ИПС "Әділет"

      ХАБАРЛАНДЫРУ
      Ескерту. Нормативтік қаулының тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 9 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "АІЖК-нің" деген сөздер "АПК-нің" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 9 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "процессуалдық" деген сөз "процестік" деген сөзбен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "сот өндірісіне", "өндірісте", "өндіріске", "өндірісіне" деген сөздер тиісінше "соттың іс жүргізуіне", "іс жүргізуде", "іс жүргізуге", "іс жүргізуіне" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "талапкердің", "талапкерлер", "Талапкердің", "талапкерге", "талапкер", "талап арыздардың", "талап арыз беру", "талап арыздың", "талап арыздан", "талап арызды", "талап арыз мәлімдеу" деген сөздер тиісінше "талап қоюшының", "талап қоюшылар", "Талап қоюшының", "талап қоюшыға", "талап қоюшы", "талаптардың", "талап қою", "талап қоюдың", "талап қоюдан", "талап қоюды", "талап қоюды мәлімдеу" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

Азаматтық істерді сот талқылауына дайындау мәселелерін реттейтін процестік заңнама нормаларын сот практикасында біркелкі қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

1. Азаматтық істерді соттың талқылауына дайындау бірінші және апелляциялық сатыдағы соттың іс жүргізу сатысындағы міндетті бөлігі болып табылады және тараптар ұсынған дәлелдемелерді, тараптардың нақты құқықтары мен міндеттерін, қолданылуға жататын материалдық құқық нормаларын сот отырысында толық, жан-жақты және объективті түрде зерттеп, заңды және негізді сот актісін шығару үшін қажетті жағдайлар жасайды.

Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің (бұдан әрі - АПК) 163-бабының екінші бөлігінде санамаланған істі сот талқылауына дайындауды қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді жүзеге асыру мақсатында судья талап қоюларды соттың іс жүргізуіне қабылдаған кезден бастап АПК-нің 148 және 149-баптарының сотқа берілетін талап қоюлардың дәлелдемелермен негізделгені туралы талаптарын мүлтіксіз сақтауға міндетті.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

2. АПК-нің 163-бабының бірінші бөлігіне сәйкес судья әр іс бойынша, оның ішінде соттылығы бойынша басқа соттардан келіп түскен істер бойынша да, сондай-ақ оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізуден істі талап қою ісін жүргізу қағидалары бойынша жалпы тәртіппен қарауға көшу немесе АПК-нің 267-4-бабының екінші бөлігіне сәйкес оңайлатылған (жазбаша) іс жүргізу тәртібімен шығарылған сот шешімінің күшін жою кезінде істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда, даудың санатын ескере отырып, оның сот отырысында уақтылы және дұрыс шешілуіне қажет болып табылатын нақты мерзімдер және әрекеттер көрсетілуі керек.

Мұндай ұйғарым іс бойынша бұрын шығарылған сот актісінің апелляциялық немесе кассациялық тәртіппен күші жойылып, ол бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жіберілген жағдайда да шығарылуы тиіс.

АПК-нің 429-бабының бірінші бөлігіне сәйкес істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымға шағым жасалмайды немесе наразылық келтірілмейді.

Істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымды шығарғаннан кейін судья жауапкерді дәлелдерді негіздейтін дәлелдемелерді қоса бере отырып, талап қоюшы мәлімдеген талаптарға жазбаша пікірді белгіленген мерзімде ұсынуға міндеттейді. Пікірге уәкілетті адам қол қоюға және талап қоюдың көшірмесін алған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей сотқа ұсынылуға және АПК-нің 166-бабының талаптарына сәйкес болуға тиіс.

Апелляциялық сатыдағы судья АПК-нің 413 және 414-баптарының талаптарын ескере отырып, іс сотқа келіп түскен күннен бастап он жұмыс күні ішінде өз бастамасы бойынша немесе іске қатысатын адамдардың өтінішхаты бойынша, істі қарауға дайындау тәртібімен осы Кодекстің 165-бабында көзделген әрекеттерді жүргізуге құқылы. Іс апелляциялық сатыдағы соттың жаңадан қарауына жіберіле отырып, бірінші және апелляциялық сатыдағы соттардың іс бойынша бұрын шығарған сот актілерінің күші кассациялық тәртіппен жойылған кезде де апелляциялық сатыдағы судья істі сотта талқылауға сот талқылауына дайындау туралы ұйғарым шығаруы мүмкін.

Ескерту. 2-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

3. АПК-нің 14-бабына сәйкес сотқа талап қою берілген тілді сот ісін жүргізу тілі деп есептеген жөн. Егер істі сот талқылауына дайындау кезінде талап қоюшыдан не екі тараптан сот ісін жүргізу тілін өзгерту туралы жазбаша өтінішхат келіп түссе, онда судья істі сот отырысында талқылау жүзеге асырылатын сот ісін жүргізу тілі туралы ұйғарым шығарады.

Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

4. Судьялар азаматтық істерді сот талқылауына дайындаған кезде талап қоюшылар мен жауапкерлерге АПК-нің 46-бабында көзделген процестік құқықтар мен міндеттерді, оның ішінде мәлімдеген талаптарын негіздейтін дәлелдемелерді немесе оларға келтірілген қарсылықтарын ұсыну жөніндегі міндетті, сонымен қатар тараптың осы процестік міндетті орындамаудың құқықтық салдары туралы түсіндіруге тиіс.

Судья талап қоюшының не жауапкердің өтінішхаты бойынша дәлелдемелерді талап етіп алдыртуға жәрдемдесе отырып, істі сот талқылауына дайындау кезінде бір дәлелдеменің басқалардың алдындағы басымдығы туралы пікір білдіруге құқылы емес.

Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

5. Азаматтық-құқықтық қатынастардан туындаған даулар (жанжалдар) бойынша - осындай дауларды, бұған заңмен тыйым салынбаған кезде, тараптардың жазбаша келісімімен төреліктің, "Астана" халықаралық қаржы орталығы сотының қарауына беру құқығы, осы процестік әрекетті жасау тәртібі және оның құқықтық салдары тараптарға түсіндірілуі тиіс. Алайда тараптардың осы құқықтың түсіндірілмегені туралы дәлелдері азаматтық істің сот талқылауына тиісті түрде дайындалмағанын куәландырмайды.

Сот тараптардың татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация немесе партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімдерді жасасу құқығын регламенттейтін АПК-нің 48-бабының бірінші бөлігіне сәйкес осындай келісімдерді жасасу құқығын тараптарға түсіндіруі тиіс.

Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

6. Тараптар жазбаша түрде жасалған және олардың қолы қойылған татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация немесе партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімдерді ұсынған кезде, судья АПК-нің 172-бабының талаптарына сәйкес АПК-нің 18-тарауында белгіленген қағидалар бойынша алдын ала сот отырысын өткізеді және 48-бабына, 168-бабының бірінші бөлігіне, 277-бабының 5), 6) тармақшаларына сәйкес оларды бекіту және іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы ұйғарым шығаруға құқылы. АПК-нің 109 және 115-баптарының негізінде судья сот шығыстарын АПК-нің 176-бабы төртінші бөлігінің сот шығыстарын өзара өтелгенін тану негіздері туралы ережелерін ескере отырып, келісімдердің шарттарын негізге алып тараптардың арасында бөлуге міндетті. Сот татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация немесе партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімдерді бекіткен кезде төленген мемлекеттік баж "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі)" Қазақстан Республикасының Кодексінде көзделген тәртіппен төлеушіге қайтарылуға тиіс.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 9 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

7. Егер азаматтық істі сот талқылауына дайындау кезінде сотқа тараптардың мүдделерін олардың өкілдері білдірсе, онда судья осы өкілдерде АПК-нің 60-бабының бірінші бөлігінде санамаланған әр процестік әрекетті жасау үшін тиісті түрде ресімделген уәкілеттіліктерінің бар-жоғын тексеруге міндетті.

Ескерту. 7-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

8. Егер істі сот талқылауына дайындау кезінде талап қоюшының сол немесе басқа жауапкерлерге берілген талап қоюынан туындайтын талаптары, ал жауапкердің талап қоюшыға қарсы талаптары бар екені анықталса, онда судья АПК-нің 15-бабының төртінші бөлігіне сәйкес талап қоюшының қосымша талап ұсынуға, ал жауапкердің қарсы талап қоюға құқықтарын түсіндіреді, бұл ретте оларға аталған процестік әрекеттерді жасау немесе жасамау салдары ескертілуі тиіс. АПК-нің 169-бабының бірінші бөлігінде және 153-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, талап қоюшы қосымша талаптар қою, ал жауапкер қарсы талап қою құқығын АПК-нің 164-бабында көрсетілген істі сот талқылауына дайындау мерзімдерінің шегінде жүзеге асыра алады. Бұл ретте қосымша талаптар, қарсы талап қою АПК-нің 164-бабында белгіленген істі дайындаудың процестік мерзімінің өтуін тоқтатпайтынын және оны ұзарту үшін негіз болып табылмайтынын ескеру қажет. Талап қоюшының істі апелляциялық сатыда қарау сатысында осындай қосымша талаптар қою құқығы көзделмеген.

Жауапкердің қарсы талап қоюы АПК-нің 154-бабында көрсетілген талаптарға сәйкес келсе, онда судья талап қоюшының қойған талап қоюмен бір іс жүргізуде бірлесіп қарау үшін қарсы талап қоюды қабылдайды. Егер бұл талап қоюдың мазмұны АПК-нің 154-бабында көрсетілген талаптарға сәйкес келмесе, онда судья АПК-нің 152-бабының негізінде қарсы талап қоюды қайтару туралы ұйғарым шығарады.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

9. Талаптардың сипаты, олардың өзара байланысы және ортақ дәлелдемелердің болуы барлық мәлімделген талаптарды неғұрлым тез әрі дұрыс шешуге мүмкіндік беретін жағдайда ғана бірнеше талаптарды бір іс жүргізуге біріктіруге мүмкін болады.

Талап қоюшының бір талап қоюда біріктіріп берген талаптарын, егер судья мұндай талаптардың бөлек қаралуын қажет деп тапса, оларды ажыратуға мүмкін болады.

Бірнеше талаптың біріктірілуі немесе олардың ажыратылуы АПК-нің 429-бабына сәйкес апелляциялық тәртіппен шағым жасалуға, прокурордың өтінішхаты бойынша қайта қаралуға жатпайтын судьяның бөлек ұйғарымымен ресімделуге тиіс.

Ескерту. 9-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

10. АПК-нің 163-бабында белгіленген сот талқылауына істерді дайындау міндетін орындай отырып, судья АПК-нің 165-бабында көзделген әрекеттерді жасайды. Егер талап қоюға пікірде қарсы талаптың болуы көрсетілсе, онда судья жауапкерге оны ұсыну тәртібін түсіндіреді. Талап қоюға пікірді ұсынбау істі қарау және шешу үшін кедергі болмайды.

Тараптар ұсынған жазбаша құжаттардың негізінде судья іс бойынша нақты мән-жайларды анықтайды. АПК-нің 165-бабында көрсетілген әрекеттердің тізбесі толық болып табылмайды, олардың көлемі мен мазмұны істердің нақты санатын қарау ерекшеліктеріне байланысты болады.

Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 9 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

11. Істерді сот талқылауына дайындау нәтижелері бойынша АПК-нің 172-бабының талаптарына сәйкес алдын ала сот отырысы өткізіледі. Іс сот талқылауына жеткілікті дәрежеде дайындалмаған деп танылған жағдайда, судья тараптардан мәлімделген талаптарды негіздейтін немесе теріске шығаратын қосымша дәлелдемелердің болуын анықтайды, дәлелдемелерді талап етіп алдыруға жәрдемдесу туралы өтінішхатты беру құқығын түсіндіреді, осындай әрекеттерді жүзеге асыру үшін мерзімдерді белгілейді, АПК-нің 164-бабының бірінші бөлігінде белгіленген негіздер болған кезде істі сот талқылауына дайындау мерзімін ұзартады. Алдын ала отырысты тағайындау туралы ұйғарым шығарылмайды. Істің күрделілігіне байланысты ерекше жағдайларда, судья істі дайындау мерзімін ұзарта алады және қажет болған жағдайда алдын ала сот отырысын қайта өткізуге құқылы.

Ескерту. 11-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 9 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

12. АПК-нің 51-бабына сәйкес даудың нысанасына дербес талап мәлімдейтін үшінші тұлғалар істі сот талқылауына дайындау сатысында тараптардың да, судьяның да бастамасы бойынша іске қатысуға тартылуы мүмкін емес. Осы тұлғалар, егер мұны қажет деп тапса, өз бастамасы бойынша талап қоюшыға не жауапкерге талап қою арқылы іске қатысуға құқылы.

Дербес талаптарын мәлімдемейтін үшінші тұлғалар, егер сот шешімі тараптардың біреуіне қатысты олардың құқықтары мен міндеттеріне әсер етуі мүмкін болса, судьяның немесе тараптардың бастамасы бойынша процестің кез келген сатысында, соның ішінде істі сот талқылауына дайындау сатысында талап қоюшының немесе жауапкердің жағында іске қатысуға тартылады. Бұл тұлғалар АПК-нің 52-бабына сәйкес талап қоюдың негізі мен нысанасын өзгерту, талаптардың көлемін ұлғайту немесе азайту, талап қоюдан бас тарту, талап қоюды тану, татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім не дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасасу, қарсы талап беру, соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуды талап ету құқықтарын қоспағанда, тиісті тараптың процестік құқықтары мен міндеттерін пайдаланады.

Егер сот іске қатысуға тартылмаған адамдардың құқықтары мен міндеттері туралы мәселені істі өзінің іс жүргізуіне қабылдау кезінде шешсе, бірінші сатыдағы сот шешімінің күші кез келген жағдайда жойылуға тиіс екендігін регламенттейтін АПК-нің 427-бабы төртінші бөлігінің 4) тармақшасында көзделген негіздер бойынша бірінші сатыдағы сот шешімінің күші жойылған жағдайда, сондай-ақ АПК-нің 52-бабы бойынша үшінші тұлғаларды тарту туралы мәселені шешу қажет болған өзге де жағдайларда, істі дайындау мақсатында апелляциялық сатыдағы сот заңдылық мүддесі үшін істі апелляциялық сатыда қарау сатысында үшінші тұлғаларды тартуға құқылы. Бұл ретте істі дайындау АПК-нің 413-бабында белгіленген шекте жүргізілуге тиіс.

Ескерту. 12-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

13. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 12.01.2009 N 2 Нормативтік қаулысымен.

14. АПК-нің 54-бабына сәйкес мемлекет мүдделерін қозғайтын істер бойынша, қоғамдық мүдделерді немесе өздерін өз бетінше қорғай алмайтын азаматтарды қорғау талап етілгенде, сондай-ақ істі сот талқылауына дайындау кезінде прокурордың қатысу қажеттігін сот танығанда, прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы міндетті болып табылады.

Заңға сәйкес соттар сот отырысында қараған кезде прокурордың қатысуы міндетті болып табылады, мысалы, мына істерді:

заңға сәйкес келмейтін нормативтік құқықтық актіге прокурордың наразылығын қабылдамау туралы (АПК-нің 300-бабы);

адамды ата-ана құқықтарынан айыру туралы ("Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің 76-бабының 2-тармағы, сонымен қатар АПК-нің 54-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда) істерді соттардың қарауы кезінде сот отырысына қатысуы міндетті.

Сот прокурордың сот отырысына қатысуын, мысалы:

басқа адамдардың мүддесі үшін прокурордың талап қоюы бойынша қозғалған;

тараптардың бірі кәмелетке толмағандар, мүгедектігі бар адамдар, әрекетке қабілеттігі шектеулі азаматтар болып табылатын;

тараптары мемлекет немесе әкімшілік-аумақтық бірлік болып табылатын істерді қарау кезінде міндетті деп тануы мүмкін.

Прокурордың сот отырысына міндетті түрде қатысуы жөнінде істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда көрсетіледі.

Ескерту. 14-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

15. АПК-нің 56-бабына сәйкес іс бойынша қорытынды беру үшін мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының өкілдерін сот отырысына қатысуға тарту туралы мәселені, егер мұндай қатысу заңнамалық актілерде көзделген болса, соттардың шешуіне ұсынылады.

Ескерту. 15-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

16. Істі сот талқылауына дайындау тәртібі бойынша сот АПК-нің 82-бабына сәйкес сараптама тағайындау туралы ұйғарым шығаруға құқылы. Сараптама тағайындау туралы мәселені шешкен кезде сот талап қоюшының немесе жауапкердің сараптама тағайындау туралы өтінішхаты қаралатын орны мен уақыты туралы тараптарға тиісті түрде хабарлауға міндетті, алайда бұл тұлғалардың сотқа келмеуі сараптама тағайындау туралы өтінішхатты қарауға кедергі болмайды. Судья сотқа келген тараптарға сарапшының алдына қойылуға тиіс сұрақтарды тұжырымдау құқықтарын түсіндіреді, бірақ сарапшы жауап беруге тиіс сұрақтардың түпкілікті шеңберін судья сараптама тағайындау туралы ұйғарымда көрсетеді.

