамасына қарай реттік-сериялық жүйе бойынша беріледі. Түгендеу нөмірі 12 (он екі) белгіден тұрады: бірінші төрт белгі шотты/қосалқы шотты, бесінші және алтыншы белгі топты және соңғы алты белгі – заттың топтағы реттік нөмірін білдіреді. Топтар белгіленбеген шоттар/қосалқы шоттар бойынша бесінші және алтыншы белгі нөлмен белгіленеді.

Түгендеу нөмірлерінің тізбесі мемлекеттік мекеме пайдаланатын бухгалтерлік мекеменің ақпараттық жүйесі арқылы қалыптастырылады. Түгендеу объектісі күрделі болған кезде, яғни онымен бірге бір бүтінді құрайтын сол немесе басқа оқшауланған элементтерді қосқанда, әрбір осындай элементте оларды біріктіретін негізгі объектімен бірдей түгендеу нөмірі көрсетіледі. Түгендеу нөмірі объектіге бекітілген жетонда немесе объектідегі бояумен немесе басқа тәсілмен белгіленеді. Объектіге (затқа) берілген түгендеу нөмірі оның осы мемлекеттік мекемеде болған барлық кезеңіне сақталады. Шығарылған немесе жойылған мүкәммалдық объектілердің нөмірлері басқа объектілерге берілмейді.

Барлық негізгі құралдар мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығымен тағайындалған лауазымды тұлғалардың жауапты сақталуынады. Негізгі құралдар объектілерінің сақталуына жауапты тұлғалар Бухгалтерлік құжаттаманың ҰМА-13 нысаны бойынша объект бойынша негізгі құралдардың және инвестициялық жылжымайтын мүліктің түгендеу тізімін жүргізеді. Жауапты тұлғалар негізгі құралдардың сақталуын қадағалайды және барлық өзгерістердің есебін жүргізеді.

Жауапты тұлға ауысқан кезде, оның сақтауындағы негізгі құралдарды түгендеу жүргізіледі, ол туралы Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-1 "Негізгі құралдарды және инвестициялық жылжымайтын мүлікті қабылдап алу-тапсыру (ауыстыру) актісі" нысаны бойынша негізгі құралдарды қабылдап алу-тапсыру актісі жасалады, оны мемлекеттік мекеме басшысы бекітеді.

321. Объектiнiң немесе ұзақ мерзiмдi активтер объектiлер тобының бiр құрылымдық бөлiмшеден екiншiсiне iшкi ауысуын ресiмдеу үшiн, объектiнi немесе негiзгi құралдар объектiлерi топтарын қоймаға қабылдауды ресiмдеу үшiн немесе қоймадан қолданысқа беру үшiн 434 нысанды жүкқұжаты немесе 434-қ Нысандар альбомы қолданылады.

322. Жеке түгендеу объектісі деп оған тиесілі барлық құрылғыларымен және жабдықтарымен бірге аяқталған конструктивті құрылғы немесе белгіленген жеке функцияларды орындау үшін конструктивті оқшауланған зат немесе белгіленген жеке функцияларды орындау үшін оқшауланған зат немесе бірыңғай жалпылықты білдіретін және белгіленген жұмысты бірлесе орындайтын конструктивті жиналған заттардың реттелген кешені болып табылады.

"Ғимараттар" қосалқы шоты бойынша түгендеу объектісі деп жеке тұрған ғимарат болып табылады. Ғимарат құрамына ғимарат ішіндегі жылытуға арналған бу қазандығы қондырғысын қоса алғанда жылу жүйесі (егер соңғысы ғимараттың өзінде болса), су мен газ құбырының ішкі желісі және барлық құрылғылары бар кәріздеулер, барлық жарықтандыру арматуралары бар жарық беруші өткізгіштің ішкі қондырғысы, ішкі телефондық және дабылдау желілері мен жалпы санитарлық маңыздылығы бар желдеткіш қондырғылары, көтергіштер (лифттер) сияқты, оны қолданысқа беруге қажет, ғимарат ішіндегі барлық коммуникациялар кіреді.

Егер ғимараттар бір бірімен қиылысса және қабырғасы жалпы болса, бірақ бір дербес конструктивті тұтастықты білдірсе, олар жеке түгендеу объектілері болып табылады.

Аула алдындағы құрылыстар, қоршаулар мен басқа аула алдындағы үй құрылыстары, қызмет көрсетуші ғимараттар (қора, қоршау, құдық және басқа шаруашылық құрылыстары) бір түгендеу объектісін құрайды. Егер бұл құрылыстар мен үй құрылыстары бір не бірнеше ғимаратқа қызмет көрсетсе, олар дербес түгендеу объектісі болып есептеледі.

Дербес шаруашылық маңызы бар ғимаратқа сыртқы құрылыстар, жеке тұрған бу қазандықтарының ғимараттары, сондай-ақ күрделі аула алдындағы құрылыс (қоймалар, гараждар, тоңазытқыштар және басқа құрылыстар) дербес түгендеу объектілері болып табылады.

323. Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-6, НҚ-9 нысанды түгендеу карточкалары активтерді есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың ҰМА-10 нысанды түгендеу карточкаларының тізілімінде тіркеледі. Тізілім бір данада жүргізіледі. Онда жазулар карточканы ашу жылын көрсете отырып активтер тобының бөлінісінде жүргізіледі. Әр топ үшін беттердің тиісті саны беріледі. Нөмірлеу әр топ бойынша 1-нөмірден бастап жүргізіледі. Орталықтандырылған бухгалтерияларда тізілімдер әрбір қызмет көрсететін мемлекеттік мекеме бойынша осындай тәртіпте жүргізіледі. Активтер шығып қалған не ауысқан жағдайда тізілімнің "Ескертпе" бағанында мемориалды ордердің мерзім (күні, айы, жылы) мен нөмірі көрсетіледі.

Түгендеу карточкалары мемлекеттік мекеменің бухгалтерлік есептің ақпараттық жүйесінде тиісті қосалқы шоттар мен топтар бойынша, олардың ішінде бөлімшесі материалдық жауапты тұлғалар бойынша, ал орталықтандырылған бухгалтерияларда – қосымша және қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелер бойынша қалыптастырылады.

Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-6 нысанды карточкасы ғимараттарды, құрылыстарды, тапсыру құралдарын, машина мен жабдықтарды, өндiрiстiк (тиiстiлiгiн қоса алғанда) және шаруашылық мүкәммалын, көлiк құралдарын, мәдени мұра активтерiн, кiтапхана қорларын және өзге негiзгi құралдарды есепке алуға арналған. Онда жазбалар бастапқы құжаттар: қолданысқа беру туралы қабылдау актiлерi, дайындаушы зауыттардың техникалық төлқұжаттары мен басқа құжаттардың негiзiнде жүргiзiледi. Карточкада объектiлердiң (заттардың) сипаттама белгiлерi көрсетiледi: сызбасы, моделi, үлгiсi, таңбасы, зауыттық нөмiрi, шығарылған (дайындалған) мерзiмi, қолданысқа енгiзу актiсiнiң күнi мен нөмiрi көрсетiледi. Бұдан басқа объектiнiң (заттың) қысқаша жеке сипаты жазылады. Жабдықтың, аспаптардың, есептеу техникасының және басқа жабдықтың құрамында бағалы металдар болған жағдайларда "Объектiнiң қысқа жеке сипаты" бөлiмiнде құрамында бағалы металл бар бөлшектердiң тiзбесi, төлқұжатта көрсетiлген бөлшек атауы мен металл салмағы көрсетiледi. Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-6 нысанды негiзгi құралдарды және инвестициялық жылжымайтын мүлiктi есепке алудың түгендеу карточкаларында теңгемен амортизацияның жинақталған сомасы, жылдық тозу нормасының шифрi, шығып қалған ұзақ мерзімді активтер бойынша ғана соңғы рет тозу есептелген жыл мен ай жазылады.

Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-9 нысанды карточкасы бір үлгідегі негізгі құралдар объектілерін және инвестициялық жылжымайтын мүлікті, кітапханалық қорларды және сахналық-қойылымдық құралдарды топтық есепке алуға арналған.

Кітапханалық қорлар үшін бір карточка ашылады. Онда есепке алу жалпы сомамен ақшалай шамада ғана жүргізіледі. Сахналық-қойылымдық құралдар бойынша топтық есепке алу үшін карточкалар материалдық жауапты тұлғалар бойынша, мөлшері бойынша, материал сапасы бойынша жақын және номенклатуралық нөмірді көрсету арқылы бір атау тұрғысынан ашылады.

Мемлекеттік мекеме ішінде ауысқан кезде осы карточканың арғы бетінде жазба жүргізіледі.

Ай сайын карточкалардан амортизация сомасы Бухгалтерлік құжаттаманың 459 нысанды Ұзақ мерзімді активтер амортизациясының сомасын есепке алудың әзірлеме кестесіне жазылады, оның негізінде есепті кезеңдегі негізгі құралдардың (активтердің) жалпы тозу сомасы анықталады.

Жалпы тозу сомасына айдың соңғы күні мемориалды ордер жасалады, кейін ол "Басты-журнал" кітабына ауыстырылады.

324. Негізгі құралдар объектілерін жөндеген, қайта жаңартқан (жаңғыртқан) жағдайда техникалық төлқұжатқа, сондай-ақ тиісті негізгі құралдың түгендеу карточкасына күрделі жөндеуге, қайта жаңартуға (жаңғыртуға) байланысты объектінің сипаттамасына қажетті өзгерістер енгізілуі тиіс.

325. Негізгі құралдар объектілерінің физикалық және моральді тозу салдарынан, зілзала апаттар мен авариялар нәтижесінде, Қарулы Күштерде, басқа әскерлерде және Қазақстан Республикасының әскери құрамаларында пайдаланылмайтын қару-жарақ, әскери техника, қорғаныс объектілері мен өзге әскери мүлікті алып тастағанда жарамсыздығын, оларға жөндеу жүргізудің тиімсіздігін анықтау үшін, сондай-ақ негізгі құралдарды есептен шығаруға қажет құжаттарды ресімдеу үшін мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығымен тұрақты әрекет ететін комиссия құрылады. Комиссия құрамына міндетті түрде мыналар: мемлекеттік мекеме басшысының орынбасары (комиссия төрағасы), бас бухгалтер немесе оның орынбасары (штат кестесі бойынша бас бухгалтер лауазымы жоқ болған жағдайда, бухгалтерлік есепті жүргізу жүктелген тұлға) негізгі құралдардың сақталуына жауапкершілік артылған тұлғалар кіреді, негізгі құралдардың жеке түрлерін есептен шығарғанда комиссия құрамына сондай-ақ тиісті мамандар (сарапшылар), жол полициясының өкілі (автокөлік құралдарын есептен шығарғанда) кіреді. Тұрақты әрекет ететін комиссия техникалық құжаттаманы (төлқұжат, әр қабат сайынғы жоспарлар мен басқа құжаттар) тарта отырып, есептен шығаруға жататын объектіні тікелей тексеруді жүргізеді, сондай-ақ бухгалтерлік есептің деректерін қолданады және қалпына келтіруге және әрі қарай қолдануға жарамсыз екенін белгілейді.

326. Комиссия есептен шығару себептерiн (тозу, реконструкциялау, апат және басқа есептен шығару себептерi), есептен шығарылатын объектiнiң жекелеген материалдарын, бөлшектерiн, материалдарын пайдалану мүмкiндiгiн анықтайды, оларды бағалауды жүргiзедi және негiзгi құралдар объектiлерiн есептен шығару актiсiн жасайды. Жарамсыз негiзгi құралдарды, аяқталмаған құрылысты және инвестициялық жылжымайтын мүлiктi есептен шығару Нысандар альбомына сәйкес ресмелейді "Негiзгi құралдарды, инвестициялық жылжымайтын мүлiктi есептен шығару актiсi" (Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-3 нысаны), "Автокөлiк құралдарын есептен шығару актiсi" (Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-4 нысаны), "Құралдар балансынан, өндiрiстiк және шаруашылық мүкәммалын есептен шығару актiсi" (Бухгалтерлік құжаттаманың 443-нысаны), "Мемлекеттiк мекемелерде кiтапханадан әдебиеттi есептен шығару актiсi" (Бухгалтерлік құжаттаманың 444-нысаны). Негiзгi құралдарды және инвестициялық жылжымайтын мүлікті есептен шығару актiсiн мемлекеттiк мекеме басшысы бекiтедi.

Негізгі құралдарды, инвестициялық жылжымайтын мүлікті есептен шығару актісін мемлекеттік мекеменің басшысы бекітеді. Есептен шығару актілері бекітілгенге дейін негізгі құралдар, аяқталмаған құрылыс және инвестициялық жылжымайтын мүлік объектілерін бөлшектеуге және бөлшектеуге жол берілмейді. Мемлекеттік мекемелердің мүлкін есептен шығару Мемлекеттік мүлік туралы заңға және Дүлей зілзалалар мен авариялар салдарынан физикалық немесе моральдық тозуынан жарамсыз болған мемлекеттік мүліктің жекелеген түрлерінің бұзылуын және жойылуын ресімдеу қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

Негізгі құралдардың жекелеген объектілерін жинаудан алынған және мемлекеттік мекеменің шаруашылық қажеттілігі үшін қалдырылған материалдар қорларға қайта сыныпталады және Бухгалтерлік құжаттаманың 429-р нысаны бойынша Ұзақ мерзімді активтерді бұзу және бөлшектеу кезінде алынған қорларды кіріске алу туралы актімен ресімделеді.

Бағалы металдарды қолдана отырып жасалған бөлшектер мен желілер мамандандырылған кәсіпорындарға тапсыруға жатады, ал түсті металлдардан жасалған және басқа жабдықты жөндеу үшін қолданылмайтын бөлшектер мен желілер осындай шикізатты жинау жүктелген ұйымдарға тапсыруға жатады.

327. Негізгі құралдарды баланстан есептен шығарудың қолданыстағы тәртібі бұзылған, сондай-ақ материалдық құндылықтарға салғырт қараған жағдайда (жою, жандыру, жоғалту), бұған кінәлі тұлғалар заңнамада белгіленген тәртіппен жауапкершілікке тартылады.

Негізгі құралдар объектілерін (автокөлік құралдарынан және әскери мүліктен басқа) толық немесе жартылай есептен шығаруды ресімдеу үшін негізгі құралдардың шығып қалуына (есептен шығарылуына) акті қолданылады. Акт 2 (екі) данада жасалады, комиссия мүшелері қол қояды және ұйым басшысы немесе ол уәкілеттік берген тұлға бекітеді. Актінің бірінші данасы бухгалтерлік қызметке негізгі құралдарды есептен шығару үшін тапсырылады, екіншісі – осы объектінің сақталуына жауапты тұлғада қалады әрі қоймаға тапсыруға және есептен шығару нәтижесінде қалған қосалқы бөлшектерді, материалдарды, металл сынығын және есептен шығарғаннан кейін қалған басқа да қосалқы бөлшектерді іске асыруға негіз болып табылады.

Автокөлік құралдарын есептен шығару актісі автокөлік құралдарын есептен шығаруды ресімдеу үшін қолданылады. Комиссия 2 (екі) данада акті жасайды, мемлекеттік мекеменің басшысы бекітеді. Актінің бірінші данасы жол полициясы органдарында есептен шығарылғанын дәлелдейтін құжатпен бухгалтерлік қызметке тапсырылады, актінің екінші данасы автокөлік құралдарының сақталуына жауапты тұлғада қалады әрі қоймаға тапсыруға және есептен шығару нәтижесінде қалған қорлар мен металл сынығын іске асыруға негіз болып табылады.

Негізгі құралдардың шығып қалуы мен ауысуы бойынша операцияны есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 438 нысанында (9-мемориалды ордер) жинақтау ведомосінде жүргізіледі. Жинақтау ведомосіне жазбалар әр құжат бойынша жүргізіледі. Бұл ретте "Жиыны" бағанында шығып қалған және ауыстырылған материалдық құндылықтардың сомасы жазылады, ол қосалқы шоттар дебеті бойынша жазбалар сомасына тең болады. Ай аяқталғаннан кейін қосалқы шоттар бойынша қорытындылар "Басты-журнал" кітабында жазылады.

328. Жабдықты тексеру, монтаждау немесе сынау процесінде ақаулықтар анықталған кезде, жабдықтың анықталған ақаулары туралы акт қолданылады.

329. Жерлерді жақсарту бойынша күрделі шығындарды есепке алу мынадай іс-шаралар бөлінісінде жүргізіледі: алып жатқан алқабы мен әр іс-шара бойынша орындалған жұмыстардың құнын көрсете отырып жер учаскілерін жоспарлау, егістік алқабын тазарту, тоғайларды тазалау.

330. Есепті кезең ішінде негізгі құралдардың (активтердің) тозуының жалпы сомасын есепте өзгерту түгендеу объектілері түскен (көнергендігі мен тозуы бойынша жоюға байланысты есептен шығаруды қоса алғанда шығып қалу) кезде жүргізіледі.

331. Негізгі құралдардың жалға алынған объектілері оған жалға беруші берген түгендеу нөмірлерімен 01 "Жалға алынған активтер" балансталған шотында ескеріледі.

10-тарау. Инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алу тәртібі

332. Жалға беру төлемдерін алу немесе капитал құнын өсіру мақсатында иеліктегі (қаржылық жалдау шарты бойынша жалға алушының немесе меншік иесінің иелігіндегі) жылжымайтын мүлік (жер немесе ғимарат немесе ғимарат бөлігі немесе анау да, мынау да) ивестициялық жылжымайтын мүлік болып табылады, бірақ:

өндірісте немесе тауарларды жеткізуде, қызмет көрсетуде, әкімшілік мақсаттарға қолдану үшін емес;

қалыпты шаруашылық қызметі барысында сату үшін.

Инвестициялық жылжымайтын мүлік ретінде оларды жалға тапсырудан кіріс алуға арналған объектілер (ғимарат, жер немесе олардың бір бөлігі) танылады.

Мыналар инвестициялық жылжымайтын мүлік болып табылады:

қысқа мерзімнен кейін сату үшін емес, ұзақ мерзімді перспективада капиталдың өсімін алуға арналған жер;

әрі қарай қолданылуы қазіргі уақытта әлі анықталмаған жер;

мемлекеттік мекемеге тиесілі (қаржылық жалдау шарты бойынша оның иелігіндегі) және шарт бойынша операциялық жалға берілген ғимарат;

бос емес, бірақ сыртқы тараптарға операциялық жалға беруге арналған ғимарат.

Инвестициялық жылжымайтын мүлік баптары болып табылмайтын, сондықтан Қағидалардың осы тарауының саласынан тыс мыналар болып табылады:

қалыпты қызмет барысында сатуға арналған немесе салу немесе сату процесіндегі сату мақсатында қайта жөндеудегі жылжымайтын мүлік қорлар ретінде қарастырылады;

мемлекеттік мекеме тапсырысы бойынша үшінші тұлғалар салатын немесе қайта жөндейтін жылжымайтын мүлік құрылысқа шарттар ретінде қарастырылады;

тек қызметтік қолданыста қолданылатын жылжымайтын мүлік (меншік иесі алып отырған);

құрылыс жұмыстары аяқталған сәтке дейін инвестициялық жылжымайтын мүлік ретінде болашақта қолдану үшін салынып жатқан немесе қайта жаңартылып жатқан жылжымайтын мүлік. Мұндай жұмыстар аяқталғаннан кейін бұл жылжымайтын мүлік инвестициялық жылжымайтын мүлік болып танылады;

әлеуметтік қызмет көрсетуге арналған жылжымайтын мүлік;

стратегиялық мақсаттарға арналған жылжымайтын мүлік, оның есебі осы қағидалардың "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" бөліміне сәйкес жүргізіледі.

333. Егер объектінің бір бөлігі жалдау ақысын немесе капитал өсімін алу үшін, ал басқа бөлігі – әкімшілік мақсаттар үшін қолданылса әрі объектінің осындай бөліктері бір біріне қатыссыз сатылса (немесе бір-біріне қатысты емес қаржылық жалдауға берілсе), мемлекеттік мекеме объектінің көрсетілген бөліктерін жеке ескереді. Егер объектінің бөліктерін жеке-жеке сатуға болмаса, егер бұл объектінің елеусіз бөлігі әкімшілік мақсаттар үшін қолданылса, тек сол жағдайда объект инвестициялық жылжымайтын мүлік болып табылады.

334. Инвестициялық жылжымайтын мүліктің бухгалтерлік есебі дұрыс құжатты ресімдеуді және инвестициялық жылжымайтын мүлік түсімін есепке алу тізілімінде уақытылы көрсетуді, инвестициялық жылжымайтын мүлік ретінде қайта жіктелген немесе негізгі құралдардың объектілеріне қайта жіктелген жылжымайтын мүліктің ауыстырылуын қамтамасыз етуді қамсыздандыруы тиіс.

335. Мемлекеттік мекеменің инвестициялық жылжымайтын мүлігін есепке алу үшін мынадай шоттар арналған:

2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік";

2520 "Инвестициялық жылжымайтын мүліктің жинақталған амортизациясы мен құнсыздануы".

336. Инвестициялық жылжымайтын мүлік мынадай:

инвестициялық жылжымайтын мүлікке байланысты мемлекеттік мекемеге болашақ экономикалық пайдалар мен қызметтер әлеуеті түсімінің ықтималдығы болғанда, және іс жүзіндегі шығындар немесе инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құны сенімді өлшенсе, актив деп танылады.

Инвестициялық жылжымайтын мүлік алғаш танылғанда өзіндік құны бойынша, яғни іс жүзіндегі шығындары бойынша бағаланады.

Инвестициялық жылжымайтын мүліктің өзіндік құны сатып алу бағасын және оған жатқызылатын тікелей шығындарды қамтиды. Бұл ретте тікелей шығындар, мысалы: кәсіби заңды қызметтердің құнын, мүлікті тапсыруға салықтарды және басқа операциялық шығындарды қамтиды.

Өз күшімен салынған инвестициялық жылжымайтын мүліктің өзіндік құны құрылыс немесе қайта жаңарту аяқталған күнге өзіндік құн болып табылады. Инвестициялық жылжымайтын мүліктің құрылысы немесе оны қайта жаңарту кезеңінде есепке алу тәртібі осы қағидалардың "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" бөліміне сәйкес жүргізіледі. Жұмыстың аяқталу күніне Қағидалардың осы тарауы қолданылады.

337. Инвестициялық жылжымайтын мүліктің құны:

алғашқы шығындар сомасына (жылжымайтын мүлікті оның мақсатты функцияларына сәйкес жұмыс істеу жағдайына келтіру үшін қажет осындай шығындарды қоспағанда);

инвестициялық жылжымайтын мүліктің жоспарланған жұмыспен қамту деңгейіне қол жеткізілгенге дейін шеккен бастапқы операциялық шығындар;

жылжымайтын мүлікті салу немесе қайта жаңарту кезінде жүзеге асырылған материалдардың, еңбектің немесе өзге ресурстардың нормадан тыс шығындарының сомасына арттырылады.

338. Егер актив айырбасталмайтын операция жолымен немесе атаулы құны бойынша немесе мүлікті тәркілеу өкілеттіктерін қолдану арқылы сатып алынса, сатып алу күніндегі әділ құн оның құны болып табылады.

339. Қаржылық жалға беруден ұсталатын инвестициялық жылжымайтын мүліктің бастапқы құны осы қағидалардың "Жалға беруді есепке алу тәртібі" бөлімінде, яғни жылжымайтын мүліктің ең аз әділ құны бойынша немесе ең аз жалға беру төлемдерінің дисконтталған құнымен айқындалады, бұл ретте баламалы сома міндеттеме болып танылады.

340. Инвестициялық жылжымайтын мүлікті сатып алу шоттардың мынадай корреспонденциясымен көрсетіледі: 2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік" шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті.

341. Қолдануға қабылданған көтерілген ғимараттар немесе құрылыстар немесе инвестициялық жылжымайтын мүлікті тану өлшемдеріне жауап беретін, қайта жөндеуден кейінгі ғимараттар мен құрылыстар, сондай-ақ "Негізгі құралдар" санатынан "Инвестициялық жылжымайтын мүлік" санатына ауыстыру кезінде мынадай тізбек жүзеге асырылады: 2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік" шотының дебеті және 2411 "Аяқталмаған құрылыс" қосалқы шотының немесе 2320 "Ғимараттар" шоты қосалқы шотының кредиті.

342. Инвестициялық жылжымайтын мүлікті қолдану процесінде пайдалы қызмет ету мерзімін созу үшін, бұл келешек экономикалық пайдалардың өсуіне әкеледі, сондай-ақ одан келешек экономикалық пайдаларды қалпына келтіру немесе сақтау мақсатында объектіні жұмыс жағдайында қолдау үшін жағдайын жақсартуға бағытталған мынадай шығындарда қажеттілік туындайды.

Бұл ретте келесі күрделі салымдар нәтижесінде инвестициялық жылжымайтын мүліктің баланстық құнының өсуі болашақ экономикалық пайдалар алғашқы бағаланған нормалардан тыс мемлекеттік мекемеге түскен жағдайда ғана жүргізіледі.

Жылжымайтын мүліктің бөлігін алмастыру, қосымша салу мақсаты салдарынан шегілген шығындар инвестициялық жылжымайтын мүліктің өзіндік құнына кіреді. Мемлекеттік мекеме баланстық құнда тану өлшемдерінің талаптары орындалған кезде, осындай шығындардың туындау сәтінде бар инвестициялық жылжымайтын мүліктің бөліктерін ауыстыруға жұмсалатын шығындарды көрсетеді.

Барлық өзге кейінгі шығындар олар шегілген кезеңдегі шығын ретінде танылуы тиіс:

объектінің техникалық жағдайын қолдау және сақтау мақсатында жүргізілетін инвестициялық жылжымайтын мүлікті жөндеуге және қолдануға шығындар;

активті дұрыс қолданбау нәтижесінде, апат салдарынан не өзге бұзулар салдарынан болатын инвестициялық жылжымайтын мүлікті жөндеуге және қалпына келтіруге шығындар.

343. Инвестициялық жылжымайтын мүлікті одан әрі есепке алу үшін мемлекеттік мекеме іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделін не әділ құны бойынша есепке алу моделін қолданады және инвестициялық жылжымайтын мүліктің барлық сыныбына (тобына) осы модельді қолданады.

344. Іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделі: актив ретінде танылғаннан кейін инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісін есепке алу кез келген жинақталған амортизация мен шығындардың құнсыздану нәтижесінде жинақталған кез келген амортизацияны алып тастағанда оның өзіндік құны бойынша жүргізіледі (Іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделін қолдану жөніндегі осы қағидалардың 9 "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" деген тарауының ережелеріне ұқсас).

345. Әділ құны бойынша есепке алу моделі: әділ құны сенімді өлшенуі мүмкін инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алу актив ретінде танылғаннан кейін әділ құны бойынша жүргізіледі.

346. Әділ құн бойынша есепке алу моделі бойынша инвестициялық жылжымайтын мүліктің барлық объектілері алғашқы танылғаннан кейін салыстырмалы нарықтық операциялар жиі жүзеге аспаған және әділ құнның баламалы бағалануы болмаған кезде, әділ құнды анықтау мүмкін болмаған жағдайды қоспағанда әділ құн бойынша бағаланады (мысалы, ақша қаражатының дисконтталған ағындары болжауларының негізінде). Бұл жағдайда мемлекеттік мекеме іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделін қолданады және инвестициялық жылжымайтын мүлік шығып қалғанға дейін немесе ол ұзақ мерзімді активтердің басқа санатына ауысқан сәтке дейін (қайта жіктеу) осы қағидалардың 9 "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" деген тарауының ережелерін қолданады.

347. Әділ құн бойынша есепке алу моделін қолданатын мемлекеттік мекеме мұндай өлшеуді шығып қалғанға дейін немесе меншік иесі алып отырған жылжымайтын мүлік болған сәтке дейін немесе кейін сату үшін оны реконструкциялауды бастағанға дейін жалғасады.

Инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құны әдетте кәсіби бағалаушылар орындаған, бағалау жолымен анықталатын олардың нарықтық бағасы болып табылады.

Инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ бағасының өзгеруінен кірісті немесе шығысты олар туындаған кезеңнің кірістерінде не шығыстарында таныған жөн:

қайта бағалау нәтижесінде активтер сыныбының баланстық құнының өсуі 2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік" шотының дебеті және 6310 "Әділ құнның өзгеруінен түсетін кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі;

әділ құнды өзгерту нәтижесінде активтер сыныбының баланстық құнын ұлғайту 2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік" шотының дебеті және 6310 "Әділ құнын өзгертуден түсетін кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

348. Инвестициялық жылжымайтын мүлік санатына ауыстыру немесе одан алып тастау активтің қолданылуы өзгерген кезде жүргізіледі:

меншік иесінің жылжымайтын мүлігі ретінде жылжымайтын мүлікті қолдану басында жылжымайтын мүлік санатынан негізгі құралдар санатына ауыстырған кезде;

сату мақсатында қайта жаңарту басында - инвестициялық жылжымайтын мүлік санатынан қорлар санатына ауыстырғанда;

меншік иесінің жылжымайтын мүлікті пайдалануы аяқталғанда – негізгі құралдар санатынан инвестициялық жылжымайтын мүлік санатына ауыстырғанда; немесе

жылжымайтын мүлікті салу немесе қайта жаңарту аяқталғанда – салу немесе қайта жаңарту процесіндегі жылжымайтын мүлік санатынан (осы қағидалардың 9 "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" деген тарауы) жылжымайтын мүлік санатына ауыстырғанда.

349. Егер мемлекеттік мекеме инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісіні қайта жаңартусыз есептен шығару туралы шешім қабылдаса, онда берілген объектіні оны тану тоқталғанға дейін оны қорларға ауыстырмайды, ал инвестициялық жылжымайтын мүлік ретінде ескеруді жалғастырады. Сондай-ақ егер мемлекеттік мекеме инвестициялық жылжымайтын мүлік ретінде әрі қарай қолдану үшін бар инвестициялық жылжымайтын мүлікті қайта жаңартуды бастаса, онда қайта жаңарту ішінде объекті активтердің басқа баптарына қайта жіктелмейді.

350. Іс жүзіндегі шығындар моделі бойынша инвестициялық жылжымайтын мүлікті ескеретін мемлекеттік мекеме инвестициялық жылжымайтын мүлікті негізгі құралдар немесе қорлар санатына ауыстыруды объектілердің баланстық құнын, сондай-ақ ақпаратты ашу мен өлшеу мақсаты үшін осы объектілердің құнын өзгертпей жүргізеді.

Іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алынатын негізгі құрал объектісін іс жүзіндегі шығындар бойынша ескерілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік санатына көшіру жинақталған амортизация мен негізгі құралдың құнсыздануы бойынша резервті есептен шығаруды ескере отырып көрсетіледі: 2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік" шотының дебеті, 2320 "Ғимараттар" шоты қосалқы шотының кредиті, бір мезгілде 2392 "Негізгі құралдардың құнсыздануына арналған резерв" қосалқы шотының дебеті, 2522 "Инвестициялық жылжымайтын мүліктің құнсыздануына арналған резерв" қосалқы шотының кредиті, бір мезгілде 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының дебеті және 2521 "Инвестициялық жылжымайтын мүліктің жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының кредиті.

351. Әділ құн бойынша ескерілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісін негізгі құралдар санатына ауыстырған кезде осы Қағидалардың 9 "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" деген тарауына сәйкес келесі есепке алу үшін берілген активтің құны деп оның мақсатын өзгерту мерзіміндегі әділ құн болып табылады: Шоттар жоспарының "Негізгі құралдар" бөлімінің шоттарының тиісті қосалқы шоттарының дебеті және 2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік" шотының кредиті.

Әділ құн бойынша есепке алынатын негізгі құралдарды инвестициялық жылжымайтын мүлікке көшіру мынадай тізбектермен көрсетіледі: 2510 "Инвестициялық жылжымайтын мүлік" шотының дебеті және 2320 "Ғимараттар" шотының кредиті; бір мезгілде ауыстырылатын объект бойынша жиналған амортизация 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" шотының дебеті және 2320 "Ғимараттар" шотының тиісті қосалқы шотының кредиті бойынша есептен шығарылады.

352. Егер есепте негізгі құралдар ретінде танылатын жылжымайтын мүлік объектісі әділ құн бойынша ескерілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік санатына ауысса, мемлекеттік мекеме оның тағайындалу мерзімін өзгерткенге дейін осы қағидалардың "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" бөлімімен регламенттелетін есепке алу тәртібін қолданады. Мемлекеттік мекеме осы күнге бұл объектінің баланстық құны мен оның әділ бағасы арасындағы кез келген айырманы осы Қағидалардың 9 "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" деген тарауының ережелеріне сәйкес ескереді. Мемлекеттік мекеме негізгі құралдар ретінде танылатын жылжымайтын мүлік объектісін амортизациялауды жалғастырады және оның құнсыздануынан туындаған шығындарды әділ құн бойынша ескерілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік болғанға дейін тануды жалғастырады.

353. Мемлекеттік мекеменің өз күшімен құрылған, әділ құн бойынша ескерілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісінің құрылысы мен қайта жаңартуын аяқтағанда, осы объектінің осы күнге әділ бағасы мен алдындағы баланстық құны арасындағы кез келген айырма кезеңдегі кірістерде және шығыстарда танылады.

354. Инвестициялық жылжымайтын мүліктің шығып қалуы сату немесе басқа мемлекеттік мекемеге тапсыру жолымен жүргізіледі.

Инвестициялық жылжымайтын мүліктің шығып қалуы нәтижесінде туындаған кірістер мен шығыстар шығып қалудан таза түсімдер мен активтің баланстық құны арасындағы айырма ретінде анықталады.

Инвестициялық жылжымайтын мүлік шығып қалған кезде алуға тиесілі өтеу әділ құн бойынша танылады.

355. Инвестициялық жылжымайтын мүлікпен жасалатын операцияларды құжаттамалық ресімдеу негізгі құралдармен жасалатын операцияларды құжаттамалық ресімдеу тәртібіне сәйкес жүзеге асырылады.

11-тарау. Биологиялық активтерді есепке алу тәртібі

356. Биологиялық активтерге мыналар жатады: малдар және өсімдіктер.

осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысанда биологиялық активтер, ауыл шаруашылық өнімдерінің және оларды алғаннан (жиналғаннан) кейінгі соңғы қайта өндіру нәтижелері көрсетілген.

357. Ауылшаруашылық қызметі әртүрлі қызмет түрлерін қамтиды: мал шаруашылығы, орман шаруашылығы, біржылдық не көпжылдық дақылдарды өсіру, бақтар мен плантацияларды өсіру, гүл шаруашылығы және аквамәдениет (балық шаруашылығын қоса алғанда). Мынадай сипаттамалар ауылшаруашылық қызметінің барлық түрлеріне тән:

биологиялық активтер биоөзгеруге қабілетті болуы тиіс;

ауылшаруашылық қызметі басқарылуы тиіс;

биоөзгеруден болатын сандық және сапалық өзгерістер үнемі зерттеліп отырады және ауылшаруашылық қызметін басқару процесінің бір бөлігі ретінде өлшенеді (мысалы, жеміс пен жидектің пісу барысындағы сапалық өзгерістерді не олардың мөлшері мен салмағын – сандық өзгерістерді бақылап отыру).

Нәтижесінде биоөзгеру активтердің дамуына (жануарлардың не өсімдіктердің санының артуы немесе олардың сапалық сипаттамаларының жақсаруы), мал не өсімдік тұқымының азуы немесе олардың сапалық сипаттамасының нашарлауына, немесе молаю (қосымша биологиялық активтердің пайда болуы) өзгеруіне немесе латекс, шай жапырағы, жүн және сүт, мақта сияқты және басқа өнімді өндіруге әкеледі.

358. Қағидалардың осы тарауы "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" және "Инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алу тәртібі" бөлімдеріне сәйкес ескерілетін, осы Қағидалардың "Қорларды есепке алу тәртібі" бөліміне сәйкес жүзеге асырылатын ауылшаруашылық жерлерін, ауылшаруашылықпен байланысты материалдық емес активтерді, ауылшаруашылық өнімдерін жинаудан кейін есепке алу үшін қолданылмайды.

359. Биологиялық активтерді есепке алуға мынадай шоттар арналған:

2610 "Жануарлар";

2620 "Көпжылдық екпелер";

2630 "Биологиялық активтердің жинақталған амортизациясы мен құнсыздануы".

360. Биологиялық актив және ауылшаруашылық өнімі оны жинау кезінде тек мына жағдайларда танылады:

актив өткен оқиғалар нәтижесінде қадағаланады;

осы активтен болашақта экономикалық пайда немесе сервистік әлеует алу ықтималдығы бар;

активтің әділ немесе өзіндік құнын жеткiлiктi сенімділік дәрежесімен есептеуге болады.

Ауылшаруашылық қызметінде бақылаудың болу дәлелі ірі қара малға заңдық меншіктік құқықтың болуы, сатып алу, туылуы немесе ажырауы кезінде оны таңбалау немесе өзгеше белгілеу болып саналады. Болашақ экономикалық пайда негізгі физикалық өлшемдер шамасына қарай бағаланады.

Ауылшаруашылық өніміне алғашқы тану сәтінде одан жиналған биологиялық активке қолданған бағалау әдісін қолданған жөн.

Ауылшаруашылық мақсатындағы жерді есепке алу тағайындалуына қарай осы Қағидалардың "Негізгі құралдарды есепке алу тәрт" 9-тарауының және "Инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алу тәртібі" 10-тарауының ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады.

361. Биологиялық активтерді сатып алу мынадай есептер корреспонденциясымен көрсетіледі: 2610 "Жануарлар", 2620 "Көпжылдық екпелер" шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті.

362. Сатуға жұмсалған шығындарды шегергеннен кейін, биологиялық активті немесе ауыл шаруашылығы өнімін әділ құны бойынша бастапқы тану кезінде туындайтын қаржылық нәтиже кірістер мен шығыстардың құрамына енгізіледі. Шығыстар бастапқы тану кезінде сатуға жұмсалған шығындарды шегеруге байланысты, ал кірістер, мысалы, бұзау туылған кезде туындайды.

363. Өз шаруашылығында төлдеуден алынған жануарлардың жас төлі үнемі тұрақты әрекет ететін комиссия құрған төлдеу актісінің негізінде төлдеу күні кіріске жазылады, бұл ретте алынған төлдің құнына 2610 "Жануарлар" қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті бойынша жазба жүргізіледі.

364. Материалдық жауапты тұлғаның кінәсі бойынша жануарлардың өлімі болған жағдайда шаруашылыққа келтірілген залал "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы" және "Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексi" Қазақстан Республикасының кодекстеріне сәйкес кінәлі тұлғалардан өндіріп алынуы тиіс.

365. Биологиялық активтер жеке топтарға бөліне отырып ескеріледі:

жас көшеттердің барлық түрлері толық дамуға жеткен көшеттерден яғни жеміс әкелу басындағы жастан, ағаштың ұшар басының қосылуынан және бөлек ескеріледі;

өнімді және тұқымды малдың жас төлі түрлері және жас топтары бойынша бөліну арқылы ескеріледі;

ересек малдар түрлері бойынша бөлу арқылы ескеріледі.

Биологиялық активтерді бір топтан екінші топқа ауыстыру ішкі ауыстыру ретінде танылады.

366. Биологиялық активтер алғаш танылған сәтінде және әрбір есепті кезеңге әділ құны бойынша биологиялық активтерді есепке алу кезінде әділ құнын анықтау мүмкін емес жағдайларды қоспағанда, сатуға қосымша шығындарды алып тастағанда әділ бағасы бойынша өлшенеді.

Биологиялық активтерден алынған ауылшаруашылық өнімі мемлекеттік мекеменің тұрақты әрекет ететін комиссиясы актісінің негізінде өнімді алу сәтінде анықталатын оның сатылуына қосымша шығындарды шегере отырып анықталатын әділ баға бойынша өлшенеді.

Белсенді нарық болған кезде биологиялық активтің немесе ауылшаруашылық өнімінің әділ құнын негізгі сипаттамалары бойынша (мысалы, осы нарықта бағаны белгілеу үшін қолданылатын жас бойынша немесе сапа бойынша) биологиялық активтер мен ауылшаруашылық өнімді топтау жолымен анықтауға болады.

Активтерді қаржыландыруға өнім жиналғаннан кейін қайта қалпына келтіруге байланысты ақша қозғалысы (мысалы, ормандағы кесілген ағаштардың орнына ағаш отырғызуға байланысты шығыстар) есепке қосылмайды.

Ауылшаруашылық өнімінің егінді жинау кезіндегі әділ құны жеткiлiктi нақтылық дәрежесімен анықталады.

Сатуға қосымша шығындар комиссиялық шығыстарды, салықтарды, меншікке беруге алымдар мен баждарды қамтиды. Сатуға қосымша шығындарға нарыққа активтерді жеткізуге байланысты көліктік және өзге шығыстар жатпайды.

Нарықтық баға немесе басқа өзіндік құн көрсеткіші болмаған жағдайда биологиялық активті жиналған амортизация мен оның құнсыздануынан шығындарды алып тастағанда, өзіндік құн бойынша бағалаған жөн (іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделі).

Биологиялық активтің әділ құнын сенімділіктің жеткілікті дәрежесімен бағалау мүмкіндігі болмаған кезде, сату бойынша болжамды шығыстарды шегере отырып, әділ құн бойынша бағалауға көшу керек.

Жекелеген жағдайларда активтің өзіндік құны оның әділ құнына тең болуы мүмкін:

биоөзгеру бастапқы шығыстардан бастап орын алмаса (мысалы, тікелей есептік күн алдында отырғызылған жеміс-жидек ағаштарының көшеттері);

биоөзгерудің бағаға маңызды әсер беруі күтілмесе (мысалы, өндірістік циклі 30 (отыз) жылды құрайтын орман шаруашылығындағы қарағайлардың алғашқы өсу сатысында).

Егер биологиялық актив болжамды өткізу шығындары шегеріле отыра әділ құны бойынша бағаланса, бұл биологиялық актив есептен шығарылғанша бағалануы тиіс. Әділ құн бойынша бағалаудан өзіндік құн бойынша бағалауға көшуге, тек әділ құн бойынша бағалаудан нарықтағы бағалардың төмен түсіп кетуіне байланысты бас тартуға тыйым салынады.

Жермен тығыз байланысты биологиялық активтер (мысалы, орман шаруашылығындағы ағаштар) болжамды өтімді шығыстарды шегере отырып әділ құны бойынша жерден бөлек көрсетіледі.

Биологиялық активтерден алынған ауылшаруашылық өнімі "Қорлар" шотының тиісті қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті бойынша кіріске жазылады.

367. Биологиялық активті танығаннан кейін биологиялық активтерді іс жүзіндегі шығындар (өзіндік құны) бойынша есепке алу кезінде кез келген жиналған амортизацияны және құнсыздану нәтижесінде кез келген жиналған шығындарды алып тастағанда оның өзіндік құны бойынша жүргізіледі.

Биологиялық активтердің амортизациясы амортизацияның белгіленген жылдық нормаларға сүйене отырып ай сайынғы амортизация нормаларын пайдалана отырып, толық тозғанға дейін тұрақты негізде ай сайын есептеледі.

Биологиялық активтердің жойылу құны нөлге тең.

Сатып алынған биологиялық активтердің амортизациясын есептеу сатып алудан кейінгі айдың 1-інен бастап жүргізіледі және биологиялық активтің шығып қалуынан кейінгі айдың 1-інен бастап тоқтатылады.

Биологиялық активтердің амортизациясын есептеу мынадай жазбамен көрсетіледі 7110 "Ұзақ мерзімді активтердің амортизациясы бойынша шығыстар" шотының дебеті және 2631 "Биологиялық активтердің жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының кредиті.

368. Биологиялық активтерді сату және беру негізгі құралдармен жасалатын операцияларға ұқсас ескеріледі.

Жемдеу аяқталғаннан кейін сойылған малдардың құны 7460 "Өзге шығыстар" шотының дебеті және 2610 "Жануарлар" шотының кредиті бойынша есептен шығарылады. Бұл ретте алынған өнімнің құны акті негізінде 1330 "Дайын өнім" шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті бойынша кіріске жазылады.

Материалдық жауапты тұлғаның кінәсі бойынша жануарлардың өлімі болған жағдайда шарушылыққа келтірілген залал заңнамада белгіленген тәртіпте кінәлі тұлғалардан өндірілуі тиіс.

369. Түгендеу барысында анықталған биологиялық активтердің жетіспеушілігін өндіріп алу кінәлі тұлғалар есебінен жүргізіледі. Залалды немесе жетіспеушілікті есепте көрсету осы Қағидалардың "Дебиторлық және кредиторлық берешекті есепке алу тәртібі" тарауының 163-тармағында көрсетілген.

370. Мемлекеттік мекемеге жануарлар мен өсімдіктер түскен кезде және ауысқанда тұрақты әрекет ететін комиссия 2 (екі) данада Бухгалтерлік құжаттаманың БА-1 "Биологиялық активтерді (жануарларды) қабылдау – тапсыру (ауыстыру) актісі" нысанды актісін, Бухгалтерлік құжаттаманың БА-1А "Биологиялық активтерді (өсімдіктерді) қабылдау – тапсыру (ауыстыру) актісі" нысанды актісін жасайды. Материалдық жауапты тұлға бас бухгалтерге қол қою және мемлекеттік мекеме басшысы бекіту үшін рәсімделген актіні қосымша құжаттарымен бірге бухгалтерлік қызметке тапсырады.

Барлық биологиялық активтер мемлекеттік мекеме басшысының бұйрығымен тағайындалған тұлғалардың жауапты сақталуында болады. Жауапты тұлғалар биологиялық активтердің түгендеу тізімдерін Бухгалтерлік құжаттаманың "Мемлекеттік мекемелерде биологиялық активтерді (жануарларды) есепке алудың түгендеу карточкасы", "Мемлекеттік мекемелерде биологиялық активтерді (өсімдіктерді) есепке алудың түгендеу карточкасы" БА-3 пен БА-3А нысаны бойынша объект бойынша жүргізеді. Жауапты тұлғалар сақталуын қадағалайды және барлық өзгерістердің есебін жүргізеді. Бухгалтерлік құжаттаманың БА-3 және БА-3А нысанды түгендеу карточкалары Бухгалтерлік құжаттаманың ҰМА-10 нысанды мемлекеттік мекемелердегі ұзақ мерзімді активтерді есепке алу жөніндегі түгендеу карточкаларының тізімдемесінде тіркеледі. Тізімдеме бір данада жасалады. Ондағы жазба карточкаларды ашу жылын көрсете отырып, ұзақ мерзімді активтердің топтары бөлінісінде жүргізіледі. Нөмірлеу 1-нөмірден бастап әрбір топ бойынша жүргізіледі.

Түгендеу карточкалары бухгалтерлік қызмет картотекаларында сақталады, онда олар өз ішінде материалдық жауапты тұлғалар бойынша, орталықтандырылған бухгалтерияларда – қосымша қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелер бойынша да бола отырып, тиісті қосалқы шоттар мен топтар бойынша орналастырылады.

Жауапты тұлға ауысқан кезде оның сақталуындағы биологиялық активтерді түгендеу жүргізіледі, ол туралы Бухгалтерлік құжаттаманың БА-1 және БА-1А нысандары бойынша қабылдау-өткізу актісі жасалады, оны мемлекеттік мекеменің басшысы немесе оған уәкілеттік берілген тұлға бекітеді.

371. Биологиялық активтерді есепке алу олардың сақталу орны мен жауапты тұлғалар бойынша түгендеу объектілері бөлінісінде жүргізіледі.

Түгендеу карточкалары бухгалтерлік қызмет картотекаларында сақталады, онда олар өз ішінде материалдық жауапты тұлғалар бойынша, орталықтандырылған бухгалтерияларда – қосымша қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелер бойынша да бола отырып, тиісті қосалқы шоттар мен топтар бойынша орналастырылады.

372. Оның негізінде төлдеуден алынған малдың жас төлі кіріске жазылатын құжат төлдетуге арналған акт болып табылады, оны мемлекеттік мекеменің тұрақты әрекет ететін комиссиясы жасайды.

373. Жануарлардың жас төлін талдама есепке алу - түрлері мен жас топтары бойынша, ал жемдеудегі жануарлар бойынша - тек түрлері бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 395 нысанды жануарларды есепке алу кітабында жүргізіледі. Деректерді есепке алу жануарлардың тірі салмағы, өсімі, салмақ өсімі туралы мәліметтерді алуға мүмкіндікті қамтамасыз етеді.

374. Биологиялық активтердің шығып қалуы мен есептен шығуы Бухгалтерлік құжаттаманың БА-2 "Биологиялық активтерді (жануарларды) есептен шығару актісі" және БА-2А "Биологиялық активтерді (өсімдіктерді) есептен шығару актісі" нысанын ресімдеумен жүзеге асырылады.

12-тарау. Материалдық емес активтерді есепке алу тәртібі

375. Объект материалдық емес актив анықтамасына жауап беру үшін ол материалдық емес активті тану өлшемдеріне, яғни сәйкестендірімділікке, ресурстарды басқаруға және болашақ экономикалық пайда немесе сервистік әлеуеттің түсуіне ықтималдық болуына жауап береді.

Материалдық емес актив егер:

оны ұйымнан бөлу мүмкін болса, яғни егер мемлекеттік мекеме оны жеке не онымен шарт бойынша тығыз байланысты активпен немесе міндеттемемен бірге сатуға, жалға беруге немесе айырбастауға құқылы болса; немесе

ол заңды құқықтардан туады, олардың берілетіндіктері немесе мемлекеттік мекемелерден бөлінетіндіктеріне қарамастан, немесе басқа құқықтар мен міндеттемелерден туады.

Мысалы, компьютермен басқарылатын станокқа арналған бағдарламалық қамтамасыз ету, бұл арнайы бағдарламалық қамтамасыз етусіз жұмыс атқара алмайтын станок үшін оның ажырамас бөлігі болып саналады және негізгі құралдарға арналған тәртіппен есепке алынады. Осы жағдай компьютердің операциялық жүйесіне де қатысты. Егер бағдарламалық қамтамасыз ету ол тиесілі жабдықтың ажырамас бөлігі болып табылмаса, ол материалдық емес актив ретінде есептеледі.

Бақылау мынаны бiлдiредi:

материалдық емес активті пайдаланудан болашақта экономикалық пайда және қызмет әлеуетін алу құқығы (заңдық құжаттармен ресімделген құқық – патент, лицензия);

материалдық емес активті пайдаланудан түсетін пайдаға басқалардың қол жеткізуіне тыйым салу мүмкіндігі.

376. Материалдық емес активтердің бухгалтерлік есебі дұрыс құжаттамалық ресімдеуді және мемлекеттік мекеме ішінде олардың ауысу түсімдері мен шығып қалуын есепке алу тізілімдерінде уақытылы көрсетілуін, сондай-ақ әрбір материалдық емес активтердің сақталуын және дұрыс қолданылуын қамтамасыз етуі тиіс.

377. Мемлекеттік мекеменің материалдық емес активтерін есепке алу үшін мынадай шоттар/қосалқы шоттар арналған:

2710 "Материалдық емес активтер";

2720 "Материалдық емес активтердің жинақталған амортизациясы мен құнсыздануы";

2412 "Материалдық емес активтерге күрделі салымдар".

378. Материалдық емес актив мынадай:

осы активтің қолданылуына қатысты болашақ экономикалық табыстар және қызметтер әлеуетінің ұйымға келетіні ықтималдылығы болса, және

активтің құны сенімді бағаланған болса танылады.

379. Активті материалдық емес актив ретінде тану үшін мемлекеттік мекеме активтің:

а) осы Қағидалардың 375-тармағында баяндалған материалдық емес активті айқындау;

б) осы Қағидалардың 378-тармағында баяндалған тану өлшемшарттарына жауап беретіндігін көрсетуі керек.

Бұл талап тану сәтінде өлшенетін шығындарға (материалдық емес активті өз күшімен айырбастау немесе құру процесіндегі шығындар немесе айырбасталмайтын операция процесінде сатып алынған материалдық емес активтің әділ құны) және оны жетілдіруге, ішінара ауыстыруға немесе қызмет көрсетуге кейінгі шығындарға қатысты қолданылады.

380. Кейінгі шығындар - бастапқы танудан, сатып алынған материалдық емес активтен немесе материалдық емес активті өз бетінше құруды аяқтағаннан кейін жұмсалған шығындар активтің баланстық құнының құрамында анда-санда ғана танылады.

Кейінгі күрделі салымдар нәтижесінде материалдық емес активтің баланстық құнын ұлғайту, бастапқы бағаланған нормалардан тыс болашақ экономикалық пайдалар мемлекеттік мекемеге келіп түскен жағдайда жүргізіледі.

381. Материалдық емес актив бастапқыда нақты құны бойынша өлшенеді, ол құн сенімді өлшенуі және мына көрсеткіштерді қамтуы тиіс:

сауда жеңілдіктерін және арзандатуларын шегеруден кейін импорттық баждарды және сатып алуға салынатын өтелмейтін салықтарды қоса алғанда материалдық емес активті сатып алу құнын;

активті мақсаты бойынша пайдалану үшін жұмыс істеу жай-күйіне келтіруге жұмсалған кез келген тікелей шығындар.

Тікелей шығындарға мыналар жатқызылуы мүмкін:

активті жұмыс істеу жай-күйіне келтіруге байланысты пайда болатын қызметкерлерге сыйақы төлеуге байланысты шығындар;

активті жұмыс істеу жай-күйіне келтіруге байланысты пайда болатын кәсіби қызметтерді төлеуге жұмсалатын шығындар;

активтің тиісті жұмыс істеуін тексеруге жұмсалған шығындар.

Материалдық емес активтің іс жүзіндегі құнының құрамына енгізілмейтін шығындарға мыналар жатқызылуы мүмкін:

жаңа өнімдерді немесе қызметті енгізуге байланысты шығындар (жарнамаға және оларды жылжыту жөніндегі іс-шараларды жүргізуге жұмсалатын шығындарды қоса алғанда);

әкімшілік және басқа да жалпы үстеме шығыстар.

Материалдық емес активтің баланстық құнындағы шығындарды тану актив басшылықтың мақсатына сәйкес пайдалану қалпына келтірілген кезде тоқтатылады.

382. Кейбір операциялар материалдық емес активті әзірлеуге байланысты орын алады, бірақ бұл активті басшылықтың мақсатына сәйкес пайдалану үшін тиісті қалыпқа келтіру міндетті болып табылмайды. Бұл міндетті емес операциялар әзірлеу кезеңіне дейін немесе әзірлеу кезеңінде жүзеге асырыла алады. Міндетті емес операциялар активті басшылықтың мақсатына сәйкес пайдалану қалпына келтіру үшін қажетті болып табылмайтындықтан, міндетті емес операциялар бойынша кірістер мен шығыстар қаржы нәтижесінің құрамында туындағаннан кейін дереу танылуы және кірістер мен шығыстардың тиісті санаттарына енгізілуі тиіс.

383. Мемлекеттік мекеме басқа мемлекеттік мекемеден алынған материалдық емес активтердің өзіндік құны деп берілетін материалдық емес активтердің құнын, ал қайтарусыз негізде үшінші тараптан мемлекеттік мекемемен алынған материалды емес активтердің құны деп – оларды алу күніндегі әділ құнды таниды.

384. Ішкі жобаны әзірлеу процесінде немесе әзірлеу сатысында туындайтын материалдық емес актив ұйым мыналарды:

материалдық емес активті құрудың техникалық жүзеге асырылуын, ол пайдалану немесе сату үшін қол жетерліктей болуын;

өзінің материалдық емес активті құру және оны пайдалану немесе сату ниетін;

өзінің материалдық емес активті құруға немесе сатуға қабілеттілігін;

материалдық емес актив ықтимал экономикалық табыстарды алуын;

әзірлемені аяқтау үшін, сондай-ақ материалдық емес активті пайдалану не сату үшін жеткілікті техникалық, қаржылық және басқа ресурстардың бар екендігін;

материалдық емес активті әзірлеу барысында жұмсалған шығындарды сенімді бағалай алу қабілеттілігін көрсете алған кезде ғана танылады.

Материалдық емес активті құруды аяқтау, қолдану және оларды қолданудан пайда алу үшін ресурстардың болуы қажет ресурстарды көрсететін және осы ресурстардың мемлекеттік мекеменің қабілеттігін көрсететін тиісті жоспарлармен көрсетіледі.

Материалдық емес активті құрған кезде мемлекеттік мекеме:

зерттеу сатысындағы шығыстарды олар туындаған кезде шығыстар ретінде мойындайды. Мемлекеттік мекеме зерттеу сатысында болашақ мүмкін экономикалық пайдалар тудыратын материалдық емес активтің бар екенін көрсете алмайды. Алғашқыда шығыс ретінде танылған материалдық емес активтерге шығындар материалды емес активтердің өзіндік құнының бір бөлігі ретінде кейін танылмауы тиіс;

ғылыми әзірлемелер бойынша жұмыстарды орындауға әзірлеме сатысындағы шығындар активтерді тану өлшемдеріне сәйкес болған кезде күрделі салымдарды есепке алу есебіне жатқызылады.

385. Күрделі салымдар нақты шығындар бойынша өлшенеді және 2412 "Материалдық емес активтерге күрделі салымдар" қосалқы шотында есепке алынады.

Ғылыми әзірлемелердің аяқталмаған және аяқталған, бірақ қабылданбаған нәтижелері бойынша капиталданған шығындар келесі жылдың балансына ауысады.

Ғылыми жұмыстардың аяқталған және қабылданған нәтижелері қабылдау актісі негізінде тану өлшемдерін сақтаған кезде материалдық емес активтерді есепке алу есебіне жатады. Материалдық емес активтерді тану өлшемдеріне сәйкес болмаған жағдайда шегілген шығындар шығыстарға жатқызылады.

386. Материалдық емес активтерді сатып алу 2710 "Материалдық емес активтер" шоты қосалқы шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті бойынша ескеріледі.

387. Материалдық емес актив бастапқы танудан кейін мынадай модельдердің бірін қолдана отырып есепке алынады:

іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделі;

қайта бағаланған құн бойынша есепке алу моделі.

388. Іс жүзіндегі шығындар бойынша есепке алу моделі:

материалдық емес актив бастапқы танудан кейін жинақталған амортизацияны және құнсызданудан болған кез келген жинақталған шығындарды шегере отырып өзіндік құны бойынша есепке алынады.

389. Қайта бағаланған құн бойынша есепке алу моделі: бастапқы танылғаннан кейін материалдық емес актив қайта бағалау құны бойынша есепке алынуы тиіс, ол кез келген кейінгі жинақталған амортизацияны алып тастағаннан кейін қайта бағалау күніндегі әділ бағасы болып табылады.

Материалдық емес активтің әділ құны егер ол материалдық емес активтердің осы түрі үшін активтік нарыққа сілтеме жасау арқылы айқындалса ғана, сенімді бағалануы мүмкін. Белсенді нарық болмаған жағдайда материалдық емес актив іс жүзіндегі шығындар бойынша ескеріледі.

Материалдық емес активтің баланстық құны жылдың аяғында есепті күндегі әділ құннан елеулі ерекшеленбеуі тиіс. Қайта бағалау бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті орган белгілеген мерзімде және кезеңде жүргізіледі.

390. Материалдық емес активті қайта бағалау негізгі құралдарды есепке алғанда қолданылатын қағидаттар бойынша жүргізіледі, мысалы:

құнның артуы тікелей таза активтердің/капиталдың есебіне (5112 "Материалдық емес активтерді қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотына) кредиттелуі тиіс;

құнның төмендеуі бұрын танылған құнның өсуімен жабылған жағдайлардан басқа кезеңнің шығыстарына жатқызылады;

осы сыныптағы барлық материалдық емес активтер қайта бағалануы тиіс.

Егер активтер сыныбының баланстық құны қайта бағалау нәтижесінде жоғарыласа, онда мұндай ұлғаю 5112 "Материалдық емес активтерді қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының кредитіне тікелей жатқызылады. Егер бұрын активтер сыныбының төмендеуі танылса, онда келесі қайта бағалаумен байланысты сол активтер сыныбының құны артқан кезде, құнның төмендеуінің қайтарымы жүргізіледі.

Егер активтер сыныбының баланстық құны қайта бағалау нәтижесінде төмендесе, азаю есепті жылдың қаржылық нәтижесінде танылады. Алайда, егер бұрын актив құнының артуы танылса, кез келген кредиттік қалдық көлемінде азаю 5112 "Материалдық емес активтерді қайта бағалауға арналған резерв" қосалқы шотының дебетіне тікелей жатқызылуы тиіс.

Бір активтер сыныбы ішіндегі жекелеген активтердің қайта бағалауынан құнның артуы не төмендеуі осы сынып ішінде өзара есептесілуі тиіс, бірақ басқа активтер сыныбына жататын активтермен өзара есептеспеуі тиіс.

391. Егер материалдық емес актив қайта бағаланатын болса, қайта бағалау күнгі кез келген жинақталған амортизация не:

активтің баланстық құнының өзгеруіне, активтің баланстық құнын қайта бағалағаннан кейін оның қайта бағалау құнына тең болатындай теңбе-тең қайта саналады;

активтің баланстық құнын азайту жолымен есептен шығарылады, ал таза шама активтің қайта бағаланған құнына дейін қайта есептеледі.

392. Жүйелі негізде активтің амортизацияланатын құнын оны пайдалы қолдану мерзімі ішінде бөлу үшін амортизацияны есептеудің түрлі әдістері қолданылуы мүмкін:

тозуды біркелкі есептеу әдісі;

азаятын қалдық әдісі;

өнім (өндірістік) бірліктерінің әдісі.

Тозуды біркелкі есептеу әдісі активті пайдалы қолдану мерзімі ішінде тұрақты аударымдарға әкеп соқтырады.

Азаятын қалдық әдісі активті пайдалы қолдану мерзімінің ішінде аударымдарды азайтуға әкеп соқтырады.

Өнімнің бірліктер әдісі алынған өнімнің күтілетін пайдаланылуына немесе санына негізделген аударымдарға әкеп соқтырады.

Материалдық емес активті пайдалы қолдану мерзімі әрбір есепті күнге қарастырылады.

Материалдық емес активтің тарату құны нөлге тең деп қабылданады.

393. Тозудың біркелкі есептеу әдісін қолдану кезінде материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу мынадай тәсілдермен:

1) амортизацияның белгіленген нормаларын пайдалана отырып;

2) активті пайдалы қолданудың белгілі бір мерзімін пайдалана отырып жүргізіледі.

394. Амортизацияның белгіленген нормаларын пайдалана отырып материалдық емес активтер амортизациясының сомасы материалдық емес активтердің бастапқы құнын (қайта бағаланғандар үшін – ағымдағы құнды) тозудың бекітілген жылдық нормаларына сүйене отырып анықталған амортизацияның ай сайынғы нормаларына көбейту жолымен анықталады.

395. Негізгі құралдар объектілерін амортизациялау әдісі мен тәсілі бірыңғай есеп саясатымен анықталады және кезеңнен кезеңге кезекті қолданылады.

396. Материалдық емес активтердің амортизациясы ай сайын есептеледі. Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу бастапқы тану айынан кейінгі айдың 1-і күнінен басталады және шығып қалу айынан кейінгі айдың 1 күнінен тоқтатылады.

397. Материалдық емес активтер бойынша амортизация есептеу 7110 "Ұзақ мерзімді активтердің амортизациясы бойынша шығыстар" шотының дебеті және 2721 "Материалдық емес активтердің жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі. Алайда кейде активте жасалған болашақ экономикалық пайдалар басқа активтердің өндірісі кезінде сіңіп кетеді. Бұл жағдайда есептелген амортизация осындай басқа активтің іс жүзіндегі құнының бір бөлігін құрайды және оның баланстық құнына енгізіледі.

398. Мемлекеттік мекеме пайдалы қызмет мерзімі белгіленбеген материалдық емес активті құнсыздануды оның өтелетін сомасының жыл сайынғы негізінде, сондай-ақ әрқашан да материалдық емес активтің ықтимал құнсыздану белгісі болған кезде баланстық құнымен салыстыру жолымен тестілеуі тиіс. Материалдық емес активтердің құнсыздануы түгендеу комиссиясының актісі негізінде түгендеу қорытындысы бойынша мынадай жазбамен көрсетіледі: 7440 "Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар" шотының дебеті және 2722 "Материалдық емес активтердің құнсыздануына арналған резерв" қосалқы шотының кредиті.

Мемлекеттік мекемедегі материалдық емес активтердің құнсыздану фактілерін анықтау рәсімі осы қағидалардың "Активтердің құнсыздануы" бөлімінің ережелеріне сәйкес танылады.

399. Материалдық емес активті тану ол істен шығарылғаннан кезде тоқтатылады.

Материалдық емес активті тануды тоқтатуға байланысты туатын кірістер немесе шығыстар егер мұндайлар болса есептен шығарудан түскен таза түсімдер мен активтің баланстық құнының арасындағы айырма ретінде анықталады. Олар активті тануды тоқтату сәтінде ағымдағы жылдың қаржы нәтижесінің құрамында тануға жатады.

400. Мемлекеттік мекеме материалдық емес активтердің қатардан шығуын мынадай корреспонденциялармен көрсетеді:

баланстық құнға – 7420 "Ұзақ мерзімді активтерді қатардан шығару жөніндегі шығыстар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Материалдық емес активтер" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті, бір мезгілде осы актив бойынша жинақталған амортизация сомасына – 2721 "Материалдық емес активтердің жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Материалдық емес активтер" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті. Осы активтің құнсыздануына есептелген резерв болған кезде құнсызданудан шығынды есептен шығару жөнінде жазба жүзеге асырылады: 2722 "Материалдық емес активтердің құнсыздануына арналған резерв" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Материалдық емес активтер" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті;

активтерді сатудан түсетін сома, егер Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен осы соманы қолданудың өзге тәртібі белгіленбесе, мемлекеттік мекемелер бюджет кірісіне аударады және есепте көрсетеді 1231 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының дебеті және 6320 "Активтерді істен шығарудан түсетін кірістер", бір мезгілде 7120 "Бюджетпен есеп айырысулар бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3131 "Активтерді сатудан түсетін кіріс бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

401. 2412 "Материалдық емес активтерге күрделі салымдар" қосалқы шоты бойынша ұзақ мерзімді активтерді қабылдау, беру, істен шығару, есептен шығару бойынша операциялар" материалдық емес активтер бойынша ұқсас операциялармен жүргізіледі.

402. Материалдық емес активтер объектісін қабылдау-тапсыруды ресімдеу үшін Бухгалтерлік құжаттаманың НОС-1 нысанды материалдық емес активтерді қабылдау-тапсыру актісі қолданылады.

Актіде материалдық емес активтер түрінің дәл атауы, оның мемлекеттік мекемеге тапсырылу күні, объектілердің сипаттамасы, оның бастапқы құны, тозу нормасы және басқа қажетті деректер көрсетіледі.

Материалдық емес объектілердің қабылдануын ресімдеу кезінде акт материалдық емес әрбір объектіге бір данада жасалады. Бірнеше бір үлгідегі материалдық емес объектілердің қабылдануын ресімдейтін жалпы акт жасауға рұқсат беріледі. Акт ресімделген соң материалдық емес активтердің объектісін немесе оны пайдалану тәртібін сипаттайтын қосымша құжаттармен бірге немесе мемлекеттік мекеменің осы объектіге мүліктік құқықтарын растайтын басқа құжаттармен бірге бухгалтерлік қызметке тапсырылады, оған бас бухгалтер және мемлекеттік мекеменің басшысы қол қояды және бекітеді.

403. Материалдық емес активтерді бір мемлекеттік мекемеден екіншісіне беру кезінде акт беруші және қабылдаушы тараптар үшін 2 (екі) данада жасалады.

404. Материалдық емес активтер қозғалысының талдама есебі мемлекеттік мекемеге түскен барлық материалдық емес активтерді есепке алу үшін қолданылатын Бухгалтерлік құжаттаманың НОС-6 нысанды материалдық емес активтерді есепке алу түгендеу карточкасында жүргізіледі. Түгендеу карточкасын бухгалтерлік қызмет материалдық емес активтердің әр объектісіне ашады. Түгендеу карточкасында материалдық емес активтің толық атауы, қабылдау күні, тіркеу нөмірі, бастапқы құны, амортизация нормасы, құнсыздану сомасы және есептен шығу себебі көрсетіледі.

Нысан мемлекеттік мекеменің материалдық емес активтер объектісін алу фактісін растайтын құжат "Материалдық емес активтерді қабылдау-тапсыру актісі", техникалық және басқа құжаттама негізінде бір данада толтырылады.

Бухгалтерлік құжаттаманың НОС-6 нысанды түгендеу карточкалары Бухгалтерлік құжаттаманың ҰМА-10 нысанды мемлекеттік мекемелерде ұзақ мерзімді активтерді есепке алу жөніндегі түгендеу карточкаларының тізімдемесінде тіркеледі. Тізімдеме бір данада жүргізіледі. Ондағы жазбалар карточкаларды ашу жылын көрсете отырып ұзақ мерзімді активтердің топтары бөлінісінде жүргізіледі. Әрбір топ үшін тиісті беттер саны беріледі. Нөмірлеу 1-нөмірден бастап әрбір топ бойынша жүргізіледі. Орталықтандырылған бухгалтерияларда әрбір қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекеме бойынша осы тәртіппен жүргізіледі. Ұзақ мерзімді активтер шығып қалған және ауыстырған кезде тізімдеменің "Ескерту" бағанында мемориалды ордердің күні (күні, айы, жылы) және нөмірі көрсетіледі.

Түгендеу карточкалары бухгалтерлік қызмет картотекаларында сақталады, онда олар өз ішінде материалдық жауапты тұлғалар бойынша бөле отырып тиісті қосалқы шоттар мен топтар бойынша, ал орталықтандырылған бухгалтерияларда – қосымша қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелер бойынша да орналастырылады.

405. Материалдық емес активтерді қабылдау-тапсыру актісі" материалдық емес активтерді басқа мемлекеттік мекемеге тапсыру кезінде есептен шығуы туралы белгі жасауға негіз болып табылады.

Материалдық емес активтерді есептен шығару тәртібі негізгі құралдарға ұқсас жүргізіледі. Материалдық емес активтерді есептен шығаруды ресімдеу үшін "Бухгалтерлік құжаттаманың НОС-3 нысанының "Материалдық емес активтерін есептен шығару актісі" қолданылады.

13-тарау. Жалдауды есепке алу тәртібі

406. Жалдау төмендегідей жіктеледі:

егер ол жалдау мерзімі аяқталғаннан кейін меншік құқығының ауысуына қарамастан, активті иеленуге байланысты барлық тәуекелдер мен пайдаларды дерлік беруді білдіретін болса;

егер ол активті иеленуге байланысты барлық тәуекелдер мен пайдаларды дерлік беруді білдірсе, операциялық жалдау.

Жалдауды қаржылық немесе операциялық ретінде жіктеу көп жағдайда операцияның мазмұнына, шарттың талаптарына байланысты болады және жалдаудың басталған күніне жүргізіледі.

Жалдау шартының басталуы – жалдау туралы шартты жасау немесе тараптардың негізгі жалдау шарттарына қатысты міндеттемелер қабылдауының неғұрлым ерте күні.

Жеке немесе жиынтықта әдетте жалдауды қаржылық ретінде жіктеуге алып келетін жағдайларға мыналар жатқызылады:

жалдау шарты жалдау мерзімінің соңында активті иелену құқығын жалға алушыға беруді көздейді;

жалға алушының жалдау мерзімінің басында осы құқықты іске асыру күні әділ құннан айтарлықтай төмен бағаға осы активті сатып алуға құқығы бар, ал жалдауды қабылдаған күні бұл құқықтың жүзеге асырылатыны туралы негізделген сенім бар;

жалдау мерзімі меншік құқығын беру болмаған кезде де, активтің экономикалық қызмет мерзімін елеулі бөлігіне қолданылады;

жалдау қарым-қатынастарының басталу күніне келтірілген ең төменгі жалдау төлемдерінің келтірілген құны жалдау мәні болып табылатын активтің әділ құнына іс жүзінде тең;

жалға берілген активтердің маманданған сипаты бар, оларды жалдаушы ғана елеулі өзгертусіз пайдалана алады.

407. Мемлекеттік мекеме мыналарды:

пайдалы қазбаларды, мұнайды, табиғи газ және өзге де қалпына келтірілмейтін табиғат ресурстарына жасалған барлауға немесе пайдалануға жалдауды;

кинофильмдер, бейнежазбалар, пьесалар, қолжазбалар, патенттер мен авторлық құқық сияқты объектілер бойынша лицензиялық келісімдерді қоспағанда барлық жалдау түрлерін есепке алу үшін Қағидалардың осы тарауының ережелерін қолданады.

Қағидалардың осы тарауының ережелері мыналарды:

жалға алушының иелігіндегі және инвестициялық жылжымайтын мүлік ретінде ескерілетін жылжымайтын мүлікті;

жалға берушінің операциялық жалға беру шарты бойынша инвестициялық жылжымайтын мүлкін;

жалға алушылардың қаржылық жалдау шарттарында қолда бар биологиялық активтерін;

жалға берушілер операциялық жалдау шарттары бойынша жалға берген биологиялық активтерді бағалау үшін негіз ретінде қолданылмайды.

408. Мемлекеттік мекеменің жалдау бойынша операцияларды есепке алуы үшін мынадай шоттар алынған:

1270 "Жал бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек";

2220 "Жал бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек";

3260 "Жал бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек";

4120 "Жал бойынша ұзақ мерзімді кредиторлық берешек".

409. Жалға алушы осы операцияны мынадай корреспонденциямен көрсетеді: "Негізгі құралдар", "Инвестициялық жылжымайтын мүлік", "Биологиялық активтер" немесе "Материалдық емес активтер", 4120 "Жал бойынша ұзақ мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті.

Мемлекеттік мекеме тану сәтінде, сондай-ақ есепті жылдың аяғында жалдау бойынша ұзақ мерзімді кредиторлық берешектің ағымдағы бөлігін бөліп береді: 4120 "Жал бойынша ұзақ мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебеті және 3260 "Жал бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті.

Қаржылық жалдауға байланысты жалдаушы жүзеге асырған қызметке тікелей жатқызылатын ретінде анықталған шығындар актив ретінде танылған сомаға қосылады.

Активтер мен міндеттемелер бастапқы жалдау күніне анықталған соманың ішіндегі ең төмен сомада танылады:

жалға алынған мүліктің әділ құны;

ең төменгі жалдау төлемдерінің дисконтталған құны.

Активті жалға алушы амортизациялайды. Жалға алынатын активтің амортизацияланатын құны өзінің жеке амортизацияланатын активтері үшін жалға алушы қабылдайтын амортизация саясатына сәйкес қолдануды күтетін мерзім бойы әр есеп кезеңіне бөлінеді: 7110 "Ұзақ мерзімді активтердің амортизациясы бойынша шығыстар" шотының дебеті және жиналған амортизацияны көрсету бойынша тиісті қосалқы шоттың кредиті.

Мемлекеттік мекеме жалданатын активтердің баланстық құнын осы Қағидалардың 24 "Активтердің құнсыздануы" тарауының ережелеріне сәйкес құнсыздану тұрғысынан мерзімді қайта қарастырады.

Жалдау бойынша сыйақы есептеуді мемлекеттік мекеме 7310 "Сыйақылар бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3250 "Төленуге тиісті қысқа мерзімді сыйақылар" шотының кредиті бойынша көрсетеді.

Жалдау міндеттемесін өтеу 3250 "Төлеуге қысқа мерзімді сыйақылар" және 3260 "Жал бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шоттарының дебеті және "Ақша қаражаты және олардың баламалары" тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

Жалға беруші жалдау мерзімінің басында баланста қаржылық жалдау шеңберінде алынатын жалдау төлемдеріне тең дебиторлық берешекті таниды.

Активті жалдауға беру мынадай жазбамен көрсетіледі: 2220 "Жал бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек" шотының дебеті және қаржылық жалдауға берілген активтің тиісті қосалқы шотының кредиті.

Жалдау бойынша сыйақы есептеу 1250 "Алынуға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар" шотының дебеті және 6210 "Сыйақылар бойынша кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі. Жалдаудан сыйақылар бойынша кірістер бюджет кірістері болып табылады (активтерді басқарудан түсетін кірістерді бюджетке аудару тәртібі осы Қағидалардың "Дебиторлық және кредиторлық берешектер" бөлімінде қарастырылған).

Есепті кезеңнің аяғында мемлекеттік мекеме жалдау бойынша ұзақ мерзімді берешектің ағымдағы бөлігін мынадай жазбамен көрсетеді: 1270 "Жал бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының дебеті және 2220 "Жал бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек" шотының кредиті.

