Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi салаларында импорт алмастырудың 2001-2003 жылдарға арналған бағдарламасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы. 2001 жылғы 20 тамыз N 1088

Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнің тұтынушылық тауарлар өндірісін дамыту

және импортты жоғары сапалық отандық өнімдермен алмастыру үшін Қазақстан

Республикасының Үкіметі қаулы етеді:

1. Қоса беріліп отырған Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi салаларында

импорт алмастырудың 2001-2003 жылдарға арналған бағдарламасы бекітілсін.

2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасының

Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы

Үкіметінің

2001 жылғы 20 тамыздағы

N 1088 қаулысымен

бекітілген

ЕСКЕРТУ. Бағдарлама өзгерді - ҚР Үкіметінің 2002 жылғы 28 маусымдағы

N 705

P020705_

қаулысымен.

Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi салаларында импорт

алмастырудың 2001-2003 жылдарға арналған

Бағдарламасы

ПАСПОРТЫ

Атауы Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi салаларында импорт

алмастырудың 2001-2003 жылдарға арналған

бағдарламасы

Бағдарламаны Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi

әзiрлеу туралы Қ. Тоқаевтың 1999 жылғы 29 қарашадағы

шешiм N 168-ө

R990168_

өкiмi

Негiзгi Қазақстан Республикасының Экономика және сауда

әзiрлеушілер министрлiгi, "Экономикалық зерттеулер институты" РМК

Бағдарламаның Бағдарламаның мақсаттары:

мақсаттары жеңiл және тамақ өнеркәсiбiн қалпына келтiру және

мен мiндеттерi кешендi дамытуды жеделдету, кәсiпорындардың техникалық

және технологиялық артта қалуын еңсеру;

сапасы мен ассортиментiн жақсарту, өндiрiс шығындарын

төмендету есебiнен өнiмнiң бәсекелестiк қабiлетiн

арттыру;

отандық экономиканың тоқыма, тiгiн және былғары

аяқ-киiм өнiмi импортына тым тәуелдiлiгiнен шығару;

шикiзат және тамақ қоспаларын, дайын тамақ өнiмiн

өндiрудi кешендi дамыту, iшкi рынокты отандық

өндiрiстiң жоғары сапалы тамақ өнiмдерiмен толтыру;

Қазақстанның сауда балансын жақсарту болып табылады.

Қойылған мақсаттарға қол жеткiзу:

бағасы мен сапасы бойынша отандық өнiмнiң бәсекелестiк

қабiлетiн қамтамасыз ететiн өндiрiстiң техникалық

деңгейiн арттыруды және осындай импортталатын

тауарларды ығыстыруды;

жеңiл және тамақ өнеркәсiбi тауарларының жекелеген

түрлерi бойынша iшкi тауар рыногының ашықтық деңгейiн

реттеудi, отандық тауар өндiрушiлердi терiс пиғылды

импорттан отандық тауар өндiрушілердi қорғауды,

отандық тауарларды әлемдiк тауар рыноктарына жылжытуды;

отандық өнiмнiң iшкi және сыртқы рыноктардағы

бәсекелестiк қабiлетiн қамтамасыз ету үшiн салық және

кеден режимiн жетiлдiрудi;

кәсiпорындардың қаржы-экономикалық жағдайларын

оңалтуды;

салаларға инвестициялар тарту және екiншi деңгейдегi

банктердiң кәсiпорындарды несиелендiруi үшiн жағдайлар

жасауды;

басымдықтарды айқындау және iшкi және сыртқы

рыноктарда жоғары технологиялық, бәсекелi өнiмдер

шығаруды қамтамасыз ететiн неғұрлым тиiмдi

кәсiпорындарды таңдап инвестициялық қолдауды;

өндiрiстi ұйымдастыру және дамыту, бизнес-жоспарлар

ресiмдеу жөнiнде кәсiпкерлерге техникалық,

технологиялық және әдiстемелiк көмек көрсетудi

пайымдайды

Қаржыландыру Несие ресурстары, кәсiпорындардың жеке

көздерi қаражаты, шетел капиталы

Iске асыру Бағдарламаны iске асыру 2001 жылдан 2003 жылды

мерзiмi қоса алғандағы кезеңге белгiленген

КIРIСПЕ

Бағдарлама жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң бәсекелi тұтыну тауарлары өндiрiсiн дамыту және импортты жоғары сапалы әрi кең ассортименттегi отандық өнiммен алмастыру жөнiнде Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясын iске асыру жөнiндегi шаралар туралы" 1998 жылғы 28 қаңтардағы N 3834 U983834_ Жарлығын нақты iске асырудың кезеңi болып табылады.
Соңғы 10 жылда жеңiл және тамақ өнеркәсiбi өнiмдерiн өндiру тиiсiнше 7 және 2 есеге қысқарды. Отандық азық-түлiк өнiмдерiнiң iшкi рыноктағы үлесi 70 %-ды, ал жеңiл өнеркәсiп үлесi 10 %-ды құрайды. 1998 және 1999 жылы Ресей және ТМД-ның басқа елдерi валюталарының баса құнсыздануы тек ТМД елдерiнiң рыногында ғана емес, Қазақстанның iшкi рыногында да қазақстандық өңдеушi өнеркәсiп өнiмiнiң бәсекелестiк қабiлетiн төмендете түстi.
Импорт тауарларының отандық тауар өндiрушiнi iшкi рыноктан ығыстыруы апатты сипат алды. Импорттың жалпы iшкi өнiмдегi үлесi 35 %-ға жеттi. Өңдеу өнеркәсiбiнiң көптеген кәсiпорындары өндiрiстi қысқартып ғана қоймай, оны толық тоқтатуға мәжбүр болуда.
Халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету мәселесi мейлiнше өткiр болып отыр. Егер 1990 жылы жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнде жұмыс iстеушiлер саны 350,9 мың адам болса, 2000 жылы 61,3 мың адамға дейiн немесе 5 еседен аса қысқарған, бұл әлеуметтiк шиеленiстің өсуiн негiздейдi.
Мұндай жағдайларда импорт алмастыру, бәсекелестiкке қабiлеттi өнiмдер шығарушы жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң отандық өндiрушiлерiн өркендету және дамыту есебiнен импортталатын тауарларды ығыстыру проблемалары аса маңызды болуда. Бұл ретте жергiлiктi және дәстүрлi емес шикiзат өңдеудiң прогрессивтi технологияларын iске қосу қажет.
Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң аграрлық сектормен технологиялық неғұрлым байланыстылығын ескерсек, олардың дамуы едәуiр дәрежеде ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң маңызды бағыттарын қалпына келтiруге және дамытуға ықпал ететiн болады. Ел iшiнде төлем қабiлетi және iшкi рыноктың сыйымдылығы артады.

Жеңіл* өнеркәсiп - ЭҚЖС сыныптамасына сәйкес, бұл - "тоқыма және тiгiн өнеркәсiбi, былғары, былғарыдан жасалған бұйымдар өндiрiсi және аяқ киiм өндiрiсi".

1. ПРОБЛЕМАНЫҢ ҚАЗIРГI ЗАМАНҒЫ ЖАЙ-КYЙIН ТАЛДАУ

1.1. Тұтыну тауарлары импортының жағдайы
Қазақстан Республикасының соңғы жылдардағы сыртқы экономикалық қызметiнiң нәтижелерi өңдеу өнеркәсiбi өнiмдерiнiң, ең бастысы, дайын өнiмдердiң, оның iшiнде тұтыну тауарлары импортының тұрақты өсу үрдiсiн дәлелдейдi.
1998 жылғы тамыздағы ресей рублiнiң құлдырауынан кейiн, теңге тұрақтылығын қолдан ұстап тұру кезiнде қазақстандық өнiмдер, iс жүзiнде, әсiресе өңдеу өнеркәсiбiнiң ресей тауарларына қатысты бәсекеге қабiлетсiз болып қалды. Рубльдiң құнсыздануы ресей тауарларын өте арзандатып, олардың қазақстандық рынокта бәсекелестiк қабiлеттiлiгiн күрт арттырды. Сондай-ақ ұлттық ақшаның құнсыздануы жүзеге асырылған Қырғызстанда және Өзбекстанда, ТМД-ның кейбiр басқа елдерiнде өндiрiлетiн тауарлардың бәсекелестiк қабiлетi артты.
Теңгенiң еркiн өзгермелi режимi енгiзiлгеннен кейiн болған оның құнсыздануы белгiлi бiр дәрежеде отандық өнiмдердiң бәсекелестiк қабiлетiн арттыруға мүмкiндiк бердi. Бiрқатар салаларда өндiрiстiң жандануы мен бағалық бәсекелестiк қабiлетiнiң артуы байқалды. Атап айтқанда, бұл тамақ өнеркәсiбiне, жеңiл өнеркәсiптiң кейбiр өндiрiстерiне қатысты. Сонымен бiр мезгiлде Қазақстанның көптеген өнеркәсiп кәсiпорындары өз өнiмдерiн импортталатын шикiзаттар мен материалдарды пайдалана отырып өндiруде, бұл оның бағасын арттырып, бәсекелестiк қабiлетiн төмендетуде. Осылайша, мәселен, былғары, одан жасалған бұйымдар, былғары аяқ-киiмдер өндiрiсiнде 1999 жылы шикiзат пен материалдар шығындар құрамындағы импорттың үлесi 48,8 %-ды, сатып алынатын бұйымдар мен жартылай фабрикаттарға - 54,1 %-ды құрады.
Отандық тауар өндiрушiлердiң өнiмдерiн iшкі рыноктан ығыстырып шығару жұмыссыздықтың өсуiне, еңбек әлеуетiнiң құлдырауына, тұтастай алғанда, халықтың жалпы әл-ауқатының төмендеуiне ұласуда.
Халықтың саны мен халықтың жан басына шаққандағы ақшалай табысының деңгейiне сүйенсек, соңғы үш жылда азық-түлiк және жеңiл өнеркәсiп тауарларының iшкi рыногының сыйымдылығы 284-300 млрд. теңге шегiнде ауытқып отыр, оның iшiнде азық-түлiк бөлiгiнiң үлесi 82-84 %-ды құрайды.
2000 жылы тұрғындардың азық-түлiктi сатып алу шығыстары 1999 жылмен салыстырғанда 11,7 %-ға, ал жеңiл өнеркәсiп тауарлары 35,5 %-ға артты және 2000 жылы тиiсiнше 273 млрд. теңгенi және 69,1 млрд. теңгенi құрады.
Егер азық-түлiк және азық-түлiк емес тауарларға 2000 жылғы тұтыну бағаларының индексi тиiсiнше 12,8%-ға және 6,1%-ға өскенiн ескерсек, онда өткен жылғы iшкi рыноктың нақты сыйымдылығы осы тауарлар бойынша iс жүзiнде бiр ширекке қысқарып отыр.

Iшкi рыноктың номинальды сыйымдылығы, мың теңге

(қағаз мәтіннен қараңыз)

Азық-түлiк тауарлары ресурстарында отандық өнiмдер басымдыққа ие, оның iшкi рыноктағы үлесi 1999 жылы 75-80 %-ды құрады.
Жеңiл өнеркәсiптің тұтыну тауарлары ресурстарында отандық өнiмнiң үлесi 10%-дан аспай отыр. Соңғы үш жылда iшкi тұтынудағы статистикалық есепке алынған киiм, мата, аяқ-киiм импорты 11-15%-ды құрады. Қалған өнiм қоржындық импорт арқылы және контрабандалық жолмен келедi.
Киiм, мата, аяқ-киiм iшкi рыногының жылдық сыйымдылығы 45 млрд. теңге болған кезде олардың отандық өндiрiсi (заттық мүлiктен, арнайы киiмнен және экспорттан басқасы) 4-5 млрд. теңгенi немесе iшкi рынок сыйымдылығының 10 %-ын құрайды, мұны қалыпты деп тануға болмайды. Табиғи отандық шикiзаты және жеңiл өнеркәсiп өнiмдерiнiң меншiктi өндiрiсiн дамытуға әлеуетi болса да, сала жылдан-жылға өнiм шығаруды қысқартып келедi.
Бiрқатар жағдайларда, халықтың басым бөлiгiнiң табыс деңгейi неғұрлым сапалы, бiрақ неғұрлым қымбат тауарларды сатып алуына мүмкiндiк бермегендiктен, осындай отандық өнiмнен сапасы әлдеқайда төмен импорттық бұйымдар оны бағасының едәуiр төмендiгi есебiнен ығыстырып шығарады.

1.2. Өндiрiс
Жекешелендiру нәтижесiнде Қазақстанның жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң барлығы iс жүзiнде жеке меншiкте. Бұл салаларда шағын және орта кәсiпорындар басымдыққа ие.
2001 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жеңiл өнеркәсiпте 1295, оның

iшiнде 33 iрi және 115 орташа кәсiпорын тiркелген. 2000 жылы өнеркәсiп

өндiрiсiнiң жалпы көлемiнде сала өнiмiнiң үлесi 1,5 %-ды құрады немесе

1990 жылмен салыстырғанда 10 есе (15,6 %) қысқарды. 1991 жылы салада

алынған пайда өнеркәсiптегi барлық пайданың 21 %-ын құрады.

Соңғы екi жылда 60 %-дан астам кәсiпорындар және сала толығымен

шығынды болды, бюджетке төлейтiн төлемдерде жеңiл өнеркәсiптiң үлесi 0,52

%-ға дейiн қысқарды. Тиiмдiлiктiң төмендеуi, ең алдымен, өндiрiс көлемiнiң

қысқаруына негiзделген.

Жеңiл өнеркәсiп өнiмi өндiрiсiнiң көлемi

---------------------------------------------------------------------------

Көрсеткiштiң! Өлшем ! 1993 ! 1994 ! 1995 ! 1996 ! 1997 ! 1998 ! 1999 !2000

атауы !бiрлiгi! ! ! ! ! ! ! !

---------------------------------------------------------------------------

Қолданылып млрд. 1,3 12,9 16,5 17,5 17,2 13,1 17,98 25,6

жүрген теңге

бағадағы

жеңiл

өнеркәсiп

өнiмдерi

оның iшiнде 11 15,7

жуылмаған

жүннен және

мақта

талшығынан

АҚШ млн. 503,9 360,7 270,8 260,1 228,1 167 150,3 182,9

долларымен долл.