Сарапшылардың шешуіне ғылым, техника, өнер саласында арнайы білімдерді талап ететін сұрақтар ғана қойылуы мүмкін.

Сараптама істі сот талқылауына дайындау кезінде және шешім шығарылғанға дейін істі қарау барысында дәлелдемелерді қамтамасыз ету тәртібімен тағайындалуы және жүргізілуі мүмкін. Іске қатысатын тұлғалар іс сот талқылауына тағайындалғанға дейін сараптаманың қорытындысымен танысуға тиіс.

Ескерту. 16-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

17. Іске қатысатын және өздері үшін қажетті дәлелдемелерді сотқа ұсыну кейіннен мүмкін болмайды немесе қиындық келтіреді деп қауіптенуге негізі бар адамдардың немесе олардың өкілдерінің арызы бойынша сот АПК-нің 69, 70, 71-баптарына сәйкес мұндай дәлелдемелерді қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдауы мүмкін. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы арыз АПК-нің 70-бабының екінші бөлігінде көрсетілген талаптарға сәйкес келуге тиіс.

Оларды қамтамасыз ету жөніндегі шараларды іс жүргізуінде іс жатқан сот қабылдайды. Сот ұйғарымда істі сот талқылауына дайындау кезінде тараптың өтінішхаты бойынша қамтамасыз етілуі мүмкін дәлелдемелерді (нақты куәлардан жауап алынғанын, дәлелдемелерге қарап-тексеру жүргізілгенін және т.б.) көрсетеді.

Егер сот істі сот талқылауына дайындау кезінде дәлелдемелерді қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдау үшін негіздерді жоқ деп тапса, онда дәлелдемелерді қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдаудан бас тарту туралы уәжді ұйғарым шығарады. Ұйғарымға шешімі түпкілікті болатын және қайта қарауға жатпайтын апелляциялық сатыдағы сотқа жеке шағым берілуі, прокурор өтінішхат келтіруі мүмкін.

Судья істі сот талқылауына дайындау кезінде Қазақстан Республикасының басқа ауданындағы немесе қаласындағы дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтінішхатты АПК-нің 75-бабында көрсетілген тәртіппен орындалатын сот тапсырмасы туралы ұйғарым шығару арқылы шешеді.

Судья шет мемлекеттегі дәлелдемелерді қамтамасыз етуді немесе тараптарға дәлелдемелерді талап етіп алдыруға жәрдем көрсетуді сот тапсырмасы туралы ұйғарым шығару арқылы жүргізеді. Бұл ұйғарымды 1993 жылғы 22 қаңтарда Минск қаласында Қазақстан Республикасы бекіткен "Құқықтық көмек және азаматтық, отбасы және қылмыстық істер бойынша құқықтық қатынастар туралы конвенцияның" ережелеріне сәйкес немесе Қазақстан Республикасы жасаған және ратификациялаған басқа да халықаралық шарттардың ережелеріне сәйкес тиісті шет мемлекеттің соты орындайды.

Ескерту. 17-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

18. АПК-нің 281-бабына сәйкес істі сот талқылауына дайындау кезеңінде жазбаша немесе заттай дәлелдемелерді қарау, сараптама тағайындау, татуласу келісім шарттарын, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді, дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту сияқты жекелеген процестік әрекеттер жасалған кезде жазбаша нысанда хаттама не сот отырысының аудио-, бейнежазбасы жүргізілген кезде қысқаша хаттама толтырылады. Істі бірінші сатыдағы сотта сот талқылауына дайындау кезінде хаттама, осы сатыда шешім даудың мәні бойынша шығарылатын жағдайларды қоспағанда, тараптың өтінішхаты бойынша не соттың бастамасы бойынша жүргізіледі.

Ескерту. 18-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

19. Судья азаматтық істерді сот талқылауына дайындауды, егер осы Кодексте және басқа да заңдарда өзгеше белгіленбесе, талап қою соттың іс жүргізуіне қабылданған күннен бастап жиырма жұмыс күнінен кешіктірмей жүргізуге тиіс.

Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы істер бойынша АПК-нің 319-бабының екінші бөлігін ескере отырып, істі сот талқылауына дайындау мерзімі бұқаралық ақпарат құралдарында (аудандық, облыстық, республикалық деңгейдегі, Интернет желісінде, телевидениеде) азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау жөнінде іс қозғалғаны туралы жарияланым берілгеннен кейін үш айды құрайды.

АПК-нің 164-бабында көрсетілген алименттерді өндіріп алу туралы, жәбірленушіге мертігуден немесе денсаулығының өзге де зақымдануынан келтірілген зиянды өтеу туралы, сондай-ақ асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша және еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын барлық талаптар бойынша істі сот талқылауына дайындау үшін жиырма жұмыс күні мерзімі ұзартылуға жатпайды. Істердің басқа санаттары бойынша айрықша жағдайларда бұл мерзім судьяның ұйғарымы бойынша аса күрделі істер бойынша ғана қосымша бір айға ұзартылуы мүмкін.

Судьяның істі сот талқылауына дайындау бойынша көзделген әрекеттерді жиырма жұмыс күні мерзімінің немесе кейбір істер санаттары үшін заңнамалық актілерде көзделген мерзімнің шегінде аяқтауы мүмкін болмаған мән-жайлар айрықша жағдайлар деп түсініледі.

Ескерту. 19-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

20. АПК-нің 168-бабының бірінші бөлігіне, 272, 273, 274-баптарына сәйкес заңның осы аталған нормаларында санамаланған мән-жайлар орын алып, олар жойылғанға дейін, судья істі сот талқылауына дайындауды тоқтата тұру туралы ұйғарым шығарады.