410. Операциялық жалдауды есепке алу кезінде жалға алушы операциялық жалдау кезінде жалдау төлемдерін (жүйелі шығыс төлемге байланысты емес) өзге жүйелі негіз қолданушының пайда алудың уақытша кестесінің артық көрсетуін қамтамасыз еткен жағдайдан басқа жағдайларда жалдау мерзімі ішінде тура сызықты негізде бөлінген шығыстар ретінде көрсетеді.

Жалдау төлемдері (жалдау бойынша шығыстар) 7130 "Жал бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3260 "Жал бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Жалға алушы енгізген алдын-ала төлеу сомасы "Өзге активтер мен міндеттемелер" бөліміне сәйкес ескеріледі.

Операциялық жалдауға алынған активтерді жалға алушы 01 "Жалға алынған активтер" баланстан тыс шотында ескереді.

Жалға берушілер баланста осындай активтердің сипатына қарай операциялық жалдау шартындағы активтерді ұсынады.

Операциялық жалдан жалдау кірісі (сақтандыру және қызмет көрсету сияқты ұсынылған қызметтер үшін түсімдерді қоспағанда) өзге жүйелі негіз жалдауға алынған активтен пайданың азаю уақытша кестесін артық ұсынуды қамтамасыз еткен жағдайларды қоспағанда, кірістер құрамында жалдау мерзімі бойы тура сызықты негізде танылады.

Операциялық жалдаудан түсетін кіріс былайша көрсетіледі: 1270 "Жал бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының дебеті және 6220 "Активтерді басқарудан алынатын өзге де кірістер" шотының кредиті. Жалдаудан сыйақылар бойынша кірістер бюджеттің кірістері болып табылады (активтерді басқарудан түсетін кірістерді аудару "Дебиторлық және кредиторлық берешектер" бөлімінде қарастырылған).

Жалға алу бойынша берешек төленген кезде шоттардың мынадай корреспонденциясы 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзiмдi кредиторлық берешек" шотының дебеті және 1270 "Жал бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының кредиті бойынша жүзеге асырылады.

Шығындар, оның ішінде жалдау кірісін алу кезінде тартқан шығындар шығыстар құрамында танылады, бұл кезде мынадай тізбек жүзеге асырылады: 7110 "Ұзақ мерзімді активтердің амортизациясы бойынша шығыстар" шотының дебеті және 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" қосалқы шотының кредиті.

411. Жалдауды құжаттамалық ресімдеу жалға беруші мен жалға алушы арасында жасалған жалдау шартын жасаудан басталады.

Жалға берілген активтерді талдамалы есепке алуды жалға берушілер бойынша активтердің әр объектісі бойынша (жалға берушінің түгендеу нөмірлері бойынша) Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында жүргізіледі. "Операцияның мазмұны" бағанында шалдау шартының нөмірі мен күнін, жалға берушінің атауы көрсетіледі.

14-тарау. Өзге активтер мен міндеттемелерді есепке алу тәртібі

412. Болашақ кезеңдердің шығыстарына мынадай шығындар жатады: маусымды салаларда өндіріске дайындық жұмыстары бойынша; жаңа өндірістерді, цехтарды, агрегаттарды және кәсіпорындарды игеру бойынша (іске қосу шығыстары), жерлерді қалпына келтіру бойынша; өндірісті ұйымдастырғанда немесе кеңейткенде жұмысшыларды жаппай біржолғы жинау бойынша; ғылыми әдебиетке, газеттерге, журналдарға жылдық жазылу сомасы; келесі есеп кезеңі үшін төленген жалдау төлемі (аванспен); алдын-ала төленіп қойған сақтандыру төлемдерінің сомасы және басқа шығыстар.

Есептеу қағидатына сәйкес кірістер есепке алу жазбаларында көрсетіледі және кірістерді алуға байланысты ақша қаражатының немесе өзге активтердің түсу шамасына қарамай, олар жататын сол кезеңдердің есептілігіне қосылады.

413. Мемлекеттік мекеменің өзге активтер мен міндеттемелерді есепке алуы үшін мынадай шоттар арналған:

1410 "Берілген қысқа мерзiмдi аванстар";

1420 "Алдағы кезеңдердің шығыстары";

1430 "Өзге қысқа мерзiмдi активтер";

2810 "Өзге ұзақ мерзiмдi активтер";

3410 "Алынған қысқа мерзiмдi аванстар";

3420 "Өзге қысқа мерзiмдi міндеттемелері";

4310 "Алдағы кезеңдердің кірістері";

4320 "Өзге ұзақ мерзiмдi міндеттемелері".

414. Аванстық төлем тәртібінде өнім берушілермен және мердігерлермен, сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысуларды есепке алу қаражатты тараптармен келісілген мерзімде және мөлшерде дүркін-дүркін аудару жолымен жүзеге асырылады. Осы шотта мемлекеттік тапсырысты орындағаны үшін орындаушыларға екінші деңгейдегі банктердегі немесе мемлекеттік қазынашылық органдарындағы орындаушының шотына тапсырыс берушінің бюджеттік қаражаттарды аудару жолымен жүзеге асырылатын аванстар ескеріледі.

Өнім беруші мен сатып алушы, мердігер мен тапсырыс беруші ай сайынғы негізде іс жүзінде алынған тауарлардың, орындалған жұмыстардың немесе көрсетілген қызметтердің негізінде өз есептерінің жағдайын нақтылайды және шартта немесе келісімде келісілген тәртіппен қайта есептеу мен тиісті төлемді жүргізеді.

415. 1410 "Берілген қысқа мерзімді аванстар" шотының дебеті бойынша Шоттар жоспарының "Ақша қаражаты және олардың баламалары" бөлімі шоттарының кредитімен корреспонденцияда берілген аванстардың сомасы көрсетіледі. 1410 "Берілген қысқа мерзімді аванстар" шотының кредиті бойынша 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебетімен корреспонденциялауда берілген аванстар сомасы көрсетіледі.

416. Ақылы қызметтерден аванстардың түсімі 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" шотының дебеті және 3410 "Алынған қысқа мерзiмдi аванстар" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Бұрын алынған авансты есепке алу 3410 "Алынған қысқа мерзімді аванстар" шотының дебеті және 1230 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

Аванстың қолданылмаған сомасын қайтару 3410 "Алынған қысқа мерзiмдi аванстар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Ақша қаражаты және олардың баламалары" бөлімі шоттарының тиісті қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетіледі.

Талап арыздың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімі өтіп кеткеннен кейін алынған аванстар бойынша талап етілмейтін кредиторлық берешекті есептен шығару 3410 "Алынған қысқа мерзiмдi аванстар" шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

417. Болашақ кезеңдердің шығыстары туындаған кезде (мысалы, мерзімді баспаға жылдық жазылуға төлем, пошта байланысы қызметтеріне ақы төлеу, аванспен төленген жалдау төлемі) бухгалтерлік есепте мынадай тізбекпен беріледі: 1420 "Алдағы кезеңдердің шығыстары" шотының дебеті және 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" қосалқы шотының кредиті.

Болашақ кезеңдерге аванстық төленген шығыстар есепті кезеңнің шығыстары деп тани отырып, жүйелі түрде бөлуге жатады. Ағымдағы кезеңге (айға, тоқсанға) жататын төлемдер сомасы 1420 "Алдағы кезеңдердің шығыстары" шотының кредитінен 7140 "Өзге операциялық шығыстар", 7130 "Жал бойынша шығыстар" шотының дебетіне есептен шығарылады.

418. Есепті кезеңдердің арасындағы кірістердің ара жігін ажырату мемлекеттік мекеменің қаржы қызметінің қорытындыларын нақты анықтау және объективті қаржылық есептілік жасау үшін қажет.

Ағымдағы кезеңге (ай, тоқсан) жататын төлемдердің сомасы 4310 "Алдағы кезеңдердің кірістері" шотының дебетінен Шоттар жоспарының кірістерін есепке алудың тиісті шотының кредитіне есептен шығарылады.

419. 1410 "Берілген қысқа мерзімді аванстар", 1420 "Алдағы кезеңдердің шығыстары" және 3410 "Алынған қысқа мерзімді аванстар" (тамақ өнімдеріне аванстарды қоспағанда) шоттары бойынша есеп айырысулардың талдама есебі әр өнім беруші үшін ай ішіндегі операцияларды көрсету үшін қажет жолдар саны берілетін Бухгалтерлік құжаттаманың 408-нысанды жинақтау ведомосінде (7-мемориалды ордер) жүргізіледі. Жинақтау ведомосінде жазбалар операциялар жасалғанына қарай әрбір құжат (шот) бойынша жүргізіледі.

420. Өнім беруші төлемді мемлекеттік мекеменің немесе орталықтандырылған бухгалтерияның кодына қайтарған жағдайда, "Басты-журнал" кітабына жазбалар осы соманы ескерусіз жүргізіледі. Болашақ кезеңнің кірістері мен шығыстарының талдама есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында және Бухгалтерлік құжаттаманың 460 нысанды және 461 нысанды Шығыстардың әртүрі (тобы) бойынша болашақ кезеңдердің шығыстары мен кірістерін есепке алу ведомостерінде жүргізіледі.

15-тарау. Кірістерді есепке алу тәртібі

421. Мемлекеттік мекеменің сенімді бағалана алатын, болашақ экономикалық пайда немесе сервистік әлеует алу мүмкіндігі болса, кіріс танылады.

Мемлекеттік мекеме кірісті есептеу әдісімен таниды.

422. Мемлекеттік мекеменің кірістерін есепке алу үшін мынадай шоттар арналған:

6010 "Ағымдағы қызметті қаржыландырудан алынатын кірістер";

6020 "Күрделі салымдарды қаржыландырудан алынатын кірістер";

6030 "Трансферттер бойынша кірістер";

6040 "Субсидиялар төлемдері бойынша қаржыландырудан түсетін кірістер";

6050 "Қайырымдылық көмектен алынатын кірістер";

6060 "Гранттар бойынша кірістер";

6070 "Қарыз түсімдерінен түсетін кірістер";

6080 "Айырбас емес операциялардан алынатын өзге кірістер";

6090 "Қаржыландыруды бюджетке қайтару";

6110 "Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өткізуден алынатын кірістер";

6210 "Сыйақылар бойынша кірістер";

6220 "Активтерді басқарудан алынатын өзге де кірістер";

6310 "Әділ құнның өзгеруінен түсетін кірістер";

6320 "Ұзақ мерзімді активтердің шығуынан алынатын кірістер";

6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер";

6340 "Бағамдық айырмадан түсетін кірістер";

6350 "Шеккен зиянды өтеуден алынатын кіріс";

6360 "Өзге кірістер";

6370 "Қорларға түсетін түсімдерден кірістер";

6380 "Қаржылық инвестициялар мен міндеттемелерді бастапқы тану кезінде туындайтын кірістер".

423. Айырбасталмайтын операцияларды жүргізу кезінде мекеме ресурстар алады және қандай да бір нысандағы өтемақыны айырбастауға бермейді.

Айырбасталмайтын операциялардан түсетін кірістер белгілі шарттармен шектелмеген айырбасқа шамамен тең құнды тікелей ұсынусыз активтердің артуын білдіретін мемлекеттік мекеменің алуына жататын немесе алынған экономикалық пайдалардың немесе сервистік әлеуеттің жалпы түсімін білдіреді.

Мемлекеттік мекемелердің кірістері:

ағымдағы қызметті қаржыландыру;

трансферттер мен субсидиялар алу;

демеушілік және қайырымдылық көмек алу;

гранттар алу;

салықтық және салықтық емес түсімдер салықтық, кедендік және өзге де Қазақстан Республикасының заңнамаларында қарастырылған;

өзге айырбасталмайтын операциялар сияқты айырбасталмайтын операциялардан қалыптастырылады.

Айырбасталмайтын операциялардан түскен кірістердің жалпы белгісі ақша қаражаты бір заңды тұлғадан екіншісіне айырбастау кезінде бағасы бірдей құнды қамтамасыз етусіз аударылады.

Мемлекеттік мекеме операция нәтижесінде алынған активті ресурстар үстінен бақылау алғанда таниды (тәуекелдер мен пайдалар) ол актив анықтамасымен және тану өлшемдерімен келісіледі.

Егер міндеттемені тану талап етілмесе, мемлекеттік мекеме айырбасталмайтын операцияның нәтижесінде активті таныса, сондай-ақ сатып алу күніне әділ құны бойынша бағаланған актив сомасына баламалы кіріс те танылады.

424. Жоспарлы қаржыландырудың бөлінуі 1081 "Жеке қаржыландыру жоспары бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1091 "Жеке қаржыландыру жоспарына бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1083 "Басқа да бюджеттердің есебінен міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1086 "Республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде түсетін түсімдерге және олардың жұмсалуына байланысты операциялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1095 "Жергілікті бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде түсетін түсімдерге және олардың жұмсалуына байланысты операциялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6010 "Ағымдағы қызметті қаржыландырудан алынатын кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

425. Күрделі салымдар бойынша жоспарлы қаржыландыруды бөлу 1082 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1092 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті бойынша және 6020 "Күрделі салымдарды қаржыландырудан алынатын кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

426. Бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің төмен тұрған бюджет үшін трансферттер бойынша қаржыландыру алуы 6030 "Трансферттер бойынша кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі, бұл ретте 1084 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шоты дебеттеледі.

Пайдаланылмаған трансферттердің сомасына төмен тұрған бюджеттің кредиторлық берешек есептеуі есепті жылдың аяғында 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Трансферт сомаларын келесі жылы түгел пайдалануға рұқсат берілген жағдайда 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" дебеті және 5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесі" қосалқы шотының кредиті бойынша деген жазба жүргізіледі.

Пайдаланылмаған трансферттерді қайтару сомасына төмен тұрған бюджеттің кредиторлық берешектіөтеуікелесі жылы 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1093 "Трансферттер бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

427. Субсидиялар бойынша кірістер ретінде жеке және заңды тұлғаларға, оның ішінде шаруашылық қожалықтарға немесе фермерлік шаруашылықтарға субсидиялар бойынша бюджетттік қаржыландырудың сомасы және тиісті бюджеттік бағдарламасы шеңберінде жеке кәсіпкерлік субъектілеріне екінші деңгейдегі банктердің кредиттері бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау ескеріледі.

Субсидиялар бойынша бюджеттен жоспарлы тағайындаулар алу 1085 "Субсидиялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1094 "Субсидиялар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6040 "Субсидиялар төлемдері бойынша қаржыландырудан түсетін кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

428. Филантропиялық қызметтен және (немесе) демеушілік қызметтен және (немесе) меценаттық қызметтен және (немесе) кіші отанға қолдау көрсету жөніндегі қызметтен түсетін кірістер ретінде нысаналы не сөзсіз сипаттағы ақшалай, қорлар мен ұзақ мерзімді активтер нысанында түскен қайырмалдық жәрдем ету түсімдері ескеріледі.

Филантропиялық қызметтен және (немесе) демеушілік қызметтен және (немесе) меценаттық қызметтен және (немесе) кіші отанға қолдау көрсету жөніндегі қызметтен алынған қаражат түсімі мынадай жазбамен көрсетіледі: Шоттар жоспарының активтері тиісті шотының 1041 "Қайырымдылық көмек ҚБШ" қосалқы шотының дебеті және 6050 "Қайырымдылық көмектен алынатын кірістер" шотының кредиті.

429. Гранттар бойынша кірістер ретінде донорлардан алынған қайтарусыз гранттар (қайтарусыз қаржылық көмектің) сомасы ескеріледі.

Ақша қаражаты түрінде байланысты гранттың арнайы шотына қаражаттың түсуі 1061 "Байланысты гранттың арнайы шоты" қосалқы шотының дебеті және 6060 "Гранттар бойынша кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі және кіріс ретінде мойындалады.

430. Байланыс гранттың қаражаты есебінен тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) үшін тікелей төлеммен ақы төлеу 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шотының дебеті және 6060 "Гранттар бойынша кірістер" қосалқы шотының кредиті бойынша бір мезгілде 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

431. Сыртқы қарыздың арнайы шотына қаражаттың түсімі 1062 "Сыртқы қарыздың арнайы шоты" қосалқы шотының дебеті және 6071 "Сыртқы қарыздан түсетін кірістер" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

432. Сыртқы қарыздар бойынша тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) үшін тікелей төлеммен ақы төлеу 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шотының дебеті және 6071 "Сыртқы қарыз түсімдерінен түскен кірістер" қосалқы шотының кредиті бойынша бір мезгілде 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

433. Айырбасталмайтын операциялардан түсетін өзге кірістер ретінде мемлекеттік мекемелер бюджетке қайтарусыз түсімдерден алынған кіріс сомасы ескеріледі және 6080 "Айырбас емес операциялардан алынатын өзге кірістер" шотында танылады.

Сондай-ақ, олар жүргізілген кезде мемлекеттік мекеме алынған ресурстардың әділ құнын сәйкестендірусіз алынған ресурстарға айырбастауға өтемақы жүргізе алатын айырбасталмайтын операциялардың тобы қолданылады. Мұндай жағдайларда мемлекеттік мекеме олардың әр құрауышы жеке танылатын айырбасталатын және айырбасталмайтын операциялардың үйлесімі бар екенін айқындауы тиіс.

434. 6080 "Айырбас емес операциялардан алынатын өзге кірістер" шоты мынадай қосалқы шоттардан тұрады:

6081 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдерден алынатын кірістер";

6082 "Бюджетке түсетін салықтық емес түсімдерден алынатын кірістер";

6083 "Жергілікті өзін-өзі басқарудан алынатын кірістер";

6084 "Жергілікті өзін-өзі басқарудың басқа да кірістері";

6085 "Трансферттердің бюджетке түсуі";

6086 "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларын қаржыландырудан түсетін кірістер".

Салықтық және салықтық емес түсімдердің дебиторлық берешегін есептеу 1292 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек", 1293 "Бюджетке түсетін салықтық емес түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу жөнінде қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының/қосалқы шотының дебеті және 6081 "Бюджетке түсетін салықтық түсімдерден алынатын кірістер", 6082 "Бюджетке түсетін салықтық емес түсімдерден алынатын кірістер" қосалқы шотының кредиті бойынша жүргізіледі.";

435. Қаржыландырудың пайдаланылмаған сомасын қайтару 6090 "Қаржыландыруды бюджетке қайтару" шотының дебеті және Шоттар жоспарының 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" бөлімшесінің шоты тиісті қосалқы шотының кредиті.

436. Айырбасталатын операция бір тарап активтерді немесе қызметтерді алады немесе міндеттемелерді өтейтін және тікелей екінші тарапқа шамамен тең құнды тапсыратын (тауарлар, көрсетілетін қызметтер немесе активтерді пайдаланудың мүмкіндігі түрінде) операция танылады.

437. 6110 "Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өткізуден алынатын кірістер" шотында Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес мемлекеттік мекеменің иелігінде қалатын және бюджет бойынша бөлінген қаржы бөлумен қатар (сақталуға) белгілі мақсаттарға жұмсала алатын тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатудан алатын кірістер ескеріледі.

Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатудан түсетін кірістер қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жолымен түседі, сондай-ақ мемлекеттік мекемелердің кассасына немесе ақылы қызметтер ҚБШ-на кейіннен аудару үшін банктер филиалының (бөлімшелерінің) кассасына енгізіледі.

438. Айырбасталатын операциялардан түсетін жалпы (таза) кіріс алынған және алуға жататын соманың әділ құны бойынша өлшенеді.

Өтеу әдетте ақша қаражаты немесе олардың баламалары түрінде жүргізіледі, жалпы кірістің сомасы – алынған немесе алуға күтіліп отырған ақша қаражаты мен олардың баламаларының сомасы.

Ұзақ мерзімді сипаттағы жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді көрсету операцияларымен байланысты жалпы кіріс операция нәтижесі сенімді бағаланғанда, есеп кезеңіне операцияның аяқталу дәрежесін есепке ала отырып, яғни мынадай шарттар орындалса танылады:

жалпы кірістің шамасы сенімді бағалана алады;

операцияға байланысты экономикалық пайда немесе сервистік әлеует субъектіге түседі деген ықтималдық болғанда;

есепті күндегі жағдай бойынша операцияның аяқталу дәрежесі сенімді бағалана алады; операцияға байланысты шегілген шығындар мен оны аяқтау үшін қажет шығындар сенімді бағалана алады.

Жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер бойынша жалпы кіріс мынадай сәттер бойынша тапқан кіріс ретінде танылады:

нақты орындау – шарт (келісім, келісімшарт) талаптарына сәйкес: не қызметті көрсетудің басталу сәтінде, не аяқтау кезінде, не қызметті көрсеткеннен кейін, не шарттың әрекет еткен кезеңі (қызметті көрсету кезеңі) ішінде барабар;

қызметті көрсету дәрежесін (аяқталу дәрежесін) ескере отырып – барабар орындау;

қызметтер көрсету шамасына қарай – аяқталған орындау немесе "пайыздық дайындық" әдісі.

Жалпы кіріс қызметтер көрсетілген және жұмыстар орындалған есеп кезеңдерінде ғана танылады.

439. 6110 "Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өткізуден алынатын кірістер" шотының кредитінде тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді), оның ішінде дайын өнімдерді және оқу-өндірістік шеберханаларының өнімдерін, қосалқы ауылшаруашылық оқу-тәжірибелік шаруашылықтарды сатудан алынған кірістердің сомасы жазылады және бұл ретте 1231 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шоты дебеттеледі.

440. Мемлекеттік мекемелерге тиесілі асханалар ұсынатын тамақ үшін мектептерде және мектеп-интернаттарда оқитындардың тамағы үшін, мектеп жанындағы лагерьлерде балалардың болғаны үшін есептелген төлемнің сомасына және тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) бойынша сатудан ақша олардың өкімінде қалатын мемлекеттік мекемелердің басқа есеп айырысуларына 1231 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 1232 "Төлемдердің арнайы төлем түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының дебетіне және 6110 "Тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өткізуден алынатын кірістер" шотының кредитіне жазба жүргізіледі. Түскен төлемнің сомасына 1231 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 1232 "Төлемдердің арнайы төлем түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шоты кредиттеледі және 1042 "Ақылы қызметтер ҚБШ" қосалқы шоты, 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шоты дебеттеледі.

441. Шоттар жоспарының 6200 "Активтерді басқарудан алынатын кірістер" кіші бөлімінің шоттарында инвестиция объектісінің таза кірісінің бір бөлігінің түсімдерінен, акциялардың мемлекеттік пакеттеріне дивидендтерден алынатын кірістер және заңды тұлғаларда қатысу үлестеріне кірістер, мүлікті жалдаудан алынатын кірістер, берілген қарыздар бойынша сыйақылар көрсетіледі.

442. Бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі дивидендтер мен аударымдарды есептеуді мынадай жазбамен көрсетеді: 1250 "Алынуға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар" шотының дебеті және 6220 "Активтерді басқарудан алынатын өзге де кірістер" шотының кредиті, бір мезгілде: 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

Инвестиция объектісінің пайда (шығындар) үлесінде мемлекеттік мекеменің қатысуын көрсету акционерлердің/қатысушылардың (жалғыз акционердің/қатысушының) жалпы жиналысының немесе мемлекеттік басқару органының шешімі бойынша жүзеге асырылады: 2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының дебеті және 6220 "Активтерді басқарудан алынатын өзге де кірістер" шотының кредиті.

443. Қаржылық жалға беру бойынша сыйақыны есептеу 1250 "Алынуға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар" шотының дебеті және 6210 "Сыйақылар бойынша кірістер" шотының кредиті, 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

444. Шоттар жоспарының "Өзге кірістер" бөлімінің шоттарында ұзақ мерзімді активтердің әділ құнының өзгеруінен, ұзақ мерзімді активтердің шығып қалуынан, заңды және жеке тұлғалардан активтерді қайтарымсыз алудан, бағамдық айырмадан түсетін және өзге кірістер ескеріледі.

445. Ұзақ мерзімді активтердің әділ құнының өзгеруінен түсетін кірісті тану мынадай жазбамен көрсетіледі: ұзақ мерзімді активтің тиісті шотының дебеті және 6310 "Әділ құнның өзгеруінен түсетін кірістер" шотының кредиті.

446. Ұзақ мерзімді активтердің шығып қалуынан түсетін кірістер мынадай жазбамен көрсетіледі: 1231 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердін қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының дебеті және 6320 "Ұзақ мерзімді активтердің шығуынан алынатын кірістер" шотының дебеті.

447. Активтерді қайтарусыз алудан түсетін кірістер Шоттар жоспарының тиісті қосалқы шоттың/шотының дебеті және 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

448. Бағамдық айырмадан кірістер мемлекеттік мекеменің есебінде көрсетіледі:

бағам артқан кезде: Шоттар жоспарының тиісті қосалқы шотының/шотының дебеті және 6340 "Бағамдық айырмадан түсетін кірістер" шотының кредиті;

бағам төмендеген кезде: Шоттар жоспарының тиісті қосалқы шотының/шотының дебеті және 6340 "Бағамдық айырмадан түсетін кірістер" шотының кредиті.

449. Үшінші тараптардың активтердің құнсыздануынан шығындарды өтеуден кірістерді тану ұзақ мерзімді активтің құнсыздануына резервтің тиісті шотының дебеті және 6350 "Шеккен зиянды өтеуден алынатын кіріс" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

450. 6360 "Өзге кірістер" шотында мыналардың нәтижесінде туындаған мемлекеттік мекеменің кірістері көрсетіледі:

мемлекеттік мекеменің кассасында ақша қаражатының артықтығын анықтау: 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті, бір мезгілде: 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

кінәлі тұлғалар есебіне жатқызылған материалдар мен тамақ өнімдерінің жетіспеушілігі мен шығындарын есептен шығару: 1262 "Қызметкерлердің өзге есеп айырысу түрлері бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті және бір мезгілде:

7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

бұрын есептен шығарылған дебиторлық берешекті қайтару: дебиторлық берешектің тиісті шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті; 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шоттарының дебеті және дебиторлық берешектің тиісті шотының кредиті; 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті; 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының дебеті және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті;

үмітсіз кредиторлық берешекті есептен шығару (бұған объективті шарттар болған кезде): кредиторлық берешектің тиісті қосалқы шоттарының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті;

негізгі құралдарды жоюдан алынған материалдар құнын кіріске жазу: 1319 "Өзге материалдар" қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті;

биологиялық активті биоөзгерту процесінде төлдеу, өсім немесе салмақ қосуды алу: 2610 "Жануарлар" қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті;

биологиялық активтерден өнім алу: 1330 "Дайын өнім" қосалқы шотының дебеті және 6360 "Өзге кірістер" шотының кредиті.

451. Жыл аяқталғаннан кейін мемлекеттік мекеме есеп жылының қаржы жылына кірістер шоттарының жабылуын жүргізеді, бұл ретте кірістердің тиісті шоты дебеттеледі және 5210 "Есепті жылдың қаржылық нәтижесі" шоты кредиттеледі.

452. Кірістерді құжаттамалық ресімдеу алғашқы есеп құжаттарының негізінде жүзеге асады.

453. Тексерілген және есепке қабылданған құжаттар операциялардың жасалу күніне қарай жүйелендіріледі (хронологиялық тәртіппен) және 14-мемориалды ордерде Бухгалтерлік құжаттаманың 406 нысанды балаларды күтіп-ұстағаны үшін ата-аналарымен есеп айырысу жөніндегі жиынтық ведомостерде ресімделеді;

15-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттаманың 409 нысанды айырбасталмайтын операциялардан түсетін кірістерді есептеудің жиынтық ведомосі;

16-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттаманың 409-а нысанды тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) іске асырудан түсетін кірістерді есептеудің жиынтық ведомосі;

17-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттаманың 409-б нысанды активтерді басқарудан түсетін кірістерді есептеудің жиынтық ведомосі;

18-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттаманың 409-в нысанды өзге операциялар бойынша кірістерді есептеудің жиынтық ведомосі;

26 мемориалдық ордер – Бухгалтерлік құжаттаманың № 409-д нысанында бюджет түсімдерінен кірістерді есептеудің жинақтаушы ведомосі.

454. Кірістердің өзге түрлерін есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 283-нысанды көп бағанды карточкаларында жүзеге асырылады.

16-тарау. Шығыстарды есепке алу тәртібі

455. Шығыстар активтің азаюымен немесе міндеттемелердің ұлғаюымен байланысты, сенімді өлшене алатын экономикалық пайдалардың төмендеуі немесе сервистік әлеуеттің төмендеуі туындағанда танылады.

Мемлекеттік мекеме шығындарды есептеу әдісі бойынша таниды.

456. Мемлекеттік мекеме бюджет қаражатынбекітілген қаржыландыру жоспарларында көзделген нысаналы мақсатына қатаң сәйкестікте жұмсауға міндетті.

Бюджет бойынша шығындарды есепке алу мекеме, бағдарлама, кіші бағдарлама бойынша және бюджеттік сыныптаманың ерекшеліктері бойынша жүргізіледі.

457. Мемлекеттік мекеменің шығыстарын есепке алу үшін мынадай шоттар арналған:

7010 "Еңбекақы төлеуге арналған шығыстар";

7020 "Стипендиялар төлеу бойынша шығыстар";

7030 "Зейнетақы жарналары бойынша шығыстар";

7040 "Әлеуметтік салыққа арналған шығыстар";

7050 "Міндетті сақтандыруға арналған шығыстар";

7060 "Қорлар бойынша шығыстар";

7070 "Іссапарларға арналған шығыстар";

7080 "Коммуналдық төлемдер мен өзге қызметтер бойынша шығыстар";

7090 "Ағымдағы жөндеуге арналған шығыстар";

7110 "Ұзақ мерзімді активтердің амортизациясы бойынша шығыстар";

7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар";

7130 "Жал бойынша шығыстар";

7140 "Өзге операциялық шығыстар";

7150 "Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға арналған шығыстар",

7210 "Трансферттер бойынша шығыстар";

7220 "Зейнетақы мен жәрдемақы төлеу бойынша шығыстар";

7230 "Субсидиялар бойынша шығыстар";

7240 "Жалпы сипаттағы трансферттер бойынша шығыстар";

7250 "Жергілікті өзін-өзі басқару трансферттері бойынша шығыстар";

7260 "Бюджетке түсетін түсімдерді азайту жөніндегі шығыстар";

7270 "Өзге де трансферттер және бюджеттік төлемдер бойынша шығыстар";

7310 "Сыйақылар бойынша шығыстар";

7320 "Активтерді басқару бойынша өзге шығыстар";

7330 "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобалары бойынша шығыстар";

7410 "Әділ құнының өзгеруі бойынша шығыстар";

7420 "Ұзақ мерзімді активтерді қатардан шығару жөніндегі шығыстар";

7430 "Бағамдық айырма бойынша шығыстар";

7440 "Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар";

7450 "Резервтерді құру бойынша шығыстар";

7460 "Өзге шығыстар";

7470 "Республикалық және жергілікті бюджеттердің ҚБШ бойынша шығыстар";

7480 "Қаржылық инвестициялар мен міндеттемелерді бастапқы тану кезінде туындайтын шығыстар";

7490 "Қорлар бойынша шығыстар".

458. Мемлекеттік мекеменің операциялық шығыстары Шоттар жоспарының 7000-7100 "Операциялық шығыстар" бөлімі шоттарының қосалқы шотында танылады және еңбекақы төлеуге, стипендия төлеу бойынша, қосымша белгіленген зейнетақылық жарналарға, әлеуметтік салыққа, міндетті сақтандыруға, қорлар бойынша, іссапарларға, коммуналдық төлемдер мен өзге қызметтер бойынша, ағымдағы жөндеуге және ұзақ мерзімді активтерді амортизациялау бойынша шығыстар кіреді. Бюджетпен есеп айырысу бойынша, жалдау бойынша және өзге операциялық шығыстар.

459. Мемлекеттік мекеме шығыстардың есептелуін мынадай корреспонденциялармен көрсетеді:

еңбекақы төлеу бойынша: 7010 "Еңбекақы төлеуге арналған шығыстар" шотының дебеті және 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

мемлекеттік оқу орнында стипендия төлеу бойынша: 7020 "Стипендиялар төлеу бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3230 "Стипендианттарға қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

қосымша белгіленген зейнетақы жарналары бойынша: 7033 "Қосымша белгіленген зейнетақы жарналарына арналған шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3142 "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ-на төленетін зейнетақы жарналары бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

әлеуметтік салық бойынша: 7040 "Әлеуметтік салыққа арналған шығыстар" шотының дебеті және 3122 "Әлеуметтік салық бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті әлеуметтік сақтандыруға міндетті төлемдер бойынша: 7050 "Міндетті сақтандыруға арналған шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3143 "Өзге де міндетті және ерікті төлемдер бойынша өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

қорларды есептен шығару бойынша: 7060 "Қорлар бойынша шығыстар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті;

іссапарларға есеп беретін сома бойынша: 7070 "Іссапарларға арналған шығыстар" шотының дебеті және 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 1263 "Өзге де есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының кредиті;

коммуналдық төлемдер мен өзге қызметтер бойынша: 7080 "Коммуналдық төлемдер мен өзге қызметтер бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

ағымдағы жөндеуге: 7090 "Ағымдағы жөндеуге арналған шығыстар" шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

ұзақ мерзімді активтерді амортизациялау бойынша: 7110 "Ұзақ мерзімді активтердің амортизациясы бойынша шығыстар" шотының дебеті және ұзақ мерзімді активтердің жиналған амортизациясы бойынша тиісті қосалқы шоттың кредиті;

бюджетпен есеп айырысу бойынша: 7120 "Бюджетке төленетін төлем бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3133 "Өзге операциялар бойынша бюджет алдындағы қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

жалдау бойынша: 7130 "Жал бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3260 "Жал бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті.

460. Шоттар жоспарының 7200 "Бюджеттік төлемдер бойынша шығыстар" кіші бөлімінің шоттарында бюджетке түсетін салықтық және салықтық емес түсімдерінің азаюы бойынша мемлекеттік мекеменің трансферттер, субсидиялар, зейнетақы мен жәрдемақылар, субвенциялар төлеу бойынша шығыстары ескеріледі.

461. Алынған трансферттердің қаражаты есебінен жүргізілген шығыстарды есептен шығару төмен тұрған бюджеттің бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің есептері негізінде мынадай жазбамен жүзеге асырылады: 7210 "Трансферттер бойынша шығыстар" шотының дебеті және 1210 "Бюджеттік төлемдер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" шотының тиісті қосалқы шотының кредиті.

462. Зейнетақылар мен мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар төлеу бойынша іс жүзінде жүргізілген шығыстар 7220 "Зейнетақы мен жәрдемақы төлеу бойынша шығыстар" шотының дебеті және 1216 "Зейнетақылар мен жәрдемақылар төлеуге трансферттер бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті бойынша ескеріледі.

463. Жеке және заңды тұлғаларға төленген субсидиялар бойынша шығыстарды есептен шығару мынадай жазбамен көрсетіледі: 7230 "Субсидиялар бойынша шығыстар" қосалқы шотының дебеті және 3114 "Жеке тұлғаларға субсидиялар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек", 3115 "Заңды тұлғаларға субсидиялар бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті.

464. Мемлекеттік мекеме мыналар бойынша сыйақы есептеуді көрсетеді:

алынған қарыздар бойынша: 7310 "Сыйақылар бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3250 "Төленуге тиісті қысқа мерзімді сыйақылар" шотының кредиті;

қаржылық жалдау бойынша: 7310 "Сыйақылар бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3250 "Төленуге тиісті қысқа мерзімді сыйақылар" шотының кредиті.

465. Квазимемлекеттік сектор субъектілеріне, қауымдасқан ұйымдарға немесе бірлескен кәсіпорындарға инвестицияларды есепке алу бойынша үлестік қатысу әдісі қолданылған кезде инвестиция объектісі шығындарының үлесінде мемлекеттік мекеменің қатысуын көрсету акционерлердің/қатысушылардың (жалғыз акционердің/қатысушының) немесе мемлекеттік басқару органының жалпы жиналысының шешімі бойынша 7320 "Активтерді басқару бойынша өзге шығыстар" шотының дебеті және 2120 "Ұзақ мерзімді қаржы инвестициялары" шотының кредиті бойынша жүзеге асырылады.

466. Шоттар Жоспарының "Өзге шығыстар" бөлімінің шоттарында ұзақ мерзімді активтердің әділ құнының өзгеруінен, ұзақ мерзімді активтердің шығып қалуынан, бағамдық айырмадан, резервтер құру бойынша және өзге шығыстар ескеріледі.

467. Ұзақ мерзімді активтердің әділ құнының өзгеруінен шығысты тану мынадай жазбамен көрсетіледі: 7410 "Әділ құнының өзгеруі бойынша шығыстар" шотының дебеті және ұзақ мерзімді активтің тиісті шотының кредиті.

468. Мемлекеттік мекеме бағамдық айырмадан шығыстарды мынадай жазбамен көрсетеді:

бағам төмендегенде: 7430 "Бағамдық айырма бойынша шығыстар" шотының дебеті, Шоттар жоспары активінің тиісті қосалқы шотының/шотының кредиті;

бағам артқанда: 7430 "Бағамдық айырма бойынша шығыстар" шотының дебеті және Шоттар жоспары міндеттемелерінің тиісті қосалқы шотының/шотының кредиті.

469. Активтердің құнсыздануынан шығыстар 7440 "Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар" шотының дебеті және активтердің құнсыздануына резервтерді есепке алу бойынша тиісті шоттың кредиті.

470. Мемлекеттік мекеме резервтер құру бойынша шығыстарды мынадай корреспонденциямен көрсетеді: 7450 "Резервтерді құру бойынша шығыстар" шотының дебеті және 1290 "Күмәнді дебиторлық берешектер бойынша резерв" шотының кредиті.

471. Өзге шығыстар мемлекеттік мекеменің есебінде мынадай тізбектермен көрсетіледі: 7460 "Өзге шығыстар" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" кіші бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының (бұзылудан қорларды жоғалтқанда), 2610 "Жануарлар" шотының, 2620 "Көпжылдық екпелер" шотының кредиті.

Мемлекеттік мекеме есебіндегі республикалық және жергілікті бюджеттердің ҚБШ бойынша шығыстары тiзбектермен: 7470 "Республикалық және жергілікті бюджеттердің ҚБШ бойынша шығыстары" шотының дебеті және 1046 "Республикалық бюджеттің ҚБШ", 1047 "Жергілікті бюджеттердің ҚБШ" қосалқы шоттарының кредиті бойынша көрсетедi.

472. Мемлекеттік мекеме жыл аяқталғаннан кейін есепті жылдың қаржылық нәтижесіне шығыстар шоттарын жабуды жүргізеді, бұл ретте 5210 "Есепті жылдың қаржылық нәтижесі", 5230 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша есепті кезеңнің қаржылық нәтижесі" дебеттеледі және шығыстардың тиісті шоттары кредиттеледі.

473. Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы мен инвестициялық жылжымайтын мүлік бойынша есепке алу негізгі құралдарды, жылжымайтын мүлікті, жануарларды (жұмысшы мал), ауылшаруашылық қызметіне байланысты емес өсімдіктерді Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-6, НҚ-8 нысанды түгендеу карточкаларында жүргізіледі, онда теңгемен амортизацияның жылдық сомасы, тозу есептелетін ай және жыл жазылады. Ай сайынғы амортизацияны есептеу Бухгалтерлік құжаттаманың 459 нысанды Ұзақ мерзімді активтердің амортизация сомасын есептеудің әзірлеу кестесінде өсу қорытындысымен көрсетіледі.

474. Материалдық емес активтердің амортизациясы бойынша есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың НОС-6 нысанды активтерді есепке алудың түгендеу карточкаларында жүргізіледі, онда теңгемен амортизацияның соңғы рет тозу есептелетін бір жылда және айда жинақталған сомасы жазылады.

475. Іссапар шығыстарын есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 386-нысанына есеп беретін тұлғалармен есеп айырысу бойынша жинақтаушы ведомста жүргізіледі (8 мемориалдық ордер).

Есеп беретін әрбір тұлғаның саны көп емес мемлекеттік мекемелерде есеп айырысулардың талдама есебі Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында есептілікке жауапты тұлғалар бойынша жүргізіледі.

476. Бюджетке түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу бойынша дебиторлық берешек бойынша жинақтаушы ведомосі Бухгалтерлік құжаттаманың № 458-д нысанында 27 мемориалдық ордерде жүргізіледі.

477. Шығыстарды есепке алу 19-мемориалды ордер - Бухгалтерлік құжаттаманың 458 нысанды операциялық шығыстарды есептеудің жиынтық ведомосінде жүргізіледі;

20-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттаманың 458-а нысанды бюджеттік төлемдер бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

21-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттаманың 458-б нысанды активтерді басқару жөніндегі шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

22-мемориалды ордер – Бухгалтерлік құжаттаманың 458-в нысанды өзге операциялар бойынша шығыстарды есептеудің жинақтау ведомосі;

27 мемориалдық ордерде – Бухгалтерлік құжаттаманың № 458-д нысанында бюджетке түсімдер бойынша төлеушілермен есеп айырысу бойынша дебиторлық берешек бойынша жинақтаушы ведомосі.

478. Шығыстардың қалған түрлерді есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 283 нысанды көп бағанды карточкаларында немесе Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкасында жүргізіледі.

479. Резервтер бойынша шығындарды есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 283 нысанды көп бағанды карточкасымен ресімделеді.

17-тарау. Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындарды есепке алу тәртібі

480. Қорларды өндіруге және қайта өңдеуге жұмсалатын шығындар тікелей және үстеме (жанама) шығыстар болып бөлінеді:

тікелей шығыстарға өнім бірліктеріне тікелей байланысты шығындар жатады: материалдар, өндірістегі жұмысшылардың, ғылыми қызметкерлердің еңбекақылары және басқа шығыстар, электр энергиясы, есеп жылының өнімі құнына жатқызылған өткен жылдардың шығындары және өзге тікелей шығындар;

үстеме (жанама) шығындарға мыналар жатады: басқару аппараты мен қызмет көрсетуші персоналдың жалақысы, үй-жайларды жалдау, жылу, ағымдағы жөндеу мен өзге жанама шығыстар.

481. Өндіріске және басқа мақсаттарға шығындарды есепке алу үшін 8010 "Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар" шотының мынадай шоттары арналған:

8011 "Материалдар";

8012 "Еңбекақы";

8013 "Еңбекақыдан аударымдар";

8014 "Үстеме шығыстар".

482. Егер мемлекеттік мекеме өнімнің бір түрін өндірсе, барлық шығындар тікелей болып табылады. Калькуляцияның бірнеше объектілері болғанда үстеме шығыстар алдын ала 8014 "Үстеме шығыстар" қосалқы шотында ескеріледі.

Өндірістік (оқу) шеберханаларында және баспа өнімдерін дайындағанда үстеме шығыстарды бөлу ай сайын жүргізіледі, ал қосалқы ауылдық және оқу-тәжірибелік шаруашылықтарда жыл соңында жүргізіледі. Нақты шарттарға қарай үстеме шығыстар жеке бұйымдар, ауылшаруашылық өнімдерінің түрлері немесе өндірістегі жұмысшылардың, ғылыми қызметкерлердің және өндірісте жұмыс істейтін басқа қызметкерлердің еңбекақыларына тең өндірістің салалары немесе жұмсалған материалдар бойынша, немесе тікелей шығындардың жиынтығы бойынша бөлінеді.

483. Өндіріс бойынша операцияларды ай басында көрсеткен кезде, аяқталмаған өндірістің сальдосы өндірістік есеп шотына ауыстырылады: 8010 "Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар" шотының дебеті және 1320 "Аяқталмаған өндіріс" шотының кредиті.

Тікелей өндірістік шығындар 8010 "Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар" тиісті шотына тікелей жатады:

қорларды есептен шығару: 8011 "Материалдар" қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Қорлар" бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті;

өндірістегі қызметкерлердің еңбекақысын есептеу: 8012 "Еңбекақы" қосалқы шотының дебеті және 3241 "Еңбекақы төлеу бойынша қызметкелерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" қосалқы шотының кредиті;

еңбекақыдан аударымдар: 8013 "Еңбекақыдан аударымдар" қосалқы шотының дебеті және 3122 "Әлеуметтік салық бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек", қосалқы шоттарының кредиті.

484. Есепті кезеңнің соңында өндірістік шығындардың жалпы қорытындысы жүргізіледі. Бұл ретте шоттардың мынадай корреспонденциясы жүзеге асырылады: 8010 "Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар" шотының дебеті және 8011 "Материалдар", 8012 "Еңбекақы", 8013 "Еңбекақыдан аударымдар", 8014 "Үстеме шығыстар" тиісті қосалқы шоттарының кредиті.

Есепті кезеңнің соңында өндірістік шоттардан сальдо аяқталмаған өндірістің ай соңындағы қалдықтарын анықтау үшін дайын өнімге және аяқталмаған өндіріске ауыстырылады: 1330 "Дайын өнім" шотының дебеті және 8010 "Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар" шотының кредиті, 1320 "Аяқталмаған өндіріс" шотының дебеті, 8010 "Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар" шотының кредиті.

485. Өндірістік шығындардың талдамалы есебі дайындамалар мен қайта өндеулердің әрбір түрі бойынша (ішкі киім тігу, отын дайындау, жеміс-жидектерді қайта өңдеу және дайындамалар мен қайта өңдеулер) Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында жүргізіледі. Бұйым түрлері бойынша, шығындар сыныптамасы бойынша, ауылшаруашылық дақылдарының әр атауына немесе жануарлардың әр тобына Бухгалтерлік құжаттаманың 283 нысанды көп бағанды карточкаларында жүргізіледі. Өсімдіктану бойынша егіншілік, бағбаншылық, көкөніс өсірушілік шығындары жеке ескеріледі. Қажет болған жағдайда жеке дақылдар бойынша (бидай, жемістер, картоп, жидектер және басқа дақылдар) жүргізіледі. Мал шаруашылығы бойынша ірі қара мал, қой шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, құс шаруашылығы бойынша шығындар жеке ескеріледі.

486. Тәжірибелік құрылғыларды дайындау бойынша талдама есеп Бухгалтерлік құжаттаманың 283 нысанды көп бағанды карточкаларда әр тәжірибелік құрылғы бойынша жүргізіледі.

Жұмыстар аяқталған соң тәжірибелік құрылғы кіріске жазылмайды, ал көрсетіледі, сонда акті құрастырылады және материалдар, құрылғыны қайта монтаждағанда алынған құралдарды қолдану бағасы бойынша кіріске жазылады.

487. Материалдардың сол немесе басқа түрін даярлау мен қайта даярлау аяқталғанда, тиісті тұлғалардың қолы бар акті жасалады, онда қайта даярлауда немесе даярлаудан алынған құндылықтардың саны, осы жұмыстарға жұмсалатын шығындар мен олардың өзіндік құны көрсетіледі. Актіні мемлекеттік мекеме басшысы немесе ол уәкілеттік берген тұлға бекітеді және осы шоттан шығындар сомасын есептен шығару және тиісті шоттар бойынша алынған құндылықтарды кіріске жазу құқығына арналған құжат қызметін атқарады.

18-тарау. Бағалау міндеттемелерін, шартты міндеттемелерді және шартты активтерді анықтау

488. Активтердің амортизациясы, құнсыздануы және күмәнді қарыздар бағалау міндеттемелеріне жатпайды, бұл баптар активтердің баланстық құнының түзетілімі болып саналады және осы тарауда қарастырылмайды.

489. Мемлекеттік мекеменің бағалау мiндеттемелерін есепке алуға арналған шоттар:

3310 "Қысқа мерзiмдi бағалау мiндеттемелері";

3320 "Қысқа мерзiмдi кепiлдiк мiндеттемелері";

4210 "Ұзақ мерзiмдi бағалау мiндеттемелері";

4220 "Ұзақ мерзiмдi кепiлдiк мiндеттемелері".

490. Бағалау міндеттемелері мынадай жағдайларда танылады:

мемлекеттік мекеменің қандай да бір өткен оқиға бойынша туған міндеттемесі бар (заңды немесе тәжірибеден туындайтын);

міндеттемені реттеу үшін экономикалық тиімділігі бар қорларды шығару қажет деп тану ықтималдығы бар; және міндеттеме мөлшерінің сенімді есептік бағалауын келтіруге болады.

Егер бұл шарттар орындалмаса, онда бағалау мiндеттемелері танылмауы тиіс.

Заңды мiндеттеме әдетте шарт немесе заңнама әсерiнiң нәтижесiнде пайда болады.

491. Бухгалтерлік есепте бағалау міндеттемесін таныған кезде мынадай тізбек беріледі: 7450 "Резервтерді құру бойынша шығыстар" шотының дебеті және 3310 "Қысқа мерзiмдi бағалау мiндеттемелері", 4210 "Ұзақ мерзiмдi бағалау мiндеттемелері" шотының кредиті.

492. Бағалау міндеттемесі ретінде танылған сома есепті күнге ағымдық міндеттемені өтеуге қажет шығындардың ең жоғары есептік бағасы ретінде болуы тиіс.

Ағымдағы міндеттемені өтеуге қажет шығындардың ең жоғары есептік бағасы – бұл субъекті есепті күнге міндеттемені өтеу үшін төлеуі немесе үшінші тарапқа аударуы мүмкін сома.

Бағалау міндеттемесін өтеуге қажет кейбір немесе барлық шығындарды басқа тараптың өтеуі күтілген жағдайда өтем субъект міндеттемені өтегенде, өтемнің алынуы анық болған жағдайда ғана танылуы тиіс. Өтем жеке актив ретінде есептелуі тиіс. Өтемге байланысты танылған сома бағалау міндеттемесінің сомасынан аспауы тиіс.

Қаржылық қызметтің нәтижелері туралы есепте бағалау міндеттемесіне жатқызылған шығысты өтеуге қатысты танылған соманы шегере отырып ұсынуға болады.

493. Бағалау міндеттемелері жыл соңында қайта қаралуы және ағымдағы ең жоғары есеп бағасын көрсету үшін түзеліп отыруы тиіс. Егер мiндеттеменi өтеу үшін экономикалық пайдаларды немесе сервистік әлеуетті қамтитын ресурстардың шығуын талап ету ықтималдығы жоқ болса, онда бағалау мiндеттемелері жойылуы тиіс.

Бағалау міндеттемесі бойынша есептелген резервті жойған кезде мынадай тізбек беріледі: 3310 "Қысқа мерзiмдi бағалау мiндеттемелері" дебеті және 7450 "Резервтерді құру бойынша шығыстар" шотының кредиті.

494. Бағалау мiндеттемесіне қарсы бастапқыда оларға қатысты құрылған шығындар ғана есептеледі.

495. Әйтеуір бір өтелетін шығындар бойынша бағалау міндеттемелері танылмайды, өйткені қаржылық есептілік болашақтағы мүмкін жағдайды емес, есеп кезеңінің соңындағы жағдайды көрсетеді.

496. осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес нысанда бағалау міндеттемелерінің туындауы бойынша түрлі ахуалдардың үлгілері берілген.

497. Мемлекеттік мекеме шартты міндеттемені мойындамайды, экономикалық пайдасы бар ресурстардың шығып қалуы алыс болып табылған жағдайлардан басқа жағдайларда, қаржылық есептіліктің түсініктеме жазбасындағы шартты міндеттемені ашады.

498. Шартты активтер қаржылық есептілікте танылмайды, өйткені бұл мүмкін ешқашан алынбайтын кірісті тануға әкеледі. Мемлекеттік мекеме шартты активтер туралы ақпаратты қаржылық есептіліктің түсініктеме жазбасында ұсынады.

Егер мемлекеттік мекемеге экономикалық пайдалар түседі деген ықтималдық болса, шартты активті ашылуы тиіс. Егер кірісті сату шынымен анықталса, онда тиісті актив шартты актив болып табылмайды және оны тану қаржылық есептілікті дайындау мен ұсынудың қағидаттарына сәйкес болады.

19-тарау. Валюта бағамдары өзгерістерінің әсер етуі

499. Қазақстан Республикасында қолданыстағы валюта және қаржылық есептілікті ұсынудың валютасы болып теңге табылады.

500. Шетел валютасындағы шоттар бойынша операцияларды жасау мен ресімдеудің тәртібі валюталық реттеу туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

501. Шетел валютасындағы операциялар бухгалтерлік есепте алғаш көрсетілгенде шетел валютасындағы сомаға операцияны жасау күніндегі валюталарды айырбастаудың нарықтық бағамын қолдану жолымен қолданыстағы валютада көрсетіледі. Бір мезгілде бұл операцияларды есепке алу есеп айырысулар мен төлемдер валютасында жүргізіледі.

Осы операцияның тану өлшеміне сәйкестігі алғаш анықталған күн операция күні болып табылады.

502. Мемлекеттік мекеменің бюджеттік қаржыландыру есебінен шетел валютасын сатып алуы мынадай корреспонденциялармен көрсетіледі:

шетел валютасын сатып алуға ақша қаражаты аударылғанда: 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" шотының дебеті және Шоттар жоспарының "Ақша қаражаты және олардың баламалары" бөлімінің тиісті шотының кредиті;

шетел валютасындағы шотқа шетел валютасы түскенде: 1050 "Шетелдік валютадағы шот" шотының дебеті және 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" қосалқы шотының кредиті, бір мезгілде комиссиялық алымның сомасы шығыстарға жатқызылады: 7140 "Өзге операциялық шығыстар" шотының дебеті және 1280 "Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер" қосалқы шотының кредиті.

503. Шетел валютасы кассаға түскен кезде мынадай корреспонденция жүзеге асырылады: 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының дебеті және 1050 "Шетелдік валютадағы шот" шотының кредиті.

504. Өнім берушілермен және мердігерлермен шетел валютасында есеп айырысу 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының дебеті және 1050 "Шетелдік валютадағы шот" шотының кредиті бойынша жазбамен көрсетіледі.

505. Есептілікке шетел валютасында ақша қаражатын беру операция жасау күніндегі бағам бойынша 1261 "Есеп беретін сомалар бойынша қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі", 1263 "Өзге де есеп беретін тұлғалардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі" қосалқы шотының дебеті және 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

506. Әрбір есепті күнге мемлекеттік мекеме есепте мыналарды көрсетеді:

түпкілікті бағамды (есепті күнге ағымдағы валюталық бағамды) пайдалана отырып қайта есептелген - шетел валютасындағы ақшалай (монетарлы) баптар;

операция жасау күніне айырбастау бағамы бойынша - шетел валютасындағы ақшалай емес (монетарлы емес) баптар;

әділ құнды анықтау мерзімінде әрекет еткен айырбастау бағамдары бойынша қайта есептелген - әділ құн бойынша бағаланған шетел валютасындағы ақшалай емес (монетарлы емес) баптар.

Мыналар монетарлы (ақшалай) баптар болып табылады: ақша қаражаты, ақша қаражаты түрінде төлеуге жататын зейнетақылар мен қызметкерлерге басқа сыйақылар, ақша қаражатымен өтеуге жататын резервтер.

Мыналар монетарлы емес (ақшалай емес) баптар болып табылады: тауарлар мен қызметтер үшін аванстық төлемдердің сомасы, материалдық емес активтер, қорлар, негізгі құралдар, сондай-ақ ақшалай емес (монетарлы емес) активті ұсыну жолымен реттеуге жататын резервтер/міндеттемелер.

507. Айырбастау бағамының өзгеруі нәтижесінде операцияны жасау күні мен шетел валютасындағы операциялар бойынша монетарлы (ақшалай) баптарды өтеу күні арасында бағамдық айырма туындайды.

Ол бойынша операция мен есеп айырысу бір есепті кезең ішінде жүзеге асырылса, онда барлық бағамдық айырма сол есепті кезеңде танылады.

Операция бойынша есеп айырысу оны жасау кезеңінен кейінгі есеп кезеңінде жүргізілсе, әрбір аралық есеп кезеңінде, тіпті есеп айырысу кезеңіне дейін танылатын бағамдық айырма осы кезеңнің ішінде валюталық бағамдардың өзгеруімен анықталады.

508. Бағамдық айырманың өзгеруі есепте мынадай корреспонденциялармен көрсетіледі:

активтердің шоттары бойынша:

бағам көтерілген кезде: Шоттар жоспары активінің тиісті қосалқы шотының/шотының дебеті және 6340 "Бағамдық айырмадан түсетін кірістер" шотының кредиті;

бағам төмендеген кезде: 7430 "Бағамдық айырма бойынша шығыстар" шотының дебеті, Шоттар жоспары активінің тиісті қосалқы шотының/шотының кредиті;

міндеттемелер шоттары бойынша:

бағам көтерілген кезде 7430 "Бағамдық айырма бойынша шығыстар" шотының дебеті, Шоттар жоспары міндеттемесі тиісті қосалқы шотының/шотының кредиті;

бағам төмендеген кезде: Шоттар жоспары міндеттемесі тиісті қосалқы шотының/шотының дебеті, 6340 "Бағамдық айырмадан түсетін кірістер" шотының кредиті.

509. Шетелдік қызметке шетелдегі дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктер, консулдық және өз қызметін Қазақстан Республикасынан тыс шоғырландырылған қаржылық есептілік ұсынатын органның валютасынан ерекшеленетін валютада жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттік мекемелері жатқызылады.

510. Ақша қаражатының негізгі бөлігі генерацияланатын және жұмсалатын негізгі экономикалық ортаның валютасы шетелдік қызметті жүзеге асыратын мекемелер үшін қолданыстағы валюта болып табылады. Қолданыстағы валютаны анықтау кезінде мынадай факторларды:

түсімдер берілетін;

есептеулер жүргізілетін валютаны басшылыққа алу қажет.

Мыналар қолданыстағы валютаны анықтау кезінде қосымша факторлар болып табылады:

қызметін шоғырландырылған қаржылық есептілік беретін орган қызметінің жалғасы ретінде немесе елеулі дербестік дәрежесіне ие қызмет ретінде жүзеге асыру;

шоғырландырылған қаржылық есептілік беретін органмен жасалатын операциялар шетелдік қызметте елеулі немесе елеусіз үлесті құрай ма;

шетелдік қызметтен түсетін ақша қаражатының ағыны шоғырландырылған қаржылық есептілік беретін органның ақша ағынына тікелей әсер ете ме.

511. Есепті кезеңдегі нәтижелер және қаржылық көрсеткіштер мынадай рәсімдерді пайдалана отырып қолданыстағы валютадан ұсыну валютасына қайта есептеуге жатады:

1) әрбір берілген бухгалтерлік баланс бойынша активтер мен міндеттемелер (яғни салыстырмалы деректерді қоса алғанда) осы бухгалтерлік баланс күніндегі түпкілікті бағам бойынша қайта есептеуге жатады;

2) қаржылық қызметтің нәтижелері туралы әрбір есеп бойынша жалпы кірістер мен шығыстар (яғни салыстырмалы деректерді қоса алғанда) операцияларды жүзеге асыру күніндегі бағам бойынша қайта есептеуге жатады;

3) барлық туындаған бағамдық айырмалар таза активтердің/капиталдың жеке құрауышы ретінде тануға жатады. Оң бағамдық айырма 5114 "Шетелдік қызмет бойынша шетел валютасын қайта есептеуге арналған резерв" қосалқы шотының кредиті бойынша, бұрын есептелген резерв болған кезде теріс бағамдық айырма 5114 "Шетелдік қызмет бойынша шетел валютасын қайта есептеуге арналған резерв" қосалқы шотының дебеті бойынша көрсетіледі.

Бұрын есептелген резерв болмаған кезде теріс бағамдық айырма 5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесі" қосалқы шотының дебеті бойынша көрсетіледі.";

512. Шетелдік қызметті жүзеге асыратын жағдайда мекеме қолданыстағы валютаны өзгерткен жағдайда, соңғысы қайта есептеу рәсімдерін қолдануы тиіс, олар ауысу сәтінен бастап жаңа қолданыстағы валюталарға перспективалық қолданылады. Басқаша айтқанда, барлық баптарды валюта ауысқан күнге бар бағам бойынша жаңа қолданыстағы валютаға қайта есептеуді жүргізу қажет.

Шетелдік қызмет шығып қалған кезде осы шетелдік қызметке қатысты жеке құрауыш ретінде танылған бағамдық айырмалардың жиынтық сомасы шығып қалудан кіріс танылатын кезеңдегі шоғырландырылған қаржылық есептілікте танылуы тиіс.

513. 1010 "Кассадағы ақша қаражаты" және 1050 "Шетелдік валютадағы шот" шоттары бойынша ақша қаражатының қозғалысы бойынша операцияны есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 381 нысанды жинақтау ведомосінде (3-мемориалды ордерде) жүргізіледі, ал операциялардың талдама есебі – Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында немесе Бухгалтерлік құжаттаманың 292 нысанды кітабында жүргізіледі.

514. Валютаның әр түрі бойынша жасалатын операциялар шетел валютасында (номиналы бойынша) көрсетілетін жеке касса кітабы жүргізіледі.

20-тарау. Таза активтерді/капиталды есепке алу тәртібі

515. Қағидалардың осы тарауы Шоттар жоспарының "Таза активтер/капитал" бөлімі шоттарындағы операцияларды есепке алу тәртібін анықтайды:

5010 "Күрделі салымдарды қаржыландыру";

5110 "Резервтер";

5210 "Есепті жылдың қаржылық нәтижесі";

5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесі";

5230 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша есепті кезеңнің қаржылық нәтижесі";

5240 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша алдынғы жылдардың қаржылық нәтижесі".

516. Салымдар бойынша міндеттемелерді қабылдауға жоспарлы тағайындауларды мемлекеттік мекемеге бөлгенде, күрделі салымдарды қаржыландыру танылады және мынадай жазбамен көрсетіледі 1082 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар", 1092 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті және 6020 "Күрделі салымдарды қаржыландырудан түсетін кірістер" қосалқы шотының кредиті.

Сыртқы қарыздар мен байланысты гранттар есебінен қаржыландырудың түсімі 1087 "Сыртқы қарыздардың және байланысты гранттардың есебінен міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының дебеті 5012 "Сыртқы қарыздар мен байланысты гранттар есебінен күрделі салымдарды қаржыландыру" қосалқы шотының кредиті бойынша көрсетіледі. Қаржылық жыл аяқталғаннан кейін сыртқы қарыздар мен байланысты гранттар есебінен міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар шоттардың кері корреспонденциясымен жабылады.

517. Есепті жылдың соңында жоспарлы тағайындаулар шоттарындағы күрделі салымдарға қалдықтар бюджетке қайтаруға жатады 6090 "Қаржыландыруды бюджетке қайтару" қосалқы шотының дебеті және 1082 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" немесе 1092 "Күрделі салымдар бойынша міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар" қосалқы шотының кредиті.

518. Шоттар жоспарының 5100 "Резервтер" кіші бөлімінің шоттарында активтерді қайта бағаланған құны бойынша есепке алу моделін пайдаланған кезде есептелетін ұзақ мерзімді активтерді қайта бағалауға, шетелдік қызмет бойынша шетел валютасын қайта есептеуге және өзге резервтерге арналған сомалар көрсетіледі.

Ұзақ мерзімді активтерді қайта бағалауға резервтерді есептеу мен есептен шығару тәртібі осы қағидалардың тиісті кіші тарауларында анықталған.

519. 5210 "Есепті жылдың қаржылық нәтижесі" шотында есепті жылдағы мемлекеттік мекеменің кірістері мен шығыстарының сомасын жабу нәтижесі көрсетіледі, бұл ретте мынадай корреспонденциялар жүзеге асырылады:

5210 "Есепті жылдың қаржылық нәтижесі" шотының дебеті және Шоттар жоспары шығыстарының тиісті қосалқы шотының/шотының кредиті;

Шоттар жоспары кірістерінің тиісті қосалқы шотының/шотының дебеті және 5210 "Есепті жылдың қаржылық нәтижесі" шотының кредиті.

520. 5230 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша есепті кезеңнің қаржылық нәтижесі" шотында есепті кезеңдегі мемлекеттік мекеменің кірістері мен шығыстарының жабылу сомасының нәтижесі көрсетіледі, бұл ретте корреспонденция жүзеге асырылады:

5230 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша есепті кезеңнің қаржылық нәтижесі" шотының дебеті және Шоттар жоспары шығыстарының тиісті шотының/қосалқы шотының кредиті;

Шоттар жоспары кірістерінің тиісті шотының/қосалқы шотының дебеті және 5230 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша есепті кезеңнің қаржылық нәтижесі" шотының кредиті.

521. 5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесі" шотында есепті жылды қоса алғанда мемлекеттік мекеме қызметінің барлық кезеңіне ұлғаю нәтижесімен қаржылық қорытынды көрсетіледі және мынадай жазбамен көрсетіледі:

5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесі" шотының дебеті және есепті жылдың теріс қаржылық нәтижесі болған кезде 5210 "Есепті жылдың қаржылық нәтижесі" шотының кредиті;

5210 "Есепті жылдың қаржылық нәтижесі" шотының дебеті және есепті жылдың оң қаржылық нәтижесі болған кезде 5220 "Өткен жылдардың қаржылық нәтижесі" шотының кредиті.

Ағымдағы кезеңде өткен жылдардың қателерін түзету 5220 "Алдыңғы жылдардағы қаржы нәтижесі" шотын қолдана отырып жүзеге асырылады.

522. 5240 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша алдынғы жылдардың қаржылық нәтижесі" шотында есепті жылды қоса алғанда мемлекеттік мекеме қызметінің бүкіл кезеңі үшін өспелі жиыны бар қаржы нәтижесі көрсетіледі және мынадай жазбалармен:

5240 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша алдынғы жылдардың қаржылық нәтижесі" шотының дебеті және 5230 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша есепті кезеңнің қаржылық нәтижесі" шотының кредиті есепті жылдың теріс қателерінің нәтижесі болған кезде;

5230 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша есепті кезеңнің қаржылық нәтижесі" шотының дебеті және 5240 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша алдынғы жылдардың қаржылық нәтижесі" шотының кредиті есепті жылдың оң қаржы нәтижесі болған кезде бейнеленеді.

Өткен жылдардың қателерін түзету ағымдағы кезеңде 5240 "Бюджетке түсетін түсімдер бойынша алдынғы жылдардың қаржылық нәтижесі" шотын қолдана отырып жүзеге асырылады.

523. 5010 "Күрделі салымдарды қаржыландыру" қосалқы шоттары бойынша есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 292-а нысанды карточкаларында жүргізіледі.

21-тарау. Баланстан тыс шоттарда есепке алу тәртібі

524. Мемлекеттік мекеме мемлекеттік мекемеде балансталған шоттардағы уақытша сақталудағы және оның меншігіне жатпайтын активтердің (жалданған активтер, қатаң есептілік бланкілері және мемлекеттік мекемеге тиесілі емес басқа да активтер) есебін жүргізеді.

Баланстан тыс шоттарда есепке алу дара (қарапайым) жазба бойынша жүргізіледі. Баланстан тыс шоттарда ескерілген активтер белгіленген тәртіппен түгендеуге жатады.

525. Көрсетілген құндылықтарды есепке алу үшін мынадай баланстан тыс шоттар қолданылады:

01 "Жалға алынған активтер" шотында – операциялық жалға алу шарты бойынша қабылданған активтер жалдау шартында көзделген құнында ескеріледі;

02 "Жауаптылықпен сақтауға қабылданған немесе орталықтандырылған жабдықтау бойынша төленген қорлар" – шарттар бойынша ғылыми-зерттеу және конструкторлық жұмыстарды орындау үшін сатып алынған арнайы жабдықты, сондай-ақ шарттарда көзделген баға бойынша қайта өңдеуге қабылданған шикізат пен материалдарды қоса алғанда мемлекеттік мекеме жауапты сақтауға қабылдаған тауар-материалдық құндылықтар ескеріледі;

03 "Қатаң есептілік бланкілері" – сақтаудағы және есепке берілетін қатаң есептілік бланкілері (есеп айырысу чек кітапшалары, түбіртек кітапшалары, аттестаттар, дипломдар, куәлік бланкілері, мемлекеттік мекемелердің фирмалық бланкілері, тамақтануға төленген талондар, демалыс үйлеріне, шипажайлар мен түристік базаларға төленген жолдамалар, пошталық маркалар мен мемлекеттік баж маркаларына) және басқа да қатаң есептілік бланкілерін мемлекеттік органдар бекіткен тізбелерге сәйкес есепке алынады;

04 "Төлемге қабілетсіз дебиторлардың есептен шығарылған

берешегі – "Оңалту және банкроттық туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 2-тармағында белгіленген тәртіппен өндіріп алуға үмітсіз деп танылған кезден бастап бес жыл ішінде төлемге қабілетсіз дебиторлардың берешегі ескеріледі, борышкерлердің мүліктік жағдайы өзгерген жағдайда оны өндіріп алу мүмкіндігін бақылау үшін баланстан есептен шығару. Осы берешекті өтеуге алынған сомалар баланстық шотқа қалпына келтіріледі және мемлекеттік мекеменің бюджет алдындағы тиісті бюджеттің кірісіне беру жөніндегі міндеттемесі ретінде танылады;

05 "Қайтарылмаған материалдық құндылықтар үшін оқушылар мен студенттердің берешегі" – оқушылар мен студенттердің қайтарылмаған киім-кешектері, іш киімдері, құралдары және басқа да құндылықтары үшін берешегі ескеріледі. Оқу орнының балансынан оқудан шығып қалған оқушылар мен студенттердің материалдық құндылықтарын есептен шығару олардың шығуы туралы бұйрықтардың негізінде жүргізіледі. Оқушылар мен студенттер қайтармаған материалдық құндылықтар баланстан тыс есепке алынады. Мұндай мүлікті талап ету Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 260-бабына сәйкес жасалады;

06 "Ауыспалы спорт жүлделері мен кубоктары" – түрлі мемлекеттік мекемелер бекіткен және олардан жеңімпаз командаларды марапаттау үшін алынған ауыспалы сыйлықтар, тулар, кубоктар ескеріледі (осы мемлекеттік мекемеде болған барлық кезеңі ішінде);

07 "Жолдамалар" – қоғамдық, кәсіподақтық және басқа ұйымдардан қайтарымсыз алынған жолдамалар ескеріледі;

08 "Әскери техниканың оқулық құралдары" – тирлерде, спорттық ату алаңдарында, әскери пәндер кабинеттерінде орналасқан барлық жабдықтар мен құралдар ескеріледі;

09 "Мәдени мұра активтері" – мәдени мұралық активтер (тарихи ғимараттар мен ескерткіштер, археологиялық қазбалар орны, қорықтар мен табиғи қорғалатын аумақтар, сондай-ақ өнер туындылары) ескеріледі;

10 "Мемлекет меншігіне айналдырылған (түскен) мүлік" – Мемлекеттік мүлік туралы заңның 21-бабымен көзделген жекелеген негіздер бойынша мемлекет меншігіне айналдырылған (түскен), бағаланған мүліктің есепті күнге Мемлекеттік мүлік тізілімінің деректерімен расталған жиынтық сомасы есепке алынады.

526. Талдама есепке алу Бухгалтерлік құжаттаманың 296-а нысанды карточкаларында жүргізіледі:

жалға алынған активтер – активтердің әр объектісі бойынша жалға берушілер бойынша (жалға берушінің түгендеу нөмірлері бойынша);

иегер мемлекеттік мекемелер, тапсырыс берушілер, түрлері, сұрыптары және сақталу орны, шартты бағалары немесе сатып алу бағалары бойынша – жауапты сақтауға қабылданған немесе орталықтандырылған жабдықтау бойынша төленген қорлар;

борышкердің тегін, атын және әкесінің атын көрсету арқылы – төлем қабілетсіз дебиторлардың берешегі;

әр оқушы мен студент бойынша – оқушылар мен студенттердің берешегі;

әр зат пен оның құны бойынша - ауыспалы спорттық сыйлықтар мен кубоктар;

жолдама түрлері, саны және нақты бағасы бойынша – жолдамалар (жолдамалар ақшалай құжаттармен бірге кассада сақталуы тиіс);

атаулары, орналасқан жерлері және материалдық жауапты тұлғалар бойынша - әскери техникалық оқу құралдары.

Қатаң есептілік бланкілерінің талдама есебі алу әр бланк түрі және сақталу орны бойынша Бухгалтерлік құжаттаманың 448 нысандағы қатаң есептілік бланкілерін есепке алу кітабында жүргізіледі.

3-бөлім. Есепке алудың жекелеген қағидаттары

22-тарау. Есепті күннен кейінгі оқиғалар

527. Қаржылық есептілік жататын есептік кезеңнің соңғы күні есепті күн деп саналады.

Есептік күн мен қаржылық есептілікті ұсыну күні арасында болып жатқан есептік кезеңнен кейінгі оқиғалар 2 (екі) түрге бөлінеді:

1) есепті күні қолданылған шарттарды растайтын оқиғалар жататын есепті күннен кейінгі түзетілетін оқиғалар;

2) есепті күннен кейінгі пайда болған шарттар туралы куәландыратын оқиғалар жататын есепті күннен кейінгі түзетілмейтін оқиғалар.

Есепті күннен кейінгі,қаржылық есептілікке елеулі ықпал ететін түзетілмейтін оқиғалар тиісті ақпаратты қаржылық есептілікке түсіндірме жазбада көрсете отырып, ашып көрсету жолымен көрсетіледі.

Қаржылық есептілікке түсіндірме жазбада ашып көрсетілетін ақпарат есепті күннен кейінгі әрбір елеулі оқиғалардың қысқа, бірақ толық сипаттамасын және олардың салдарын құндық мәніндегі бағалауды қамтиды.

Түзетілетін оқиғаларды көрсету үшін қаржылық есептілікте танылған сомалар түзетуге жатады.

23-тарау. Әділ құн

528. Әділ құнға жақсы хабарланған осындай мәміле жасауға ниет білдірген тәуелсіз тараптар арасында активті айырбастауға немесе міндеттемені өтеуге болатын сома жатқызылады.

529. Белсенді нарық болғанда әділ құн нарықтық белгілейтін баға ретінде анықталады.

530. Әділ құнды анықтау үшін белсенді нарық болмаған кезде бір немесе бірнеше мынадай көрсеткіштер пайдаланылады:

1) операция жасау күні мен есепті күн арасында шаруашылық шарттарындағы елеулі өзгерістер болмағандығын ескере отырып нарықтағы соңғы операция бағасы;

2) ұқсас активтерге нарықтық баға;

3) салалық көрсеткіштер.

531. Активтің нарықтық бағасы немесе басқа құндық көрсеткіштері болмаған жағдайда, әділ құнды анықтау үшін активтен күтілетін таза ақша ағындарының келтірілген құны пайдаланылады. Есеп нақты бір орын мен күйдегі активтің әділ құнын анықтау үшін жүргізіледі. Осы факторлар дисконттау ставкасын анықтау және күтілетін таза ақша ағындарын есептеу кезінде ескеріледі.

24-тарау. Активтердің құнсыздануы

532. Активтің құнсыздануы амортизация арқылы болашақтағы экономикалық пайдалардағы немесе сервистік әлеуеттегі шығындарды жүйелі танудан артық болашақ экономикалық пайдалардағы немесе активтің сервистік әлеуетіндегі шығындар болып табылады.

Активтің өтелетін құнынан оның баланстық құны артық болған кезде актив құнсызданған болып есептеледі.

Активтің өтелетін құны сатуға арналған шығындарды және оны пайдаланудан түскен құндылықтарды шегергеннен кейінгі активтің әділ құнынан ең көп мәні ретінде айқындалады.

Активті пайдаланғаннан түсетін құндылық генерацияланбайтын ақша қаражаты активтің қалдық сервистік әлеуетінің дисконтталған құны ретінде айқындалады. Қалдық сервистік әлеуеттің дисконттық құны мынадай әдістерді пайдалана отырып айқындалады:

1) ауыстырудың амортизацияланған құн әдісі;

2) қалпына келтіру құн әдісі;

3) пайдалы бірліктер әдісі.

Генерацияланатын ақша қаражаты активтерін пайдаланудан түсетін құндылық активті алуы үздіксіз пайдаланудан және оның пайдалы қызметінің мерзімі өткенненнен кейін істен шығуынан күтілетін ақша қаражатының болашақ ағымдарының дисконтталған құны ретінде айқындалады.

Генерацияланатын ақша қаражаты активтерін пайдаланудан түсетін құндылықты бағалау мынадай кезеңдерді:

1) жалғастырылып жатқан активтерді пайдаланумен және оның түпкілікті істен шығуына байланысты болашақ түсімдер мен ақша қаражаты ағымдарын; және

2) осы ақша қаражаты ағымдарына тиісті дисконттау стаквкасын қолдануды қамтиды.