1993 ж. млрд. 1,3 0,7 0,3 0,4 0,3 0,3 0,3 0,6

бағамен теңге

Маталар - млн. 188,1 107,1 31,1 28,4 19,6 12,7 12,5 6,3

барлығы м2

Кiлем және млн. 1,4 0,7 0,2 0,2 0,2 0,17 0,15 0,15

кiлем м2

бұйымдары

Шұлық-ұйық млн. 71,5 41,0 11,5 6,0 4,0 2,4 1,3 1,8

бұйымдары жұп

Iрi қара мың 276,6 72,4 18,9 16,4 3,8 3,6 1,7 1,3

және ұсақ дц.2

мал

терiлерiнен

жасалған

былғары

Аяқ киiм - млн. 16,2 7,8 2,1 1,5 1,1 1,1 0,8 1,2

барлығы жұп

---------------------------------------------------------------------------

Көзi: Қазақстан Республикасының статистика жөнiндегi агенттiгi

Сала өнiмдерiн импортталатын тауарлар iшкi рыноктан толығымен дерлiк ығыстырып отыр. Iшкi рыноктың терiс пиғылды импорттан қорғансыздығы, айналым қаражатының жеткiлiксiздiгi, кәсiпорындардың бюджет пен жеткiзушiлер алдындағы өсiп отырған қарыздары; жабдықтардың техникалық жағдайының төмен деңгейi, оның моральдық және физикалық тозуы, кәсiпкерлердiң салаға инвестициялар салуға қызығушылықтарының болмауы саланы қалыпқа келтiруге тежеу болып отыр. Несиелендiрудiң жоғары ставкалары кәсiпорындарға банк несиелерiн пайдалануға мүмкiндiк бермейдi, банктер де өз кезегiнде тәуекелдi мегзеп, сала кәсiпорындарын несиелендiруге бармай отыр.
1999-2000 жылдары Қазақстан Республикасының Yкiметi өңдеу кәсiпорындарын, оның iшiнде жеңiл өнеркәсiптi мемлекеттiк қолдау жөнiнде бiрқатар шаралар қабылдады. Олардың қатарында өсiмге кешiрiм жасау бойынша салық салу заңына өзгерiстер енгiзу, 2003 жылдың 1 қаңтарына дейiн салық пен айыппұлдардың бюджетке төленуiн кейiнге қалдыру, сондай-ақ жеңiл өнеркәсiптiң отандық өнiмдерiне ҚҚС нөлдiк ставкасы бар.
Қабылданған шаралардың нәтижесiнде тоқыма және тігiн өнiмдерi өндiрiсiнiң көлемi ұлғайды, 1999 жылға нақты көлемнiң индексi 119,2 %, былғары аяқ-киiм өнеркәсiбiнде - 128,7 % құрады.
Осыған қарамастан, жеңiл өнеркәсiптi қалпына келтiруде және дамытуда жағдайдың айтарлықтай өзгеруi әзiрше бола қойған жоқ.
Мұның негiзгi себептерi:
сала үшiн қолайлы жағдай жасалғаннан кейiнгi уақыттың қысқа мерзiмi (1999 жылғы тамыз);
көптеген өндiрiстердiң техникалық және технологиялық артта қалуына әкелiп соққан соңғы 7 жылда салада iс жүзiнде инвестицияның толығымен болмауы;
өндiрiстi iске қосу үшiн кәсiпорындардың айналым қаражаттарының болмауы;
әсiресе базалық тоқыма өндiрiстерiнің меншiгiн соза отырып қайта бөлу;
iшкi азық-түлiктiк емес рыноктың нақты сыйымдылығының 1999 жылы 29 %-ға қысқаруы, бұл сондай-ақ жеңiл өнеркәсiпке қолайсыз әсер еттi.
Жеңiл өнеркәсiп тауарларының iшкi тұтыну рыногының сыйымдылығына (44,5 млрд. теңге шамасында) орайласа және ондағы импорттың үлесiн 30 % деңгейде сақтаудың (бәсекелестiк тұрғысынан) орындылығын назарға ала отырып, онда киiм, мата және аяқ-киiмнiң отандық өндiрiсi 30 млрд. теңгеден астам болуы тиiс.
Отандық тауар өндiрушiлердiң мүлiктiк және арнайы киiм рыногындағы шебiн сақтау мен нығайту бұл тауарларды 5-7 млрд. теңгеге өндiрудi қажет етедi. Осылайша, 50 млрд. теңге шамасындағы iшкi рыноктың қосынды сыйымдылығы кезiнде олардың отандық өндiрiлуi 40 млрд. теңгеге жетедi.
2000 жылы қалыптасқан жан басына шаққанда халықтың киiм, мата және аяқ киiм алуға кеткен шығынының өте төмен деңгейiн назарға алсақ, (халықтың жан басына 3,4 мың теңгеден келген) бұл деңгейдi ең төмен деп санауға болады. Тұтынушылық сұранымның қалпына келу шамасына қарай жеңiл өнеркәсiп тауарларын өндiру де соған барабар өсетiн болады.
Тамақ өнеркәсiбi өңдеушi өнеркәсiп көлемiнiң үштен бiрiн алып отыр. Соңғы 10 жылда саладағы кәсiпорындар саны 3,2 мыңнан 6,7 мыңға дейiн немесе екi еседен астамға өстi. Сала бойынша құлдырау жалпы алғанда жеңiл өнеркәсiптегiдей күштi болған жоқ. Алайда, 1999 жылмен салыстырғанда өнiмдердiң маңызды түрлерiн өндiру бойынша өндiрiстiң көлемi жан басына шаққанда 4-54 есе қысқарды. Тек минералды су бойынша 1,6 есе өсу қамтамасыз етiлдi. Халықтың тұтынушылық мүмкiндiктерiнiң төмендеуi себептi азық-түлiктiң басты түрлерi өнеркәсіптiк қайта өңдеуден өтпеген түрiнде тұтынылады.
2000 жылы ауыл шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеу үлесi өнеркәсiп өнiмдерiнiң жалпы көлемiнiң 13,3 %-ын құрады. 2000 жылы өткен жылдың тиiстi кезеңiне қарағанда нақты көлемнiң индексi ауыл шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеу бойынша 108,5 %-ды, азық-түлiк өнiмдерiн өндiру - 108,9 %-ды, темекi өнiмдерiн өндiру - 105 %-ды құрады.
Елiмiздiң тамақ өнеркәсiбiнiң орын алып отырған әлеуетi халықты негiзгi азық-түлiк өнiмдерiне: сапасы мен бағасы бойынша бәсекелесуге қабiлеттi етке, сүт өнiмдерiне, нанға және нан өнiмдерiне, ұнға, жармаларға қажеттiлiктерiн iс жүзiнде толығымен қанағаттандыра алады.
Алайда, соңғы жылдары ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң терең дағдарысына және қысқаруына байланысты тамақ өнеркәсiбiн қажеттi ассортименттегi және сападағы шикiзатпен қамтамасыз ету мәселесi өткiр болып тұр. "Алқап-зауыт-сауда" қағидаты бойынша технологиялық байланысты өндiрiстердiң, сондай-ақ ұсақ тауарлық өндiрiске бағдарланған ауыл шаруашылығы шикiзаттарын сатып алу жөнiндегi инфрақұрылымның жоқтығы әсер етуде.
Бұдан басқа, тамақ өнеркәсiбiн дамытуға:
әсiресе, маусымдық және көлiктiк тасымалдау кезiнде аз лекпен шектелiнетiн шикiзатты сатып алу үшiн меншiктi айналым қаражатының жеткiлiксiздiгi;
ауыл шаруашылығы шикiзатын оны өндiретiн орындарда қайта өңдеу бойынша өндiрiстердiң жеткiлiксiз саны;
ауыл шаруашылығы шикiзатын терең қалдықсыз қайта өңдеу бойынша өндiрiстердiң жоқтығы тежеу болып келедi.
1999-2000 жылдары отандық кәсiпорындардың жұмысын ынталандыратын және республика өндiрушiлерi шығаратын ұқсас өнiмдердiң импортын шектейтiн Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң бiрқатар қаулылары қабылданды. Соңғы екi жылда салаға жыл сайынғы инвестицияның өсуi тиiсiнше 193-232 %-ды құрады, бұл көптеген кәсiпорындардың жұмыс қабiлетiн қалпына келтiруге, отандық тамақ өнiмдерiнiң бәсекелестiк қабiлетiн арттыруға, импортқа табысты қарсы тұруға және тамақ өнiмдерiн тұтыну көлемiнде отандық өнiм үлесiн 60-тан 70 %-ға дейiн ұлғайтуға мүмкiндiк бердi.
Ішкi азық-түлiк рыногында отандық өндiрiс пен импорт арасында қалыптасқан ара қатынас бәсекелестi болып табылады. Алайда, азық-түлiктi тұтынудың төмен деңгейi және азық-түлiктiк қауiпсiздiк талаптары iшкi тұтынуда отандық өндiрiстi 85 %-ға дейiн жеткiзу қажеттiгiн мiндеттеп отыр. Көптеген түрлер бойынша бұл деңгейге қол жеткенiн назарға алсақ, саладағы импортты алмастыру азық-түлiк өнiмдерiнiң нақты түрлерi бойынша орынды болады.
Нан және нан өнiмдерi рыногында үлесi 98 %-дан астамды құрайтын отандық өнiм басымдыққа ие. Алайда, iшкi рынокта iс жүзiнде тұтынуға дайындығы жоғары дәрежедегi отандық бидай өнiмдерiнiң ассортиментi, сондай-ақ кондитер өнеркәсiбiнде, нан пiсiруде пайдаланылатын астықтың қайта өңделген өнiмдерi жоқ. Солода, крахмал, инулин, уыздық импорты соңғы 5 жыл iшiнде төрт есеге өстi.
Ет және ет өнiмдерi рыногында отандық құс етiмен қамтамасыз ету 45 %-ды, ет және ет-өсiмдiк өнiмдерi консервiлерi бойынша 35,9 %-ды құрайды. Бұл еттi құс өсiрудi дамыту көлемiн жылына 17 мың тоннаға дейiн жеткiзу және кең ассортименттегi консервiленген ет өндiру көлемiн 2,7 мың тоннаға дейiн жеткiзу орындылығына негiзделедi. Шұжық өнiмдерi бойынша отандық өнiмдер рыноктың 72 %-ын қамтиды.
Отандық өндiрiстiң балық және балық өнiмдерi iшкi рыноктың 70 %-ға жуығын құрайды. Бұл ретте отандық балық консервiлерiнiң үлесi өте төмен.
Сүт өнiмдерi рыногында импорттың үлесi елеулi емес, сүт өнiмдерiнiң негiзгi түрi бойынша (қоюландырылған сүттен басқа) ол 7-ден 28 %-ға дейiнiн құрайды. 17 мың тонна көлемiндегi қоюландырылған сүтке қажеттiлiк толығымен импорт есебiнен қамтамасыз етiледi. Қуаттылығы 12 мың тоннаға дейiн отандық өндiрiстi құру орынды болмақ.
Маргарин өнiмдерiн iшкi тұтынудағы импорттың үлесi 55 % құрайды. Алайда, iстеп тұрған екi маргарин зауытының қуаты (68,8 мың тонна) адал емес импорттан қорғау шараларын қабылдау жағдайында iшкi рынокты толықтай қамтамасыз ете алады.
Өсiмдiк майы рыногы 2000 жылы импорт есебiнен 50 %-ға қамтамасыз етiлдi. 1999 жылы импортты алмастыру бағдарламасы шеңберiнде Өскемен қаласында қуаттылығы жылына 56 мың тонна күнбағыс майын өндiрудi, Оңтүстiк Қазақстан облысының Түркiстан қаласында сөткесiне 150 тонна қуатымен мақта майы өндiрiсiн дамыту несиелендiрiлдi, оның iске қосылуымен iшкi рынокта осы өнiмге қалыптасқан қажеттер толығымен жабылады.
Тазартылған қант рыногы 50 %-ға меншiктi өндiрiс есебiнен қамтамасыз етiледi. Оның iшiнде қызылшадан 12 %, ал қалған көлемi көбiне Бразилиядан, Куба мен Ресейден импортталатын қант шикiзатынан өндiрiледi.
Iшкi тұтынуда кондитерлiк тағамдар импортының үлесi 2000 жылы 1999 жылмен салыстырғанда 43 %-дан 56 %-ға дейiн өстi. Iшкi тұтынуда отандық өндiрудiң үлесiн 70 %-ға дейiн жеткiзу өндiрудiң 10 мың тоннаға немесе 22 %-ға өсуiн қамтамасыз етедi.
Сыра бойынша iшкi тұтынудағы импорттың үлесi 5 %, спирт пен арақ бойынша 0,01 %-дан артық емес. Жалпы алғанда, алкогольдi ішімдiктер бойынша iшкi рыноктағы импорттың меншiктi салмағы 3,5 %-дан аспайды.
Алкогольсiз сусындар бойынша iшкi рыноктағы импорт үлесi 14 %. Жемiс-көкөнiс консервілерi мен табиғи шырындарға қажеттiлiк импорт есебiнен басымды қамтамасыз етiлуде.
Дәстүрлi дайын азық-түлiк тауарларын iшкi тұтыну басым түрде отандық өндiрiс есебiнен қамтамасыз етiлуде. Алайда, Қазақстанда өндiру мүмкiндiгi бар шикiзат пен жартылай фабрикаттардың көптеген түрлерi импортталуда.