АПК-нің 271-бабының талаптарына ұқсастығы бойынша судья іске қатысатын адамдарға істі соттың талқылауына дайындауды тоқтата тұру туралы ұйғарымның көшірмесін жіберуге міндетті.

Істі сот талқылауына дайындауды тоқтата тұру туралы ұйғарымға АПК-нің 429-бабында көзделген тәртіппен жеке шағым берілуі, прокурордың өтінішхаты келтірілуі мүмкін.

Ескерту. 20-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 9 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 7 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

21. Іс жүргізуді тоқтата тұруды туғызған мән-жайлар жойылғаннан кейін іске қатысатын адамдардың арызы бойынша немесе соттың бастамасымен іс бойынша іс жүргізу қайта басталады. Іс жүргізу қайта басталған кезде сот іске қатысатын адамдарды азаматтық іс жүргізудің жалпы қағидалары бойынша хабардар етеді.

Іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау негіздерін төрағалық етуші жария етеді және сот отырысының хаттамасында көрсетілуге жатады (хаттамалық ұйғарым).

Бұл ретте судьяның талап қоюды қабылдау және азаматтық істі қозғау туралы ұйғарымы шығарылған күннен бастап осы істі сот талқылауына дайындауды тоқтата тұру туралы ұйғарым шығарылған күнге дейін өткен мерзім істі сот талқылауына дайындау мерзіміне кіреді.

Ескерту. 21-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 15.04.2021 № 1 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

22. АПК-нің 173-бабына сәйкес, егер судья істі сот талқылауына дайындау туралы ұйғарымда өзі көрсеткен барлық әрекеттерді орындаса, істі сот талқылауына дайын деп есептеген жөн.

Ескерту. 22-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

23. Мыналардың күші жойылды деп танылсын:

"Азаматтық істерді соттың қарауына әзірлеу практикасы туралы" 1986 жылғы 10 қазандағы № 18 Қазақ КСР Жоғарғы Соты Пленумының қаулысы;

"Кейбір азаматтық істер жөніндегі Қазақ КСР Жоғарғы Соты Пленумының қаулыларына өзгерістер енгізу туралы" 1987 жылғы 2 қазандағы № 11 Қазақ КСР Жоғарғы Соты Пленумы қаулысының 4-тармағы;

"Азаматтық және азаматтық іс жүргізу заңдарын қолдану мәселелері бойынша Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының кейбір қаулыларына өзгерістер енгізу туралы" 1998 жылғы 15 мамырдағы № 5 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумы қаулысының 2) тармақшасы.

Ескерту. 23-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

24. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және әрі ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Ескерту. 24-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2012.12.29 № 6 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 28.11.2024 № 4 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

Сноска. В преамбулу и по всему тексту на казахском языке вносятся изменения, текст на русском языке не меняется в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 28.11.2024 № 4 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
Сноска. Заголовок на государственном языке изложен в новой редакции, текст на русском языке не меняется в соответствии с нормативным постановлением Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

ОБЪЯВЛЕНИЕ

Сноска. В преамбулу и по всему тексту внесены изменения на казахском языке, текст на русском языке не меняется в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

В целях единообразного применения в судебной практике норм процессуального законодательства, регулирующих вопросы подготовки гражданских дел к судебному разбирательству, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:

Сноска. Преамбула с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

1. Подготовка гражданских дел к судебному разбирательству является обязательной частью стадии производства в суде первой и апелляционной инстанции и создает необходимые условия для полного, всестороннего и объективного исследования в судебном заседании представленных сторонами доказательств, действительных прав и обязанностей сторон, подлежащих применению норм материального права, вынесения законного и обоснованного судебного акта.

В целях реализации перечисленных в части второй статьи 163 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее по тексту – ГПК) задач по подготовке дела к судебному разбирательству судья обязан еще при принятии исков в производство суда неукоснительно соблюдать требования статей 148 и 149 ГПК об обосновании подаваемых в суд исков доказательствами.

Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

2. В соответствии с частью первой статьи 163 ГПК судья обязан по каждому делу в том числе и по делам, поступившим по подсудности из других судов, а также при переходе из упрощенного (письменного) производства к рассмотрению дела по правилам искового производства в общем порядке или отмены в соответствии с частью второй статьи 267-4 ГПК решения суда, вынесенного в порядке упрощенного (письменного) производства, вынести определение о подготовке дела к судебному разбирательству с указанием в нем конкретных сроков и действий, которые с учетом категории спора являются необходимыми для своевременного и правильного разрешения спора в судебном заседании.

Такое определение должно быть вынесено и в том случае, когда ранее вынесенный по делу судебный акт отменен в апелляционном или кассационном порядке с направлением дела на новое рассмотрение в суд первой инстанции.

Определение о подготовке дела к судебному разбирательству в соответствии с частью первой статьи 429 ГПК обжалованию или опротестованию не подлежит.

После вынесения определения о подготовке дела к судебному разбирательству судья обязывает ответчика представить в установленный срок письменный отзыв на заявленные истцом требования с приложением доказательств, обосновывающих доводы. Отзыв должен быть подписан уполномоченным лицом и представлен в суд не позднее десяти рабочих дней со дня получения копии иска и соответствовать требованиям статьи 166 ГПК.

С учетом требований статей 413 и 414 ГПК судья апелляционной инстанции в течение десяти рабочих дней со дня поступления дела в суд вправе по собственной инициативе или по ходатайству лиц, участвующих в деле, в порядке подготовки дела к рассмотрению произвести действия, предусмотренные статьей 165 ГПК. Определение о подготовке дела к судебному разбирательству может быть вынесено судьей апелляционной инстанции и тогда, когда ранее вынесенные по делу судебные акты судов первой или апелляционной инстанций отменены в кассационном порядке с направлением дела на новое рассмотрение в суд апелляционной инстанции.

Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 15.04.2021 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

3. Согласно статье 14 ГПК языком судопроизводства следует считать язык, на котором в суд подан иск. Однако если при подготовке дела к судебному разбирательству от истца либо от обеих сторон поступит письменное ходатайство об изменении языка судопроизводства, то судья выносит определение о том языке судопроизводства, на котором будет осуществляться разбирательство дела в судебном заседании.

Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

4. Судьям при подготовке гражданских дел к судебному разбирательству надлежит разъяснять истцам и ответчикам предусмотренные статьей 46 ГПК процессуальные права и обязанности, в том числе обязанность по представлению доказательств в обоснование заявленных требований или возражений против них, а также правовые последствия неисполнения стороной этой процессуальной обязанности.

Оказывая по ходатайству истца или ответчика содействие в истребовании доказательств, судья при подготовке дела к судебному разбирательству не вправе высказывать суждения о преимуществах одних доказательств перед другими.

Сноска. Пункт 4 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

5. По спорам (конфликтам), возникшим из гражданско-правовых отношений, сторонам надлежит разъяснять право на передачу таких споров по письменному соглашению сторон на рассмотрение арбитража, суда Международного финансового центра "Астана" в случаях, когда это не запрещено законом, порядок совершения этого процессуального действия и его правовые последствия. Однако доводы сторон о том, что это право не было разъяснено, не свидетельствует о ненадлежащей подготовке гражданского дела к судебному разбирательству.

Суду следует разъяснять сторонам право на заключение мирового соглашения, соглашений об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или партисипативной процедуры в соответствии с частью первой статьи 48 ГПК, регламентирующей право сторон на заключение таких соглашений.

Сноска. Пункт 5 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 15.04.2021 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6. При представлении сторонами изложенных в письменном виде и ими подписанных мирового соглашения, соглашений об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или партисипативной процедуры судья согласно требованиям статьи 172 ГПК проводит предварительное судебное заседание по правилам, установленным главой 18, и в соответствии со статьей 48, частью первой статьи 168, подпунктами 5), 6) статьи 277 ГПК вправе вынести определение об их утверждении и прекращении производства по делу. На основании статей 109 и 115 ГПК судья обязан распределить между сторонами судебные расходы, исходя из условий соглашений с учетом положений части четвертой статьи 176 ГПК об основаниях признания взаимно погашенными судебных расходов. При утверждении судом мирового соглашения, соглашений об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации или партисипативной процедуры уплаченная государственная пошлина подлежит возврату плательщику в порядке, предусмотренном Кодексом Республики Казахстан "О налогах и других обязательных платежах в бюджет (Налоговый кодекс).

Сноска. Пункт 6 в редакции нормативного постановления Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

7. Если при подготовке гражданского дела к судебному разбирательству интересы сторон в суде представляют их представители, то судья обязан проверить наличие у этих представителей надлежащим образом оформленных полномочий на совершение каждого из процессуальных действий, перечисленных в части первой статьи 60 ГПК.

Сноска. Пункт 7 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8. Если при подготовке дела к судебному разбирательству выяснится, что у истца имеются к тому же или другим ответчикам требования, вытекающие из поданного иска, а у ответчика имеются встречные требования к истцу, то судья должен разъяснить право как на предъявление истцом дополнительных требований, так и на предъявление ответчиком встречного иска, предупредив их о последствиях совершения или несовершения указанных процессуальных действий в соответствии с частью четвертой статьи 15 ГПК. Истец может реализовать право на предъявление дополнительных требований, а ответчик на предъявление встречного иска в пределах указанных статьей 164 ГПК сроков подготовки дела к судебному разбирательству, за исключением случаев, предусмотренных частью первой статьи 169 и частью второй статьи 153 ГПК. При этом следует иметь в виду, что предъявление дополнительных требований, встречного иска не прерывает течение процессуального срока подготовки дела, установленного статьей 164 ГПК, и не является основанием для его продления. Такое право на предъявление истцом дополнительных требований на стадии рассмотрения дела в апелляционной инстанции не предусмотрено.

Судья принимает от ответчика встречный иск для совместного рассмотрения в одном производстве с иском истца, если встречный иск отвечает требованиям, указанным в статье 154 ГПК. Если по своему содержанию иск не соответствует указанным в статье 154 ГПК требованиям, то судья на основании статьи 152 ГПК выносит определение о возвращении встречного иска.

Сноска. Пункт 8 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

9. Соединение нескольких требований в одно производство возможно только в тех случаях, когда по характеру требований в их взаимосвязи и наличию общих доказательств имеется возможность для более быстрого и правильного разрешения всех заявленных требований в одном производстве.

Разъединение нескольких требований, соединенных истцом в одном иске, возможно, если раздельное рассмотрение таких требований будет признано судьей необходимым.

Соединение нескольких требований или их разъединение должно быть оформлено судьей отдельным определением, которое в соответствии со статьей 429 ГПК обжалованию, пересмотру по ходатайству прокурора в апелляционном порядке не подлежит.

Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенным нормативными постановлениями Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 20.04.2018 № 7 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

10. Выполняя задачи подготовки дела к судебному разбирательству, установленные статьей 163 ГПК, судья производит действия, предусмотренные статьей 165 ГПК. Если в отзыве на иск указывается на наличие встречного требования, то судья разъясняет ответчику порядок его предъявления. Непредставление отзыва на иск не является препятствием к рассмотрению и разрешению дела.

На основании представленных сторонами письменных документов судья устанавливает фактические обстоятельства по делу. Перечень действий, указанный в статье 165 ГПК, не является исчерпывающим, их объем и содержание зависит от особенностей рассмотрения конкретной категории дел.