Егер автивтің құнсыздануының қандай да бір белгісі болса, онда осы жеке алынған активтің өтелетін құнын бағалауды жүргізуге жатады. Гере жеке алынған актив үшін өтелетін құнды бағалау мүмкін болмаса, онда мемлекеттік мекеме актив тиесілі генерацияланатын бірліктің өтелетін құнын айқындауы тиіс. Актив тиесілі генерацияланатын бірлік активтің өзін және ақша қаражатының генерацияланатын ағымын, елеулі дәрежеде ақша қаражатының ағымына басқа активтермен немесе олардың топтарына тәуелсіз активтердің ең аз тобын білдіреді.

Жеке активтің өтелетін құны, егер:

1) активтерді пайдалану құндылығы сатуға арналған шығындарды шегергеннен кейін мәні бойынша оның әділ құнына жақын ретінде айқындау мүмкін болмаса (мысалы, жалғастырылып жатқан активті пайдаланудан түсетін болашақ ақша қаражатының ағымдары елеусіз ретінде бағалана алмайды): және

2) басқа активтер генерацияламайтын елеулі дәрежеде ақша ағымдарынан тәуелсіз ақша ағымдарын актив генерацияламайды және ақша ағымдарын жеке генерациялай алмаса, айқындалмайды.

Мұндай жағдайларда пайдалану құндылығы мен өтелетін құн осы активтің генерацияланатын бірлігі үшін ғана айқындалуы мүмкін.

533. Есепті жылдың соңында есепте жүргізілген түгендеу нәтижесі бойынша бюджеттік бағдарламалар әкімшісімен келісілген мемлекеттік мекеме басшысы бұйрығына сәйкес құрылған түгендеу комиссиясының актісі негізінде егер осы активтің баланстық құнынан өтелетін құн төмен болса, бар активтердің құнсыздану фактісі тіркеледі. Түгендеу актісінде құнсыздану себептері көрсетілуі тиіс.

534. Жылдық түгендеу өткізген уақытта түгендеу комиссиясы активтердің орналасқан орны бойынша және бұл құндылықтар сақталудағы жауапты тұлғалар бойынша құнсыздануға тест өткізеді.

535. Тестіленетін құндылықтар мен объектілердің атаулары және олардың саны номенклатурасы мен есепте қабылданған өлшем бірліктері бойынша жеке түгендеу Бухгалтерлік құжаттаманың 401 нысанды жеке түгендеу тізімдемелерінде (біріктіру ведомостерінде) көрсетіледі. Тізімдемелер материалдық құндылықтардың орналасқан жері және олардың сақталуына жауапты тұлғалар бойынша жеке бір данада жасалады. Тізімдемелерге түгендеу комиссиясының төрағасы және барлық мүшелері қол қояды. Түгендеу комиссиясының жұмысы жүргізілген тестілеудің нәтижелері көрсетілген хаттамамен рәсімделеді. Егер активтің құнсыздану белгілері анықталса, онда есепте құнсыздану резервін көрсету фактісі Бухгалтерлік құжаттаманың 433 нысанды бухгалтерлік анықтамасымен ресімделеді.

536. Қандай да бір құнсыздану белгілері болғанға қарамастан, мемлекеттік мекеме жыл сайын пайдалы қызмет ету мерзімі белгісіз материалды емес активті құнсыздану тұрғысынан оның баланстық құны мен өтелетін сомасын салыстыру жолымен тестілеуге міндетті.

537. Құнсыздануға арналған тестілерге активтердің құнсыздану мүмкіндіктерін көрсететін қандай да белгілерді анықтау жөніндегі рәсімдер жатқызылады.

Құнсыздануға тестілер өткізген кезде кем дегенде мынадай белгілерді назарға алған жөн:

ақпараттың сыртқы көздері:

активтің көрсететін қызметке қажеттілік пен сұраныстың азаюы немесе толық дерлік тоқтауы;

мемлекеттік мекеме қызмет ететін технологиялық, заңнамалық немесе саяси ортада кезең ішінде мемлекеттік мекемеге қолайсыз әсер ететін өзгерістердің болуы немесе жақын арада елеулі ұзақ мерзімді өзгерістердің күтілуі;

ақпараттың ішкі көздері:

активтің ескіруінің немесе физикалық зақымдануының дәлелдері бар;

кезең ішінде активті пайдалану дәрежесінде немесе тәсілінде мемлекеттік мекемеге теріс әсер ететін өзгерістердің болуы немесе жақын арада ұзақ мерзімді өзгерістердің күтілуі (соның ішінде: активтің тұрып қалуы, активтің қатысуымен жүзеге асырылатын жұмысты тоқтату немесе қайта құру жоспарлары немесе активті күтілген күнінен бұрын шығарып тастау жоспарлары);

активтің құрылуын аяқтауға дейін немесе пайдалануға жарамды күйге жекізуді тоқтату туралы шешім;

актив қызметінің нашарлағандығын немесе күтілгеннен де көп нашарлағандығын көрсететін ішкі есептілік деректері бар.

538. Мемлекеттік мекеме жыл соңында алдыңғы кезеңдерде активтің құнсыздануынан танылған шығындардың жоқтығын немесе кемігендігін көрсететін қандай да болмасын белгілерді анықтап отырады, бұл активтің құнсыздануынан болған шығындарды қайтаруға және оның баланстық құнының артуына алып келеді. Мұндай белгі бар болған жағдайда мемлекеттік мекеме осы актив қызметінің орнын толтыру құнын бағалайды, бұл ретте мемлекеттік мекеме кем дегенде мынадай белгілерді ескереді:

сыртқы белгілер:

актив қамтамасыз ететін қызметке сұраныстың немесе тұтынудың қайта жандануы;

мемлекеттік мекеме қызмет ететін технологиялық, заңнамалық немесе саяси ортада кезең ішінде мемлекеттік мекемеге қолайлы әсер ететін өзгерістердің болуы немесе жақын арада ұзақ мерзімді өзгерістердің күтілуі;

ішкі белгілер:

қарастырып отырған кезең ішінде активті пайдаланудың қазіргі немесе күтілетін дәрежесі мен тәсілінде мемлекеттік мекемеге қолайлы әсер ететін өзгерістердің болуы немесе жақын арада ұзақ мерзімді өзгерістердің күтілуі. Бұл өзгерістер қарастырып отырған кезең барысында активтің қызметін жақсарту немесе күшейту үшін тартылған шығындарды немесе активке байланысты операцияларды қайта құрылымдауды қамтиды;

құрылуы бұрын тоқтатылған активті жандандыру және оны аяқтауға немесе пайдалануға жарамды күйге жеткізу туралы шешім;

активтің қызметі күтілгеннен де едәуір жақсы екендігін немесе жақсы болатындығын көрсететін ішкі есептіліктің деректері бар.

539. Негізгі құралдар объектілерінің құнсыздануына, жойылуына немесе берілуіне байланысты үшінші тұлғалардан берілетін өтемақы қаржылық нәтиже құрамына енгізіледі, онда мұндай өтемақы алуға жатады.

540. Активтің құнсыздануынан болған шығынды қайтару актив қызметінің орны толтырылатын сомасының артуына дейін жүргізіледі, ол сома алдыңғы кезеңдерде ешқандай құнсыздану шығындары танылмаса (тозуды немесе амортизацияны шегере отырып) баланстық құннан артық болмауы тиіс. Құнсызданудан болған шығынды қайтару қаржылық қызмет нәтижелері туралы есепте танылады.

25-тарау. Дисконттау қағидаттары

541. Дисконтталған (келтірілген) құн субъектінің әдеттегі операциялары барысында күтілетін болашақ ақша ағымының ағымдағы құнын немесе пайдалы әлеуетін айқындау үшін қолданылады.

542. Осы активтер мен міндеттемелердің өтеу кезіндегі (алдын ала анықтауға болатын) атаулы құны олардың балансқа қабылдау сәтіндегі нақты құнынан ерекше болады. Пайда болатын айырма осы активтер мен міндеттемелердің құнына және тиісінше, өтеу кезіндегі емес, кезең бойы толық өтелгенше кіріске (шығысқа) енгізілуі тиіс. Осы рәсім тиімді пайыздық ставканы пайдалана отырып есептеу қағидатына толық сәйкес келеді.

Пайыздың тиімді ставкасына жоспарланған ақша ағындарын алғаш танылған мөлшерге тең мөлшерге әкелетін дисконттау ставкасы жатқызылады.

543. Ақша ағындарын дисконттаудың негізгі формуласы жекелеген төлемнің ағымдық құнын анықтау формуласы болып табылады:

PV = FV/(1+i)n,

PV – ағымдағы құн – қазіргі уақытта салынатын сома, яғни қолда бар немесе ағымдағы күнге инвестицияланған қаржы немесе болашақта алынатын қаржы қаражатының ағымдағы құны.

FV – n жылдардан кейін инвестицияның болашақ құны – болашақта алынатын қаржы қаражаты немесе бүгінгі қаржы қаражатының болашақ шамасы.

i – дисконт ставкасы - ағымдағы және болашақ құнды есептеу үшін қолданылатын пайыздық ставка. Дисконттау ставкасы салымдардың тиімділігін бағалау үшін қолданылады. Экономикалық тұрғыдан қарастырғанда дисконттау ставкасы – бұл инвестор талап ететін салымдық капиталдың табыстылық нормасы.

n – уақыт кезеңі – қаржы құралдарының ағымдағы және болашақ құнын есептеу кезеңдерінің саны.

Осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес нысан бойынша С-1 кестесі әртүрлі кезеңдердегі және әртүрлі пайыздық мөлшерлемелер бойынша 1 шартты бірліктің ағымдағы құнын анықтау үшін қолданылады.

544. Инвестицияның болашақ құны мына формуламен есептеледі:

FV = PV(1+i)n

Осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша С-3 кестесі 1 шартты бірліктің n жылдан кейінгі болашақ құнын анықтау үшін қолданылады.

545. Белгілі жылдар ішінде төленген жүйелі төлемдер арасындағы бірдей интервалды бір бағытты төлемдердің ағыны аннуитет болып табылады. Мұндай төлемдер түсімдер мен төлемдер түрінде болуы мүмкін.

Аннуитетте ағымдағы құнды да, болашақ құнды да есептеуге болады.

546. Аннуитеттің ағымдағы (дисконтталған) құнына аннуитетке енгізілген әр жеке төлемнің немесе түсімнің ағымдағы құндарының сомасы жатқызылады, ол мынадай формула бойынша анықталады:

PV = FV * f,

мұнда, f – дисконттау факторы осы қағидалардың 6-қосымшасына сәйкес нысан бойынша С-2 кестесі.

Аннуитеттің ағымдағы құны тең интервал бойы мәні мен маңызы бірдей төлемдерді талап ететін (ең төменгі жалдау төлемдері) қаржылық жалдау бойынша келісімшарттарға сәйкес болашақ түсімдердің немесе төлемдердің ағымдағы құнын анықтау үшін қолданылуы мүмкін.

547. Аннуитеттің болашақ құны аннуитетке енгізілген әр жеке төлем мен түсімнің болашақ құнының сомасы болып табылады, ол мынадай формула бойынша анықталады:

FV = PV * f,

мұнда, f – дисконттау факторы осы қағидалардың 7-қосымшасына сәйкес нысан бойынша С-4 кестесі.

548. Ең төмен жалдау төлемдеріне жалға алушы жалдау мерзімі ішінде жүзеге асыруға міндетті төлемдер жатқызылады. Ең төменгі жалдау төлемдері жалдау міндеттемесі мен қаржылық шығыстардан (сыйақылар) тұрады.

Ең төменгі жалдау төлемдердің дисконтталған құнын есептеген кезде егер оны іс жүзінде анықтау мүмкін болса, жалдау шартында ұғынылатын пайыз ставкасы дисконттау ставкасы болып табылады; керісінше жағдайда жалға алушының қарызға алған капиталына пайыздың өсім ставкасы немесе активті сатып алу үшін осындай мерзімге кредит үшін банк белгіленген пайыз қолданылады.

549. Дисконтталған құнды есептеу үшін жалдау төлемдерінің мөлшері мен мерзімділігін және дисконттаудың пайыздық ставкасын білу қажет.

550. Активтің мүмкін құнсыздануын көрсететін кез келген белгі болған жағдайда мемлекеттік мекеме актив қызметінің өтелетін (генерацияланатын) бағасын жүргізеді.

Активтің сервистік қалдық әлеуетінің немесе генерацияланатын бірліктің дисконтталған құны мынадай әдістерді пайдалана отырып айқындалады:

алмастырудың амортизацияланған құн әдісі

Активті ауыстыру құны - бұл активтің жалпы пайдалы әлеуетін алмастыруға қажетті құн. Бұл құн активтің тұтынылған не таусылған пайдалы әлеуетін көрсету үшін амортизацияланады. Актив бар активті қалпына келтіру (репликациялау) жолымен не оның жалпы пайдалы әлеуетін ауыстыру жолымен ауыстырылуы мүмкін. Ауыстырудың амортизациялық құны қайсысының аздығына байланысты активті қалпына келтіру құнының немесе ауыстыру құнының және осындай құн негізінде есептеліп жинақталған амортизацияның арасындағы айырмашылық түрінде активтің тұтынылған немесе таусылған пайдалы әлеуетін көрсету үшін өлшенеді.

қалпына келтіру құнының әдісі

Қалпына келтіру құнына оны құнсыздандыруға дейінгі деңгейге дейін активтің пайдалы әлеуетін қалпына келтіру құны жатады. Активтің пайдалы әлеуетінің қалдығының дисконтталған құны актив құнсызданғанға дейінгі ағымдағы пайдалы әлеуетінің қалдығының ауыстыру сомасынан қалпына келтірудің бағалау құнын шегеру жолымен анықталады. Активтің құнсыздануы қайсысының кем екеніне байланысты қалпына келтірудің амортизациялық құны немесе ауыстырудың амортизациялық құны ретінде анықталады.

пайдалы бірліктер әдісі

Активтің пайдалы әлеуетінің қалдығының дисконтталған құны актив құнсызданған кезде күтілетін азайған қызметтік бірліктердің санымен келістіру үшін активтің пайдалы әлеуетінің ағымдағы қалдық құнын құнсыздануға дейін азайту жолымен анықталады. Активтің құнсыздануға дейінгі пайдалы әлеуетінінің ауыстыру қалдығының ағымдағы құны қайсысының кем екеніне қарай құнсыздануға дейінгі қалпына келтірудің амортизациялық құны немесе активтің амортизацияланған ауыстыру құны ретінде айқындалады.

Пайдалану құндылығын өлшеу үшін неғұрлым оңтайлы тәсілді таңдау бар деректерге және құнсыздану түріне байланысты:

технологиялық, заңнамалық немесе саяси ортадағы ұзақ мерзімді елеулі өзгерістер нәтижесінде анықталған құнсыздану қажет болған жағдайда ауыстырудың амортизацияланған құны ұстанымын немесе қызметтік бірліктер ұстанымын қолдана отырып өлшенеді;

пайдалану дәрежесі мен тәсілінде ұзақ мерзімді елеулі өзгерістер нәтижесі ретінде анықталған, оның ішінде сұраныстың тоқтатылуы немесе толықтай дерлік тоқтатылуы нәтижесінде анықталған құнсыздану қажет болған жағдайда ауыстырудың амортизацияланған құны ұстанымын немесе қызметтік бірліктер ұстанымын қолдана отырып өлшенеді;

іс жүзінде зақымдану нәтижесі ретінде анықталған құнсыздану қажет болған жағдайда қалпына келтіру құнының ұстанымын немесе ауыстырудың амортизацияланған құнының ұстанымын қолдана отырып өлшенеді.

4-бөлім. Мемлекеттік мекемелерді ұзақ мерзімді активтермен және қорлармен орталықтандырылған жабдықтау жөніндегі операцияларды есепке алу тәртібі

26-тарау. Орталықтандырылған жабдықтау бойынша бір бюджетте тұрған тапсырыс беруші мен жүк алушы арасында туындайтын орталықтандырылған жабдықтау жөніндегі операцияларды есепке алу тәртібі

551. Ұзақ мерзімді активтер мен қорлар үшін жеткізушімен есеп айырысуларды тапсырыс беруші мемлекеттік мекемелерді орталықтандырылған жабдықтау ретінде 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотында ескереді. Өнім берушінің шотын төлегенде тапсырыс беруші 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотын дебеттейді және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотын кредиттейді.

552. Жүкті алушыға жіберілген құндылықтарға жеткізушіден алынған, ұсынылған құжаттар (шоттар, жүкқұжаттар және басқа құжаттар) негізінде жүкті алушы Тапсырыс берушіге немесе орталықтандырылған бухгалтерияға Бухгалтерлік құжаттаманың 280 нысаны бойынша хабарлама жібереді. Хабарлама хатқа жүкті алушының мекенжайына жіберілген материалдық құндылықтарға жеткізуші шотының көшірмесі ұсынылады.

553. Жүкті алушының бухгалтериясы жеткізушінің жіберілген материалдық құндылықтарына хабарлама мен шоттардың көшірмесі негізінде жүкті алушының мекенжайына мынадай жазбаларды жүргізеді:

ұзақ мерзімді активтердің түскен сомасына Шоттар жоспарының ұзақ мерзімді активтерінің тиісті қосалқы шотын/шоттарын дебеттейді және 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотын кредиттейді;

түскен материалдардың немесе қайтарылатын бос ыдыстар, сондай-ақ киім-кешек, төсек орын, киім мен аяқ-киім сомасына 1310 "Материалдар" шотының тиісті қосалқы шоттарын дебеттейді және 6330"Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотын кредиттейді.

Жүкті алушы жеткізуші жіберген, бірақ хабарлама хат алған сәтке дейін түспеген құндылықтардың сомасына 1350 "Жолдағы қорлар" шотын дебеттейді және 6330"Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотын кредиттейді. Бұл құндылықтарды алғаннан кейін 1310 "Материалдар" шотының тиісті қосалқы шоттары дебеттеледі және 1350 "Жолдағы қорлар" шоты кредиттеледі.

Бұл жазба Бухгалтерлік құжаттаманың 280-нысаны бойынша хабарламада көрсетілген жеткізу шарттарын ескере отырып, жүргізіледі.

Жүкті алушының бухгалтерлік қызметі материалдық құндылықтарды қабылдағаннан кейін дереу Бухгалтерлік құжаттаманың 280-нысанындағы хабарлама бойынша алынған құндылықтардың есепке алынғаны туралы жауап хабарлама жібереді.

554. Жүкті алушыдан жауап хабарлама алғаннан кейін Тапсырыс берушініңбухгалтерлік қызметі 7460 "Өзге шығыстар" шотының дебеті және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті бойынша жазба жүргізеді.

Жүкті алушы құндылықтар мен заттарды қабылдау кезінде анықталған жетіспеушілік пен құндылықтардың бүліну сомасына немесе заттардың жиынтығы жетпеген сомаға актілер ресімдейді.

556. Жеткізушіге қайтарылатын ыдысты жіберген кезде жүк алушының бухгалтерлік қызметі тапсырыс берушіге жеткізушімен есеп айырысу үшін санын, бағасын және құнын көрсету арқылы ыдыстың жіберілуін растайтын барлық құжаттарды салып жібереді. Бұл операциялар бойынша жүкті алушы 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотының дебеті және қайтарылатын ыдыс сомасына 1319 "Өзге материалдар" қосалқы шотының кредиті бойынша жазбалар жүргізеді.

Тапсырыс беруші бұл операциялар бойынша мынадай жазбаларды жүргізеді:

жүкті алушыдан жіберілген қайтарылатын ыдысқа құжаттарды алғанда және ол үшін жеткізушіге шоттар көрсеткенде (бос ыдысты сатып алу бағасы бойынша) ұсынылған шот сомасына 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотын дебеттейді және 7460 "Өзге шығыстар" шоты кредиттейді, бос ыдысты сатып алу бағасы мен жеткізушіге ыдыс қайтарылған баға арасындағы сома айырмасына 7460 "Өзге шығыстар" шотын дебеттейді және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотын кредиттейді;

қайтарылған ыдыс үшін ақша алғанда 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотын дебеттейді және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотын кредиттейді. Егер қайтарылатын ыдыс былтыр сатып алынған болса, тапсырыс беруші бұл соманы ол қаржыландырылатын бюджет кірісіне енгізеді.

27-тарау. Орталықтандырылған жабдықтау бойынша түрлі бюджеттерде тұрған тапсырыс беруші мен жүк алушы арасында туындайтын операцияны есепке алу тәртібі

556. Қорлар үшін өнім берушімен есеп айырысуларды тапсырыс беруші мемлекеттік мекемелердің орталықтандырылған жабдықтау (жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер) тәртібінде 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотында ескереді. Өнім берушінің шотын төлеу кезінде тапсырыс беруші 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотын дебеттейді және 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотын кредиттейді.

557. Жүкті алушыға жіберілген құндылықтарға жеткізушіден алынған ақталу құжаттары (шоттар, жүкқұжаттар және басқа құжаттар) негізінде Тапсырыс беруші жүкті алушыға немесе орталықтандырылған бухгалтерияға Бухгалтерлік құжаттаманың 280-нысаны бойынша хабарлама жібереді.

Бұл ретте тапсырыс беруші жүкті алушының бухгалтерлік қызметіне Бухгалтерлік құжаттаманың 280-нысаны бойынша хабарлама жібереді. Хабарламаға жіберілген құндылықтарға жеткізуші шотының көшірмесі қоса беріледі.

558. Жүкті алушының бухгалтерлік қызметі жеткізушінің жіберілген материалдық құндылықтарына хабарлама хат пен шот-фактуралардың көшірмесін Тапсырыс берушіден алғаннан кейін жүкті алушының мекенжайына мынадай жазбаларды жүргізеді:

келіп түскен ұзақ мерзімді активтердің сомасына Шоттар жоспарының ұзақ мерзімді активтерінің қосалқы шотын/шоттарын дебеттейді және 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотын кредиттейді;

келіп түскен материалдардың немесе қайтарылатын ыдыстар, іш киім, төсек орын, киім мен аяқ-киім сомасына 1310 "Материалдар" шотының тиісті қосалқы шоттарын дебеттейді және 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотын кредиттейді.

Жүкті алушы жеткізуші жүкті алушының мекенжайына жіберген, бірақ хабарлама алған сәтке дейін түспеген құндылықтардың сомасына 1350 "Жолдағы қорлар" шотын дебеттейді және 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотын кредиттейді. Бұл жазба Бухгалтерлік құжаттаманың 280 нысаны бойынша хабарламада көрсетілген жеткізу шарттарын ескере отырып, жүргізіледі.

Бұл құндылықтарды алғаннан кейін түскен материалдардың немесе қайтарылатын ыдыстың сомасына 1310 "Материалдар" шотының тиісті қосалқы шоттары дебеттеледі және 1350 "Жолдағы қорлар" шоты кредиттеледі.

Жүк алушы Өнім берушінің тапсырмасы бойынша орындалған жұмыстың актілеріне және шот-фактуралардың көшірмесі мен орындалған жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің көлемі мен мөлшерін растайды, актілерге қол қояды және оларды Тапсырыс берушіге төлеу үшін жібереді.

559. Жүкті алушының бухгалтерлік қызметі активтерді қабылданған соң тапсырыс берушіге жедел жабдықтаудың орталықтандырылған тәртібінде келіп түскен құндылықтарды есепке алу туралы Бухгалтерлік құжаттаманың 280-нысаны бойынша жауап хабарлама жіберуге міндетті.

Жүкті алушыдан жауап хабарлама алғаннан кейін Тапсырыс берушінің бухгалтерлік қызметі 7460 "Өзге шығыстар" шотының дебеті бойынша және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотының кредиті бойынша жазба жүргізеді.

Жүкті алушы құндылықтар мен заттарды қабылдау кезінде анықталған жетіспеушілік пен құндылықтардың бүліну сомасына немесе заттардың жиынтығы жетпеген сомаға актілерді ресімдейді.

560. Жеткізушіге қайтарылатын ыдысты жөнелту кезінде жүк алушының бухгалтерлік қызметі тапсырыс берушіге жеткізушілермен есеп айырысу үшін оның санын, бағасын және құнын көрсете отырып ыдыстың жіберілуін растайтын барлық құжаттарды салып жібереді және бұл операциялар бойынша 6330 "Өтеусіз түрде алынған активтерден алынатын кірістер" шотының дебетіне және 1319 "Өзге материалдар" қосалқы шотының кредитіне жазба жүргізеді.

Тапсырыс беруші есепке алуда бұл операциялар бойынша мынадай жазба жүргізеді:

жүк алушының бухгалтерлік қызметінен жіберілген қайтарылатын ыдысқа құжаттарды алғанда және ол үшін жеткізушіге шоттар көрсеткенде 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотын дебеттейді және 7460 "Өзге шығыстар" шотын кредиттейді;

жеткізушіден бос ыдыс үшін ақша алған кезде 1080 "Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелерін қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары", 1090 "Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеменің міндеттемелері бойынша жеке қаржыландыру жоспарына сәйкес міндеттемелер қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулары" шотын дебеттейді және 3210 "Жеткізушілерге және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек" шотын кредиттейді. Қайтарылатын ыдыс былтыр сатып алынған жағдайда, тапсырыс беруші бұл соманы ол қаржыландырылатын бюджет кірісіне енгізеді.

28-тарау. Концессия шарттары бойынша активтер мен міндеттемелерді есепке алу тәртібі

551. Концессия объектілерін мемлекеттік меншікке қабылдау "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – МЖӘ туралы Заң) сәйкес жүзеге асырылады.

МЖӘ туралы Заңына сәйкес мемлекеттік әріптес (бұдан әрі – концендент) Қазақстан Республикасы, оның атынан әрекет ететін, мемлекеттік-жекешелік әріптестік шартын жасасқан мемлекеттік органдар, мемлекеттік мекемелер, мемлекеттік кәсіпорындар және жарғылық капиталға қатысу үлестерінің немесе дауыс беретін акцияларының елу және одан көп пайызы мемлекетке тікелей немесе жанама түрде тиесілі жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер, акционерлік қоғамдар болып табылады.

Концессиялық келісім шеңберінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын концессия шартын жасайтын заңды тұлға және/немесе жеке тұлға концессионер болып табылады.

Бухгалтерлік есепте концессиялық активтің дұрыс құжаттық ресімделуі және түсімі мен есепке шығарылуының тіркелімдерінде уақтылы көрсетілуі, сондай-ақ олардың сақталуын бақылау қамтамасыз етіледі.

562. Концессиялық келісім шеңберінде концессионер, концессионердің қолданыстағы не концессионер құратын, әзірлейтін, сатып алатын активі болып табылатын немесе концеденттің қолданыстағы немесе қолданыстағыны жетілдірген активі болып табылатын концессиялық активті береді.

563. Концедент концессионер берген және концеденттің қолданыстағыны жетілдірген активін, егер:

концедент активтің көмегімен концессионер қандай көрсетілетін қызметтерді беруге тиіс екенін, оларды ол кімге және қандай бағамен беруге тиіс екенін бақылайтын немесе реттейтін; және

концедент – меншік иесі құқығында, пайда алу мақсатында немесе өзге де негізде пайдалану құқығында – келісімнің қолданылу мерзімінің аяғында активтегі кез келген елеулі қалдық үлесін бақылайтын болса концессиялық актив ретінде тануы тиіс.

564. Концессиялық активті есепке алу үшін мемлекеттік мекемелерде қосалқы шоттардың белгіленген төрт мәнінен кейін нүктемен, нөмірлеуін 20-дан бастап, қосымша талдамалы ақпарат үшін 2 (екі) мәнді қосымша нөмірлеуді пайдалана отырып, 2300 "Негізгі құралдар", 2400 "Аяқталмаған құрылыс және күрделі салымдар", 2700 "Материалдық емес активтер" деген кіші бөлімдердің қосалқы шоттары қолданылады. Мысалы, концессия шарты бойынша берілген құрылысты 2330.20 "Құрылыстар" шотында көрсеткен жөн.

565. Концедент концессиялық активті бастапқы бағалауды, концеденттің қолданыстағы активі концессиялық актив ретінде қайта сыныпталған жағдайларды қоспағанда, әділ құны бойынша жүргізуі тиіс.

Концеденттің қолданыстағы активі концессияға берілген жағдайда, концедент қолданыстағы активті концессиялық актив ретінде қайта сыныптауы тиіс.

566. Бастапқы тану мен қайта сыныптаудан кейін концессиялық активтер осы қағидалардың 9 "Негізгі құралдарды есепке алу тәртібі" деген және/немесе 12 (он екі) ай "Материалдық емес активтерді есепке алу тәртібі" деген бөлімге сәйкес негізгі құралдар және/немесе материалдық емес активтерге ұқсас есепке алынуы тиіс.

567. Концедент концессиялық активті таныған кезде міндеттемені таныған жөн. Конценденттің қолданыстағы активі концессиялық актив ретінде қайта сыныптаған жағдайда концедент міндеттемені танымайды.

568. Міндеттемені бастапқы бағалау концессиялық актив бағаланған, концедент концессионерге немесе концессионер концедентке беретін кез келген өзге сыйақының (мысалы, ақшалай қаражат) сомасына түзетілген сомаға жүргізіледі.

569. Танылатын міндеттеменің сипаттамасы концедент пен концессионер алмасатын сыйақының сипаттамасына байланысты болады. Концедент концессионерге беретін сыйақының сипаттамасы келісімді міндеттейтін шарттарды және тиісті жағдайларда шарттық құқықты ескере отырып, анықталады.

570. Концессиялық активтің орнына концедент концессионерге концессиялық актив үшін мынадай:

концессионерге төлемдерді жүзеге асыру ("қаржылық міндеттеме" моделі);

өтемді концессионерге басқа тәсілдермен ("концессионерге құқық беру" моделі), атап айтқанда:

концессионерге концессиялық активті сырттай пайдаланушылардан пайданы алу құқығын беру; немесе

концессионерге, оны концессионердің пайдалануы үшін кірісті генерирлейтін басқа активке рұқсат беру тәсілдерімен, олардың кез келген тіркесінде өтем төлеуі мүмкін.

571. Концессия шарттары бойынша міндеттемелер үшін 2 (екі) модель қолданылады:

қаржылық міндеттеме моделі;

құқық беру моделі.

572. Қаржылық міндеттеме моделі бойынша: концеденттің құрылыс, концессиялық активті әзірлегені, сатып алғаны немесе жетілдіргені үшін төлемді концессионерге ақшалай қаражатпен немесе өзге қаржы активімен жүзеге асыру туралы сөзсіз міндеттемесі болған жағдайда, концедент міндеттемені қаржылық міндеттеме ретінде есепке алады.

573. Концедент концессионерге жүргізілетін төлемдерді бөледі және оларды экономикалық мазмұнына сәйкес міндеттеменің азаюы, концессионер берген қарыздар бойынша шығындар және көрсеткен қызметтерге ақы төлеу ретінде есепке алады.

Концессиялық келісімдер шеңберінде концессионер берген қарыздар бойынша шығындар және көрсеткен қызметтерге ақы төлеу шығыстар ретінде есепке алынуға тиіс.

574. Негізгі құралдарға амортизацияны есептеу 7110 "Ұзақ мерзімді активтерді амортизациялау бойынша шығыстар" шотының дебеті және 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" шотының кредиті бойынша жүзеге асырылуға тиіс.

575. Құқық беру моделі бойынша: концеденттің құрылыс, концессиялық активті әзірлегені, сатып алғаны немесе жетілдіргені үшін төлемді концессионерге ақшалай қаражатпен немесе өзге қаржы активімен жүзеге асыру туралы сөзсіз міндеттемесі болмаған және концессионерге концессиялық активті сырттай пайдаланушылардан пайданы немесе оны концессионердің пайдалануы үшін кірісті генерирлейтін өзге активке құқығын берген жағдайда концедент міндеттемені концедент пен концессионер арасындағы актив алмасу нәтижесінде туындаған кірістің алынбаған бөлігі ретінде есепке алады.

Концедент қызмет көрсетуге арналған концессиялық келісімнің экономикалық мәніне сәйкес танылған кірісті және міндеттемені тануы тиіс. Бұл ретте мынадай жазба: 4310 "Болашақ кезеңдердің кірістері" және 6220 "Активтерді басқарудан түскен өзге кірістер" шотының кредиті жүргізіледі.

Егер концедент концессиялық активті әзірлегені, сатып алғаны немесе жақсартқаны үшін ақы төлеуді концессионерге қаржылық міндеттеме алу жолымен және ішінара концессионерге құқық беру жолымен жүзеге асырған болса, мұндай жағдайларда жиынтық міндеттеменің әрбір бөлігін жекелеп есепке алу қажет.

Концессия шарттары бойынша негізгі құралдардың амортизациясын есептеу құқық беру моделі бойынша 7110 "Ұзақ мерзімді активтерді амортизациялау бойынша шығыстар" шотының дебеті және 2391 "Негізгі құралдардың жинақталған амортизациясы" шотының кредиті бойынша жүзеге асырылады.

576. Концедент қызмет көрсетуге арналған концессиялық келісімге байланысты туындайтын басқа міндеттемелерді, шартты міндеттемелер мен шартты активтерді осы қағидалардың 5 "Қаржылық инвестициялар мен қаржылық міндеттемелерді есепке алу тәртібі" және 18 "Бағалау міндеттемелерін, шартты міндеттемелер мен шартты активтерді анықтау" тарауларына сәйкес есепке алуға тиіс.

577. 28 "Концессия шарттары бойынша активтер мен міндеттемелерді есепке алу тәртібі" тарауының талаптарына ұшырамайтын шарттар жөніндегі операцияларды есепке алу осы қағидалардың басқа да тарауларына сәйкес шартты қатынастар талабына сүйене отырып жүзеге асырылады.

578. Концессионер құрған активті қабылдап алу-беру кезінде мемлекеттік мекеменің тұрақты жұмыс істейтін комиссиясы Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-1 нысаны бойынша 2 (екі) данада "Негізгі құралдарды және инвестициялық жылжымайтын мүлікті қабылдап алу-беру (өткізу) актісін" жасайды.

Концессия шарттары бойынша концеденттің сатып алған немесе концеденттің қолданыстағы активтерін қабылдап алу-беру кезінде мемлекеттік мекеменің тұрақты жұмыс істейтін комиссиясы Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-1 нысаны бойынша 2 (екі) данада "Негізгі құралдарды және инвестициялық жылжымайтын мүлікті қабылдап алу-беру (өткізу) актісін" жасайды.

Концессия шарттары бойынша концессионердің қолданыстағы немесе концессионердің сатып алған активтерін қабылдап алу-беру кезінде мемлекеттік мекеменің тұрақты жұмыс істейтін комиссиясы Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-1 нысаны бойынша 2 (екі) данада "Негізгі құралдарды және инвестициялық жылжымайтын мүлікті қабылдап алу-беру (өткізу) актісін" жасайды.

579. Концессиялық активтердің қозғалысының талдамалы есебі "Мемлекеттік мекемелерде негізгі құралдарды, инвестициялық жылжымайтын мүлікті есепке алатын түгендеу карточкасында" Бухгалтерлік құжаттаманың НҚ-6 нысаны бойынша жүргізіледі.

Материалдық емес активтердің қозғалысының талдамалы есебі "Материалдық емес активтерді есепке алатын түгендеу карточкасында" Бухгалтерлік құжаттаманың НОС-6 нысаны бойынша жүргізіледі.

Материалдық емес активтердің объектісін қабылдап алу-беруді ресімдеу үшін "Материалдық емес активтерді қабылдап алу-беру актісі" Бухгалтерлік құжаттаманың НОС-1 нысаны бойынша жүргізіледі.

580. Концессиялық активтерді теңгерімнен есептен шығару Мемлекеттік мүлік туралы заңға сәйкес жүзеге асырылады.

Мемлекеттiк мекемелерде бухгалтерлiк есеп жүргiзу қағидаларына 1-қосымша

Мемлекеттік мекемелердің ұзақ мерзімді активтері бойынша жылдық тозу нормалары

Ұзақ мерзімді активтердің түрлері мен топтары	Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есеп шотының/қосалқы шотының нөмірі	Тозу нормаларының шифры	Жылдық тозу нормасы (бастапқы құнына % (пайызда))
1. Ғимараттар	2320
Тұрғын емес ғимараттар	2321	1.1	7
Тұрғын ғимараттар	2322	1.2	2
2. Құрылыстар	2330	2.1	7
Автомобиль жолдары	2331	2.1	5,5
Өзге жолдар	2332	2.2	7
Өзге құрылыстар	2333	2.3	7
3. Беру қондырғылары	2340
Электр беру және байланыс қондырғылары	2340	3.1	4
Трансмиссиялар және құбыр өткізгіштері	2340	3.2	5
4. Көлік құралдары	2350
Теміржол көлігінің жылжымалы құрамы	2350	4.1	15
Су көлігі	2350	4.2	15
Автомобиль көлігі	2350	4.3	15
Жедел медициналық көмеккеарналған автомобиль көлігі*	2350	4.4	20
Әуе көлігі	2350	4.5	15
Ат көлігі	2350	4.6	15
Өндірістік көлік	2350	4.7	20
Спорттық көлік	2350	4.8	23
5. Машиналар және жабдық	2360
Күш машиналары және	2360	5.1	10
Жұмыс машиналары және жабдық	2360	5.2	12
Өлшеу аспаптары	2360	5.3	20
Реттеуші аспаптар және қондырғылар	2360	5.4	20
Лабораториялық жабдық	2360	5.5	10
Компьютерлік жабдық	2360	5.6	25
Медициналық жабдық	2360	5.7	10
Кеңсе жабдығы	2360	5.8	10
Өзге де машиналар және жабдық	2360	5.9	15
Криминалдық жабдық	2360	5.10	20
6. Құралдар, өндірістік және шаруашылық мүкәммал	2370
Құралдар	2370	6.1	30
Өндірістік мүкәммал және керек-жарақтар	2370	6.2	10
Шаруашылық мүкәммал	2370	6.3	15
Өзге де өндірістік және шаруашылық мүкәммал	2370	6.4	10
7. Өзге де негізгі құралдар	2380
Көгалдандыратын, сәндік отырғызулар және басқа да жасанды көп жылдық отырғызулар	2383	7.1	8
Жерлерді жақсарту бойынша күрделі шығындар	2383	7.2	12
Өзге де мүкәммал	2383	7.3	25
Жұмыс орындайтын мал	2383	7.4	12
Өзге де негізгі құралдар	2383	7.5	25
8. Инвестициялық жылжымайтын мүлік	2500
Тұрғын емес ғимараттар	2510	8.1	7
Тұрғын ғимараттар	2510	8.2	2
Жер	2600
9. Биологиялық активтер	2610	9.1	12
Жануарлар	2620	9.2	8
Көп жылдық отырғызулар	2710
10. Материалдық емес активтер	2711	10.1	10
Бағдарламалық қамтамасыз ету	2712	10.2	10
Авторлық құқықтар	2713	10.3	10
Лицензиялық келісім	2714	10.4	10
Патенттер	2716	10.5	10
Өзге де материалдық емес активтер

Ескертпе: * мемлекеттік мекеменің балансындағы жедел медициналық көмек қызметінің санитарлық автокөлігі үшін.

	Мемлекеттiк мекемелерде бухгалтерлiк есеп жүргiзу қағидаларына 2-қосымша
	Нысан

Биологиялық активтер	Ауылшаруашылық өнімі	Алынған (жиналған) өнімді қайта өндірудің соңғы нәтижелері
Қойлар	Жүн	Иірілген жіп, кілем
Ағаш көшеттері	Бөренелер	Арамен кесілген материалдар
Өсімдіктер	Мақта	Жіп, киім
	Жиналған құрақ	Қант
Сүтті мал	Сүт	Сыр (ірімшік)
Шошқалар	Тұтас ет	Шұжық өнімдері, консервіленген шошқа еті
Бұталар	Жапырақ	Шай, кептірілген темекі
Жүзімдіктер	Жүзім	Шарап
Жеміс-жидек ағаштары	Жиналған жемістер	Қайта өндірілген жемістер

	Мемлекеттiк мекемелерде бухгалтерлiк есеп жүргiзу қағидаларына 3-қосымша
	Нысан

№ р/р	Шаруашылық ахуалы	Өткен оқиғалардан туындайтын ағымдағы мiндеттеменiң болуы	Экономикалық пайдалары бар қорлардың тапсырылуының болуы	Қажеттi іс-әрекеттер
1.	Кадрларды қайта даярлау. Заңнамадағы өзгерістерге байланысты кадрларды қайта даярлауды өткізу қажет	Жоқ	Жоқ	Қайта даярлау басталған сәтке дейін міндетттеуші оқиғалар туындамайды. Шығындар қайта даярлау кезеңінде есептеледі.
2.	Шектеулер туғызатын шарттар. Мекеменің қолданылмаған жабдықтаулар бойынша жалдау төлемдерін жалғастыруға құқықтық міндеттемесі бар	Иә	Иә	Болашақ болмай қалмайтын жалдау төлемдеріне бағалау міндеттемелерін құру
3.	Соттың талқылауы (1). Мекеме сот талқылауына қатысады. Сарапшылар тексеру барысында ұйымның ешқандай міндеттемесі туындамайды деп есептейді	Жоқ		Бағалау міндеттемесі құрылмайды. Сарапшылардың пікіріне сүйене отырып ұйым міндеттемені мойындамайды.
4.	Сот талқылауы (2). Мекеме сот талқылауына қатысады. Сарапшылар талқылау нәтижесінде ұйымның міндеттемесі туындайды деп есептейді	Иә	Иә	Міндеттемені өтеу үшін бағалау міндеттемесін құру

Мемлекеттiк мекемелерде бухгалтерлiк есеп жүргiзу қағидаларына 4-қосымша

C-1 КЕСТЕСІ 1 ш.б. кезеңдегі ағымдағы құны

	1,00%	1,25%	1,50%	1,75%	2,00%	3,00%	4,00%	5,00%
1	0,9901	0,9877	0,9852	0,9828	0,9804	0,9709	0,9615	0,9524
2	0,9803	0,9755	0,9707	0,9659	0,9612	0,9426	0,9246	0,9070
3	0,9706	0,9634	0,9563	0,9493	0,9423	0,9151	0,8890	0,8638
4	0,9610	0,9515	0,9422	0,9330	0,9238	0,8885	0,8548	0,8227
5	0,9515	0,9398	0,9283	0,9169	0,9057	0,8626	0,8219	0,7835
6	0,9420	0,9282	0,9145	0,9011	0,8880	0,8375	0,7903	0,7462
7	0,9327	0,9167	0,9010	0,8856	0,8706	0,8131	0,7599	0,7107
8	0,9235	0,9054	0,8877	0,8704	0,8535	0,7894	0,7307	0,6768
9	0,9143	0,8942	0,8746	0,8554	0,8368	0,7664	0,7026	0,6446
10	0,9053	0,8832	0,8617	0,8407	0,8203	0,7441	0,6756	0,6139
11	0,8963	0,8723	0,8489	0,8263	0,8043	0,7224	0,6496	0,5847
12	0,8874	0,8615	0,8364	0,8121	0,7885	0,7014	0,6246	0,5568
13	0,8787	0,8509	0,8240	0,7981	0,7730	0,6810	0,6006	0,5303
14	0,8700	0,8404	0,8118	0,7844	0,7579	0,6611	0,5775	0,5051
15	0,8613	0,8300	0,7999	0,7709	0,7430	0,6419	0,5553	0,4810
16	0,8528	0,8197	0,7880	0,7576	0,7284	0,6232	0,5339	0,4581
17	0,8444	0,8096	0,7764	0,7446	0,7142	0,6050	0,5134	0,4363
18	0,8360	0,7996	0,7649	0,7318	0,7002	0,5874	0,4936	0,4155
19	0,8277	0,7898	0,7536	0,7192	0,6864	0,5703	0,4746	0,3957
20	0,8195	0,7800	0,7425	0,7068	0,6730	0,5537	0,4564	0,3769
21	0,8114	0,7704	0,7315	0,6947	0,6598	0,5375	0,4388	0,3589
22	0,8034	0,7609	0,7207	0,6827	0,6468	0,5219	0,4220	0,3418
23	0,7954	0,7515	0,7100	0,6710	0,6342	0,5067	0,4057	0,3256
24	0,7876	0,7422	0,6995	0,6594	0,6217	0,4919	0,3901	0,3101
25	0,7798	0,7330	0,6892	0,6481	0,6095	0,4776	0,3751	0,2953
26	0,7720	0,7240	0,6790	0,6369	0,5976	0,4637	0,3607	0,2812
27	0,7644	0,7150	0,6690	0,6260	0,5859	0,4502	0,3468	0,2678
28	0,7568	0,7062	0,6591	0,6152	0,5744	0,4371	0,3335	0,2551
29	0,7493	0,6975	0,6494	0,6046	0,5631	0,4243	0,3207	0,2429
30	0,7419	0,6889	0,6398	0,5942	0,5521	0,4120	0,3083	0,2314

кестенің жалғасы

	6,00%	7,00%	8,00%	9,00%	10,00%	12,00%	14,00%	15,00%
1	0,9434	0,9346	0,9259	0,9174	0,9091	0,8929	0,8772	0,8696
2	0,8900	0,8734	0,8573	0,8417	0,8264	0,7972	0,7695	0,7561
3	0,8396	0,8163	0,7938	0,7722	0,7513	0,7118	0,6750	0,6575
4	0,7921	0,7629	0,7350	0,7084	0,6830	0,6355	0,5921	0,5718
5	0,7473	0,7130	0,6806	0,6499	0,6209	0,5674	0,5194	0,4972
6	0,7050	0,6663	0,6302	0,5963	0,5645	0,5066	0,4556	0,4323
7	0,6651	0,6227	0,5835	0,5470	0,5132	0,4523	0,3996	0,3759
8	0,6274	0,5820	0,5403	0,5019	0,4665	0,4039	0,3506	0,3269
9	0,5919	0,5439	0,5002	0,4604	0,4241	0,3606	0,3075	0,2843
10	0,5584	0,5083	0,4632	0,4224	0,3855	0,3220	0,2697	0,2472
11	0,5268	0,4751	0,4289	0,3875	0,3505	0,2875	0,2366	0,2149
12	0,4970	0,4440	0,3971	0,3555	0,3186	0,2567	0,2076	0,1869
13	0,4688	0,4150	0,3677	0,3262	0,2897	0,2292	0,1821	0,1625
14	0,4423	0,3878	0,3405	0,2992	0,2633	0,2046	0,1597	0,1413
15	0,4173	0,3624	0,3152	0,2745	0,2394	0,1827	0,1401	0,1229
16	0,3936	0,3387	0,2919	0,2519	0,2176	0,1631	0,1229	0,1069
17	0,3714	0,3166	0,2703	0,2311	0,1978	0,1456	0,1078	0,0929
18	0,3503	0,2959	0,2502	0,2120	0,1799	0,1300	0,0946	0,0808
19	0,3305	0,2765	0,2317	0,1945	0,1635	0,1161	0,0829	0,0703
20	0,3118	0,2584	0,2145	0,1784	0,1486	0,1037	0,0728	0,0611
21	0,2942	0,2415	0,1987	0,1637	0,1351	0,0926	0,0638	0,0531
22	0,2775	0,2257	0,1839	0,1502	0,1228	0,0826	0,0560	0,0462
23	0,2618	0,2109	0,1703	0,1378	0,1117	0,0738	0,0491	0,0402
24	0,2470	0,1971	0,1577	0,1264	0,1015	0,0659	0,0431	0,0349
25	0,2330	0,1842	0,1460	0,1160	0,0923	0,0588	0,0378	0,0304
26	0,2198	0,1722	0,1352	0,1064	0,0839	0,0525	0,0331	0,0264
27	0,2074	0,1609	0,1252	0,0976	0,0763	0,0469	0,0291	0,0230
28	0,1956	0,1504	0,1159	0,0895	0,0693	0,0419	0,0255	0,0200
29	0,1846	0,1406	0,1073	0,0822	0,0630	0,0374	0,0224	0,0174
30	0,1741	0,1314	0,0994	0,0754	0,0573	0,0334	0,0196	0,0151

Мемлекеттiк мекемелерде бухгалтерлiк есеп жүргiзу қағидаларына 5-қосымша Нысан

C-3 КЕСТЕСІ 1 ш.б. кезеңдегі болашақ құны

	1,00%	1,25%	1,50%	1,75%	2,00%	3,00%	4,00%	5,00%
1	1,0100	1,0125	1,0150	1,0175	1,0200	1,0300	1,0400	1,0500
2	1,0201	1,0252	1,0302	1,0353	1,0404	1,0609	1,0816	1,1025
3	1,0303	1,0380	1,0457	1,0534	1,0612	1,0927	1,1249	1,1576
4	1,0406	1,0509	1,0614	1,0719	1,0824	1,1255	1,1699	1,2155
5	1,0510	1,0641	1,0773	1,0906	1,1041	1,1593	1,2167	1,2763
6	1,0615	1,0774	1,0934	1,1097	1,1262	1,1941	1,2653	1,3401
7	1,0721	1,0909	1,1098	1,1291	1,1487	1,2299	1,3159	1,4071
8	1,0829	1,1045	1,1265	1,1489	1,1717	1,2668	1,3686	1,4775
9	1,0937	1,1183	1,1434	1,1690	1,1951	1,3048	1,4233	1,5513
10	1,1046	1,1323	1,1605	1,1894	1,2190	1,3439	1,4802	1,6289
11	1,1157	1,1464	1,1779	1,2103	1,2434	1,3842	1,5395	1,7103
12	1,1268	1,1608	1,1956	1,2314	1,2682	1,4258	1,6010	1,7959
13	1,1381	1,1753	1,2136	1,2530	1,2936	1,4685	1,6651	1,8856
14	1,1495	1,1900	1,2318	1,2749	1,3195	1,5126	1,7317	1,9799
15	1,1610	1,2048	1,2502	1,2972	1,3459	1,5580	1,8009	2,0789
16	1,1726	1,2199	1,2690	1,3199	1,3728	1,6047	1,8730	2,1829
17	1,1843	1,2351	1,2880	1,3430	1,4002	1,6528	1,9479	2,2920
18	1,1961	1,2506	1,3073	1,3665	1,4282	1,7024	2,0258	2,4066
19	1,2081	1,2662	1,3270	1,3904	1,4568	1,7535	2,1068	2,5270
20	1,2202	1,2820	1,3469	1,4148	1,4859	1,8061	2,1911	2,6533
21	1,2324	1,2981	1,3671	1,4395	1,5157	1,8603	2,2788	2,7860
22	1,2447	1,3143	1,3876	1,4647	1,5460	1,9161	2,3699	2,9253
23	1,2572	1,3307	1,4084	1,4904	1,5769	1,9736	2,4647	3,0715
24	1,2697	1,3474	1,4295	1,5164	1,6084	2,0328	2,5633	3,2251
25	1,2824	1,3642	1,4509	1,5430	1,6406	2,0938	2,6658	3,3864
26	1,2953	1,3812	1,4727	1,5700	1,6734	2,1566	2,7725	3,5557
27	1,3082	1,3985	1,4948	1,5975	1,7069	2,2213	2,8834	3,7335
28	1,3213	1,4160	1,5172	1,6254	1,7410	2,2879	2,9987	3,9201
29	1,3345	1,4337	1,5400	1,6539	1,7758	2,3566	3,1187	4,1161
30	1,3478	1,4516	1,5631	1,6828	1,8114	2,4273	3,2434	4,3219

кестенің жалғасы

	6,00%	7,00%	8,00%	9,00%	10,00%	12,00%	14,00%	15,00%
1	1,0600	1,0700	1,0800	1,0900	1,1000	1,1200	1,1400	1,1500
2	1,1236	1,1449	1,1664	1,1881	1,2100	1,2544	1,2996	1,3225
3	1,1910	1,2250	1,2597	1,2950	1,3310	1,4049	1,4815	1,5209
4	1,2625	1,3108	1,3605	1,4116	1,4641	1,5735	1,6890	1,7490
5	1,3382	1,4026	1,4693	1,5386	1,6105	1,7623	1,9254	2,0114
6	1,4185	1,5007	1,5869	1,6771	1,7716	1,9738	2,1950	2,3131
7	1,5036	1,6058	1,7138	1,8280	1,9487	2,2107	2,5023	2,6600
8	1,5938	1,7182	1,8509	1,9926	2,1436	2,4760	2,8526	3,0590
9	1,6895	1,8385	1,9990	2,1719	2,3579	2,7731	3,2519	3,5179
10	1,7908	1,9672	2,1589	2,3674	2,5937	3,1058	3,7072	4,0456
11	1,8983	2,1049	2,3316	2,5804	2,8531	3,4785	4,2262	4,6524
12	2,0122	2,2522	2,5182	2,8127	3,1384	3,8960	4,8179	5,3503
13	2,1329	2,4098	2,7196	3,0658	3,4523	4,3635	5,4924	6,1528
14	2,2609	2,5785	2,9372	3,3417	3,7975	4,8871	6,2613	7,0757
15	2,3966	2,7590	3,1722	3,6425	4,1772	5,4736	7,1379	8,1371
16	2,5404	2,9522	3,4259	3,9703	4,5950	6,1304	8,1372	9,3576
17	2,6928	3,1588	3,7000	4,3276	5,0545	6,8660	9,2765	10,7613
18	2,8543	3,3799	3,9960	4,7171	5,5599	7,6900	10,5752	12,3755
19	3,0256	3,6165	4,3157	5,1417	6,1159	8,6128	12,0557	14,2318
20	3,2071	3,8697	4,6610	5,6044	6,7275	9,6463	13,7435	16,3665
21	3,3996	4,1406	5,0338	6,1088	7,4002	10,8038	15,6676	18,8215
22	3,6035	4,4304	5,4365	6,6586	8,1403	12,1003	17,8610	21,6447
23	3,8197	4,7405	5,8715	7,2579	8,9543	13,5523	20,3616	24,8915
24	4,0489	5,0724	6,3412	7,9111	9,8497	15,1786	23,2122	28,6252
25	4,2919	5,4274	6,8485	8,6231	10,8347	17,0001	26,4619	32,9190
26	4,5494	5,8074	7,3964	9,3992	11,9182	19,0401	30,1666	37,8568
27	4,8223	6,2139	7,9881	10,2451	13,1100	21,3249	34,3899	43,5353
28	5,1117	6,6488	8,6271	11,1671	14,4210	23,8839	39,2045	50,0656
29	5,4184	7,1143	9,3173	12,1722	15,8631	26,7499	44,6931	57,5755
30	5,7435	7,6123	10,0627	13,2677	17,4494	29,9599	50,9502	66,2118

	Мемлекеттiк мекемелерде бухгалтерлiк есеп жүргiзу қағидаларына 6-қосымша
	Нысан

C-2 КЕСТЕСІ Кезеңдегі 1 ш.б. аннуитеттің ағымдағы құны

	1,00%	1,25%	1,50%	1,75%	2,00%	3,00%	4,00%	5,00%
1	0,9901	0,9877	0,9852	0,9828	0,9804	0,9709	0,9615	0,9524
2	1,9704	1,9631	1,9559	1,9487	1,9416	1,9135	1,8861	1,8594
3	2,9410	2,9265	2,9122	2,8980	2,8839	2,8286	2,7751	2,7232
4	3,9020	3,8781	3,8544	3,8309	3,8077	3,7171	3,6299	3,5460
5	4,8534	4,8178	4,7826	4,7479	4,7135	4,5797	4,4518	4,3295
6	5,7955	5,7460	5,6972	5,6490	5,6014	5,4172	5,2421	5,0757
7	6,7282	6,6627	6,5982	6,5346	6,4720	6,2303	6,0021	5,7864
8	7,6517	7,5681	7,4859	7,4051	7,3255	7,0197	6,7327	6,4632
9	8,5660	8,4623	8,3605	8,2605	8,1622	7,7861	7,4353	7,1078
10	9,4713	9,3455	9,2222	9,1012	8,9826	8,5302	8,1109	7,7217
11	10,3676	10,2178	10,0711	9,9275	9,7868	9,2526	8,7605	8,3064
12	11,2551	11,0793	10,9075	10,7395	10,5753	9,9540	9,3851	8,8633
13	12,1337	11,9302	11,7315	11,5376	11,3484	10,6350	9,9856	9,3936
14	13,0037	12,7706	12,5434	12,3220	12,1062	11,2961	10,5631	9,8986
15	13,8651	13,6005	13,3432	13,0929	12,8493	11,9379	11,1184	10,3797
16	14,7179	14,4203	14,1313	13,8505	13,5777	12,5611	11,6523	10,8378
17	15,5623	15,2299	14,9076	14,5951	14,2919	13,1661	12,1657	11,2741
18	16,3983	16,0295	15,6726	15,3269	14,9920	13,7535	12,6593	11,6896
19	17,2260	16,8193	16,4262	16,0461	15,6785	14,3238	13,1339	12,0853
20	18,0456	17,5993	17,1686	16,7529	16,3514	14,8775	13,5903	12,4622
21	18,8570	18,3697	17,9001	17,4475	17,0112	15,4150	14,0292	12,8212
22	19,6604	19,1306	18,6208	18,1303	17,6580	15,9369	14,4511	13,1630
23	20,4558	19,8820	19,3309	18,8012	18,2922	16,4436	14,8568	13,4886
24	21,2434	20,6242	20,0304	19,4607	18,9139	16,9355	15,2470	13,7986
25	22,0232	21,3573	20,7196	20,1088	19,5235	17,4131	15,6221	14,0939
26	22,7952	22,0813	21,3986	20,7457	20,1210	17,8768	15,9828	14,3752
27	23,5596	22,7963	22,0676	21,3717	20,7069	18,3270	16,3296	14,6430
28	24,3164	23,5025	22,7267	21,9870	21,2813	18,7641	16,6631	14,8981
29	25,0658	24,2000	23,3761	22,5916	21,8444	19,1885	16,9837	15,1411
30	25,8077	24,8889	24,0158	23,1858	22,3965	19,6004	17,2920	15,3725

кестенің жалғасы

	6,00%	7,00%	8,00%	9,00%	10,00%	12,00%	14,00%	15,00%
1	0,9434	0,9346	0,9259	0,9174	0,9091	0,8929	0,8772	0,8696
2	1,8334	1,8080	1,7833	1,7591	1,7355	1,6901	1,6467	1,6257
3	2,6730	2,6243	2,5771	2,5313	2,4869	2,4018	2,3216	2,2832
4	3,4651	3,3872	3,3121	3,2397	3,1699	3,0373	2,9137	2,8550
5	4,2124	4,1002	3,9927	3,8897	3,7908	3,6048	3,4331	3,3522
6	4,9173	4,7665	4,6229	4,4859	4,3553	4,1114	3,8887	3,7845
7	5,5824	5,3893	5,2064	5,0330	4,8684	4,5638	4,2883	4,1604
8	6,2098	5,9713	5,7466	5,5348	5,3349	4,9676	4,6389	4,4873
9	6,8017	6,5152	6,2469	5,9952	5,7590	5,3282	4,9464	4,7716
10	7,3601	7,0236	6,7101	6,4177	6,1446	5,6502	5,2161	5,0188
11	7,8869	7,4987	7,1390	6,8052	6,4951	5,9377	5,4527	5,2337
12	8,3838	7,9427	7,5361	7,1607	6,8137	6,1944	5,6603	5,4206
13	8,8527	8,3577	7,9038	7,4869	7,1034	6,4235	5,8424	5,5831
14	9,2950	8,7455	8,2442	7,7862	7,3667	6,6282	6,0021	5,7245
15	9,7122	9,1079	8,5595	8,0607	7,6061	6,8109	6,1422	5,8474
16	10,1059	9,4466	8,8514	8,3126	7,8237	6,9740	6,2651	5,9542
17	10,4773	9,7632	9,1216	8,5436	8,0216	7,1196	6,3729	6,0472
18	10,8276	10,0591	9,3719	8,7556	8,2014	7,2497	6,4674	6,1280
19	11,1581	10,3356	9,6036	8,9501	8,3649	7,3658	6,5504	6,1982
20	11,4699	10,5940	9,8181	9,1285	8,5136	7,4694	6,6231	6,2593
21	11,7641	10,8355	10,0168	9,2922	8,6487	7,5620	6,6870	6,3125
22	12,0416	11,0612	10,2007	9,4424	8,7715	7,6446	6,7429	6,3587
23	12,3034	11,2722	10,3711	9,5802	8,8832	7,7184	6,7921	6,3988
24	12,5504	11,4693	10,5288	9,7066	8,9847	7,7843	6,8351	6,4338
25	12,7834	11,6536	10,6748	9,8226	9,0770	7,8431	6,8729	6,4641
26	13,0032	11,8258	10,8100	9,9290	9,1609	7,8957	6,9061	6,4906
27	13,2105	11,9867	10,9352	10,0266	9,2372	7,9426	6,9352	6,5135
28	13,4062	12,1371	11,0511	10,1161	9,3066	7,9844	6,9607	6,5335
29	13,5907	12,2777	11,1584	10,1983	9,3696	8,0218	6,9830	6,5509
30	13,7648	12,4090	11,2578	10,2737	9,4269	8,0552	7,0027	6,5660

Мемлекеттiк мекемелерде бухгалтерлiк есеп жүргiзу қағидаларына 7-қосымша

C-4 КЕСТЕСІ Кезеңдегі 1 ш.б. аннуитеттің болашақ құны

	1,00%	1,25%	1,50%	1,75%	2,00%	3,00%	4,00%	5,00%
1	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000
2	2,0100	2,0125	2,0150	2,0175	2,0200	2,0300	2,0400	2,0500
3	3,0301	3,0377	3,0452	3,0528	3,0604	3,0909	3,1216	3,1525
4	4,0604	4,0756	4,0909	4,1062	4,1216	4,1836	4,2465	4,3101
5	5,1010	5,1266	5,1523	5,1781	5,2040	5,3091	5,4163	5,5256
6	6,1520	6,1907	6,2296	6,2687	6,3081	6,4684	6,6330	6,8019
7	7,2135	7,2680	7,3230	7,3784	7,4343	7,6625	7,8983	8,1420
8	8,2857	8,3589	8,4328	8,5075	8,5830	8,8923	9,2142	9,5491
9	9,3685	9,4634	9,5593	9,6564	9,7546	10,1591	10,5828	11,0266
10	10,4622	10,5817	10,7027	10,8254	10,9497	11,4639	12,0061	12,5779
11	11,5668	11,7139	11,8633	12,0148	12,1687	12,8078	13,4864	14,2068
12	12,6825	12,8604	13,0412	13,2251	13,4121	14,1920	15,0258	15,9171
13	13,8093	14,0211	14,2368	14,4565	14,6803	15,6178	16,6268	17,7130
14	14,9474	15,1964	15,4504	15,7095	15,9739	17,0863	18,2919	19,5986
15	16,0969	16,3863	16,6821	16,9844	17,2934	18,5989	20,0236	21,5786
16	17,2579	17,5912	17,9324	18,2817	18,6393	20,1569	21,8245	23,6575
17	18,4304	18,8111	19,2014	19,6016	20,0121	21,7616	23,6975	25,8404
18	19,6147	20,0462	20,4894	20,9446	21,4123	23,4144	25,6454	28,1324
19	20,8109	21,2968	21,7967	22,3112	22,8406	25,1169	27,6712	30,5390
20	22,0190	22,5630	23,1237	23,7016	24,2974	26,8704	29,7781	33,0660
21	23,2392	23,8450	24,4705	25,1164	25,7833	28,6765	31,9692	35,7193
22	24,4716	25,1431	25,8376	26,5559	27,2990	30,5368	34,2480	38,5052
23	25,7163	26,4574	27,2251	28,0207	28,8450	32,4529	36,6179	41,4305
24	26,9735	27,7881	28,6335	29,5110	30,4219	34,4265	39,0826	44,5020
25	28,2432	29,1354	30,0630	31,0275	32,0303	36,4593	41,6459	47,7271
26	29,5256	30,4996	31,5140	32,5704	33,6709	38,5530	44,3117	51,1135
27	30,8209	31,8809	32,9867	34,1404	35,3443	40,7096	47,0842	54,6691
28	32,1291	33,2794	34,4815	35,7379	37,0512	42,9309	49,9676	58,4026
29	33,4504	34,6954	35,9987	37,3633	38,7922	45,2189	52,9663	62,3227
30	34,7849	36,1291	37,5387	39,0172	40,5681	47,5754	56,0849	66,4388

кестенің жалғасы

	6,00%	7,00%	8,00%	9,00%	10,00%	12,00%	14,00%	15,00%
1	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000
2	2,0600	2,0700	2,0800	2,0900	2,1000	2,1200	2,1400	2,1500
3	3,1836	3,2149	3,2464	3,2781	3,3100	3,3744	3,4396	3,4725
4	4,3746	4,4399	4,5061	4,5731	4,6410	4,7793	4,9211	4,9934
5	5,6371	5,7507	5,8666	5,9847	6,1051	6,3528	6,6101	6,7424
6	6,9753	7,1533	7,3359	7,5233	7,7156	8,1152	8,5355	8,7537
7	8,3938	8,6540	8,9228	9,2004	9,4872	10,0890	10,7305	11,0668
8	9,8975	10,2598	10,6366	11,0285	11,4359	12,2997	13,2328	13,7268
9	11,4913	11,9780	12,4876	13,0210	13,5795	14,7757	16,0853	16,7858
10	13,1808	13,8164	14,4866	15,1929	15,9374	17,5487	19,3373	20,3037
11	14,9716	15,7836	16,6455	17,5603	18,5312	20,6546	23,0445	24,3493
12	16,8699	17,8885	18,9771	20,1407	21,3843	24,1331	27,2707	29,0017
13	18,8821	20,1406	21,4953	22,9534	24,5227	28,0291	32,0887	34,3519
14	21,0151	22,5505	24,2149	26,0192	27,9750	32,3926	37,5811	40,5047
15	23,2760	25,1290	27,1521	29,3609	31,7725	37,2797	43,8424	47,5804
16	25,6725	27,8881	30,3243	33,0034	35,9497	42,7533	50,9804	55,7175
17	28,2129	30,8402	33,7502	36,9737	40,5447	48,8837	59,1176	65,0751
18	30,9057	33,9990	37,4502	41,3013	45,5992	55,7497	68,3941	75,8364
19	33,7600	37,3790	41,4463	46,0185	51,1591	63,4397	78,9692	88,2118
20	36,7856	40,9955	45,7620	51,1601	57,2750	72,0524	91,0249	102,4436
21	39,9927	44,8652	50,4229	56,7645	64,0025	81,6987	104,7684	118,8101
22	43,3923	49,0057	55,4568	62,8733	71,4027	92,5026	120,4360	137,6316
23	46,9958	53,4361	60,8933	69,5319	79,5430	104,6029	138,2970	159,2764
24	50,8156	58,1767	66,7648	76,7898	88,4973	118,1552	158,6586	184,1678
25	54,8645	63,2490	73,1059	84,7009	98,3471	133,3339	181,8708	212,7930
26	59,1564	68,6765	79,9544	93,3240	109,1818	150,3339	208,3327	245,7120
27	63,7058	74,4838	87,3508	102,7231	121,0999	169,3740	238,4993	283,5688
28	68,5281	80,6977	95,3388	112,9682	134,2099	190,6989	272,8892	327,1041
29	73,6398	87,3465	103,9659	124,1354	148,6309	214,5828	312,0937	377,1697
30	79,0582	94,4608	113,2832	136,3075	164,4940	241,3327	356,7868	434,7451

Об утверждении Правил ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях

Приказ Министра финансов Республики Казахстан от 12 мая 2025 года № 223

В соответствии с пунктом 4 статьи 130 Бюджетного Кодекса Республики Казахстан, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях.

2. Отменить приказ Министра финансов Республики Казахстан от 14 февраля 2025 года № 70 "О внесении изменений и дополнений в некоторые приказы Министра финансов Республики Казахстан".

3. Департаменту методологии бухгалтерского учета, аудита и оценки Министерства финансов Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) направление копии настоящего приказа на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства финансов Республики Казахстан после его официального опубликования.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр финансов Республики Казахстан

М. Такиев

Утверждены приказом Министра финансов Республики Казахстан от "12" мая 2025 года № 223

Правила ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях

Раздел 1. Общие положения

Глава 1. Общее положение

1. Настоящие Правила ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях (далее – Правила) разработаны в соответствии с пунктом 4 статьи 130 Бюджетным кодексом Республики Казахстан (далее – Бюджетный кодекс) и устанавливают порядок ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях, содержащихся за счет республиканского и местных бюджетов, отражения учета налоговых и неналоговых поступлений, поступлений от продажи основного капитала, трансфертов, от продажи финансовых активов государства.

2. Государственные учреждения осуществляют ведение бухгалтерского учета и формирование финансовой отчетности в соответствии с учетной политикой, утвержденной приказом Министра финансов Республики Казахстан от 24 апреля 2024 года № 191 "Об утверждении Учетной политики" (далее – Учетная политика), которая определяет конкретные модели учета из рассмотренных в настоящих Правилах.

3. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

1) текущая восстановительная стоимость – затраты, которые возникли бы у государственного учреждения в результате приобретения актива на дату отчетности;

2) обменные операции – операции, при осуществлении которых государственное учреждение в обмен на получаемые активы/услуги, погашение своих обязательств передает другой эквивалент приблизительной равноценной стоимости (в форме денежных средств, товаров, услуг или предоставления других активов в пользование);

3) необменные операции – операции, не являющиеся обменными. При осуществлении необменной операции государственное учреждение получает стоимость от другого субъекта без непосредственной передачи в обмен приблизительно равной стоимости, либо передает стоимость другой стороне без непосредственного получения в обмен приблизительно равной стоимости;

4) активы – ресурсы, контролируемые государственным учреждением в результате прошлых событий, которые способны в будущем обеспечить экономическую выгоду или сервисный потенциал;

5) стоимость замещения актива – стоимость, необходимая для замены валового сервисного потенциала актива;

6) обесценение актива – потери в будущих экономических выгодах или сервисном потенциале актива, превышающие систематическое признание потерь в будущих экономических выгодах или сервисном потенциале актива через амортизацию;

7) убыток от обесценения актива – сумма, на которую балансовая стоимость актива превышает его возмещаемую стоимость;

8) возмещаемая стоимость актива – наибольшее значение из справедливой стоимости актива за вычетом затрат на продажу и его ценности использования;

9) потоки денежных средств – притоки (поступления) и оттоки (выплаты) денежных средств и их эквивалентов;

10) денежные эквиваленты – краткосрочные, высоколиквидные инвестиции, которые легко конвертировать в определенную сумму денежных средств и подвергающиеся незначительному риску изменения стоимости;

11) не денежные (немонетарные) статьи – статьи, не являющиеся денежными;

12) денежные (монетарные) статьи – единицы валюты, имеющиеся в наличии, а также активы и обязательства к получению или выплате, выраженные фиксированным или определяемым количеством валютных единиц;

13) амортизация – систематическое распределение амортизируемой стоимости актива на протяжении срока его полезного использования

14) аннуитет – поток однонаправленных платежей с равными интервалами между последовательными платежами в течение определенного количества лет;

15) будущая стоимость аннуитета – сумма будущих стоимостей каждой отдельной выплаты или поступления, включенных в аннуитет;

16) сельскохозяйственная деятельность – осуществляемое субъектом управление биотрансформацией биологических активов в целях их продажи, получения сельскохозяйственной продукции или производства дополнительных биологических активов;

17) справедливая стоимость – сумма, на которую можно обменять актив или урегулировать обязательство при совершении операции между хорошо осведомленными, желающими совершить такую операцию, независимыми сторонами;

18) оценочное обязательство – обязательство, неопределенное по величине или с неопределенным сроком исполнения;

19) курсовая разница – разница, возникающая при пересчете одинакового количества единиц одной валюты в другую валюту по другим валютным курсам;

20) балансовая стоимость – сумма, по которой актив или обязательство признается в бухгалтерском балансе;

21) активный рынок – рынок, на котором выполняются все следующие условия:

обращающиеся на рынке товары являются однородными;

практически в любое время имеются покупатели и продавцы, желающие совершить сделку;

информация о ценах является общедоступной;

22) амортизация положительной либо отрицательной разницы между номинальной и справедливой стоимостью предоставленных займов, либо долгосрочных финансовых обязательств – это постепенное отнесение суммы числящейся разницы на доходы или расходы;

23) биологический актив – животное или растение;

24) доходы будущих периодов – доходы, относящиеся к будущим отчетным периодам, но фактически полученные в отчетном периоде;

25) расходы будущих периодов – расходы, произведенные в настоящем периоде, но относящиеся к будущим периодам;

26) совместный контроль – согласованное разделение контроля над деятельностью в форме соглашения, имеющего обязательную силу, которое существует тогда, когда решение о существенных действиях требует полного согласия сторон, осуществляющих контроль;

27) участник совместного предприятия – сторона в совместном предприятии, имеющая совместный контроль над этим совместным предприятием;

28) совместная деятельность – деятельность, совместно контролируемая двумя или более сторонами;

29) единое хранилище данных бухгалтерских операций (далее – ЕХД БО) – это централизованная база данных бухгалтерских операций государственных учреждений, обеспечивающая построение отчетности, аналитики для принятия управленческих решений;

30) валютный курс – рыночный курс обмена одной валюты на другую, определенный в порядке, утвержденном постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 25 января 2013 года № 15 и приказом Министра финансов Республики Казахстан от 22 февраля 2013 года № 99 "О порядке определения рыночного курса обмена валюты" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 8378);

31) вексель – платежный документ строго установленной формы, содержащий одностороннее безусловное денежное обязательство;

32) значительное влияние – полномочие участвовать в принятии решений по вопросам финансовой и операционной политики другой организации, но не контроль или совместный контроль над такой политикой;

33) минимальные арендные платежи – платежи на протяжении срока аренды, которые требуются или подлежат затребованию от арендатора, за исключением условной арендной платы, сумм по оплате услуг и налогов, выплачиваемых арендодателем и возмещаемых ему:

для арендатора – любыми суммами, гарантированными арендатором или стороной, связанной с арендатором;

для арендодателя – любой остаточной стоимостью, гарантированной арендодателю кем-либо из следующих лиц:

арендатором;

стороной, связанной с арендатором;

независимой третьей стороной, в финансовом отношении способной ответить по гарантиям;

34) учетная политика – принципы, основы, положения, правила и практика, применяемые государственными учреждениями при составлении и представлении финансовой отчетности, которая является для всех государственных учреждений единой;

35) метод начисления – метод бухгалтерского учета, при котором операции и другие события признаются по факту их совершения в том отчетном периоде, в котором они имели место (независимо от фактического поступления или выплаты денежных средств или их эквивалентов);

36) учетная информационная система – это программный продукт, предназначенный для автоматизации функций по ведению бухгалтерского учета и составлению финансовой отчетности;

37) аренда – договор, по которому арендодатель передает арендатору в обмен на платеж или серию платежей право использования актива в течение согласованного периода времени;

38) срок аренды – период, на который арендатор договорился арендовать актив, а также любые дополнительные сроки, в которые, по выбору арендатора, он может продолжить аренду актива с оплатой или без нее, если на момент начала срока аренды имеется обоснованная уверенность в том, что арендатор сделает такой выбор;

39) юридическое обязательство – обязательство, возникающее на основании законодательства или договора;

40) инвестиционная недвижимость – недвижимость (земля или здание, либо часть здания, либо и то и другое), находящаяся в распоряжении (собственника или арендатора по договору финансовой аренды) с целью получения арендных платежей или прироста стоимости капитала, или того и другого, но:

не для использования в производстве или поставке товаров, оказании услуг, для административных целей;

продажи в ходе обычной текущей деятельности;

41) себестоимость инвестиционной недвижимости – сумма уплаченных денежных средств или их эквивалентов, или справедливая стоимость другого возмещения, переданного в целях приобретения актива на момент его приобретения или сооружения;

42) кадастровая (оценочная) стоимость – расчетная стоимость земельного участка, применяемая при продаже государством земельного участка или права аренды на него, определяемая на основе базовых ставок платы за земельные участки, периодически уточняемых согласно официальной статистической информации об общем уровне инфляции и поправочным коэффициентам к ним;

43) инвестиции в субъекты квазигосударственного сектора – вложения бюджетных средств в государственные предприятия, товарищества с ограниченной ответственностью, акционерные общества, в том числе национальные управляющие холдинги, национальные холдинги, национальные компании, участником или акционером которых является государство, а также дочерние, зависимые и иные юридические лица, являющиеся аффилированными с ними в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан в сфере управления государственным имуществом;

44) доходы – увеличение экономических выгод или сервисного потенциала в течение отчетного периода в форме притока или прироста активов, или уменьшения обязательств, которые приводят к увеличению чистых активов/капитала, отличному от увеличения, связанного с взносами лиц, участвующих в капитале;

45) валюта представления финансовой отчетности – валюта, в которой представляется финансовая отчетность;

46) финансовая аренда – аренда, при которой происходит существенный перенос на арендатора всех рисков и выгод, связанных с владением активом независимо от перехода прав собственности по истечении срока аренды;

47) финансовое обязательство – любое обязательство, которое является договорным обязательством:

о выплате денежных средств или любого другого финансового актива другому субъекту;

об обмене финансовыми инструментами с другим субъектом при условиях, которые являются потенциально невыгодными;

48) ассоциированная организация – организация на которую инвестор имеет значительное влияние;

49) запасы – активы:

в виде сырья и материалов для использования в производственном процессе;

в виде сырья и материалов, потребляемых или распределяемых при оказании услуг;

предназначенные для продажи или распределения в ходе нормальной деятельности предприятия;

производимые для продажи или распределения;

50) нематериальный актив – идентифицируемый немонетарный актив, не имеющий физической формы;

51) активы культурного наследия – активы, которые вследствие своей культурной, экологической или исторической значимости являются активами культурного наследия. К ним относятся исторические здания и монументы, являющиеся уникальными памятниками архитектуры, места археологических раскопок, заповедники и природные охраняемые территории, а также произведения искусства;

52) обязательство – существующая обязанность государственного учреждения, возникающая из прошлых событий, урегулирование которой приведет к выбытию ресурсов, содержащих экономические выгоды или сервисный потенциал;

53) рыночная котировочная цена – сумма денежных средств, которая получена от продажи или уплачена при приобретении финансового инструмента на активном рынке;

54) основные средства – материальные объекты, которые:

удерживаются для использования в производстве или поставке товаров, или оказании услуг, для сдачи в аренду другим лицам или для административных целей;

будут использованы в течение более одного года;

55) операционная аренда – аренда, отличная от финансовой аренды;

56) уместность – информация является уместной для пользователей, принимающих решения, и помогает им оценивать события, подтверждать или исправлять их прошлые оценки;

57) срок полезного использования – период времени, в течение которого, как ожидается, актив будет пригоден для использования субъектом; либо определенное количество продукции или аналогичный показатель, которое государственное учреждение предполагает получить с помощью данного актива;

58) ретроспективное применение (изменения в учетной политике) – применение новой учетной политики к операциям, прочим событиям и обстоятельствам таким образом, как если бы эта учетная политика использовалась всегда;

59) сопоставимость – возможность сравнивать информацию за разные периоды и различных государственных учреждений. Финансовые результаты аналогичных операций осуществляются по единой для всех государственных учреждений методологии;

60) достоверное представление – информация, которая достоверно представляет собой экономическое или иное явление, отражает суть лежащей в основе сделки, другое событие, деятельность или обстоятельство, которые не обязательно всегда совпадают с их правовой формой;

61) сервисный потенциал – активы, используемые для оказания услуг в соответствии с функциями государственного учреждения, а также производства товаров, но непосредственно не обеспечивающие чистых поступлений денежных средств;

62) чистые активы/капитал – доля в активах государственного учреждения, остающаяся после вычета всех его обязательств;

63) чистая реализационная стоимость – ожидаемая цена реализации в процессе обычной деятельности за вычетом предполагаемых затрат по завершению и предполагаемых затрат, связанных с продажей, обменом или распространением;

64) признание – процесс включения в бухгалтерский баланс или в отчет о результатах финансовой деятельности статьи, которая подходит под определение одного из элементов финансовой отчетности и удовлетворяет его критериям признания;

65) ликвидационная стоимость – оценочная сумма, которую можно было бы в настоящее время получить при выбытии актива после вычета расчетных затрат на выбытие, если бы актив уже достиг конца срока полезного использования, а его состояние таким, как ожидается на конец срока его полезного использования;

66) проверяемость – качество информации, которое помогает заверить пользователей в том, что информация, содержащаяся в финансовой отчетности достоверна;

67) понятность – информация, предоставляемая в финансовой отчетности, понятна пользователям;

68) своевременность – доступность информации для пользователей, прежде чем она утратит свою полезность для целей подотчетности и принятия решений;

69) функциональная валюта – валюта основной экономической среды, в которой функционирует субъект;

70) условный актив – возможный актив, который возникает из прошлых событий и наличие которого будет подтверждено только наступлением или не наступлением одного, или нескольких будущих событий, возникновение которых неопределенно и которые не полностью находятся под контролем предприятия;

71) условное обязательство – возможное обязательство, которое возникает из прошлых событий и наличие которого будет подтверждено только наступлением или не наступлением одного, или нескольких будущих событий, возникновение которых неопределенно и которые не полностью находятся под контролем государственного учреждения;

72) иностранная валюта – валюта, отличная от функциональной валюты;

73) операция в иностранной валюте – сделка, которая выражена или подлежит урегулированию в иностранной валюте;

74) расходы – уменьшение экономических выгод или сервисного потенциала в течение отчетного периода в форме оттока или уменьшения активов, или возникновения обязательств, которые приводят к уменьшению чистых активов/капитала, отличному от уменьшения, связанного с распределением лицам, участвующим в капитале.