1.3. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi өнiмiнiң бәсекелесу қабiлетi

Тұтынушылық өнiмнiң сыртқы рыноктағы бәсекелесу қабiлетi, ең алдымен, оның сапасы мен өнiмнiң жоғары әлемдiк стандарттарға, экологиялық және санитарлық талаптарға сәйкестiгiне байланысты. Бұл жерде сол сияқты тұтынудағы артықшылық маңызды роль атқарады. Мұндай тауарлардың сыртқы рыноктардағы бағалық бәсекелесу қабiлетi қосалқы роль атқарады.
Еуропалық сапа деңгейiндегi, бiрақ бағасы төмен Қазақстандық тұтыну тауарлары демпингке қарсы шектеулерден, дамыған елдер рыноктарында бәсекелесе алмайды.
Қазiргi уақытта, ең алдымен, олардың iшкi рыноктағы бәсекелестiк қабілетiн арттыру қажет. Iшкi рынокты және өндiрушiлердiң, саудагерлердiң және сатып алушылардың пiкiрлерiн зерттеу негiзiнде дайындалған, "Экономикалық зерттеулер институты" РМК жүргiзген, "Отандық тауарлардың бәсекелестiк жағдайы" талдаулық шолуы негiзiнде жеңiл және тамақ өнеркәсiбi отандық тауарларының бәсекелестiк жағдайы және оны арттыру жөнiндегi шаралар туралы негiзгi қорытындылар жасалды. Сапасы бойынша жақсару байқалып отырған тауарлар, әдетте, импорттықтан, бiрiншi кезекте, ресейлiк тауарлардан қымбаттырақ. Осы тауарлар бойынша бәсекелестiк қабілетке қол жеткiзудiң негiзгi проблемасы - бағаның төмендетiлуi, бұл республика халқының бiраз бөлiгiнiң кедейленуiмен және халықтың төлем қабiлетiнің төмендеуiмен байланысты аса маңызды.
Қазақстандық тауарлардың бәсекелесу қабiлетiнiң артуына ықпал ететiн негiзгi шаралар:
ағымдағы статистикалық есеп, сондай-ақ арнайы зерттеулер және конъюнктуралық сауалдар негiзiнде бәсекелестiк қабiлеттілік саласында жүйелi зерттеулер ұйымдастыру және пайдалану;
микродеңгейде менеджмент пен маркетингтi ұйымдастыру. Алдыңғы кезекте менеджмент өндiрiстiң тежелуiн азайтуға бағытталуы тиiс;
негiзгi әрiптес елдермен саудаға сүйенген нақты тиiмдi айырбас бағамының мониторингi. Оның қысқа мерзiмдiк кезеңде күрт көтерiлуiне жол бермеу;
iшкi рынокқа бағдарланған өндiрiстi несиелеу мүмкiн болатын деңгейге дейiн проценттiк ставканы төмендету;
тауарларды сыртқы рынокқа мемлекеттiк деңгейде жылжытуға ақпараттық қолдау. Рынокты бiлу, ондағы бәсекелестiк пен бәсекелесушiлер деңгейi, инвесторларды және шикiзат пен материалдар жеткiзу, өнiмдi сату жөнiндегi стратегиялық әрiптестердi iздестiру қажет;
табиғи монополиялар саласындағы бағаны қатаң реттеу;
жекелеген тауарлардың (мысалы, қантты өндiру) өндiрiсi мен айналысы саласындағы бiр орталыққа шоғырландыру және "Терiс пиғылды бәсекелестiк туралы" Қазақстан Республикасы Z980232_ Заңының бұзылуын болдырмау;
өндiрiстiң технологиялық және техникалық деңгейiн арттыру мақсатында жекелеген тұтыну тауарларының өндiрiсiне шетелдiк инвесторларды тарту. Әлемдегi фирмалық және сауда белгілерiн пайдалану құқығын алуға мемлекеттiң ықпал етуi. Жекелеген тұтыну тауарларын өндiру шетелдiк инвесторлар үшiн ТМД елдерiне оларды экспорттау мүмкiндiгiн назарға алғанда, тартымды болуы мүмкiн;
сауданың қазақстандық ережелерiн халықаралықтарымен үйлесiмдi ету тұрғысында, сондай-ақ қазақстандық тауарларға қатысты алалау режимiне тиiстi назар аударуды ескере отырып, әрбiр тауар рыногы бойынша тиiмдi сауда режимiн жасап шығару. Импорттық саясат неғұрлым жоғары кедендiк баждар дайын өнiмге, төменгiлерi - шикiзатқа белгiленетiндей болып құрылуы тиiс.

2. ИМПОРТТЫ АЛМАСТЫРУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ МАҚСАТТАРЫ МЕН МIНДЕТТЕРI

Бағдарламаның негiзгi мақсаттары:
жеңiл және тамақ өнеркәсiбiн қалпына келтiру және кешендi дамуын жеделдету, кәсiпорындардың технологиялық және техникалық артта қалуын еңсеру;
өнiмнiң бәсекелесу қабiлетiн арттыруды оның сапасын арттыру, ассортиментiн жақсарту, өндiрiс шығыны мен бағасын төмендету есебiнен қамтамасыз ету;
отандық экономиканың тоқыма, тiгiн және былғары-аяқ киiм өнiмдерiнің импортына тәуелдi болуын еңсеру, тамақ өнеркәсiбi үшiн шикiзат пен тамаққа үстеме өндiрудi дамыту және iшкi рынокты отандық өндiрiстiң жоғары сапалы тамақ өнiмдерiмен толтыру;
Қазақстанның сауда балансының оң сальдосын қолдау болып табылады.
Қойылған мақсаттарға қол жеткiзу:
отандық өнiмнiң баға мен сапа бойынша бәсекелесуге қабiлеттiлiгiн қамтамасыз ететiн өндiрiстiң техникалық деңгейiн арттыру және осыған ұқсас импортталатын тауарларды ығыстырып шығаруды;
жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң жекелеген тауар түрлерi бойынша iшкi тауар рыногының ашық болу дәрежесiн реттеудi, отандық тауар өндiрушiлердi адал емес импорттан қорғауды, отандық тауарларды әлемдiк тауар рыноктарына қарай жылжытуды;
iшкi және сыртқы рыноктарда отандық өнiмдердiң бәсекелесу қабiлетiн қамтамасыз ету үшiн салық және кеден режимiн жетiлдiрудi;
кәсiпорындардың қаржылық-экономикалық жағдайларын сауықтыруды;
салаға инвестицияларды тарту үшiн және кәсiпорынды екiншi дәрежелi банктердiң несиелендiруi үшiн жағдайлар туғызуды;
жоғары технологиялық, iшкi және сыртқы рыноктарда бәсекелесуге қабiлеттi өнiм шығаруды қамтамасыз ететiн неғұрлым тиiмдi кәсiпорындардың басымдылықтарын анықтауды және талғамалы инвестициялық қолдауды;
кәсiпкерлерге өндiрiстi ұйымдастыру мен дамыту, бизнес-жоспарларды ресiмдеу жөнiнде техникалық, технологиялық және әдiстемелiк көмек көрсетудi көздейдi.
Импортты алмастыру бағдарламасын iске асырудың негiзгi қағидаттары:
өнiмнiң iшкi және сыртқы рыноктардағы бәсекелесу қабiлетiн қамтамасыз ету;
өнiмдер өндiрудiң экономикалық тиiмділігi;
қолда бар қаржы ресурстарына орай бағдарламаны iске асырудың кезең-кезеңдiгi болып табылады.

3. БАҒДАРЛАМАНЫ IСКЕ АСЫРУДЫҢ НЕГIЗГI БАҒЫТТАРЫ МЕН ТЕТIКТЕРI

3.1. Импортты алмастыру бағдарламасының басымдықтары
Қаржы ресурстарын ұтымды және тиiмдi пайдалану жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнде импортты алмастыру жөнiндегi жобаларды iске асырудағы басымдылықтарды бөлiп-жару қажеттiгiн алдын ала айқындайды.
Жеңiл өнеркәсiпте бағдарламаны iске асырудың бiрiншi кезеңiнде басымдылық жеңiл өнеркәсiптiң отандық шикiзатты: жiптi, матаны, былғары тауарларын қайта жасауды қамтамасыз етуi тиiс тоқыма және былғары өнеркәсiбiнің салаларын дамытуға берiледi.
Жаңа тоқыма өндiрiстерiн құру едәуiр инвестицияны талап етедi. Алматы қаласындағы және Шымкент қаласындағы (мақта-мата өндiрiсi), Өскемен қаласындағы (жасанды және синтетикалық маталар өндiрiсi), Қостанай қаласындағы және Алматы облысының Қарғалы поселкесiндегi (жүн-шұға өндiрiсi) өндiрiстiк қуаттар базалар негiзiнде, осы бағдарламаның шеңберiнде бiрiншi кезеңде тоқыма өнеркәсiбiн қалпына келтiру қамтамасыз етiледi.
Бұдан басқа, отандық шикiзат негiзiнде мақта-мата және жүн жiп, арқан шығару бойынша шағын өндiрiстер дамитын болады.
Жүндi тарау өндiрiсiн қамтамасыз ету үшiн басым бағыт жүндi алғашқы өңдеу жөнiндегi кәсiпорындарды қалпына келтiру болып табылады.
Былғары өндiрiсiн қалпына келтiру мен дамытуды Тараз, Петропавл, Орал, Павлодар қалаларындағы өндiрiстiк қуаттар негiзiнде жүргiзу тиiмдi.
Мақта-мата және жүн жiптерi, тоқыма мата, дайын мақта-мата, жүннен жасалған және синтетикалық маталар түрiндегi жартылай фабрикаттар шығару басымдылықты болып табылады, себебi бұл тоқыма және шұлық-ұйық, тiгiн бұйымдарын шығару жөнiндегi кәсiпорынды баға бойынша бәсекелесе алатын өнiм шығаруға мүмкiндiк беретiн шама-шарқылы баға бойынша (ҚҚС нольдiк ставкасын есепке ала отырып) шикiзатпен қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Iшкi тұтынуда отандық өндiрушiлердiң үлесi 1-ден 7 %-ға дейiн ауытқитын жеңiл өнеркәсiптiң дайын тауарларын өндiрудегi (киiм, аяқ киiм, тоқыма және былғары галантерея), iшкi және сыртқы рыноктарда бағасы мен сапасы бойынша бәсекелесуге қабiлеттi өнiмдердi өндiрудi қамтамасыз ететiн, техникалық жағынан неғұрлым жабдықталған кәсiпорындарды қалпына келтiру және дамыту жобалары басымдылыққа ие болмақ.
Инвестициялар соңғы жылдары қарқындап өсiп келе жатқан тамақ өнеркәсiбiнде қазiргi уақыттың өзiнде бiрқатар өндiрiстер бойынша едәуiр пайдаланылмаған қуаттары бар. Iшкi, сонымен қатар, сыртқы рынокқа бағытталған республика үшiн жаңа өндiрiстер, сондай-ақ импорттық үлесi жоғары азық-түлiк өнiмдерiнiң түрлерi басымдықта болады. Бұл мынадай өндiрiстер:
1) дайын тамақ өнiмдерi, сондай-ақ астықты тереңнен қайта өңдеу негiзiнде тамақ өнеркәсiбi үшiн алынатын шикiзаттар мен жартылай фабрикаттар:
астық негiзiндегi таңертеңгi құрғақ ас - бидай (ұн), сұлы, күрiш, арпа, жүгерi дәндерiнен немесе олардың қоспасынан (үлпектер, сақинашалар, жұлдызшалар, құмалақтар және т.б.), диеталық ұн, сүт-дән қоспасы, тез пiсетiн жармалар;
клейковина, сiрне, крахмал, крахмал өнiмдерi мен қант, глюкозалық және жемiс-глюкозалық шырындар (неғұрлым пайдалырақ қантты алмастырушылардан), лимон қышқылы, кондитерлiк, сүт, жемiс консервi өнеркәсiбi, балалар тағамына арналған тамаққа қосатын өнiм өндiру;
тамақ өнеркәсiбi мен елiмiз тұрғындарының тамақтану рационында белок жетiспеушiлiгiнiң орнын толтыру үшiн соя өндiрiсi мен оның өнiмдерiн қайта өңдеудi дамыту.
2) картопты, көкөнiстер мен жемiстердi қайта өңдеу өнiмдерi:
картоп өнiмдерiн жоғары дәрежелi дайындықпен өндiру төменгi температуралық үсiту технологиясы бойынша құрғақ картоп пюресi, үсiтiлген картоп биточкасы, чипсылар және т.б.;
жемiс-көкөнiс консервiлерiн, көкөнiс және жемiс, табиғи шырындарын, жергiлiктi шикiзаттан балалар үшiн ұзақ сақтауға арналған пюре, тұздықтар және кетчуптер және т.б. өндiру;
тез мұздатылатын жемiстер мен көкөнiстердi, көкөнiстiк қоспаларды өндiру;
жемiс және көкөнiс ұнтақтарын, кондитер өнеркәсiбi үшiн жемiс-жидек

қайнатпаларын, жергiлiктi шикiзаттан құрғақ шырындар мен олардың

концентраттарын шығару;

3) ет және сүт өнеркәсiбiнде:

ет және iшек-қарын өнiмдерiнен, оның iшiнде құс етiнен консервiлер

(өз сөлiндегi бұқтырмалар, паштеттер және т.б.);

эндокриндiк және қандық шикiзаттар негiзiнде медициналық препараттар

өндiру;

консервіленген сүт өнiмдерi - құнарландырылған, қоюлатылған, соның

iшiнде қосындыларымен;

қымыз бен шұбат өндiру және консервiлеу;

4) балық өнеркәсiбiнде:

балық консервiлерi мен жартылай фабрикаттарды өндiру;

5) май-тоң май өнеркәсiбiнде:

тазартылуы жоғары дәрежедегi өсiмдiк майы түрлерiнiң өндiрiсi;

6) алкоголь өнiмдерi өндiрiсiнде:

отандық шикiзат негiзiнде алғашқы шарап жасау iсi;

7) өзге тамақ өндiрiстерi:

Қазақстанның татымды хош иiстi өсiмдiктерiнен дәм келтiретiн жаңа

өнiм түрлерiн өндiрудi игеру;

жергiлiктi өсiмдiк шикiзаты негiзiнде тамақ бояуыштары және хош иiстi

дәмдiктер өндiрiсi;

жергiлiктi өсiмдiк шикiзаты негiзiнде тамақтың емдеу-күтiну өнiмдерi

және биологиялық белсендi қоспалары өндiрiсi;

бактериялық ашытқыларды, тамақтық белоктарды, биологиялық күштi

қоспаларды, биологиялық консерванттарды өндiру.

Әрбiр жекелеген жағдайда өндiрiстiк қуаттардың теңгерiмдерi және отандық ауыл шаруашылығы шикiзаттарымен қамтамасыз етiлуi ескерiлуi тиiс.
Бағдарламаны iске асыру шарттарының бiрi ауыл шаруашылығы өндiрiсiн қалпына келтiру мен толықтыру, республиканың табиғи-климаттық белдеулерiне бейiмделген қазақстандық селекцияға жаңа дақыл түрлерiн енгiзу, ауыл шаруашылығы шикiзаттарының жекелеген түрлерiнiң экспортын тежеп тұрған экономикалық шараларды жүзеге асыру негiзiнде жеңіл және тамақ өнеркәсiбiнде импортты алмастырушы өндiрiстiң шикiзат базасын кеңейту болып табылады.