Сноска. Пункт 10 в редакции нормативного постановления Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

11. По результатам подготовки дела к судебному разбирательству в соответствии с требованиями статьи 172 ГПК проводится предварительное судебное заседание. В случае признания дела недостаточно подготовленным к судебному разбирательству, судья выясняет у сторон о наличии дополнительных доказательств в обоснование или опровержение заявленных требований, разъясняет право на заявление ходатайства об оказании содействия в истребовании доказательств, устанавливает сроки для осуществления таких действий, продлевает срок подготовки дела к судебному разбирательству при наличии оснований, установленных частью первой статьи 164 ГПК. О назначении предварительного заседания определение не выносится. В исключительных случаях, связанных со сложностью дела, судья может продлить срок подготовки дела и, при необходимости, вправе провести повторное предварительное судебное заседание.

Сноска. Пункт 11 в редакции нормативного постановления Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

12. В соответствии со статьей 51 ГПК третьи лица, заявляющие самостоятельные требования на предмет спора, не могут быть привлечены к участию в деле в стадии подготовки дела к судебному разбирательству ни по инициативе сторон, ни по инициативе суда. Эти лица вправе вступить в дело по своей инициативе путем предъявления иска к истцу или ответчику, если сочтут это необходимым.

Третьи лица, не заявляющие самостоятельных требований, привлекаются к участию в деле на стороне истца или ответчика по инициативе судьи или сторон на любой стадии процесса, в том числе на стадии подготовки дела к судебному разбирательству, если решение суда может повлиять на их права и обязанности по отношению к одной из сторон. Эти лица в соответствии со статьей 52 ГПК пользуются процессуальными правами и обязанностями соответствующей стороны, за исключением права на изменение основания и предмета иска, увеличения или уменьшения объема требований, отказа от иска, признания иска, заключения мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации либо соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, предъявления встречного иска, требования принудительного исполнения решения суда.

В случае отмены решения суда первой инстанции по основаниям, предусмотренным подпунктом 4) части четвертой статьи 427 ГПК, регламентирующего, что решение суда первой инстанции подлежит отмене в любом случае, если суд разрешил вопрос о правах и обязанностях лиц, не привлеченных к участию в деле при принятии дела к своему производству, а также в иных случаях, когда разрешение вопроса о привлечении третьих лиц необходимо в силу статьи 52 ГПК, в целях подготовки дела суд апелляционной инстанции в интересах законности вправе привлечь третьих лиц на стадии рассмотрения дела в апелляционной инстанции. При этом подготовка дела должна проводиться в пределах, установленных статьей 413 ГПК.

Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

13. Утратил силу - нормативным постановлением Верховного Суда РК от 12.01.2009 № 2 (порядок введения в действие см. п. 29 ).

14. В соответствии со статьей 54 ГПК участие прокурора в гражданском судопроизводстве обязательно по делам, затрагивающим интересы государства, когда требуется защита общественных интересов или граждан, которые самостоятельно не могут себя защищать, а также когда необходимость участия прокурора признана судом при подготовке дела к судебному разбирательству.

В соответствии с законом участие прокурора обязательно в судебном заседании при рассмотрении судами, например дел:

об отклонении протеста прокурора на не соответствующий закону нормативный правовой акт (статья 300 ГПК);

о лишении лица родительских прав (пункт 2 статьи 76 Кодекса Республики Казахстан "О браке (супружестве) и семье", а также в случаях, предусмотренных частью второй статьи 54 ГПК).

Судом может быть признано участие прокурора в судебном заседании обязательным при рассмотрении, например дел:

возбужденных по искам прокурора в интересах других лиц;

одной из сторон, в которых являются несовершеннолетние, лица с инвалидностью, ограниченно дееспособные граждане;

в которых стороной является государство или административно-территориальная единица.

Об обязательном участии прокурора в судебном заседании указывается в определении о подготовке дела к судебному разбирательству.

Сноска. Пункт 14 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 30.12.2011 № 5(вводится в действие со дня официального опубликования); от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 20.04.2018 № 7 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

15. В соответствии со статьей 56 ГПК судам рекомендуется решать вопрос о привлечении к участию в судебном заседании представителей государственных органов и органов местного самоуправления для дачи заключения по делу, когда такое участие предусмотрено законодательными актами.

Сноска. Пункт 15 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

16. В порядке подготовки дела к судебному разбирательству суд вправе в соответствии со статьей 82 ГПК вынести определение о назначении экспертизы. При решении вопроса о назначении экспертизы суд обязан известить надлежащим образом стороны о времени и месте рассмотрения ходатайства истца или ответчика о назначении экспертизы, однако неявка этих лиц в суд не является препятствием к рассмотрению ходатайства о назначении экспертизы. Суд разъясняет сторонам, явившимся в суд, право на формулирование вопросов, которые следует поставить перед экспертами, однако окончательный круг вопросов, на которые надлежит ответить эксперту, указывается судьей в определении о назначении экспертизы.

На разрешение экспертов могут быть поставлены только те вопросы, которые требуют специальных познаний в области науки, техники, искусства.

Экспертиза может быть назначена и проведена в порядке обеспечения доказательств, при подготовке дела к судебному разбирательству и в ходе рассмотрения дела до вынесения решения. До назначения дела к судебному разбирательству с заключением экспертизы должны быть ознакомлены лица, участвующие в деле.

Сноска. Пункт 16 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

17. По заявлению лиц, участвующих в деле, или их представителей, имеющих основания опасаться, что представление в суд необходимых для них доказательств может впоследствии стать невозможным или затруднительным, суд в соответствии со статьями 69, 70, 71 ГПК может принять меры по обеспечению таких доказательств. Заявление об обеспечении доказательств должно соответствовать требованиям, указанным в части второй статьи 70 ГПК.

Меры по их обеспечению принимаются судом, в производстве которого находится дело. Суд в определении указывает доказательства, которые по ходатайству стороны могут быть обеспечены при подготовке дела к судебному разбирательству (допрошены конкретные свидетели, произведен осмотр доказательств и т.д.).