Глава 2. Порядок организации бухгалтерского учета

4. Целью бухгалтерского учета и финансовой отчетности является представление полной и достоверной информации о финансовом положении, результатах деятельности и изменениях в финансовом положении.

5. Операции и события в бухгалтерском учете государственных учреждений отражаются на основании Плана счетов бухгалтерского учета государственных учреждений (далее – План счетов), утвержденного приказом Министра финансов Республики Казахстан от 16 апреля 2025 года № 170 "Об утверждении Плана счетов бухгалтерского учета государственных учреждений".

6. Руководитель государственного учреждения создает условия для правильного ведения бухгалтерского учета, обеспечивает неукоснительное выполнение всеми подразделениями и работниками государственного учреждения, имеющими отношение к учету, требований в части порядка оформления и представления для учета документов и сведений.

7. Бухгалтерский учет в государственном учреждении осуществляется бухгалтерской службой государственного учреждения, являющейся его самостоятельным структурным подразделением или централизованной бухгалтерией, возглавляемой главным бухгалтером.

8. При необходимости администраторы бюджетных программ по согласованию с центральным уполномоченным органом по исполнению бюджета в необходимых случаях могут издавать указания о порядке применения общих положений по бухгалтерскому учету в государственных учреждениях своей системы с учетом специфики их деятельности и соблюдением установленного порядка ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях.

9. В государственных учреждениях, не имеющих бухгалтерскую службу, бухгалтерский учет и отчетность осуществляется соответствующим специалистом, назначенным письменным распоряжением руководителя государственного учреждения.

10. Централизованный учет осуществляется в соответствии с Положением о централизованной бухгалтерии, которое утверждается приказом администратора бюджетных программ.

Централизованная бухгалтерия представляет руководителям обслуживаемых государственных учреждений финансовую отчетность в сроки, установленные главным бухгалтером централизованной бухгалтерии по согласованию с руководителями этих государственных учреждений.

11. Руководители бухгалтерских служб в своей работе руководствуются Бюджетным кодексом, нормативными правовыми актами по бухгалтерскому учету и финансовой отчетности в государственных учреждениях и положениями об управлениях (отделах) бухгалтерского учета и формирования финансовой отчетности (бухгалтерских служб).

12. Главный бухгалтер или лицо, его замещающего (далее – главный бухгалтер) государственного учреждения назначается и освобождается от должности руководителем и подчиняется непосредственно руководителю государственного учреждения, при отсутствии последнего лицу, на которого соответствующим приказом возложено исполнение обязанностей.

Главный бухгалтер государственного учреждения обеспечивает контроль и отражение на счетах бухгалтерского учета всех осуществляемых хозяйственных операций, предоставление оперативной информации, составление в установленные сроки финансовой отчетности.

13. Главный бухгалтер подписывает совместно с руководителем государственного учреждения или лица, его замещающего или уполномоченным им лицом (далее – руководителем государственного учреждения) банковские документы и документы, служащие основанием для приемки и выдачи материальных ценностей и денежных средств, а также финансовые обязательства. Руководитель государственного учреждения предоставляет право подписи банковских документов и бухгалтерских документов уполномоченным на это лицам по представлению главного бухгалтера. Данные полномочия представляются на основании приказов руководителя государственного учреждения. Документы без подписи главного бухгалтера считаются недействительными и не принимаются к исполнению.

14. При освобождении главного бухгалтера от занимаемой должности (увольнении, назначении на другую должность, перемещении) производится сдача дел главному бухгалтеру, а при отсутствии последнего – работнику, назначенному приказом руководителя государственного учреждения.

Прием и сдача дел главным бухгалтером, сдающим дела (далее – сдающим), и работником, принимающим дела (далее – принимающим), производятся на основании приказа руководителя государственного учреждения. В приказе указывается срок приема-сдачи дел бухгалтерской службы, но не более 2-х (двух) недель; порядок оплаты труда, сдающего и принимающего. В приказе также указывается, кому предоставлено на период приема-сдачи дел право подписи на документах, при этом оговаривается, что до оформления права подписи лица, принимающего дела, документы подписывает сдающий дела под контролем принимающего.

В процессе сдачи дел определяется состояние бухгалтерского учета в данном государственном учреждении и достоверность отчетных данных, при этом составляется акт приема-сдачи дел (в котором указывается состав комиссии, согласно приказа руководителя, наименование и количество бухгалтерских регистров, отчетность: финансовая, бюджетная, налоговая и статистическая, сумма и наименование активов, обязательств, чистых активов/капитала), разграничивающий ответственность принимающего и сдающего дела.

Передача дел бухгалтерской службы производится на основе последнего представленного баланса. В акте приема-сдачи дел указывается дата осуществления передачи дел.

В начале приема и сдачи дел проверяется состояние кассы (обеспечены ли надлежащие условия для хранения денежной наличности, состояние записей в кассовой книге, состояние по другим ценностям, хранящимся в кассе, и соответствие их бухгалтерским записям, наличие чековых книжек, номера неиспользованных чеков). Акт проверки остатков наличности в кассе (в котором указывается сумма остатка денежных средств по спецификам, номера и даты последних приходных и расходных ордеров) подписывается лицом, как сдающим, так и принимающим дела бухгалтерской службы, а также кассиром, либо лицом, отвечающим за ведение кассовых операций.

При приеме и сдаче дел проверяется состояние денежного учета, учета расчетных операций, расчетных статей баланса (реальность дебиторской и кредиторской задолженности, наличие нереальной для взыскания задолженности, с указанием виновных в этом лиц, наличие актов сверки взаимных расчетов, наличие не перечисленных своевременно в бюджет сумм), а также составление отчетности (соблюдение отчетной дисциплины, качество представляемой отчетности) государственного учреждения.

Кроме того, в акте приема-сдачи дел отражается:

состояние организации учета в бухгалтерской службе (штат, его укомплектованность, распределение обязанностей, должностные инструкции, наличие инструктивных материалов по бухгалтерскому учету и отчетности, обеспеченность бухгалтерскими книгами, бланками учета и отчетности), формирование учетной системы;

состояние первичной документации учета, бухгалтерской отчетности;

мероприятия, необходимые для организации учета, государственного аудита и финансового контроля;

правильность оформления и хранения документов, состояние архива.

Составленный по завершению проверки состояния учета и отчетности государственного учреждения акт приема-сдачи дел подписывается принимающим и сдающим дела, и утверждается руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом. В случае несогласия принимающего с какими-либо положениями акта приема-сдачи дел он при его подписании указываются соответствующие мотивированные оговорки. Акт приема-сдачи дел составляется в 2-х (двух) экземплярах, один из которых остается у лица, сдающего дела.

15. Бухгалтерская служба в государственных учреждениях обеспечивает полную и достоверную информацию государственных органов для контроля за соблюдением законодательства Республики Казахстан в сфере бухгалтерского учета и финансовой отчетности государственных учреждений, за ходом исполнения плана финансирования, состоянием расчетов с организациями, государственными учреждениями и лицами, сохранностью денежных средств и материальных ценностей.

16. Обеспечение государственного учреждения инструктивными документами для ведения бухгалтерского учета и составления финансовой отчетности осуществляется администраторами бюджетных программ.

17. Государственное учреждение осуществляет бухгалтерский учет по мемориально-ордерной форме бухгалтерского учета в соответствии с настоящими Правилами.

18. Основанием для отражения записей в регистрах бухгалтерского учета служат надлежаще оформленные первичные документы, которые фиксируют факт совершения операции или события.

Первичные документы составляются в момент совершения операции или события, если это не представляется возможным – непосредственно по окончании операции или события.

Записи в первичных документах производятся лишь такими средствами, которые обеспечивают сохранность записей в них в течение длительного времени.

Первичные документы содержат следующие обязательные реквизиты:

наименование документа (формы);

дату составления;

наименование организации или фамилию и инициалы, от имени которого составлен документ;

содержание операции или события;

единицы измерения операции или события (в количественном и стоимостном выражении);

наименование должностей, фамилии, инициалы и подписи лиц, ответственных за совершение операции (подтверждение события) и правильность ее (его) оформления;

бизнес-идентификационный номер (далее – БИН).

Электронная форма первичного документа имеет силу первичного документа, оформленного на бумажном носителе. Использующий электронные подписи принимает надлежащие меры предосторожности и контроля, касающиеся права использования и доступа к электронным подписям.

При составлении первичных документов и регистров бухгалтерского учета на электронных носителях государственные учреждения при необходимости распечатывают документы на бумажных носителях.

При необходимости в первичном документе прописываются дополнительные реквизиты номер документа, адрес государственного учреждения, основание для совершения операции, зафиксированной документом, другие дополнительные реквизиты, определяемые характером документируемых операций.

В документах на приобретение материальных ценностей присутствует расписка материально-ответственного лица в получении этих ценностей, а в документах за выполненные работы – подтверждение принятия работ соответствующими лицами.

В первичных документах, как в текстовой части, так и цифровых данных, подчистки и неоговоренные исправления не допускаются.

Ошибки в первичных документах исправляются путем зачеркивания неправильного текста или суммы и надписания над зачеркнутым правильного текста или суммы. Зачеркивание производится тонкой чертой так, чтобы можно было прочитать ранее написанное. Исправление ошибки в первичном документе оговаривается надписью "Исправлено" и подтверждено подписями лиц, подписавших документ, с указанием даты внесения исправления.

Внесение исправлений в кассовые и банковские первичные документы не допускается.

Основанием для отражения в бухгалтерском учете расходов на комиссионное вознаграждение банка-корреспондента при оплате взносов Республики Казахстан является бухгалтерская справка, составленная на основании дипломатического письма международной организации.

19. Первичными документами по учету налоговых поступлений в бюджет является сводный отчет по итоговым операциям лицевых счетов налогоплательщиков (начисленных, уменьшенных, поступивших, возвращенных сумм в бюджет).

Первичными документами по учету поступлений части чистого дохода государственных предприятий, дивидендов на государственные пакеты акций, а также доходов на доли участия в юридических лицах, находящихся в государственной или коммунальной собственности города районного значения, села, поселка, сельского округа (коммунальной собственности местного самоуправления), являются данные, предоставленные уполномоченными органами соответствующих отраслей или местными исполнительными органами либо аппаратом акима города районного значения, села, поселка, сельского округа.

Первичными документами по учету неналоговых поступлений в бюджет являются формы отчетов по поступлениям, полученные из подсистемы Аналитический центр (далее – АЦ) интегрированной автоматизированной информационной системы (далее – ИАИС) "е-Минфин" АЦ Компонент "Формирование отчетности и статистики по государственным финансам, анализ исполнения бюджетов, подготовка аналитических материалов".

20. Документы, служащие основанием для записей в регистрах учета, представляются в бухгалтерскую службу.

Материально-ответственные лица представляют первичные документы по приходу и расходу материальных ценностей по реестру сдачи документов согласно форме 442 Форм бухгалтерской документации для государственных учреждений (далее – Формы бухгалтерской документации), утвержденного приказом Министра финансов Республики Казахстан № 187 от 22 апреля 2025 года "Об утверждении форм бухгалтерской документации для государственных учреждений" (заполняется отдельно по приходным и расходным документам), составляемом в 2-х (двух) экземплярах. После проведенной в присутствии материально-ответственного лица проверки правильности оформления представленных первичных документов один экземпляр реестра с подписью бухгалтерского работника возвращается материально-ответственному лицу, второй экземпляр остается в делах бухгалтерской службы.

С лицами, ответственными за хранение денежных средств и материальных ценностей, заключается письменный договор о полной материальной ответственности по форме 321 Форм бухгалтерской документации.

21. Поступившие в бухгалтерскую службу первичные документы проверяются как по форме (полнота и правильность оформления первичных документов, заполнения реквизитов), так и по содержанию (законность документируемых операций, логическая увязка отдельных показателей).

Электронная форма бухгалтерской документации Форм бухгалтерской документации имеет силу документации, оформленной на бумажном носителе.

22. Государственные учреждения, финансируемые за счет республиканского и местных бюджетов, за исключением государственных учреждений, для которых определен особый порядок финансирования согласно статьям 1 и 15 Бюджетного кодекса Республики Казахстан, из своей учетной информационной системы ежедневно осуществляют передачу данных в ЕХД БО по бухгалтерским операциям посредством интеграционных сервисов, с соблюдением мер защиты персональных данных в соответствии с Правилами интеграции объектов информатизации "электронного правительства", утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра информации и коммуникаций Республики Казахстан от 29 марта 2018 года № 123 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 16777). ЕХД БО администрирует центральный уполномоченный орган по исполнению бюджета.

23. Проверенные и принятые к учету документы систематизируются по датам совершения операций (в хронологическом порядке) и оформляются мемориальными ордерами – накопительными ведомостями по Формам бухгалтерской документации, которым присваиваются следующие постоянные номера:

мемориальный ордер 1 – накопительная ведомость по кассовым операциям форма 381 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 2 – накопительная ведомость по движению средств на кодах государственных учреждений форма 381 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 3 – накопительная ведомость по учету денежных средств на контрольных счетах наличности (далее – КСН) платных услуг, КСН спонсорской, благотворительной помощи, КСН временного размещения денежных средств, на счете в иностранной валюте и специальных счетах бюджетного инвестиционного проекта по внешним займам и грантам, КСН целевого финансирования форма 381 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 5 – свод расчетных ведомостей по заработной плате и стипендиям форма 405 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 6 – накопительная ведомость по расчетам с организациями форма 408 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 7 – накопительная ведомость по расчетам в порядке авансовых платежей форма 408 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 8 – накопительная ведомость по расчетам с подотчетными лицами форма 386 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 9 – накопительная ведомость по выбытию и перемещению долгосрочных активов форма 438 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 10 – накопительная ведомость по выбытию и перемещению спецодежды и других предметов индивидуального пользования форма 438 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 11 – свод накопительных ведомостей по приходу продуктов питания форма 398 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 12 – свод накопительных ведомостей по расходу продуктов питания форма 411 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 13 – накопительная ведомость по расходу материалов форма 396 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 14 – свод ведомостей по расчетам с родителями за содержание детей форма 406 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 15 – накопительная ведомость начисления доходов от необменных операций форма 409 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 16 – накопительная ведомость начисления доходов от реализации товаров (работ, услуг) форма 409-а Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 17 – накопительная ведомость начисления доходов от управления активами форма 409-б Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 18 – накопительная ведомость начисления доходов по прочим операциям форма 409-в Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 19 – накопительная ведомость начисления операционных расходов форма 458 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 20 – накопительная ведомость начисления расходов по бюджетным выплатам форма 458-а Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 21 – накопительная ведомость начисления расходов по управлению активами форма 458-б Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 22 – накопительная ведомость начисления расходов по прочим операциям форма 458-в Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 23 – накопительная ведомость по дебиторской задолженности по расчетам с плательщиками по поступлениям в бюджет форма № 408-ДЗ-д Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 24 – накопительная ведомость по кредиторской задолженности по расчетам с плательщиками по поступлениям в бюджет форма № 408-КЗ-д Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 25 – накопительная ведомость по движению средств на КСН республиканского, местного бюджета форма № 381-д Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 26 – накопительная ведомость начисления доходов от поступлений в бюджет форма № 409-д Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 27 – накопительная ведомость начисления расходов по уменьшению поступлений в бюджет форма № 458-д Форм бухгалтерской документации;

По остальным операциям и по операциям "Сторно" составляются отдельные мемориальные ордера формы 274 Форм бухгалтерской документации, которые нумеруются, начиная с 28 за каждый месяц в отдельности.

Отдельные мемориальные ордера составляются по мере совершения операций, но не позднее следующего дня (по получении первичного документа), как на основании отдельных документов, так и на основании группы однородных документов. Корреспонденция субсчетов в мемориальном ордере записывается в зависимости от характера операций по дебету одного субсчета и кредиту другого субсчета или дебету одного субсчета и кредиту нескольких субсчетов, или, наоборот, по кредиту одного субсчета и дебету нескольких субсчетов.

Мемориальные ордера подписываются главным бухгалтером и исполнителем.

24. Все мемориальные ордера регистрируются в книге "Журнал-главная" форма 308 Форм бухгалтерской документации. Учет в книге "Журнал-главная", как правило, ведется по субсчетам.

Книга "Журнал-главная" открывается записями сумм остатков на начало года в соответствии с бухгалтерским балансом за истекший год. Записи в ней производятся по мере составления мемориальных ордеров, а при составлении мемориальных ордеров накопительных ведомостей один раз за месяц. Сумма мемориального ордера записывается сначала в графу "Сумма по ордеру", а затем в дебет и кредит соответствующих субсчетов. Сумма оборотов за месяц по всем субсчетам как по дебету, так и по кредиту равна итогу графы "Сумма по ордеру". Второй строкой после оборотов за месяц выводится остаток на начало следующего месяца по каждому субсчету.

25. Аналитический учет ведется в учетных регистрах (в книгах, карточках, накопительных ведомостях и других учетных регистрах).

Аналитический учет налоговых поступлений (налогов, других обязательных платежей в бюджет, пеней, штрафов) ведется по кодам, уполномоченным органом, в соответствии с приказом Министра финансов Республики Казахстан от 27 февраля 2018 года № 306 "Об утверждении Правил ведения лицевого счета налогоплательщика, исчисления сальдо расчетов в лицевом счете налогоплательщика по налогам, платежам в бюджет, социальным платежам, штрафам, пени, формирования сведения об отсутствии (наличии) задолженности, учет по которым ведется в органе государственных доходов, а также оказания государственной услуги "Проведение зачетов и возвратов налогов, платежей в бюджет, пени, штрафов" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан под № 16601) в информационной системе "Централизованный унифицированный лицевой счет" и в интегрированной налоговой информационной системе (далее – ИНИС).

26. В бухгалтерских книгах до начала записей нумеруются все страницы (листы), при ведении бухгалтерского учета посредством информационной системы все страницы (листы) книг учета автоматически нумеруются. На последней странице листа за подписью главного бухгалтера делается надпись: "В настоящей книге всего пронумеровано ___ страниц (листов)". Кассовая книга форма КО-4 и форма 440 Форм бухгалтерской документации прошнурованы и опечатаны гербовой печатью, а количество листов в формах КО-4 и 440 Форм бухгалтерской документации заверено подписями руководителя государственного учреждения и главного бухгалтера.

На каждой книге надписывается наименование государственного учреждения, централизованной бухгалтерии и год, на который книга открыта. В книге имеется оглавление открытых в ней субсчетов. При переносе записей на другую страницу книги в оглавлении по данному субсчету делается отметка о переносе записи с указанием номеров новых страниц.

Книги бухгалтерского учета при наличии в них по истечении года свободных листов используются для записи операций следующего года. В этих случаях книги сдаются в архив один раз в 2 (два) года.

Карточки (кроме карточек по активам) регистрируются в реестре карточек формы 279 Форм бухгалтерской документации, который ведется для каждого счета отдельно. Карточки для учета активов регистрируются в описи инвентарных карточек по учету долгосрочных активов формы ДА-10 Форм бухгалтерской документации.

Карточки хранятся в картотеках, в которых они располагаются по субсчетам с подразделением внутри их по материально-ответственным лицам, а в централизованных бухгалтериях и по обслуживаемым государственным учреждениям.

Карточки учета материалов сдаются в архив по номенклатуре дела в подшитом виде вместе с реестром карточек, регистрами и другими бухгалтерскими документами ежегодно или один раз в два года. В такие же сроки сдаются в архив карточки учета активов, выбывших в течение года.

Опись инвентарных карточек по учету долгосрочных активов формы ДА-10 Форм бухгалтерской документации сдается в архив, когда в ней имеются отметки о списании инвентаря по последней инвентарной карточке формы ОС-6, ОС-8 и ОС-9 Форм бухгалтерской документации. При сдаче инвентарных карточек в архив без описи они записываются в отдельной ведомости, в которой указываются номер карточки и название списанного инвентаря, а в централизованных бухгалтериях, кроме того, и наименование обслуживаемого государственного учреждения.

Записи в регистрах бухгалтерского учета производятся с первичных документов не позднее следующего дня после их получения. По окончании каждого месяца в регистрах аналитического учета подсчитываются итоги оборотов и выводятся остатки по субсчетам.

27. Исправление ошибок, обнаруженных в записях бухгалтерского учета за текущий год, производятся в следующем порядке:

1) обнаруженная ошибка за данный отчетный период до момента представления бухгалтерского баланса, не требующая изменения данных мемориального ордера, исправляется путем зачеркивания тонкой чертой неправильных сумм и текста так, чтобы можно было прочитать зачеркнутое и надписывается над зачеркнутым исправленный текст и сумма. Одновременно, здесь же на полях против соответствующей строки за подписью главного бухгалтера делается оговорка "Исправлено";

2) обнаруженная ошибочная запись до момента представления бухгалтерского баланса, вызванная ошибкой в мемориальном ордере, в зависимости от ее характера исправляется дополнительным мемориальным ордером или по способу "Красное сторно". Дополнительные бухгалтерские записи по исправлению ошибок, а также исправления способом "Красное сторно" оформляются мемориальными ордерами, в которых, помимо обычных реквизитов, делается ссылка на номер и дату мемориального ордера, исправляемого данным мемориальным ордером.

Некоторые статьи в финансовой отчетности основываются на расчетных оценках. Процесс определения расчетных оценок основывается на самой последней, доступной и достоверной информации. Расчетная оценка может потребоваться, например, при определении справедливой стоимости финансовых активов или финансовых обязательств, резервов по сомнительным долгам, оценочных обязательств. Результат изменения в расчетных оценках подлежит признанию перспективно и включению в расчет финансовых результатов в текущем периоде, когда произошло изменение, если оно влияет только на данный период или периоде, когда произошло изменение, и в будущих периодах при наличии на них влияния.

28. Для контроля за правильностью бухгалтерских записей по счетам синтетического и аналитического учета составляются оборотные ведомости форм М-44, 285 и 326-ОС, 326-НМА, 326-ИН и 326-БА Форм бухгалтерской документации по каждой группе аналитических счетов, объединяемых соответствующим синтетическим счетом. Итоги оборотов и остатки по каждому аналитическому счету оборотных ведомостей сверяются с итогами оборотов и остатками этих субсчетов книги "Журнал-главная" формы 308 Форм бухгалтерской документации.

Оборотные ведомости, в том числе и по активам, составляются ежемесячно.

Записи в оборотной ведомости форм 326-ОС, 326-НМА, 326-ИН и 326-БА Форм бухгалтерской документации производятся в течение нескольких лет.

29. В новом финансовом году в регистрах бухгалтерского учета по синтетическим и аналитическим счетам записываются суммы остатков на начало года в полном соответствии с бухгалтерским балансом и учетными регистрами за истекший год.

Если администратором бюджетных программ при приемке финансовой отчетности за отчетный финансовый год сделаны исправления, то на основании соответствующего письменного уведомления эти исправления вносятся в регистры бухгалтерского учета данного отчетного финансового года (путем исправления бухгалтерской записи), и в регистры бухгалтерского учета текущего года (путем изменения входящих остатков).

30. По истечении каждого отчетного месяца все мемориальные ордера, мемориальные ордера - накопительные ведомости вместе с относящимися к ним документами подбираются в хронологическом порядке и сброшюровываются. При незначительном количестве документов брошюровка производится за три месяца в одну папку. На обложке надписываются наименование государственного учреждения или централизованной бухгалтерии, название и порядковый номер папки, дела, отчетный период год и месяц, начальный и последний номера мемориальных ордеров, количество листов в деле.

В случаях приобретения товаров, выполнения работ, оказания услуг – документы являющиеся основанием для проведения расходов по обязательствам государственного учреждения как с применением норм законодательства Республики Казахстан о государственных закупках, так и без них (гражданско-правовые сделки на приобретение товаров (работ, услуг), счет к оплате, счета-фактуры, акты выполненных работ или другие документы, установленные Правилами исполнения бюджета и его кассового обслуживания, утвержденными центральным уполномоченным органом по исполнению бюджета (далее – Правила исполнения бюджета), пронумеровываются, прошнуровываются и сброшюровываются в номенклатурные дела в хронологическом порядке.

31. Государственные учреждения хранят первичные документы, регистры бухгалтерского учета на бумажных и (или) электронных носителях, финансовую отчетность, программы электронной обработки учетных данных в течение периода, установленного Законом Республики Казахстан "О Национальном архивном фонде и архивах".

32. Сохранность первичных документов, регистров бухгалтерского учета, финансовой отчетности, оформление и передачу их в архив обеспечивает главный бухгалтер государственного учреждения.

Первичные документы, регистры бухгалтерского учета, финансовая отчетность до передачи их в архив хранятся в бухгалтерии в специальных помещениях или закрывающихся шкафах под ответственность лиц, уполномоченных главным бухгалтером.

В бухгалтерском архиве государственного учреждения дела хранятся в течение сроков, установленных номенклатурой дел. По истечении сроков хранения дела сдаются в соответствующий государственный архив. Документы, удостоверяющие сдачу дел в архив, хранятся постоянно в бухгалтерской службе.

33. В случае пропажи или уничтожения первичных документов руководитель государственного учреждения назначает приказом комиссию по служебному расследованию причин пропажи или уничтожения, с привлечением представителей следственных органов, охраны и государственного пожарного надзора.

Результаты работы комиссии оформляются актом (произвольной формы), подписываются членами комиссии и утверждается руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом.

Глава 3. Принципы и основные качественные характеристики бухгалтерского учета и составления финансовой отчетности

34. Принципами ведения бухгалтерского учета и составления финансовой отчетности являются начисление и непрерывность деятельности.

Принцип начисления обеспечивается признанием результатов операций по факту их совершения независимо от времени оплаты.

Принцип непрерывности деятельности означает, что государственное учреждение имеет намерение работать в обозримом будущем, не будет необходимости ликвидации или существенного сокращения масштабов деятельности.

35. Основными качественными характеристиками финансовой отчетности являются понятность, уместность, достоверное представление, сопоставимость, своевременность и проверяемость.

36. Операции и события регистрируются в учетной документации и признаются в финансовых отчетах тех периодов, к которым они относятся.

37. Элементами финансовой отчетности, связанными с оценкой финансового положения, являются активы, обязательства и капитал.

Элементами, непосредственно связанными с измерениями результатов деятельности в отчете о результатах финансовой деятельности, являются доходы и расходы.

38. К активам относятся ресурсы, контролируемые государственным учреждением в результате прошлых событий, от которых ожидается получение будущих экономических выгод или сервисного потенциала.

Будущие экономические выгоды, заключенные в активе, поступают различными путями. Актив используется отдельно или в сочетании с другими активами при производстве товаров и оказании услуг, обменен на другие активы, использован для погашения обязательства. Активы, которые используются для производства товаров и оказания услуг, но непосредственно не обеспечивают чистых поступлений денежных средств, обозначают как сервисный потенциал.

Актив классифицируется как оборотный (краткосрочный), в случае если он соответствует любым из следующих критериев:

предполагается его реализация или продажа или он предназначен для потребления в ходе нормального операционного цикла;

он предназначен для целей торговли;

предполагается его реализация в течение 12 (двенадцати) месяцев после отчетной даты; или это денежные средства или денежные эквиваленты, если только его обмен или использование для расчета по обязательству не запрещено, по крайней мере, на 12 (двенадцати) месяцев после отчетной даты.

Все прочие активы классифицируются как долгосрочные (внеоборотные).

39. Существующая обязанность государственного учреждения, возникающая из прошлых событий, урегулирование которой приведет к выбытию ресурсов, содержащих экономические выгоды или сервисный потенциал является обязательством.

Урегулирование существующего обязательства обычно связано с оттоком из государственного учреждения ресурсов, содержащих экономическую выгоду, ради удовлетворения требований другой стороны. Урегулирование существующего обязательства может осуществляться выплатой денежных средств, передачей других активов, предоставлением услуг либо заменой одного обязательства другим.

Обязательство также погашается другими средствами, такими как отказ или утрата кредитором своих прав.

Обязательство классифицируется как краткосрочное, когда оно удовлетворяет любым из следующих критериев:

его погашение предполагается произвести в пределах обычного операционного цикла;

оно предназначено для целей торговли;

оно погашается в пределах 12 (двенадцати) месяцев после отчетной даты;

субъект не обладает безусловным правом отсрочить погашение обязательства, по крайней мере, на 12 (двенадцати) месяцев после отчетной даты.

Все прочие обязательства классифицируются как долгосрочные.

40. Порядок выпуска и обращения векселей регулируется Законом Республики Казахстан "О вексельном обращении в Республике Казахстан".

Вексельное обязательство возникает с момента передачи надлежащим образом оформленного векселя векселедателем.

Государственное учреждение обязательство по выданным простым векселям отражает бухгалтерской записью по дебету счета 7460 "Прочие расходы" и кредиту счета 3030 "Прочие краткосрочные финансовые обязательства", 4030 "Прочие долгосрочные финансовые обязательства".

Начисление вознаграждения по простым векселям отражается корреспонденцией по дебету счета

7310 "Расходы по вознаграждениям" и по кредиту счета 3250 "Краткосрочные вознаграждения к выплате".

Погашение основного долга по простому векселю производится записью: по дебету счета 3030 "Прочие краткосрочные финансовые обязательства", 4030 "Прочие долгосрочные финансовые обязательства" и кредиту соответствующего субсчета счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

41. Чистыми активами/капиталом является доля в активах, остающаяся после вычета всех обязательств.

Чистые активы/капитал отражают величину остатка в отчете о финансовом положении (активы минус обязательства) и являются положительными или отрицательными.

42. Статья, отвечающая определению элемента финансовой отчетности, признается как актив, если:

1) существует вероятность того, что любая будущая экономическая выгода или сервисный потенциал, связанные со статьей, будут получены;

2) фактические затраты на приобретение или стоимость объекта надежно измеряются.

43. Взаимосвязь между элементами финансовой отчетности означает, что статья, отвечающая определению и критериям признания для конкретного элемента, например актива, автоматически требует признания другого элемента, например, дохода или обязательства.

44. Отчетным периодом для годовой финансовой отчетности является финансовый год. Первый отчетный год для вновь созданного государственного учреждения начинается с момента его государственной регистрации по 31 декабря того же года включительно.

45. Финансовая отчетность представляется в национальной валюте Республики Казахстан.

Составление и представление финансовой отчетности государственными учреждениями осуществляется в соответствии с формами, периодичностью и Правил составления и представления финансовой отчетности, утвержденными центральным уполномоченным органом по исполнению бюджета.

Раздел 2. Общие учетные принципы

Глава 4. Порядок учета денежных средств и их эквивалентов

46. Государственным учреждением расходные операции осуществляются за счет бюджетных средств по спецификам экономической классификации расходов в пределах индивидуального плана финансирования по платежам на текущий финансовый год.

Использование бюджетных средств осуществляется строго по целевому назначению. Не использованные до конца 31 декабря текущего финансового года включительно остатки плановых назначений аннулируются.

47. Информация о потоках денежных средств за отчетный период представляется в отчете о движении денежных средств государственного учреждения с разбивкой на потоки от операционной, инвестиционной и финансовой деятельности.

48. Для учета операций с денежными средствами и их эквивалентами используются счета подраздела "Денежные средства и их эквиваленты" Плана счетов:

1010 "Денежные средства в кассе";

1020 "Текущий счет государственного учреждения";

1030 "Расчетный счет";

1040 "КСН для учета поступлений и расчетов";

1050 "Счет в иностранной валюте";

1060 "Специальный счет";

1070 "Прочие денежные средства";

1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета";

1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

49. Получение государственным учреждением наличных денег через банки второго уровня или организации, имеющие лицензию Национального Банка Республики Казахстан на соответствующие виды банковских операций, производится в порядке, определенном Правилами исполнения бюджета.

50. При получении наличных денег по чеку органа государственного казначейства производится запись: дебет счета 1010 "Денежные средства в кассе", кредит счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность".

51. Выдача наличных денежных средств в подотчет отражается записью: дебет субсчета 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам", 1263 "Краткосрочная дебиторская задолженность прочих подотчетных лиц" и кредит счета 1010 "Денежные средства в кассе".

52. Выявленные суммы недостач денежных средств в кассе государственного учреждения, отнесенные за счет виновных лиц, отражаются по дебету счета 1262 "Краткосрочная дебиторская задолженность по другим видам расчетов с работниками" и кредиту счета 1010 "Денежные средства в кассе".

Поступление сумм в кассу государственного учреждения в погашение недостач отражается по дебету счета 1010 "Денежные средства в кассе", и кредиту счетов 1262 "Краткосрочная дебиторская задолженность по другим видам расчетов с работниками", 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность".

53. Выявленные суммы излишков денежных средств в кассе государственного учреждения являются доходом бюджета и отражаются по дебету счета 1010 "Денежные средства в кассе" и кредиту счета 6360 "Прочие доходы", одновременно дебетуется счет 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом", кредитуется субсчет 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям". Перечисление денежных средств в бюджет отражается по дебету субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредиту счета 1010 "Денежные средства в кассе".

54. Перечень специфик экономической классификации расходов и лимитов, по которым допускается осуществление расчетов с применением корпоративной платежной карточки определен Правил исполнения бюджета и его кассового обслуживания, утвержденных центральным уполномоченным органом по исполнению бюджета.

На сумму пополнения текущего счета государственного учреждения дебетуется субсчет 1020 "Текущий счет государственного учреждения" и кредитуются соответствующие субсчета счетов 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета" или 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", 1040 "КСН для учета поступлений и расчетов".

На сумму денег, снятых уполномоченным лицом государственного учреждения по ведению кассовых операций (подотчетным лицом) с текущего счета, производится запись по дебету 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам" и кредиту субсчета 1020 "Текущий счет государственного учреждения". На сумму денег, внесенных в кассу производится: дебет 1010 "Денежные средства в кассе" и кредит 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам".

55. На счете 1030 "Расчетный счет" осуществляется учет бюджетных средств, полученных загранучреждениями Республики Казахстан от Министерства иностранных дел Республики Казахстан и другими организациями.

Поступившие суммы отражаются записью дебет счета 1030 "Расчетный счет" и кредит счета 6010 "Доходы от финансирования текущей деятельности".

Перечисления, произведенные загранучреждениями отражаются по дебету соответствующих субсчетов счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам", субсчетов 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность" и 1410 "Краткосрочные авансы выданные" и кредиту субсчета 1030 "Расчетный счет".

56. На субсчете 1041 "КСН благотворительной помощи" учитываются поступление и расходование денег от филантропической деятельности и (или) спонсорской деятельности, и (или) меценатской деятельности для государственных учреждений, получаемой ими в соответствии с бюджетным законодательством Республики Казахстан.

На поступившие суммы от филантропической деятельности и (или) спонсорской деятельности, и (или) меценатской помощи и (или) деятельности по оказанию поддержки малой родине дебетуется субсчет 1041 "КСН благотворительной помощи" и кредитуется субсчет 6050 "Доходы от благотворительной помощи".

При перечислении средств от филантропической деятельности и (или) спонсорской деятельности, и (или) меценатской помощи и (или) деятельности по оказанию поддержки малой родине поставщикам за приобретаемые товары (работы, услуги) производится запись по дебету субсчета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и по кредиту субсчета 1041 "КСН благотворительной помощи".

57. На субсчете 1042 "КСН платных услуг" учитывается поступление и расходование денег, получаемых от реализации товаров (работ, услуг), остающихся в распоряжении государственного учреждения и используемых в соответствии с Бюджетным кодексом Республики Казахстан.

Поступившие на КСН платных услуг суммы записываются по дебету субсчета 1042 "КСН платных услуг" и кредиту соответствующих субсчетов счетов 1230 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков".

По кредиту субсчета 1042 "КСН платных услуг" отражаются суммы, оплаченные с КСН платных услуг путем безналичных расчетов, и наличные суммы, снятые и оприходованные в кассу государственного учреждения. При этом дебетуются соответствующие субсчета счетов 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам", 3270 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность", 1010 "Денежные средства в кассе", 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам".

Суммы, перечисленные с КСН платных услуг в доход бюджета, относятся в дебет субсчетов счета 3130 "Краткосрочная кредиторская задолженность по расчетам с бюджетом".

58. На субсчете 1043 "КСН временного размещения денег" учитывается движение денег, передаваемых государственному учреждению в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан физическими и (или) юридическими лицами на условиях их возвратности либо перечисления при наступлении определенных условий в соответствующий бюджет или третьим лицам.

Поступление денежных средств на КСН временного размещения денег отражается по дебету субсчета 1043 "КСН временного размещения денег" и кредиту субсчета 3271 "Краткосрочная кредиторская задолженность по деньгам временного размещения".

При возврате денежных средств физическим или юридическим лицам, либо передаче денежных средств соответствующему республиканскому или местным бюджетам производится запись по кредиту субсчета 1043 "КСН временного размещения денег" и дебету субсчета 3271 "Краткосрочная кредиторская задолженность по деньгам временного размещения".

Кроме того, на субсчете 1043 "КСН временного размещения денег" отражаются деньги, поступившие за выполненные работы осужденными исправительных учреждений, пенсионные выплаты и пособия лиц, проживающих в медико-социальных учреждениях (организациях) для лиц с психоневрологическими заболеваниями и находящимся на полном государственном обеспечении, решением суда недееспособными и нуждающимися в опеке.

59. На субсчете 1045 "КСН целевого финансирования" учитываются зачисленные бюджетные средства и их использование на проведение особых расходов (счет целевого финансирования).

60. На субсчете 1046 "КСН республиканского бюджета" учитывается движение денежных средств республиканского бюджета.

61. На субсчете 1047 "КСН местных бюджетов" учитывается движение денежных средств местного бюджета.

62. На субсчете 1046 "КСН республиканского бюджета" учитываются зачисления поступлений в республиканский бюджет, на субсчете 1047 "КСН местных бюджетов" поступлений в местные бюджеты.

Налоговые, неналоговые поступления в бюджет отражаются по дебету субсчетов 1046 "КСН республиканского бюджета", 1047 "КСН местных бюджетов" и кредиту субсчетов 1292 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет", 1293 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по неналоговым поступлениям в бюджет", 1294 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам от реализации основного капитала", 1295 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам от реализации финансовых активов государства".

При возврате плательщикам излишне уплаченных сумм из бюджета производится запись по дебету субсчетов 3281 "Краткосрочная кредиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет", 3282 "Краткосрочная кредиторская задолженность по оплате НДС", 3283 "Краткосрочная кредиторская задолженность по возврату НДС", 3284 Краткосрочная кредиторская задолженность по расчетам с плательщиками по неналоговым поступлениям в бюджет" и кредиту субсчетов 1046 "КСН республиканского бюджета", 1047 "КСН местных бюджетов".

63. На счете 1050 "Счет в иностранной валюте" ведется учет валютных операций, отраженных в бухгалтерском учете государственного учреждения в соответствии с положениями главы 19 "Влияние изменений валютных курсов" настоящих Правил.

Порядок совершения и оформления операций по счетам в иностранной валюте осуществляется в соответствии с Законом Республики Казахстан "О валютном регулировании и валютном контроле".

В бухгалтерском учете движение средств на счетах в иностранной валюте и операции в инвалюте отражаются в валюте Республики Казахстан, полученной путем перерасчета иностранной валюты по рыночному курсу обмена валют, действующему на дату выписки расчетно-денежных документов. Одновременно учет этих операций ведется в валюте расчетов и платежей.

64. При покупке иностранной валюты дебетуется счет 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность" и кредитуются соответствующие субсчета счетов 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", 1040 "КСН для учета поступлений и расчетов" и 1030 "Расчетный счет". Поступление иностранной валюты на счет отражается записью: дебет счетов 1050 "Счет в иностранной валюте", 1030 "Расчетный счет" и кредит счетов 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность" на сумму полученной иностранной валюты и 7140 "Прочие операционные расходы" на сумму комиссионного сбора.

65. При расчетах в иностранной валюте с поставщиками, дебетуются субсчета счетов 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам", 4110 "Долгосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и кредитуется субсчет 1050 "Счет в иностранной валюте".

66. На субсчете 1061 "Специальный счет связанного гранта" учитываются финансовые операции по поступлению и расходованию средств по связанным грантам. Специальный счет открывается для покрытия за счет правительственного связанного гранта доли расходов на приобретение товаров (работ, услуг) в соответствии с соглашением о связанном гранте. При поступлении средств на специальный счет связанного гранта производится запись по дебету субсчета 1061 "Специальный счет связанного гранта" и кредиту счета 6060 "Доходы по грантам". Использование средств на данном счете отражается по кредиту субсчета 1061 "Специальный счет связанного гранта" и дебету соответствующих субсчетов 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам", 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность".

67. На субсчете 1062 "Специальный счет внешнего займа" ведется учет финансовых операций по поступлению и расходованию средств по внешним займам (заемным средствам) администратором бюджетной программы. Специальный счет открывается для покрытия за счет правительственного внешнего займа доли расходов на приобретение товаров (работ, услуг) в соответствии с международным договором займа.

При поступлении средств на специальный счет внешнего займа производится запись в дебет субсчета 1062 "Специальный счет внешнего займа", кредит субсчета 6071 "Доходы от поступления внешнего займа".

68. На субсчете 1071 "Аккредитивы" учитываются суммы аккредитивов, открытых в соответствии с обязательствами государственных учреждений, возникающими перед поставщиками по оплате за поставку активов. При открытии аккредитива дебетуется субсчет 1071 "Аккредитивы" и кредитуются соответствующие субсчета счетов 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

На суммы использованного аккредитива производится запись по кредиту субсчета 1071 "Аккредитивы" и дебету счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

Неиспользованные суммы аккредитива зачисляются на соответствующие бюджетные или текущие счета: дебет субсчетов счетов 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", кредит субсчета 1071 "Аккредитивы".

69. На субсчете 1072 "Денежные документы" учитываются банковский овердрафт и прочие денежные документы.

70. На субсчете 1073 "Денежные средства в пути" учитываются денежные средства, которые числятся в пути.

На данном счете также учитывается движение денежных средств, переведенных на финансирование расходов загранучреждений, но не поступивших на расчетный счет заграничных учреждений, а также перечисленных, но не поступивших денежных средств.

При поступлении на расчетный счет загранучреждения суммы, которая числилась в пути производится запись: дебет субсчета 1030 "Расчетный счет", кредит субсчета 1073 "Денежные средства в пути".

71. На субсчете 1074 "Прочие денежные средства" учитываются прочие денежные средства, не указанные в предыдущих субсчетах.

72. Счет 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета" состоит из следующих субсчетов:

1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования";

1082 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям";

1083 "Плановые назначения на принятие обязательств за счет других бюджетов";

1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам";

1085 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям";

1086 "Плановые назначения на принятие обязательств по операциям, связанным с поступлениями в республиканский бюджет в виде стоимости товаров (работ, услуг) и расходованием их";

1087 "Плановые назначения на принятие обязательств за счет внешних займов и связанных грантов";

1088 "Плановые назначения на принятие обязательств по проектам государственно-частного партнерства".

73. В дебете субсчетов данного счета отражаются суммы плановых назначений на принятие обязательств государственного учреждения, предусмотренных индивидуальным планом финансирования по обязательствам, суммы, внесенные на восстановление кассовых расходов текущего года, в кредите – средства, израсходованные по целевому назначению в соответствии с кодами Единой бюджетной классификации Республики Казахстан, утвержденной центральным уполномоченным органом по бюджетному планированию.

На суммы плановых назначений на принятие обязательств государственного учреждения, предусмотренных индивидуальным планом финансирования по обязательствам, производятся записи:

дебет субсчетов 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1083 "Плановые назначения на принятие обязательств за счет других бюджетов", 1086 "Плановые назначения на принятие обязательств по операциям, связанным с поступлениями в республиканский бюджет в виде стоимости товаров (работ, услуг) и расходованием их" и кредит счета 6010 "Доходы от финансирования текущей деятельности";

дебет субсчета 1082 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям" и кредит счета 6020 "Доходы от финансирования капитальных вложений";

дебет субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам" и кредит счета 6030 "Доходы по трансфертам" (без трансфертов местного самоуправления);

дебет субсчета 1085 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям" и кредит счета 6040 "Доходы от финансирования по выплате субсидий";

дебет субсчета 1087 "Плановые назначения на принятие обязательств за счет внешних займов и связанных грантов" и кредит субсчета 5012 "Финансирование капитальных вложений за счет внешних займов и связанных грантов";

дебет субсчета 1088 "Плановые назначения на принятие обязательств по проектам государственно-частного партнерства" и кредит субсчета 6086 "Доходы от финансирования проектов государственно-частного партнерства".

Суммы, поступившие на восстановление кассовых расходов текущего года, записываются в дебет соответствующих субсчетов счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета" и кредит счетов 1010 "Денежные средства в кассе", 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность", субсчетов счета 1260 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников и прочих подотчетных лиц" и других счетов.

74. При использовании средств на основании первичных документов суммы по счетам к оплате записываются в дебет счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и других счетов, кредит соответствующих субсчетов счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", счета 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", других счетов денежных средств.

75. На сумму перечисленных целевых трансфертов администраторами бюджетных программ вышестоящего бюджета на основании счета к оплате производится запись дебет субсчетов 1212 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым текущим трансфертам", 1213 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым трансфертам на развитие", кредит субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам".

При перечислении трансфертов общего характера уполномоченному органу по исполнению соответствующего бюджета производится запись по дебету счета 7240 "Расходы по трансфертам общего характера и кредиту субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам".

Списание произведенных расходов за счет средств полученных целевых трансфертов осуществляется на основании отчетов местных исполнительных органов записью дебет счета 7210 "Расходы по трансфертам", кредит соответствующих субсчетов счета 1210 "Краткосрочная дебиторская задолженность по бюджетным выплатам".

Суммы дебиторской задолженности по целевым трансфертам признаются в учете администраторов бюджетных программ с момента перечисления в нижестоящие бюджеты до представления ими отчетов по использованию средств.

76. Остатки по счету 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета" (без внешних займов и связанных грантов) соответствуют остатку средств по коду государственного учреждения.

В конце отчетного года, ранее учтенные в составе доходов суммы финансирования, корректируются на сумму неиспользованных плановых назначений следующей проводкой: дебет счета 6090 "Возврат остатков бюджетных средств" и кредит субсчета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета".

77. В дебете субсчетов счета 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", отражаются суммы плановых назначений на принятие обязательств, а также суммы, внесенные на восстановление кассовых расходов текущего года, а в кредите средства, израсходованные в соответствии с кодами бюджетной классификации по целевому назначению.

На суммы плановых назначений на принятие обязательств государственного учреждения, предусмотренных индивидуальным планом финансирования по обязательствам, производятся записи:

дебет субсчета 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования" и кредит счета 6010 "Доходы от финансирования текущей деятельности";

дебет субсчета 1092 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям" и кредит субсчета 6020 "Доходы от финансирования капитальных вложений";

дебет субсчета 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам" и кредит счета 6030 "Доходы по трансфертам";

дебет субсчета 1094 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям" и кредит счета 6040 "Доходы от финансирования по выплате субсидий";

дебет субсчета 1095 "Плановые назначения на принятие обязательств по операциям, связанным с поступлениями в местный бюджет в виде стоимости товаров (работ, услуг) и расходованием их" и кредит счета 6010 "Доходы от финансирования текущей деятельности".

78. При осуществлении платежей, в соответствии с договорами на приобретение активов и услуг, осуществляются следующие проводки:

дебет субсчета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам", 1410 "Краткосрочные авансы выданные" и кредит соответствующих субсчетов счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", счета 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

79. При поступлении средств на бюджетный счет на восстановление кассовых расходов текущего года производится запись в дебет соответствующего субсчета счета 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета" и кредит счета 1010 "Денежные средства в кассе", 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность", субсчета счета 1260 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников и прочих подотчетных лиц" и другим счетам.

80. Для проверки бухгалтерских записей по счетам 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета" государственным учреждением производится сверка на первое число месяца с органом государственного казначейства ежеквартально в течение 2-х (двух) рабочих дней после окончания месяца, по форме 4-20 "Сводный отчет по расходам".

Для обеспечения контроля за расходованием бюджетных средств государственным учреждением, органом государственного казначейства формируются отчет формы 4-09 "Детали периодических обязательств", отчет формы 4-12 "Детали невыполненных обязательств" и отчет формы 4-20 "Сводный отчет по расходам". Государственные учреждения, обслуживающиеся по ИС "Казначейство-клиент", самостоятельно формируют отчеты 4-09 "Детали периодических обязательств", 4-12 "Детали невыполненных обязательств", 4-20 "Сводный отчет по расходам".

Для обеспечения контроля за зачислением поступлений на КСН республиканского и местных бюджетов соответствующим структурным подразделением уполномоченного органа по исполнению бюджета формируются в ИС "Казначейство-клиент" формы отчетов 2-14 "Отчет по сбору поступлений за месяц" и 2-43 "Поступления по коду классификации бюджета" согласно Правил исполнения бюджета и другие формы отчетности по поступлениям в подсистеме АЦ ИАИС "е-Минфин" АЦ Компонент "Формирование отчетности и статистики по государственным финансам, анализ исполнения бюджетов, подготовка аналитических материалов".

81. Приказом руководителя государственного учреждения назначается кассир, с которым заключается письменный договор о его полной материальной ответственности за сохранность всех принятых им ценностей, а также за ущерб, причиненный государственному учреждению, как в результате его умышленных действий, так и в результате небрежного или недобросовестного отношения к своим обязанностям.

В государственных учреждениях с малой численностью работающих, не имеющих в штате кассира, обязанности кассира могут исполняться другим работником по письменному распоряжению руководителя государственного учреждения с заключением договора о его полной материальной ответственности.

82. При приеме банкнот и монет кассир руководствуется Правилами определения платежности банкнот и монет национальной валюты Республики Казахстан, утвержденными постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 230 "Об утверждении Правил определения платежности банкнот и монет национальной валюты Республики Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 16120).

Для получения наличных денег по чеку банка кассир приобретает чековую книжку в банке. Порядок заключения и обязательные условия договора об использовании чеков устанавливаются банковским законодательством Республики Казахстан. Чековая книжка регистрируется в приходно-расходной книге по учету бланков строгой отчетности по форме 448 Форм бухгалтерской документации. Использование чеков государственными учреждениями обеспечивается с соблюдением последовательности номеров бланков чеков, при этом чековая книжка не выносится за пределы кассы государственного учреждения.

Использование чеков государственными учреждениями обеспечивается с соблюдением последовательности номеров бланков чеков, при этом чековая книжка не выносится за пределы кассы государственного учреждения.

На оборотной стороне корешка чековой книжки делается запись об оприходовании наличных денег в кассу с указанием номера и даты приходного ордера за подписью главного бухгалтера или лица его заменяющего.

83. Кассир не передоверяет выполнение порученной ему работы другим лицам.

В случае необходимости временной замены кассира исполнение обязанностей на основании приказа руководителя государственного учреждения возлагается на другого работника с заключением договора о полной материальной ответственности.

В случае внезапного оставления кассиром работы (болезнь и другие причины) находящиеся у него в подотчете наличные деньги немедленно пересчитываются лицом, которому они передаются, в присутствии комиссии из лиц, назначенных руководителем государственного учреждения, при его отсутствии лицом, его заменяющим. О результатах пересчета и передачи ценностей составляется акт за подписями указанных лиц.

Руководители, главные бухгалтеры и другие работники, пользующиеся правом подписи кассовых документов, не могут исполнять обязанности кассира.

84. Учет кассовых операций в государственных учреждениях ведется в кассовой книге по форме КО-4 или по форме 440 Форм бухгалтерской документации, если в государственном учреждении имеются денежные операции по бюджетному счету, по КСН платных услуг, по КСН благотворительной помощи, по КСН целевого финансирования.

Полученная в банке наличность приходуется в кассу государственного учреждения в тот же день по приходному кассовому ордеру по форме № КО-1 Форм бухгалтерской документации. Приходные и расходные кассовые ордера до передачи в кассу регистрируются бухгалтерией в журнале регистрации приходных и расходных кассовых документов в форме № КО-3а Форм бухгалтерской документации.

Прием наличных денег кассами государственных учреждений производится по приходным кассовым ордерам, подписанным главным бухгалтером, или лицом, им уполномоченным, с выдачей квитанции за подписями последних и кассира, заверенной печатью (штампом) кассира.

85. Государственные учреждения хранят в кассах наличные деньги, полученные как по чеку, так и путем применения корпоративной платежной карточки банка не более трех рабочих дней, не включая день получения денег в обслуживающем банке, за исключением денежных средств, предусмотренных на осуществление разведывательной, контрразведывательной, оперативно-розыскной деятельности.

Принятые государственным учреждением в кассу наличные деньги, не позднее трех рабочих дней со дня их приема, за исключением денежных средств, предусмотренных на осуществление разведывательной, контрразведывательной, оперативно-розыскной деятельности, сдаются в банк, для зачисления на соответствующие контрольные счета наличности.

Использование денег без предварительной сдачи их на соответствующие контрольные счета наличности не допускается.

Остатки наличных денег в кассе государственного учреждения на 31 декабря отчетного года сдаются в банк.

86. Выдача наличных денег из касс государственных учреждений производится по расходным кассовым ордерам (форма КО-2 Форм бухгалтерской документации) или платежным (расчетно-платежным) ведомостям по форме 49 и форме 389 Форм бухгалтерской документации (далее – ведомости), с наложением на этих документах штампа с реквизитами расходного кассового ордера.

В централизованных бухгалтериях, обслуживающих государственные учреждения, на общую сумму выданной заработной платы составляется один расходный кассовый ордер, дата и номер которого проставляется на каждой ведомости.

При выдаче денег по расходному кассовому ордеру отдельному лицу или по ведомости кассир требует предъявления документа, удостоверяющего личность получателя, записывает наименование и номер документа, кем и когда он выдан.

Получатель денег расписывается в получении наличных денег собственноручно шариковой ручкой с указанием полученной суммы прописью. При получении наличных денег по ведомости сумма прописью не указывается.

87. Выдача наличных денег лицам, не состоящим в штатной численности государственного учреждения, производится по расходным кассовым ордерам, выписываемым отдельно на каждое лицо, или по отдельной ведомости на основании заключенных договоров или приказа руководителя государственного учреждения.

Выдачу наличных денег кассир производит только лицу, указанному в расходном кассовом ордере или ведомости. Если выдача денег производится по доверенности, то в тексте ордера после фамилии, имени и отчества (при его наличии) получателя денег указываются фамилия, имя и отчество лица, которому доверено получение денег. Если выдача денег производится по ведомости, перед распиской в получении денег кассир производит запись: "по доверенности". Доверенность остается у кассира и прикрепляется к расходному кассовому ордеру или ведомости.

На титульном (заглавном) листе ведомости производится разрешительная надпись о выдаче наличных денег, за подписями руководителя и главного бухгалтера государственного учреждения или лиц, их заменяющих, с указанием сроков выдачи наличных денег и суммы прописью.

88. Разовые выдачи наличных денег на заработную плату отдельным лицам производятся по расходным кассовым ордерам.

Записи в кассовую книгу производятся кассиром сразу же после получения или выдачи денег по каждому кассовому ордеру или ведомости.

Ежедневно, в конце рабочего дня, кассир подсчитывает итоги операций за день, выводит остаток денег в кассе на следующее число и передает в бухгалтерию в качестве отчета кассира второй отрывной лист (копию записей в кассовой книге за день) вместе с приходными и расходными документами под расписку в кассовой книге. Одновременно кассир сверяет остаток наличных денег в кассе с фактическим наличием денег.

89. По истечении отчетного месяца в целях отражения на счетах бухгалтерского учета всех осуществляемых операций и составления в установленные сроки бухгалтерской отчетности:

1) в ведомости против фамилий лиц, которым не произведены выплаты, проставляется штамп или делается отметка от руки "Депонировано";

2) в конце ведомости делается надпись о фактически выплаченной сумме и о неполученной сумме, подлежащей депонированию, эти суммы, сверяются с общим итогом по ведомости и скрепляются подписью кассира;

3) фактически выплаченная сумма записывается в кассовую книгу и на ведомости проставляется штамп: "Расходный кассовый ордер № __".

Бухгалтерская служба проверяет отметки кассира в ведомостях и подсчет выданных и депонированных по ним сумм.

Депонированные суммы сдаются в банк, и на сданные суммы составляется один общий расходный кассовый ордер, служащий основанием для выписки объявления на взнос наличных денег с обязательным указанием кода бюджетной классификации.

90. Каждое государственное учреждение ведет только одну кассовую книгу, которая пронумерована, прошнурована и опечатана сургучной или мастичной печатью. Количество листов в кассовой книге заверяется подписями руководителя, главного бухгалтера или лица, возглавляющего подразделение, обеспечивающее бухгалтерский учет данного государственного учреждения.

Записи в кассовой книге ведутся в 2-х (двух) экземплярах через копировальную бумагу. Вторые экземпляры листов отрываются и служат отчетом кассира. Первые экземпляры листов остаются в кассовой книге. Первые и вторые экземпляры листов нумеруются одинаковыми номерами.

Подчистки и неоговоренные исправления в кассовой книге не допускаются. Исправление ошибки в кассовой книге оговорено надписью "Исправлено" и подтверждено подписями кассира и главного бухгалтера государственного учреждения или лиц, их заменяющих с указанием даты исправления.

91. При получении приходных и расходных кассовых ордеров или ведомости кассир проверяет:

1) наличие и подлинность на документах подписи главного бухгалтера, а на расходном кассовом ордере или ведомости-подписи руководителя государственного учреждения или лиц, ими уполномоченных;

2) правильность оформления документов;

3) наличие перечисленных в документах приложений.

В случае несоблюдения хотя бы одного из этих требований кассир незамедлительно возвращает документы в бухгалтерскую службу для надлежащего оформления.

Приходные и расходные кассовые ордера или ведомости вместе с приложениями подлежат обязательному проставлению штампа "Получено" или "Оплачено" и подписи с указанием числа, месяца, года.

92. Выдача наличных денег из кассы, не подтвержденная росписью получателя в расходном кассовом ордере или ведомости, в оправдание остатка наличных денег в кассе не принимается. Эта сумма считается недостачей и взыскивается с кассира с его согласия. Наличные деньги, не оправданные приходными кассовыми ордерами, считаются излишком кассы и зачисляются в доход соответствующего бюджета по кодам бюджетной классификации поступлений 204113 "Прочие штрафы, пени, санкции, взыскания, налагаемые государственными учреждениями, финансируемыми из республиканского бюджета, за исключением поступлений от организаций нефтяного сектора и в Фонд компенсации потерпевшим", 204114 "Прочие штрафы, пени, санкции, взыскания, налагаемые государственными учреждениями, финансируемыми из местного бюджета".

93. Для контроля за учетом целевого использования наличных денег государственные учреждения ведут книгу контроля использования наличных денег по целевому назначению по форме 453 Форм бухгалтерской документации (далее – 453) для бюджетных денег, и книгу контроля использования наличных денег по целевому назначению, поступивших от платных услуг, благотворительной помощи, временного размещения денег, по местному самоуправлению, целевому финансированию по форме 454 Альбома (далее – 454).

Контроль за правильным ведением кассовой книги и книг контроля по формам 453 и 454 возлагается на главного бухгалтера или лицо, возглавляющее подразделение, обеспечивающее ведение бухгалтерского учета в государственном учреждении.

Допускается использование бланков кассовых документов, заполненных с использованием компьютерных систем при условии наличия в них реквизитов предусмотренных Альбомом форм.

94. Каждое государственное учреждение для осуществления расчетов наличными деньгами имеет кассу. Двери в кассу во время совершения операций запираются с внутренней стороны. Лица, не имеющие отношения к ее работе, в помещение кассы не допускаются. В каждом государственном учреждении составляется список лиц, имеющих доступ в кассу, который подписывается руководителем, при его отсутствии лицом, его заменяющим, и главным бухгалтером.

Руководитель государственного учреждения, при его отсутствии лицо, его заменяющее, обеспечивает условиями для сохранности наличных денег при их хранении и транспортировке.

95. Все наличные деньги, чековые книжки, приходно-расходные книги по учету бланков строгой отчетности и кассовая книга в государственном учреждении хранятся в сейфах или несгораемых металлических шкафах, которые по окончании работы кассы закрываются ключом и опечатываются сургучной печатью кассиром.

Ключи от сейфов и металлических шкафов, а также печати хранятся у кассира. Кассир не оставляет их в условленных местах, не передает посторонним лицам, не изготавливает неучтенные дубликаты.

Учтенные дубликаты ключей в опечатанных пакетах, шкатулках и других упаковках хранятся у руководителя государственного учреждения. Не реже одного раза в квартал проводится их комиссионная проверка. При обнаружении утраты ключа руководитель государственного учреждения сообщает о происшествии в органы внутренних дел и принимает меры к немедленной замене замка металлического шкафа.

Хранение в кассе наличных денег и других ценностей, не принадлежащих данному государственному учреждению, не допускается.

96. Перед открытием помещения кассы и металлических шкафов кассир проверяет сохранность замков, дверей, оконных решеток, печатей на дверях, исправность охранной сигнализации.

В случае повреждения или снятия печати, поломки замков, дверей и решеток кассир немедленно докладывает об этом руководителю государственного учреждения, который сообщает о происшествии в органы внутренних дел и принимает меры к охране кассы до прибытия сотрудников органов внутренних дел.

Руководитель, главный бухгалтер или лица, их заменяющие, а также кассир после получения разрешения органов внутренних дел производят проверку наличия денег и других ценностей, хранящихся в кассе. Проверка производится до начала кассовых операций. О результатах проверки составляется акт в трех экземплярах, который подписывается всеми участвующими в проверке лицами. Первый экземпляр акта передается в органы внутренних дел, второй – администратору бюджетных программ, третий – остается у государственного учреждения.

97. Инвентаризация кассы проводится в соответствии с Правилами проведения инвентаризации в государственных учреждениях, утвержденными приказом Министра финансов Республики Казахстан от 16 апреля 2025 года № 169 "Об утверждении Правил проведения инвентаризации в государственных учреждениях".

По результатам инвентаризации кассы составляется Акт инвентаризации наличия денег.

98. Аналитический учет плановых назначений и оплаченных обязательств ведется на карточках аналитического учета по форме 294-а Форм бухгалтерской документации по каждой программе, подпрограмме с выделением плановых назначений и оплаченных обязательств по спецификам. В карточках подсчитываются итоги за месяц и с начала года.

99. Аналитический учет целевого использования бюджетных денежных средств по счету 1020 "Текущий счет государственного учреждения" с применением корпоративной платежной карточки ведется в книге по форме 453 Форм бухгалтерской документации.

100. Аналитический учет по субсчету 1030 "Расчетный счет" ведется на карточках форма 292-а Форм бухгалтерской документации.

101. Учет операций по движению денежных средств по субсчету 1041 "КСН благотворительной помощи" ведется в накопительной ведомости по форме 381 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 3) на основании форм 5-20 "Выписка с контрольного счета наличности", 5-15 "Ежедневная выписка по проведенным платежам государственного учреждения" и приложенным к ним документам. Аналитический учет по субсчету 1041 "КСН благотворительной помощи" по отдельным видам филантропической деятельности и (или) спонсорской деятельности, и (или) меценатской деятельности, и (или) деятельности по оказанию поддержки малой родине ведется на карточках форма 292-а Форм бухгалтерской документации (в книге форма 292 Форм бухгалтерской документации).

Учет операций по движению денежных средств по субсчету 1042 "КСН платных услуг" ведется в накопительной ведомости по форме 381 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 3) на основании форм 5-33 "Отчет об остатках на КСН платных услуг", 5-15 "Ежедневная выписка по проведенным платежам государственного учреждения" и приложенным к ним документам.

Учет операций по движению денежных средств по субсчету 1043 "КСН временного размещения" ведется в накопительной ведомости по форме 381 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 3) на основании форм 5-20 "Выписка с контрольного счета наличности", 5-15 "Ежедневная выписка по проведенным платежам государственного учреждения" и приложенным к ним документам. Аналитический учет по субсчету 1043 "КСН временного размещения денег" ведется на карточках по форме 292-а Форм бухгалтерской документации (в книге по форме 292 Форм бухгалтерской документации).

102. Учет операций по движению денежных средств по субсчету 1050 "Счет в иностранной валюте" ведется в тенге в накопительной ведомости форме 381 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 3), а аналитический учет операций на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации или в книге формы 292 Форм бухгалтерской документации.

103. Учет операций по движению связанных грантов субсчет 1061 "Специальный счет связанного гранта" ведется в накопительной ведомости форма 381 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 3). Аналитический учет по субсчету 1061 "Специальный счет связанного гранта" ведется на карточках формы 294-а Форм бухгалтерской документации.

104. Учет операций по движению средств внешних займов субсчета 1062 "Специальный счет внешнего займа" ведется в накопительной ведомости форма 381 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 3). Записи производятся на основании выписки по счету банка второго уровня и приложенных к ним документов. Аналитический учет по субсчету 1062 "Специальный счет внешнего займа" ведется по кодам бюджетной классификации расходов на карточках форма 294-а Форм бухгалтерской документации.

105. Аналитический учет по субсчету 1071 "Аккредитивы" ведется по каждому открытому аккредитиву на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации (в книге формы 292 Форм бухгалтерской документации).

Аналитический учет денежных документов по каждому виду ведется на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации (в книге формы 292 Форм бухгалтерской документации).

106. Учет операций по движению средств на кодах государственных учреждений ведется в накопительной ведомости по форме 381 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 2). Записи производятся на основании отчетов формы 4-20 "Сводный отчет по расходам" и формы 5-15 "Ежедневная выписка по проведенным платежам государственного учреждения" и приложенных к ним документов. Основанием для записи по возврату платежей текущего финансового года является платежное поручение по форме 2-38 и отчет формы 5-17 "Реестр восстановлений и переносов", представленное органом государственного казначейства. Основанием для записи по возврату платежей прошлых лет является платежное поручение по форме 2-38, представленное органом государственного казначейства, а по перечислению в доход местного бюджета суммы возврата дебиторской задолженности прошлых лет – платежное поручение органа государственного казначейства.

Аналитический учет плановых назначений и оплаченных обязательств в централизованных бухгалтериях ведется в разрезе программ и подпрограмм на карточках аналитического учета формы 294-а Форм бухгалтерской документации. Итоги в карточках формы 294-а Форм бухгалтерской документации подсчитываются за месяц и с начала года.

В государственных учреждениях, осуществляющих учет исполнения индивидуальных планов финансирования по обязательствам и платежам самостоятельно, и в централизованных бухгалтериях при составлении индивидуальных планов финансирования по обязательствам и платежам по государственным учреждениям аналитический учет плановых назначений на принятие обязательств, оплаченных обязательств ведется в книге учета плановых назначений и расходов форма 294 Форм бухгалтерской документации по программам, подпрограммам и спецификам бюджетной классификации. Записи производятся по каждому документу, поступившему за день.

Глава 5. Порядок учета финансовых инвестиций и финансовых обязательств

107. Для учета операций по финансовым инвестициям предназначены следующие счета:

1110 "Краткосрочные займы предоставленные";

1120 "Краткосрочные финансовые инвестиции";

1130 "Резерв на обесценение краткосрочных финансовых инвестиций";

2110 "Долгосрочные займы предоставленные";

2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции";

2130 "Резерв на обесценение долгосрочных финансовых инвестиций".

108. Для учета операций с финансовыми обязательствами предназначены следующие счета:

3010 "Краткосрочные внешние займы полученные";

3020 "Краткосрочные внутренние займы полученные";

3030 "Прочие краткосрочные финансовые обязательства";

3040 "Краткосрочные обязательства по проектам государственно-частного партнерства";

4010 "Долгосрочные внешние займы полученные";

4020 "Долгосрочные внутренние займы полученные";

4030 "Прочие долгосрочные финансовые обязательства";

4040 "Долгосрочные обязательства по проектам государственно-частного партнерства".

109. Государственное учреждение осуществляет последующий учет финансовых инвестиций с использованием следующих методов:

финансовые инвестиции в субъекты квазигосударственного сектора:

по себестоимости;

долевого участия;

долгосрочные займы, предоставленные субъектам квазигосударственного сектора – по амортизированной стоимости с применением метода эффективной ставки процента;

финансовые инвестиции в ассоциированные организации или совместные предприятия:

долевого участия;

прочие финансовые инвестиции:

по себестоимости;

по справедливой стоимости;

по амортизированной стоимости.

110. При первоначальном признании финансовые активы и финансовые обязательства оцениваются по справедливой стоимости, увеличенной или уменьшенной, в случае финансового актива или финансового обязательства, не учитываемых по справедливой стоимости через финансовый результат, затраты по сделке, которые напрямую связаны с приобретением или выпуском такого финансового актива или финансового обязательства.

111. При перечислении денежных средств, выделенных администратору бюджетных программ на основании решения Правительства Республики Казахстан, местных исполнительных органов на образование или пополнение уставного капитала субъектов квазигосударственного сектора, администратор бюджетных программ производит запись по дебету счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции" и кредиту субсчетов 1082 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям", 1092 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям".

112. Отражение в бухгалтерском учете передачи основного средства администратором бюджетных программ на образование или пополнение уставного капитала субъектов квазигосударственного сектора производится на основании решений Правительства Республики Казахстан, местных исполнительных органов, уполномоченного органа по распоряжению государственным имуществом.

При передаче, в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственном имуществе, основных средств на образование или пополнение уставного капитала субъектов квазигосударственного сектора (государственных предприятий) по балансовой стоимости администратором бюджетных программ производятся записи:

дебет счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции" и кредит счетов подраздела 2300 "Основные средства" Плана счетов;

на сумму накопленной амортизации:

дебет субсчета 2391 "Накопленная амортизация основных средств" и кредит счетов подраздела 2300 "Основные средства" Плана счетов.

В случае уменьшения финансовых инвестиций в уставный капитал субъектов квазигосударственного сектора (государственных предприятий), путем возврата основных средств, администратором бюджетных программ производится обратная корреспонденция счетов на основании акта приема-передачи.

При передаче, в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственном имуществе, основных средств в качестве имущественного вклада в уставный капитал товариществ с ограниченной ответственностью либо в оплату приобретения акций акционерных обществ администратором бюджетных программ по результатам оценки передаваемых основных средств, произведенных оценщиком в соответствии с Законом Республики Казахстан "Об оценочной деятельности в Республике Казахстан" производятся записи.

Переоценка (дооценка) основных средств:

дебет счета 2300 "Основные средства" и кредит субсчета 5111 "Резерв на переоценку основных средств";

на сумму корректировки накопленной амортизации:

дебет субсчета 5111 "Резерв на переоценку основных средств" и кредит счета 2391 "Накопленная амортизация основных средств".

Передача основных средств:

дебет счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции" и кредит счетов подраздела 2300 "Основные средства" Плана счетов;

на сумму накопленной амортизации:

дебет субсчета 2391 "Накопленная амортизация основных средств" и кредит счетов подраздела 2300 "Основные средства" Плана счетов;

списание резерва по переоценке основных средств:

дебет субсчета 5111 "Резерв на переоценку основных средств" и кредит счета 5220 "Финансовый результат предыдущих лет".

Учет операций при переоценке, повлекшей уменьшение балансовой стоимости основных средств, производится в соответствии с пунктом 309 настоящих Правил.

При передаче, в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственном имуществе, основных средств на образование или пополнение уставного капитала субъекта квазигосударственного сектора администратором бюджетных программ, не являющимся органом государственного управления данного субъекта, финансовые инвестиции передаются органу государственного управления актом приема-передачи вместе с актом приема-передачи акций, оплаченных передаваемым имуществом.

При передаче государственного пакета акций и государственной доли участия в доверительное управление финансовые инвестиции отражаются в учете органа государственного управления до момента заключения договора купли-продажи, перечисления денежных средств в соответствующий бюджет и выполнения других обязательств в соответствии с договором купли-продажи.

Администраторы бюджетных программ, осуществившие эмиссию в соответствии с Бюджетным кодексом в субъекты квазигосударственного сектора, но не имеющие права владения и пользования государственным пакетом акций указанных юридических лиц передают финансовые инвестиции органу государственного управления актом приема-передачи в год осуществления эмиссии.

113. Выбытие инвестиций, в том числе, путем передачи, продажи, ликвидации, отражается записью по дебету счета 7420 "Расходы от выбытия долгосрочных активов" и кредиту субсчета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции".

Выбытие инвестиций осуществляется в соответствии с требованиями законодательства Республики Казахстан в сфере управления государственным имуществом.