3.2. Бағдарламаның аймақтық аспектiлерi
Тамақ өнеркәсiбiн дамытуға бағытталған инвестициялық жобаларды қарау кезiнде аймақтық ерекшелiктер, сондай-ақ аймақта ауыл шаруашылығы шикiзаты өндiрiсiнiң болуы және даму перспективасы назарға алынуға тиiстi.
Тамақ өнеркәсiбiнiң негiзгi бағыттары бойынша аймақтық басымдылықтар iшкi рыноктың қажеттерiне қарай, ауыл шаруашылығы шикiзатының бар-жоқтығы мен қолда бар өндiрiстiк қуаттарға орай белгiлендi.
Статистикалық мәлiметтерге сәйкес соңғы екi жылда Қазақстанда өндiрiлген сүт пен сүт өнiмдерiнiң көлемi ұтымдысынан екi есе төмен, ең аз тұтыну бюджетi бойынша тұрғындарды қамтамасыз етуге әрең-әрең жетедi. Сондықтан қоюлатылған және құнарландырылған сүт пен құрғақ сүт қоспаларын өндiрудi басымдылықпен несиелендiруге тек ең төменгi тұтыну бюджетi бойынша халықты қамтамасыз етуге қажеттi салыстыру мөлшерiнде сүт ресурстарының мол аймағында ғана жол берiледi. Сүттiң жеткiлiксiздiгiн ескерсек, осы өндiрiстердi жүктеу үшiн жеткiлiктi көлемде сүттi мал шаруашылығын дамыту мiндеттi шарт болуы тиiс. Қазiргi уақытта бұл шартты тек Солтүстiк Қазақстан облысы орындап отыр, мұнда сүт ресурсы көрсетiлген ең төменгi деңгейден 158 %-ға немесе 244 мың тоннаға артып отыр.
Сүт өнiмiн халықтың жалпы тұтынуынан қала рыноктарына 60 %-ға жуық келедi. Мұнда сүт шаруашылығы дамыған аймақтардың өзiнде қалалардың сұранымы тек қана 69 %-ға қамтамасыз етiледi.
Сүт бойынша шикiзат базасын кеңейту сүт өндiрiсiн қалаларды айнала шоғырландыру, оның өнiмдiлiгiн арттыру және сүтті оның ұсақ тауарлық өндiрiс ерекшелiгiне сәйкес сатып алу және өңдеу жүйесiн құру көмегiмен шешiлетiн болады.
Сүт шаруашылығын дамытуға қолайлы табиғи жағдайлардың Қазақстанның оңтүстiгiнде, әсiресе Алматы облысында бар екендiгiн назарға алар болсақ, осы аймақтың қала маңындағы белдеулерiнде сүт өнiмдерiн өндiрудi кешендi дамыту басымдылық сипатқа ие болмақ.
Ет консервiлерiн өндiру ол үшiн ресурстары бар аймақтарда басымды болуы тиiс. 1998 жылы ең төменгi тұтыну бюджетiне қарай анықталатын көлемнен асып түскен ет ресурстары көрсеткiштерi Алматы облысында 19 мың тонна, Батыс Қазақстан облысында 41 мың тонна, Қостанай облысында 35 мың тонна, Солтүстiк Қазақстан облысында 18 мың тонна және Павлодар облысында 4 мың тоннаны құрады.
Балық консервiлерiн өндiру бойынша Атырау, Маңғыстау облыстары басым болды, мұнда шикiзат ресурстары тұрғындарды ең төменгi тұтыну бюджетi мен ғылыми-негiздi нормалар бойынша қамтамасыз ету үшiн қажеттi мөлшерден артық болып отыр. Осы облыстарда құс етiн өндiрудi, сондай-ақ құрғақ сүт негiзiнде сүт өнiмi бағытындағы өндiрiстi дамытуға болады.
Көкөнiстер мен жемiстердi, шараптың бастапқы өндiрiсi көкөнiс дақылдары, жидектер, жүзiмдер өндiрiсi дамыған аймақтарда, яғни Алматы, Оңтүстiк Қазақстан және Жамбыл облыстарында басым. Картопты өңдеу Алматы және Солтүстiк Қазақстан облыстарында басымдылыққа ие.

3.3. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң шикiзат базасы
1990 жылдан 1999 жылға дейiнгi кезең ауыл шаруашылығында сала өнiмдерiн өндiрудiң азаюымен сипатталады, iшкi өнiмнiң жалпы құрылымындағы оның үлесi 1990 жылғы 34 %-дан 1999 жылы 9,9 %-ға дейiн қысқарды. 1999 жылғы қолайлы табиғи-климаттық жағдай және аграрлық секторды қолдау жөнiндегi мемлекеттiк шаралар өнiм өндiрiсiнiң ұлғаюына әкелiп соқты, алайда 1998 жылмен салыстырғанда ауыл шаруашылығын дамытудағы бетбұрыс туралы айтуға әлi ертерек 1999 жылы ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң жалпы түсiмi (1994 ж. бағаларда) 1990 жылғы деңгейдiң 58,7 %-ын, оның ішінде өсiмдiк шаруашылығы - 117 %-ды, мал шаруашылығы - 21,4 %-ды құрады.
Салалар арасындағы арақатынас өсiмдiк шаруашылығының меншiктi үлесiнiң ұлғаюына қарай өзгердi, мал шаруашылығының үлесi 1990 жылғы 61 %-дан 2000 жылы 45,6 %-ға дейiн қысқарды.

1991-1999 жылдарға арналған ауыл шаруашылығының даму қарқыны
(1994 жылғы бағалармен, 1990 жылға пайызбен)

(қағаз мәтіннен қараңыз)

Ауыл шаруашылығының елiмiздiң басқа да экономикалық секторларымен салааралық байланысы бұзылды. Өнеркәсiптiң материалдық шығындарындағы ауыл шаруашылығының үлесi 1990 жылмен салыстырғанда 6 есеге азайды, ал сауда және айналым саласының материалдық шығындарында 26 есеге өстi, яғни бұл саланың өнiмдерi саудаға, оның iшiнде экспортқа өңделмеген күйiнде кетедi. Осылайша, мысалы, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң деректерi бойынша өнеркәсiптiк қайта өңделген сүттiң үлес салмағы оның жалпы өндiрiсiнен 1991 жылы 52 %-дан 2000 жылы 6,6 %-ға дейiн қысқарды. Қайта өңделмеген күйде республикадан былғары шикiзаты, өңделмеген жүн, сондай-ақ мақта талшығы әкетiледi, бұл уақытта оларды қайта өңдеу жөнiндегi кәсiпорындар шикiзаттың жоқтығынан тоқтап тұрады.
Бағалы дәндi дақылдар - күрiш пен жүгерiнiң егiстiктерi едәуiр қысқарды. Картоп егетiн егiс алаңдары үнемi азайып келедi, бұл оны өсiрудiң көп еңбектi қажет етуiмен түсiндiріледi.
Мал басы мен құстар (шартты түрде есептегенде) 2000 жылы 1990 жылдың деңгейiнен 52 %-ға дейiн азайды. Өнiмдiлiгiнiң азаюы кезiнде мал басының қысқаруы ет өндiрудi - 55 %-ға, сүттi - 34 %-ға, жұмыртқаны - 60 %-ға, жүндi 79 %-ға қысқартуға әкеп соқты.
Сонымен бiрге, саланың өндiрiстiк әлеуетi қалпына келтiрiлуi мүмкiн, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiрудiң өсуi үшiн мүмкiндiктер сақталуда.
1998 жылдан бастап мақта егiстiгi кеңейе бастады, олар 1990 жылдың деңгейiнен асып түстi. Көкөнiс және бақша дақылдарының алаңы 1990 жылғы деңгейден асып ұлғайды. Оңтүстiк Қазақстанда мақсыр егiстiктерi көбеюде, Солтүстiк Қазақстанда рапсты өндiру қолға алынуда.
Мал шаруашылығында iрi қараның, жылқының күрт азаюы баяулады. 2000 жылы шошқа, қой және ешкi саны артты.
Соңғы жылдары жұмыртқа мен құс етiн өндiру өнеркәсiбi ұлғая бастады. Құс шаруашылығының өнiмдерi бiрте-бiрте iшкi рыноктан импортты ығыстырып шығара бастады.
Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi үшiн ауыл шаруашылығы шикiзаттарын өндiрудiң жағдайы мен перспективасын бағалай отырып, бүгiнгi күнi астық, бiрiншi кезекте, бидай өндiру бойынша әлдеқайда қолайлы жағдай қалыптасып отырғандығын атап өтуге болады. Солтүстiк аймақ (Ақмола, Қостанай, Солтүстiк Қазақстан облыстары), Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстарының жекелеген аудандары республиканың сұранысын және жоғары наубайханалық сапалы азықтық бидайдың экспорттық жеткiзiлiмiн қамтамасыз етуде.
Тамақ өнiмдерiнiң қажеттiлiктерiн, оның iшiнде қайтадан құрылатын өндiрiстердiң күрiштiк, май дақылдарының дәнiне, шитi мақтаға сұраныстарын қамтамасыз ету жөнiнде қолайлы мүмкiндiктер бар.
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң бағалауы бойынша арпа, сұлы, қара бидай, жүгерi, картоп және көкөнiстер бойынша өндiрiстiң пайдалылығы мен өнiмнiң бәсекелесу қабiлетiн арттыру жөнiнде шаралар қабылдау қажет. Осы шарттарды орындаған кезде оларды өндiрудiң бар және әлеуеттi мүмкiндiктерi республика қажеттiлiгiн толығымен қанағаттандыра алады.
Қант қызылшасы өндiрiсiнiң 1990 жылдың деңгейiне дейiн артуы кезiнде де республиканың қантқа қажеттілігiн толық қанағаттандыру мүмкiн емес. Елдiң азық-түлiк қауiпсiздiгiн арттыру мен оның қант шикiзатының импортына жоғары тәуелдiлiгiн жеңу қажеттiлiгiн ескере отырып, қант қызылшасынан қант өндiрудi ынталандыру және шығындарын азайту жөнiнде шаралар кешенiн әзiрлеу қажет.
Мал шаруашылығы өнiмдерi бойынша өндiрiстiң тиiмдiлiгi мен өнiмнiң бәсекелесу қабiлетiн арттыру жөнiндегi шаралар кешенi қажет. Тек осындай жағдайда ғана жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнің тұрақты шикiзат базасын құрумен оның өндiрiсiн арттыру мүмкiн болады. Өңдеушi өнеркәсiптi мал шаруашылығы шикiзатымен қамтамасыз ету проблемасын шешудiң басқа жағдайы - оны дайындаудың жүйесiн қайтадан жасау болып табылады.
Алғашқы кездегi шарап жасауды басым дамыту Қазақстандағы шарап жасауды дамыту кешенiнде қамтамасыз етiлетiн болады. 2001 жылы тиiстi салалық бағдарлама жасау көзделiп отыр.
Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң шикiзат базасын құру мен дамытудың басты мiндеттерiнiң бiрi ауыл шаруашылығының өнiмдерi шикiзатының сапасын арттыру, оны берiлген технологиялық сипаттарымен өндiру болып табылады.
Бұл, бiрiншi кезекте, қатаң экологиялық және санитарлық стандарттар мен талаптарға, әсiресе, балалар және диеталық тамақтану өндiрiсi үшiн сәйкес келуі тиiс тамақ шикiзатына қатысты. Бұл талаптарды сақтамайынша сыртқы рыноктарды игеру мүмкiн емес. Бұдан басқа, шикiзат сапасы жекелеген тамақ өнiмдерiнiң түрлерi мен жеңіл өнеркәсiп тауарларын өндіру кезiнде технологиялық талаптарға сәйкес келуi тиiс.
Тұтастай, жеңiл және тамақ өнiмдерiнiң шикiзат базасын дамыту үшiн:
мал шаруашылығының және еттi құс шаруашылығының асыл тұқымдық базасын қалпына келтiру;
малдың тексiз және аз өнiмдi тұқымдарын неғұрлым өнiмдiлерiне кезеңiмен алмастыру жолымен өнiмдiлiктi арттыруға және өзiндiк құнын төмендетуге бағытталған, мал шаруашылығының қазiргi бар тұқымдарын одан әрi жетiлдiру және жаңа желiлер, тұрпаттары мен тұқымдарын шығару, саланың асыл тұқымдық негiзiн және тұқымдық-асыл тұқымдық жұмысын нығайту;
биязы меринос жүнi өндiрiсiн арттыру жөнiндегi iс-шараларды мемлекеттiк қолдау;
iшкi рынокта импорт алмастыру және оны экспортқа беру есебiнен, мал шаруашылығы шикiзатын сатып алу, қайта өңдеу жөнiнде мамандандырылған республикалық ұйым (компания) құру;
мал шаруашылығы өнiмдерi өндiрiсi және қайта өңдеу жөнiндегi республикалық мал дәрiгерлiк-санитарлық және технологиялық нормативтердi европалық стандарттарға сәйкес келтiру;
сүт консервiлерi өндiрiсiн ұйымдастыру қажет.
Жеңiл өнеркәсiпте импортты алмастыру үшiн жүн-шұға өндiрiсiнде биязы және жартылай биязы жүнге қажеттiлiк бiрiншi кезеңде 8 мың тоннаны құрайды. Кiлем өндiрiсi үшiн ашық түстi қылшықты және жартылай қылшықты жүнге қажеттiлiк 2 мың тоннаны құрайды.
Былғары тауарлары өндiрiсiн 200 млн. шаршы дц деңгейдегi қалпына келтiру үшiн 600 мың данаға дейiнгi қара мал, 350 мың данаға дейiнгi шошқаның, 1000 мың данаға дейiнгi ұсақ малдың сапалы былғары шикiзаты қажет етiледi. Бұл үшiн Қазақстанда отандық былғары өндiрiсiнiң қажеттiлiктерiнен бiрнеше есе асып түсетiн былғары шикiзаттарының қажеттi ресурстары бар.
Отандық 4 және 5 түрлi мақта талшықтарына қажеттiлiк Қазақстанда барының 10 мың тоннаға дейiнгiсiн немесе 15% құрайды, Қазақстанда өндiрiлмейтiн мақта талшығының 2 және 3 түрi Түрiкменстаннан әкелiнетiн болады.