Если при подготовке дела к судебному разбирательству суд не усмотрит оснований для принятия мер по обеспечению доказательств, то выносит мотивированное определение об отказе в принятии мер по обеспечению доказательств. На определение может быть подана частная жалоба, принесено ходатайство прокурором в суд апелляционной инстанции, решение которого является окончательным и пересмотру не подлежит.

При подготовке дела к судебному разбирательству ходатайство об обеспечении доказательств, находящихся в другом районе или городе Республики Казахстан, разрешается судьей путем вынесения определения о судебном поручении, которое исполняется в порядке, предусмотренном статьей 75 ГПК.

Обеспечение доказательств или оказание стороне содействия в истребовании доказательств, находящихся в иностранном государстве, производится судьей путем вынесения определения о судебном поручении. Это определение исполняется судом соответствующего иностранного государства в соответствии с положениями "Конвенции о правовой помощи и правовых отношениям по гражданским, семейным и уголовным делам", заключенной Республикой Казахстан 22 января 1993 года в городе Минске, либо в соответствии с положениями других заключенных и ратифицированных Республикой Казахстан международных договоров.

Сноска. Пункт 17 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

18. В соответствии со статьей 281 ГПК при совершении в период подготовки дела к судебному разбирательству таких отдельных процессуальных действий, как осмотр письменных или вещественных доказательств, назначение экспертизы, утверждение условий мирового соглашения, соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации соглашения об урегулировании спора в порядке партисипативной процедуры, составляется протокол в письменной форме либо краткий протокол при ведении аудио-, видеозаписи судебного заседания. При подготовке дела к судебному разбирательству в суде первой инстанции протокол ведется по ходатайству стороны либо по инициативе суда, за исключением случаев, когда на этой стадии выносится решение по существу спора.

Сноска. Пункт 18 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 15.04.2021 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

19. Подготовка гражданского дела к судебному разбирательству должна быть проведена судьей не позднее двадцати рабочих дней со дня принятия иска в производство суда, если иное не установлено ГПК и другими законами.

По делам о признании гражданина безвестно отсутствующим или объявлении гражданина умершим срок подготовки дела к судебному разбирательству с учетом части второй статьи 319 ГПК составляет три месяца после произведения публикации о возбуждении дела о признании гражданина безвестно отсутствующим или объявлении гражданина умершим в средствах массовой информации (районного, областного, республиканского уровня, в сети Интернет, на телевидении).

Указанный в статье 164 ГПК срок в двадцать рабочих дней для подготовки дел к судебному разбирательству по требованиям о взыскании алиментов, о возмещении потерпевшему вреда, причиненного увечьем или иным повреждением здоровья, а также по случаю потери кормильца и по всем требованиям, вытекающим из трудовых правоотношений, продлению не подлежит. По другим категориям дел в исключительных случаях этот срок может быть продлен дополнительно на один месяц по определению судьи только по делам особой сложности.

Под исключительными случаями надлежит понимать обстоятельства, по которым предусмотренные судьей действия по подготовке дела к судебному разбирательству не могли быть завершены в пределах срока в двадцать рабочих дней или срока, предусмотренного законодательными актами для некоторых категорий дел.

Сноска. Пункт 19 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 15.04.2021 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

20. В соответствии с частью первой статьи 168, статьями 272, 273, 274 ГПК судья выносит определение о приостановлении подготовки дела к судебному разбирательству при наличии обстоятельств, перечисленных в названных нормах закона, до их устранения.

По аналогии со статьей 271 ГПК судья обязан участвующим в деле лицам направить копию определения о приостановлении подготовки дела к судебному разбирательству.

На определение о приостановлении подготовки дела к судебному разбирательству может быть подана частная жалоба, принесено ходатайство прокурора в порядке, предусмотренном статьей 429 ГПК.

Сноска. Пункт 20 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 25.11.2016 № 9 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 20.04.2018 № 7 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

21. Производство по делу возобновляется после устранения обстоятельств, вызвавших его приостановление, по заявлению лиц, участвующих в деле, или по инициативе суда. При возобновлении производства суд извещает лиц, участвующих в деле, по общим правилам гражданского судопроизводства.

Основания возобновления производства по делу оглашаются председательствующим и подлежат отражению в протоколе судебного заседания (протокольное определение).

При этом в срок подготовки дела к судебному разбирательству подлежит зачету срок, истекший со дня вынесения судьей определения о принятии иска и возбуждении гражданского дела до дня вынесения определения о приостановлении подготовки этого дела к судебному разбирательству.

Сноска. Пункт 21 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 15.04.2021 № 1 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 07.12.2023 № 4 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

22. В соответствии со статьей 173 ГПК дело следует считать подготовленным к судебному разбирательству, если судьей выполнены все действия, указанные им в определении о подготовке дела к судебному разбирательству.

23. Признать утратившими силу:

постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 10 октября 1986 года № 18 "О практике подготовки гражданских дел к судебному разбирательству";

пункт 4 постановления Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 2 октября 1987 года № 11 "О внесении изменений в некоторые постановления Пленума Верховного Суда Казахской ССР по гражданским делам"; подпункт 2) постановления Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 15 мая 1998 года № 5 "О внесении изменений в некоторые постановления Пленума Верховного Суда Республики Казахстан по вопросам применения гражданского и гражданского процессуального законодательства".

24. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан, настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Сноска. Пункт 24 дополнен нормативным постановлением Верховного суда РК от 29.12.2012 года № 6 (вводится в действие со дня официального опубликования).

Председатель Верховного

Суда Республики Казахстан

Секретарь пленарного заседания,

судья Верховного Суда

Республики Казахстан

Азаматтық істерді сот талқылауына дайындау туралы

О подготовке гражданских дел к судебному разбирательству