В случаях реорганизации субъектов квазигосударственного сектора учет инвестиций осуществляется на основании решений Правительства Республики Казахстан, местных исполнительных органов, уполномоченного органа в сфере управления государственным имуществом.

При этом, инвестиции в реорганизованные субъекты квазигосударственного сектора отражаются по дебету счета 7420 "Расходы от выбытия долгосрочных активов" и кредиту счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции", инвестиции во вновь образованные субъекты квазигосударственного сектора отражаются по дебету счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции" и кредиту счета 6360 "Прочие доходы".

Учет финансовых инвестиций в юридические лица-нерезиденты ведется в порядке, предусмотренном главой 5 настоящих Правил.

114. Метод учета по себестоимости представляет собой метод учета инвестиций в уставной капитал субъектов квазигосударственного сектора, при котором инвестиции признаются по себестоимости. Администратор бюджетных программ признает доход от инвестиций только в той степени, в которой он (как инвестор) получает распределения из накопленных чистых прибылей объекта инвестиций, возникающих с даты инвестирования.

Дивиденды по долевым инструментам и отчисления части чистого дохода государственных предприятий относятся на счет доходов от управления активами, когда установлено право на получение выплаты и являются доходами бюджета.

Администратор бюджетных программ отражает начисление дивидендов и отчислений части чистого дохода объектов инвестиций записью: дебет счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению" и кредит счета 6220 "Прочие доходы от управления активами", одновременно: дебет 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям".

115. Метод долевого участия представляет собой метод учета инвестиций в субъекты квазигосударственного сектора, совместные предприятия и ассоциированные организации, в соответствии с которым инвестиции первоначально учитываются по себестоимости, а затем балансовая стоимость инвестиции увеличивается или уменьшается, отражая признание доли инвестора в чистых активах/капитале объекта инвестиции после даты приобретения.

Доля инвестора в прибыли или убытке объекта инвестиций признается на финансовом результате текущего года инвестора.

Выплаты, полученные от объекта инвестиций, уменьшают балансовую стоимость инвестиций. Корректировки балансовой стоимости необходимы для учета изменений в пропорциональной доле участия инвестора в объекте инвестиций, возникающих в результате изменений в капитале объекта инвестиции, не признанные в прибыли или убытке объекта инвестиций. К ним относятся такие изменения, возникающие в результате переоценки основных средств и отражения курсовых разниц.

Доля инвестора в этих изменениях отражается отдельно в чистых активах/капитале инвестора.

Администраторы бюджетных программ отражают долю участия в прибыли (убытке) объекта инвестиций следующими записями:

доля прибыли: по дебету счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции" и кредиту счета 6220 "Прочие доходы от управления активами", или доля убытков: по дебету счета 7320 "Прочие расходы по управлению активами" и кредиту счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции".

Если доля инвестора в убытках объекта инвестиции равна или превышает балансовую стоимость инвестиций, то инвестор прекращает включать в отчетность свою долю будущих убытков.

Если впоследствии объект инвестиции показывает в своих отчетах прибыль, инвестор возобновляет отражение своей доли прибылей только после того, как она будет равна доле непризнанного убытка.

Отражение начисленных дивидендов к получению и отчислений части чистого дохода государственных предприятий осуществляется записью: дебет счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению" и кредиту счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции". Одновременно производится запись: дебет 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям".

При применении метода долевого участия администратор бюджетных программ использует самую последнюю доступную финансовую отчетность субъекта квазигосударственного сектора.

Когда даты конца отчетного периода государственного учреждения и субъекта квазигосударственного сектора различаются, государственное учреждение или:

1) использует самую последнюю финансовую отчетность субъекта квазигосударственного сектора, где учтено влияние существенных операций или событий, произошедших между датой их финансовой отчетности и датой финансовой отчетности государственного учреждения.

2) использует самую последнюю финансовую отчетность субъекта квазигосударственного сектора, а также включает операции, произведенные за отчетный период:

перечисление денежных средств, выделенных администратору бюджетных программ на образование или пополнение уставного капитала субъектов квазигосударственного сектора;

передачи основных средств администратором бюджетных программ на образование или пополнение уставного капитала субъектов квазигосударственного сектора;

передачи, в соответствии с Законом Республики Казахстан "О государственном имуществе" (далее – Закон о государственном имуществе), основных средств в качестве имущественного вклада в уставный капитал товариществ с ограниченной ответственностью либо в оплату приобретения акций акционерных обществ администратором бюджетных программ по результатам оценки передаваемых основных средств, произведенных оценщиком в соответствии с Законом Республики Казахстан "Об оценочной деятельности в Республике Казахстан";

выплата дивидендов на государственные пакеты акций, долей участия в юридических лицах, отчисления части чистого дохода государственных предприятий;

перечисление денежных средств на материально-техническое оснащение и капитальный ремонт помещений, зданий, сооружений государственных предприятий;

возврат основных средств администратору бюджетных программ, ранее переданных на пополнение уставных капитала государственных предприятий.

116. Если государственное учреждение имеет количественную долю владения и владеет прямо или косвенно 20 (двадцатью) или более процентами голосов в объекте бюджетных инвестиций, то государство имеет значительное влияние в результате инвестиций, осуществленных посредством участия государства в уставном капитале организации (юридического лица).

117. Наличие значительного влияния государственного учреждения подтверждается одним или несколькими из перечисленных ниже признаков:

1) представительство в Совете директоров или аналогичном органе управления объекта инвестиций;

2) участие в процессах выработки политики, включая участие в принятии решений по дивидендам или аналогичным выплатам;

3) операции между инвестором и объектом инвестиций;

4) обмен управленческим персоналом; или

5) предоставление технической информации.

118. Государственное учреждение (как инвестор) прекращает использование метода долевого участия с той даты, когда ее инвестиция перестает быть ассоциированной организацией или совместным предприятием.

Если инвестиция в ассоциированную организацию становится инвестицией в совместное предприятие или инвестиция в совместное предприятие становится инвестицией в ассоциированную организацию, государственное учреждение продолжает использовать метод долевого участия и не производит переоценку оставшейся доли.

119. Если доля владения инвестора в ассоциированной организации или совместном предприятии уменьшается, но инвестиция продолжает классифицироваться соответственно, как ассоциированная организация или совместное предприятие, то государственное учреждение переводит прямо в состав прибыли или убытка часть дохода или убытка, ранее признанную в составе чистых активов/капитала, связанного с данным уменьшением доли владения. Доход или убыток требуется перевести прямо в состав прибыли или убытка при выбытии соответствующих активов или обязательств.

120. Инвестиция учитывается по методу долевого участия, начиная с даты, с которой она становится ассоциированной организацией или совместным предприятием. При приобретении инвестиции любая разница между стоимостью инвестиции и долей государственного учреждения в чистой справедливой стоимости идентифицируемых активов и обязательств объекта инвестиций учитывается следующим образом:

1) если государственное учреждение включила, деловую репутацию, относящуюся к ассоциированной организации или совместному предприятию в балансовую стоимость инвестиции, амортизация этой деловой репутации не разрешается;

2) превышение доли государственного учреждения в чистой справедливой стоимости идентифицируемых активов и обязательств объекта инвестиций над стоимостью инвестиции включается в выручку при определении доли инвестора в прибыли или убытке ассоциированной организации или совместного предприятия за тот период, в котором инвестиция была приобретена.

Выполняются необходимые корректировки доли инвестора в прибыли или убытке ассоциированной организации или совместного предприятия после приобретения для отражения. Аналогичным образом, производятся соответствующие корректировки доли инвестора в прибыли или убытке ассоциированной организации или совместного предприятия после приобретения для учета убытков от обесценения (от обесценения основных средств или деловой репутации).

121. При применении метода долевого участия администратор бюджетных программ использует самую последнюю доступную финансовую отчетность ассоциированной организации или совместного предприятия. Когда даты конца отчетного периода государственного учреждения и ассоциированной организации или совместного предприятия различаются, государственное учреждение или:

1) получает, для целей применения метода долевого участия, дополнительную финансовую информацию на ту же дату что и финансовая отчетность государственного учреждения; или

2) использует самую последнюю финансовую отчетность ассоциированной организации или совместного предприятия, где учтено влияние существенных операций или событий, произошедших между датой их финансовой отчетности и датой финансовой отчетности государственного учреждения.

Финансовая отчетность государственного учреждения составляется с использованием единой учетной политики для аналогичных операций и событий в сходных обстоятельствах.";

122. Если ассоциированная организация или совместное предприятие применяют учетную политику, отличную от учетной политики государственного учреждения в отношении аналогичных операций и событий, имевших место при сходных обстоятельствах, производятся корректировки с целью приведения учетной политики ассоциированной организации или совместного предприятия в соответствие с учетной политикой государственного учреждения, если финансовая отчетность ассоциированной организации или совместного предприятия используется государственным учреждением, при применении метода долевого участия. Если инвестор имеет долю в ассоциированной организации или совместном предприятии, которое является инвестиционной организацией, инвестор при применении метода долевого участия сохраняет оценку справедливой стоимости, применяемую ассоциированной организацией или совместным предприятием этой инвестиционной организации к их доле в контролируемых организациях.

123. Если доля инвестора в убытке ассоциированной организации или совместного предприятия равна или превышает ее долю в ассоциированной организации или совместном предприятии, то инвестор прекращает признание своей доли в дальнейшем убытке. Доля в ассоциированной организации или совместном предприятии соответствует балансовой стоимости инвестиций в ассоциированную организацию или совместное предприятие, определенных с использованием метода долевого участия, вместе с долгосрочными вложениями, в сущности, составляющих часть чистых инвестиций государственного учреждения в ассоциированную организацию или совместное предприятие.

124. После применения метода долевого участия, включая признание прибыли ассоциированной организации или совместного предприятия, администратор бюджетных программ применяет требования учета финансовых инструментов для определения дополнительных убытков от обесценения в отношении ее чистых инвестиций в ассоциированную организацию или совместное предприятие.

Администратор бюджетных программ применяет требования по учету финансовых инструментов для определения необходимости признать дополнительные убытки от обесценения в отношении доли государственного учреждения в ассоциированной организации или совместном предприятии, которая не является частью чистых инвестиций и суммы таких убытков от обесценения.

Когда применение требований по учету финансовых инструментов указывает на то, что инвестиции в ассоциированную организацию или совместное предприятие обесценивается, применяется требования в отношении учета обесценения активов, генерирующих денежные средства и при необходимости, обесценения активов, не генерирующих денежные средства.

Требования в отношении учета обесценения активов, генерирующих денежные средства, предусматривают определение ценности использования инвестиций, генерирующих денежные средства. При определении ценности использования инвестиций, генерирующих денежные средства, государственное учреждение оценивает:

1) свою долю в дисконтированной стоимости прогнозируемых будущих денежных потоков, ожидаемых от ассоциированной организации или совместного предприятия, включая денежные потоки от операций ассоциированной организации или совместного предприятия и поступления от окончательного выбытия инвестиций; или

2) дисконтированную стоимость прогнозируемых будущих денежных потоков, ожидаемых от дивидендов или аналогичных выплат, полученные от инвестиций или от их окончательной продажи.

При соответствующих допущениях оба метода дают одинаковые результаты.

Требования в отношении учета обесценения активов, не генерирующих денежные средства, предусматривают, чтобы балансовая стоимость была уменьшена до возмещаемой стоимости актива при возмещении стоимости актива меньше его балансовой стоимости. Возмещаемая стоимость является наибольшей из справедливой стоимости актива, за вычетом затрат на продажу и ценности использования. Ценность использования актива, не генерирующего денежные средства, определяется как дисконтированная стоимость оставшейся возможности полезного использования актива. Дисконтированная стоимость оставшейся возможности полезного использования оценивается с использованием метода амортизированной стоимости замещения, метода восстановительной стоимости или метода полезных единиц.

125. Возмещаемая сумма инвестиций в ассоциированную организацию или совместное предприятие оценивается по каждой ассоциированной организации или совместному предприятию в отдельности, за исключением случаев, когда ассоциированная организация или совместное предприятие не генерируют денежные притоки от продолжающейся деятельности, которые независимы от денежных притоков от прочих активов государственного учреждения.

126. При передаче государственным учреждением основного средства по договору доверительного управления, основное средство учитывается на балансе государственного учреждения. Амортизация основного средства начисляется балансодержателем. Государственное учреждение отражает доходы от эксплуатации актива и расходы по амортизации основного средства, переданного в доверительное управление.

127. При учете финансовых инвестиций, оцениваемых по справедливой стоимости, справедливой стоимостью финансовых инвестиций является их рыночная котировочная цена на активном рынке. При отсутствии активного рынка финансовые инвестиции в долевые инструменты учитываются по себестоимости за вычетом убытков от обесценения.

Результат от изменения справедливой стоимости финансовых инвестиций, оцениваемых по справедливой стоимости, отражается:

доход от изменения справедливой стоимости: дебет счета 1120 "Краткосрочные финансовые инвестиции" и кредит счета 6310 "Доходы от изменения справедливой стоимости";

расход от изменения справедливой стоимости: дебет счета 7410 "Расходы от изменения справедливой стоимости" и кредит счета 1120 "Краткосрочные финансовые инвестиции".

Результат от изменения справедливой стоимости финансовых инвестиций, имеющихся в наличии для продажи, признается непосредственно в составе чистых активов/капитала:

при увеличении: дебет счета 1120 "Краткосрочные финансовые инвестиции", дебет счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции" и кредит субсчета 5113 "Резерв на переоценку финансовых инвестиций";

при уменьшении: дебет субсчета 5113 "Резерв на переоценку финансовых инвестиций" и кредит счетов 1120 "Краткосрочные финансовые инвестиции", 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции".

128. Учет финансовых инвестиций, удерживаемых до погашения, и финансовых обязательств по амортизированной стоимости осуществляется с применением метода эффективной ставки процента.

Учет долгосрочных займов, предоставленных субъектам квазигосударственного сектора осуществляется по амортизированной стоимости с применением метода эффективной ставки процента.

Амортизированной стоимостью финансового актива или финансового обязательства признается величина, в которой финансовые активы или обязательства измерены при первоначальном признании, за вычетом выплат в погашение основной суммы долга, уменьшенная или увеличенная на сумму накопленной с использованием метода эффективной ставки процента амортизации разницы между первоначальной стоимостью и суммой погашения, а также за вычетом суммы уменьшения (прямого или путем использования счета оценочного резерва) на обесценение или безнадежную задолженность.

После первоначального признания государственным учреждением финансовые обязательства оцениваются по амортизированной стоимости с использованием метода эффективной ставки процента, за исключением финансовых обязательств, учтенных по справедливой стоимости с признанием на финансовый результат.

Метод эффективной ставки процента рассмотрен в разделе "Принципы дисконтирования" настоящих Правил.

129. При наличии признаков обесценения в конце отчетного года по результатам проведенной инвентаризации на основании акта инвентаризационной комиссии, созданной в соответствии с приказом руководителя государственного учреждения, в учете фиксируется факт обесценения финансовых инвестиций. В акте инвентаризации указываются причины обесценения (наличие объективных признаков обесценения).

Финансовый актив обесценивается, если существуют объективные признаки обесценения в результате одного или нескольких событий, имевших место после первоначального признания актива, и такое событие, приводящее к убытку, влияет на ожидаемые будущие денежные потоки по финансовому активу или группе финансовых активов, сумма которых надежно оценивается. Не всегда возможно назвать единичное событие, вызывавшее обесценение, так как причиной обесценения является комбинированный результат нескольких событий.

К объективным признакам обесценения финансовой инвестиции относится ставшая известной инвестору информация о:

значительных финансовых трудностях, испытываемых объектом инвестиции;

нарушение договора, например неуплата или нарушение сроков платежа или основной суммы долга;

предоставление кредитором должнику уступок, экономически или юридически, связанных с финансовыми затруднениями заемщика, которые не были бы предоставлены в противном случае;

вероятности банкротства или финансовой реорганизации объекта инвестиции;

наличие наблюдаемых данных, свидетельствующих о снижении суммы ожидаемых будущих денежных средств по группе финансовых активов после первоначального признания;

исчезновение активного рынка для данного вида актива по причине финансовых трудностей и прочее.

130. При наличии объективных признаков убытка от обесценения финансовой инвестиции, учитываемой по себестоимости, потому, что его справедливая стоимость надежно не оценена, величина убытка определяется как разность между балансовой стоимостью финансовой инвестиции и дисконтированной стоимостью предполагаемых будущих потоков денежных средств, рассчитанной с использованием текущей рыночной ставки процента для аналогичных финансовых инвестиций. Такие убытки от обесценения не подлежат реверсированию (восстановлению).

Если снижение справедливой стоимости имеющегося в наличии для продажи финансового актива признано непосредственно в чистых активах/капитале, и при этом имеется объективное свидетельство обесценения актива то накопленный убыток, признанный непосредственно в чистых активах/капитале, исключается из чистых активов/капитала и признается в составе финансовых результатов, даже если признание финансового актива не было прекращено.

Сумма накопленного убытка, исключенная из чистых активов/ капитала и признанная в составе финансовых результатов представляет собой разницу между затратами на приобретение актива (за вычетом полученных выплат основной суммы и амортизации) и текущей справедливой стоимостью, за вычетом убытка от обесценения этого финансового актива ранее признанного в составе финансовых результатов.

Убытки от обесценения, признанные в составе финансовых результатов, по инвестиции в долевой инструмент, классифицированной как имеющейся в наличии для продажи, не могут восстанавливаться с отражением в составе финансового результата за период.

Если существует объективное свидетельство понесения убытка от обесценения удерживаемых до погашения инвестиций, учитываемых по амортизированной стоимости, то сумма убытка измеряется как разница между балансовой стоимостью актива и дисконтированной стоимостью расчетных будущих денежных потоков (исключая будущие кредитные убытки, которые не были понесены), дисконтированная по первоначальной эффективной ставке процента по финансовому активу (то есть, эффективный ставке процента, рассчитанной при первоначальном признании).

При обесценении ценных бумаг, удерживаемых до погашения, учитываемых по амортизированной стоимости, балансовая стоимость актива уменьшается непосредственно или посредством счета оценочного резерва. Сумма убытка при этом признается в финансовом результате отчетного года.

Обесценение ценных бумаг, удерживаемых до погашения, с использованием счета оценочного резерва отражается записью: дебет счета 7440 "Расходы от обесценения активов" и кредит счетов 1130 "Резерв на обесценение краткосрочных финансовых инвестиций", 2130 "Резерв на обесценение долгосрочных финансовых инвестиций".

Если в последующем периоде величина убытка от обесценения сокращается, и это сокращение можно объективно связать с событием, произошедшим после того, как было признано обесценение (с повышением рейтинга кредитоспособности дебитора), ранее признанный убыток от обесценения восстанавливается либо непосредственно, либо путем корректировки счета оценочного резерва. Такая реверсивная запись не приводит к тому, чтобы балансовая стоимость финансового актива превысила его амортизированную стоимость, рассчитанную, как если бы обесценение не было признано, на дату восстановления обесценения. Сумма реверсивной записи признается в составе финансовых результатов за период.

131. При предоставлении бюджетных кредитов по внутреннему кредитованию осуществляется следующая корреспонденция счетов по дебету счета 1110 "Краткосрочные займы предоставленные", 2110 "Долгосрочные займы предоставленные" и кредиту счетов 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования".

Одновременно на сумму предоставленного кредита начисляется задолженность по расчетам с бюджетом: по дебету счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредиту счета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям", 4130 "Долгосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом".

Начисление вознаграждения по предоставленному кредиту отражается корреспонденцией по дебету счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению" и по кредиту счета 6210 "Доходы по вознаграждениям".

Одновременно осуществляется вторая запись по признанию обязательства перед бюджетом: по дебету счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и по кредиту субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям".

Погашение основного долга по бюджетному кредиту производится записью: по дебету субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям", по дебету счета 4130 "Долгосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом" и по кредиту счетов 1110 "Краткосрочные займы предоставленные", 2110 "Долгосрочные займы предоставленные".

Оплата вознаграждения в бюджет производится записью: по дебету субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и по кредиту счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению".

132. При предоставлении бюджетных кредитов субъектам квазигосударственного сектора осуществляется следующая корреспонденция счетов по дебету счета 1110 "Краткосрочные займы предоставленные", 2110 "Долгосрочные займы предоставленные" и кредиту счетов 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования".

Одновременно на сумму предоставленного кредита начисляется задолженность по расчетам с бюджетом: по дебету счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредиту счета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям", 4130 "Долгосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом".

Отражение справедливой стоимости при предоставлении долгосрочного кредита субъектам квазигосударственного сектора отражается следующей корреспонденцией:

в случаях, когда справедливая стоимость меньше номинальной:

по дебету субсчета 7483 "Расходы от первоначального признания выданных займов" и кредиту счета 2150 "Положительная разница между номинальной и справедливой стоимостью предоставленных займов";

в случаях, когда справедливая стоимость больше номинальной:

по дебету счета 2160 "Отрицательная разница между номинальной и справедливой стоимостью предоставленных займов" и кредиту субсчета 6383 "Доходы от первоначального признания выданных займов".

Начисление вознаграждения по предоставленному кредиту отражается корреспонденцией по дебету счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению" и по кредиту счета 6210 "Доходы по вознаграждениям".

Одновременно осуществляется вторая запись по признанию обязательства перед бюджетом: по дебету счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредиту субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям".

Погашение основного долга по бюджетному кредиту производится записью: по дебету субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям", по дебету счета 4130 "Долгосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом" и кредиту счетов 1110 "Краткосрочные займы предоставленные", 2110 "Долгосрочные займы предоставленные".

Оплата вознаграждения в бюджет производится записью: по дебету субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредиту счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению".

По состоянию на отчетную дату начисляется амортизация положительной разницы между номинальной и справедливой стоимостью предоставленных займов (справедливая стоимость меньше номинальной) записью: по дебету счета 2150 "Положительная разница между номинальной и справедливой стоимостью предоставленных займов" и кредиту счета 6210 "Доходы по вознаграждениям",

либо амортизация отрицательной разницы между номинальной и справедливой стоимостью предоставленных займов (справедливая стоимость больше номинальной) по дебету счета 7310 "Расходы по вознаграждениям" и кредиту счета 2160 "Отрицательная разница между номинальной и справедливой стоимостью предоставленных займов".";

Аналогичный подход применяется к другим видам налоговых поступлений, по которым ведутся лицевые счета налогоплательщиков (налоговых агентов), налоговый период для которых установлен календарный месяц или календарный квартал (акцизы, налог на добычу полезных ископаемых, налог на игорный бизнес).

По другим обязательным платежам в бюджет (госпошлина, сбор, платы), по которым не ведутся лицевые счета налогоплательщиков (налоговых агентов) доходы признаются в момент оплаты в соответствии с налоговым законодательством Республики Казахстан.

133. Прекращение признания выданных займов в финансовой отчетности осуществляется в момент:

полного исполнения обязательств заемщика;

признания займа безнадежным (в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан в сфере бухгалтерского учета и финансовой отчетности государственных учреждений).

134. Проценты, дивиденды, убытки и прибыли, относящиеся к финансовому инструменту или его компоненту, классифицированному как финансовое обязательство, отражаются как доходы или расходы на счете финансовый результат.

135. Прекращение признания финансового обязательства производится, когда оно погашено, то есть, когда указанное в договоре обязательство исполнено, аннулировано или срок его действия истек.

136. Внешние займы, поступившие в соответствующий бюджет, отражаются по дебету 1046 "КСН республиканского бюджета", 1047 "КСН местных бюджетов" и кредит счетов 3010 "Краткосрочные внешние займы полученные", 4010 "Долгосрочные внешние займы полученные".

Внутренние займы, поступившие из республиканского бюджета в местные бюджеты отражают по дебету счета 1047 "КСН местных бюджетов" и кредит счетов 3020 "Краткосрочные внутренние займы полученные", 4020 "Долгосрочные внутренние займы полученные".

137. Начисление вознаграждения по займам полученным отражается по дебету счета 7310 "Расходы по вознаграждениям" и кредиту счета 3250 "Краткосрочные вознаграждения к выплате". При оплате вознаграждения осуществляется запись: дебет счета 3250 "Краткосрочные вознаграждения к выплате" и кредит соответствующего субсчета счета денежных средств Плана счетов.

138. Затраты по займам признаются в составе расходов того периода, в котором они были произведены.

139. Аналитический учет финансовых инвестиций и финансовых обязательств ведется в учетных регистрах по каждому виду на карточках форма 292-а Форм бухгалтерской документации и в книге форма 292 Форм бухгалтерской документации.

Глава 6. Порядок учета дебиторской и кредиторской задолженности

140. Дебиторская задолженность государственного учреждения определяется как сумма, причитающаяся ему от других лиц, включая другие государственные учреждения, юридические и физические лица, образовавшаяся вследствие хозяйственных операций.

141. Для учета дебиторской задолженности предназначены счета:

1210 "Краткосрочная дебиторская задолженность по бюджетным выплатам";

1220 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с бюджетом";

1230 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков";

1240 "Краткосрочная дебиторская задолженность по ведомственным расчетам";

1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению";

1260 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников и прочих подотчетных лиц";

1270 "Краткосрочная дебиторская задолженность по аренде";

1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность";

1290 "Резерв по сомнительной дебиторской задолженности";

1291 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с бюджетом по налоговым и неналоговым поступлениям";

2210 "Долгосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков";

2220 "Долгосрочная дебиторская задолженность по аренде";

2230 "Прочая долгосрочная дебиторская задолженность".

142. Кредиторская задолженность государственного учреждения определяется как сумма, подлежащая оплате другим лицам, включая другие государственные учреждения, юридические и физические лица, которая образовалась вследствие хозяйственных операций.

143. Для учета операций с кредиторской задолженностью предназначены счета:

3110 "Краткосрочная кредиторская задолженность по бюджетным выплатам";

3120 "Краткосрочная кредиторская задолженность по платежам в бюджет";

3130 "Краткосрочная кредиторская задолженность по расчетам с бюджетом";

3140 "Краткосрочная кредиторская задолженность по другим обязательным и добровольным платежам";

3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам";

3220 "Краткосрочная кредиторская задолженность по ведомственным расчетам";

3230 "Краткосрочная кредиторская задолженность стипендиатам";

3240 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками и подотчетными лицами";

3250 "Краткосрочные вознаграждения к выплате";

3260 "Краткосрочная кредиторская задолженность по аренде";

3270 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность";

3280 "Краткосрочная кредиторская задолженность по налоговым и неналоговым поступлениям в бюджет";

4110 "Долгосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам";

4120 "Долгосрочная кредиторская задолженность по аренде";

4130 "Долгосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом".

144. Дебиторская и кредиторская задолженности государственного учреждения признаются как актив или обязательство при соблюдении критериев признания активов и обязательств.

145. На субсчетах счета 1210 "Краткосрочная дебиторская задолженность по бюджетным выплатам" отражаются расчеты по выплатам трансфертов и субсидий юридическим лицам, в том числе крестьянским (фермерским) хозяйствам и трансфертов физическим лицам, а также расчеты по выплате пенсий и пособий.

Вышеуказанные трансферты физическим лицам осуществляются государственными учреждениями в порядке, установленном бюджетным законодательством Республики Казахстан.

На субсчете 3111 "Краткосрочная кредиторская задолженность по трансфертам физическим лицам" отражаются расчеты с физическими лицами:

по социальным выплатам и социальной помощи;

по возмещению ущерба, причиненного рабочим и служащим увечьем, либо иным повреждением здоровья, связанным с исполнением ими трудовых обязанностей, в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан;

по единовременным выплатам родителям, усыновителям, опекунам погибших, умерших военнослужащих;

по денежной компенсации взамен продовольственного пайка, выплачиваемого военнослужащим срочной службы, курсантам военных (специальных) учебных заведений при убытии в отпуск;

денежная компенсация военнослужащим на оплату расходов по содержанию жилища и коммунальных услуг,

по другим трансфертам физическим лицам.

В соответствии с перечнем должностей лиц, имеющих право на получение денежной компенсации на оплату расходов по содержанию жилища и коммунальных услуг в размере, установленном Законом Республики Казахстан "О республиканском бюджете" на соответствующий финансовый год, государственные учреждения производят начисление суммы компенсации. На суммы начисленной компенсации по расчетно-платежной ведомости производится запись: дебет счета 7140 "Прочие операционные расходы" и кредит субсчета 3111 "Краткосрочная кредиторская задолженность по трансфертам физическим лицам", при выплате компенсации – дебет субсчета 3111 "Краткосрочная кредиторская задолженность по трансфертам физическим лицам" и кредит субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования".

Администратор бюджетной программы поступление финансирования по трансфертам физическим лицам, не являющимися работниками государственного учреждения, на социальные выплаты и социальную помощь отражает: дебет субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам" и кредит счета 6031 "Доходы по трансфертам физическим лицам";

начисление трансфертов физическим лицам, не являющимися работниками государственного учреждения, на социальные выплаты и социальную помощь: дебет субсчета 7210 "Расходы по трансфертам" и кредит субсчета 3111 "Краткосрочная кредиторская задолженность по трансфертам физическим лицам".

Перечисление трансфертов физическим лицам на социальные выплаты и социальную помощь: дебет субсчета 3111 "Краткосрочная кредиторская задолженность по трансфертам физическим лицам" и кредит субсчетов 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам".

146. Администратор бюджетной программы отражает операции по трансфертам общего характера следующим образом:

поступление финансирования дебет субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам" и кредит счета 6035 "Доходы по трансфертам общего характера";

перечисление трансфертов общего характера дебет субсчета 7240 "Расходы по трансфертам общего характера" и кредит субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам".

Администратор бюджетной программы вышестоящего бюджета отражает операции по целевым трансфертам следующим образом:

поступление финансирования дебет субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам" и кредит счета 6032 "Доходы по целевым текущим трансфертам", 6033 "Доходы по целевым трансфертам на развитие";

перечисление в нижестоящие бюджеты целевых трансфертов дебет субсчетов 1212 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым текущим трансфертам", 1213 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым трансфертам на развитие" и кредит субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам";

списание целевых трансфертов на основании отчетов администратора бюджетной программы нижестоящего бюджета дебет счета 7210 "Расходы по трансфертам" и кредит 1212 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым текущим трансфертам", 1213 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым трансфертам на развитие";

поступление от нижестоящих бюджетов неиспользованных сумм трансфертов в текущем году дебет субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам" и кредит 1212 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым текущим трансфертам", 1213 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым трансфертам на развитие".

147. При возврате в бюджет неиспользованных сумм целевых трансфертов администратор бюджетных программ вышестоящего бюджета производит следующую запись:

возврат от нижестоящих бюджетов неиспользованных сумм трансфертов в текущем году дебет субсчета 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам" и кредит субсчетов 1212 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым текущим трансфертам", 1213 "Краткосрочная дебиторская задолженность по целевым трансфертам на развитие".

возврат неиспользуемых сумм трансфертов в вышестоящий бюджет в следующем году дебет субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредит субсчета 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам".

148. Местный уполномоченный орган по исполнению бюджета отражает операции по трансфертам местного самоуправления следующим образом:

поступление финансирования дебет субсчета 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам" и кредит счета 6034 "Доходы по трансфертам местного самоуправления".

149. Операции по субсидиям государственное учреждение отражает проводками:

получение средств: дебет субсчета 1085 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям", 1094 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям" и кредит 6040 "Доходы от финансирования по выплате субсидий";

начисление субсидий физическим и юридическим лицам: дебет счета 7230 "Расходы по субсидиям" и кредит субсчета 3114 "Краткосрочная кредиторская задолженность по субсидиям физическим лицам", 3115 "Краткосрочная кредиторская задолженность по субсидиям юридическим лицам;

выплата субсидий физическим и юридическим лицам: дебет субсчета 3114 "Краткосрочная кредиторская задолженность по субсидиям физическим лицам", 3115 "Краткосрочная кредиторская задолженность по субсидиям юридическим лицам" и кредит субсчета 1085 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям", 1094 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям";

перечисление субсидий финансовым агентам для оказания государственной финансовой помощи субъектам частного предпринимательства в рамках соответствующей бюджетной программы производится по дебету субсчета 1215 "Краткосрочная дебиторская задолженность по субсидиям юридическим лицам" и кредиту субсчетов: 1085 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям", 1094 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям";

списание субсидий на основании отчета о субсидировании финансового агента производится по дебету счета 7230 "Расходы по субсидиям" и кредиту субсчета 1215 "Краткосрочная дебиторская задолженность по субсидиям юридическим лицам".

150. Получение финансирования на выплату пенсий и пособий государственный орган, осуществляющий регулирование в сфере социальной защиты населения отражает по дебету субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования" и кредиту счета 6010 "Доходы от финансирования текущей деятельности".

Средства, перечисленные юридическому лицу, осуществляющему деятельность по привлечению пенсионных взносов и пенсионным выплатам, учитываются по дебету субсчета 1216 "Краткосрочная дебиторская задолженность по выплате пенсий и пособий" и кредиту субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования". Произведенные расходы по выплате пенсий и государственных социальных пособий учитываются по дебету счета 7220 "Расходы по выплатам пенсий и пособий" и кредиту субсчета 1216 "Краткосрочная дебиторская задолженность по выплате пенсий и пособий".

151. Для учета дебиторской задолженности по расчетам с плательщиками по налоговым и неналоговым поступлениям в бюджет, поступлениям от продажи основного капитала и финансовых активов государства, сумм погашения бюджетных кредитов и займов применяются следующие субсчета счета 1291 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с бюджетом по налоговым и неналоговым поступлениям":

1292 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет",

1293 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по неналоговым поступлениям в бюджет",

1294 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам от реализации основного капитала";

1295 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам от реализации финансовых активов государства".

Начисление дебиторской задолженности по налоговым поступлениям производится на основании сводного отчета по итоговым операциям лицевых счетов налогоплательщиков (начисленных, уменьшенных, поступивших, возвращенных сумм в бюджет).

Начисление дебиторской задолженности по неналоговым поступлениям производится на основании отчетов по поступлениям, полученным из подсистемы Аналитический центр ИАИС "е-Минфин" Компонент "Формирование отчетности и статистики по государственным финансам, анализ исполнения бюджетов, подготовка аналитических материалов".

Для оценки суммы доходов по корпоративному подоходному налогу (далее – КПН) к начислению следует применять коэффициент как отношения суммы КПН по декларации к расчету авансовых платежей за сравнительный прошлый период.

При этом, производится бухгалтерская запись:

начисление дохода по КПН по дебету субсчета 1292 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет" и кредиту субсчета 6081 "Доходы от налоговых поступлений в бюджет";

после сдачи деклараций налогоплательщиками, уполномоченный орган признает доходы на основании соответствующих сведений из лицевых счетов и сторнирует начисленные доходы на отчетную дату.

При этом, производится бухгалтерская запись:

на сторно начисленного дохода по КПН после сдачи декларации по дебету субсчета 6081 "Доходы от налоговых поступлений в бюджет" и кредиту субсчета 1292 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет";

на начисление дохода на основании декларации в последующем периоде по дебету субсчета 1292 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет" и кредиту субсчета 6081 "Доходы от налоговых поступлений в бюджет".

Для оценки суммы доходов по налогу на добавленную стоимость (далее – НДС) к начислению являются записи в лицевых счетах, фиксирующие факт начисления доходов от НДС по декларациям налогоплательщиков за три квартала отчетного периода. Для отражения полной годовой суммы по НДС к начислению применяются бухгалтерские оценки в отношении суммы дохода по НДС за четвертый квартал, используя статистику прошлых лет по четвертому кварталу и корректировку фактических данных за первые три квартала.

При этом, производится бухгалтерская запись:

на начисление дохода от НДС за 4 квартал по дебету субсчета 1292 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет" и кредиту субсчета 6081 "Доходы от налоговых поступлений в бюджет".

Аналогичный подход применяется к другим видам налоговых поступлений, налоговый период для которых установлен календарный месяц или календарный квартал (например, акцизы, налог на добычу полезных ископаемых, налог на игорный бизнес).

По другим обязательным платежам в бюджет (госпошлина, сбор, платы) доходы признаются в момент оплаты в соответствии с налоговым законодательством Республики Казахстан.

По неналоговым поступлениям и поступлениям от продажи основного капитала, от продажи финансовых активов государства уполномоченный орган признает доход в момент оплаты.

152. Для учета кредиторской задолженности по расчетам с плательщиками по налоговым и неналоговым платежам предназначены следующие субсчета счета 3280 "Краткосрочная кредиторская задолженность по налоговым и неналоговым поступлениям в бюджет":

3281 "Краткосрочная кредиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет";

3282 "Краткосрочная кредиторская задолженность по оплате НДС";

3283 "Краткосрочная кредиторская задолженность по возврату НДС";

3284 "Краткосрочная кредиторская задолженность по расчетам с плательщиками по неналоговым поступлениям в бюджет";

3285 "Кредиторская задолженность по распределяемым таможенным пошлинам перед государствами-членами ЕЭС".

Начисление кредиторской задолженности по НДС дипломатическим и приравненным к ним представительствам, аккредитованным в Республике Казахстан, производится на основании Сводной ведомости (Реестра) дипломатических и приравненных к ним представительств, аккредитованных в Республике Казахстан, учитывается по дебету счета 7260 "Расходы по уменьшению поступлений в бюджет" и кредиту субсчета 3282 "Краткосрочная кредиторская задолженность по оплате НДС".

При этом, при начислении суммы НДС к возврату производится запись: по дебету субсчета 3282 "Краткосрочная кредиторская задолженность по оплате НДС" и кредиту субсчета 3283 "Краткосрочная кредиторская задолженность по возврату НДС".

Возврат сумм НДС по платежным поручениям и Распоряжению налогового органа производится по дебету субсчета 3283 "Краткосрочная кредиторская задолженность по возврату НДС" и кредиту субсчета 1046 "КСН республиканского бюджета".

153. Уполномоченные органы по исполнению местного бюджета на конец отчетного периода создают резерв по сомнительной налоговой задолженности.

При этом производится бухгалтерская запись по дебету счета 7451 "Расходы по созданию резерва по налоговой задолженности", предназначенного для учета расходов по созданию резервов по сомнительной налоговой задолженности, включая налоговую задолженность банкротов и иных принудительно ликвидируемых лиц, налоговую задолженность, в отношении которой органами государственных доходов приняты все меры принудительного взыскания" и кредиту счета 1290 "Резерв по сомнительной дебиторской задолженности".

154. При осуществлении возврата сомнительной налоговой задолженности, признанный в течении отчетного периода расход по созданию резерва восстанавливается следующей проводкой: дебет счета 1290 "Резерв по сомнительной дебиторской задолженности" и кредит счета 7451 "Расходы по созданию резерва по налоговой задолженности".

155. Операции по выплате стипендий отражаются следующими проводками:

получение государственным учреждением финансирования на выплату стипендии: дебет субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования" и кредит счета 6010 "Доходы от финансирования текущей деятельности";

начисление расходов на выплату стипендии: дебет счета 7021 "Оплата обучения стипендиатов за рубежом", 7022 "Стипендии" и кредит счета 3230 "Краткосрочная кредиторская задолженность стипендиатам";

выплата стипендии: дебет счета 3230 "Краткосрочная кредиторская задолженность стипендиатам" и кредит субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", счета 1010 "Денежные средства в кассе".

156. Администратор бюджетных программ осуществление операций по безвозмездному финансированию государственных предприятий для приобретения долгосрочных активов и затрат капитального характера отражает следующими корреспонденциями счетов:

при перечислении денежных средств: дебет счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность" и кредит субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1041 "КСН благотворительной помощи", 1042 "КСН платных услуг", 1050 "Счет в иностранной валюте";

при получении от государственных предприятий соответствующих подтверждающих документов по целевому использованию денежных средств: дебет счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции" и кредит счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность".

157. Центральный уполномоченный орган по исполнению бюджета на конец отчетного периода создает резерв по сомнительной задолженности получателей государственных гарантий, не исполнивших свои обязательства в рамках договоров займов.

При этом производится бухгалтерская запись по дебету субсчета 7453 "Расходы по созданию резерва по сомнительной задолженности получателей государственных гарантий", предназначенного для учета расходов по созданию резервов по сомнительной задолженности получателей государственных гарантий, не исполнивших свои обязательства в рамках договоров займов и кредиту счета 2140 "Резерв под кредитные убытки".

158. При осуществлении возврата сомнительной задолженности получателей государственных гарантий, признанный в течении отчетного периода расход по созданию резерва восстанавливается следующей проводкой: дебет счета 2140 "Резерв под кредитные убытки" и кредит субсчета 7453 "Расходы по созданию резерва по сомнительной задолженности получателей государственных гарантий".

159. Государственное учреждение производит расчеты с бюджетом по суммам, являющимся доходом бюджета:

вырученным суммам от реализации активов и других материальных ценностей, которые подлежат сдаче в доход бюджета;

выявленным недостачам материальных ценностей и денежных средств, отнесенных на виновных лиц и подлежащих сдаче в доход бюджета;

суммам возврата дебиторской задолженности, образовавшейся в прошлые финансовые годы;

суммам неиспользованных бюджетных средств за прошлый финансовый год, возвращаемых государственными учреждениями, на бюджетные счета в новом финансовом году;

прочим поступлениям.

160. Суммы, возникшие по расчетам с бюджетом, записываются в кредит субсчетов счета 3130 "Краткосрочная кредиторская задолженность по расчетам с бюджетом", а по мере перечисления соответствующих сумм в доход бюджета – в дебет этого счета.

Начисление обязательства государственного учреждения перед бюджетом по средствам, поступившим от реализации активов, отражается записью: дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3131 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации активов"; погашение задолженности отразится по дебету субсчета 3131 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации активов" и кредиту субсчета 1231 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков", соответствующего субсчета/счета денежных средств Плана счетов.

161. Обязательство перед бюджетом по средствам, поступившим сверх сумм, предусмотренных планом поступлений и расходования денег от реализации товаров (работ, услуг), отражается записью: дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом", кредит субсчета 3132 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации товаров, работ и услуг", а перечисление средств в бюджет – записью: дебет субсчета 3132 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации товаров, работ и услуг" и кредит субсчета 1042 "КСН платных услуг".

162. Выявленные недостачи и хищения относятся на виновных лиц в сумме, указанной в акте проверки или ревизии, и в течение 5 календарных дней после проведения служебного расследования по выявленным недостачам и хищениям материалы передаются в следственные органы для установления степени виновности. При доказанности степени виновности на основании полученного решения суда суммы, отнесенные на виновных лиц, уточняются.

При определении размера ущерба, причиненного недостачами и хищениями, следует исходить из стоимости материальных ценностей на день обнаружения ущерба.

163. Выявленная в ходе инвентаризации недостача долгосрочных активов, запасов и других активов до завершения служебного расследования и установления степени виновности относится материально-ответственному лицу и отражается в учете корреспонденциями:

при выявлении недостачи до определения порядка последующего списания дебет счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность", кредит субсчетов счета 1300 "Запасы", счета долгосрочных активов и других активов, после определения порядка списания выявленной недостачи данная запись сторнируется;

списание недостачи за счет виновного лица дебет субсчета 1262 "Краткосрочная дебиторская задолженность по другим видам расчетов с работниками", 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность" и кредит счета 6360 "Прочие доходы", и одновременно: дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям";

при выявлении недостачи по запасам: по дебету отражается счет 7460 "Прочие расходы" и по кредиту счет 1300 "Запасы", при выявлении недостачи по другим видам активов осуществляются корреспонденции счетов по выбытию недостающего вида активов;

поступление денежных средств в доход бюджета через государственное учреждение дебет счета 1010 "Денежные средства в кассе" и кредит субсчета 1262 "Краткосрочная дебиторская задолженность по другим видам расчетов с работниками", одновременно: дебет субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредит счета 1010 "Денежные средства в кассе";

поступление денежных средств в доход бюджета дебет субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредит субсчета 1262 "Краткосрочная дебиторская задолженность по другим видам расчетов с работниками".

164. В случае возврата сумм дебиторской задолженности, образовавшейся в прошлые финансовые годы, осуществляются записи (одновременно):

при наличии в учете суммы дебиторской задолженности: дебет счета 1010 "Денежные средства в кассе" и кредит соответствующего счета дебиторской задолженности; дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям"; дебет субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредит счета 1010 "Денежные средства в кассе";

списанная ранее дебиторская задолженность подлежит восстановлению: дебет соответствующего счета дебиторской задолженности и кредит счета 6360 "Прочие доходы"; дебет счетов 1010 "Денежные средства в кассе" и кредит соответствующего счета дебиторской задолженности; дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям"; дебет субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредит счета 1010 "Денежные средства в кассе".

165. Перечисление в бюджет удержанных из заработной платы работников сумм индивидуального подоходного налога, произведенные в установленном налоговым законодательством Республики Казахстан порядке, отражается по дебету субсчета 3121 "Краткосрочная кредиторская задолженность по индивидуальному подоходному налогу" и кредиту соответствующего субсчета счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", субсчета 1042 "КСН платных услуг".

166. При уплате социального налога в бюджет дебетуется субсчет 3122 "Краткосрочная кредиторская задолженность по социальному налогу" и кредитуется соответствующий субсчет счета денежных средств.

167. Начисление сумм платы за загрязнение окружающей среды, задолженности по государственной пошлине и по прочим платежам в бюджет проводится записью: дебет счета 7140 "Прочие операционные расходы" и кредит субсчета 3123 "Краткосрочная кредиторская задолженность по плате за негативное воздействие на окружающую среду", 3124 "Краткосрочная кредиторская задолженность по прочим налогам и другим обязательным платежам в бюджет".

Перечисление начисленных сумм отражается проводкой: дебет субсчета 3123 "Краткосрочная кредиторская задолженность по плате за негативное воздействие на окружающую среду", 3124 "Краткосрочная кредиторская задолженность по прочим налогам и другим обязательным платежам в бюджет" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Денежные средства и их эквиваленты" Плана счетов.

168. Отчисления на социальное страхование работников производятся в размерах, предусмотренных Социальным кодексом Республики Казахстан (далее – Социальный кодекс).

Начисление сумм обязательных социальных отчислений в Государственный фонд социального страхования осуществляется записями: дебет субсчета 3122 "Краткосрочная кредиторская задолженность по социальному налогу" и кредит субсчета 3141 "Краткосрочная кредиторская задолженность по обязательным социальным отчислениям в Государственный фонд социального страхования"; перечисление – дебет субсчета 3141 "Краткосрочная кредиторская задолженность по обязательным социальным отчислениям в Государственный фонд социального страхования" и кредит субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1042 "КСН платных услуг".

Начисление социального налога государственное учреждение отражает записью: дебет счета 7040 "Расходы на социальный налог" и кредит субсчета 3122 "Краткосрочная кредиторская задолженность по социальному налогу".

169. Начисление работникам пособий по временной нетрудоспособности отражается записью: дебет субсчета 3244 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по социальному пособию по временной нетрудоспособности" и кредит субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда". Уменьшение задолженности по социальному налогу на сумму начисленного пособия по временной нетрудоспособности отражается записью: дебет субсчета 3122 "Краткосрочная кредиторская задолженность по социальному налогу" и кредит субсчета 3244 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по социальному пособию по временной нетрудоспособности". Выплата пособий по временной нетрудоспособности осуществляется в пределах норм, установленных трудовым законодательством Республики Казахстан.

170. Удержание обязательных пенсионных взносов с доходов работников отражается по дебету субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредиту субсчета 3142 "Краткосрочная кредиторская задолженность по пенсионным взносам в некоммерческое акционерное общество "Государственная корпорация "Правительство для граждан" (далее – НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан").

Начисление дополнительно установленных пенсионных взносов отражается записью: дебет субсчета 7033 "Расходы на дополнительно установленные пенсионные взносы" и кредит субсчета 3142 "Краткосрочная кредиторская задолженность по пенсионным взносам в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан".

Перечисление обязательных и дополнительных пенсионных взносов в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан" отражается по дебету субсчета 3142 "Краткосрочная кредиторская задолженность по пенсионным взносам в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан" и кредиту соответствующего субсчета: 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1042 "КСН платных услуг", 1045 "КСН целевого финансирования".

171. Начисление обязательных пенсионных взносов работодателя в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан", производимых государственными учреждениями в соответствии с Социальным кодексом, отражается по дебету субсчета 7032 – "Расходы на обязательные пенсионные взносы работодателя" и кредиту субсчета 3144 – "Краткосрочная кредиторская задолженность по обязательным пенсионным взносам работодателя в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан".

Перечисление обязательных пенсионных взносов работодателя в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан" отражается по дебету субсчета 3144 – "Краткосрочная кредиторская задолженность по обязательным пенсионным взносам работодателя в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан" и кредиту соответствующего субсчета: 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1042 "КСН платных услуг", 1045 "КСН целевого финансирования".

172. Начисление обязательных профессиональных пенсионных взносов в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан" отражается записью: дебет субсчета 7031 "Расходы на обязательные профессиональные пенсионные взносы" и кредит субсчета 3145 "Краткосрочная кредиторская задолженность по обязательным профессиональным пенсионным взносам в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан".

Перечисление обязательных профессиональных пенсионных взносов в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан" отражается по дебету субсчета 3145 "Краткосрочная кредиторская задолженность по профессиональным пенсионным взносам в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан" и кредиту соответствующего субсчета: 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1042 "КСН платных услуг", 1045 "КСН целевого финансирования".

173. Операции по начислению других платежей отражаются:

обязательные платежи на обязательное страхование гражданско-правовой ответственности владельцев транспортных средств, установленные действующими законодательными актами Республики Казахстан об обязательном страховании гражданско-правовой ответственности владельцев автотранспортных средств, и прочие операции: начисление – по дебету счета 7050 "Расходы на обязательное страхование" и кредиту субсчета 3143 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность по другим обязательным и добровольным платежам"; перечисление – по дебету субсчета 3143 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность по другим обязательным и добровольным платежам" и кредиту соответствующего субсчета: 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1042 "КСН платных услуг";

добровольные платежи: начисление – по дебету счета 7140 "Прочие операционные расходы" и кредиту субсчета 3143 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность по другим обязательным и добровольным платежам"; перечисление – дебет субсчета 3143 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность по другим обязательным и добровольным платежам" и кредит субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1042 "КСН платных услуг".

174. Удержание взносов обязательного социального медицинского страхования с доходов работников отражается по дебету субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредиту субсчета 3152 "Краткосрочная кредиторская задолженность по взносам на обязательное социальное медицинское страхование".

Перечисление взносов обязательного социального медицинского страхования в Государственный фонд медицинского страхования отражается по дебету субсчета 3152 "Краткосрочная кредиторская задолженность по взносам на обязательное социальное медицинское страхование" и кредиту субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1042 "КСН платных услуг", 1045 "КСН целевого финансирован финансирования".

175. Начисление государственными учреждениями отчислений на обязательное социальное медицинское страхование, установленные законодательством Республики Казахстан об обязательном социальном медицинском страховании, отражается по дебету счета 7150 "Расходы на обязательное социальное медицинское страхование" и кредиту субсчета 3151 "Краткосрочная кредиторская задолженность по отчислениям на обязательное социальное медицинское страхование".

Перечисление суммы отчислений в Фонд социального медицинского страхования на обязательное социальное медицинское страхование отражается по дебету субсчета 3151 "Краткосрочная кредиторская задолженность по отчислениям на обязательное социальное медицинское страхование" и кредиту субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1042 "КСН платных услуг", 1045 "КСН целевого финансирования".

176. На субсчетах счетов 1230 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков" и 2210 "Долгосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков" учитываются расчеты с заказчиками за выполненные для них работы или оказанные услуги, за реализованные готовые изделия и работы, выполненные учащимися учреждений профессионально-технического образования в процессе производственного обучения, а также расчеты за обучение детей в музыкальных школах, за содержание воспитанников в школах – интернатах, за форменную одежду, за питание детей в интернатах при школах.

В дебет указанных субсчетов записывается стоимость оказанных услуг, реализованных готовых изделий, изготовленных учебно-производственными мастерскими, суммы вознаграждения, подлежащие выплате учащимся учебных заведений за выполненные ими работы в государственных учреждениях, и суммы, направленные на расширение учебной базы, улучшение культурно-бытового обслуживания учащихся, детских спортивных организаций, школ начинающих художников, представителям культуры и искусства от филантропической деятельности и (или) спонсорской деятельности, и (или) меценатской деятельности, и (или) деятельности по оказанию поддержки малой родине и другие суммы, при этом кредитуется счет 6110 "Доходы от реализации товаров, работ и услуг", 6050 "Доходы от благотворительной помощи".

Поступившие суммы от платных услуг у государственного учреждения отражаются по дебету субсчета 1042 "КСН платных услуг" и кредиту соответствующего субсчета счета 1230 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков", счета 2210 "Долгосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков".

177. Начисление платы за содержание детей в школах-интернатах и в интернатах при школах отражается записью: дебет субсчета 1232 "Краткосрочная дебиторская задолженность по специальным видам платежей" и кредит счета 6110 "Доходы от реализации товаров, работ и услуг".

Поступление платы за содержание детей: дебет счета 1010 "Денежные средства в кассе", субсчета 1042 "КСН платных услуг" и кредит субсчета 1232 "Краткосрочная дебиторская задолженность по специальным видам платежей".

Возврат платы за содержание детей в детских дошкольных учреждениях и погашение задолженности перед родителями: дебет субсчета 1232 "Краткосрочная дебиторская задолженность по специальным видам платежей" и кредит счета 1010 "Денежные средства в кассе", субсчета 1042 "КСН платных услуг"; одновременно осуществляется уменьшение дохода от реализации на сумму возврата по дебету счета 6110 "Доходы от реализации товаров, работ и услуг" и кредиту субсчета 1232 "Краткосрочная дебиторская задолженность по специальным видам платежей".

178. На счетах 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и 4110 "Долгосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" учитываются расчеты с поставщиками и подрядчиками за приобретенные запасы, долгосрочные активы, принятые работы и потребленные услуги, включая расходы по доставке или переработке запасов.

179. По расчетам с поставщиками и подрядчиками в дебет счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам", 4110 "Долгосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" записываются суммы оплаченных счетов, при этом кредитуется субсчет счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", 1042 "КСН платных услуг".

180. На суммы выполненных подрядчиком работ, поступления запасов, долгосрочных активов производятся записи в дебет субсчета 2411 "Незавершенное строительство", 1310 "Материалы", 1340 "Товары", 2300 "Основные средства", 2510 "Инвестиционная недвижимость", 2600 "Биологические активы", 2710 "Нематериальные активы" и кредит субсчета счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам", 4110 "Долгосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

181. На субсчете счетов 1240 "Краткосрочная дебиторская задолженность по ведомственным расчетам" и 3220 "Краткосрочная кредиторская задолженность по ведомственным расчетам" государственные учреждения учитывают расчеты по ведомственным расчетам.

182. На субсчете 3271 "Краткосрочная кредиторская задолженность по деньгам временного размещения" учитываются суммы, поступившие государственному учреждению в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан в сфере государственных закупок физическими и (или) юридическими лицами на условиях их возвратности либо перечисления при наступлении определенных условий в соответствующий бюджет или третьим лицам.

183. В кредит субсчета 3271 "Краткосрочная кредиторская задолженность по деньгам временного размещения" записываются суммы, поступившие во временное распоряжение государственного учреждения, при этом дебетуется субсчет 1043 "КСН временного размещения денег", счет 1010 "Денежные средства в кассе", а в дебет этого субсчета записываются суммы, выданные или перечисленные со счета по назначению.

Кроме того, на субсчете 3271 "Краткосрочная кредиторская задолженность по деньгам временного размещения" учитываются изъятые суммы и личные деньги осужденных и следственно-арестованных лиц, в дебет субсчета 3271 "Краткосрочная кредиторская задолженность по деньгам временного размещения" записываются удержанные суммы из заработка, пенсий, пособий и иных доходов осужденных по исполнительным листам, а также использованные осужденными средства на расходы, предусмотренные бюджетным и уголовно-исполнительным законодательством Республики Казахстан при этом кредитуется субсчет 3242 "Краткосрочная кредиторская задолженность по исполнительным документам" и прочие соответствующие счета. В кредит субсчета 3271 "Краткосрочная кредиторская задолженность по деньгам временного размещения" записываются зарплата, пенсия, пособия и иные доходы, зачисленные на лицевые счета осужденных и следственно-арестованных лиц, при этом дебетуется субсчет 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность".

184. Суммы начисленного гонорара, выплачиваемого за работы по договорам и разовым заказам, записываются в кредит субсчета 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность", при этом дебетуется субсчет 7140 "Прочие операционные расходы".

Выплата гонорара отражается по дебету субсчета 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность" и кредиту субсчета счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", 1042 "КСН платных услуг".

185. Оплата труда и дополнительная оплата сотрудников-консультантов по проектам, финансируемым за счет внешних займов, производится путем выплаты вознаграждений (гонораров) из средств внешних займов. На сумму начисленных вознаграждений (гонораров) производится запись в кредит субсчета 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность" и в дебет счета 7140 "Прочие операционные расходы".

Суммы выплаченных вознаграждений отражаются по дебету субсчета 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность" и кредиту счета 1010 "Денежные средства в кассе", субсчета счета 1060 "Специальный счет".

186. Исполнение условий заключенных гражданско-правовых сделок на приобретение товаров (работ и услуг) за счет средств республиканского и местных бюджетов осуществляется в соответствии с Правилами исполнения бюджета.

187. Государственное учреждение по результатам инвентаризации расчетов с дебиторами на основании решения руководителя государственного учреждения, принятого в соответствии с актом инвентаризационной комиссии с учетом результатов работы по взысканию сомнительной задолженности по договорам c покупателями и заказчиками, на конец отчетного периода создает резерв по сомнительным долгам при возникновении просрочки оплаты:

от 180 дней до 1 года – в размере 50% от суммы задолженности;

более 1 года – в размере 100% от суммы задолженности.

Создание резерва по сомнительным долгам отражается проводкой: дебет субсчета 7452 "Расходы по созданию резервов" и кредит счета 1290 "Резерв по сомнительной дебиторской задолженности".

188. Если в последующем осуществляется возврат дебиторской задолженности, отнесенной к сомнительной, то ранее признанный расход по созданию резервов по сомнительной дебиторской задолженности следует восстановить следующей проводкой: дебет счета 1290 "Резерв по сомнительной дебиторской задолженности" и кредит счета 7450 "Расходы по созданию резервов".

189. Списание безнадежной дебиторской задолженности по договорам c покупателями и заказчиками отражается следующими проводками:

если ранее был создан резерв на сомнительную задолженность – пропорционально созданному резерву: дебет счета 1290 "Резерв по сомнительной дебиторской задолженности" и кредит субсчета дебиторской задолженности;

если отсутствует резерв на сомнительную задолженность – на расходы: дебет счета 7140 "Прочие операционные расходы" и кредит соответствующих субсчетов дебиторской задолженности.

190. По результатам инвентаризации расчетов с дебиторами и кредиторами списанию подлежит:

1) дебиторская задолженность:

во взыскании которой судом отказано, в том числе по причине истечения срока исковой давности;

не удовлетворенная при ликвидации должника в связи с недостатком его имущества, а также не заявленная кредитором до утверждения ликвидационного баланса;

в случае, если обязательство прекращается смертью должника, если исполнение не производится без личного участия должника либо обязательство иным образом неразрывно связано с личностью должника;

на основании арбитражных решений либо заключения соглашения о мирном урегулировании спора между сторонами;

на основании прекращения исполнительных производств, возбужденных по судебным актам, вступившим в законную силу до 1 января 2018 года, по вопросам взыскания в доход государства средств с отчисленных курсантов и кадетов согласно пункту 7 статьи 26 Закона Республики Казахстан "О воинской службе и статусе военнослужащих";

2) кредиторская задолженность:

в случае ликвидации кредитора;

в случае прощения долга кредитором при условии, если решение об освобождении от долга принято собственником имущества кредитора или уполномоченным на, то лицом;

во взыскании с государственного учреждения которой судом отказано, в том числе по причине истечения срока исковой давности.

Руководитель государственного учреждения на основании акта инвентаризации расчетов (в котором указываются состав комиссии, согласно приказу руководителя, наименование дебиторов и кредиторов, сумма задолженности, дата и причина образования), а также протокола инвентаризационной комиссии принимает решение о списании дебиторской и кредиторской задолженности с сообщением об этом в десятидневный срок администратору бюджетных программ.

Списанная дебиторская задолженность переносится на забалансовый счет 04 "Списанная задолженность неплатежеспособных дебиторов".

191. Списание безнадежной кредиторской задолженности (при наличии на это объективных условий) отражается проводкой: дебет соответствующего субсчета кредиторской задолженности и кредит счета 6360 "Прочие доходы".

192. Непогашенная на конец отчетного периода дебиторская или кредиторская задолженность, выраженная в иностранной валюте и подлежащая к получению/погашению денежными средствами, отражается в национальной валюте Республики Казахстан путем пересчета иностранной валюты по конечному курсу обмена валют.

193. Начисление жилищных выплат, предусмотренных законодательством Республики Казахстан о жилищных отношениях, отражается по дебету счета 7140 "Прочие операционные расходы" и кредиту субсчета 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность".

При перечислении жилищных выплат на специальный счет работника производится запись: дебет субсчета 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность" и кредит счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета".

Возврат жилищных выплат, ошибочно перечисленных на лицевой счет работника, отражается по дебету счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета" и кредиту субсчета 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность".

194. В начале каждого месяца из накопительной ведомости по расчетам с организациями форма 408 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 6) за прошлый месяц в графах 2, 3, 4, 5 и 6 по каждой позиции (строке) записываются данные счетов поставщиков, по которым не получены материальные ценности. По мере поступления оплаченного счета поставщика в графах 2, 3 и 4, 7, 8, 9, 10 и 11 производятся записи по каждой позиции (строке).

195. В мемориальном ордере 7 – накопительная ведомость по расчетам в порядке авансовых платежей форма 408 Форм бухгалтерской документации – для каждого поставщика отводится необходимое количество строк для отражения операций в течение месяца. Записи в накопительной ведомости производятся по каждому документу (счету к оплате, счету) по мере совершения операций. Итоги за месяц записываются в книгу "Журнал-главная". В случаях, когда поставщиком возвращается авансовый платеж на счет государственного учреждения или централизованной бухгалтерии, записи в книге "Журнал-главная" производятся без учета этих сумм.

По остальным операциям составляются отдельные мемориальные ордера формы 274 Форм бухгалтерской документации, которые нумеруются, начиная с 28 за каждый месяц в отдельности.

196. Учет дебиторской задолженности по расчетам с плательщиками по поступлениям в бюджет ведется в накопительной ведомости по форме № 408-ДЗ-д Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 23). Записи производятся на основании сводного отчета по итоговым операциям лицевых счетов налогоплательщиков.

Учет кредиторской задолженности по расчетам с налогоплательщиками по поступлениям в бюджет ведется в накопительной ведомости по форме № 408-КЗ-д Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 24). Записи производятся на основании сводного отчета по итоговым операциям лицевых счетов налогоплательщиков.

Итоговые данные переносятся в книгу "Журнал главная".

197. В государственных учреждениях, в которых по объему операций не требуется составления накопительных ведомостей, корреспонденция счетов указывается на отдельных мемориальных ордерах форма 274 Форм бухгалтерской документации.

198. Аналитический учет по дебиторской и кредиторской задолженности ведется в учетных регистрах (в книгах, на многографных карточках, накопительных ведомостях и других учетных регистрах) по каждому виду на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации.

199. Учет целевого использования бюджетных денежных средств с применением корпоративной платежной карточки ведется в книге по форме 453 Форм бухгалтерской документации.

200. Для регистрации и учета поступающих в государственное учреждение исполнительных листов и других документов о взыскании алиментов, а также учета размера удержаний ведется Книга учета исполнительных листов о взыскании алиментов форма 437 Форм бухгалтерской документации.

201. Для ведения аналитического учета по субсчету "Другие расчеты за выполненные работы", если они проводились для получения сведений о суммах выплаченного гонорара по каждому получателю ведется карточка-справка формы 417 Форм бухгалтерской документации.

202. На многографных карточках форма 283 Форм бухгалтерской документации ведется аналитический учет расчетов с заказчиками за выполненные для них работы или оказанные услуги и за реализованные готовые изделия, а также расчеты с организациями и государственными учреждениями за работы, выполненные учащимися в процессе производственного обучения; по выплате пенсий и пособий; расчетов по трансфертам на обязательное социальное страхование сумм, перечисленных на счета работодателей, ведется по каждому работодателю.

203. Книга форма 294 Форм бухгалтерской документации предназначена для учета плановых назначений и расходов.

204. Карточки регистрируются в реестре карточек форма 279 Форм бухгалтерской документации, который ведется для каждого счета отдельно.

Карточки хранятся в картотеках, в которых они располагаются по субсчетам с подразделением внутри их по материально-ответственным лицам, а в централизованных бухгалтериях и по обслуживаемым государственным учреждениям.

205. При наличии оснований для списания дебиторской и кредиторской задолженности составляется Справка к акту инвентаризации расчетов с дебиторами и кредиторами, которая должна содержать следующие сведения:

наименование дебитора, кредитора, подробный юридический адрес, БИН/Индивидуальный идентификационный номер. В случае, если адрес и местонахождение должника неизвестны, указываются меры (обращение в налоговые органы по месту регистрации, местные исполнительные органы и другое), принятые по его розыску;

сумма задолженности;

на каком балансовом счете числится задолженность, по каким обязательствам;

дата образования задолженности;

документы, подтверждающие задолженность;

должностные лица, виновные в возникновении задолженности или несвоевременном взыскании задолженности;

обоснование о невозможности возмещения суммы ущерба за счет виновного в регрессном порядке;

подробное обоснование признания долга (дебиторской задолженности) нереальным для взыскания (конкретные меры, принятые по взысканию долга, в том числе осуществление претензионно-исковой работы, информация по выданным исполнительным документам; дата, номер решения ликвидационной комиссии или решения суда об утверждении ликвидационного баланса в случае признания банкротства должника. При отказе государственному учреждению в иске указать основания отказа, принятые меры по обжалованию решения суда в вышестоящие судебные инстанции);

причины (основания) для принятия решения о списании кредиторской задолженности.

Глава 7. Порядок учета расчетов с работниками

206. Дебиторская и кредиторская задолженности государственного учреждения по расчетам с работниками признаются как актив или обязательство при соблюдении критериев признания активов и обязательств.

207. Для учета операций по расчетам с работниками предназначены счета:

1260 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников и прочих подотчетных лиц";

3240 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками и прочими подотчетными лицами".

208. На субсчете 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам" учитываются расчеты с подотчетными лицами по выдаваемым им авансам на командировочные расходы, расчетов с применением корпоративной платежной карточки, оплату расходов, которые не производятся путем безналичных расчетов.

209. Авансы в подотчет выдаются по распоряжению руководителя только лицам, работающим в данном государственном учреждении. При выдаче сумм в подотчет, работниками бухгалтерской службы делается отметка об отсутствии за подотчетным лицом задолженности по предыдущим авансам.

Деньги, выданные в подотчет, могут расходоваться только на те цели, которые предусмотрены при их выдаче. Об израсходовании авансовых сумм подотчетные лица представляют отчет с приложением документов, подтверждающих произведенные расходы. Документы, приложенные к авансовому отчету, нумеруются подотчетным лицом в порядке их записи в отчете.

Неиспользованный остаток аванса возвращаемся подотчетным лицом не позднее трех рабочих дней после сдачи авансового отчета. Выдача новых авансов подотчетному лицу производится при условии погашения ранее выданного аванса.

Об использовании денежных средств с текущего счета по корпоративной платежкой карточке подотчетные лица представляют авансовый отчет с приложением документов, являющихся подтверждением произведенных платежей с применением корпоративной платежной карточки.

В бухгалтерской службе авансовые отчеты проверяются арифметически, а также проверяется правильность оформления документов и расходования средств по назначению. Проверенные авансовые отчеты утверждаются руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом.

210. На суммы, выданные подотчетным лицам, дебетуется субсчет 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам", 1263 "Краткосрочная дебиторская задолженность прочих подотчетных лиц" и кредитуются соответствующие субсчета счетов подраздела "Денежные средства и их эквиваленты" Плана счетов.

На израсходованные и возвращенные остатки подотчетных сумм командировочных расходов и сумм аванса производятся записи в кредит субсчета 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам", 1263 "Краткосрочная дебиторская задолженность прочих подотчетных лиц" и дебет счета 1010 "Денежные средства в кассе", 7070 "Расходы на командировки", 7140 "Прочие операционные расходы", соответствующие субсчета счета 1310 "Материалы".

Возврат подотчетным лицом остатка неиспользованных командировочных сумм и аванса осуществляется наличными деньгами в тенге, остаток не возвращенной подотчетным лицом суммы в тиынах учитывается при последующих выдачах сумм в подотчет.

211. В случаях непредставления подотчетными лицами в установленный срок авансовых отчетов о фактических расходах денежных средств или невозврата в кассу неиспользованного остатка, государственное учреждение производит удержание этой задолженности из заработной платы.

212. Начисление заработной платы производится один раз в месяц и отражается в учете в последний день месяца.

Выплата заработной платы работникам государственных учреждений производится в порядке, установленном Правилами исполнения бюджета.

За первую половину месяца работникам выдается аванс в размере 50% месячной заработной платы за минусом сумм налогов, подлежащих удержанию в порядке, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.

213. На суммы начисленной заработной платы производится запись в кредит субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и в дебет счета 7010 "Расходы на оплату труда", при начислении оплаты труда производственным работникам – дебет субсчета 8012 "Оплата труда".

Суммы выплаченной заработной платы записываются в дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит счета 1010 "Денежные средства в кассе", субсчета счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", 1042 "КСН платных услуг".

214. Суммы заработной платы, не полученные в установленный срок, записываются в кредит субсчета 3243 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по депонированным суммам" и дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда".

На суммы выданной депоненту заработной платы дебетуется субсчет 3243 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по депонированным суммам" и кредитуется счет 1010 "Денежные средства в кассе", субсчет счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета", 1042 "КСН платных услуг".

По истечении срока исковой давности невостребованные суммы депонентской задолженности на основании акта инвентаризации расчетов, справки к акту и Протокола инвентаризационной комиссии подлежат признанию как прочие доходы и отражаются в учете по дебету субсчета 3243 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по депонированным суммам" и по кредиту счета 6360 "Прочие доходы".

215. В соответствии с требованиями налогового законодательства Республики Казахстан, Социального кодекса, законодательства Республики Казахстан об обязательном социальном медицинском страховании государственное учреждение производит следующие исчисления и удержания из заработной платы работников и служащих:

индивидуальный подоходный налог – начисление отражается проводкой:

дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3121 "Краткосрочная кредиторская задолженность по индивидуальному подоходному налогу";

обязательные пенсионные взносы: дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3142 "Краткосрочная кредиторская задолженность по пенсионным взносам в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан";

взносы на обязательное социальное медицинское страхование: дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3152 "Краткосрочная кредиторская задолженность по взносам на обязательное социальное медицинское страхование".

216. На основании письменного заявления работника государственное учреждение осуществляет следующие удержания из заработной платы работников и служащих с последующим перечислением по назначению:

в уплату партийных взносов дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3248 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками";

в уплату членских профсоюзных взносов дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3245 "Краткосрочная кредиторская задолженность по безналичным перечислениям сумм членских профсоюзных взносов";

на счета по вкладам в банки дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3247 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по безналичным перечислениям на счета по вкладам в банки";

в уплату страховых платежей по договорам страхования дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3248 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками";

на погашение ссуды, полученной в банке, в порядке, установленном банковским законодательством Республики Казахстан дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3248 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками";

на прочие удержания из заработной платы по заявлению работников дебет счета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит счета 3273 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность".

Перечисление сумм удержаний отражается по дебету соответствующего субсчета: 3121 "Краткосрочная кредиторская задолженность по индивидуальному подоходному налогу", 3142 "Краткосрочная кредиторская задолженность по пенсионным взносам в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан", 3245 "Краткосрочная кредиторская задолженность по безналичным перечислениям сумм членских профсоюзных взносов", 3247 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по безналичным перечислениям на счета по вкладам в банки" или 3248 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками" и кредиту соответствующего счета: 1040 "КСН для учета поступлений и расчетов", 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

217. Суммы, удержанные из заработной платы по исполнительным листам и другим документам, записываются в дебет субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредит субсчета 3242 "Краткосрочная кредиторская задолженность по исполнительным документам".

В дебет субсчета 3242 "Краткосрочная кредиторская задолженность по исполнительным документам" записываются перечисленные суммы, при этом кредитуется соответствующий субсчет счета 1040 "КСН для учета поступлений и расчетов", 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

218. Государственное учреждение на конец отчетного года производит начисление резерва по неиспользованным отпускам работников.

Начисление резерва по неиспользованным отпускам производится по обязательствам, возникшим на 31 декабря отчетного года.

Сальдо резерва по неиспользованным отпускам на конец отчетного финансового года определяется как сумма сальдо резерва по неиспользованным отпускам на начало отчетного года плюс сумма начисленного резерва по неиспользованным отпускам за отчетный финансовый год за минусом суммы произведенных выплат по неиспользованным отпускам за прошлые отчетные годы.

219. На сумму начисления резерва по отпускам производится запись в кредит субсчета 3246 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками по неиспользованным отпускам" и в дебет счета 7010 "Расходы на оплату труда".

Выплата работникам отпускных отражается по дебету субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и кредиту счетов 1010 "Денежные средства в кассе", 1042 "КСН платных услуг", субсчета счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

При недостаточности суммы созданного резерва по неиспользованным отпускам начисление отпускных осуществляется по дебету счета 7010 "Расходы на оплату труда" и кредиту субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда".

В конце отчетного периода по результатам инвентаризации государственное учреждение осуществляет доначисление резерва либо списание излишне начисленных сумм резерва по отпускам:

доначисление: дебет счета 7010 "Расходы на оплату труда" и кредит субсчета 3246 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками по неиспользованным отпускам".

220. Субсчет 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения" используется для отражения сумм тиынов, невыплаченных или излишне выплаченных в случаях увольнения работника, завершение срока обучения стипендиата, окончания срока действия исполнительного листа или другого документа по причине изъятия наличных тиынов из денежного обращения. Невыплаченный остаток заработной платы, стипендии, сумм задолженности перед подотчетным лицом в тиынах отражается по кредиту субсчета 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения" и по дебету субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда", 3248 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками", счета 3230 "Краткосрочная кредиторская задолженность стипендиатам".

Сумма излишне выплаченных тиынов в результате применения арифметического метода округления суммы до одного тенге (до 50 тиынов округляется в меньшую сторону; 50 тиын и выше округляется в большую сторону) отражается по кредиту соответствующего субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда", 3230 "Краткосрочная кредиторская задолженность стипендиатам", 3248 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками" и по дебету субсчета 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения".

По окончании года остаток по кредиту субсчета 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения", сложившийся в виде разницы между суммой невыплаченных и суммой излишне выплаченных тиынов в результате применения арифметического метода округления суммы до одного тенге, по вышеуказанным выплатам, подлежит зачислению в бюджет, при этом производится запись по дебету субсчета 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения" и по кредиту субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям", при перечислении ее в бюджет осуществляется запись по дебету субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и по кредиту соответствующего субсчета счета 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета". Остаток по дебету субсчета 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения" переходит на следующий отчетный период с переносом на счет 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность". В последующем корректировка сальдо по субсчету 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения" производится с учетом перенесенного сальдо на счет 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность".

221. В случае окончания срока действия исполнительного листа или другого документа остаток тиынов, не выплаченных, и наоборот, излишне выплаченных в результате применения арифметического метода округления суммы до одного тенге, зачисляется на субсчет 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения".

222. Невозвращенный работником остаток подотчетных сумм в тиынах на момент увольнения или на конец отчетного года, учитываемый по дебету субсчета 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам", удерживается из его заработной платы, при этом производится запись по дебету субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда" и по кредиту субсчета 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам".

Сумма долга государственного учреждения перед подотчетным лицом в тиынах на момент увольнения списывается на субсчет 3272 "Расчеты, связанные с изъятием наличных тиынов из денежного обращения", при этом производится запись по дебету субсчета 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам" и по кредиту субсчета 3248 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность перед работниками".

223. Аналитический учет расчетов с подотчетными лицами ведется в накопительной ведомости по расчетам с подотчетными лицами формы 386 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 8). По каждой строке записываются фамилия подотчетного лица, суммы выданного аванса и суммы произведенных расходов, а также поступившая сумма неиспользованного аванса. По окончании месяца итоги по графе "Утверждена сумма расходов по отчету кредит субсчета 1261, 1263 (3248, 3249)" и по графам "Дебет субсчетов" и "Вторые записи" записываются в книгу "Журнал-главная".