3.4. Бағдарламаны iске асырудың шаралары мен тетiктерi
Импорт алмастыру бағдарламасын iске асырудың негiзгi бағыттары:
жеңiл және тамақ өнеркәсiбi үшiн қолайлы экономикалық жағдайлар туғызу;
iшкi рынокты қолданылып жүрген заңдар негiзiнде адал емес импорттан қорғау;
өнiмнiң бәсекелесу қабiлетiн арттыру жөнiнде шаралар қабылдау;
жеңiл және тамақ өнеркәсiбi сұранымдарын қамтамасыз ету үшiн қажеттi ассортименттегi және сападағы ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрудi басым дамыту, шикiзатты отандық қайта өңдеу кәсiпорындарына басым бағыттауды көтермелеу жөнiндегi шаралар қабылдау;
неғұрлым тиiмдi жобаларды осы бағдарламамен белгiленген басымдылықтар шеңберiнде жеңiлдiкпен несиелендiру арқылы ымыраға келу және старттық инвестициялық қолдау болмақ.
3.4.1. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнде импортты алмастыруға қолайлы экономикалық орта құру және бәсекелестiк жағдайларды қамтамасыз ету үшiн:
1) жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң импорттық тауарларының сапасына және бағасы деңгейiне мониторинг жүргiзу.
Импортты алмастыру үшiн басымдықтар белгiленген, пайдалануға дайын тұрған азық-түлiк тауарларының барлық түрлерiне үкiметаралық келiсiмдерден шыға отырып, барынша мүмкiн деңгейде кеден баждарының ставкаларын белгiлеу.
Елде шығарылмайтын тамақ өнеркәсiбi үшiн барлық шикiзат түрлерiне әкелiнетiн кеден баждарының нольдiк ставкаларын белгiлеу, отандық өнеркәсiптiң жеңiл тамақ өнеркәсiбi үшiн шикiзат пен қосымшалардың жаңа түрлерiн игеруiне байланысты олардың жыл сайын қайта қаралуын қамтамасыз ету;
2) демпингтiк және субсидирленген импортқа, сондай-ақ жеңіл және тамақ өнеркәсiбiне зиян келтiретiн және зиян келтiру қаупi бар көлемдегi импортқа талқылау жүргiзу және олардан қорғау шараларын енгiзу.
3.4.2. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi өнiмiнiң бәсекелесу қабiлетiн арттыру және сапасыз импортты болдырмау мақсатымен өндiрiстi сертификаттауды дамыту және сапаны бақылау үшiн:
1) Қазақстан Республикасының Экономика және сауда министрлiгiнiң Мемстандарт, Мемлекеттiк кiрiс министрлiгiнiң Кеден комитетi органдары Қазақстанға сертификатталмаған өнiмнiң түсуiн болдырмау жөнiндегi тетiктi жасауды қамтамасыз етсiн;
2) халықаралық деңгейде аттестацияланған тәуелсiз сынақ орталықтарының бар-жоқтығы, олардың отандық және импорттық өнiмдi сараптауы, салалардың құралдық базасын метрологиялық қамтамасыз ету талдансын. Импорттық және экспорттық өнiмнiң қазiргi стандарттарға сәйкестiгiне сараптау жүргізудi жетiлдіру, сондай-ақ стандарттау органдарын метрологиялық қамтамасыз ету жөнiнде ұсыныстар дайындалсын;
3) тамақ және алкоголь өнiмдерiнiң сапасына арналған техникалық және технологиялық стандарттардың халықаралық талаптарға сәйкестендiрiлуiн қамтамасыз ету қажет.
3.4.3. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi салаларында кәсiпкерлерге өндiрiстердiң жұмыс iстеп тұрғандарын қалпына келтiру мен жаңаларын ұйымдастыру жөнiнде техникалық көмек үшін:
1) сыртқы, республикалық және аймақтық рыноктардың конъюнктураларын зерделеу және кәсiпорындарға олардың тауарларын осы рыноктарға шығаруға қызмет көрсету жөнiндегi маркетингтiк орталықтарды құруға көмектессін;
2) франчайзингтiк қызмет көрсету рыногы, оның аспектiлерi, сыйымдылығы, қолдану тетiгі зерделенсін. Киiм, аяқ-киiм, тағамдық өнiмдердi өндiрудегi франчайзингтi дамыту жөнiнде кәсiпорындар ұсыныстар әзiрлесiн. Қазақстандық рынокқа қызығушылық танытқан жетекшi франчайзингтiк азық-түлiк және тоқыма фирмаларын тарта отырып, франчайзинг жөнiнде аймақтық семинарлар өткiзсiн. Iрi оқу орталықтарымен және тауар өндiрушiлердiң қоғамдық бiрлестiктерiмен франчайзингтiк оқу-консультативтiк орталығын құру туралы келiсiмдер жасалсын. Франчайзинг туралы заң әзiрленсiн;
3) жеңiл және тамақ өнеркәсiбi үшiн ауыл шаруашылығы шикiзатын, оның iшiнде мақта, жүн, терi шикiзатын маусымдық сатып алу және сатып алушы ұйымның ауыл шаруашылығы кәсiпорындарымен, шаруалар қожалықтарымен, сондай-ақ тамақ және жеңiл өнеркәсiп кәсіпорындарымен өзара iс-қимылының тетiгi әзiрленсiн;
4) өнеркәсiптiк кәсiпорындар үшiн менеджерлердi қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру жүйесі құрылсын;
5) жеңiл және тамақ өнеркәсiбi үшiн шикiзатпен көтерме сауданың үнемi жұмыс iстейтiн жәрмеңкелер өткiзу қалпына келтiрiлсiн.
3.4.4. Қайтадан құрылатын және дамитын өндiрiстердi техникалық және технологиялық жабдықтау үшiн:
1) республикалық бюджеттiң қаражаттары және Қазақстан Республикасының мемлекеттiк кепiлдiгi бар мемлекеттiк емес сыртқы заемдар шеңберлерінде республикалық бюджеттен оқшауландырылған қаражаттар есебiнен несиелер бойынша берешектердi өтеу есебіне алынған жабдықтар туралы деректер банкi құрылсын;
2) жабдықтардың меншiк иесiмен келiсiм-шарт негiзiнде лизинг бойынша пайдаланылмаған жабдықты беру үшiн мүдделi тауар өндiрушiлердi iздестiру жөнiнде аралық аймақтық лизингтiк орталықтар құруға ықпал етсiн;
3) импорт алмастыру бағдарламасының басым бағыттарына енгiзiлген кәсiпорындардың басшыларына өндiрiстi қалпына келтiру мен дамыту үшiн лизингтi пайдалану ұсынылсын.
3.4.5. Түр, сапа және ассортимент бойынша өнеркәсiп сұраныстарымен қатаң сәйкестiкте жеңiл және тамақ өнеркәсiбi үшiн шикiзат базасын және жеңiл және тамақ өнеркәсiбi салаларының ауыл шаруашылығы шикiзатын өндiру жөнiндегi ауыл шаруашылығының тауар өндiрушiлерi мен кәсiпорындары арасында өзара тиiмдi ынтымақтастықты дамыту үшiн:
1) жеңіл және тамақ өнеркәсiбiндегi түпкiлiктi өнiмнiң сапасын арттыру үшiн қажеттi сипаттамалары, даму болашағы, сапаға байланысты оған қойылатын баға ауқымы, негiзгi тұтынушылардың деректемелерi ескерiлген қажеттiлiк көрсетiле отырып, ауыл шаруашылығы шикiзатының ассортименттегi тiзбесi дайындалсын;
2) осы ақпаратты үнемi жаңартып отыру жүйесi мен оның агроөнеркәсiп кешеннiң (бұдан әрi - АӨК) бiрыңғай ақпараттық-маркетингтiк жүйесiн пайдалану арқылы ауыл тұрғындары үшiн қолайлы таратылуы көзделсiн;
3) жеңiл және тамақ өнеркәсiбi үшiн салық және сатып алу бағалары арқылы басым өндiрiске көшу кезiнде ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн қолдау қамтамасыз етiлсiн.
3.4.6. Импорт алмастыруға инвестициялардың жаңа көздерiн құру және Импорт алмастыру бағдарламасын несиелеу үшiн импорт алмастыру мен қосымша қаржы қаражаттарын тарту үшiн:
1) 2001-2003 жылдарға арналған мемлекеттiк инвестициялар бағдарламасында жеңiл өнеркәсiптiң басым бағыттарын дамыту жөнiндегi жобаларды инвестициялық қолдаудың басым бағыттары белгiленсiн.
3.4.7. Экономиканың нақты секторының жобаларын несиелендiрудi отандық тауар өндiрушiлердің бағдарламасын (Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 1999 жылғы 25 қарашадағы N 1789 қаулысы) iске асыруға арналған банк қаражаттарының есебiнен "Қазақстан Эксимбанкi" ЖАҚ, сондай-ақ несиенiң сөзсiз қайтарылуын қамтамасыз ететiн және тиiмсiз жобаларды несиелеудi болдырмайтын жолға қойылған тетiк бойынша "Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қоры" ЖАҚ жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының Yкiметiне енгiзу үшiн бағдарламаның үнемi назарда болуын, осы бағдарлама бойынша рынокты зерделеу және ақпарат пен тиiстi ұсыныстар дайындау қамтамасыз етiлсiн. Қазақстан Республикасының Экономика және сауда министрлiгi мен Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi осы жұмыстың өткiзiлуi үшiн мемлекеттiк тапсырысты қалыптастыруды қарастырсын.

4. ҚАЖЕТТI РЕСУРСТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ КӨЗДЕРI

Кәсiпорындардың жеке қаражатының жетiспеушiлiгi, сондай-ақ екiншi деңгей банктерiнiң жобаларды ұзақ мерзiмдi несиелендiру үшiн мүмкiндiктерінің болмауы және несиелендiрудiң жоғары ставкасы мемлекеттiк инвестициялар және шетел капиталы есебiнен несие ресурстарына қажеттiлiктi айқындайды. Бұл қажеттiлiк жылына 150 млн. АҚШ долларына дейiн құрайды. "Қазақстан Эксимбанкi" ЖАҚ-тың және Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қорының қаражаты отандық тауар өндiрушiлердi қолдау шаралары шеңберiндегi негiзгi қаржыландыру көздерi болып табылады.
2000-2003 жылдарға арналған мемлекеттiк инвестициялар бағдарламасында жеңiл және тамақ өнеркәсiбiн дамытуға бағытталған жобаларға инвестициялық қолдау көрсетудi басым бағыт етiп белгiлеу қажет.
Осы бағдарламада белгiленген басым бағыттар бойынша ең тиiмдi жобаларды iрiктеп алу жүйесiн қарастыра отырып, импорт алмастыруды инвестициялық қолдау үшiн жеңiлдiкпен несиелендiрудi қолдану қажет.
Импорт алмастыру бағдарламасын iске асыру жөнiндегi шаралар шеңберiнде жобаларды несиелендiру үшiн негiзгi шарттар:
жобаларды жобалар бойынша тәуекелге бел байлайтын және мемлекеттiк қаражаттың қайтарылуына кепiлдiк беретiн тек қана екiншi деңгейдегi банктер арқылы несиелендiру;
жобаның экономикалық орындылығы мен басымдылығын қуаттайтын Қазақстан Республикасы Экономика және сауда министрлiгiнің оң қорытындысының болуы;
салалық институттар мен сараптама топтарының жобаның техникалық және технологиялық жетiлгендiгiн, iшкi және сыртқы рыноктарда бәсекелесуге қабiлеттi жоғары сапалы өнiмнiң шығарылатындығын растауы болып табылады.
Отандық тауар өндiрушілердi қолдау шеңберiнде олар бойынша кәсiпорындар қаражатының кемiнде 70 пайызы қазақстандық заңды және жеке тұлғалардың меншiгi болып табылатын инвестициялық жобалар несиелендiрiледi.
Екiншi деңгейдегi банктер осы бағдарламаның шеңберiнде несиелендiруге ондағы басымдылықтарға сәйкес келетiн инвестициялық жобаларды ұсына алады.
Қазақстан Республикасы Экономика және сауда министрлiгiнiң оң қорытындысында:
жобаның Бағдарламаның басымдықтарына, сондай-ақ аймақтағы еңбек пен өндiрiстiк күштердiң бөлiну құрылымына сәйкестiлiгi, оның импорт алмастыруға және экспортқа бейiмделуге бағытталуы;
рынок сыйымдылығы мен ұсынылып отырған өнiмге iшкi және сыртқы рыноктардағы толық сұраныс туралы сенiмдi негiздемелердiң болуы;
құрылатын өндiрiстің шикiзатпен қамтамасыз етiлуi;
өндiрiс көлемiнiң ұлғаюы, сондай-ақ қайта құрылатын немесе қалпына келтiрiлетiн жұмыс орындарының саны;
жобаның Қазақстан және оның аймағы үшiн әлеуметтiк мәнi;
жобаның тиiмдiлiгi расталуы тиiс.
Жобаның қазiргi талаптарға сәйкестiгi мен жеңiл және тамақ өнеркәсiбi жобалары бойынша iшкi және сыртқы рыноктарда бәсекелесушi өнiм шығаруды растайтын техникалық және технологиялық сараптауды саланың бiлiктi мамандары қатарынан Қазақстан Республикасының Экономика және сауда министрлiгi құрған тәуелсiз сараптаушы топ жүзеге асырады.
"Қазақстан Эксимбанкi" жабық акционерлiк қоғамы екiншi деңгейдегi банктермен несиелiк келiсiмдер жасайды және аталған инвестициялық жобалардың iске асырылу барысына бақылау жасауды жүзеге асырады. Тиiстi ақпаратты "Қазақстан Эксимбанкi" ЖАҚ тоқсан сайын Қазақстан Республикасының Үкiметiне ұсынып отырады.

5. БАҒДАРЛАМАНЫ IСКЕ АСЫРУДАН КYТIЛЕТIН НӘТИЖЕ

Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiндегi импорт алмастыру бағдарламасы 2001-2003 жылдарға есептелген.
2001 жылы жеңiл өнеркәсiп бойынша отандық өнiм үлесi 35 %-ке дейiн жетедi, ал тамақ өнеркәсiбiнде 80 % дейiн, 2002 жылы жеңiл өнеркәсiпте 45 % дейiн, тамақ өнеркәсiбiнде 85 % дейiн өседi.
2003 жылы жеңiл өнеркәсiптiң отандық өнiмiнiң үлесi iшкi тұтынуда 85 % деңгейде сақталады және саланың одан әрi дамуы осы деңгейдi сақтай отырып, iшкi тұтыну рыногының сыйымдылығының өсуi мен сыртқы рынокқа шығу есебiнен жүзеге асырылатын болады. Отандық жеңiл өнеркәсiп өнiмiнiң iшкi

рыноктағы үлесi 55 %-ға дейiн жетедi.