В государственных учреждениях с незначительным количеством подотчетных лиц аналитический учет расчетов ведется по каждому подотчетному лицу на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации.

Аналитический учет целевого использования бюджетных денег с применением корпоративной платежной карточки ведется в книге по форме 453 Форм бухгалтерской документации.

224. Основными документами для начисления заработной платы являются: приказы по государственному учреждению о зачислении, увольнении и перемещении сотрудников в соответствии с утвержденным штатным расписанием и ставками заработной платы, табели учета использования рабочего времени по форме 421 "Табель учета использования рабочего времени" Форм бухгалтерской документации, форме 423 "Карта учета выработки на работы" Форм бухгалтерской документации, форме 424 "Наряд" Форм бухгалтерской документации и другие документы.

Табели учета использования рабочего времени (форма 421 Форм бухгалтерской документации "Табель учета использования рабочего времени") ведутся ежемесячно по установленной форме лицами, назначенными приказом по государственному учреждению. В конце месяца по табелю определяется общее количество отработанных дней, а также часы переработок. Заполненные табель и другие документы, оформленные соответствующими подписями, в установленные сроки сдаются в бухгалтерскую службу для начисления заработной платы.

Начисление заработной платы за месяц производится по расчетно-платежной ведомости формы 49 Форм бухгалтерской документации. В расчетно-платежной ведомости записываются табельные номера, фамилии и инициалы работников, суммы начисленной заработной платы и пособий, выданного аванса, удержанных налогов и других сумм.

Расчеты с рабочими и служащими при уходе в отпуск производятся в расчете о предоставлении отпуска формы 425 Форм бухгалтерской документации.

Начисленные суммы по этим расчетам записываются в расчетно-платежную ведомость, открытую на текущий месяц. В тех случаях, когда разовые расчеты по заработной плате при уходе в отпуск или увольнении не совпадают с составлением общего расчета, выплаты в межрасчетный период производятся по платежным ведомостям формы 389 Форм бухгалтерской документации или расходным кассовым ордером.

Начисленные и выплаченные суммы по этим расчетам включаются в расчетно-платежную ведомость текущего месяца. По графе "Сумма к выдаче" против данной фамилии делается прочерк.

Расчетно-платежные и платежные ведомости подписываются работниками, составившими и проверившими эти ведомости. Разрешение на выплату заработной платы подписывается руководителем государственного учреждения и главным бухгалтером или лицами, их заменяющими.

225. По истечении срока выплаты в платежной и расчетно-платежной ведомостях против фамилии лиц, у которых заработная плата осталась неполученной, кассир ставит штамп или сделать отметку от руки "Депонировано" и составить реестр депонированных сумм. В конце ведомости кассир делает надпись о фактически выплаченной сумме и о неполученной сумме заработной платы, сверить эти суммы с общим итогом по платежной или расчетно-платежной ведомости и скрепить надпись своей подписью. Если деньги выдавались не кассиром, а другим лицом, то на ведомости дополнительно делается надпись "Деньги по ведомости выдал – должность, подпись, расшифровка подписи". После тщательной проверки отметок, сделанных кассиром в платежных и расчетно-платежных ведомостях, и подсчета выданных и депонированных сумм на выданные суммы заработной платы составляется расходный кассовый ордер, который регистрируется в журнале регистрации приходных и расходных кассовых документов. На платежных и расчетно-платежных ведомостях проставляется дата и номер расходного кассового ордера, по которому произведено списание денег по кассе.

Учет депонированных сумм по заработной плате ведется в книге аналитического учета депонированной заработной платы и стипендий формы 441 Форм бухгалтерской документации. Записи в этой книге производятся по каждому депоненту.

В конце месяца в книге формы 441 Форм бухгалтерской документации подсчитываются итоги по графам "Кредит" и "Дебет" и выводится кредитовый остаток на начало следующего месяца.

226. Для получения сведений о заработной плате работающего за прошлые периоды ведется карточка-справка (лицевой счет) формы 417 Форм бухгалтерской документации, в которой помимо общих сведений о работнике ежемесячно отражаются суммы начисленной заработной платы по видам.

227. На основании расчетно-платежных ведомостей составляется мемориальный ордер 5 – свод расчетных ведомостей по заработной плате и стипендиям форма 405 Форм бухгалтерской документации (также включает учет денежной компенсации военнослужащим, сотрудникам органов внутренних дел, а также сотрудникам оперативно-розыскных, следственных и строевых подразделений органов противопожарной службы, органов и учреждений уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции Республики Казахстан, органов финансовой полиции на содержание жилища и оплату коммунальных услуг) составляется на основании расчетно-платежных ведомостей.

228. Больничные листки (листки нетрудоспособности) подшиваются в отдельную папку и нумеруются в хронологическом порядке с начала года. На каждом листке проставляется номер расчетно-платежной ведомости, в которую он включен для начисления.

229. Аналитический учет расчетов с персоналом ведется на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации.

230. Для регистрации и учета поступающих в государственное учреждение исполнительных листов и других документов о взыскании алиментов, а также учета размера удержаний ведется Книга учета исполнительных листов о взыскании алиментов формы 437 Форм бухгалтерской документации.

231. Учет расчетов по начислению и выплате социального пособия по временной нетрудоспособности ведется государственными учреждениями на многографных карточках формы 283 Форм бухгалтерской документации.

232. Для получения полной информации о перечисленных обязательных пенсионных взносах физического лица (работника) государственное учреждение заполняет карточку учета обязательных пенсионных взносов в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан" формы 451 Форм бухгалтерской документации, копию которой один раз в год выдает физическому лицу (работнику).

Глава 8. Порядок учета запасов

233. Запасы включают строительные материалы, материалы для учебных, научных исследований и других целей, медикаменты и перевязочные средства, продукты питания, топливо и горючее, хозяйственные материалы и канцелярские принадлежности, спецодежда и другие предметы индивидуального пользования, запасные части, незавершенное производство, готовую продукцию, товары, запасы в пути.

Учет запасов ведется в количественном и суммовом выражении по наименованиям материалов и ответственным лицам.

Органы, осуществляющие учет, хранение и дальнейшее использование имущества, поступившего в состав государственного имущества по отдельным основаниям, ведут учет оцененного имущества на субсчете 1341 "Имущество, обращенное (поступившее) в собственность государства".

Основанием для отражения в учете являются акты описи, оценки и (или) приема-передачи имущества и отчеты об оценке имущества.

234. Государственное учреждение применяет положения настоящей главы Правил при учете запасов, за исключением:

незавершенных работ, возникающих в процессе выполнения договоров на строительство, в том числе непосредственно связанных с ними договоров на предоставление услуг;

финансовых инструментов;

биологических активов, связанных с сельскохозяйственной деятельностью и сельскохозяйственной продукцией на стадии сбора урожая;

незавершенных работ по услугам, предоставляемым без возмещения или по номинальному возмещению непосредственно от получателей.

235. Основными задачами учета запасов являются обеспечение сохранности и контроля за движением и правильным использованием всех материальных ценностей; соблюдение установленных норм запасов и расходов, своевременное выявление неиспользуемых материалов, подлежащих реализации; получение точных сведений об остатках, находящихся на складах государственных учреждений.

Бухгалтерская служба систематически осуществляет контроль за поступлением и расходованием материальных ценностей, находящихся на складе, а также сверяет свои записи по учету материалов с записями, ведущимися на складе (кладовой).

236. Для учета запасов государственного учреждения предназначены счета:

1310 "Материалы";

1320 "Незавершенное производство";

1330 "Готовая продукция";

1340 "Товары";

1350 "Запасы в пути";

1360 "Резерв на обесценение запасов".

237. Реализация, продажа через торги имущества, обращенного (поступившего) в собственность государства по отдельным основаниям отражается следующими корреспонденциями:

дебет субсчета 1233 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей по имуществу, обращенного (поступившего) в собственность государства" и кредит субсчета 1341 "Имущество, обращенное (поступившее) в собственность государства";

дебет субсчета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3132 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации товаров, работ и услуг".

При поступлении в бюджет денег от реализации имущества на основании подтверждающего документа отражается следующими корреспонденциями:

дебет субсчета 3132 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации товаров, работ и услуг" и кредит субсчета 1233 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей по имуществу, обращенного (поступившего) в собственность государства".

При возврате имущества в связи с отменой/изменением в соответствующей части судебного акта об обращении имущества в собственность государства отражается следующими корреспонденциями:

дебет субсчета 7461 "Прочие расходы по операциям, связанным с имуществом, обращенным (поступившим) в собственность государства" и кредит субсчета 1341 "Имущество, обращенное (поступившее) в собственность государства".

При списании со склада имущества, обращенного (поступившего) в собственность государства по отдельным основаниям отражается следующими корреспонденциями:

дебет субсчета 7461 "Прочие расходы по операциям, связанным с имуществом, обращенным (поступившим) в собственность государства" и кредит субсчета 1341 "Имущество, обращенное (поступившее) в собственность государства".

238. Стоимость запасов признается в учете тогда, когда выполняются критерии признания активов: наличие вероятности получения экономической выгоды или сервисного потенциала по данному активу в будущем, возможность надежной оценки.

Запасы отражаются в учете государственного учреждения лишь при переходе данному учреждению выгод от владения активами и рисков, связанных с этими запасами. Определение момента перехода выгод и рисков, связанных с запасами, является одним из основополагающих моментов при учете запасов. Этот момент определяется договором поставки, оговаривающим ее условия.

239. Запасы, кроме привеса и приплода молодняка, не относящегося к биологическим активам сельскохозяйственного назначения, отражаются в бухгалтерском учете и финансовой отчетности по их фактической себестоимости, которая определяется исходя из затрат их приобретение, наценки (надбавки), комиссионные вознаграждения, уплаченные снабженческим, посредническим, внешнеэкономическим организациям, стоимость услуг товарных бирж, таможенные пошлины, расходы на транспортировку, хранение и доставку. Торговые скидки, возвраты платежей вычитаются при определении затрат на приобретение. Прочие затраты включаются в себестоимость запасов только в той степени, в которой они связаны с доведением запасов до их настоящего местоположения и состояния.

Оприходование привеса и приплода молодняка, не относящегося к биологическим активам сельскохозяйственного назначения, осуществляется по запланированной себестоимости.

240. Государственное учреждение признает себестоимостью запасов, полученных:

от другого государственного учреждения, – балансовую стоимость передаваемых запасов;

от третьих сторон на безвозмездной основе, – справедливую стоимость запасов.

241. Приобретение запасов отражается следующими корреспонденциями:

покупка: дебет соответствующего субсчета счета 1310 "Материалы", 1340 "Товары" и кредит счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" (по цене приобретения, за минусом стоимости возвратной или обменной тары);

поступление от другого государственного учреждения: дебет соответствующего субсчета счета 1310 "Материалы", 1340 "Товары" и кредит счета 6330 "Доходы от безвозмездного получения активов" (по балансовой стоимости);

поступление средств от филантропической деятельности и (или) спонсорской деятельности, и (или) меценатской деятельности, и (или) деятельности по оказанию поддержки малой родине или грантов: дебет соответствующего субсчета счета 1310 "Материалы", 1340 "Товары" и кредит счета 6050 "Доходы от благотворительной помощи" (по справедливой стоимости).

Возвратная или обменная тара (бочки, бидоны, ящики, бутылки и другая тара) как свободная (порожняя), так и находящаяся под запасами, учитывается по ценам, указанным в счетах поставщиков: дебет субсчета 1319 "Прочие материалы" и кредит счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

242. Готовые изделия и печатная продукция учитываются по фактической себестоимости, определенной по данным фактических затрат на ее изготовление. На сумму готовой продукции производится запись по дебету субсчета 1330 "Готовая продукция" и кредиту счета 8010 "Затраты на производство и другие цели".

243. К запасам в пути относят запасы, оплаченные государственным учреждением по иногородним поставкам, но не поступившие к концу месяца на склад, а также запасы, полученные на склады групп централизованного снабжения и хозяйственного обслуживания и не распределенные по государственным учреждениям.

Признание запасов в пути отражается записью: дебет субсчета 1350 "Запасы в пути" и кредит счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам". При поступлении запасов в государственное учреждение проводится запись: дебет соответствующего субсчета счета "Запасы" и кредит счета 1350 "Запасы в пути".

244. Администраторы бюджетных программ по согласованию с центральным уполномоченным органом по исполнению бюджета Республики Казахстан определяют ведомственный учет белья, постельных принадлежностей, одежды и обуви, соответствующий общему порядку учета активов настоящих Правил.

245. Учет медикаментов и перевязочных средств ведется в соответствии с инструкциями, издаваемыми соответствующими центральными и иными государственными органами и согласованными с центральным уполномоченным органом по исполнению бюджета.

246. При последующем учете запасы оцениваются по наименьшей из 2-х (двух) величин – себестоимости и чистой реализационной стоимости, кроме случаев приобретения запасов посредством необменной операции, хранения для бесплатного распределения или распределения по номинальной стоимости, потребления в процессе производства товаров, подлежащих бесплатному распределению или распределению по номинальной стоимости.

Под чистой реализационной стоимостью подразумевается чистая сумма, которую государственное учреждение ожидает выручить в результате продажи запасов при нормальном ходе дел. Чистая реализационная стоимость запасов может не совпадать со справедливой стоимостью за вычетом расходов по продаже.

Если запасы хранятся для бесплатного распределения или распределения по номинальной стоимости, потребления в процессе производства товаров, подлежащих бесплатному распределению или распределению по номинальной стоимости, то они оцениваются по наименьшей из величин себестоимости и текущей восстановительной стоимости. Если цель, с которой хранились запасы, изменилась, то запасы оцениваются по наименьшей из 2-х (двух) величин: себестоимости и чистой реализационной стоимости.

Под текущей восстановительной стоимостью запасов подразумеваются затраты, которые возникли бы в результате приобретения актива на дату отчетности.

247. В конце отчетного года по результатам проведенной инвентаризации на основании акта инвентаризационной комиссии, созданной в соответствии с приказом руководителя государственного учреждения, в учете фиксируется факт обесценения имеющихся запасов, если возмещаемая стоимость окажется ниже балансовой стоимости запаса. В акте инвентаризации указываются причины обесценения. Себестоимость запасов может оказаться невозмещаемой, если эти запасы повреждены, полностью или частично устарели.

248. Отражение в учете балансовой стоимости запасов по чистой реализационной стоимости производится путем создания резерва на обесценение запасов в размере разницы между текущей рыночной стоимостью запасов и фактической себестоимостью запасов.

Создание резерва отражается по дебету счета 7440 "Расходы от обесценения активов" и кредиту счета 1360 "Резерв на обесценение запасов".

В конце последующего отчетного года в случае, если обстоятельства, вызвавшие уменьшение стоимости запасов ниже себестоимости, уже не действуют, или если имеются явные свидетельства повышения чистой реализационной стоимости вследствие изменившихся экономических условий, сумма списания восстанавливается (при этом восстановление осуществляется в пределах первоначальной суммы списания). Данная операция отражается в учете по дебету счета 1360 "Резерв на обесценение запасов" и кредиту счета 5220 "Финансовый результат прошлых лет".

249. Для оценки себестоимости запасов, по которой они списываются с баланса, используются следующие методы:

специфической идентификации затрат;

средневзвешенной стоимости;

ФИФО: первое поступление – первый отпуск.

250. Государственное учреждение применяет один и тот же метод расчета себестоимости для всех запасов, имеющих схожую природу и цели их использования субъектом. В отношении запасов, различающихся между собой по характеру и цели использования, оправданным является применение различных методов оценки себестоимости. Выбранный государственным учреждением метод оценки запасов используется в течение отчетного периода.

251. Метод специфической идентификации применяется для определения себестоимости запасов, не являющихся взаимозаменяемыми, а также товаров или услуг, произведенных и предназначенных для специальных проектов, независимо от того, были ли они куплены или произведены. Специфическая идентификация затрат означает, что специфические затраты относятся на определенные статьи запасов.

252. Метод средневзвешенной стоимости предполагает определение стоимости каждой статьи из средневзвешенной стоимости аналогичных статей в начале периода и стоимости таких же статей, купленных или произведенных в течение периода. Среднее значение может рассчитываться периодически, или по мере получения каждой дополнительной поставки, в зависимости от условий работы субъекта.

253. Метод ФИФО (первый на поступление - первый на отпуск) предполагает, что запасы, закупленные первыми, будут списаны первыми, следовательно, статьи, остающиеся в запасах в конце периода, приобретены позднее.

254. Списание запасов отражается по дебету счета 7060 "Расходы по запасам", 7460 "Прочие расходы", 8011 "Материалы" и кредиту соответствующего субсчета счета подраздела "Запасы" Плана счетов.

255. Списание стоимости запасов, использованных для нужд государственного учреждения и реализованных сторонним организациям, признается в качестве расхода, при этом дебетуется счет 7060 "Расходы по запасам" и кредитуется соответствующий субсчет счета подраздела "Запасы" Плана счетов.

Списание стоимости запасов, переданных другому государственному учреждению или другим организациям, признается в качестве расхода, при этом дебетуется счет 7460 "Прочие расходы" и кредитуется соответствующий субсчет счета подраздела "Запасы" Плана счетов.

Списание запасов, стоимость которых ранее была снижена за счет создания резерва от обесценения, отражается: на сумму созданного резерва – дебет счета 1360 "Резерв на обесценение запасов" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Запасы" Плана счетов, одновременно на балансовую стоимость запасов – дебет счета 7060 "Расходы по запасам" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Запасы" Плана счетов.

256. Потери запасов от порчи, стихийных бедствий (наводнений, пожаров и других стихийных бедствий) в случаях, когда конкретные виновники не установлены, списываются на расходы лишь после тщательной проверки действительного отсутствия виновных лиц и принятия решения по недопущению фактов ущерба в дальнейшем.

Потери запасов от порчи признаются в качестве расходов в период возникновения потерь: дебет счета 7460 "Прочие расходы" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Запасы" Плана счетов.

257. При возврате или реализации тары разница между ценой приобретения и ценой, по которой тара реализована, относится на фактические расходы: дебет счета 7140 "Прочие операционные расходы" и кредит субсчета 1319 "Прочие материалы".

258. Канцелярские принадлежности (бумага, карандаши, чернила, перья и другие канцелярские принадлежности), а также медикаменты и готовые лекарства (за исключением спирта, перевязочных средств и дорогостоящих медикаментов), приобретенные и выданные на текущие нужды, списываются на фактические расходы с отражением их общей суммы по приходу и расходу на субсчете 1316 "Хозяйственные материалы и канцелярские принадлежности".

259. Стоимость спецодежды и других предметов индивидуального пользования со склада государственного учреждения передается на основании накладной на внутреннее перемещение запасов по форме 434-з Форм бухгалтерской документации.

Стоимость спецодежды и других предметов индивидуального пользования в пределах 2-х (двух) месячных расчетных показателей за единицу при выдаче их со склада списывается проводкой: дебет счета 7060 "Расходы по запасам" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Запасы" Плана счетов. Указанные запасы стоимостью свыше 2-х (двух) месячных расчетных показателей за единицу списываются по истечении установленного срока на основании акта о списании постоянно действующей комиссии государственного учреждения.

260. Некоторые запасы могут относиться на счета других активов, например, запас, использованный в качестве компонента самостоятельно произведенных основных средств: дебет соответствующего субсчета счетов раздела "Основные средства" и кредит соответствующего субсчета счетов раздела "Запасы" Плана счетов. Запасы, распределенные таким образом, признаются в качестве расхода в течение срока службы данного актива (начисление амортизации).

261. В целях обеспечения сохранности и правильной постановки учета запасов обеспечивается надлежащая организация складского учета. Хранение запасов производится в специально приспособленных помещениях (складах). Порядок размещения запасов в складских помещениях обеспечивается быстротой операций по их приемке, выдаче и проведению инвентаризации. Смена этих лиц сопровождается инвентаризацией складов и составлением приемо-сдаточных актов, утверждаемых руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом.

Места хранения запасов оснащаются весовым оборудованием, измерительными приборами, мерной тарой и другими контрольными приспособлениями.

Учет материалов на складе ведется материально-ответственным лицом в книге складского учета материалов форма М-17 Форм бухгалтерской документации по наименованиям, единице измерения, цене, сортам и количеству, за исключением имущества, учитываемого на субсчете 1341 "Имущество, обращенное (поступившее) в собственность государства".

262. Материалы и продукты питания в регистры бухгалтерского учета по приходу записываются на основании первичных документов (счетов, актов и других) тем числом, когда получены ценности. В первичных документах указываются следующие данные: от кого поступили материалы или продукты питания, наименование, сорт, количество (вес), цена, сумма, дата поступления на склад и расписка материально ответственного лица, принявшего эти ценности.

В тех случаях, когда имеются расхождения с данными документов поставщика, составляется акт о приемке запасов по форме 429 Форм бухгалтерской документации. Акт составляется приемочной комиссией в 2-х (двух) экземплярах с участием кладовщика и незаинтересованной стороны. Один экземпляр акта используется для учета принятых материальных ценностей, другой для оформления претензионного письма поставщику.

Выдача материалов со склада производится по документам, утвержденным руководителем государственного учреждения. Для выдачи материалов применяются следующие документы:

накладная на отпуск запасов на сторону формы 434-с Форм бухгалтерской документации применяется для отпуска запасов со склада на сторону. Накладная выписывается в 2 (двух) экземплярах;

накладная на внутреннее перемещение запасов формы 434-з Форм бухгалтерской документации применяется при выдаче материалов со склада и при перемещении материалов внутри государственного учреждения. Накладная выписывается в 2-х (двух) экземплярах;

меню-требование формы 299 Форм бухгалтерской документации применяется для выдачи продуктов питания со склада. Меню-требование составляется ежедневно на основании норм раскладки продуктов питания и данных о количестве довольствующихся.

Меню-требование с расписками лиц о выдаче и получении продуктов питания передается в бухгалтерскую службу в сроки, установленные графиком, но не реже трех раз в месяц.

Учет поступления продуктов питания ведется в накопительной ведомости по приходу продуктов питания формы 300 Форм бухгалтерской документации. Ведомость составляется по каждому материально-ответственному лицу отдельно. Записи в ведомости производятся на основании первичных документов в количественном и суммовом выражении. По окончании месяца в ведомости подсчитываются итоги. Основанием для составления мемориального ордера 11 является накопительная ведомость формы 300 Форм бухгалтерской документации.

Учет расходов продуктов питания ведется в накопительной ведомости по расходу продуктов питания формы 399 Форм бухгалтерской документации. Эта ведомость составляется по материально-ответственным лицам. Записи в ней производятся на основании меню-требования формы 299 Форм бухгалтерской документации и других документов. По окончании месяца в ведомости подсчитываются итоги, которые служат для определения стоимости израсходованных продуктов питания. Одновременно сверяется число довольствующихся по детским учреждениям с данными посещаемости детей, по лечебным учреждениям по сведениям о наличии больных и другие сведения. Основанием для составления мемориального ордера 12 является накопительная ведомость формы 399 Форм бухгалтерской документации. В свод формы 411 Форм бухгалтерской документации, кроме данных накопительных ведомостей, записываются данные других расходных документов на продукты питания (актов на недостачу продуктов питания, возврата поставщику и других расходных документов).

Аналитический учет продуктов питания ведется по наименованиям, сортам, количеству, стоимости и материально-ответственным лицам в оборотных ведомостях формы M-44 Форм бухгалтерской документации. Записи в оборотные ведомости производятся на основании данных накопительных ведомостей формы 300 Форм бухгалтерской документации и формы 399 Форм бухгалтерской документации и других документов по приходу и расходу продуктов питания. Ежемесячно в оборотных ведомостях подсчитываются обороты и выводятся остатки на начало месяца;

ведомость на выдачу кормов и фуража формы 397 Форм бухгалтерской документации. Корма и фураж отпускаются со склада в пределах установленных норм;

ведомость выдачи материалов на нужды государственного учреждения формы 410 Форм бухгалтерской документации применяется для выдачи хозяйственных материалов, материалов для учебных и других целей в течение месяца. При этом записи в ведомости производятся не в хронологическом порядке, а для каждого вида материалов оставляется определенное количество строк, чтобы в конце месяца по каждому виду материалов можно было получить общий итог;

заборная карта формы 431 Форм бухгалтерской документации применяется как при ежедневном отпуске материалов и топлива, так и через определенные промежутки времени в течение месяца.

Заборная карта выписывается на каждого получателя на несколько наименований материалов для расходования по прямому назначению. Эта карта выписывается в 2-х (двух) экземплярах, один из которых с распиской получателя хранится на складе, второй у получателя. При ежедневном отпуске материалов заборная карта выписывается сроком на 15 календарных дней, а при периодическом отпуске сроком на месяц.

263. "Перевод имущества, обращенного (поступившего) в собственность государства в основные средства и запасы отражаются следующей корреспонденцией счетов дебет соответствующего субсчета счета подразделов: 2300 "Основные средства", 1300 "Запасы" Плана счетов и кредит счета 1341 "Имущество, обращенное (поступившее) в собственность государства".

264. Материалы и топливо выдаются в пределах установленного лимита по предъявлении получателем своего экземпляра заборной карты. Отпуск материалов сверх установленного лимита производится по накладной формы 434-з Форм бухгалтерской документации.

В тех случаях, когда выдача топлива со склада по накладной или заборной карте является невозможной, списание расхода топлива производится по актам обмера остатков. В случае недостачи топлива по акту обмера, в сравнении с установленными нормами расходования, руководитель государственного учреждения выявляет причины перерасхода и в надлежащих случаях принимает меры взыскания.

Путевой лист применяется для списания в расход горючих и смазочных материалов. Горючие и смазочные материалы списываются по фактическому расходу, но не выше норм, утвержденных для отдельных марок автомобилей.

Товарно-транспортная накладная формы 1-т Форм бухгалтерской документации применяется для перевозки грузов для нужд своего государственного учреждения на собственных автомобилях.

Талоны и топливные карты на горючие и смазочные материалы (субсчет 1315 "Топливо, ГСМ") выдаются водителю по распоряжению руководителя государственного учреждения. Повторная выдача талонов может производиться только после сдачи отчета заранее полученные.

Аналитический учет талонов и горюче-смазочных материалов по каждому виду ведется на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации, учет бланков трудовых книжек в книге формы 449 Форм бухгалтерской документации.

265. Готовые изделия и печатная продукция приходуются на складе на основании актов приемки или других документов. Аналитический учет готовых изделий и готовой печатной продукции ведется по наименованию, количеству и стоимости и по местам хранения на карточках формы 296-a Форм бухгалтерской документации.

266. Аналитический учет строительных материалов ведется по наименованиям материалов, количеству и стоимости на карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации.

Списание материалов в расход производится на основании актов или других документов, утвержденных руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом.

267. Аналитический учет лекарственных средств ведется в суммовом выражении на карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации (в книге формы 296 Форм бухгалтерской документации) без заполнения граф количественного учета в целом по государственному учреждению и по каждому отделению (кабинету) по следующим группам ценностей:

медикаменты, к ним относятся: лекарственные средства, сыворотки и вакцины, лекарственное растительное сырье, лечебные минеральные воды, дезинфекционные средства и другие медикаменты;

перевязочные средства, а именно: марля, бинты, вата, компрессная клеенка и бумага и другие перевязочные средства;

вспомогательные материалы: бумага вощеная, пергаментная и фильтровальная, бумажные коробки, мешочки и другие вспомогательные материалы;

тара: склянки и банки, емкости свыше 5000 миллилитров, бутылки, бидоны, ящики и другие предметы возвратной тары, стоимость которых не включается в цену приобретенных медикаментов.

В отделениях (кабинетах) лечебно-профилактических государственных учреждений здравоохранения лекарственные средства подлежат предметно-количественному учету по следующим группам:

ядовитые лекарственные средства;

наркотические лекарственные средства;

этиловый спирт;

новые препараты для клинических испытаний и исследований в соответствии с указаниями государственного органа Республики Казахстан, осуществляющего руководство в области здравоохранения;

дефицитные дорогостоящие медикаменты и перевязочные средства;

тара как порожняя, так и занятая лекарственными средствами.

268. На документах, подтверждающих приобретение и получение канцелярских принадлежностей, расписываются лица, получившего эти материалы.

269. Аналитический учет по лому и отходам черных металлов, лому и отходам цветных металлов и материалам специального запаса ведется отдельно на карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации или в книге формы 296 Форм бухгалтерской документации.

270. Аналитический учет материалов в пути ведется по отдельным поставщикам на карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации (в книге формы 296 Форм бухгалтерской документации). Материалы, поступившие на склад групп централизованного снабжения и хозяйственного обслуживания, учитываются по их наименованиям с указанием цены, количества и суммы на карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации (в книге формы 296 Форм бухгалтерской документации).

271. Аналитический учет запасных частей ведется по наименованиям запасных частей, маркам, заводским номерам, количеству, стоимости и материально-ответственным лицам на карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации (в книге формы 296 Форм бухгалтерской документации). При этом автомобильные шины и покрышки, выданные со склада для замены изношенных, бухгалтерской службой учитываются в ведомости оперативного (количественного) учета движения спецодежды, предметов индивидуального пользования и других материалов, находящихся в эксплуатации формы 412 Форм бухгалтерской документации, в которой записываются должность и фамилия получившего, дата получения и заводские номера. В графе "Отметки о выбытии" записываются дата и заводской номер автомобильной шины или покрышки, выбывших из эксплуатации вследствие непригодности.

272. Учет операций по расходу материалов, кроме продуктов питания, ведется в накопительной ведомости по расходу материалов формы 396 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 13).

Для списания разбитой посуды ведется журнал регистрации боя посуды формы 325 Форм бухгалтерской документации. Записи в журнал производятся соответствующими должностными лицами. Постоянно действующая комиссия следит за правильным ведением журнала и ежеквартально (ежемесячно) составляет акт на списание разбитой посуды, который утверждается руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом.

Белье, постельные принадлежности, одежда и обувь учитываются с выделением на отдельные группы по их наименованиям, количеству, материально-ответственным лицам в книге складского учета материалов формы M-17 Форм бухгалтерской документации:

белье (рубашки, сорочки, халаты и другое белье);

постельное белье и принадлежности (матрацы, подушки, одеяла, простыни, пододеяльники, наволочки, покрывала, мешки спальные и другое постельное белье и принадлежности);

одежда и обмундирование, включая спецодежду (костюмы, пальто, плащи, полушубки, платья, кофты, юбки, куртки, брюки и другая одежда и обмундирование);

обувь, включая специальную (ботинки, сапоги, берцы, сандалии, валенки и другая обувь);

спортивная одежда и обувь (костюмы, ботинки и другая спортивная одежда и обувь).

Указанные предметы мягкого инвентаря маркируются кладовщиком в присутствии руководителя государственного учреждения или уполномоченного им лица и работника бухгалтерской службы специальным штампом несмываемой краской без порчи внешнего вида предмета с указанием наименования государственного учреждения, а при выдаче предметов в эксплуатацию дополнительно обозначаются год и месяц выдачи их со склада. Маркировочные штампы хранятся у руководителя государственного учреждения или его заместителя.

273. Аналитический учет белья, постельных принадлежностей, одежды и обуви, находящихся в эксплуатации, ведется по наименованиям предметов, количеству, их стоимости, группам и материально-ответственным лицам в карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации (в книге формы 296 Форм бухгалтерской документации) или на вкладных листах формы 402 Форм бухгалтерской документации к инвентаризационной описи (сличительной ведомости).

Списание пришедших в ветхость и негодность белья, постельных принадлежностей, одежды и обуви производится с учетом сроков службы, утвержденных администраторами бюджетных программ для своей системы на основании утвержденного руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом акта на списание по форме 443-а "Акт на списание с баланса спецодежды и других предметов индивидуального пользования" Форм бухгалтерской документации.

Аналитический учет спецодежды, спецобуви и других предметов индивидуального пользования ведется по формы МБ-6 "Личная карточка учета спецодежды и других предметов индивидуального пользования" Форм бухгалтерской документации и по формы МБ-7 "Ведомость учета выдачи (возврата) спецодежды и других предметов индивидуального пользования" Форм бухгалтерской документации.

274. Записи в накопительную ведомость производятся по каждому документу и соответствующим субсчетам с выделением в том числе сумм по обслуживаемым государственным учреждениям или материально-ответственным лицам. По окончании месяца итоги по субсчетам записываются в книгу "Журнал-главная".

Глава 9. Порядок учета основных средств

275. Основными средствами являются материальные объекты, которые:

удерживаются для использования в производстве или поставке товаров или услуг, для сдачи в аренду другим лицам или для административных целей;

будут использованы в течение более одного года.

276. Государственное учреждение применяет требования настоящей главы Правил к основным средствам, в том числе к:

активам культурного наследия;

специальному военному оборудованию;

инфраструктурным активам;

недвижимости, зданиям и оборудованию, используемым для развития или содержания биологических активов, имеющих отношение к сельскохозяйственной деятельности, и правам на разработку минеральных ресурсов, нефти, природного газа и аналогичных не восстанавливаемых природных ресурсов;

недвижимости, которая строится или реконструируется для будущего использования в качестве инвестиционной недвижимости, но еще не отвечает определению "инвестиционной недвижимости";

взрослому рабочему скоту;

запасным частям и резервному оборудованию, которые государственное учреждение планирует использовать их в течение более одного периода, а также если запасные части и вспомогательное оборудование используются только в связи с объектами основных средств.

277. В качестве основных средств также признаются объекты, использование которых может прямо не приносить экономические выгоды для государственного учреждения, но которые необходимы для получения выгод от использования других объектов (основные средства, приобретаемые для обеспечения безопасности и защиты окружающей среды).

278. Крупные запасные части и резервное оборудование которые как ожидается, будут использованы в течение более чем одного года и которые могут использоваться только в связи с объектом основных средств, признаются и учитываются как основные средства.

279. Инфраструктурные активы признаются как объекты основных средств при наличии одного или нескольких нижеследующих характеристик:

являются частью системы или сети;

носят специализированный характер и не имеют альтернативного использования;

являются недвижимыми и могут иметь определенные ограничения на продажу.

Инфраструктурными активами являются сети дорог, канализационные системы, системы водо- и электроснабжения и сети коммуникаций.

280. Активы для обеспечения безопасности и защиты окружающей среды, прямо не увеличивающие экономические выгоды, но необходимые для получения таких выгод от других объектов основных средств, признаются в качестве объекта основных средств.

281. Положения настоящей главы Правил также применяется для учета инвестиционной недвижимости, которая реконструируется для дальнейшего использования в будущем в качестве инвестиционной недвижимости. В момент завершения строительных работ или реконструкции, недвижимость становится инвестиционной недвижимостью и государственное учреждение применяет положения главы 10 "Порядок учета инвестиционной недвижимости" настоящих Правил.

282. Бухгалтерский учет основных средств обеспечивается правильным документальным оформлением и своевременным отражением в регистрах учета их поступления, перемещения внутри государственного учреждения и выбытия, а также контролем за сохранностью и правильным использованием каждого объекта (предмета, комплекта).

283. Для учета основных средств, незавершенного строительства, резерва на переоценку основных средств государственного учреждения предназначены счета/субсчета:

2310 "Земля";

2320 "Здания";

2330 "Сооружения";

2340 "Передаточные устройства";

2350 "Транспортные средства";

2360 "Машины и оборудование";

2370 "Инструменты, производственный и хозяйственный инвентарь";

2380 "Прочие основные средства";

2390 "Накопленная амортизация и обесценение основных средств";

2411 "Незавершенное строительство";

5111 "Резерв на переоценку основных средств".

284. Стоимость объекта основного средства признается активом, когда:

существует вероятность поступления в государственное учреждение будущих экономических выгод и потенциала услуг, связанных с этим объектом, и можно надежно измерить фактические затраты или справедливую стоимость объекта.

Государственное учреждение при поступлении основного средства оценивает, в какой мере приобретает риски и выгоды владения активом. При этом:

если происходит получение большей части рисков и выгод от владения активом, государственное учреждение признает актив;

если государственное учреждение не несет большую часть рисков и выгод от владения активом, государственное учреждение не признает поступление актива;

если государственное учреждение не получает большую часть рисков и выгод от владения активом, то оценивается степень контроля государственного учреждения над активом;

если у государственного учреждения возникает право контроля, то государственное учреждение признает актив;

если право контроля остается у передающей стороны, то государственное учреждение не признает приобретение актива.

В случае если государственное учреждение получило все выгоды владения активом, но в то же время все риски, связанные с владением актива, остаются у передающей стороны, то актив продолжает числиться у передающей стороны. В случаях, где необходима государственная регистрация перехода права собственности, обращается внимание на условия в договоре, а именно:

если по условиям договора выгоды и риски владения активом переходят покупателю в момент подписания акта, то в этом случае выбытие актива отражается на дату передачи актива по акту;

если по условиям договора риски, связанные с владением актива остаются на передающей стороне до момента государственной регистрации перехода права собственности, то в этом случае выбытие актива отражается на дату регистрации.

285. Активы культурного наследия, отвечающие критериям признания активов, признаются в балансе, прочие активы культурного наследия учитываются на забалансовом счете 09 "Активы культурного наследия" Плана счетов (например: исторические здания и монументы, места археологических раскопок, заповедники и природные охраняемые территории, а также произведения искусства).

Государственное учреждение не признает в бухгалтерском учете активы культурного наследия, если:

их культурная, экологическая, просветительская и историческая ценность полностью не отражена финансовой стоимостью, основанной исключительно на рыночной цене;

юридические обязательства могут накладывать запреты или серьезные ограничения на выбытие путем продажи;

зачастую они являются незаменимыми, и их ценность может возрастать со временем, даже если их физическое состояние ухудшается;

сложно установить срок их полезного использования, который в некоторых случаях может составлять несколько сотен лет.

286. Единицей бухгалтерского учета основного средства является инвентарный объект. Инвентарным объектом основного средства признается объект со всеми приспособлениями и принадлежностями или отдельный конструктивно обособленный предмет, предназначенный для выполнения определенных самостоятельных функций, или же обособленный комплекс конструктивно сочлененных предметов, представляющих собой единое целое и предназначенный для выполнения определенной работы.

Земля имеет неограниченный срок использования и не амортизируется. Здания имеют ограниченный срок полезной службы и являются амортизируемыми активами. Увеличение стоимости земли, на которой стоит здание, не влияет на определение амортизируемой стоимости этого здания.

Для совокупных, по отдельности незначимых единиц, таких как библиотечные книги, компьютерные дополнительные устройства и небольшие детали оборудования, государственное учреждение может применить критерий совокупной стоимости.

К комплексу конструктивно сочлененных предметов относятся один или несколько предметов одного или разного назначения, имеющие либо общие приспособления и принадлежности, либо общее управление, либо смонтированные на одном фундаменте, в результате чего каждый входящий в комплекс предмет может выполнять свои функции только в составе комплекса, а не самостоятельно.

Отнесение нескольких объектов к одному комплексу осуществляется осуществлено на основании проектной документации, заверенной техническими специалистами.

Земля и здания являются отделяемыми друг от друга активами и в целях финансовой отчетности учитываются раздельно, даже если они приобретаются вместе. Сооружения, автомобильные дороги, памятники, которые расположены на земельных участках, подлежат раздельному учету.

287. При первоначальном признании объект основных средств отражается по себестоимости. Книги, учебники и другие издания, включенные в фонд библиотек, учитываются по номинальной цене, включая стоимость первоначального переплета их.

Себестоимость объекта основных средств включает:

ее покупную цену, включая импортные пошлины и не возмещаемые налоги на покупку после вычета торговых скидок и уступок;

любые, прямо относимые затраты на доставку актива на участок, и подготовку условий для приведения его в рабочее состояние по предназначению;

расчетные затраты на демонтаж и перемещение объекта, восстановление участка, на котором он расположен.

К прямым характерным затратам относятся:

фактические затраты на подготовку участка;

первоначальные затраты на доставку и разгрузку;

затраты на установку и монтаж;

затраты на испытание актива и его надлежащего функционирования, за исключением дохода от продажи каких-либо произведенных объектов во время перевозки актива на эту местность и условия (например, пробное производство образцов при испытании оборудования);

затраты на профессиональные услуги;

прочие затраты.

К фактическим затратам, которые не являются затратами включаемыми в себестоимость основных средств относятся:

затраты на открытие нового здания;

затраты на внедрение производства нового продукта или услуги (включая затраты на рекламу и мероприятия по продвижению товара);

административные или иные общие накладные расходы.

Признание затрат, включаемых в балансовую стоимость объекта основных средств прекращается, когда объект готов к использованию по его прямому назначению. Следующие расходы не включаются в балансовую стоимость основного средства:

расходы, вызванные условиями, когда объект в рабочем состоянии, который следует ввести в эксплуатацию, еще не используется или работает не на полную мощность;

первоначальный операционный убыток, понесенный во время увеличения спроса на производство объекта;

расходы на перемещение или реорганизацию части или всех операций государственных учреждений.

288. Если актив приобретен путем необменной операции, то есть на безвозмездной основе, его себестоимостью признается его справедливая стоимость на дату приобретения. Если справедливую стоимость земли невозможно определить применяется кадастровая (оценочная) стоимость. Оценка при признании объектов основных средств, приобретенных по нулевой или номинальной стоимости и признаваемых по справедливой стоимости, не является переоценкой.

Когда объект основных средств приобретают в обмен на другой актив, фактическая стоимость полученного объекта принимается равной его справедливой стоимости, которая равняется справедливой стоимости переданного актива, скорректированной на сумму уплаченных денежных средств или их эквивалентов. Разница между определенной справедливой стоимостью нового актива и балансовой стоимостью переданного в обмен на него актива образует доход или расход от операции обмена.

Если справедливая стоимость неполученного актива, ни переданного актива невозможно надежно оценить, то стоимость приобретенного объекта основных средств оценивается по балансовой стоимости переданного актива. При этом, полученный объект проверяется на предмет обесценения.

289. Государственное учреждение отражает поступление объектов основных средств по дебету соответствующего субсчета счета подраздела "Основные средства" Плана счетов и кредиту:

счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" – в случае приобретения за счет бюджетного финансирования или за счет денежных средств от платных услуг, филантропической (или) спонсорской и (или) меценатской деятельности – по стоимости приобретения;

счета 6050 "Доходы от благотворительной помощи" – полученного от филантропической и (или) спонсорской и (или) меценатской деятельности – по справедливой стоимости;

счета 6330 "Доходы от безвозмездного получения активов" – полученного в результате безвозмездной передачи – по справедливой стоимости, а также в результате передачи основных средств между государственными учреждениями – по балансовой стоимости, при этом одновременно осуществляется запись по кредиту субсчета 2391 "Накопленная амортизация основных средств" на сумму накопленной амортизации.

290. Для последующего учета основных средств государственное учреждение применяет модель учета по фактическим затратам либо модель учета по переоценке и применяет данную модель ко всему классу (группа) основных средств.

Классом основных средств является группа активов, схожих по характеру и использованию в деятельности государственного учреждения.

291. Модель учета по фактическим затратам: после признания в качестве актива учет объекта основных средств производится по его себестоимости за минусом любой накопленной амортизации и любых накопленных в результате обесценения убытков.

292. Модель переоценки: после признания в качестве актива учет объекта основных средств, чья справедливая стоимость может быть надежно измерена, производится по его переоцененной стоимости, представляющей собой справедливую стоимость на дату переоценки, минус любая последующая накопленная амортизация и последующие накопленные убытки в результате обесценения

При переоценке объекта основных средств переоценивается весь класс (группа) основных средств, к которому принадлежит этот актив.

Частота проведения переоценки зависит от изменений в справедливой стоимости основных средств, подлежащих переоценке. Если справедливая стоимость переоцененного актива существенно отличается от его балансовой стоимости, необходима дополнительная переоценка. Государственным учреждением переоценка проводится каждые пять лет.

Справедливой стоимостью земли и зданий обычно является их рыночная стоимость, определяемая путем оценки, выполненной профессиональными оценщиками.

Справедливой стоимостью категорий машин и оборудования обычно является их рыночная стоимость, определяемая путем оценки.

Когда информация о рыночной стоимости отсутствует по причине специфического характера основных средств или редкости продаж данных активов, они оцениваются по фактической стоимости с учетом износа.

293. Увеличение балансовой стоимости класса активов в результате произведенной переоценки относится на чистые активы/капитал и отражается по дебету соответствующего субсчета счета подраздела "Основные средства" Плана счетов и кредиту субсчета 5111 "Резерв на переоценку основных средств" (на сумму дооценки). Если ранее было признано уменьшение стоимости объекта того же актива (класса) от переоценки, то увеличение стоимости основного средства относится на финансовый результат текущего года в той мере, в которой оно восстанавливает сумму уменьшения стоимости переоценки того же актива, ранее признанную в составе финансового результата.

Если балансовая стоимость основного средства в результате переоценки уменьшается, то сумма такого уменьшения отражается на финансовом результате текущего года. Однако, данное уменьшение относится на чистые активы/капитал в размере существующего кредитового остатка при его наличии, отраженного ранее в резерве на переоценку основных средств, относящегося к тому же активу.

294. При переоценке объекта основных средств любая накопленная амортизация на дату переоценки:

либо пересчитывается пропорционально изменению балансовой стоимости актива (первоначальная стоимость актива и сумма накопленной амортизации увеличиваются на один и тот же коэффициент, равный отношению переоцененной стоимости к балансовой стоимости до переоценки). В случае дооценки сумма корректировки накопленной амортизации отражается записью: дебет субсчета 5111 "Резерв на переоценку основных средств" и кредит субсчета 2391 "Накопленная амортизация основных средств";

либо определяется балансовая стоимость актива, при этом дебетуется субсчет 2391 "Накопленная амортизация основных средств" и кредитуется соответствующий субсчет счета подраздела "Основные средства" Плана счетов, которая пересчитывается до переоцененной стоимости актива (данный метод часто используется для зданий).

295. По мере эксплуатации переоцененных основных средств сумма дооценки списывается на финансовый результат: дебет субсчета 5111 "Резерв на переоценку основных средств" и кредит счета 5220 "Финансовый результат прошлых лет".

В случае выбытия основного средства проводится списание остатка суммы дооценки, не перенесенного на финансовый результат за время эксплуатации: дебет субсчета 5111 "Резерв на переоценку основных средств" и кредит счета 5220 "Финансовый результат прошлых лет".

296. Изменение первоначальной стоимости жилых и нежилых зданий, когда балансовая стоимость зданий равна нулю, но объект продолжает приносить экономическую выгоду или сервисный потенциал, допускается следующими способами:

1) в соответствии с методами и расчетами, предусмотренными Налоговым кодексом Республики Казахстан; либо

2) путем оценки с привлечением профессионального оценщика.

Нормы настоящего пункта применяются независимо от выбора модели учета.

297. Амортизация не начисляется по нижеследующим основным средствам:

земле;

активам культурного наследия;

оборудованию, экспонатам, образцам, действующим и недействующим моделям, макетам и другим наглядным пособиям, находящимся в кабинетах и лабораториях и используемым для учебных и научных целей;

по рабочему скоту, буйволам, волам, многолетним насаждениям, не связанным с сельскохозяйственной деятельностью, не достигшим эксплуатационного возраста;

экспонатам животного мира (в зоопарках и других аналогичных государственных учреждениях);

библиотечным фондам, фильмофонду, сценическо-постановочным средствам, музейным и художественным ценностям;

вооружению и военной технике;

активам, переведенным на консервацию.

Элементы объекта основного средства, имеющие одинаковую норму износа, группируются для определения амортизационных отчислений.

Компоненты объекта основного средства, имеющие разные нормы износа для определения амортизационных отчислений учитываются отдельно. Государственное учреждение распределяет первоначальную стоимость объектов основного средства между такими компонентами и амортизируют каждый компонент отдельно.

298. Амортизация основного средства начисляется, когда оно становится доступным для использования, находится в месте и в состоянии, пригодном для эксплуатации по прямому целевому назначению государственным учреждением.

299. Амортизация основных средств начисляется ежемесячно.

Начисление амортизации приобретенных основных средств производится с 1 числа месяца следующего за месяцем:

приобретения, если не требуется осуществление монтажа;

ввода в эксплуатацию, если необходимо проведение монтажа.

В случае простоя или неактивного использования основного средства или удержания его для выбытия, амортизация объекта основных средств не прекращается, пока он полностью не будет самортизирован, кроме активов, указанных в пункте 297 настоящих Правил.

Амортизация основных средств прекращается, когда прекращается признание основных средств.

300. Амортизационные отчисления за каждый период признаются в расходах тех периодов, к которым относятся, если они не включаются в балансовую стоимость другого актива.

301. Начисление амортизации свыше 100% стоимости основных средств не производится. Накопленная амортизация в размере 100 % стоимости объектов основных средств, которые годны для дальнейшей эксплуатации, не является основанием для списания их по причине полного износа.

302. Метод начисления амортизации отражает схему потребления государственным учреждением экономических выгод или служебного потенциала актива. Для систематического распределения амортизируемой стоимости актива на протяжении срока его полезного использования могут применяться разные методы начисления амортизации:

метод равномерного начисления износа;

метод уменьшающегося остатка;

метод единиц продукции.

Метод равномерного начисления износа приводит к постоянным отчислениям на протяжении срока полезного использования актива.

Метод уменьшающегося остатка приводит к уменьшению отчислений на протяжении срока полезного использования актива.

Метод единиц продукции приводит к отчислениям, основанным на ожидаемом использовании или количестве полученной продукции.

303. Срок полезного использования актива рассматривается на каждую отчетную дату.

При определении срока полезного использования учитываются все нижеследующие аспекты:

ожидаемое использование актива (ожидаемая мощность, физическая производительность актива);

ожидаемый физический износ, который зависит от производственных факторов, и программа по ремонту, обслуживанию и хранению актива в период простоя;

техническое или коммерческое устаревание, возникающее в результате изменений или модернизации объекта;

юридические или аналогичные ограничения на использование актива.

Срок полезного использования актива определяется с учетом ожидаемой полезности актива. Срок полезного использования бывает короче, чем срок экономической службы актива.

Ликвидационная стоимость объектов основных средств принимается равной нулю.

304. При применении метода равномерного начисления износа, начисление амортизации основных средств производится следующими способами:

1) с использованием установленных норм амортизации;

2) с использованием определенного срока полезного использования.

Годовые нормы износа по долгосрочным активам государственных учреждений устанавливаются согласно приложению 1 к настоящим Правилам.

305. Сумма амортизации объектов основных средств с использованием установленных норм амортизации определяется путем умножения первоначальной стоимости (переоцененной стоимости – для переоцененных) основных средств на ежемесячную норму амортизации, определенную исходя из утвержденных годовых норм износа по долгосрочным активам государственных учреждений.

Начисление износа по основным средствам, не предусмотренным в Годовых нормах износа по долгосрочным активам государственных учреждений, следует производить по нормам износа на аналогичные основные средства (активы).

306. Метод и способ амортизации объектов основных средств определяется единой учетной политикой и последовательно применяется из периода в период.

307. Начисление амортизации основных средств осуществляется по дебету счета 7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов" и кредиту счета 2391 "Накопленная амортизация основных средств".

308. Государственное учреждение пересматривает балансовую стоимость актива на предмет обесценения в соответствии с положениями главы 24 "Обесценение активов" настоящих Правил.

309. Обесценение основных средств отражается по дебету счета 7440 "Расходы от обесценения активов" и кредиту субсчета 2392 "Резерв на обесценение основных средств".

310. В случае восстановления убытков от обесценения основных средств государственное учреждение осуществляет проводку: дебет субсчета 2392 "Резерв на обесценение основных средств" и кредит счета 7440 "Расходы от обесценения активов" в пределах суммы ранее начисленного убытка от обесценения.

311. Затраты государственного учреждения при проведении работ по достройке, дооборудованию или реконструкции объектов основных средств увеличивают их стоимость. При этом, увеличение балансовой стоимости объектов основных средств в результате последующих капитальных вложений производится в случае, если будущие экономические выгоды сверх первоначально оцененных норм поступят в государственное учреждение.

Примерами затрат, увеличивающих будущие экономические выгоды (капитальные вложения), являются затраты на:

модификацию объекта основных средств для продления срока его полезного использования, включая повышение его мощности;

усовершенствование деталей машин для достижения значительного улучшения качества продукции; и

внедрение новых производственных процессов, позволяющих значительно сократить ранее оцененные затраты.

312. Капитальные затраты государственное учреждение отражает по дебету субсчета 2411 "Незавершенное строительство" и кредиту счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам". Незавершенное строительство измеряется по фактическим затратам.

Затраты по незаконченным и законченным, но не сданным в эксплуатацию объектам строительства и реконструкции переходят на баланс следующего года.

Законченные и сданные в эксплуатацию объекты строительства на основании актов приемки относятся на счета учета долгосрочных активов в полной сумме произведенных на них затрат, при этом отражается запись: дебет соответствующего субсчета счета "Основные средства" подраздела Плана счетов и кредиту субсчета 2411 "Незавершенное строительство".

313. Затраты на обслуживание объекта основных средств, на текущий ремонт и эксплуатацию основных средств, производимые в целях сохранения и поддержания технического состояния объекта первоначальную стоимость не увеличивают, а признаются как текущие расходы в момент их возникновения. Затраты на ремонт и реставрацию книг, в том числе и вторичный переплет, на увеличение стоимости книг не относятся и списываются на расходы.

Списание затрат на ремонт отражается записью: дебет счета 7090 "Расходы на текущий ремонт" и кредит счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

314. Если в балансовую стоимость объекта основных средств включена стоимость замены части объекта, то балансовая стоимость замененной части списывается с баланса независимо от того амортизировалась ли замененная часть отдельно. Если невозможно определить балансовую стоимость замененной части объекта, государственное учреждение может использовать стоимость замены, в качестве показателя стоимости замененной части в момент ее приобретения или сооружения.

Составные части некоторых основных средств требуют замены через регулярные промежутки времени (дорога требует нового покрытия через каждые несколько лет, печь требует замены футеровки по истечении определенного количества часов использования, или же внутреннее оснащение самолета, подлежит неоднократной замене в течение срока службы фюзеляжа). Некоторые объекты основных средств не требуют такой частой регулярной замены.

Согласно принципу признания, предусмотренному пунктом 38 настоящих Правил, государственное учреждение признает в балансовой стоимости объекта основных средств затраты по замене компонента такого объекта в момент их возникновения при условии соблюдения критериев признания. Остаточная стоимость замененных компонентов списывается в соответствии с положениями главы 9 "Порядок учета основных средств" настоящих Правил.

315. Выбытие объектов основных средств может произойти разными способами (путем продажи, безвозмездной передачи, ликвидации).

Операции по приему, передаче, выбытию, списанию долгосрочного актива по субсчету 2411 "Незавершенное строительство" производятся аналогично операциям по основным средствам.

Выбытие основных средств осуществляется в соответствии с требованиями Закона о государственном имуществе и Правилами оформления гибели и уничтожения отдельных видов государственного имущества, пришедшего в негодность вследствие физического или морального износа, в результате стихийных бедствий и аварий, утвержденными приказом Заместителя Премьер-Министра–Министра финансов Республики Казахстан от 29 июня 2023 года № 721 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 33019) (далее – Правила оформления гибели и уничтожения отдельных видов государственного имущества, пришедшего в негодность вследствие физического или морального износа, в результате стихийных бедствий и аварий).

Государственное учреждение самостоятельно не реализовывает закрепленные за ним активы, приобретенные за счет средств, выделенных им по плану финансирования. Реализация активов осуществляется в соответствии с Закона о государственном имуществе.

316. Государственное учреждение отражает реализацию основного средства корреспонденциями дебет счета 7420 "Расходы по выбытию долгосрочных активов" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Основные средства" Плана счетов – на балансовую стоимость, одновременно дебет субсчета 2391 "Накопленная амортизация основных средств" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Основные средства" Плана счетов – на сумму накопленной амортизации по данному активу. При наличии ранее начисленного резерва от обесценения осуществляется его списание по выбывшим долгосрочным активам: дебет субсчета 2392 "Резерв на обесценение основных средств" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Основные средства".

317. Суммы от реализации активов перечисляются государственными учреждениями в доход бюджета, если решением Правительства Республики Казахстан не установлен иной порядок использования этих сумм и отражаются в учете: дебет субсчета 1231 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков" и кредит счета 6320 "Доходы от выбытия долгосрочных активов", одновременно: дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3131 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации активов". Погашение задолженности перед бюджетом по полученному доходу от реализации долгосрочных активов: дебет субсчета 3131 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации активов" и кредит субсчета 1231 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков".

318. При выявлении недостачи основных средств производится списание их с учета записью:

списывается балансовая стоимость недостающих основных средств дебет счета 7420 "Расходы по выбытию долгосрочных активов" и кредит соответствующих субсчетов счета 2300 "Основные средства";

списывается накопленная амортизация: дебет субсчета 2391 "Накопленная амортизация основных средств" и кредит соответствующего субсчета счета "Основные средства" Плана счетов (на сумму накопленной амортизации).

При наличии ранее начисленного резерва от обесценения осуществляется его списание по выбывшим долгосрочным активам: дебет субсчета 2392 "Резерв на обесценение основных средств" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Основные средства" Плана счетов.

Возмещение сумм недостач в бюджет рассмотрено в главе 6 "Порядок учета дебиторской и кредиторской задолженности" настоящих Правил.

319. Оприходование стоимости материалов, полученных от ликвидации основных средств, отражается по дебету субсчета 1319 "Прочие материалы" и кредиту счета 6360 "Прочие доходы".

Лом и отходы черных металлов, полученные от ликвидации основных средств и используемые в научных и учебных целях, отражаются по дебету субсчета 1312 "Материалы для учебных, научных исследований и других целей" и кредиту субсчета 6360 "Прочие доходы".

320. При поступлении активов в государственном учреждении для учета ввода объектов основных средств и незавершенного строительства, инвестиционной недвижимости в эксплуатацию и при их перемещении постоянно действующей комиссией составляется акт форма ОС-1 Форм бухгалтерской документации в 2-х (двух) экземплярах, на каждый отдельный объект или компонент объекта. Материально-ответственное лицо передает в бухгалтерскую службу оформленный акт с приложенной технической документацией для подписания главным бухгалтером и утверждения руководителем государственного учреждения или лицами, на это уполномоченными.

Учет основных средств ведется в разрезе инвентарных объектов по местам их хранения и ответственным лицам.

Для организации учета и обеспечения контроля за сохранностью основных средств каждому объекту (предмету), кроме библиотечных фондов, присваивается инвентарный номер. Аналитический учет ведется в инвентарной карточке, которая заполняется на основании документов на зачисление объекта основных средств, его перемещение, дооборудования, реконструкции, модернизации, по капитальному ремонту и списанию.

Инвентарные номера присваиваются объектам основных средств по мере их поступления по порядково-серийной системе. Инвентарный номер состоит из двенадцати знаков: первые четыре знака обозначают счет/субсчет, пятый и шестой знак – группу и последние шесть знаков – порядковый номер предмета в группе. По тем счетам/субсчетам, по которым не выделены группы, пятый и шестой знаки обозначаются нулем.

Перечень инвентарных номеров формируется посредством информационной системы бухгалтерского учреждения, используемой государственным учреждением. Когда инвентарный объект является сложным, то есть включает те или иные обособленные элементы, составляющие вместе с ним одно целое, на каждом таком элементе обозначается тот же инвентарный номер, что и на основном, объединяющем их объекте. Инвентарный номер обозначается на жетоне, который прикрепляется к объекту, или краской на объекте или иным способом. Инвентарный номер, присвоенный объекту предмету) сохраняется за ним на весь период его нахождения в данном государственном учреждении. Номера инвентарных объектов, выбывших или ликвидированных, не присваиваются другим объектам.

Все основные средства находятся на ответственном хранении должностных лиц, назначенных приказом руководителя государственного учреждения. Лица, ответственные за хранение объектов основных средств, ведут инвентарные списки основных средств и инвестиционной недвижимости по-объектно по форме ДА-13 Форм бухгалтерской документации. Ответственные лица следят за сохранностью основных средств и ведут учет всех изменений.

При смене ответственного лица производится инвентаризация основных средств, находящихся на его хранении, о чем составляется приемо-сдаточный акт по форме ОС-1 Форм бухгалтерской документации "Акт приемки-передачи (перемещения) основных средств и инвестиционной недвижимости", который утверждается руководителем государственного учреждения.

321. Для оформления внутреннего перемещения объекта или группы объектов долгосрочных активов из одного структурного подразделения в другое, для оформления принятия объекта или группы объектов долгосрочных активов на склад или передачи со склада (из запаса) в эксплуатацию применяется накладная форма 434 или 434-з Форм бухгалтерской документации.

322. Отдельным инвентарным объектом считается законченное конструктивное устройство со всеми относящимися к нему приспособлениями и принадлежностями, или конструктивно обособленный предмет, предназначенный для выполнения определенных самостоятельных функций или же обособленный предмет, предназначенный для выполнения определенных самостоятельных функций или же обособленный комплекс конструктивно сочлененных предметов, представляющих собой единое целое и совместно выполняющих определенную работу.

Инвентарным объектом по субсчету "Здания" является каждое отдельно стоящее здание. В состав здания входят все коммуникации внутри здания, необходимые для его эксплуатации, такие как: система отопления внутри здания, включая и котельную установку для отопления (если последняя находится в самом здании), внутренняя сеть водогазопровода и канализации со всеми устройствами, внутренняя сеть силовой и осветительной электропроводки со всей осветительной арматурой, внутренние телефонные и сигнализационные сети и вентиляционные устройства общесанитарного значения, подъемники (лифты).

Если здания примыкают друг другу и имеют общую стену, но каждый из них представляет собой самостоятельное конструктивное целое, они считаются отдельными инвентарными объектами.

Надворные постройки, ограждения и другие надворные сооружения, обслуживающие здания (сарай, забор, колодец и другие хозяйственные постройки) составляют вместе с ним один инвентарный объект. Если эти постройки и сооружения обслуживают два и более зданий, они считаются самостоятельными инвентарными объектами.

Наружные пристройки к зданию, имеющие самостоятельное хозяйственное значение, отдельно стоящие здания котельных, а также капитальные надворные постройки (склады, гаражи, холодильники и другие постройки) являются самостоятельными инвентарными объектами.

323. Инвентарные карточки форм ОС-6, ОС-9 Форм бухгалтерской документации регистрируются в описи инвентарных карточек по учету активов форма ДА-10 Форм бухгалтерской документации. Опись ведется в одном экземпляре. Записи в ней производятся в разрезе групп активов с указанием года открытия карточек. Для каждой группы отводится соответствующее количество страниц. Нумерация ведется по каждой группе, начиная с номера 1. В централизованных бухгалтериях описи ведутся в таком же порядке по каждому обслуживаемому государственному учреждению. При выбытии и перемещении активов в графе "Примечание" описи указывается дата (число, месяц, год) и номер мемориального ордера.

Инвентарные карточки формируются в информационной системе бухгалтерского учета государственного учреждения по соответствующим субсчетам и группам с подразделением внутри их по материально-ответственным лицам, а в централизованных бухгалтериях – дополнительно и по обслуживаемым государственным учреждениям.

Карточка форма ОС-6 Форм бухгалтерской документации предназначена для учета зданий, сооружений, передаточных средств, машин и оборудования, инструментов, производственного (включая принадлежности) и хозяйственного инвентаря, транспортных средств, активов культурного наследия, библиотечных фондов и прочих основных средств. Записи в ней производятся на основании первичных документов: актов приемки о вводе в эксплуатацию, технических паспортов заводов – изготовителей и других документов. В карточке указываются характерные признаки объектов (предметов): чертеж, модель, тип, марка, заводской номер, дата выпуска (изготовления), дата и номер акта ввода в эксплуатацию. Кроме того, записывается краткая индивидуальная характеристика объекта (предмета). В тех случаях, когда в составе оборудования, приборов, вычислительной техники и другого оборудования имеются драгоценные металлы, в разделе "Краткая индивидуальная характеристика объекта" указывается перечень деталей, в составе которых имеется драгоценный металл, наименование детали и масса металла, указанная в паспорте. В инвентарных карточках учета основных средств и инвестиционной недвижимости формы ОС-6 Форм бухгалтерской документации записывается накопленная сумма амортизации в тенге, шифр годовой нормы износа, год и месяц, в котором последний раз начисляется износ, только по выбывшим долгосрочным активам.

Карточка формы ОС-9 Форм бухгалтерской документации предназначена для группового учета однотипных объектов основных средств и инвестиционной недвижимости, библиотечных фондов и сценическо-постановочных средств.

Для библиотечных фондов открывается одна карточка. Учет в ней ведется только в денежном выражении общей суммой. По сценическо-постановочным средствам карточки для группового учета открываются по материально-ответственным лицам на предметы одного наименования, близкие по размерам, качеству материала и цен с указанием номенклатурного номера.

При перемещении внутри государственного учреждения производится запись на оборотной стороне этой карточки.

Ежемесячно из карточек сумма амортизации записывается в Разработочную таблицу расчета сумм амортизации долгосрочных активов формы 459 Форм бухгалтерской документации, на основании которой определяется общая сумма износа основных средств (активов) за отчетный период.

На общую сумму износа в последний день месяца составляется мемориальный ордер, которая затем переносится в книгу "Журнал-главная".

324. В случае ремонта, реконструкции (модернизации) объектов основных средств в технический паспорт, а также в инвентарную карточку соответствующего основного средства вносятся необходимые изменения в характеристику объекта, связанные с капитальным ремонтом, реконструкцией (модернизацией).

325. Для определения непригодности объектов основных средств вследствие физического и морального износа, в результате стихийных бедствий и аварий, за исключением оружия, военной техники, оборонных объектов и иного военного имущества, не используемого в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан, неэффективности проведения их ремонта, а также для оформления необходимой документации на списание основных средств приказом руководителя государственного учреждения создается постоянно действующая комиссия. В состав комиссии обязательно входят: заместитель руководителя государственного учреждения (председатель комиссии), главный бухгалтер или его заместитель (в случае его отсутствия по штатному расписанию должности главного бухгалтера лицо, на которое возложено ведение бухгалтерского учета), лица, на которых возложена ответственность за сохранность основных средств, при списании отдельных видов основных средств в состав комиссии также, включаются соответствующие специалисты (эксперты), представитель дорожной полиции (при списании автотранспортных средств). Постоянно действующая комиссия производит непосредственный осмотр объекта, подлежащего списанию, привлекая при этом техническую документацию (паспорт, поэтажные планы и другие документы), а также использует данные бухгалтерского учета и устанавливает непригодность его к восстановлению и дальнейшему использованию.

326. Комиссия устанавливает причины списания (износ, реконструкция, авария и другие причины списания), определяет возможность использования отдельных узлов, деталей, материалов списываемого объекта, производит их оценку и составляет акт на списание объектов основных средств. Списание пришедших в негодность основных средств, незавершенного строительства и инвестиционной недвижимости оформляется согласно Альбому форм "Акт на списание основных средств, инвестиционной недвижимости" (форма ОС-3 Форм бухгалтерской документации), "Акт на списание автотранспортных средств" (форма ОС-4 Форм бухгалтерской документации), "Акт на списание с баланса инструментов, производственного и хозяйственного инвентаря" (форма 443 Форм бухгалтерской документации), "Акт на списание из библиотеки литературы в государственных учреждениях" (форма 444 Форм бухгалтерской документации).

Акт на списание основных средств, инвестиционной недвижимости утверждает руководитель государственного учреждения. Разборка и демонтаж объектов основных средств, незавершенного строительства и инвестиционной недвижимости до утверждения актов на списание не допускается. Списание имущества государственных учреждений осуществляется в соответствии с Законом о государственном имуществе и Правилами оформления гибели и уничтожения отдельных видов государственного имущества, пришедшего в негодность вследствие физического или морального износа, в результате стихийных бедствий и аварий.

Материалы, полученные от разборки отдельных объектов основных средств и оставленных для хозяйственных нужд государственного учреждения, переквалифицируются в запасы и оформляются Актом об оприходовании запасов, полученных при разборке и демонтаже долгосрочных активов форма 429-р Форм бухгалтерской документации.

Детали и узлы, изготовленные с применением драгоценных металлов, подлежат сдаче в специализированные предприятия, а детали и узлы, изготовленные из цветных металлов и не используемые для ремонта другого оборудования, подлежат сдаче организациям, на которые возложен сбор такого сырья.

327. В случае нарушения действующего порядка списания с баланса основных средств, а также бесхозяйственного отношения к материальным ценностям (уничтожение, сжигание, утеря) виновные в этом лица привлекаются к ответственности в установленном законодательством порядке.

Для оформления полного или частичного списания объектов основных средств (кроме автотранспортных средств и военного имущества) применяется акт на выбытие (списание) основных средств. Акт составляется в 2-х (двух) экземплярах, подписывается членами комиссии и утверждается руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом. Первый экземпляр акта передается в бухгалтерскую службу для снятия основных средств с учета, второй – остается у лица, ответственного за сохранность данного объекта и является основанием для сдачи на склад и реализации оставшихся в результате списания запчастей, материалов, металлолома и других запасных частей, оставшихся после списания.

Акт на списание автотранспортных средств применяется для оформления списания автотранспорта. Акт составляется в 2-х (двух) экземплярах комиссией, утверждается руководителем государственного учреждения. Первый экземпляр акта, с документом, подтверждающим снятие с учета в органах дорожной полиции, передается в бухгалтерскую службу, второй экземпляр акта остается у лица, ответственного за сохранность автотранспортных средств, и является основанием для сдачи на склад и реализации запасов и металлолома, оставшихся в результате списания.

Учет операций по выбытию и перемещению основных средств ведется в накопительной ведомости форма 438 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 9). Записи в накопительную ведомость производятся по каждому документу. При этом в графе "Итого" записывается сумма выбывших и перемещенных долгосрочных активов, которая равняется сумме записей по дебету субсчетов. По окончании месяца итоги по субсчетам записываются в книгу "Журнал-главная".

328. При обнаружении дефектов в процессе ревизии, монтажа или испытания оборудования применяется акт о выявленных дефектах оборудования.

329. Учет капитальных затрат по улучшению земель ведется в разрезе мероприятий: планировка земельных участков, корчевка площадей под пашню, расчистка зарослей, очистка водоемов с указанием занимаемой площади и стоимости выполненных работ по каждому мероприятию.

330. Изменение общей суммы износа основных средств (активов) в течение отчетного периода в учете производится при поступлении (выбытии, включая списание в связи с ликвидацией по ветхости и износу) инвентарных объектов.

331. Арендованные объекты основных средств учитываются на забалансовом счете 01 "Арендованные активы" под инвентарными номерами, присвоенными им арендодателем.

Глава 10. Порядок учета инвестиционной недвижимости

332. Инвестиционной недвижимостью является недвижимость (земля или здание, либо часть здания, либо и то и другое), находящаяся во владении (собственника или арендатора по договору финансовой аренды) с целью получения арендных платежей или прироста стоимости капитала, или того и другого, но:

не для использования в производстве или поставке товаров, оказании услуг, для административных целей; или

продажи в ходе обычной хозяйственной деятельности.

В качестве инвестиционной недвижимости признаются объекты (здание, земля или их часть), предназначенные для получения дохода от сдачи их в аренду.

Инвестиционной недвижимостью являются:

земля, предназначенная для получения прироста капитала в долгосрочной перспективе, а не для продажи через короткий срок;

земля, дальнейшее предназначение которой в настоящее время пока не определено;

здание, принадлежащее государственному учреждению (или находящееся в его владении по договору финансовой аренды) и предоставленное в операционную аренду по договору;

здание, не занятое, но предназначенное для предоставления в операционную аренду внешним сторонам.

Статьи, не являющиеся инвестиционной недвижимостью, и потому находящихся вне сферы настоящей главы Правил, являются:

недвижимость, предназначенная для продажи в ходе обычной деятельности или находящаяся в процессе строительства или реконструкции с целью продажи, рассматривается как запасы;

недвижимость, которая строится или реконструируется третьими лицами по заказу государственного учреждения, рассматриваются как договора на строительство;

недвижимость, используемая только в служебном использовании (занимаемая собственником);

недвижимость, которая строится или реконструируется для будущего использования в качестве инвестиционной недвижимости до момента завершения строительных работ. После окончания таких работ такая недвижимость признается инвестиционной недвижимостью;

недвижимость, предназначенная для оказания социальной услуги;

недвижимость, предназначенная для стратегических целей, учет которой ведется в соответствии с разделом "Порядок учета основных средств" настоящих Правил.

333. Если часть объекта используется для получения арендной платы или прироста капитала, а другая часть – для административных целей и такие части объекта реализуются независимо друг от друга (или независимо друг от друга отданы в финансовую аренду), государственное учреждение учитывает указанные части объекта по отдельности. Если же части объекта нельзя реализовать по отдельности, объект считается инвестиционной недвижимостью только в том случае, если лишь незначительная часть этого объекта предназначена для административных целей.

334. При бухгалтерском учете инвестиционной недвижимости следует обеспечить правильное документальное оформление и своевременное отражение в регистрах учета поступления инвестиционной недвижимости, перемещение недвижимости, переклассифицированной в качестве инвестиционной недвижимости или переклассифицированной в объекты основных средств.

335. Для учета инвестиционной недвижимости государственного учреждения предназначены счета:

2510 "Инвестиционная недвижимость";

2520 "Накопленная амортизация и обесценение инвестиционной недвижимости".

336. Инвестиционная недвижимость признается активом, когда:

существует вероятность поступления в государственное учреждение будущих экономических выгод и потенциала услуг, связанных с инвестиционной недвижимостью, и

надежно измеримы фактические затраты или справедливая стоимость инвестиционной недвижимости.

При первоначальном признании инвестиционная недвижимость оценивается по себестоимости, то есть по фактическим затратам.

Себестоимость инвестиционной недвижимости включает цену покупки и любые относимые на нее прямые затраты. При этом, прямые затраты включают, например, стоимость профессиональных юридических услуг, налоги на передачу имущества и другие операционные расходы.

Себестоимостью инвестиционной недвижимости, построенной своими силами, является себестоимость на дату завершения строительства или реконструкции. В период строительства или реконструкции инвестиционной недвижимости, порядок учета ведется в соответствии с разделом "Порядок учета основных средств" настоящих Правил. На дату завершения работы применяется настоящая глава Правил.

337. Стоимость инвестиционной недвижимости не увеличивается на сумму:

начальных затрат (за исключением таких затрат, которые необходимы для приведения недвижимости в рабочее состояние в соответствии с функциями ее предназначения);

первоначальных операционных убытков, понесенных до момента достижения инвестиционной недвижимости запланированного уровня занятости;

сверхнормативных расходов материалов, труда или иных ресурсов, осуществленных при строительстве или реконструкции недвижимости.

338. Если актив приобретен путем необменной операции, или по номинальной стоимости или посредством применения полномочий конфискации имущества, ее стоимостью является справедливая стоимость на дату приобретения.

339. Первоначальная стоимость инвестиционной недвижимости, удерживаемой под финансовой арендой, определяется разделом "Порядок учета аренды" настоящих Правил, то есть по наименьшей из справедливой стоимости недвижимости или дисконтированной стоимостью минимальных арендных платежей, при этом эквивалентная сумма признается обязательством.

340. Приобретение инвестиционной недвижимости отражается следующей корреспонденцией счетов: дебет счета 2510 "Инвестиционная недвижимость" и кредит счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

341. Принятые в эксплуатацию возведенные здания или сооружения, или здания и сооружения после реконструкции, отвечающие критериям признания инвестиционной недвижимости, а также при переводе из категории "Основные средства" в "Инвестиционную недвижимость" осуществляется проводка: дебет счета 2510 "Инвестиционная недвижимость" и кредит субсчета 2411 "Незавершенное строительство" или субсчета счета 2320 "Здания", счета 2330 "Сооружения".

342. В процессе эксплуатации инвестиционной недвижимости возникает необходимость в последующих затратах, направленных на улучшение состояния для продления срока полезной службы, что ведет к увеличению будущих экономических выгод, а также для поддержания объекта в рабочем состоянии с целью сохранения или восстановления будущих экономических выгод от него.

При этом увеличение балансовой стоимости инвестиционной недвижимости в результате последующих капитальных вложений производится только в случае, если будущие экономические выгоды сверх первоначально оцененных норм поступят государственному учреждению.

Расходы, понесенные впоследствии с целью достройки, замены части недвижимости включаются в себестоимость инвестиционной недвижимости. Государственное учреждение указывает в балансовой стоимости расходы на замену частей существующей инвестиционной недвижимости в момент возникновения таких расходов при условии выполнения требований критериев признания.

Все прочие последующие затраты признаются как расход за период, в котором они были понесены:

расходы на ремонт и эксплуатацию инвестиционной недвижимости, производимые в целях сохранения и поддержания технического состояния объекта;

затраты на ремонт и восстановление инвестиционной недвижимости, являющиеся следствием аварий и прочей порчи актива в результате неправильной эксплуатации.