5.1. Импорт алмастыру бағдарламасының тиiмдiлiгi

Бағдарламаны iске асыру нәтижесi отандық тауар өндiрушiлердiң iшкi

рыноктағы жағдайын нығайту және ондағы отандық тауар өндiрушiлердiң үлесiн

2003 жылы жеңiл өнiм бойынша 55 пайызға дейiн және тамақ өнеркәсiбi

бойынша - 85 %-ға дейiн жеткiзу болуы тиiс. Бұл өндiрiс көлемiнiң, жұмыс

орындарының, сондай-ақ бюджетке түсетiн түсiмдердiң едәуiр өсуiн

қамтамасыз етедi.

Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнде импорт алмастыру жөнiндегi

2001-2003 жылдарға арналған шараларды iске асыру тиiмдiлiгi

---------------------------------------------------------------------------

! 2001 ! 2002 ! 2003 ! Барлығы

---------------------------------------------------------------------------

ЖЕҢІЛ ӨНЕРКӘСIП - IШКI РЫНОКТАҒЫ

YЛЕСI - % 35 45 55

Өндiрiс көлемiнiң 1999 жылмен

салыстырғанда өсуi, млрд. теңге 7 12 16 35

Жұмыс орындарын қалпына келтiру

және жаңаларын енгізу 5 2,5 2,8 10,3

Салықтар мен төлемдер,

млрд. теңге 1,05 1,8 2,4 5,25

ТАМАҚ ӨНЕРКӘСIБI -

IШКІ РЫНОКТАҒЫ YЛЕСI, % 80 85 85

Өндiрiс көлемiнiң 1999 жылмен

салыстырғанда өсуi, млрд. теңге 22 35 35 92

Жұмыс орындарын қалпына келтiру

және жаңаларын енгiзу 4 4 2 10

Салықтар мен төлемдер,

млрд. теңге 6 9 9 24

---------------------------------------------------------------------------

Жеңiл өнеркәсiптегi импорт алмастыру бағдарламасын iске асыру және отандық өнiмдi iшкi рынокта тұтынудың үлесi 2003 жылы 55 %-ға дейiн жетуi киiм мен мата шығарудың 1999 жылмен салыстырғанда 5-7 есе, былғары тауарлары мен аяқ киiмнiң 8-10 есе өсуiн қамтамасыз етедi. 10,3 мың жаңа орын қалпына келтiрiлiп, енгiзiлетiн болады. Тiптi салық жеңiлдiктерi сақталған жағдайдың өзiнде салық пен төлемдердiң бюджетке түсуi 5,25 млрд. теңгенi құрайды.
Тамақ өнеркәсiбiнде iшкi рыноктағы отандық тауар үлесiнiң 2003 жылға таман 85 %-ға жетуi саладағы өндiрiс көлемiнiң 1,3 есе, өсiмдiк майының 4 есе, құс етiнiң 3 есе, ет, балық және көкөнiс консервiлерiнiң 5-7 есе өсуiн қамтамасыз етедi. Астық пен сүт өнiмдерiнiң жаңа түрлерi игерiлетiн болады. 10 мың жаңа жұмыс орны енгiзiлетiн болады, 2001-2003 жылдары салық түрiндегi бюджетке қосымша түсiмдер 24 млрд. теңгеге дейiн құрайды.
Импорт алмастыру бағдарламасын іске асыру ауыл шаруашылығы өндірісін,

әсіресе мал шаруашылығын дамытуды көтермелейтін болады. Мультипликативтік

әсер ету тиімділігі нәтижесінде экономика мен өнеркәсіптің басқа салаларын

өсіруді қамтамасыз етуге, негізінен экономика бойынша еңбекпен қамтуды,

халықтың кірісін, ең ақырында, жинақталған төлем төлеуге қабілетті

сұранысты арттыруға мүмкін болар еді.

6. ЖЕҢIЛ ЖӘНЕ ТАМАҚ ӨНЕРКӘСIБI САЛАЛАРЫНДА ИМПОРТ АЛМАСТЫРУДЫҢ

2001-2003 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМАСЫН IСКЕ АСЫРУ ЖӨНIНДЕГI IС-ШАРАЛАР

ЖОСПАРЫ

---------------------------------------------------------------------------

N р/с! Iс-шаралар ! Аяқталу нысаны !Орындалуына !Орындалу

! ! ! жауаптылар ! мерзiмi

---------------------------------------------------------------------------

6.1. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнде импорт алмастыру үшiн қолайлы

экономикалық орта құру және бәсекелестiк жағдайларды қамтамасыз ету

6.1.1. Республикалық бюджет Қазақстан ҚарМ, ЭСМ, 2001

қаражаты есебiнен берiлген Республикасының ӘдМ жылғы

несиелер және Қазақстан Yкiметi қаулысы 4-тоқсан

Республикасының мемлекеттiк

кепiлдiгi бар мемлекеттiк

емес сыртқы заемдар

шеңберiнде республикалық

бюджеттен оқшауландырылған

қаражат бойынша жеңiл және

тамақ өнеркәсiбi

кәсiпорындарының борыштарын

Ведомствоаралық комиссияда

оларды алдын ала қарай

отырып қайта құрылымдауды

жүргiзу

6.1.2. Әкелiнетiн кеден баждарының Қазақстан ЭСМ, АШМ 2001

ең аз ставкасын белгiлеу Республикасының жылғы

үшiн жеңiл және тамақ Yкiметiне қыркүйек

өнеркәсiбi үшiн елiмiзде ұсыныстар

өндiрiлмейтiн шикiзаттар

мен материалдардың тiзбесiн

айқындау

6.1.3. Жеңiл және тамақ Қазақстан ЭСМ 2001 жыл

өнеркәсiбiнiң импорттық Республикасының

тауарларының сапасына және Үкіметі қаулысы

бағалар деңгейiне мониторинг

жүргізу. Қазақстандық

рынокта терiс пиғылды

бәсекенi жүзеге асырушы

өндiрушілерге қатысты

антидемпингтiк және

өтемақылық байыптауларды

қозғау жөнiндегi рәсiмдi

белгiленген тәртiппен

жүзеге асыру

6.2. Жеңіл және тамақ өнеркәсiбi өнiмдерiнiң бәсекелестік қабілетін

арттыру және сапасыз тауар импортына жол бермеу мақсаттарында

өндiрiстердің сертификатталуын дамыту және сапасын бақылау

6.2.1. Импорттық және экспорттық Министрдің ЭСМ 2002 ж.

өнiмдердiң, сондай-ақ бұйрығы ақпан

стандарттау органдарын

метрологиялық қамтамасыз

етудiң қазiргi

стандарттарына

сәйкестiгiне сараптама

жүргiзудi жетілдiру

жөнiнде ұсыныстар енгiзу

6.2.2. Қазақстанға Қазақстан ЭСМ, МКМ 2001 жыл

сертификатталмаған өнімнің Республикасының

түсуін болдырмау жөніндегі Үкіметіне

тетікті әзірлеу ұсыныстар

6.3. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң салаларында кәсіпкерлерге

өндірістердің жұмыс істеп тұрғандарын қалпына келтiру және жаңасын

ұйымдастыру жөнінде техникалық көмек көрсету

6.3.1. Iшкi, республикалық және Министрдің ЭСМ 2001 жыл

аймақтық рыноктардың бұйрығы

конъюнктурасын зерделеудiң

маркетингтiк орталықтарын

құруға көмектесу және

кәсiпорындарға осы

рыноктарға олардың

тауарларын жылжытуда

қызмет көрсету

6.3.2. Франчайзингтiк қызмет Қазақстан ЭСМ, 2001 жыл

көрсету рыногын, оның Республикасының "Экономика.

аспектiлерiн сыйымдылығы, Үкіметіне есеп лық зерттеу.

қолдану тетiктерiн лер институты"

зерделеу РМК (келісім

бойынша), МБА

6.3.3. Кәсiпорындарға киiм, аяқ Семинарлар ЭСМ, МБА, 2001 жыл

киiм азық-түлiк өнiмдерi өткізу кәсіпкерлер. ішінде

өндiрiсiнде франчайзингтi дің одақтары

дамыту жөнiнде ұсыныстар, мен қоғам.

франчайзингтiк оқу- дастықтары

консультациялық орталығын (келісім

құру жөнiнде ұсыныстар бойынша)

дайындау.

Елдiң экономикасы үшiн

басым бағыттар бойынша

франчайзингтiк фирмаларды

тарта отырып, франчайзинг

бойынша аймақтық

семинарлар өткiзу

6.3.4. "Франчайзинг туралы" Заң Заң жобасы ЭСМ, ӘдМ 2001

әзiрлеу жылғы

2 тоқсан

6.3.5 Жеңіл және тамақ Қазақстан БҒМ, 2002

өнеркәсібінің Республикасының ЭСМ, жылғы

ұйымдары үшін Үкіметіне кәсіпкер. 4

менеджерлерді қайта ұсыныстар лердің тоқсан

даярлаудың және одақтары

олардың біліктілігін мен

арттырудың жай-күйін қауымдас.

зерделеу тықтары

(келісім

бойынша)

6.3.6. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi Қазақстан ЭСМ, Ауыл 2002 жыл

үшiн шикiзатпен көтерме Республикасының шаруашылығы сәуір

сауда жәрмеңкесiн өткiзудi Үкіметіне министрлігі,

қалпына келтiру ұсыныстар облыстар

әкімияттары

6.4. Жаңадан құрылатын және дамушы өндірістерді техникалық және

технологиялық жабдықтау

6.4.1. Мемлекеттік несиелер Қазақстан ЭСМ, ҚарМ, 2001 жыл

бойынша берешектерді өтеу Республикасының ӘдМ

есебіне алынған жабдықтар Үкіметіне

туралы деректер банкін ұсыныстар

құру

6.4.2. Меншік иелерімен шарт Қазақстан ЭСМ, ҚарМ, 2001 жыл

негізінде лизинг бойынша Республикасының ӘдМ

пайдаланылмаған жабдықтарды Үкіметіне есеп

беру үшін мүдделі тауар

өндірушілерді іздестіру

жөніндегі делдалдық

аймақтық лизингтік

орталықтар құруға

жәрдемдесу

6.5. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi үшiн шикiзат базасын және ауыл

шаруашылығы тауар өндiрушiлерi мен жеңiл және тамақ өнеркәсiбi

салаларының кәсіпорындары арасында өзара тиiмдi ынтымақтастықты

дамыту

6.5.1. Мал шаруашылығы мен еттi Қазақстан АШМ, ҚарМ 2001-2002

құс шаруашылығының асыл Республикасының жылдар

тұқымдық негiзiн қалпына Үкіметіне есеп

келтiру

6.5.2. Малдың тексiз және аз өнiмдi Қазақстан АШМ, БҒМ, 2001-2003

тұқымдарын неғұрлым Республикасының облыстардың жылдар

өнiмдiлеріне кезеңiмен Үкіметіне есеп әкімдері

алмастыру жолымен

өнiмдiлiктi арттыруға және

өзiндiк құнын төмендетуге

бағытталған, мал

шаруашылығының қазiргi бар

тұқымдарын одан әрi

жетiлдiру және жаңа желiлер,

тұрпаттары мен тұқымдарын

шығару, саланың асыл

тұқымдық негiзiн және

тұқымдық-асыл тұқымдық

жұмысын нығайту

6.5.3. Биязы меринос жүнi өндiрiсiн -//- АШМ, БҒМ, 2001-2003

арттыру жөнiндегi облыстардың жылдар

iс-шараларды мемлекеттiк әкімдері

қолдау

6.5.4. Мал шаруашылығы шикiзатын -//- АШМ, ҚарМ, 2001-2002

сатып алу, қайта өңдеу ЭСМ жылдар

жөнiнде мамандандырылған

республикалық ұйым

(компания) құру

6.5.5. Мал шаруашылығы өнiмдерi -//- АШМ, БҒМ, 2001-2002

өндiрiсi және қайта өңдеу ЭСМ жылдар

жөнiндегi республикалық

ветеринарлық-санитарлық

және технологиялық

нормативтердi еуропалық

стандарттарға сәйкес

келтiру

6.5.6. Солтүстік Қазақстан Қазақстан Облыс әкімі, 2001-2003

облысының Петропавл Республикасының ЭСМ, жылдар

қаласында ауысымында 50 Үкіметіне есеп Қазақстан

тонна сүттi қайта өңдеу Даму банкі

қуатымен сүт консервiлерi

өндірісі жөнiндегi зауыт

құрылысы

6.5.7. Жеңiл және тамақ Ауылшарминінің ЭСМ 2001 жыл

өнеркәсiбiнде түпкі өнiмнiң деректер банкі қазан

сапасын арттыру үшiн қажетті

ассортиментiмен және сапалық

сипаттамаларымен шикізат

тізбесін дайындау. Осы

ақпаратты тұрақты жаңарту

жүйесiн және оның ауыл тауар

өндiрушілері үшiн ыңғайлы

таратылуын көздеу

6.5.8. Салық заңнамасына тиiстi Қазақстан ЭСМ, АШМ 2001 жыл

өзгерiстер мен толықтырулар Республикасының

енгiзу жолымен жеңiл және Үкіметіне

тамақ өнеркәсiбi үшiн ұсыныстар

басымды өндіріске өтуде

ауыл тауар өндiрушiлерiн

қолдауды қамтамасыз ету

6.5.9. Жеңiл және тамақ өнеркәсiбi Қазақстан ЭСМ, АШМ 2001 жыл

үшiн ауыл шаруашылығы Республикасының

шикiзатын, соның iшiнде Үкіметіне

мақта, жүн, былғары ұсыныстар

шикiзатын маусымдық сатып

алу және сатып алу

ұйымдарының ауыл шаруашылығы

кәсiпорындарымен, шаруа

қожалықтарымен, сондай-ақ

жеңiл және тамақ өнеркәсiбi

орындарымен өзара iс-қимыл

тетiгiн жасау

6.6. Импорт алмастыратын өндiрiстерге инвестициялар үшін жағдайлар жасау

және импорт алмастыру бағдарламасын несиелендiру үшiн қосымша ақшалай

қаражат тарту

6.6.1. 2001-2003 жылдарға арналған Меминвестиция. ЭСМ, АШМ 2001-2003

мемлекеттiк инвестициялар лар бағдарла. жылдар

бағдарламасында жеңiл және масына енгізу

тамақ өнеркәсiбiн дамытуға

бағытталған жобаларға

инвестициялық қолдау

көрсетудi басым бағыт етiп

айқындау

6.6.2. Жеңiл және тамақ Қазақстан ЭСМ, 2001-2003

өнеркәсiбiнiң салаларында Республикасының "Экономи. жылдар

2001-2003 жылдарға арналған Үкіметіне калық

импорт алмастыру ақпарат зерттеулер

бағдарламасын iске асыру институты"

мониторингiн жүргiзу. РМК (келісім

Бағдарламаны iске асыру бойынша)

мониторингiнiң мемлекеттiк

тапсырысын қалыптастыруды

көздеу

---------------------------------------------------------------------------

Мамандар:

Багарова Ж.А.