343. Для последующего учета инвестиционной недвижимости государственное учреждение применяет модель учета по фактическим затратам либо модель учета по справедливой стоимости и применяет данную модель ко всему классу (группа) инвестиционной недвижимости.

344. Модель учета по фактическим затратам: после признания в качестве актива учет объекта инвестиционной недвижимости производится по его себестоимости за минусом любой накопленной амортизации и любых накопленных в результате обесценения убытков (аналогично положениям главы 9 "Порядок учета основных средств" настоящих Правил по применению модели учета по фактическим затратам).

345. Модель учета по справедливой стоимости: после признания в качестве актива учет инвестиционной недвижимости, чья справедливая стоимость надежно измеряется, производится по справедливой стоимости.

346. После первоначального признания по модели учета по справедливой стоимости все объекты инвестиционной недвижимости оцениваются по справедливой стоимости, за исключением случаев, когда практически невозможно определить справедливую стоимость это происходит, когда сопоставимые рыночные операции осуществляются нечасто и не имеется альтернативных оценок справедливой стоимости (например, на основе прогнозов дисконтированных потоков денежных средств). В таких случаях, государственное учреждение использует модель учета по фактическим затратам и применяет положения главы 9 "Порядок учета основных средств" настоящих Правил вплоть до выбытия инвестиционной недвижимости или до момента, когда оно будет переведено в другую категорию долгосрочных активов (реклассификация).

347. Государственное учреждение, применяющее модель учета по справедливой стоимости, продолжает такое измерение вплоть до выбытия или до момента, когда он станет недвижимостью, занимаемой собственником или когда начнет его реконструкцию для последующей продажи.

Справедливой стоимостью инвестиционной недвижимости обычно является их рыночная стоимость, определяемая путем оценки, выполненной профессиональными оценщиками.

Доход или расход от изменения справедливой стоимости инвестиционной недвижимости следует признавать в доходах и расходах того периода, в котором они возникли:

увеличение балансовой стоимости класса активов в результате изменения справедливой стоимости отражается по дебету счета 2510 "Инвестиционная недвижимость" и кредиту счета 6310 "Доходы от изменения справедливой стоимости";

уменьшение стоимости инвестиционной недвижимости отражается по дебету счета 7410 "Расходы от изменения справедливой стоимости" по кредиту счета 2510 "Инвестиционная недвижимость".

348. Перевод в категорию инвестиционной недвижимости или исключение из нее проводится тогда, когда меняется назначение использования актива:

началом использования недвижимости в качестве недвижимости, занимаемой собственником, при переводе из категории инвестиционной недвижимости в категорию основных средств;

началом реконструкции в целях продажи – при переводе из категории инвестиционной недвижимости в категорию запасов;

завершением использования недвижимости собственником – при переводе из категории основных средств, в категорию инвестиционной недвижимости; или

завершением строительства или реконструкции недвижимости – при переводе из категории недвижимости, находящейся в процессе строительства или реконструкции (глава 9 "Порядок учета основных средств" настоящих Правил) в категорию инвестиционной недвижимости.

349. В случае если государственное учреждение приняло решение о выбытии объекта инвестиционной недвижимости без его реконструкции, то продолжает учитывать данный объект как инвестиционную недвижимость до прекращения его признания, а не переводит его в запасы. Также, если государственное учреждение начинает реконструкцию имеющегося объекта инвестиционной недвижимости для дальнейшего использования в качестве инвестиционной недвижимости, то в течение реконструкции объект не реклассифицируется в другие статьи активов.

350. Государственное учреждение, учитывающее инвестиционную недвижимость по модели фактических затрат, перевод инвестиционной недвижимости в категорию основные средства или запасы производит без изменения балансовой стоимости переводимых объектов, а также стоимости этих объектов для целей измерения и раскрытия информации.

Перевод объекта основного средства, учитываемого по фактическим затратам, в инвестиционную недвижимость, учитываемую по фактическим затратам, отражается с учетом списания накопленной амортизации и резерва по обесценению основного средства: дебет счета 2510 "Инвестиционная недвижимость", кредит субсчета счета 2320 "Здания", одновременно дебет субсчета 2392 "Резерв на обесценение основных средств", кредит субсчета 2522 "Резерв на обесценение инвестиционной недвижимости", одновременно дебет субсчета 2391 "Накопленная амортизация основных средств" и кредит субсчета 2521 "Накопленная амортизация инвестиционной недвижимости".

351. При переводе объекта инвестиционной недвижимости, учитываемой по справедливой стоимости, в категорию основные средства стоимостью данного актива для последующего учета в соответствии с главой 9 "Порядок учета основных средств" настоящих Правил будет являться справедливая стоимость на дату изменения его предназначения: дебет соответствующего субсчета счетов подраздела "Основные средства" Плана счетов и кредит счета 2510 "Инвестиционная недвижимость".

Перевод основного средства в инвестиционную недвижимость, учитываемую по справедливой стоимости, отражается следующими проводками: по дебету счета 2510 "Инвестиционная недвижимость" и кредиту счета 2320 "Здания"; одновременно списывается накопленная амортизация по передаваемому объекту по дебету счета 2391 "Накопленная амортизация основных средств" и кредиту соответствующего субсчета счета 2320 "Здания".

352. Если объект недвижимости, признаваемый в учете как основные средства, переходит в категорию инвестиционная недвижимость, которая будет учитываться по справедливой стоимости, государственное учреждение применяет порядок учета, регламентируемый разделом "Порядок учета основных средств" настоящих Правил вплоть до даты изменения его предназначения. Государственное учреждение учитывает любую имеющуюся на эту дату разницу между балансовой стоимостью этого объекта и его справедливой стоимостью в соответствии с положениями главы 9 "Порядок учета основных средств" настоящих Правил. Государственное учреждение продолжает амортизировать объект недвижимости, признаваемый как основные средства, и признавать возникшие убытки от его обесценения вплоть до момента, когда этот объект становится инвестиционной недвижимостью, учитываемой по справедливой стоимости.

353. При завершении государственным учреждением строительства или реконструкции сооруженного своими силами объекта инвестиционной недвижимости, который будет учитываться по справедливой стоимости, любая разница между справедливой стоимостью данного объекта на эту дату и его предыдущей балансовой стоимостью признается в доходах или расходах за период.

354. Выбытие инвестиционной недвижимости происходит путем продажи или передачи другому государственному учреждению.

Доходы и расходы, возникающие в результате выбытия инвестиционной недвижимости, определяются как разница между чистыми поступлениями от выбытия и балансовой стоимостью актива.

Возмещение, подлежащее получению при выбытии инвестиционной недвижимости, признается по справедливой стоимости.

355. Документальное оформление операций с инвестиционной недвижимостью осуществляется в соответствии с порядком документального оформления операций с основными средствами.

Глава 11. Порядок учета биологических активов

356. К биологическим активам относятся: животные и растения.

В форме согласно приложению 2 к настоящим Правилам приведены биологические активы, сельскохозяйственная продукция и конечные результаты ее переработки после получения (сбора).

357. Сельскохозяйственная деятельность включает разнообразные виды деятельности: животноводство, лесоводство, выращивание однолетних и многолетних сельскохозяйственных культур, разведение садов и плантаций, цветоводство и аквакультуру (включая рыбоводство). Следующие характеристики считаются свойственными для всех видов сельскохозяйственной деятельности:

биологические активы способны к биотрансформации;

сельскохозяйственная деятельность, является управляемой;

количественные и качественные изменения, вызванные биотрансформацией, регулярно отслеживаются и измеряются как часть процесса управления сельскохозяйственной деятельностью (отслеживание качественных изменений в спелости плодов и ягод, либо количественных – размера и веса плодов и ягод).

В результате биотрансформация приводит к изменениям в активах, вызванных ростом (увеличение количества животных или растений либо улучшение их качественных характеристик), вырождением животных или растений либо ухудшением их качественных характеристик, или размножением (образование дополнительных биологических активов) или производству сельскохозяйственной продукции, такой как латекс, чайный лист, шерсть и молоко, хлопок и другой продукции.

358. Настоящая глава Правил не применяется для учета земли сельскохозяйственного назначения, которая учитывается в соответствии с разделами "Порядок учета основных средств" и "Порядок учета инвестиционной недвижимости" настоящих Правил, связанным с сельскохозяйственной деятельностью нематериальным активам, сельскохозяйственной продукции после сбора, последующий учет которой осуществляется в соответствии с разделом "Порядок учета запасов" настоящих Правил.

359. Для учета биологических активов предназначены счета:

2610 "Животные";

2620 "Многолетние насаждения";

2630 "Накопленная амортизация и обесценение биологических активов".

360. Биологический актив и сельскохозяйственная продукция в момент ее сбора признаются, когда:

актив контролируется в результате прошлых событий;

существует вероятность получения будущих экономических выгод или сервисного потенциала от данного актива;

справедливую стоимость или себестоимость актива можно измерить с достаточной степенью надежности.

В сельскохозяйственной деятельности доказательством наличия контроля может служить юридическое право собственности на крупный рогатый скот, клеймение или прочая маркировка скота в момент его приобретения, рождения или отлучения. Будущая экономическая выгода оценивается исходя из величины основных физических параметров.

К сельскохозяйственной продукции в момент первоначального признания применяется тот же метод оценки, что и к биологическому активу, с которого она собрана.

Учет земли сельскохозяйственного назначения осуществляется в зависимости от назначения в соответствии с положениями глав 9 "Порядок учета основных средств" и 10 "Порядок учета инвестиционной недвижимости" настоящих Правил.

361. Приобретение биологических активов отражается следующей корреспонденцией счетов: дебет счета 2610 "Животные", 2620 "Многолетние насаждения" и кредит счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

362. Финансовый результат, возникающий при первоначальном признании биологического актива или сельскохозяйственной продукции по справедливой стоимости за вычетом расходов на продажу включается в состав доходов или расходов. Расходы при первоначальном признании возникают в связи с вычетом затрат на продажу, а доходы, например, при рождении теленка.

363. Молодняк животных, полученный от приплода в своем хозяйстве, приходуется в день отела, опороса, окота на основании акта на приплод, составленного постоянно действующей комиссией, при этом на стоимость полученного приплода производится запись по дебету субсчета счета 2610 "Животные" и кредиту счета 6360 "Прочие доходы".

364. В случае падежа животных по вине материально-ответственных лиц ущерб, причиненный хозяйству, взыскивается с виновных лиц в соответствии с Кодексами Республики Казахстан "Об административных правонарушениях и "Уголовный кодекс Республики Казахстан".

365. Биологические активы учитываются с выделением на отдельные группы:

молодые насаждения всех видов учитываются отдельно от насаждений, достигших полного развития, то есть возраста начала плодоношения, смыкания крон;

молодняк продуктивного и племенного скота учитывается с разбивкой по видам и возрастным группам;

взрослые животные учитываются с разбивкой по видам.

Перевод биологических активов из группы в группу признается как внутреннее перемещение.

366. При учете биологических активов по справедливой стоимости в момент первоначального признания и на каждую отчетную дату биологический актив измеряется по справедливой стоимости за вычетом дополнительных затрат на продажу, за исключением случаев, когда справедливую стоимость определить невозможно.

Сельскохозяйственная продукция, полученная от биологических активов, измеряется по справедливой стоимости за вычетом дополнительных затрат на ее продажу, определяемой в момент получения продукции на основании акта постоянно действующей комиссии государственного учреждения.

При наличии активного рынка справедливую стоимость биологического актива или сельскохозяйственной продукции можно определить путем группировки биологических активов или сельскохозяйственной продукции по основным характеристикам (например, по возрасту, или качеству, исходя их тех, которые используются на данном рынке для ценообразования).

Движение денежных средств, связанных с финансированием активов, восстановлением активов после сбора продукции в расчет не включается (например, затраты на посадку деревьев в лесонасаждениях после их вырубки).

Справедливая стоимость сельскохозяйственной продукции в момент сбора урожая определяется с достаточной степенью достоверности.

Дополнительные затраты на продажу включают в себя комиссионные расходы, налоги, сборы и пошлины на передачу собственности. К дополнительным затратам на продажу не относятся транспортные и прочие расходы, связанные с доставкой активов на рынок.

В случае отсутствия рыночных цен или других стоимостных показателей биологический актив следует оценивать по себестоимости за вычетом накопленной амортизации и убытков от его обесценения (модель учета по фактическим затратам).

При возможности оценить справедливую стоимость биологического актива с достаточной степенью надежности, государственное учреждение переходит на оценку по справедливой стоимости за вычетом предполагаемых расходов по сбыту.

В отдельных случаях себестоимость актива бывает равна его справедливой стоимости:

когда биотрансформация не происходит с момента первоначальных затрат (например, саженцы плодово-ягодных деревьев, посаженные непосредственно перед отчетной датой);

когда от биотрансформации не ожидается существенного влияния на цену (например, на этапе первоначального роста сосен в лесном хозяйстве, производственный цикл которого составляет 30 (тридцать) лет).

В случае если биологический актив оценен по справедливой стоимости за вычетом предполагаемых сбытовых расходов, то данный биологический актив оценивается, таким образом, вплоть до момента его выбытия. Не допускается переходить с оценки по справедливой стоимости на оценку по себестоимости, исключение для отказа от учета по справедливой стоимости в условиях падающих цен на рынке.

Биологические активы, неразрывно связанные с землей (деревья в лесном хозяйстве), отражаются отдельно от земли по справедливой стоимости за вычетом предполагаемых сбытовых расходов.

Сельскохозяйственная продукция, полученная от биологических активов, приходуется по дебету соответствующего субсчета счета "Запасы" и кредиту счета 6360 "Прочие доходы".

367. При учете биологических активов по фактическим затратам (себестоимости) после признания биологического актива учет производится по его себестоимости за минусом любой накопленной амортизации и любых накопленных в результате обесценения убытков.

Амортизация биологических активов начисляется ежемесячно с использованием ежемесячных норм амортизации, определенных исходя из установленных годовых норм, на регулярной основе до полного износа.

Ликвидационная стоимость биологических активов равна нулю.

Начисление амортизации приобретенных биологических активов производится с 1 числа месяца следующего за месяцем приобретения и прекращается с 1 числа месяца, следующего за месяцем выбытия биологического актива.

Начисление амортизации биологического актива отражается записью дебет счета 7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов" и кредит субсчета 2631 "Накопленная амортизация биологических активов".

368. Реализация и передача биологических активов учитывается аналогично операциям с основными средствами.

По окончании откорма стоимость забитых животных списывается по дебету счета 7460 "Прочие расходы" и кредиту счета 2610 "Животные". При этом стоимость полученной продукции на основании акта приходуется по дебету счета 1330 "Готовая продукция" и кредиту счета 6360 "Прочие доходы".

369. Возмещение выявленной в ходе инвентаризации недостачи биологических активов также осуществляется за счет виновных лиц. Отражение в учете возмещения ущерба или недостачи приведено в пункте 163 главы "Порядок учета дебиторской и кредиторской задолженности" настоящих Правил.

370. При поступлении животных и растений в государственное учреждение и их перемещении постоянно действующая комиссия составляет акт – форма БА-1 "Акт приемки-передачи (перемещения) биологических активов (животных)" Форм бухгалтерской документации, БА-1А "Акт приемки-передачи (перемещения) биологических активов (растений)" Форм бухгалтерской документации в 2-х (двух) экземплярах. Материально-ответственное лицо передает в бухгалтерскую службу оформленный акт с приложенной документацией для подписания главным бухгалтером и утверждения руководителем государственного учреждения.

Все биологические активы находятся на ответственном хранении лиц, назначенных приказом руководителя государственного учреждения. Ответственные лица ведут инвентарные списки биологических активов по объектно по форме БА-3 и БА-3А "Инвентарная карточка учета биологических активов (животные) в государственных учреждениях" и "Инвентарная карточка учета биологических активов (растения) в государственных учреждениях" Форм бухгалтерской документации. Ответственные лица следят за сохранностью и ведут учет всех изменений. Инвентарные карточки формы БА-3 и БА-3А Форм бухгалтерской документации регистрируются в описи инвентарных карточек по учету долгосрочных активов в государственных учреждениях формы ДА-10 Форм бухгалтерской документации. Опись ведется в одном экземпляре. Записи в ней производятся в разрезе групп долгосрочных активов с указанием года открытия карточек. Для каждой группы отводится соответствующее количество страниц. Нумерация ведется по каждой группе, начиная с номера 1.

Инвентарные карточки хранятся в картотеках бухгалтерской службы, в которых они располагаются по соответствующим субсчетам и группам с подразделением внутри их по материально-ответственным лицам, а в централизованных бухгалтериях – дополнительно и по обслуживаемым государственным учреждениям.

При смене ответственного лица производится инвентаризация биологических активов, находящихся на его хранении, о чем составляется приемо-сдаточный акт по форме БА-1 и БА-1А Форм бухгалтерской документации, который утверждается руководителем государственного учреждения или лица, его замещающего, или лицом им уполномоченным.

371. Учет биологических активов ведется в разрезе инвентарных объектов по местам их хранения и ответственным лицам.

Инвентарные карточки хранятся в картотеках бухгалтерской службы, в которых они располагаются по соответствующим субсчетам и группам с подразделением внутри их по материально-ответственным лицам, а в централизованных бухгалтериях – дополнительно и по обслуживаемым государственным учреждениям.

372. Документ, на основании которого приходуется молодняк животных, полученный от приплода является акт на приплод, который составляется постоянно действующей комиссией государственного учреждения.

373. Аналитический учет молодняка животных ведется по видам и возрастным группам, а животных на откорме – только по видам в книге учета животных - форма 395 Форм бухгалтерской документации. Учет данных обеспечивает возможность получения данных о живом весе, привесе, приросте животных, приплоде.

374. Выбытие и списание биологических активов осуществляется оформлением "Акта на списание биологических активов (животных)" формы БА-2 Форм бухгалтерской документации и "Акта на списание биологических активов (растений)" формы БА-2А Форм бухгалтерской документации.

Глава 12. Порядок учета нематериальных активов

375. Для того чтобы объект отвечал определению нематериального актива, он соответствует критериям признания нематериального актива, то есть идентифицируемости, контролю над ресурсами и наличию будущих экономических выгод или сервисного потенциала, связанного с этим объектом.

Нематериальный актив является идентифицируемым, если:

его можно отделить от организации, то есть если государственное учреждение может его продать, сдать в аренду или обменять, либо отдельно, либо вместе со связанным с ним договором, активом или обязательством; или

он возникает из юридических прав, независимо от того, являются ли они передаваемыми или отделяемыми от государственных учреждений или от других прав и обязательств.

Например, программное обеспечение для станка с компьютерным управлением, который не может функционировать без данного специального программного обеспечения, является неотъемлемой частью соответствующего оборудования и учитывается в порядке, предусмотренном для основных средств. То же самое справедливо и по отношению к операционной системе компьютера. Если программное обеспечение не является неотъемлемой частью оборудования, к которому оно относится, то оно учитывается как нематериальный актив.

Контроль означает:

право на получение будущих экономических выгод и потенциала услуг от использования нематериального актива (право, оформленное юридическими документами – патент, лицензия);

возможность запретить доступ других к выгодам от использования нематериального актива.

376. При бухгалтерском учете нематериальных активов следует обеспечить правильное документальное оформление и своевременное отражение в регистрах учета поступления их перемещения внутри государственного учреждения и выбытия, а также контроль за сохранностью и правильным использованием каждого нематериального актива.

377. Для учета нематериальных активов государственного учреждения предназначены счета/субсчет:

2710 "Нематериальные активы";

2720 "Накопленная амортизация и обесценение нематериальных активов";

2412 "Капитальные вложения в нематериальные активы".

378. Нематериальный актив признается, когда:

есть вероятность, что будущие экономические выгоды и потенциал услуг относящиеся к использованию этого актива, будут поступать в организацию,

стоимость актива надежно оценивается.

379. Для признания статьи в качестве нематериального актива государственное учреждение демонстрирует, что актив отвечает:

a) определению нематериального актива, изложенного в пункте 375 настоящих Правил;

б) критериям признания, изложенной в пункте 378 настоящих Правил.

Данное требование применяется в отношении затрат, измеряемых на момент признания (затрат в процессе операции обмена или создания нематериального актива собственными силами, или справедливой стоимости нематериального актива, приобретенного в процессе необменной операции) и последующих затрат на его совершенствование, частичную замену или обслуживание.

380. Последующие затраты – понесенные после первоначального признания, приобретенного нематериального актива или завершения самостоятельного создания нематериального актива, лишь изредка признаются в составе балансовой стоимости актива.

Увеличение балансовой стоимости нематериального актива в результате последующих капитальных вложений производится, когда будущие экономические выгоды сверх первоначально оцененных норм поступят в государственное учреждение.

381. Нематериальный актив первоначально измеряется по фактической стоимости, которая надежно измеряется и включает в себя:

цену покупки нематериального актива, включая импортные пошлины и невозмещаемые налоги на покупку, после вычета торговых скидок и уступок;

любые затраты, непосредственно относящиеся к подготовке актива к использованию по назначению.

К прямым затратам относятся:

затраты, связанные с вознаграждениями работникам, имеющие непосредственное отношение к приведению актива в рабочее состояние;

затраты на оплату профессиональных услуг, имеющие непосредственное отношение к приведению актива в рабочее состояние;

затраты на проверку надлежащей работы актива.

К затратам, не включаемым в состав фактической стоимости нематериального актива, относятся:

затраты, связанные с внедрением новых продуктов или услуг (включая затраты на рекламу и проведение мероприятий по их продвижению);

административные и прочие общие накладные расходы.

Признание затрат в составе балансовой стоимости нематериального актива прекращается после того, как актив приведен в состояние, пригодное для его использования в соответствии с намерениями руководства.

382. Некоторые операции происходят в связи с разработкой нематериального актива, но не являются обязательными для приведения этого актива в состояние, пригодное для его использования в соответствии с намерениями руководства. Эти необязательные операции могут иметь место как до, так и во время разработки. Поскольку необязательные операции не являются необходимыми для приведения актива в состояние, пригодное для его использования в соответствии с намерениями руководства, то доходы и расходы по необязательным операциям признаются сразу же при их возникновении в составе финансового результата и включаться в соответствующие категории доходов и расходов.

383. Государственное учреждение признает себестоимостью нематериальных активов, полученных от другого государственного учреждения, балансовую стоимость передаваемых нематериальных активов, себестоимостью нематериальных активов, полученных государственным учреждением от третьих сторон на безвозмездной основе, – справедливую стоимость на дату их получения.

384. Возникающий в процессе разработки или на стадии разработки внутреннего проекта, нематериальный актив признается только в том случае, если организация в полной мере может продемонстрировать следующее:

техническую осуществимость завершения нематериального актива так, чтобы он был доступен для использования или продажи;

свое намерение завершить нематериальный актив и использовать или продать его;

свою способность использовать или продать нематериальный актив;

способ получения вероятных будущих экономических выгод от нематериального актива;

наличие достаточных технических, финансовых и других ресурсов для завершения разработки, а также для использования либо продажи нематериального актива;

способность надежно оценить затраты, относящиеся к нематериальному активу в ходе его разработки.

Наличие ресурсов для завершения создания, использования нематериального актива и получения выгод от его использования подтверждается соответствующими планами, показывающими необходимые ресурсы и способность государственных учреждений обеспечить эти ресурсы.

При создании нематериального актива государственным учреждением:

затраты на стадии исследования всегда признаются как расходы на момент их возникновения. На стадии исследований государственное учреждение не может продемонстрировать, что существует нематериальный актив, который будет создавать вероятные будущие экономические выгоды. Затраты на нематериальные активы, признанные первоначально в качестве расхода, впоследствии не признаются как часть себестоимости нематериальных активов;

затраты на стадии разработки на выполнение работ по научным разработкам относятся на счет учета капитальных вложений при соответствии критериям признания активов.

385. Капитальные вложения измеряются по фактическим затратам и учитываются на субсчете 2412 "Капитальные вложения в нематериальные активы".

Капитализированные затраты по незаконченным и законченным, но не принятым результатам научных разработок переходят на баланс следующего года.

Законченные и принятые результаты научных работ на основании актов приемки относятся на счета учета нематериальных активов при соблюдении критериев признания. В случае несоответствия критериям признания нематериальных активов понесенные затраты относятся на расходы.

386. Приобретение нематериальных активов учитывается по дебету субсчетов счета 2710 "Нематериальные активы" и по кредиту счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

387. После первоначального признания нематериальный актив учитывается с применением одной из следующих моделей:

модель учета по фактическим затратам;

модель учета по переоцененной стоимости.

388. Модель учета по фактическим затратам: после первоначального признания нематериальный актив учитывается по себестоимости за вычетом накопленной амортизации и накопленных убытков от обесценения.

389. Модель учета по переоцененной стоимости: после первоначального признания нематериальный актив учитывается по переоцененной стоимости, которая представляет собой справедливую стоимость на дату переоценки минус любая последующая накопленная амортизация.

Справедливая стоимость нематериального актива надежно оценивается только в том случае, если она определяется со ссылкой на активный рынок для этого вида нематериальных активов. В случае отсутствия активного рынка нематериальный актив учитывается по фактическим затратам.

На конец года балансовая стоимость нематериального актива существенно не отличается от справедливой стоимости на отчетную дату. Переоценка проводится в сроки и период, установленные центральным уполномоченным органом по исполнению бюджета.

390. Переоценка нематериального актива проводится по тем же принципам, что и при учете основных средств:

увеличение стоимости кредитуется непосредственно на счет чистых активов/капитала (субсчета 5112 "Резерв на переоценку нематериальных активов");

снижение стоимости относится на расходы периода, кроме случаев, когда оно покрывается ранее признанным увеличением стоимости;

все нематериальные активы данного класса переоцениваюся.

Если в результате переоценки балансовая стоимость класса активов повышается, то это увеличение непосредственно отнесится в кредит субсчета 5112 "Резерв на переоценку нематериальных активов". Если ранее было признано уменьшение стоимости класса активов, то при увеличении стоимости того же класса активов, связанном с последующей переоценкой, производится возвращение уменьшения стоимости.

Если балансовая стоимость класса активов уменьшается в результате переоценки, уменьшение признается на финансовом результате отчетного года. Однако уменьшение заносится непосредственно в дебет субсчета 5112 "Резерв на переоценку нематериальных активов" в объеме любого кредитного остатка в случае, если ранее было признано увеличение стоимости актива.

Увеличения и уменьшения стоимости от переоценки, относящиеся к отдельным активам внутри одного класса активов, взаимозачитываются внутри этого класса, но не взаимозачитываются с активами, принадлежащими другим классам активов.

391. Если нематериальный актив переоценивается, то любая накопленная амортизация на дату переоценки либо:

переоценивается пропорционально, с изменением балансовой стоимости актива так, чтобы балансовая стоимость актива после переоценки равнялась его переоцененной стоимости;

списывается путем уменьшения балансовой стоимости актива, а чистая величина пересчитывается до переоцененной стоимости актива.

392. Для распределения амортизируемой стоимости актива на систематической основе на протяжении срока его полезного использования могут применяться разнообразные методы начисления амортизации:

метод равномерного начисления износа;

метод уменьшающегося остатка;

метод единиц продукции (производственный).

Метод равномерного начисления износа приводит к постоянным отчислениям на протяжении срока полезного использования актива.

Метод уменьшающегося остатка приводит к уменьшению отчислений на протяжении срока полезного использования актива.

Метод единиц продукции приводит к отчислениям, основанным на ожидаемом использовании или количестве полученной продукции.

Срок полезного использования нематериального актива рассматривается на каждую отчетную дату.

Ликвидационная стоимость нематериального актива принимается равной нулю.

393. При применении метода равномерного начисления износа начисление амортизации нематериальных активов производится следующими способами:

1) с использованием установленных норм амортизации;

2) с использованием определенного срока полезного использования актива.

394. Сумма амортизации нематериальных активов с использованием установленных норм амортизации определяется путем умножения первоначальной стоимости (текущей стоимости – для переоцененных) нематериальных активов на ежемесячную норму амортизации, определенную исходя из утвержденных годовых норм износа.

395. Метод и способ амортизации объектов основных средств определяется единой учетной политикой и последовательно применяется из периода в период.

396. Амортизация нематериальных активов начисляется ежемесячно. Начисление амортизации нематериальных активов начинается с 1 числа месяца следующего за месяцем первоначального признания и прекращается с 1 числа месяца, следующего за месяцем выбытия.

397. Начисление амортизации по нематериальным активам отражается по дебету счета 7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов" и кредиту субсчета 2721 "Накопленная амортизация нематериальных активов". Однако иногда будущие экономические выгоды, заключенные в активе, поглощаются при производстве других активов. В этом случае начисленная амортизация составляет часть фактической стоимости такого другого актива и включается в его балансовую стоимость.

398. Государственное учреждение тестирует нематериальный актив с неопределенным сроком полезного использования на предмет обесценения путем сопоставления его возмещаемой величины с его балансовой стоимостью ежегодно, а также всякий раз, когда появляются признаки возможного обесценения данного нематериального актива. Обесценение нематериальных активов отражается по результатам инвентаризации на основании акта инвентаризационной комиссии записью: дебет счета 7440 "Расходы от обесценения активов" и кредит субсчета 2722 "Резерв на обесценение нематериальных активов".

Процедура определения фактов обесценения нематериальных активов в государственном учреждении признается в соответствии с положениями раздела "Обесценение активов" настоящих Правил.

399. Признание нематериального актива прекращается при его выбытии.

Доходы или расходы, возникающие в результате прекращения признания нематериального актива, определяются как разница между чистыми поступлениями от выбытия, если таковые имеют место, и балансовой стоимостью данного актива. Они подлежат признанию в составе финансового результата текущего года в момент прекращения признания актива.

400. Государственное учреждение отражает выбытие нематериального актива корреспонденциями:

дебет счета 7420 "Расходы по выбытию долгосрочных активов" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Нематериальные активы" Плана счетов – на балансовую стоимость, одновременно дебет субсчета 2721 "Накопленная амортизация нематериальных активов" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Нематериальные активы" Плана счетов – на сумму накопленной амортизации по данному активу. При наличии начисленного резерва на обесценение данного актива осуществляется запись по списанию убытка от обесценения: дебет субсчета 2722 "Резерв на обесценение нематериальных активов" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Нематериальные активы" Плана счетов;

суммы от реализации активов, перечисляются государственными учреждениями в доход бюджета, если решением Правительства Республики Казахстан не установлен иной порядок использования этих сумм и отражает в учете: дебет субсчета 1231 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков" и кредит счета 6320 "Доходы от выбытия активов", одновременно дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3131 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по доходам от реализации активов".

401. Операции по приему, передаче, выбытию, списанию долгосрочных активов по субсчету 2412 "Капитальные вложения в нематериальные активы" производятся аналогично операциям по нематериальным активам.

402. Для оформления приемки-передачи объекта нематериальных активов применяется акт приемки-передачи нематериальных активов форма НОС-1 Форм бухгалтерской документации.

В акте указываются точное наименование вида нематериальных активов, дата его передачи государственному учреждению, характеристика объектов, его первоначальная стоимость, норма амортизации и другие необходимые данные.

При оформлении приемки нематериальных объектов акт составляется в одном экземпляре на каждый объект нематериальных активов. Допускается составление общего акта, оформляющего приемку нескольких однотипных нематериальных активов. Акт после его оформления с приложенной документацией, описывающей сам объект нематериальных активов или порядок его использования, или документы, подтверждающие те или иные имущественные права государственного учреждения, относящиеся к данному объекту, передается в бухгалтерскую службу, подписывается главным бухгалтером и утверждается руководителем государственного учреждения.

403. При передаче нематериальных активов от одного государственного учреждения другому, акт составляется в 2-х (двух) экземплярах, для сдающей и принимающей сторон.

404. Аналитический учет движения нематериальных активов ведется в инвентарной карточке учета нематериальных активов форма НОС-6 Форм бухгалтерской документации, которая применяется для учета всех видов нематериальных активов, поступивших в государственное учреждение. Инвентарная карточка открывается бухгалтерской службой на каждый отдельный объект нематериальных активов. В инвентарной карточке указываются полное наименование нематериального актива, дата принятия, регистрационный номер, первоначальная стоимость, норма амортизации, сумма амортизации, сумма обесценения и причина выбытия.

Форма заполняется в одном экземпляре на основании документа, подтверждающего факт получения государственным учреждением объекта нематериальных активов "Акта приема-передачи нематериальных активов", технической и другой документации.

Инвентарные карточки формы НОС-6 Форм бухгалтерской документации регистрируются в описи инвентарных карточек по учету долгосрочных активов в государственных учреждениях формы ДА-10 Форм бухгалтерской документации. Опись ведется в одном экземпляре. Записи в ней производятся в разрезе групп долгосрочных активов с указанием года открытия карточек. Для каждой группы отводится соответствующее количество страниц. Нумерация ведется по каждой группе, начиная с номера 1. В централизованных бухгалтериях описи ведутся в таком же порядке по каждому обслуживаемому государственному учреждению. При выбытии и перемещении долгосрочных активов в графе "Примечание" описи указывается дата (число, месяц, год) и номер мемориального ордера.

Инвентарные карточки хранятся в картотеках бухгалтерской службы, в которых они располагаются по соответствующим субсчетам и группам с подразделением внутри их по материально-ответственным лицам, а в централизованных бухгалтериях – дополнительно и по обслуживаемым государственным учреждениям.

405. Основанием для отметок о выбытии нематериальных активов при передаче другому государственному учреждению является "Акт приемки-передачи нематериальных активов".

Порядок списания нематериальных активов производится аналогично основным средствам. Для оформления списания нематериальных активов применяется "Акт на списание нематериальных активов" форма НОС-3 Форм бухгалтерской документации.

Глава 13. Порядок учета аренды

406. Аренда классифицируется как:

финансовая аренда, если она подразумевает передачу практически всех рисков и выгод, связанных с владением активом независимо от перехода прав собственности по истечении срока аренды;

операционная аренда, если она не подразумевает передачу практически всех рисков и выгод, связанных с владением активом.

Классификация аренды в качестве финансовой или операционной в большей степени зависит от содержания операции, условий договора и производится на начальную дату аренды.

Начало арендного договора – наиболее ранняя дата заключения договора об аренде или принятия сторонами обязательств в отношении основных условий аренды.

К обстоятельствам, которые по отдельности или в совокупности обычно приводят к классификации аренды как финансовой относятся:

договор аренды предусматривает передачу права собственности на актив арендатору в конце срока аренды;

арендатор имеет право на покупку актива по цене, которая, как ожидается, будет настолько ниже справедливой стоимости на дату реализации этого права, что на дату начала арендных отношений можно обоснованно ожидать реализации этого права;

срок аренды распространяется на значительную часть срока экономической службы актива даже при отсутствии передачи права собственности;

на дату начала арендных отношений приведенная стоимость минимальных арендных платежей практически равна справедливой стоимости актива, являющегося предметом аренды;

сданные в аренду активы имеют такой специализированный характер, что только арендатор может использовать их без значительной модификации.

407. Государственное учреждение применяет положения настоящей главы Правил для учета всех видов аренды, за исключением:

аренды на разведку или использование полезных ископаемых, нефти, природного газа и аналогичных невозобновимых ресурсов;

лицензионных соглашений по таким объектам, как кинофильмы, видеозаписи, пьесы, рукописи, патенты и авторские права.

Положения данной главы Правил не применяются в качестве основы для оценки:

недвижимости, находящейся во владении арендатора и учитываемой в качестве инвестиционной недвижимости;

инвестиционной недвижимости, предоставленной арендодателем в операционную аренду;

биологических активов, находящихся у арендатора на условиях финансовой аренды;

биологических активов, предоставляемых арендодателями на условиях операционной аренды.

408. Для учета государственным учреждением операций по аренде предназначены счета:

1270 "Краткосрочная дебиторская задолженность по аренде";

2220 "Долгосрочная дебиторская задолженность по аренде";

3260 "Краткосрочная кредиторская задолженность по аренде";

4120 "Долгосрочная кредиторская задолженность по аренде".

409. При учете финансовой аренды арендаторы в начале срока аренды признают в своих отчетах о финансовом положении в качестве:

активов – активы, приобретенные в рамках финансовой аренды;

обязательства – связанные с арендой обязательства.

Арендатор отражает данную операцию следующей корреспонденцией: дебет соответствующий субсчет счета "Основные средства", "Инвестиционная недвижимость", "Биологические активы" или "Нематериальные активы" и кредит счета 4120 "Долгосрочная кредиторская задолженность по аренде".

В момент признания, а также на конец отчетного года государственное учреждение выделяет текущую часть долгосрочной кредиторской задолженности по аренде: дебет счета 4120 "Долгосрочная кредиторская задолженность по аренде" и кредит счета 3260 "Краткосрочная кредиторская задолженность по аренде".

Затраты, определенные как относящиеся непосредственно к деятельности, осуществленной арендатором в связи с финансовой арендой, включаются в сумму, признанную в качестве актива.

Активы и обязательства признаются в сумме, равной наименьшей из определенных на начальную дату аренды:

справедливой стоимости арендуемого имущества;

дисконтированной стоимости минимальных арендных платежей.

Актив амортизируется арендатором. Амортизируемая стоимость арендуемого актива систематически распределяется на каждый учетный период в течение срока ожидаемого использования в соответствии с амортизационной политикой, принятой арендатором для собственных амортизируемых активов: дебет счета 7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов" и кредит субсчета по отражению накопленной амортизации соответствующего актива.

Государственное учреждение периодически пересматривает балансовую стоимость арендуемых активов на предмет обесценения в соответствии с положениями главы 24 "Обесценение активов" настоящих Правил.

Начисление вознаграждения по аренде государственное учреждение отражает по дебету счета 7310 "Расходы по вознаграждениям" и кредиту счета 3250 "Краткосрочные вознаграждения к выплате".

Погашение арендного обязательства отражается по дебету счетов 3250 "Краткосрочные вознаграждения к выплате" и 3260 "Краткосрочная кредиторская задолженность по аренде" и кредиту соответствующих субсчетов счетов "Денежные средства и их эквиваленты" Плана счетов.

Арендодатель в начале срока аренды признает в балансе дебиторскую задолженность в сумме, равной арендным платежам, получаемым в рамках финансовой аренды.

Передача актива в аренду отражается записью: дебет счета 2220 "Долгосрочная дебиторская задолженность по аренде" и кредит соответствующего субсчета актива, переданного в финансовую аренду.

Начисление вознаграждения по аренде отражается по дебету счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению" и кредиту счета 6210 "Доходы по вознаграждениям". Доходы по вознаграждениям от аренды являются доходами бюджета (порядок перечисления доходов от управления активами в бюджет рассмотрен в разделе "Порядок учета дебиторская и кредиторская задолженности" настоящих Правил).

На конец отчетного периода государственное учреждение отражает текущую часть долгосрочной задолженности по аренде записью: дебет счета 1270 "Краткосрочная дебиторская задолженность по аренде", кредит счета 2220 "Долгосрочная дебиторская задолженность по аренде".

410. При учете операционной аренды арендатор отражает арендные платежи (систематический расход независимо от оплаты) при операционной аренде как расходы, распределенные на прямолинейной основе на протяжении срока аренды, за исключением случаев, когда иная систематическая основа обеспечивает лучшее представление временного графика получения выгод пользователем.

Арендные платежи (расходы по аренде) отражаются по дебету счета 7130 "Расходы по аренде" и кредиту счета 3260 "Краткосрочная кредиторская задолженность по аренде".

Суммы предоплаты, внесенные арендатором, учитываются в соответствии с разделом "Порядок учета прочих активов и обязательств" настоящих Правил.

Активы, полученные в операционную аренду, учитываются арендатором на забалансовом счете 01 "Арендованные активы".

Арендодатели представляют в балансе активы при условии операционной аренды в соответствии с характером таких активов.

Арендный доход (за исключением поступлений за предоставленные услуги, такие как страхование и обслуживание) от операционной аренды признается в составе доходов на прямолинейной основе на протяжении срока аренды, за исключением случаев, когда иная систематическая основа обеспечивает лучшее представление временного графика уменьшения поступления выгод от арендованного актива.

Доход по операционной аренде отражается следующим образом: дебет счета 1270 "Краткосрочная дебиторская задолженность по аренде" и кредит счета 6220 "Прочие доходы от управления активами". Доходы по вознаграждениям от аренды являются доходами бюджета (перечисление доходов от управления активами в бюджет рассмотрено в разделе "Порядок учета дебиторской и кредиторской задолженности" настоящих Правил).

При погашении задолженности по аренде осуществляется следующая корреспонденция счетов: дебет субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредит счета 1270 "Краткосрочная дебиторская задолженность по аренде".

Затраты, в том числе на амортизацию, понесенные при получении арендного дохода, признаются в составе расходов, при этом осуществляется проводка: дебет счета 7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов" и кредит субсчета 2391 "Накопленная амортизация основных средств".

411. Документальное оформление аренды начинается с составления договора аренды, заключенным между арендодателем и арендатором.

Аналитический учет арендованных активов ведется по арендодателям по каждому объекту активов (по инвентарным номерам арендодателя) на карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации. В графе "Содержание операции" указывается номер и дату договора аренды, наименование арендодателя.

Глава 14. Порядок учета прочих активов и обязательств

412. К расходам будущих периодов относятся следующие затраты: по подготовительным к производству работам в сезонных отраслях; по освоению новых производств, цехов, агрегатов и предприятий (пусковые расходы); по рекультивации земель; по единовременному массовому набору рабочих при организации или расширении производства; суммы годовой подписки на научную литературу, газеты, журналы; арендная плата, уплаченная за последующий отчетный период (авансом); уплаченные вперед суммы страховых платежей и другие расходы.

В соответствии с принципом начисления доходы отражаются в учетных записях и включаются в отчетность тех периодов, к которым они относятся, а не по мере поступления денежных средств или прочих активов, с которыми связано получение доходов.

413. Для учета государственным учреждением прочих активов и обязательств предназначены счета:

1410 "Краткосрочные авансы выданные";

1420 "Расходы будущих периодов";

1430 "Прочие краткосрочные активы";

2810 "Прочие долгосрочные активы";

3410 "Краткосрочные авансы полученные";

3420 "Прочие краткосрочные обязательства";

4310 "Доходы будущих периодов";

4320 "Прочие долгосрочные обязательства".

414. Учет расчетов с поставщиками и подрядчиками, покупателями и заказчиками в порядке авансовых платежей осуществляется путем периодического перечисления средств в сроки и размерах, согласованных сторонами. На данном счете учитываются авансы исполнителям за выполнение государственного заказа, осуществляемые путем перечисления средств с бюджетного счета заказчика на счет исполнителя в банках второго уровня или в органах государственного казначейства.

На ежемесячной основе поставщик и покупатель, подрядчик и заказчик уточняют состояние своих расчетов на основании фактически полученных товаров, выполненных работ или оказанных услуг и производят перерасчет и соответствующий платеж в порядке, обусловленном в договоре или соглашении.

415. По дебету счета 1410 "Краткосрочные авансы выданные" отражаются суммы выданных авансов в корреспонденции с кредитом счетов подраздела "Денежные средства и их эквиваленты" Плана счетов. По кредиту счета 1410 "Краткосрочные авансы выданные" отражаются суммы выданных авансов в корреспонденции с дебетом счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

416. Поступление авансов от платных услуг отражается по дебету счета 1042 "КСН платных услуг" и кредиту счета 3410 "Краткосрочные авансы полученные".

Зачет ранее полученного аванса отражается по дебету счета 3410 "Краткосрочные авансы полученные" и кредиту счетов 1230 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков".

Возврат неиспользованной суммы аванса отражается по дебету счета 3410 "Краткосрочные авансы полученные" и кредиту соответствующих субсчетов счетов подраздела "Денежные средства и их эквиваленты" Плана счетов.

Списание невостребованной кредиторской задолженности по авансам, полученным по истечении срока исковой давности, установленного законодательством Республики Казахстан, отражается по дебету счета 3410 "Краткосрочные авансы полученные" и кредиту счета 6360 "Прочие доходы".

417. При возникновении расходов будущих периодов (например, оплата годовой подписки на периодическую печать, оплата услуг почтовой связи, арендная плата, уплаченная авансом) в бухгалтерском учете дается следующая проводка: дебет счета 1420 "Расходы будущих периодов" и кредит субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования".

Авансом оплаченные расходы за будущие периоды подлежат систематическому распределению по периодам с признанием на расходы отчетного периода. Сумма платежей, относящаяся к текущему периоду (месяц, квартал) списывается с кредита счета 1420 "Расходы будущих периодов" в дебет счета 7140 "Прочие операционные расходы", 7130 "Расходы по аренде".

418. Разграничение доходов между отчетными периодами необходимо для точного определения результатов финансовой деятельности государственного учреждения и составления объективной финансовой отчетности.

Сумма платежей, относящаяся к текущему периоду (месяц, квартал) списывается с дебета счета 4310 "Доходы будущих периодов" в кредит соответствующего счета учета доходов Плана счетов.

419. Аналитический учет расчетов по счетам 1410 "Краткосрочные авансы выданные", 1420 "Расходы будущих периодов" и 3410 "Краткосрочные авансы полученные" (за исключением авансов на продукты питания) ведется в накопительной ведомости форма 408 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 7), в которой для каждого поставщика отводится необходимое количество строк для отражения операций в течение месяца. Записи в накопительной ведомости производятся по каждому документу (счету) по мере совершения операций.

420. В случаях, когда поставщиком возвращается платеж на код государственного учреждения или централизованной бухгалтерии, записи в книге "Журнал-главная" производятся без учета этих сумм. Аналитический учет доходов и расходов будущего периода ведется на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации и в Ведомостях учета доходов и расходов будущих периодов по каждому виду (группе) расходов формы 460 и формы 461 Форм бухгалтерской документации.

Глава 15. Порядок учета доходов

421. Доход признается, когда существует вероятность получения государственным учреждением будущих экономических выгод или сервисного потенциала, которые надежно оцениваются.

Государственное учреждение признает доходы методом начисления.

422. Для учета доходов государственного учреждения предназначены счета:

6010 "Доходы от финансирования текущей деятельности";

6020 "Доходы от финансирования капитальных вложений";

6030 "Доходы по трансфертам";

6040 "Доходы от финансирования по выплате субсидий";

6050 "Доходы от благотворительной помощи";

6060 "Доходы по грантам";

6070 "Доходы от поступления займов";

6080 "Прочие доходы от необменных операций";

6090 "Возврат остатков бюджетных средств";

6110 "Доходы от реализации товаров, работ и услуг";

6210 "Доходы по вознаграждениям";

6220 "Прочие доходы от управления активами";

6310 "Доходы от изменения справедливой стоимости";

6320 "Доходы от выбытия долгосрочных активов";

6330 "Доходы от безвозмездного получения активов";

6340 "Доходы от курсовой разницы";

6350 "Доходы от компенсации убытков";

6360 "Прочие доходы";

6370 "Доходы от поступлений в Фонды";

6380 "Доходы, возникающие при первоначальном признании финансовых инвестиций и обязательств".

423. При проведении необменных операций учреждение получает ресурсы и не предоставляет в обмен компенсацию в какой-либо форме.

Доходы от необменных операций представляют собой валовое поступление экономических выгод или сервисного потенциала, полученных или подлежащих получению государственным учреждением, представляющее собой увеличение активов без прямого предоставления примерно равной стоимости в обмен, не ограниченных какими-либо условиями.

Доходы государственных учреждений формируются от необменных операций, таких как:

финансирование текущей деятельности;

получение трансфертов и субсидий;

получение спонсорской и благотворительной помощи;

получение грантов;

налоговые и неналоговые поступления, предусмотренные налоговым, таможенным и иным законодательством Республики Казахстан;

прочие необменные операции.

Общий признак доходов от необменных операций заключается в том, что денежные средства перечисляются от одного юридического лица другому без обеспечения равноценной стоимости при обмене.

Государственное учреждение признает актив, полученный в результате необменной операции, когда оно получит контроль над ресурсами (риски и выгоды), что согласуется с определением актива и критериями признания.

Когда в результате необменной операции государственное учреждение признает актив, также признается и доход, эквивалентный сумме актива, оцененного по справедливой стоимости на дату приобретения, если не требуется признание обязательства.

424. Выделение планового финансирования отражается по дебету субсчета 1081 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1091 "Плановые назначения на принятие обязательств по индивидуальному плану финансирования", 1083 "Плановые назначения на принятие обязательств за счет других бюджетов", 1086 "Плановые назначения на принятие обязательств по операциям, связанным с поступлениями в республиканский бюджет в виде стоимости товаров (работ, услуг) и расходованием их", 1095 "Плановые назначения на принятие обязательств по операциям, связанным с поступлениями в местный бюджет в виде стоимости товаров (работ, услуг) и расходованием их" и кредиту счета 6010 "Доходы от финансирования текущей деятельности".

425. Выделение планового финансирования по капитальным вложениям отражается по дебету субсчета 1082 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям", 1092 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям" и кредиту счета 6020 "Доходы от финансирования капитальных вложений".

426. Получение администратором бюджетных программ финансирования по трансфертам для нижестоящего бюджета отражается по кредиту счета 6030 "Доходы по трансфертам", при этом дебетуется субсчет 1084 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам", 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам".

Начисление кредиторской задолженности нижестоящим бюджетом на сумму неиспользованных трансфертов в конце отчетного года отражается по дебету счета 7120 Расходы по расчетам с бюджетом и кредиту субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям".

В случае разрешения на доиспользование сумм трансфертов в следующем году производится запись по дебету субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредиту субсчета 5220 "Финансовый результат прошлых лет".

Погашение кредиторской задолженности нижестоящим бюджетом на сумму возврата неиспользованных трансфертов в следующем году отражается по дебету субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредиту счета 1093 "Плановые назначения на принятие обязательств по трансфертам".

427. В качестве доходов по субсидиям учитываются суммы бюджетного финансирования по субсидиям физическим и юридическим лицам, в том числе крестьянским или фермерским хозяйствам и субсидирование ставки вознаграждения по кредитам банков второго уровня субъектам частного предпринимательства в рамках соответствующей бюджетной программы.

Получение из бюджета плановых назначений по субсидиям отражается по дебету субсчета 1085 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям", 1094 "Плановые назначения на принятие обязательств по субсидиям" и кредиту счета 6040 "Доходы от финансирования по выплате субсидий".

428. В качестве доходов от филантропической деятельности (или) спонсорской деятельности и (или) меценатской деятельности, и (или) деятельности по оказанию поддержки малой родине учитываются поступления пожертвований в денежной форме, которые носят целевой либо безусловный характер.

Поступление средств от филантропической деятельности (или) спонсорской деятельности и (или) меценатской деятельности, и (или) деятельности по оказанию поддержки малой родине отражается записью: дебет субсчета 1041 "КСН благотворительной помощи", соответствующего счета активов Плана счетов и кредит счета 6050 "Доходы от благотворительной помощи".

429. В качестве доходов по грантам учитываются суммы невозвратных грантов (безвозмездной финансовой помощи), полученных от доноров.

Поступление средств на специальный счет связанного гранта в виде денежных средств отражается и признается как доход по дебету субсчета 1061 "Специальный счет связанного гранта" и кредиту счета 6060 "Доходы по грантам".

430. Оплата прямым платежом за товары (работы, услуги) за счет средств связанного гранта отражается: по дебету счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность" и кредиту субсчета 6060 "Доходы по грантам", одновременно по дебету субсчета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и кредиту счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность".

431. Поступление средств на специальный счет внешнего займа отражается по дебету субсчета 1062 "Специальный счет внешнего займа" и кредиту субсчета 6071 "Доходы от поступления внешнего займа".

432. Оплата прямым платежом за товары (работы, услуги) за счет средств внешнего займа отражается: по дебету счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность" и кредиту субсчета 6071 "Доходы от поступления внешнего займа", одновременно по дебету субсчета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и кредиту счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность".

433. В качестве прочих доходов от необменных операций учитываются суммы дохода, полученного государственным учреждением от безвозмездных поступлений в бюджет, и признаются на счете 6080 "Прочие доходы от необменных операций".

Существует также группа необменных операций, при которых государственное учреждение может производить компенсацию в обмен на полученные ресурсы без соответствия справедливой стоимости полученных ресурсов. В таких случаях государственное учреждение определяет наличие сочетания обменных и необменных операций, каждый компонент которых признается отдельно.

434. Счет 6080 "Прочие доходы от необменных операций" состоит из следующих субсчетов:

6081 "Доходы от налоговых поступлений в бюджет";

6082 "Доходы от неналоговых поступлений в бюджет";

6083 "Доходы местного самоуправления";

6084 "Прочие доходы местного самоуправления";

6085 "Поступление трансфертов в бюджет";

6086 "Доходы от финансирования проектов государственно-частного партнерства".

Начисление дебиторской задолженности по налоговым и неналоговым поступлениям производится по дебету субсчетов 1292 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по налоговым поступлениям в бюджет", 1293 "Краткосрочная дебиторская задолженность по расчетам с плательщиками по неналоговым поступлениям в бюджет" и кредиту субсчетов 6081 "Доходы от налоговых поступлений в бюджет", 6082 "Доходы от неналоговых поступлений в бюджет".

435. Возврат неиспользованных сумм финансирования отражается по дебету счета 6090 "Возврат остатков бюджетных средств" и кредиту соответствующего субсчета счета подраздела 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета" Плана счетов.

436. Обменная операция является такой операцией, при которой одна сторона получает активы или услуги или погашает обязательства и передает в обмен непосредственно другой стороне приблизительно равную стоимость (в виде товаров, услуг или возможности использования активов).

437. На счете 6110 "Доходы от реализации товаров, работ и услуг" учитываются доходы, получаемые от реализации товаров (работ, услуг), которые в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан остаются в распоряжении государственных учреждений и могут расходоваться на определенные цели помимо выделенных ассигнований по бюджету.

Доходы от реализации товаров (работ, услуг) поступают путем безналичных расчетов, а также вносятся в кассу государственных учреждений или филиалов (отделений) банков для последующего зачисления на КСН платных услуг.

438. Валовой доход от обменных операций измеряется по справедливой стоимости сумм, полученных и подлежащих получению.

Возмещение обычно производится в форме денежных средств или их эквивалентов, а сумма валового дохода – это полученная или ожидаемая к получению сумма денежных средств или их эквивалентов.

Валовой доход, связанный с операцией предоставления работ и услуг, которые имеют долгосрочный характер, признается с учетом степени завершенности операции на отчетную дату, когда результат операции надежно оценен, то есть если выполняются следующие условия:

величина валового дохода надежно оценена;

существует вероятность того, что экономические выгоды или сервисный потенциал, связанные с операцией, поступят субъекту;

степень завершенности операции по состоянию на отчетную дату надежно оценена; и

затраты, понесенные в связи с операцией и затраты, необходимые для ее завершения, надежно оценены.

Валовой доход по работам и услугам признается как заработанный доход по следующим моментам:

конкретное выполнение – в соответствии с условиями договора (соглашения, контракта): либо на момент начала оказания услуг, либо на момент завершения, либо после оказания услуг, либо пропорционально на протяжении периода действия договора (периода оказания услуг);

пропорциональное выполнение – с учетом степени оказания услуг (степени завершенности);

завершенное выполнение или метод "процентной готовности" – по мере предоставления услуг.

Валовой доход признается в тех отчетных периодах, в которых предоставляются услуги и выполняются работы.

439. В кредит счета 6110 "Доходы от реализации товаров, работ и услуг" записываются суммы полученных доходов от реализации товаров (работ, услуг), в том числе от реализации готовых изделий и продукции учебно-производственных мастерских, подсобных сельских учебно-опытных хозяйств и при этом дебетуется субсчет 1231 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков".

440. На сумму начисленной платы за питание, предоставляемое столовыми, принадлежащими государственным учреждениям, за питание обучающихся в школах и школах-интернатах, за пребывание детей в пришкольных лагерях и другие расчеты государственных учреждений по товарам (работам, услугам), деньги от реализации которых остаются в их распоряжении, производится запись в дебет субсчета 1231 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков", 1232 "Краткосрочная дебиторская задолженность по специальным видам платежей" и кредит счета 6110 "Доходы от реализации товаров, работ и услуг". На сумму поступившей платы кредитуется субсчет 1231 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков", 1232 "Краткосрочная дебиторская задолженность по специальным видам платежей" и дебетуется субсчет 1042 "КСН платных услуг", счет 1010 "Денежные средства в кассе".

441. На счетах подраздела 6200 "Доходы от управления активами" Плана счетов отражаются доходы от поступлений части чистого дохода объекта инвестиции, дивидендов на государственные пакеты акций и доходы на доли участия в юридических лицах, доходы от аренды имущества, вознаграждений по предоставленным займам.

442. Администратор бюджетных программ отражает начисление дивидендов и отчислений записью: дебет счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению" и кредит счета 6220 "Прочие доходы от управления активами", одновременно: дебет 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям".

Отражение участия государственного учреждения в доли прибыли (убытков) объекта инвестиции осуществляется по решению общего собрания акционеров/участников (единственного акционера/участника) или органа государственного управления: дебет счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции" и кредит счета 6220 "Прочие доходы от управления активами".

443. Начисление вознаграждения по финансовой аренде отражается по дебету счета 1250 "Краткосрочные вознаграждения к получению" и кредиту счета 6210 "Доходы по вознаграждениям", дебет 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям".

444. На счетах подраздела "Прочие доходы" Плана счетов учитываются доходы от изменения справедливой стоимости долгосрочных активов, выбытия долгосрочных активов, безвозмездного получения активов от физических и юридических лиц, курсовой разницы и прочие.

445. Признание дохода от изменения справедливой стоимости долгосрочных активов отражается записью: дебет соответствующего счета долгосрочного актива и кредит счета 6310 "Доходы от изменения справедливой стоимости".

446. Доходы от выбытия долгосрочных активов отражается записью: дебет субсчета 1231 "Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков" и дебет счета 6320 "Доходы от выбытия долгосрочных активов".

447. Доходы от безвозмездного получения активов отражаются по дебету соответствующего субсчета/счета актива Плана счетов и кредиту счета 6330 "Доходы от безвозмездного получения активов".

448. Доходы от курсовой разницы отражаются в учете государственного учреждения:

при повышении курса: дебет соответствующего субсчета/счета актива Плана счетов и кредит счета 6340 "Доходы от курсовой разницы";

при понижении курса: дебет соответствующего субсчета/счета обязательства Плана счетов, кредит счета 6340 "Доходы от курсовой разницы".

449. Признание доходов от компенсации убытков от обесценения активов третьими сторонами отражается по дебету соответствующего счета резерва на обесценение долгосрочного актива и кредиту счета 6350 "Доходы от компенсации убытков".

450. На счете 6360 "Прочие доходы" отражаются доходы государственного учреждения, возникшие в результате:

выявления излишков денежных средств в кассе государственного учреждения: дебет счета 1010 "Денежные средства в кассе" и кредит счета 6360 "Прочие доходы", одновременно: дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям";

списания недостач и потерь материалов и продуктов питания, отнесенных за счет виновных лиц: дебет субсчета 1262 "Краткосрочная дебиторская задолженность по другим видам расчетов с работниками" и кредит счета 6360 "Прочие доходы", и одновременно: дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям";

возврата списанной ранее дебиторской задолженности: дебет соответствующего счета дебиторской задолженности и кредит счета 6360 "Прочие доходы"; дебет счетов 1010 "Денежные средства в кассе" и кредит соответствующего счета дебиторской задолженности; дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям"; дебет субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям" и кредит счета 1010 "Денежные средства в кассе";

списания безнадежной кредиторской задолженности (при наличии на это объективных условий): дебет соответствующих субсчетов кредиторской задолженности и кредит счета 6360 "Прочие доходы";

оприходования стоимости материалов, полученных от ликвидации основных средств: дебет субсчета 1319 "Прочие материалы" и кредит счета 6360 "Прочие доходы";

получения приплода, прироста или привеса в процессе биотрансформации биологического актива: дебет субсчета 2610 "Животные" и кредит счета 6360 "Прочие доходы";

получения продукции от биологических активов: дебет субсчета 1330 "Готовая продукция" и кредит счета 6360 "Прочие доходы".

451. По окончании года государственное учреждение производит закрытие счетов доходов на финансовый результат отчетного года, при этом дебетуется соответствующий счет доходов и кредитуется счет 5210 "Финансовый результат отчетного года".

452. Документальное оформление доходов осуществляется на основании первичных учетных документов.

453. Проверенные и принятые к учету документы систематизируются по датам совершения операций (в хронологическом порядке) и оформляются в мемориальном ордере 14 – свод ведомостей по расчетам с родителями за содержание детей форма 406 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 15 – накопительная ведомость начисления доходов от необменных операций форма 409 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 16 – накопительная ведомость начисления доходов от реализации товаров (работ, услуг) форма 409-а Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 17 – накопительная ведомость начисления доходов от управления активами форма 409-б Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 18 – накопительная ведомость начисления доходов по прочим операциям форма 409-в Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 26 – накопительная ведомость начисления доходов от поступлений в бюджет форма № 409-д Форм бухгалтерской документации.

454. Учет прочих видов доходов осуществляется на многографных карточках форма 283 Форм бухгалтерской документации.

Глава 16. Порядок учета расходов

455. Расходы признаются, когда уменьшение экономических выгод или сервисного потенциала, связанных с уменьшением актива или увеличением обязательства возникли, которые вероятны и надежно измерены.

Государственное учреждение признает расходы по методу начисления.

456. Государственное учреждение обязано расходовать бюджетные средства в строгом соответствии с целевым назначением, предусмотренными утвержденными планами финансирования.

Учет расходов по бюджету ведется по учреждению, программе, подпрограмме и спецификам бюджетной классификации.

457. Для учета расходов государственного учреждения предназначены счета:

7010 "Расходы на оплату труда";

7020 "Расходы по выплате стипендии";

7030 "Расходы по пенсионным взносам";

7040 "Расходы на социальный налог";

7050 "Расходы на обязательное страхование";

7060 "Расходы по запасам";

7070 "Расходы на командировки";

7080 "Расходы по коммунальным платежам и прочим услугам";

7090 "Расходы на текущий ремонт";

7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов";

7120 "Расходы по расчетам с бюджетом";

7130 "Расходы по аренде";

7140 "Прочие операционные расходы";

7150 "Расходы на обязательное социальное медицинское страхование";

7210 "Расходы по трансфертам";

7220 "Расходы по выплатам пенсий и пособий";

7230 "Расходы по субсидиям";

7240 "Расходы по трансфертам общего характера";

7250 "Расходы по трансфертам местного самоуправления";

7260 "Расходы по уменьшению поступлений в бюджет";

7270 "Расходы по прочим трансфертам и бюджетным выплатам";

7310 "Расходы по вознаграждениям";

7320 "Прочие расходы по управлению активами";

7330 "Расходы по проектам государственно-частного партнерства";

7410 "Расходы от изменения справедливой стоимости";

7420 "Расходы по выбытию долгосрочных активов";

7430 "Расходы по курсовой разнице";

7440 "Расходы от обесценения активов";

7450 "Расходы по созданию резервов";

7460 "Прочие расходы";

7470 "Расходы по КСН республиканского и местных бюджетов";

7480 "Расходы, возникающие при первоначальном признании финансовых инвестиций и обязательств";

7490 "Расходы по фондам".

458. Операционные расходы государственного учреждения признаются на субсчетах счетов подраздела 7000-7100 "Операционные расходы" Плана счетов и включают расходы на оплату труда, по выплате стипендии, на дополнительно установленные пенсионные взносы, социальный налог, обязательное страхование, по запасам, на командировки, по коммунальным платежам и прочим услугам, на текущий ремонт и по амортизации долгосрочных активов. По расчетам с бюджетом, по аренде и прочие операционные расходы.

459. Государственное учреждение отражает начисление расходов следующими корреспонденциями:

по оплате труда: дебет счета 7010 "Расходы на оплату труда" и кредиту субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда";

по выплате стипендии в государственном учебном заведении: дебет счета 7020 "Расходы по выплате стипендии" и кредит счета 3230 "Краткосрочная кредиторская задолженность стипендиатам";

по дополнительно установленным пенсионным взносам: дебет субсчета 7033 "Расходы на дополнительно установленные пенсионные взносы" и кредит субсчета 3142 "Краткосрочная кредиторская задолженность по пенсионным взносам в НАО "Государственная корпорация "Правительство для граждан";

по социальному налогу: дебет счета 7040 "Расходы на социальный налог" и кредит субсчета 3122 "Краткосрочная кредиторская задолженность по социальному налогу";

по обязательным платежам на обязательное социальное страхование гражданско-правовой ответственности владельцев транспортных средств: дебет субсчета 7050 "Расходы на обязательное страхование" и кредиту субсчета 3143 "Прочая краткосрочная кредиторская задолженность по другим обязательным и добровольным платежам";

по списанию запасов: дебет счета 7060 "Расходы по запасам" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Запасы" Плана счетов;

по подотчетным суммам на командировки: дебет счета 7070 "Расходы на командировки" и кредит субсчета 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам", 1263 "Краткосрочная дебиторская задолженность прочих подотчетных лиц";

по коммунальным платежам и прочим услугам: дебет счета 7080 "Расходы по коммунальным платежам и прочим услугам" и кредит счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам";

на текущий ремонт: дебет счета 7090 "Расходы на текущий ремонт" и кредит счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам";

по амортизации долгосрочных активов: дебет счета 7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов" и кредит соответствующего субсчета по

накопленной амортизации долгосрочных активов;

по расчетам с бюджетом: дебет счета 7120 "Расходы по расчетам с бюджетом" и кредит субсчета 3133 "Краткосрочная кредиторская задолженность перед бюджетом по прочим операциям";

по аренде: дебет счета 7130 "Расходы по аренде" и кредит счета 3260 "Краткосрочная кредиторская задолженность по аренде".

460. На счетах подраздела 7200 "Расходы по бюджетным выплатам" Плана счетов учитываются расходы государственного учреждения по трансфертам, субсидиям, выплатам пенсий и пособий, по уменьшению налоговых и неналоговых поступлений в бюджет.

461. Списание расходов, произведенных за счет средств полученных трансфертов, осуществляется на основании отчетов администраторов бюджетных программ нижестоящего бюджета записью: дебет счета 7210 "Расходы по трансфертам" и кредит соответствующего субсчета счета 1210 "Краткосрочная дебиторская задолженность по бюджетным выплатам".

462. Фактически произведенные расходы по выплате пенсий и государственных социальных пособий учитываются по дебету счета 7220 "Расходы по выплатам пенсий и пособий" и кредиту субсчета 1216 "Краткосрочная дебиторская задолженность по выплате пенсий и пособий".

463. Списание расходов по субсидиям, выплаченным физическим и юридическим лицам, отражается записью: дебет субсчета 7230 "Расходы по субсидиям" и кредит субсчета 3114 "Краткосрочная кредиторская задолженность по субсидиям физическим лицам", 3115 "Краткосрочная кредиторская задолженность по субсидиям юридическим лицам".

464. Государственное учреждение отражает начисление вознаграждения:

по займам полученным: дебет счета 7310 "Расходы по вознаграждениям" и кредит счета 3250 "Краткосрочные вознаграждения к выплате";

по финансовой аренде: дебет счета 7310 "Расходы по вознаграждениям" и кредит счета 3250 "Краткосрочные вознаграждения к выплате".

465. При применении метода долевого участия по учету инвестиций в субъекты квазигосударственного сектора, ассоциированные организации или совместные предприятия отражение участия государственного учреждения в доли убытков объекта инвестиции осуществляется по решению общего собрания акционеров/участников (единственного акционера/участника) или органа государственного управления по дебету счета 7320 "Прочие расходы по управлению активами" и кредиту счета 2120 "Долгосрочные финансовые инвестиции".

466. На счетах подраздела "Прочие расходы" Плана счетов учитываются расходы от изменения справедливой стоимости долгосрочных активов, выбытия долгосрочных активов, курсовой разницы, от обесценения активов, по созданию резервов и прочие.

467. Признание расхода от изменения справедливой стоимости долгосрочных активов отражается записью: дебет счета 7410 "Расходы от изменения справедливой стоимости" и кредит соответствующего счета долгосрочного актива.

468. Расходы от курсовой разницы государственное учреждение отражает записями:

при понижении курса: дебет счета 7430 "Расходы по курсовой разнице", кредит соответствующего субсчета/счета актива Плана счетов;

при повышении курса: дебет счета 7430 "Расходы по курсовой разнице", кредит соответствующего субсчета/счета обязательства Плана счетов.

469. Расходы от обесценения активов отражаются по дебету счета 7440 "Расходы от обесценения активов" и кредиту соответствующего счета по учету резервов на обесценение активов.

470. Расходы по созданию резервов государственное учреждение отражает корреспонденцией: дебет счета 7450 "Расходы по созданию резервов" и кредит счета 1290 "Резерв по сомнительной дебиторской задолженности".

471. Прочие расходы отражаются в учете государственного учреждения проводками: дебет счета 7460 "Прочие расходы" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Запасы" Плана счетов (при потере запасов от порчи), счета 2610 "Животные", 2620 "Многолетние насаждения".

Расходы по КСН республиканского и местных бюджетов в учете государственного учреждения отражаются проводками: по дебету счета 7470 "Расходы по КСН республиканского и местных бюджетов" и кредиту субсчетов 1046 "КСН республиканского бюджета", 1047 "КСН местных бюджетов".

472. По окончании года государственное учреждение производит закрытие счетов расходов на финансовый результат отчетного года, при этом дебетуются счета 5210 "Финансовый результат отчетного года", 5230 "Финансовый результат отчетного периода по поступлениям в бюджет" и кредитуются соответствующие счета расходов.

473. Учет по накопленной амортизации основных средств и инвестиционной недвижимости ведется в инвентарных карточках учета основных средств, инвестиционной недвижимости, животных (рабочий скот), растений, не связанных с сельскохозяйственной деятельность в формах ОС-6, ОС-8 Форм бухгалтерской документации, где записывается накопленная сумма амортизации в тенге, месяц и год, в котором последний раз начисляется износ. Ежемесячное начисление амортизации отражается с нарастающим итогом в Разработочной таблице расчета сумм амортизации долгосрочных активов формы 459 Форм бухгалтерской документации.

474. Учет по накопленной амортизации нематериальных активов ведется в инвентарных карточках учета активов форме НОС-6 Форм бухгалтерской документации, где записывается накопленная сумма амортизации в тенге, месяц и год, в котором последний раз начисляется износ.

475. Учет расходов на командировки ведется в накопительной ведомости по расчетам с подотчетными лицами формы 386 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 8).

В государственных учреждениях с незначительным количеством подотчетных лиц аналитический учет расчетов ведется по каждому подотчетному лицу на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации.

476. Учет начисленных расходов по уменьшению поступлений в бюджет ведется в мемориальном ордере 27 – накопительная ведомость начисления расходов по уменьшению поступлений в бюджет форма 458-д Форм бухгалтерской документации.

477. Учет расходов ведется в мемориальном ордере 19 – накопительная ведомость начисления операционных расходов форма 458 Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 20 – накопительная ведомость начисления расходов по бюджетным выплатам форма 458-а Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 21 – накопительная ведомость начисления расходов по управлению активами форма 458-б Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 22 – накопительная ведомость начисления расходов по прочим операциям форма 458-в Форм бухгалтерской документации;

мемориальный ордер 27 – накопительная ведомость начисления расходов по уменьшению поступлений в бюджет форма № 458-д Форм бухгалтерской документации.

478. Учет остальных видов расходов ведется на многографных карточках формы 283 Форм бухгалтерской документации или на карточке формы 292-а Форм бухгалтерской документации.

479. Учет расходов по резервам оформляется многографной карточкой формы 283 Форм бухгалтерской документации.

Глава 17. Порядок учета затрат на производство и другие цели

480. Затраты на производство и переработку запасов подразделяются на прямые и накладные (косвенные) расходы:

к прямым расходам относятся затраты, непосредственно связанные с единицами продукции: материалы, заработная плата производственных рабочих, научных сотрудников и другие расходы, электроэнергия, затраты прошлых лет, относимые на стоимость продукции отчетного года, и прочие прямые затраты;

к накладным (косвенным) расходам относятся: заработная плата аппарата управления и обслуживающего персонала, аренда помещений, отопление, текущий ремонт и прочие косвенные расходы.

481. Для учета затрат на производство и другие цели предназначены следующие субсчета счета 8010 "Затраты на производство и другие цели":

8011 "Материалы";

8012 "Оплата труда";

8013 "Отчисления от оплаты труда";

8014 "Накладные расходы".

482. Если государственное учреждение вырабатывает один вид продукции, все расходы являются прямыми. При наличии нескольких объектов калькуляции накладные расходы предварительно учитываются на субсчете 8014 "Накладные расходы".

Распределение накладных расходов в производственных (учебных) мастерских и при изготовлении печатной продукции производится ежемесячно, а в подсобных сельских и учебно-опытных хозяйствах в конце года. Накладные расходы в зависимости от конкретных условий распределяются по отдельным изделиям, видам сельхозпродукции или отраслям производства пропорционально заработной плате производственных рабочих, научных сотрудников и других работников, занятых в производстве, или израсходованным материалам, или совокупности прямых затрат.

483. При отражении операций по производству в начале месяца переносится сальдо незавершенного производства на счета производственного учета: дебет счета 8010 "Затраты на производство и другие цели" и кредит счета 1320 "Незавершенное производство".

Прямые производственные расходы относятся непосредственно на соответствующий счет 8010 "Затраты на производство и другие цели":

списание запасов: дебет субсчета 8011 "Материалы" и кредит соответствующего субсчета счета подраздела "Запасы" Плана счетов;

начисление заработной платы производственных работников: дебет субсчета 8012 "Оплата труда" и кредит субсчета 3241 "Краткосрочная кредиторская задолженность работникам по оплате труда";

отчисления от оплаты труда: дебет субсчета 8013 "Отчисления от оплаты труда" и кредит субсчетов 3122 "Краткосрочная кредиторская задолженность по социальному налогу".

484. В конце отчетного периода производится обобщение производственных затрат. При этом осуществляется следующая корреспонденция счетов: дебет счета 8010 "Затраты на производства и другие цели" и кредит соответствующих субсчетов 8011 "Материалы", 8012 "Оплата труда", 8013 "Отчисления от оплаты труда", 8014 "Накладные расходы".

В конце отчетного периода сальдо с производственных счетов переносится на готовую продукцию и незавершенное производство для определения остатков незавершенного производства на конец месяца: дебет счета 1330 "Готовая продукция" и кредит счета 8010 "Затраты на производство и другие цели", дебет счета 1320 "Незавершенное производство", кредит счета 8010 "Затраты на производство и другие цели".

485. Аналитический учет производственных затрат ведется по каждому виду заготовок и переработок (пошив белья, заготовка топлива, переработка овощей, и другие виды заготовок и переработок) на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации. По видам изделий, по спецификам затрат, на каждое наименование сельскохозяйственных культур или на каждую группу животных аналитический учет ведется на многографных карточках формы 283 Форм бухгалтерской документации. По растениеводству учитываются раздельно затраты полеводства, луговодства, садоводства, овощеводства. В случае необходимости учет ведется по отдельным культурам (зерно, овощи, картофель, фрукты и другие культуры). По животноводству учитываются отдельно затраты по крупному рогатому скоту, овцеводству, свиноводству, птицеводству.

486. Аналитический учет по изготовлению экспериментальных устройств ведется по каждому экспериментальному устройству на многографных карточках формы 283 Форм бухгалтерской документации.

Если после завершения работ экспериментальное устройство не оприходуется, а демонтируется, то составляется акт и оприходуются по цене возможного использования материалы, приборы, полученные при демонтаже устройства.

487. По окончании заготовки и переработки того или другого вида материалов составляется акт за подписью соответствующих лиц, в котором указывается количество ценностей, полученных при переработке или от заготовки, затраты на эти работы и их себестоимость. Акт утверждается руководителем государственного учреждения или уполномоченным им лицом и служит документом на право списания с этого счета сумм затрат и оприходования полученных ценностей по соответствующим счетам.

Глава 18. Определение оценочных обязательств, условных обязательств и условных активов

488. Амортизация, обесценение активов и сомнительные долги не относятся к оценочным обязательствам, эти статьи представляют собой корректировки балансовой стоимости активов и не рассматриваются в настоящей главе.

489. Для учета оценочных обязательств государственного учреждения предназначены счета:

3310 "Краткосрочные оценочные обязательства";

3320 "Краткосрочные гарантийные обязательства";

4210 "Долгосрочные оценочные обязательства";

4220 "Долгосрочные гарантийные обязательства".

490. Оценочные обязательства признаются в случаях, когда:

у государственного учреждения есть существующее обязательство (юридическое или вытекающее из практики), возникшее в результате какого-либо прошлого события;

представляется вероятным, что для урегулирования обязательства потребуется выбытие ресурсов, содержащих экономические выгоды; и

возможно привести надежную расчетную оценку величины обязательства.