Қасымбеков Б.А.

Об утверждении Программы импортозамещения в отраслях легкой и пищевой промышленности на 2001-2003 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 20 августа 2001 года N 1088.

Для развития производства потребительских товаров легкой и пищевой промышленности и замещения импорта отечественной продукцией высокого качества Правительство Республики Казахстан постановляет:
1. Утвердить прилагаемую Программу импортозамещения в отраслях легкой и пищевой промышленности на 2001-2003 годы.
2. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр

Республики Казахстан

Утверждена

постановлением Правительства

Республики Казахстан

от 20 августа 2001 года N 1088

Программа

импортозамещения в отраслях легкой и пищевой

промышленности на 2001-2003 годы

Паспорт

Наименование Программа импортозамещения в отраслях легкой и

пищевой промышленности на 2001-2003 годы

Решение о Распоряжение Премьер-Министра Республики Казахстан

разработке К. Токаева от 29 ноября 1999 года N 168-р

R990168_

Программы

Основные Министерство экономики и торговли Республики Казахстан,

разработчики РГП "Институт экономических исследований"

Цели и задачи Целями Программы являются:

Программы восстановление и ускорение комплексного развития легкой

и пищевой промышленности, преодоление технического и

технологического отставания предприятий;

повышение конкурентоспособности продукции за счет

улучшения качества и ассортимента, снижения издержек

производства;

преодоление критической зависимости отечественной

экономики от импорта текстильной, швейной и

кожевенно-обувной продукции;

комплексное развитие производства сырья и пищевых

добавок, готовой пищевой продукции, насыщение

внутреннего рынка высококачественными пищевыми

продуктами отечественного производства;

улучшение торгового баланса Казахстана.

Достижение поставленных целей предполагает:

повышение технического уровня производства,

обеспечивающего конкурентоспособность отечественной

продукции по цене и качеству и вытеснение аналогичных

импортируемых товаров;

регулирование степени открытости внутреннего товарного

рынка по отдельным видам товаров легкой и пищевой

промышленности, защиту отечественных

товаропроизводителей от недобросовестного импорта,

продвижение отечественных товаров на мировые товарные

рынки;

совершенствование налогового и таможенного режима для

обеспечения конкурентоспособности отечественной

продукции на внутреннем и внешнем рынках;

оздоровление финансово-экономического положения

предприятий;

создание условий для привлечения инвестиций в отрасли и

кредитования предприятий банками второго уровня;

определение приоритетов и селективная инвестиционная

поддержка наиболее эффективных предприятий,

обеспечивающих выпуск высокотехнологичной, конкурентной

продукции на внутреннем и внешнем рынках;

оказание технической, технологической и методической

помощи предпринимателям по организации и развитию

производства, оформлению бизнес-планов

Источники Кредитные ресурсы, собственные предприятий,

финансирования иностранный капитал

Срок Реализация Программы намечена на период с 2001

реализации по 2003 годы

средства

Введение

Программа является этапом практической реализации Указа Президента Республики Казахстан от 28 января 1998 года N 3834 U983834_ "О мерах по реализации стратегии развития Казахстана до 2030 года" по развитию производства конкурентных потребительских товаров легкой и пищевой промышленности и замещению импорта отечественной продукцией высокого качества и в широком ассортименте.
За последние 10 лет производство продукции легкой* и пищевой промышленности сократилось соответственно в 7 и 2 раза. Доля отечественной продовольственной продукции на внутреннем рынке составляет 70 %, а легкой - 10%. Опережающая девальвация валют России и других стран СНГ в 1998 и 1999 году сделала продукцию казахстанской обрабатывающей промышленности еще менее конкурентоспособной не только на рынке стран СНГ, но и на внутреннем рынке Казахстана.
_____________________
Легкая* промышленность - в соответствии с классификатором ОКЭД это "текстильная и швейная промышленность, производство кожи, изделий из кожи и производство обуви".

Вытеснение отечественного товаропроизводителя с внутреннего рынка импортными товарами приняло катастрофический характер. Доля импорта в валовом внутреннем продукте достигла 35 %. Многие предприятия обрабатывающей промышленности вынуждены не только сокращать производство, но и полностью останавливать его.
Крайне остро стоит вопрос с обеспечением занятости населения. Если в 1990 году число работающих в легкой и пищевой промышленности составляло 350,9 тыс. человек, то в 2000 году сократилось до 61,3 тыс. человек или более чем в 5 раз, что обусловливает рост социальной напряженности.
В таких условиях чрезвычайно важными становятся проблемы импортозамещения, вытеснения импортируемых товаров за счет возрождения и развития отечественных производств легкой и пищевой промышленности, выпускающих конкурентоспособную продукцию. При этом необходимо задействовать прогрессивные технологии переработки местного и нетрадиционного сырья.
Учитывая, что легкая и пищевая промышленность технологически наиболее связаны с аграрным сектором, их развитие будет в значительной мере способствовать восстановлению и развитию важнейших направлений сельскохозяйственного производства. Повысится платежеспособный спрос внутри страны и емкость внутреннего рынка.

1. Анализ современного состояния проблемы

1.1. Положение с импортом потребительских товаров

Результаты внешнеэкономической деятельности Республики Казахстан за последние годы свидетельствуют об устойчивой тенденции роста импорта продукции обрабатывающей промышленности, главным образом готовой продукции, в том числе потребительских товаров.
После обвала российского рубля в августе 1998 года при искусственной поддержке стабильности тенге казахстанская продукция стала практически неконкурентоспособной, особенно относительно российских товаров обрабатывающей промышленности. Девальвация рубля сильно удешевила российские товары, резко повысила их конкурентоспособность на казахстанском рынке. Повысилась конкурентоспособность товаров, производимых в Кыргызстане и Узбекистане, некоторых других странах СНГ, где также была осуществлена девальвация национальных валют.
Девальвация тенге, произошедшая после введения режима его свободного плавания, позволила в определенной степени повысить конкурентоспособность отечественной продукции. В ряде отраслей отмечено оживление и повышение ценовой конкурентоспособности производства. В частности, это относится к пищевой промышленности, некоторым производствам легкой промышленности. В то же время многие промышленные предприятия Казахстана производят свою продукцию с использованием импортируемых сырья и материалов, что сопровождается ростом цен на нее, снижением конкурентоспособности. Так, например, в производстве кожи, изделий из нее, кожаной обуви доля импорта в составе затрат на сырье и материалы в 1999 г. составляла 48,8 %, на покупные изделия и полуфабрикаты - 54,1 %.
Вытеснение продукции отечественных товаропроизводителей с внутреннего рынка сопровождается растущей безработицей, утратой трудового потенциала, снижением уровня благосостояния народа в целом.
Исходя из численности населения и уровня денежных доходов, приходящихся на душу населения, емкость внутреннего рынка продовольствия и товаров легкой промышленности за последние три года колеблется в пределах 284-300 млрд. тенге, в том числе доля продовольственной части составляет 82-84 %.
В 2000 году расходы населения на приобретение продовольствия увеличились по сравнению с 1999 годом на 11,7 %, а товаров легкой промышленности на 35,5 % и составили в 2000 году соответственно 273 и 69,1 млрд. тенге.
Если учесть, что индекс потребительских цен за 2000 год на продовольственные и непродовольственные товары возрос соответственно на 12,8 и 6,1 %, то реальная емкость внутреннего рынка за истекший год по этим товарам сократилась практически на четверть.

Номинальная емкость внутреннего рынка, тыс. тенге
(см. рисунок)
Источник: Агентство Республики Казахстан по статистике

В ресурсах продовольственных товаров преобладает отечественная продукция, ее доля на внутреннем рынке в 2000 году составила 75-80 %.
В ресурсах потребительских товаров легкой промышленности доля отечественной продукции не превышает 10 %. За последние три года статистически учитываемый импорт одежды, тканей, обуви составлял 11-15% во внутреннем потреблении. Остальная продукция поступает посредством челночного импорта и контрабандным путем.
При емкости внутреннего рынка одежды, тканей, обуви около 45 млрд. тенге в год отечественное их производство (кроме вещевого имущества, спецодежды и экспорта) составляет 4-5 млрд. тенге или 10 % емкости внутреннего рынка, что никак нельзя признать нормальным. Имея натуральное отечественное сырье и потенциал для развития собственного производства продукции легкой промышленности, отрасль из года в год сокращает производство продукции.
В ряде случаев импортные изделия, менее качественные, нежели аналогичная отечественная продукция, вытесняют ее за счет более низких цен, поскольку уровень доходов значительной части населения не позволяет приобретать более качественные, но и более дорогие товары.

1.2. Производство

В результате приватизации практически все предприятия легкой и пищевой промышленности Казахстана находятся в частной собственности. В этих отраслях преобладают малые и средние предприятия.
В легкой промышленности по состоянию на 1 января 2001 года зарегистрировано 1295 предприятий, в том числе 33 крупных и 115 средних. В 2000 году доля продукции отрасли в общем объеме промышленного производства составила 1,5 %, или сократилась по сравнению с 1990 годом (15,6 %) в 10 раз. Прибыль, полученная в отрасли в 1991 году, составляла 21 % от всей

прибыли в промышленности.

В последние два года более 60 % предприятий и отрасль в целом стали

убыточными, доля легкой промышленности в платежах в бюджет сократилась до

0,52 %. Снижение эффективности, прежде всего, обусловлено сокращением

объемов производства.

Объем производства продукции легкой промышленности

__________________________________________________________________________

Наименование !Ед. ! 1993 ! 1994 ! 1995 ! 1996 ! 1997 ! 1998 ! 1999 ! 2000

показателя !изм.! ! ! ! ! ! ! !

--------------------------------------------------------------------------

Продукция

легкой

пром-ти, млрд. 1,3 12,9 16,5 17,5 17,2 13,1 17,98 25,6

в действующих тг

ценах

в т.ч. без 11 15,7

мытой шерсти и

хлопкового

волокна

в долл. США млн. 503,9 360,7 270,8 260,1 228,1 167 150,3 182,9

дол.