Если эти условия не выполняются, то оценочные обязательства не признаются.

Юридическое обязательство обычно возникает в результате договора или действия законодательства.

491. При признании оценочного обязательства в бухгалтерском учете дается следующая проводка: дебет счета 7450 "Расходы по созданию резервов" и кредит счета 3310 "Краткосрочные оценочные обязательства", 4210 "Долгосрочные оценочные обязательства".

492. Сумма, признанная в качестве оценочного обязательства, представлять собой наилучшую расчетную оценку затрат, необходимых для погашения текущего обязательства на отчетную дату.

Наилучшая расчетная оценка затрат, необходимых для погашения текущего обязательства, – это сумма, которую субъект разумно уплатил бы для погашения обязательства на отчетную дату или перевел третьей стороне на эту дату.

Когда ожидается, что некоторые или все затраты, необходимые для погашения оценочного обязательства, будут возмещены другой стороной, возмещение признается, когда практически несомненно, что возмещение будет получено, если субъект погасит обязательство. Возмещение учитывается как отдельный актив. Сумма, признанная в отношении возмещения, не превышает сумму оценочного обязательства.

В отчете о результатах финансовой деятельности расход, относящийся к оценочному обязательству, может представляться за вычетом суммы, признанной в отношении возмещения.

493. Оценочные обязательства пересматриваются на конец года и корректироваться для отражения текущей наилучшей расчетной оценки. Если больше не существует вероятности того, что для погашения обязательства потребуется выбытие ресурсов, заключающих в себе экономические выгоды или сервисный потенциал, то оценочные обязательства сторнируются.

При аннулировании начисленного резерва по оценочному обязательству дается следующая проводка: дебет 3310 "Краткосрочные оценочные обязательства" и кредит счета 7450 "Расходы по созданию резервов".

494. Против оценочного обязательства зачитываются только те затраты, в отношении которых оно первоначально создавалось.

495. Оценочные обязательства не признаются по затратам, которые когда-то будут понесены, поскольку финансовая отчетность отражает положение на конец отчетного периода, а не возможное положение в будущем.

496. В форме согласно приложению 3 к настоящим Правилам приведены различные ситуации по возникновению оценочных обязательств.

497. Государственное учреждение не признает условное обязательство, а раскрывает (представляет информацию) условное обязательство в пояснительной записке к финансовой отчетности, кроме случаев, когда возможность выбытия ресурсов, заключающих экономические выгоды, является отдаленной.

498. Условные активы не признаются в финансовой отчетности, поскольку приводят к признанию дохода, который никогда не будет получен. Государственное учреждение представляет информацию об условных активах в пояснительной записке к финансовой отчетности.

Условный актив следует раскрывать, если существует вероятность поступления в государственное учреждение экономических выгод. Если реализация дохода действительно определена, то соответствующий актив не является условным активом и его признание происходит в соответствии с принципами подготовки и представления финансовой отчетности.

Глава 19. Влияние изменений валютных курсов

499. Функциональной валютой и валютой представления финансовой отчетности в Республике Казахстан является тенге.

500. Порядок совершения и оформления операций по счетам в иностранной валюте осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан о валютном регулировании.

501. При первоначальном отражении в бухгалтерском учете операции в иностранной валюте отражаются в функциональной валюте (валюте Республики Казахстан) путем применения к сумме в иностранной валюте рыночного курса обмена валют на дату совершения операции. Одновременно учет этих операций ведется в валюте расчетов и платежей.

Датой операции является дата, на которую впервые констатируется соответствие данной операции критерию признания.

502. Покупка государственным учреждением иностранной валюты за счет бюджетного финансирования отражается следующими корреспонденциями:

при перечислении денежных средств на приобретение иностранной валюты: дебет счета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность" и кредит соответствующего счета подраздела "Денежные средства и их эквиваленты" Плана счетов;

при поступлении иностранной валюты на счет в иностранной валюте: дебет счета 1050 "Счет в иностранной валюте" и кредит субсчета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность", одновременно относится на расходы сумма комиссионного сбора: дебет счета 7140 "Прочие операционные расходы" и кредит субсчета 1280 "Прочая краткосрочная дебиторская задолженность".

503. При поступлении иностранной валюты в кассу осуществляется следующая корреспонденция: дебет счета 1010 "Денежные средства в кассе" и кредит счета 1050 "Счет в иностранной валюте".

504. Расчеты с поставщиками и подрядчиками в иностранной валюте отражаются записью по дебету счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и кредиту счета 1050 "Счет в иностранной валюте".

505. Выдача денежных средств в иностранной валюте в подотчет отражается по курсу на дату совершения операции по дебету субсчета 1261 "Краткосрочная дебиторская задолженность работников по подотчетным суммам", 1263 "Краткосрочная дебиторская задолженность прочих подотчетных лиц" и кредиту счета 1010 "Денежные средства в кассе".

506. На каждую отчетную дату государственное учреждение отражает в учете:

денежные (монетарные) статьи в иностранной валюте – пересчитанные с использованием конечного курса (текущего валютного курса на отчетную дату);

неденежные (немонетарные) статьи в иностранной валюте – по обменному курсу на дату совершения операции;

неденежные (немонетарные) статьи в иностранной валюте, оцененные по справедливой стоимости, – пересчитанные по обменным курсам, которые действовали на дату определения справедливой стоимости.

Денежными (монетарными) статьями являются: денежные средства, пенсии и другие вознаграждения работникам, подлежащие выплате в виде денежных средств, резервы, подлежащие погашению денежными средствами.

Неденежными (немонетарными) статьями являются: суммы авансовых платежей за товары и услуги, нематериальные активы, запасы, основные средства, а также резервы/обязательства, подлежащие урегулированию путем предоставления неденежного (немонетарного) актива.

507. В результате изменения обменного курса в период между датой совершения операции и датой погашения денежных (монетарных) статей по операции в иностранной валюте возникает курсовая разница.

Когда операция и расчет по ней осуществляются в течение одного и того же отчетного периода, то вся курсовая разница признается в этом отчетном периоде.

Когда расчет по операции производится в отчетном периоде, следующем за периодом ее совершения, курсовая разница, признаваемая в каждом промежуточном отчетном периоде вплоть до периода расчета, определяется изменением валютных курсов в течение этого периода.

508. Изменение курсовой разницы в учете отражается следующими корреспонденциями:

по счетам активов:

при повышении курса: дебет соответствующего субсчета/счета актива Плана счетов и кредит счета 6340 "Доходы от курсовой разницы";

при понижении курса: дебет счета 7430 "Расходы по курсовой разнице", кредит соответствующего субсчета/счета актива Плана счетов;

по счетам обязательств:

при повышении курса: дебет счета 7430 "Расходы по курсовой разнице", кредит соответствующего субсчета/счета обязательства Плана счетов;

при понижении курса: дебет соответствующего субсчета/счета обязательства Плана счетов, кредит счета 6340 "Доходы от курсовой разницы".

509. К зарубежной деятельности относятся находящиеся за рубежом дипломатические и приравненные к ним представительства, консульские и другие государственные учреждения Республики Казахстан, осуществляющие свою деятельность за пределами Республики Казахстан в валюте, отличной от валюты органа, представляющего консолидированную финансовую отчетность.

510. Функциональной валютой для учреждений, осуществляющих зарубежную деятельность, является валюта основной экономической среды, в которой генерируется и расходуется основная часть денежных средств. При определении функциональной валюты государственное учреждение руководствуется следующими факторами, валюта:

в которой представляются поступления;

в которой производятся расчеты.

Дополнительными факторами при определении функциональной валюты являются:

осуществление деятельности как продолжение деятельности органа, представляющего консолидированную финансовую отчетность или как деятельность, обладающая значительной степенью автономности;

составляют ли операции с органом, представляющим консолидированную финансовую отчетность значительную или незначительную долю в зарубежной деятельности;

оказывают ли поступающие от зарубежной деятельности потоки денежных средств прямое воздействие на денежные потоки органа, представляющего консолидированную финансовую отчетность.

511. Результаты и финансовые показатели за отчетный период подлежат пересчету из функциональной валюты в валюту представления с использованием следующих процедур:

1) активы и обязательства по каждому представленному бухгалтерскому балансу (то есть включая сравнительные данные) подлежат пересчету по конечному курсу на дату этого бухгалтерского баланса;

2) валовые доходы и расходы по каждому отчету о результатах финансовой деятельности (включая сравнительные данные) подлежат пересчету по курсам на дату осуществления операций;

3) все возникшие курсовые разницы подлежат признанию в качестве отдельного компонента чистых активов/капитала. Положительная курсовая разница отражается по кредиту субсчета 5114 "Резерв на пересчет иностранной валюты по зарубежной деятельности", отрицательная курсовая разница по дебету субсчета 5114 "Резерв на пересчет иностранной валюты по зарубежной деятельности" при наличии ранее начисленного резерва.

При отсутствии ранее начисленного резерва отрицательная курсовая разница отражается по дебету субсчета 5220 "Финансовый результат предыдущих лет".

512. В случае изменения функциональной валюты учреждения, осуществляющего зарубежную деятельность, последнее следует процедурам пересчета, которые перспективно применяются к новым функциональным валютам с момента смены. Государственному учреждению необходимо произвести пересчет всех статей в новую функциональную валюту по курсу, существующему на дату смены валюты.

При выбытии зарубежной деятельности совокупная сумма курсовых разниц, признанная в качестве отдельного компонента, относящегося к этой зарубежной деятельности, признается в консолидированной финансовой отчетности в том же периоде, когда признается доход от выбытия.

513. Учет операций по движению денежных средств по счетам 1010 "Денежные средства в кассе" и 1050 "Счет в иностранной валюте" ведется в тенге в накопительной ведомости формы 381 Форм бухгалтерской документации (мемориальный ордер 3), а аналитический учет операций – на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации или в книге формы 292 Форм бухгалтерской документации.

514. По каждому виду валюты ведется отдельная кассовая книга, в которой совершаемые операции отражаются в иностранной валюте (по номиналу).

Глава 20. Порядок учета чистых активов/капитала

515. Настоящая глава Правил определяет порядок учета операций на счетах раздела "Чистые активы/капитал" Плана счетов:

5010 "Финансирование капитальных вложений";

5110 "Резервы";

5210 "Финансовый результат отчетного года";

5220 "Финансовый результат предыдущих лет";

5230 "Финансовый результат отчетного периода по поступлениям в бюджет";

5240 "Финансовый результат предыдущих лет по поступлениям в бюджет".

516. Финансирование капитальных вложений признается при выделении государственному учреждению плановых назначений на принятие обязательств по капитальным вложениям и отражается записью: дебет субсчета 1082 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям", 1092 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям" и кредит субсчета счета 6020 "Доходы от финансирования капитальных вложений".

Поступление финансирования за счет внешних займов и связанных грантов на сумму плановых назначений на принятие обязательств отражается по дебету субсчета 1087 "Плановые назначения на принятие обязательств за счет внешних займов и связанных грантов" и кредиту субсчета 5012 "Финансирование капитальных вложений за счет внешних займов и связанных грантов". По окончании финансового года суммы плановых назначений на принятие обязательств за счет внешних займов и связанных грантов закрываются обратной корреспонденцией счетов.

517. В конце отчетного года остатки на счетах планового назначения на капитальные вложения подлежат закрытию: дебет счета 6090 "Возврат остатков бюджетных средств" и кредит субсчетов 1082 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям" или 1092 "Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям".

518. На счетах подраздела 5100 "Резервы" Плана счетов отражаются суммы резервов на переоценку долгосрочных активов, начисляемые при использовании модели учета активов по переоцененной стоимости, на пересчет иностранной валюты по зарубежной деятельности и прочие резервы.

Порядок начисления и списания резервов на переоценку долгосрочных активов определен в соответствующих главах настоящих Правил.

519. На счете 5210 "Финансовый результат отчетного года" показывается результат закрытия сумм доходов и расходов государственного учреждения за отчетный год, при этом осуществляются корреспонденции:

дебет счета 5210 "Финансовый результат отчетного года" и кредит соответствующего субсчета/счета расходов Плана счетов;

дебет соответствующего субсчета/счета доходов Плана счетов и кредит счета 5210 "Финансовый результат отчетного года".

520. На счете 5230 "Финансовый результат отчетного периода по поступлениям в бюджет", показывается результат закрытия сумм доходов и расходов государственного учреждения за отчетный год, при этом осуществляются корреспонденции:

дебет счета 5230 "Финансовый результат отчетного периода по поступлениям в бюджет" и кредит соответствующего субсчета/счета расходов Плана счетов;

дебет соответствующего субсчета/счета доходов Плана счетов и кредит счета 5230 "Финансовый результат отчетного периода по поступлениям в бюджет".

521. На счете 5220 "Финансовый результат предыдущих лет" показывается финансовый результат с нарастающим итогом за весь период деятельности государственного учреждения, включая отчетный год, и отражается записями:

дебет счета 5220 "Финансовый результат предыдущих лет" и кредит счета 5210 "Финансовый результат отчетного года" при наличии отрицательного финансового результата отчетного года;

дебет счета 5210 "Финансовый результат отчетного года" и кредит счета 5220 "Финансовый результат предыдущих лет" при наличии положительного финансового результата отчетного года.

Корректировка ошибок прошлых лет в текущем периоде осуществляется с применением счета 5220 "Финансовый результат предыдущих лет".

522. На счете 5240 "Финансовый результат предыдущих лет по поступлениям в бюджет" показывается финансовый результат с нарастающим итогом за весь период деятельности государственного учреждения, включая отчетный год и отражается записями:

дебет счета 5240 "Финансовый результат предыдущих лет по поступлениям в бюджет" и кредит счета 5230 "Финансовый результат отчетного периода по поступлениям в бюджет" при наличии отрицательного финансового результата отчетного года;

дебет счета 5230 "Финансовый результат отчетного периода по поступлениям в бюджет" и кредит счета 5240 "Финансовый результат предыдущих лет по поступлениям в бюджет", при наличии положительного финансового результата отчетного года.

Корректировка ошибок прошлых лет в текущем периоде осуществляется с применением счета 5240 "Финансовый результат предыдущих лет по поступлениям в бюджет".

523. Учет по субсчетам 5010 "Финансирование капитальных вложений" ведется на карточках формы 292-а Форм бухгалтерской документации.

Глава 21. Порядок учета на забалансовых счетах

524. Государственное учреждение ведет учет активов, временно находящихся в государственном учреждении и не принадлежащих ему (арендованные активы, бланки строгой отчетности, и другие активы, не принадлежащие государственному учреждению), на забалансовых счетах.

Учет на забалансовых счетах ведется по одинарной записи (простой). Активы, учтенные на забалансовых счетах, подлежат инвентаризации.

525. Для учета указанных ценностей применяются следующие забалансовые счета:

01 "Арендованные активы" – учитываются активы, принятые по договору в операционную аренду, в стоимости, предусмотренной договором на аренду;

02 "Запасы, принятые на ответственное хранение или оплаченные по централизованному снабжению" – учитываются запасы, принятые государственным учреждением на ответственное хранение, включая спецоборудование, полученное от заказчиков для выполнения научно-исследовательских и конструкторских работ по договорам, а также запасы, оплаченные по централизованному снабжению;

03 "Бланки строгой отчетности" – учитываются находящиеся на хранении и выдаваемые под отчет бланки строгой отчетности (расчетные чековые книжки, квитанционные книжки, аттестаты, дипломы, бланки удостоверений, фирменные бланки государственных учреждений, оплаченные талоны на питание, оплаченные путевки в дома отдыха, санатории и туристические базы, полученные извещения на почтовые переводы, почтовые марки и марки госпошлины) и другие бланки строгой отчетности;

04 "Списанная задолженность неплатежеспособных дебиторов" – учитывается задолженность неплатежеспособных дебиторов в течение пяти лет с момента признания безнадежной к взысканию в порядке, установленном пунктом 2 статьи 5 Закона Республики Казахстан "О реабилитации и банкротстве", списания с баланса для наблюдения за возможностью ее взыскания в случае изменения имущественного положения должников. Суммы, полученные в погашение этой задолженности, восстанавливаются на балансовый счет и признаются как обязательство государственного учреждения перед бюджетом по передаче в доход соответствующего бюджета;

05 "Задолженность учащихся и студентов за невозвращенные материальные ценности" – учитывается задолженность за учащимися и студентами за невозвращенное ими обмундирование, белье, инструменты и другие ценности. Списание с баланса учебного заведения материальных ценностей, числящихся за выбывшими учащимися и студентами, производится на основании приказа об их отчислении. Не возвращенные учащимися и студентами материальные ценности принимаются на забалансовый учет. Истребование такого имущества производится в соответствии со статьей 260 Гражданского кодекса Республики Казахстан;

06 "Переходящие спортивные призы и кубки" – учитываются переходящие призы, знамена, кубки, учрежденные разными государственными учреждениями и получаемые от них для награждения команд-победителей (в течение всего периода их нахождения в данном государственном учреждении);

07 "Путевки" – учитываются путевки, полученные безвозмездно от общественных, профсоюзных и других организаций;

08 "Учебные предметы военной техники" – учитываются все виды оборудования и предметы, находящиеся в тирах, на спортивных стрельбищах, в кабинетах военных дисциплин учебных заведений;

09 "Активы культурного наследия" – учитываются активы культурного наследия (исторические здания и монументы, места археологических раскопок, заповедники и природные охраняемые территории, а также произведения искусства);

10 "Имущество, обращенное (поступившее) в собственность государства" – учитывается итоговая сумма оцененного имущества, обращенного (поступившего) в собственность государства по отдельным основаниям, предусмотренным статьей 21 Закона о государственном имуществе, подтвержденная данными Реестра государственного имущества на отчетную дату.

526. Аналитический учет ведется на карточках формы 296-а Форм бухгалтерской документации:

арендованных активов – по арендодателям по каждому объекту активов (по инвентарным номерам арендодателя);

запасов, принятых на ответственное хранение или оплаченным по централизованному снабжению, – по государственным учреждениям-владельцам, заказчикам, видам, сортам и местам хранения, по договорным ценам или ценам приобретения;

задолженность неплатежеспособных дебиторов – с указанием фамилии, имени и отчества должника;

задолженность за учащимися и студентами – по каждому учащемуся и студенту;

переходящие спортивные призы и кубки – по каждому предмету и его стоимости;

путевки – по видам путевок, их количеству и номинальной стоимости (путевки хранятся в кассе вместе с денежными документами);

учебные предметы военной техники – по наименованиям, местам их нахождения и материально-ответственным лицам.

Аналитический учет бланков строгой отчетности ведется по каждому виду бланков и местам их хранения в книге учета бланков строгой отчетности формы 448 Форм бухгалтерской документации.

Раздел 3. Отдельные принципы учета

Глава 22. События после отчетной даты

527. Отчетной датой считается дата последнего дня отчетного периода, к которому относится финансовая отчетность.

События после отчетной даты, которые происходят в период между отчетной датой и датой представления финансовой отчетности подразделяются на два типа:

1) корректирующие события после отчетной даты, к которым относятся события, подтверждающие условия, существовавшие на отчетную дату;

2) некорректирующие события после отчетной даты, к которым относятся события, свидетельствующие о возникших после отчетной даты условиях.

Некорректирующие события после отчетной даты, оказывающих существенное влияние на оценку финансовой отчетности, отражаются путем раскрытия соответствующей информации в пояснительной записке к финансовой отчетности.

Информация, раскрываемая в пояснительной записке к финансовой отчетности, включает краткое, но исчерпывающее описание характера каждого существенного события после отчетной даты и оценку последствий в его стоимостном выражении.

Суммы, признанные в финансовой отчетности для отражения корректирующих событий после отчетной даты, подлежат корректировке.

Глава 23. Справедливая стоимость

528. К справедливой стоимости относится сумма, на которую можно обменять актив или погасить обязательство, между хорошо осведомленными желающими совершить такую сделку независимыми сторонами.

529. При наличии активного рынка справедливая стоимость определяется как рыночная котировочная цена.

530. При отсутствии активного рынка для определения справедливой стоимости используется один или несколько следующих показателей:

1) цена последней операции на рынке, учитывая, что между датой совершения операции и отчетной датой не произошло существенных изменений хозяйственных условий;

2) рыночные цены на аналогичные активы;

3) отраслевые показатели.

531. Для определения справедливой стоимости в случае отсутствия рыночных цен или других стоимостных показателей актива используется приведенная стоимость ожидаемых от актива чистых потоков денежных средств. Расчет производится для определения справедливой стоимости актива, находящегося в определенном месте и состоянии. Данные факторы учитываются при определении ставки дисконтирования и при расчете ожидаемых чистых денежных потоков.

Глава 24. Обесценение активов

532. Обесценением актива являются потери в будущих экономических выгодах или сервисном потенциале актива, превышающие систематическое признание потерь в будущих экономических выгодах или сервисном потенциале актива через амортизацию.

Актив считается обесценившимся, когда балансовая стоимость превышает возмещаемую стоимость актива.

Возмещаемая стоимость актива определяется как наибольшее значение из справедливой стоимости актива за вычетом затрат на продажу и ценности от его использования.

Ценность от использования актива, не генерирующего денежные средства, определяется как дисконтированная стоимость остаточного сервисного потенциала актива. Дисконтированная стоимость остаточного сервисного потенциала актива определяется с использованием следующих методов:

1) метод амортизированной стоимости замещения;

2) метод стоимости восстановления;

3) метод полезных единиц.

Ценность от использования актива, генерирующего денежные средства, определяется как дисконтированная стоимость будущих потоков денежных средств, получение которых ожидается от непрерывного использования актива и его выбытия по окончании срока его полезной службы.

Оценка ценности использования актива, генерирующего денежные средства, включает следующие этапы:

1) оценку будущих поступлений и оттоков денежных средств в связи с продолжающимся использованием актива и его окончательным выбытием; и

2) применение соответствующей ставки дисконтирования к этим будущим потокам денежных средств.

Если имеется какой-либо признак обесценения актива, то для этого отдельно взятого актива надлежит произвести оценку возмещаемой стоимости. Если оценить возмещаемую стоимость для отдельного актива не представляется возможным, то государственное учреждения определяет возмещаемую стоимость генерирующей единицы, которой принадлежит актив. Генерирующая единица, к которой принадлежит актив, представляет собой наименьшую группу активов, включающую сам актив и генерирующую притоки денежных средств, в значительной степени независимые от притоков денежных средств от других активов или групп активов.

Возмещаемая стоимость отдельного актива не определяется, если:

1) ценность использования актива не может оцениваться как близкая по значению к его справедливой стоимости за вычетом затрат на продажу (когда будущие потоки денежных средств от продолжающегося использования актива не могут оцениваться как незначительные); и

2) актив не генерирует притоки денежных средств, в значительной степени не зависящие от денежных потоков, генерируемых другими активами, и не может отдельно генерировать потоки денежных средств.

В таких случаях ценность использования и возмещаемую стоимость, следует определять только для генерирующей единицы данного актива.

533. В конце отчетного года по результатам проведенной инвентаризации на основании согласованного с администратором бюджетных программ акта инвентаризационной комиссии, созданной в соответствии с приказом руководителя государственного учреждения, в учете фиксируется факт обесценения имеющихся активов, если возмещаемая стоимость окажется ниже балансовой стоимости данного актива. В акте инвентаризации указываются причины обесценения.

534. Во время проведения годовой инвентаризации инвентаризационной комиссией по местонахождению активов и ответственным лицам, на хранении у которых эти ценности находятся проводится тест на обесценение.

535. Наименования тестируемых ценностей и объектов и их количество показываются в отдельных инвентаризационных описях (сличительных ведомостях) формы 401 Форм бухгалтерской документации по номенклатуре и в единицах измерения, принятых в учете. Описи составляются в одном экземпляре, отдельно по местам нахождения материальных ценностей и лицам, ответственным за их сохранность. Описи подписываются председателем и всеми членами инвентаризационной комиссии. Работа инвентаризационной комиссии оформляется протоколом, в котором отражаются результаты проведения тестирования. Если установлены признаки обесценения актива, то факт отражения в учете резерва на обесценение оформляется бухгалтерской справкой формы 433 Форм бухгалтерской документации.

536. Вне зависимости от наличия какого-либо признака обесценения, государственное учреждение ежегодно тестирует нематериальный актив с неопределенным сроком полезной службы на предмет обесценения путем сопоставления его балансовой стоимости с его возмещаемой суммой.

537. К тестам на обесценение относятся процедуры по выявлению наличия любых признаков, указывающих на возможное обесценение активов.

При проведении тестов на обесценение учитываются как минимум следующие признаки:

внешние источники информации:

прекращение или почти полное прекращение спроса или потребности в службе, оказываемой активом;

в течение периода произошли или ожидаются в ближайшем будущем значительные долгосрочные изменения, неблагоприятно влияющие на государственное учреждение в технологической, законодательной или политической среде, в которой работает государственное учреждение;

внутренние источники информации:

имеются доказательства устаревания или физического повреждения актива;

в течение периода произошли или ожидаются в ближайшем будущем значительные долгосрочные изменения в степени или способе использования актива, неблагоприятно влияющие на государственное учреждение (в том числе: простаивание актива, планы по прекращению или реструктуризации деятельности с участием актива, или планы по выбытию актива ранее ожидаемой даты);

решение приостановить создание актива до его завершения или доведения до состояния, пригодного для использования;

имеются данные внутренней отчетности, показывающие, что служба актива ухудшилась или значительно ухудшится, чем это ожидалось.

538. На конец года государственное учреждение определяет наличие любых признаков, указывающих на то, что убыток от обесценения актива, признанный в предыдущих периодах, больше не существует или уменьшился, что приведет к возвращению убытков от обесценения и увеличению балансовой стоимости актива. В случае наличия такого признака государственное учреждение оценивает возмещаемую стоимость службы этого актива, при этом государственное учреждение учитывает как минимум следующие признаки:

внешние признаки:

возобновление спроса или потребности в службе, обеспечиваемой активом;

в течение периода произошли или ожидаются в ближайшем будущем значительные долгосрочные изменения, благоприятно влияющие на государственное учреждение, в технологической, законодательной или политической среде, в которой работает государственное учреждение;

внутренние признаки:

в течение рассматриваемого периода произошли или ожидаются в ближайшем будущем значительные долгосрочные изменения, благоприятно влияющие на государственное учреждение, в нынешней или ожидаемой степени или способе использования актива. Эти изменения включают затраты, понесенные в течение рассматриваемого периода для улучшения или усиления деятельности актива, или реструктурирования операции, связанной с активом;

решение возобновить ранее приостановленное строительство актива, и довести его до завершения или до состояния, пригодного для использования;

имеются данные внутренней отчетности, показывающие, что служба актива является или станет значительно лучше, чем ожидалось.

539. Компенсация, предоставляемая третьими лицами в связи с обесценением, утратой или передачей объектов основных средств, включается в состав финансового результата, когда такая компенсация причитается к получению.

540. Возвращение убытка от обесценения актива проводится до увеличения возмещаемой стоимости службы актива, не превышающей балансовую стоимость, которая была бы определена (за вычетом износа или амортизации), если бы в предыдущих периодах не было признано никакого убытка от обесценения. Возвращение убытка от обесценения признается в отчете о результатах финансовой деятельности.

Глава 25. Принципы дисконтирования

541. Дисконтированная (приведенная) стоимость применяется для определения текущей стоимости будущих денежных потоков или полезного потенциала, ожидаемых в ходе обычных операций субъекта.

542. К эффективной ставке процента относится такая ставка дисконтирования, которая приводит планируемые денежные потоки (основной суммы и процентов) к величине, равной первоначально признанной.

543. Основной формулой дисконтирования денежных потоков является формула определения текущей стоимости единичного платежа:

PV = FV/(1+i)n, где:

PV – текущая стоимость – сумма, вкладываемая в настоящий момент времени, то есть финансы, имеющиеся или инвестированные на текущую дату, или текущая стоимость финансовых средств, получаемых в будущем;

FV – будущая стоимость инвестиции через n лет – финансовые средства, к получению в будущем или будущая величина сегодняшних финансовых средств;

i – ставка дисконта – процентная ставка, используемая для исчисления текущей и будущей стоимости. Ставка дисконтирования используется для оценки эффективности вложений. С экономической точки зрения ставка дисконтирования – это норма доходности на вложенный капитал, требуемая инвестором;

n – временной период – количество периодов для расчета текущей и будущей стоимости финансовых средств.

Для определения текущей стоимости 1 условных единиц за разные периоды и по разным процентным ставкам используется таблица С-1 по форме согласно приложению 4 к настоящим Правилам.

544. Будущая стоимость инвестиции рассчитывается по формуле:

FV = PV(1+i)n.

Для определения будущей стоимости 1 условных единиц через n лет используется таблица С-3 по форме согласно приложению 5 к настоящим Правилам.

545. Аннуитетом является поток однонаправленных платежей с равными интервалами между последовательными платежами в течение определенного количества лет. Такие выплаты являются как поступлениями, так и выплатами.

В аннуитете также можно рассчитать как текущую стоимость, так и будущую стоимость.

546. К текущей (дисконтированной) стоимости аннуитета относится сумма текущих стоимостей каждой отдельной выплаты или поступления, включенных в аннуитет, определяется по формуле:

PV = FV * f,

где f – фактор дисконтирования таблица С-2 по форме согласно приложению 6 к настоящим Правилам.

Текущая стоимость аннуитета может использоваться для определения текущей стоимости будущих поступлений или выплат в соответствии с контрактами по финансовой аренде, которые требуют равнозначных платежей на протяжении равных интервалов (минимальные арендные платежи).

547. Будущей стоимостью аннуитета является сумма будущих стоимостей каждой отдельной выплаты или поступления, включенных в аннуитет, определяется по формуле:

FV = PV * f,

где f – фактор дисконтирования таблица С-4 по форме согласно приложению 7 к настоящим Правилам.

548. К минимальным арендным платежам относятся платежи, которые арендатор осуществляет в течение срока аренды. Минимальные арендные платежи состоят из арендного обязательства и финансовых расходов (вознаграждения).

При расчете дисконтированной стоимости минимальных арендных платежей ставкой дисконтирования является ставка процента, подразумеваемая в договоре аренды, если ее практически возможно определить; в противном случае используется приростная ставка процента на заемный капитал арендатора или процент, установленный банком для кредита на такой же период для покупки актива.

549. Чтобы рассчитать дисконтированную стоимость, государственное учреждение определяет размер и периодичность арендных платежей и процентную ставку дисконтирования i.

550. В случае наличия любого признака, указывающего на возможное обесценение актива, государственное учреждение производит оценку возмещаемой стоимости службы актива (генерирующей единицы).

Дисконтированная стоимость остаточного сервисного потенциала актива или генерирующей единицы определяется с использованием следующих методов:

метод амортизированной стоимости замещения

Стоимостью замещения актива является стоимость, необходимая для замены валового полезного потенциала актива. Эта стоимость амортизируется, для того чтобы отразить уже потребленный или закончившийся полезный потенциал актива. Актив может замещаться либо путем воспроизводства (репликации) существующего актива, либо путем замены его валового полезного потенциала. Амортизированная стоимость замещения измеряется как разница между стоимостью воспроизводства или стоимостью замещения актива, в зависимости от того, которая из них меньше, и накопленной амортизацией, рассчитанной на основе такой стоимости, для того чтобы отразить уже потребленный или закончившийся полезный потенциал актива.

метод стоимости восстановления

К стоимости восстановления относится стоимость восстановления полезного потенциала актива до уровня, который был до его обесценения. Дисконтированная стоимость остаточного полезного потенциала актива определяется путем вычитания оценочной стоимости восстановления актива от текущей стоимости замещения остаточного полезного потенциала актива до обесценения. Последняя определяется как амортизированная стоимость воспроизводства или амортизированная стоимость замещения актива, в зависимости от того, какая из них меньше.

метод полезных единиц

Дисконтированная стоимость остаточного полезного потенциала актива определяется путем уменьшения текущей стоимости остаточного полезного потенциала актива до обесценения для согласования с уменьшенным количеством полезных единиц, ожидаемых от актива в его обесцененном состоянии. Как и в подходе стоимости замещения, текущая стоимость замещения остаточного полезного потенциала актива до обесценения определяется как амортизированная стоимость воспроизводства или амортизированная стоимость замещения актива до обесценения, в зависимости оттого, какая из них меньше.

Выбор наиболее подходящего метода для измерения ценности от использования зависит от наличия данных и характера обесценения:

обесценения, определенные как результат значительных долгосрочных изменений в технологической, законодательной или политической среде, измеряются с применением подхода амортизированной стоимости замещения или подхода служебных единиц, в случае необходимости;

обесценения, определенные как результат значительного долгосрочного изменения в степени или способе использования, в том числе определенные в результате прекращения или почти полного прекращения спроса, измеряются с применением подхода амортизированной стоимости замещения или подхода служебных единиц, в случае необходимости;

обесценения, определенные как результат физического повреждения, измеряются с применением подхода стоимости воспроизводства или подхода амортизированной стоимости замещения, в случае необходимости.

Раздел 4. Порядок учета операций по централизованному снабжению долгосрочными активами и запасами государственных учреждений

Глава 26. Порядок учета операций по централизованному снабжению, возникающих между заказчиком и грузополучателем, состоящими на одном бюджете

551. Расчеты с поставщиком за долгосрочные активы и запасы в порядке централизованного снабжения государственных учреждений заказчик учитывает на счете 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам". При оплате счета поставщика заказчик дебетует счет 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и кредитует счет 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

552. На основании представленных документов (счетов, накладных и других документов), полученных от поставщика на отправленные ценности грузополучателю, грузополучатель высылает Заказчику или централизованной бухгалтерии извещение по форме 280 Форм бухгалтерской документации. К извещению прилагается копия счета поставщика на отправленные в адрес грузополучателя материальные ценности.

553. Бухгалтерия грузополучателя на основании извещения и копии счета поставщика на отправленные материальные ценности в адрес грузополучателя производит следующие записи:

на сумму поступивших активов дебетует соответствующий субсчет/счета долгосрочных активов Плана счетов, а также возвратной тары и кредитует 6330 "Доходы от безвозмездного получения активов";

грузополучатель, на сумму отправленных поставщиком ценностей, но не поступивших к моменту получения извещения, дебетует счет 1350 "Запасы в пути" и кредитует счет 6330 "Доходы от безвозмездного получения активов". По получении этих ценностей дебетуются соответствующие субсчета счета 1310 "Материалы" и кредитуется счет 1350 "Запасы в пути".

Данная запись производится с учетом условий поставки, указанных в извещении по форме 280 Форм бухгалтерской документации.

Бухгалтерская служба грузополучателя после приемки материальных ценностей немедленно высылает ответное извещение о взятии на учет полученных ценностей по форме 280 Форм бухгалтерской документации.

554. После получения от грузополучателя ответного извещения бухгалтерская служба Заказчика производится запись по дебету счета 7460 "Прочие расходы" и кредиту счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

Грузополучателем на сумму недостачи и порчи ценностей или некомплектности предметов, выявленных при их принятии, оформляются акты.

555. При отправке поставщику возвратной тары бухгалтерская служба грузополучателя высылает заказчику для расчетов с поставщиком все документы, подтверждающие отправку тары с указанием ее количества, цены и стоимости. По этим операциям грузополучатель производит записи по дебету счета 6360 "Прочие доходы" и кредиту субсчета 1319 "Прочие материалы" на сумму возвратной тары.

Заказчик по этим операциям производит следующие записи:

по получении документов от грузополучателя на отправленную возвратную тару и предъявлении за нее счета поставщику (по цене приобретения тары) дебетует счет 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" – на сумму предъявленного счета и кредитует счет 7460 "Прочие расходы", на сумму разницы между ценой приобретения тары и ценой, по которой возвращена тара поставщику, дебетует счет 7460 "Прочие расходы" и кредитует счет 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам";

при получении денег за возвратную тару дебетует счет 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета" и кредитует счет 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам". Если возвратная тара приобреталась в прошлом году, заказчик эту сумму вносит в доход бюджета, из которого он финансируется.

Глава 27. Порядок учета операций по централизованному снабжению, возникающих между заказчиком и грузополучателем, состоящими на разных бюджетах

556. Расчеты с поставщиком за запасы (работы и услуги) в порядке централизованного снабжения государственного учреждения заказчик учитывает на счет 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам". При оплате счета поставщика заказчик дебетует счет 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" и кредитует счет 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета".

557. На основании полученных от поставщика оправдательных документов (счетов, накладных и других документов) на отправленные ценности грузополучателю Заказчик высылает грузополучателю или централизованной бухгалтерии извещение по форме 280 Форм бухгалтерской документации.

При этом заказчик высылает бухгалтерской службе грузополучателя извещение по форме 280 Форм бухгалтерской документации. К извещению прилагается копия счета поставщика на отправленные ценности.

558. Бухгалтерская служба грузополучателя по получению извещения и копии счета-фактуры поставщика на отправленные материальные ценности от Заказчика производит следующие записи: на сумму поступивших долгосрочных активов, дебетует субсчет/счета долгосрочных активов Плана счетов и кредитует 6360 "Прочие доходы";

на сумму поступивших материалов или возвратной тары, белья, постельных принадлежностей, одежды и обуви дебетует соответствующие субсчета счета 1310 "Материалы" и кредитует счет 6360 "Прочие доходы".

Грузополучатель, на сумму отправленных поставщиком в адрес грузополучателя ценностей, но не поступивших к моменту получения извещения, дебетует счет 1350 "Запасы в пути" и кредитует счет 6360 "Прочие доходы". Данная запись производится с учетом условий поставки, указанных в указанных в извещении по форме 280 Форм бухгалтерской документации.

По получении этих ценностей делаются следующие записи на сумму поступивших материалов или возвратной тары дебетуются соответствующие субсчета счета 1310 "Материалы" и кредитуется счет 1350 "Запасы в пути".

Грузополучатель по получению от Поставщика акта выполненных работ и копии счета-фактуры подтверждает объемы и количество выполненных работ и оказанных услуг, подписывает акты и направляет их Заказчику для оплаты.

559. Бухгалтерская служба грузополучателя по приемке активов немедленно высылает заказчику ответное извещение по форме 280 Форм бухгалтерской документации о принятии на учет поступивших ценностей в порядке централизованного снабжения.

После получения от грузополучателя ответного извещения бухгалтерской службой Заказчика производится запись по дебету счета 7460 "Прочие расходы" и кредиту счета 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам".

Грузополучателем на сумму недостачи и порчи ценностей или некомплектности предметов, выявленных при приемке ценностей, оформляются акты.

560. При отправке поставщику возвратной тары бухгалтерская служба грузополучателя высылает заказчику для расчетов с поставщиками все документы, подтверждающие отправку тары, с указанием ее количества, цены, стоимости и по этим операциям производит запись в дебет счета 6360 "Прочие доходы" и кредит субсчета 1319 "Прочие материалы".

Заказчик по этим операциям в учете производит следующие записи:

по получении документов от бухгалтерской службы грузополучателя на отправленную возвратную тару и предъявлении за нее счета поставщику дебетует 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам" (поставщик) и кредитует счет 7460 "Прочие расходы";

при получении денег за возвратную тару от поставщика дебетует счет 1080 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из республиканского бюджета", 1090 "Плановые назначения на принятие обязательств согласно индивидуальному плану финансирования по обязательствам государственных учреждений, финансируемых из местного бюджета" и кредитует счет 3210 "Краткосрочная кредиторская задолженность поставщикам и подрядчикам". В тех случаях, когда возвратная тара приобреталась в прошлом году, заказчик эту сумму вносит в доход бюджета, из которого он финансируется.

Глава 28. Порядок учета активов и обязательств по договорам концессии

561. Принятие объектов концессии в государственную собственность осуществляется в соответствии с Законом Республики Казахстан "О государственно-частном партнерстве" (далее – Закон о ГЧП).

В соответствии с Законом о ГЧП государственным партнером (далее – концедент) является Республика Казахстан в лице одного или нескольких государственных органов, наделенных полномочиями в части реализации государственной политики в области государственно-частного партнерства, или государственных учреждений, государственных предприятий и (или) товариществ с ограниченной ответственностью, акционерных обществ, пятьдесят и более процентов долей участия в уставном капитале или голосующих акций которых прямо или косвенно принадлежат государству, заключивших договор государственно-частного партнерства.

В рамках концессионного соглашения концессионером является заключившее договор концессии юридическое лицо и/или физическое лицо, осуществляющее предпринимательскую деятельность.

В бухгалтерском учете обеспечивается правильное документальное оформление и своевременное отражение в регистрах учета поступления и выбытия концессионного актива, а также контроль за их сохранностью.

562. Концессионный актив в рамках концессионного соглашения предоставляется концессионером, который является существующим активом концессионера, либо строится, разрабатывается, приобретается концессионером или который является существующим или усовершенствованным существующим активом концедента.

563. Концедент признавает актив, предоставленный концессионером, и усовершенствованный существующий актив концедента как концессионный актив, если:

концедент контролирует или регулирует то, какие услуги предоставляет концессионер с помощью актива, кому следует предоставлять их и по какой цене;

концедент контролирует – на правах собственности, правах использования с целью извлечения выгоды или на ином основании – любую значительную остаточную долю в активе в конце срока действия соглашения.

564. Для учета концессионного актива в государственных учреждениях применяются счета/субсчета подразделов 2300 "Основные средства", 2400 "Незавершенное строительство и капитальные вложения", 2700 "Нематериальные активы" с использованием дополнительной двухзначной нумерации для дополнительной аналитической информации, начиная нумерацию с 20 после установленных четырех знаков счета/субсчета с точкой. Например, сооружение, переданное по договору концессии, следует отражать на счете 2330.20 "Сооружения".

565. Концедент проводит первоначальную оценку концессионного актива по справедливой стоимости, за исключением случаев, когда существующий актив концедента реклассифицирован как концессионный актив.

В случае, когда существующий актив концедента передан в концессию, концедент реклассифицирует существующий актив как концессионный актив.

566. После первоначального признания или реклассификации концессионные активы учитываются аналогично основным средствам и/или нематериальным активам в соответствии с разделом 9 "Порядок учета основных средств" и/или разделом 12 "Порядок учета нематериальных активов" настоящих Правил.

567. При признании концедентом концессионного актива следует признавать обязательство. Концендент не признает обязательство, в случаях, когда существующий актив концедента реклассифицируется как концессионный актив.

568. Первоначальная оценка обязательства производится в той же сумме, на которую был оценен концессионный актив, скорректированную на сумму любого иного вознаграждения (например, денежных средств), предоставляемого концедентом концессионеру или концессионером концеденту.

569. Характер признаваемого обязательства зависит от характера вознаграждения, которым обмениваются концедент и концессионер. Характер вознаграждения, предоставленного концедентом концессионеру, определяется с учетом условий обязывающего соглашения и, в соответствующих случаях, договорного права.

570. В обмен на концессионный актив концедент может выплатить концессионеру возмещение за концессионный актив следующими способами в любом их сочетании:

осуществление платежей концессионеру (модель "финансового обязательства");

выплата возмещения концессионеру другими способами (модель "предоставления права концессионеру"), в частности:

предоставление концессионеру права получать выручку от сторонних пользователей концессионного актива; или

предоставление концессионеру доступа к другому генерирующему доход активу для его использования концессионером.

571. Для обязательств по договорам концессии применяются две модели:

модель финансового обязательства;

модель предоставления права.

572. По модели финансового обязательства: когда концедент имеет безусловное обязательство осуществлять выплаты концессионеру денежными средствами или иным финансовым активом за строительство, разработку, приобретение или усовершенствование концессионного актива, концедент учитывает обязательство как финансовое обязательство.

573. Концедент распределяет производимые концессионеру платежи и учитывает их в соответствии с их экономическим содержанием как уменьшение обязательства, затраты по займам и как плату за услуги, предоставленные концессионером.

Затраты по займам и плата за услуги, предоставленные концессионером в рамках концессионных соглашений на предоставление услуг, учитываются как расходы.

574. Начисление амортизации основных средств осуществляется по дебету счета 7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов" и кредиту счета 2391 "Накопленная амортизация основных средств".

575. По модели предоставление права: когда концедент не имеет безусловного обязательства осуществлять выплаты концессионеру денежными средствами или иным финансовым активом за строительство, разработку, приобретение или усовершенствование концессионного актива и предоставляет концессионеру право получать доход от сторонних пользователей или иного генерирующего доход актива, концедент учитывает обязательство как незаработанную часть дохода, возникшего в результате обмена активами между концедентом и концессионером.

Концедент признает доход и уменьшать обязательство, признанное согласно экономической сущности концессионного соглашения на предоставление услуг. При этом производится запись: 4310 "Доходы будущих периодов" и кредиту счета 6220 "Прочие доходы от управления активами".

В случаях, если концедент производит оплату за строительство, разработку, приобретение или улучшение концессионного актива путем принятия финансового обязательства и частично путем предоставления права концессионеру, государственное учреждение отдельно учитывает каждую часть совокупного обязательства.

Начисление амортизации основных средств по договорам концессии по модели предоставления права осуществляется по дебету счета 7110 "Расходы по амортизации долгосрочных активов" и кредиту счета 2391 "Накопленная амортизация основных средств".

576. Концедент учитывает другие обязательства, условные обязательства и условные активы, возникающие в связи с концессионным соглашением на оказание услуг, в соответствии с главами 5 "Порядок учета финансовых инвестиций и финансовых обязательств" и 18 "Определение оценочных обязательств, условных обязательств и условных активов" настоящих Правил.

577. Учет операций по договорам, не подпадающие под условия главы 28 "Порядок учета активов и обязательств по договорам концессии" настоящих Правил, осуществляется исходя из условий договорных отношений в соответствии с другими главами настоящих Правил.

578. При приемке–передаче построенного концессионером актива постоянно действующей комиссией государственного учреждения составляется "Акт приемки-передачи (перемещения) основных средств и инвестиционной недвижимости" форма ОС-1 Форм бухгалтерской документации в 2-х (двух) экземплярах.

При приемке–передаче приобретенных концедентом или существующих активов концедента по договорам концессии постоянно действующей комиссией составляется "Акт приемки-передачи (перемещения) основных средств и инвестиционной недвижимости" форма ОС-1 Форм бухгалтерской документации в 2-х (двух) экземплярах.

При приемке–передаче существующего актива концессионера или приобретенного концессионером по договорам концессии постоянно действующей комиссией государственного учреждения составляется "Акт приемки-передачи (перемещения) основных средств и инвестиционной недвижимости" форма ОС-1 Форм бухгалтерской документации в 2-х (двух) экземплярах.

579. Аналитический учет движения концессионных активов ведется в "Инвентарной карточке учета основных средств, инвестиционной недвижимости в государственных учреждениях" форма ОС-6 Форм бухгалтерской документации.

Аналитический учет движения нематериальных активов ведется в "Инвентарной карточке учета нематериальных активов" форма НОС-6 Форм бухгалтерской документации.

Для оформления приемки-передачи объекта нематериальных активов применяется "Акт приемки-передачи (перемещения) нематериальных активов" форма НОС-1 Форм бухгалтерской документации.

580. Списание с баланса концессионных активов осуществляется в соответствии с Законом о государственном имуществе.

Приложение 1 к Правилам ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях

Годовые нормы износа по долгосрочным активам государственных учреждений

Виды и группы долгосрочных активов	Номер счета/субсчета по Плану счетов бухгалтерского учета государственных учреждений	Шифр нормы износа	Годовая норма износа (в % (процентах) к первоначальной стоимости)
1. Здания	2320
Нежилые здания	2321	1.1	7
Жилые здания	2322	1.2	2
2. Сооружения	2330
Автомобильные дороги	2331	2.1	5,5
Прочие дороги	2332	2.2	7
Прочие сооружения	2333	2.3	7
3. Передаточные устройства	2340
Устройства электропередачи и связи	2340	3.1	4
Трансмиссии и трубопроводы	2340	3.2	5
4. Транспортные средства	2350
Подвижной состав железнодорожного транспорта	2350	4.1	15
Водный транспорт	2350	4.2	15
Автомобильный транспорт	2350	4.3	15
Автомобильный транспорт для оказания скорой медицинской помощи*	2350	4.4	20
Воздушный транспорт	2350	4.5	15
Гужевой транспорт	2350	4.6	15
Производственный транспорт	2350	4.7	20
Спортивный транспорт	2350	4.8	23
5. Машины и оборудование	2360
Силовые машины и оборудование	2360	5.1	10
Рабочие машины и оборудование	2360	5.2	12
Измерительные приборы	2360	5.3	20
Регулирующие приборы и устройства	2360	5.4	20
Лабораторное оборудование	2360	5.5	10
Компьютерное оборудование	2360	5.6	25
Медицинское оборудование	2360	5.7	10
Офисное оборудование	2360	5.8	10
Прочие машины и оборудование	2360	5.9	15
Криминалистическое оборудование	2360	5.10	20
6.Инструменты, производственный и хозяйственный инвентарь	2370
Инструменты	2370	6.1	30
Производственный инвентарь и принадлежности	2370	6.2	10
Хозяйственный инвентарь	2370	6.3	15
Прочий производственный и хозяйственный инвентарь	2370	6.4	10
7. Прочие основные средства	2380
Озеленительные, декоративные насаждения и другие искусственные многолетние насаждения	2383	7.1	8
Капитальные затраты по улучшению земель	2383	7.2	12
Прочий инвентарь	2383	7.3	25
Рабочий скот	2383	7.4	12
Прочие основные средства	2383	7.5	25
8.Инвестиционная недвижимость	2500
Нежилые здания	2510	8.1	7
Жилые здания	2510	8.2	2
9. Биологические активы	2600
Животные	2610	9.1	12
Многолетние насаждения	2620	9.2	8
10. Нематериальные активы	2710
Программное обеспечение	2711	10.1	10
Авторские права	2712	10.2	10
Лицензионное соглашение	2713	10.3	10
Патенты	2714	10.4	10
Прочие нематериальные активы	2716	10.5	10

Примечание: * для санитарного автотранспорта служб скорой медицинской помощи, находящегося на балансе у государственного учреждения

	Приложение 2 к Правилам ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях
	Форма

Биологические активы	Сельскохозяйственная продукция	Конечные результаты переработки полученной (собранной) продукции
Овцы	Шерсть	Пряжа, ковер
Деревья в лесопосадке	Бревна	Пиломатериалы
Растения	Хлопок	Нить, одежда
	Собранный тростник	Сахар
Молочный скот	Молоко	Сыр
Свиньи	Туши	Колбасные изделия, консервированная ветчина
Кустарники	Лист	Чай, высушенный табак
Виноградники	Виноград	Вино
Плодово-ягодные деревья	Собранные фрукты	Фрукты, прошедшие переработку

	Приложение 3 к Правилам ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях
	Форма

№ п/п	Хозяйственная ситуация	Наличие текущего обязательства, вытекающего из прошлых событий	Наличие вероятной передачи ресурсов, заключающих экономические выгоды	Необходимые действия
1.	Переподготовка кадров. В связи с изменением в законодательстве необходимо провести переподготовку кадров.	Нет	Нет	До момента начала переподготовки не возникает обязывающего события. Расходы будут начислены в период переподготовки
2.	Обременительные договоры. У учреждения существует правовое обязательство продолжать арендные платежи по неиспользуемому оборудованию	Да	Да	Создать оценочное обязательство на неизбежные будущие арендные платежи
3.	Судебное разбирательство (1). Учреждение участвует в судебном разбирательстве. Эксперты считают, что существует высокая степень вероятности того, что в результате разбирательства никакого обязательства у организации не возникнет	Нет		Оценочное обязательство не создается. Исходя из мнения экспертов, организация не признает обязательства
4.	Судебное разбирательство (2) Учреждение участвует в судебном разбирательстве. Эксперты считают, что в результате разбирательства у организации возникнет обязательство	Да	Да	Создать оценочное обязательство для погашения обязательства

	Приложение 4 к Правилам ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях
	Форма

ТАБЛИЦА C-1 Текущая стоимость 1 условных единиц за период

	1,00%	1,25%	1,50%	1,75%	2,00%
1	0,9901	0,9877	0,9852	0,9828	0,9804
2	0,9803	0,9755	0,9707	0,9659	0,9612
3	0,9706	0,9634	0,9563	0,9493	0,9423
4	0,9610	0,9515	0,9422	0,9330	0,9238
5	0,9515	0,9398	0,9283	0,9169	0,9057
6	0,9420	0,9282	0,9145	0,9011	0,8880
7	0,9327	0,9167	0,9010	0,8856	0,8706
8	0,9235	0,9054	0,8877	0,8704	0,8535
9	0,9143	0,8942	0,8746	0,8554	0,8368
10	0,9053	0,8832	0,8617	0,8407	0,8203
11	0,8963	0,8723	0,8489	0,8263	0,8043
12	0,8874	0,8615	0,8364	0,8121	0,7885
13	0,8787	0,8509	0,8240	0,7981	0,7730
14	0,8700	0,8404	0,8118	0,7844	0,7579
15	0,8613	0,8300	0,7999	0,7709	0,7430
16	0,8528	0,8197	0,7880	0,7576	0,7284
17	0,8444	0,8096	0,7764	0,7446	0,7142
18	0,8360	0,7996	0,7649	0,7318	0,7002
19	0,8277	0,7898	0,7536	0,7192	0,6864
20	0,8195	0,7800	0,7425	0,7068	0,6730
21	0,8114	0,7704	0,7315	0,6947	0,6598
22	0,8034	0,7609	0,7207	0,6827	0,6468
23	0,7954	0,7515	0,7100	0,6710	0,6342
24	0,7876	0,7422	0,6995	0,6594	0,6217
25	0,7798	0,7330	0,6892	0,6481	0,6095
26	0,7720	0,7240	0,6790	0,6369	0,5976
27	0,7644	0,7150	0,6690	0,6260	0,5859
28	0,7568	0,7062	0,6591	0,6152	0,5744
29	0,7493	0,6975	0,6494	0,6046	0,5631
30	0,7419	0,6889	0,6398	0,5942	0,5521

продолжение таблицы

3,00%	4,00%	5,00%	6,00%	7,00%	8,00%
0,9709	0,9615	0,9524	0,9434	0,9346	0,9259
0,9426	0,9246	0,9070	0,8900	0,8734	0,8573
0,9151	0,8890	0,8638	0,8396	0,8163	0,7938
0,8885	0,8548	0,8227	0,7921	0,7629	0,7350
0,8626	0,8219	0,7835	0,7473	0,7130	0,6806
0,8375	0,7903	0,7462	0,7050	0,6663	0,6302
0,8131	0,7599	0,7107	0,6651	0,6227	0,5835
0,7894	0,7307	0,6768	0,6274	0,5820	0,5403
0,7664	0,7026	0,6446	0,5919	0,5439	0,5002
0,7441	0,6756	0,6139	0,5584	0,5083	0,4632
0,7224	0,6496	0,5847	0,5268	0,4751	0,4289
0,7014	0,6246	0,5568	0,4970	0,4440	0,3971
0,6810	0,6006	0,5303	0,4688	0,4150	0,3677
0,6611	0,5775	0,5051	0,4423	0,3878	0,3405
0,6419	0,5553	0,4810	0,4173	0,3624	0,3152
0,6232	0,5339	0,4581	0,3936	0,3387	0,2919
0,6050	0,5134	0,4363	0,3714	0,3166	0,2703
0,5874	0,4936	0,4155	0,3503	0,2959	0,2502
0,5703	0,4746	0,3957	0,3305	0,2765	0,2317
0,5537	0,4564	0,3769	0,3118	0,2584	0,2145
0,5375	0,4388	0,3589	0,2942	0,2415	0,1987
0,5219	0,4220	0,3418	0,2775	0,2257	0,1839
0,5067	0,4057	0,3256	0,2618	0,2109	0,1703
0,4919	0,3901	0,3101	0,2470	0,1971	0,1577
0,4776	0,3751	0,2953	0,2330	0,1842	0,1460
0,4637	0,3607	0,2812	0,2198	0,1722	0,1352
0,4502	0,3468	0,2678	0,2074	0,1609	0,1252
0,4371	0,3335	0,2551	0,1956	0,1504	0,1159
0,4243	0,3207	0,2429	0,1846	0,1406	0,1073
0,4120	0,3083	0,2314	0,1741	0,1314	0,0994

продолжение таблицы

9,00%	10,00%	12,00%	14,00%	15,00%
0,9174	0,9091	0,8929	0,8772	0,8696
0,8417	0,8264	0,7972	0,7695	0,7561
0,7722	0,7513	0,7118	0,6750	0,6575
0,7084	0,6830	0,6355	0,5921	0,5718
0,6499	0,6209	0,5674	0,5194	0,4972
0,5963	0,5645	0,5066	0,4556	0,4323
0,5470	0,5132	0,4523	0,3996	0,3759
0,5019	0,4665	0,4039	0,3506	0,3269
0,4604	0,4241	0,3606	0,3075	0,2843
0,4224	0,3855	0,3220	0,2697	0,2472
0,3875	0,3505	0,2875	0,2366	0,2149
0,3555	0,3186	0,2567	0,2076	0,1869
0,3262	0,2897	0,2292	0,1821	0,1625
0,2992	0,2633	0,2046	0,1597	0,1413
0,2745	0,2394	0,1827	0,1401	0,1229
0,2519	0,2176	0,1631	0,1229	0,1069
0,2311	0,1978	0,1456	0,1078	0,0929
0,2120	0,1799	0,1300	0,0946	0,0808
0,1945	0,1635	0,1161	0,0829	0,0703
0,1784	0,1486	0,1037	0,0728	0,0611
0,1637	0,1351	0,0926	0,0638	0,0531
0,1502	0,1228	0,0826	0,0560	0,0462
0,1378	0,1117	0,0738	0,0491	0,0402
0,1264	0,1015	0,0659	0,0431	0,0349
0,1160	0,0923	0,0588	0,0378	0,0304
0,1064	0,0839	0,0525	0,0331	0,0264
0,0976	0,0763	0,0469	0,0291	0,0230
0,0895	0,0693	0,0419	0,0255	0,0200
0,0822	0,0630	0,0374	0,0224	0,0174
0,0754	0,0573	0,0334	0,0196	0,0151

	Приложение 5 к Правилам ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях
	Форма

ТАБЛИЦА C-3 Будущая стоимость 1 условных единиц за период

	1,00%	1,25%	1,50%	1,75%	2,00%
1	1,0100	1,0125	1,0150	1,0175	1,0200
2	1,0201	1,0252	1,0302	1,0353	1,0404
3	1,0303	1,0380	1,0457	1,0534	1,0612
4	1,0406	1,0509	1,0614	1,0719	1,0824
5	1,0510	1,0641	1,0773	1,0906	1,1041
6	1,0615	1,0774	1,0934	1,1097	1,1262
7	1,0721	1,0909	1,1098	1,1291	1,1487
8	1,0829	1,1045	1,1265	1,1489	1,1717
9	1,0937	1,1183	1,1434	1,1690	1,1951
10	1,1046	1,1323	1,1605	1,1894	1,2190
11	1,1157	1,1464	1,1779	1,2103	1,2434
12	1,1268	1,1608	1,1956	1,2314	1,2682
13	1,1381	1,1753	1,2136	1,2530	1,2936
14	1,1495	1,1900	1,2318	1,2749	1,3195
15	1,1610	1,2048	1,2502	1,2972	1,3459
16	1,1726	1,2199	1,2690	1,3199	1,3728
17	1,1843	1,2351	1,2880	1,3430	1,4002
18	1,1961	1,2506	1,3073	1,3665	1,4282
19	1,2081	1,2662	1,3270	1,3904	1,4568
20	1,2202	1,2820	1,3469	1,4148	1,4859
21	1,2324	1,2981	1,3671	1,4395	1,5157
22	1,2447	1,3143	1,3876	1,4647	1,5460
23	1,2572	1,3307	1,4084	1,4904	1,5769
24	1,2697	1,3474	1,4295	1,5164	1,6084
25	1,2824	1,3642	1,4509	1,5430	1,6406
26	1,2953	1,3812	1,4727	1,5700	1,6734
27	1,3082	1,3985	1,4948	1,5975	1,7069
28	1,3213	1,4160	1,5172	1,6254	1,7410
29	1,3345	1,4337	1,5400	1,6539	1,7758
30	1,3478	1,4516	1,5631	1,6828	1,8114

продолжение таблицы

3,00%	4,00%	5,00%	6,00%	7,00%	8,00%
1,0300	1,0400	1,0500	1,0600	1,0700	1,0800
1,0609	1,0816	1,1025	1,1236	1,1449	1,1664
1,0927	1,1249	1,1576	1,1910	1,2250	1,2597
1,1255	1,1699	1,2155	1,2625	1,3108	1,3605
1,1593	1,2167	1,2763	1,3382	1,4026	1,4693
1,1941	1,2653	1,3401	1,4185	1,5007	1,5869
1,2299	1,3159	1,4071	1,5036	1,6058	1,7138
1,2668	1,3686	1,4775	1,5938	1,7182	1,8509
1,3048	1,4233	1,5513	1,6895	1,8385	1,9990
1,3439	1,4802	1,6289	1,7908	1,9672	2,1589
1,3842	1,5395	1,7103	1,8983	2,1049	2,3316
1,4258	1,6010	1,7959	2,0122	2,2522	2,5182
1,4685	1,6651	1,8856	2,1329	2,4098	2,7196
1,5126	1,7317	1,9799	2,2609	2,5785	2,9372
1,5580	1,8009	2,0789	2,3966	2,7590	3,1722
1,6047	1,8730	2,1829	2,5404	2,9522	3,4259
1,6528	1,9479	2,2920	2,6928	3,1588	3,7000
1,7024	2,0258	2,4066	2,8543	3,3799	3,9960
1,7535	2,1068	2,5270	3,0256	3,6165	4,3157
1,8061	2,1911	2,6533	3,2071	3,8697	4,6610
1,8603	2,2788	2,7860	3,3996	4,1406	5,0338
1,9161	2,3699	2,9253	3,6035	4,4304	5,4365
1,9736	2,4647	3,0715	3,8197	4,7405	5,8715
2,0328	2,5633	3,2251	4,0489	5,0724	6,3412
2,0938	2,6658	3,3864	4,2919	5,4274	6,8485
2,1566	2,7725	3,5557	4,5494	5,8074	7,3964
2,2213	2,8834	3,7335	4,8223	6,2139	7,9881
2,2879	2,9987	3,9201	5,1117	6,6488	8,6271
2,3566	3,1187	4,1161	5,4184	7,1143	9,3173
2,4273	3,2434	4,3219	5,7435	7,6123	10,0627

продолжение таблицы

9,00%	10,00%	12,00%	14,00%	15,00%
1,0900	1,1000	1,1200	1,1400	1,1500
1,1881	1,2100	1,2544	1,2996	1,3225
1,2950	1,3310	1,4049	1,4815	1,5209
1,4116	1,4641	1,5735	1,6890	1,7490
1,5386	1,6105	1,7623	1,9254	2,0114
1,6771	1,7716	1,9738	2,1950	2,3131
1,8280	1,9487	2,2107	2,5023	2,6600
1,9926	2,1436	2,4760	2,8526	3,0590
2,1719	2,3579	2,7731	3,2519	3,5179
2,3674	2,5937	3,1058	3,7072	4,0456
2,5804	2,8531	3,4785	4,2262	4,6524
2,8127	3,1384	3,8960	4,8179	5,3503
3,0658	3,4523	4,3635	5,4924	6,1528
3,3417	3,7975	4,8871	6,2613	7,0757
3,6425	4,1772	5,4736	7,1379	8,1371
3,9703	4,5950	6,1304	8,1372	9,3576
4,3276	5,0545	6,8660	9,2765	10,7613
4,7171	5,5599	7,6900	10,5752	12,3755
5,1417	6,1159	8,6128	12,0557	14,2318
5,6044	6,7275	9,6463	13,7435	16,3665
6,1088	7,4002	10,8038	15,6676	18,8215
6,6586	8,1403	12,1003	17,8610	21,6447
7,2579	8,9543	13,5523	20,3616	24,8915
7,9111	9,8497	15,1786	23,2122	28,6252
8,6231	10,8347	17,0001	26,4619	32,9190
9,3992	11,9182	19,0401	30,1666	37,8568
10,2451	13,1100	21,3249	34,3899	43,5353
11,1671	14,4210	23,8839	39,2045	50,0656
12,1722	15,8631	26,7499	44,6931	57,5755
13,2677	17,4494	29,9599	50,9502	66,2118

	Приложение 6 к Правилам ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях
	Форма

ТАБЛИЦА C-2 Текущая стоимость аннуитета 1 условных единиц за период

	1,00%	1,25%	1,50%	1,75%	2,00%
1	0,9901	0,9877	0,9852	0,9828	0,9804
2	1,9704	1,9631	1,9559	1,9487	1,9416
3	2,9410	2,9265	2,9122	2,8980	2,8839
4	3,9020	3,8781	3,8544	3,8309	3,8077
5	4,8534	4,8178	4,7826	4,7479	4,7135
6	5,7955	5,7460	5,6972	5,6490	5,6014
7	6,7282	6,6627	6,5982	6,5346	6,4720
8	7,6517	7,5681	7,4859	7,4051	7,3255
9	8,5660	8,4623	8,3605	8,2605	8,1622
10	9,4713	9,3455	9,2222	9,1012	8,9826
11	10,3676	10,2178	10,0711	9,9275	9,7868
12	11,2551	11,0793	10,9075	10,7395	10,5753
13	12,1337	11,9302	11,7315	11,5376	11,3484
14	13,0037	12,7706	12,5434	12,3220	12,1062
15	13,8651	13,6005	13,3432	13,0929	12,8493
16	14,7179	14,4203	14,1313	13,8505	13,5777
17	15,5623	15,2299	14,9076	14,5951	14,2919
18	16,3983	16,0295	15,6726	15,3269	14,9920
19	17,2260	16,8193	16,4262	16,0461	15,6785
20	18,0456	17,5993	17,1686	16,7529	16,3514
21	18,8570	18,3697	17,9001	17,4475	17,0112
22	19,6604	19,1306	18,6208	18,1303	17,6580
23	20,4558	19,8820	19,3309	18,8012	18,2922
24	21,2434	20,6242	20,0304	19,4607	18,9139
25	22,0232	21,3573	20,7196	20,1088	19,5235
26	22,7952	22,0813	21,3986	20,7457	20,1210
27	23,5596	22,7963	22,0676	21,3717	20,7069
28	24,3164	23,5025	22,7267	21,9870	21,2813
29	25,0658	24,2000	23,3761	22,5916	21,8444
30	25,8077	24,8889	24,0158	23,1858	22,3965

продолжение таблицы

3,00%	4,00%	5,00%	6,00%	7,00%	8,00%
0,9709	0,9615	0,9524	0,9434	0,9346	0,9259
1,9135	1,8861	1,8594	1,8334	1,8080	1,7833
2,8286	2,7751	2,7232	2,6730	2,6243	2,5771
3,7171	3,6299	3,5460	3,4651	3,3872	3,3121
4,5797	4,4518	4,3295	4,2124	4,1002	3,9927
5,4172	5,2421	5,0757	4,9173	4,7665	4,6229
6,2303	6,0021	5,7864	5,5824	5,3893	5,2064
7,0197	6,7327	6,4632	6,2098	5,9713	5,7466
7,7861	7,4353	7,1078	6,8017	6,5152	6,2469
8,5302	8,1109	7,7217	7,3601	7,0236	6,7101
9,2526	8,7605	8,3064	7,8869	7,4987	7,1390
9,9540	9,3851	8,8633	8,3838	7,9427	7,5361
10,6350	9,9856	9,3936	8,8527	8,3577	7,9038
11,2961	10,5631	9,8986	9,2950	8,7455	8,2442
11,9379	11,1184	10,3797	9,7122	9,1079	8,5595
12,5611	11,6523	10,8378	10,1059	9,4466	8,8514
13,1661	12,1657	11,2741	10,4773	9,7632	9,1216
13,7535	12,6593	11,6896	10,8276	10,0591	9,3719
14,3238	13,1339	12,0853	11,1581	10,3356	9,6036
14,8775	13,5903	12,4622	11,4699	10,5940	9,8181
15,4150	14,0292	12,8212	11,7641	10,8355	10,0168
15,9369	14,4511	13,1630	12,0416	11,0612	10,2007
16,4436	14,8568	13,4886	12,3034	11,2722	10,3711
16,9355	15,2470	13,7986	12,5504	11,4693	10,5288
17,4131	15,6221	14,0939	12,7834	11,6536	10,6748
17,8768	15,9828	14,3752	13,0032	11,8258	10,8100
18,3270	16,3296	14,6430	13,2105	11,9867	10,9352
18,7641	16,6631	14,8981	13,4062	12,1371	11,0511
19,1885	16,9837	15,1411	13,5907	12,2777	11,1584
19,6004	17,2920	15,3725	13,7648	12,4090	11,2578

продолжение таблицы

9,00%	10,00%	12,00%	14,00%	15,00%
0,9174	0,9091	0,8929	0,8772	0,8696
1,7591	1,7355	1,6901	1,6467	1,6257
2,5313	2,4869	2,4018	2,3216	2,2832
3,2397	3,1699	3,0373	2,9137	2,8550
3,8897	3,7908	3,6048	3,4331	3,3522
4,4859	4,3553	4,1114	3,8887	3,7845
5,0330	4,8684	4,5638	4,2883	4,1604
5,5348	5,3349	4,9676	4,6389	4,4873
5,9952	5,7590	5,3282	4,9464	4,7716
6,4177	6,1446	5,6502	5,2161	5,0188
6,8052	6,4951	5,9377	5,4527	5,2337
7,1607	6,8137	6,1944	5,6603	5,4206
7,4869	7,1034	6,4235	5,8424	5,5831
7,7862	7,3667	6,6282	6,0021	5,7245
8,0607	7,6061	6,8109	6,1422	5,8474
8,3126	7,8237	6,9740	6,2651	5,9542
8,5436	8,0216	7,1196	6,3729	6,0472
8,7556	8,2014	7,2497	6,4674	6,1280
8,9501	8,3649	7,3658	6,5504	6,1982
9,1285	8,5136	7,4694	6,6231	6,2593
9,2922	8,6487	7,5620	6,6870	6,3125
9,4424	8,7715	7,6446	6,7429	6,3587
9,5802	8,8832	7,7184	6,7921	6,3988
9,7066	8,9847	7,7843	6,8351	6,4338
9,8226	9,0770	7,8431	6,8729	6,4641
9,9290	9,1609	7,8957	6,9061	6,4906
10,0266	9,2372	7,9426	6,9352	6,5135
10,1161	9,3066	7,9844	6,9607	6,5335
10,1983	9,3696	8,0218	6,9830	6,5509
10,2737	9,4269	8,0552	7,0027	6,5660

	Приложение 7 к Правилам ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях
	Форма

ТАБЛИЦА C-4 Будущая стоимость аннуитета 1 у.е. за период

	1,00%	1,25%	1,50%	1,75%	2,00%
1	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000
2	2,0100	2,0125	2,0150	2,0175	2,0200
3	3,0301	3,0377	3,0452	3,0528	3,0604
4	4,0604	4,0756	4,0909	4,1062	4,1216
5	5,1010	5,1266	5,1523	5,1781	5,2040
6	6,1520	6,1907	6,2296	6,2687	6,3081
7	7,2135	7,2680	7,3230	7,3784	7,4343
8	8,2857	8,3589	8,4328	8,5075	8,5830
9	9,3685	9,4634	9,5593	9,6564	9,7546
10	10,4622	10,5817	10,7027	10,8254	10,9497
11	11,5668	11,7139	11,8633	12,0148	12,1687
12	12,6825	12,8604	13,0412	13,2251	13,4121
13	13,8093	14,0211	14,2368	14,4565	14,6803
14	14,9474	15,1964	15,4504	15,7095	15,9739
15	16,0969	16,3863	16,6821	16,9844	17,2934
16	17,2579	17,5912	17,9324	18,2817	18,6393
17	18,4304	18,8111	19,2014	19,6016	20,0121
18	19,6147	20,0462	20,4894	20,9446	21,4123
19	20,8109	21,2968	21,7967	22,3112	22,8406
20	22,0190	22,5630	23,1237	23,7016	24,2974
21	23,2392	23,8450	24,4705	25,1164	25,7833
22	24,4716	25,1431	25,8376	26,5559	27,2990
23	25,7163	26,4574	27,2251	28,0207	28,8450
24	26,9735	27,7881	28,6335	29,5110	30,4219
25	28,2432	29,1354	30,0630	31,0275	32,0303
26	29,5256	30,4996	31,5140	32,5704	33,6709
27	30,8209	31,8809	32,9867	34,1404	35,3443
28	32,1291	33,2794	34,4815	35,7379	37,0512
29	33,4504	34,6954	35,9987	37,3633	38,7922
30	34,7849	36,1291	37,5387	39,0172	40,5681

продолжение таблицы

3,00%	4,00%	5,00%	6,00%	7,00%	8,00%
1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000
2,0300	2,0400	2,0500	2,0600	2,0700	2,0800
3,0909	3,1216	3,1525	3,1836	3,2149	3,2464
4,1836	4,2465	4,3101	4,3746	4,4399	4,5061
5,3091	5,4163	5,5256	5,6371	5,7507	5,8666
6,4684	6,6330	6,8019	6,9753	7,1533	7,3359
7,6625	7,8983	8,1420	8,3938	8,6540	8,9228
8,8923	9,2142	9,5491	9,8975	10,2598	10,6366
10,1591	10,5828	11,0266	11,4913	11,9780	12,4876
11,4639	12,0061	12,5779	13,1808	13,8164	14,4866
12,8078	13,4864	14,2068	14,9716	15,7836	16,6455
14,1920	15,0258	15,9171	16,8699	17,8885	18,9771
15,6178	16,6268	17,7130	18,8821	20,1406	21,4953
17,0863	18,2919	19,5986	21,0151	22,5505	24,2149
18,5989	20,0236	21,5786	23,2760	25,1290	27,1521
20,1569	21,8245	23,6575	25,6725	27,8881	30,3243
21,7616	23,6975	25,8404	28,2129	30,8402	33,7502
23,4144	25,6454	28,1324	30,9057	33,9990	37,4502
25,1169	27,6712	30,5390	33,7600	37,3790	41,4463
26,8704	29,7781	33,0660	36,7856	40,9955	45,7620
28,6765	31,9692	35,7193	39,9927	44,8652	50,4229
30,5368	34,2480	38,5052	43,3923	49,0057	55,4568
32,4529	36,6179	41,4305	46,9958	53,4361	60,8933
34,4265	39,0826	44,5020	50,8156	58,1767	66,7648
36,4593	41,6459	47,7271	54,8645	63,2490	73,1059
38,5530	44,3117	51,1135	59,1564	68,6765	79,9544
40,7096	47,0842	54,6691	63,7058	74,4838	87,3508
42,9309	49,9676	58,4026	68,5281	80,6977	95,3388
45,2189	52,9663	62,3227	73,6398	87,3465	103,9659
47,5754	56,0849	66,4388	79,0582	94,4608	113,2832

продолжение таблицы

9,00%	10,00%	12,00%	14,00%	15,00%
1,0000	1,0000	1,0000	1,0000	1,0000
2,0900	2,1000	2,1200	2,1400	2,1500
3,2781	3,3100	3,3744	3,4396	3,4725
4,5731	4,6410	4,7793	4,9211	4,9934
5,9847	6,1051	6,3528	6,6101	6,7424
7,5233	7,7156	8,1152	8,5355	8,7537
9,2004	9,4872	10,0890	10,7305	11,0668
11,0285	11,4359	12,2997	13,2328	13,7268
13,0210	13,5795	14,7757	16,0853	16,7858
15,1929	15,9374	17,5487	19,3373	20,3037
17,5603	18,5312	20,6546	23,0445	24,3493
20,1407	21,3843	24,1331	27,2707	29,0017
22,9534	24,5227	28,0291	32,0887	34,3519
26,0192	27,9750	32,3926	37,5811	40,5047
29,3609	31,7725	37,2797	43,8424	47,5804
33,0034	35,9497	42,7533	50,9804	55,7175
36,9737	40,5447	48,8837	59,1176	65,0751
41,3013	45,5992	55,7497	68,3941	75,8364
46,0185	51,1591	63,4397	78,9692	88,2118
51,1601	57,2750	72,0524	91,0249	102,4436
56,7645	64,0025	81,6987	104,7684	118,8101
62,8733	71,4027	92,5026	120,4360	137,6316
69,5319	79,5430	104,6029	138,2970	159,2764
76,7898	88,4973	118,1552	158,6586	184,1678
84,7009	98,3471	133,3339	181,8708	212,7930
93,3240	109,1818	150,3339	208,3327	245,7120
102,7231	121,0999	169,3740	238,4993	283,5688
112,9682	134,2099	190,6989	272,8892	327,1041
124,1354	148,6309	214,5828	312,0937	377,1697
136,3075	164,4940	241,3327	356,7868	434,7451