в ценах 1993 г. млрд. 1,3 0,7 0,3 0,4 0,3 0,3 0,3 0,6

тг

Ткани - всего млн. 188,1 107,1 31,1 28,4 19,6 12,7 12,5 6,3

м2

Ковры и млн. 1,4 0,7 0,2 0,2 0,2 0,17 0,15 0,15

ковровые м2

изделия

Чулочно- млн. 71,5 41,0 11,5 6,0 4,0 2,4 1,3 1,8

носочные пар

изделия

Кожа из шкур тыс. 276,6 72,4 18,9 16,4 3,8 3,6 1,7 1,3

КРС и мелк. дц2

Обувь - всего млн. 16,2 7,8 2,1 1,5 1,1 1,1 0,8 1,2

пар

---------------------------------------------------------------------------

Источник: Агентство Республики Казахстан по статистике

Продукция отрасли почти полностью вытеснена с внутреннего рынка импортируемыми товарами. Незащищенность внутреннего рынка от недобросовестного импорта, недостаток оборотных средств, нарастающие долги предприятий перед бюджетом и поставщиками; низкий уровень технического состояния оборудования, его моральный и физический износ, отсутствие интереса предпринимателей к инвестициям в отрасль тормозят ее восстановление. Высокие ставки кредитования не позволяют предприятиям пользоваться кредитами банков, в свою очередь банки также не идут на кредитование предприятий отрасли, ссылаясь на риски.
В 1999-2000 гг. Правительством Республики Казахстана предпринят ряд мер по государственной поддержке предприятий обрабатывающей, в т.ч. легкой промышленности. В их числе внесение изменений в налоговое законодательство по амнистированию пени, отсрочке уплаты в бюджет налогов и штрафов до 1 января 2003 года, а также введение нулевой ставки НДС на отечественную продукцию легкой промышленности.
В результате принятых мер увеличился объем производства текстильной и швейной продукции, индекс физического объема к 1999 году составил 119,2 %, а в кожевенно-обувной промышленности - 128,7 %.
Несмотря на это, существенного изменения ситуации в восстановлении и развитии легкой промышленности пока не произошло.
Основные причины этого:
короткий срок, прошедший со времени создания благоприятных для отрасли условий (август 1999 года);
практически полное отсутствие инвестиций в отрасль за последние 7 лет, что привело к техническому и технологическому отставанию многих производств;
отсутствие у предприятий оборотных средств для запуска производств;
продолжающийся передел собственности, особенно базовых текстильных производств;
сокращение в 1999 году реальной емкости внутреннего непродовольственного рынка на 29 %, что также негативно сказалось на легкой промышленности.
Исходя из емкости внутреннего потребительского рынка товаров легкой промышленности (порядка 44,5 млрд. тенге) и, принимая во внимание целесообразность (с точки зрения конкурентности) сохранения доли импорта в нем на уровне 30%, одежда, ткани и обувь на нем отечественного производства должны составить более 30 млрд. тенге.
Сохранение и упрочение позиций отечественных товаропроизводителей на рынке вещевого имущества и спецодежды потребует производства этих товаров на 5-7 млрд. тенге. Таким образом, при совокупной емкости внутреннего рынка порядка 50 млрд. тенге отечественное их производство достигнет 40 млрд. тенге.
Принимая во внимание крайне низкий уровень расходов населения на приобретение одежды, тканей и обуви, сложившийся за 2000 год (до 3,4 тыс. тенге на душу населения), этот уровень можно считать минимальным. По мере восстановления потребительского спроса адекватно будет расти производство товаров легкой промышленности.
Пищевая промышленность занимает одну треть объема обрабатывающей промышленности. За последние 10 лет число предприятий в отрасли возросло с 3,2 тысячи до 6,7 тысяч, или более чем вдвое. Спад по отрасли в целом был не столь сильным, как в легкой промышленности. Однако по сравнению с 1990 годом объем производства важнейших видов продукции на душу населения сократился в 4-54 раза. Лишь по минеральной воде обеспечен рост в 1,6 раза. Ввиду снижения покупательских возможностей населения важнейшие виды продовольствия потребляются в виде, не прошедшем промышленную переработку.
В 2000 году доля переработки сельскохозяйственных продуктов в общем объеме промышленной продукции составила 13,3 %. Индекс физического объема в 2000 году к соответствующему периоду прошлого года по переработке сельскохозяйственных продуктов составил 108,5 %, производству пищевых продуктов - 108,9 %, табачных изделий - 105 %.
Имеющийся потенциал пищевой промышленности страны практически полностью может удовлетворить потребность населения в основных продуктах питания: мясе, молокопродуктах, хлебе и хлебобулочных изделиях, муке, крупах, которые конкурентоспособны по качеству и по цене.
Однако в последние годы в связи с глубоким кризисом и сокращением сельскохозяйственного производства все более остро стоит вопрос обеспечения пищевой промышленности сырьем нужного ассортимента и качества. Сказывается отсутствие технологически связанных производств по принципу "поле-завод-торговля", а также инфраструктуры по закупке сельхозсырья, ориентированной на мелкотоварное производство.
Кроме того, сдерживают развитие пищевой промышленности:
недостаток собственных оборотных средств для закупки сырья, особенно сезонного и ограничиваемого минимальными партиями при транспортных перевозках;
недостаточное количество производств по переработке сельхозсырья в местах его производства;
отсутствие производств по глубокой безотходной переработке сельскохозяйственного сырья.
В 1999-2000 годы принят ряд постановлений Правительства Республики Казахстан, стимулирующих работу отечественных предприятий и ограничивающих импорт продукции, аналогичной выпускаемой производителями республики. Ежегодный рост инвестиций в отрасль за последние два года составил соответственно 193% и 232%, что позволило восстановить работоспособность многих предприятий, повысить конкурентоспособность отечественной пищевой продукции, успешно противостоять импорту и увеличить долю отечественной продукции в объеме потребления продуктов питания с 60 до 70%.
Сложившееся на внутреннем продовольственном рынке соотношение между отечественным производством и импортом является конкурентным. Однако низкий уровень потребления продовольствия и требования продовольственной безопасности диктуют необходимость доведения отечественного производства во внутреннем потреблении до 85%. Принимая во внимание, что по многим видам этот уровень уже достигнут, импортозамещение в отрасли целесообразно по конкретным видам пищевой продукции.
На рынке хлеба и хлебопродуктов преобладает отечественная продукция, доля которой составляет более 98 %. Однако на внутреннем рынке практически отсутствует ассортимент отечественных зернопродуктов высокой степени готовности к употреблению, а также продукты переработки зерна, используемые в кондитерской промышленности, хлебопечении. Импорт солода, крахмала, инулина, клейковины возрос за последние 5 лет в четыре раза.
На рынке мяса и мясопродуктов обеспеченность отечественным мясом птицы составляет 45 %, по мясным и мясорастительным консервам - 35,9 %. Это обусловливает целесообразность развития мясного птицеводства с доведением объемов до 17 тысяч тонн в год и производства консервированного мяса в широком ассортименте с доведением объема производства до 2,7 тысяч тонн. По колбасным изделиям отечественная продукция занимает 72 % рынка.
Рыба и рыбопродукты отечественного производства составляют на внутреннем рынке около 70%. При этом крайне низка доля отечественных рыбных консервов.
На рынке молочной продукции доля импорта не существенна, по основным видам молочной продукции (кроме сгущенного молока) она составляет от 7 до 28%. Потребность в сгущенном молоке в объеме до 17 тысяч тонн полностью обеспечивается за счет импорта. Целесообразно создание отечественных производств мощностью до 12 тысяч тонн.
Во внутреннем потреблении маргариновой продукции доля импорта составляет 55 %. Однако имеющиеся мощности двух маргариновых заводов (68,8 тысяч тонн) при условии принятия мер защиты от недобросовестного импорта могут полностью обеспечить внутренний рынок.
Рынок растительного масла в 2000 году на 50 % обеспечивался за счет импорта. В 1999 году в рамках программы импортозамещения прокредитовано развитие производства подсолнечного масла в г. Усть-Каменогорске мощностью 56 тыс. тонн в год, производство хлопкового масла в г. Туркестане Южно-Казахстанской области мощностью 150 тонн в сутки, с вводом которых полностью закрывается сложившаяся потребность внутреннего рынка в этой продукции.
Рынок рафинированного сахара на 50 % обеспечивается за счет собственного производства. В том числе из свеклы его производится 12%, а остальной объем - из импортируемого преимущественно из Бразилии, Кубы и России сахара-сырца.
Доля импорта кондитерских изделий во внутреннем потреблении в 2000 году возросла по сравнению с 1999 годом с 43 % до 56 %. Доведение доли отечественного производства во внутреннем потреблении до 70 % обеспечит прирост производства на 10 тысяч тонн или на 22 %.
По пиву доля импорта во внутреннем потреблении не превышает 5 %, по спирту и водке менее 0,01 %. В целом по алкогольным напиткам удельный вес импорта на внутреннем рынке не превышает 3,5 %.
По безалкогольным напиткам доля импорта на внутреннем рынке составляет 14%. Потребность в плодоовощных консервах и натуральных соках обеспечивается преимущественно за счет импорта.
Внутреннее потребление традиционных готовых продовольственных товаров обеспечивается преимущественно за счет отечественного производства. Однако многие виды сырья и полуфабрикатов, которые могли бы производиться в Казахстане, импортируются.

1.3. Конкурентоспособность продукции легкой и пищевой промышленности

Конкурентоспособность потребительской продукции на внешних рынках зависит, прежде всего, от их качества и соответствия продукции высоким мировым стандартам, экологическим и санитарным требованиям. Важную роль также здесь играют потребительские предпочтения. Ценовая конкурентоспособность таких товаров на внешних рынках играет вторичную роль.
Казахстанские потребительские товары европейского уровня качества, но с низкой ценой не могут конкурировать на рынках развитых стран из-за действия антидемпинговых ограничений.
В настоящее время необходимо, прежде всего, повысить их конкурентоспособность на внутреннем рынке. На основе аналитического обзора "Состояние конкурентности отечественных товаров", проведенного РГП "Институт экономических исследований", подготовленного на основе обследования внутреннего рынка и учета мнений производителей, торговцев и покупателей, сделаны основные выводы о состоянии и мерах по повышению конкурентности отечественных товаров легкой и пищевой промышленности. Те товары, по которым наблюдается улучшение качества, как правило, дороже импортных, в первую очередь, российских. Основная проблема для достижения конкурентоспособности по таким товарам - снижение цен, что крайне важно в связи с обнищанием большей части населения республики и снижением платежеспособного спроса населения.
Основные меры, которые будут способствовать повышению конкурентоспособности казахстанских товаров, следующие:
организация и использование системных исследований в области конкурентоспособности на основе текущей статистической отчетности, а также специальных обследований и конъюнктурных опросов;
улучшение менеджмента и маркетинга на микроуровне. В первую очередь менеджмент должен быть направлен на снижение издержек производства;
мониторинг реального эффективного обменного курса, рассчитываемого по торговле со странами - основными партнерами. Не допускать его резкого повышения в краткосрочном периоде;
снижение процентной ставки до уровня, при котором станет возможным кредитование производств, ориентированных на внутренний рынок;
информационная поддержка продвижения товаров на внешние рынки на государственном уровне. Необходимо знание рынков, уровня конкуренции и конкурентов на них, поиск инвесторов и стратегических партнеров по поставке сырья и материалов, сбыту продукции;
жесткое регулирование цен в сфере естественных монополий;
демонополизация в сфере производства и оборота отдельных товаров (например, производство сахара) и недопущение нарушения Закона Республики Казахстан Z980232_ "О недобросовестной конкуренции";
привлечение иностранных инвесторов в производство отдельных потребительских товаров с целью повышения технологического и технического уровня производства. Содействие государства в приобретении прав использования известных в мире фирменных и торговых знаков. Производство отдельных потребительских товаров для иностранных инвесторов может быть привлекательным, принимая во внимание возможность экспорта их в страны СНГ;
выработка эффективного торгового режима по каждому товарному рынку в свете гармонизации казахстанских правил торговли с международными, а также с учетом адекватного реагирования на дискриминационные режимы по отношению к казахстанским товарам. Импортная политика должна формироваться таким образом, чтобы наиболее высокие таможенные пошлины устанавливались на готовую продукцию, низкие - на сырье.

2. Цели и задачи программы импортозамещения

Основными целями Программы являются:
восстановление и ускорение комплексного развития легкой и пищевой промышленности, преодоление технологического и технического отставания предприятий;
обеспечение повышения конкурентоспособности продукции за счет повышения ее качества, улучшения ассортимента, снижения издержек производства и цен;
преодоление критической зависимости отечественной экономики от импорта текстильной, швейной и кожевенно-обувной продукции, развитие производства сырья и пищевых добавок для пищевой промышленности и насыщение внутреннего рынка высококачественными пищевыми продуктами отечественного производства;
поддержание положительного сальдо торгового баланса Казахстана.
Достижение поставленных целей предполагает:
повышение технического уровня производства, обеспечивающего конкурентоспособность отечественной продукции по цене и качеству и вытеснение аналогичных импортируемых товаров;
регулирование степени открытости внутреннего товарного рынка по отдельным видам товаров легкой и пищевой промышленности, защиту отечественных товаропроизводителей от недобросовестного импорта, продвижение отечественных товаров на мировые товарные рынки;
совершенствование налогового и таможенного режима для обеспечения

конкурентоспособности отечественной продукции на внутреннем и внешнем

рынках;

оздоровление финансово-экономического положения предприятий;

создание условий для привлечения инвестиций в отрасли и кредитования

предприятий банками второго уровня;

определение приоритетов и селективная инвестиционная поддержка

наиболее эффективных предприятий, обеспечивающих выпуск

высокотехнологичной, конкурентной продукции на внутреннем и внешнем рынках;

оказание технической, технологической и методической помощи

предпринимателям по организации и развитию производства, оформлению

бизнес-планов.

Основными принципами Программы импортозамещения являются:

обеспечение конкурентоспособности продукции на внутреннем и внешнем

рынках;

экономическая эффективность производства продукции;

поэтапность реализации Программы, исходя из имеющихся финансовых

ресурсов.

3. Основные направления и механизм реализации Программы

3.1. Приоритеты Программы импортозамещения

Рациональное и эффективное использование финансовых ресурсов предопределяет необходимость выделения приоритетов в реализации проектов по импортозамещению в отраслях легкой и пищевой промышленности.
В легкой промышленности на первом этапе реализации Программы преимущество отдается развитию отраслей текстильной и кожевенной промышленности, которые должны обеспечить последующие переделы легкой промышленности отечественным сырьем - пряжей, тканями, кожевенными товарами.
Создание новых текстильных производств потребует значительных инвестиций. Восстановление текстильной промышленности на первом этапе будет обеспечиваться, в рамках настоящей Программы, на базе имеющихся производственных мощностей в г. Алматы и г. Шымкенте (хлопчатобумажное производство), в г. Усть-Каменогорске (производство искусственных и синтетических тканей), г. Костанае и пос. Фабричный Алматинской области (камвольно-суконное производство).
Кроме того, будут развиваться небольшие производства по выпуску хлопчатобумажной и шерстяной пряжи, топса на основе отечественного сырья.
Для обеспечения камвольных производств шерстью приоритетным направлением является восстановление предприятий по первичной переработке шерсти.
Восстановление и развитие кожевенных производств целесообразно на основе имеющихся производственных мощностей в гг. Таразе, Петропавловске, Уральске, Павлодаре.
Выпуск полуфабрикатов в виде хлопчатобумажной и шерстяной пряжи, трикотажного полотна, готовых хлопчатобумажных, шерстяных и синтетических тканей является приоритетным, так как позволит обеспечить предприятия по выпуску трикотажных, чулочно-носочных, швейных изделий сырьем по (учитывая нулевую ставку НДС) умеренным ценам, что позволит производить конкурентную по цене продукцию.
В производстве готовых товаров легкой промышленности (одежды, обуви, текстильной и кожевенной галантереи), по которым доля отечественного производства во внутреннем потреблении колеблется от 1 до 7 %, приоритетными будут проекты восстановления и развития технически наиболее оснащенных предприятий, обеспечивающих производство конкурентоспособной на внутреннем и внешнем рынках продукции по цене и качеству.
В пищевой промышленности, инвестиции в которую за последние годы растут опережающими темпами, в настоящее время уже имеются по ряду производств значительные неиспользуемые мощности. Приоритетными будут новые для республики производства, ориентированные как на внутренний, так и на внешний рынок, а также виды продовольственной продукции, по которым доля импорта высока. Это следующие производства:
1) готовые пищевые продукты, а также сырье и полуфабрикаты для пищевой промышленности на основе глубокой переработки зерна:
сухие завтраки на зерновой основе - из зерен (муки) пшеницы, ячменя, риса, овса, кукурузы или их смесей (хлопья, колечки, звездочки, шарики и т.д.), диетическая мука, молочно-зерновые смеси, быстро развариваемые крупы;
производство клейковины, патоки, крахмала, крахмалопродуктов и сахаров, глюкозных и глюкозно-фруктозных сиропов (более полезных заменителей сахара), лимонной кислоты, пищевых добавок для кондитерской, молочной, плодоконсервной промышленности, детского питания;
развитие производства сои и продуктов ее переработки для пищевой промышленности и восполнения недостатка белка в рационе питания населения страны;
2) продукты переработки картофеля, овощей и фруктов:
производство продуктов из картофеля высокой степени готовности -

сухое картофельное пюре по технологии низкотемпературного вымораживания,

картофельные замороженные биточки, чипсы и т.д.;

производство плодоовощных консервов, овощных и фруктовых натуральных

соков, пюре длительного хранения для детей, соусов и кетчупов и т.д. из

местного сырья;

производство быстрозамороженных плодов и овощей, овощных смесей;

выпуск фруктовых и овощных порошков, фруктово-ягодных подварок для

кондитерской промышленности, сухих соков и их концентратов из местного

сырья;

3) в мясной и молочной промышленности:

консервы мясные и из субпродуктов, в т.ч. из мяса птицы (тушенка,

паштеты, в собственном соку и т.д.);

производство медицинских препаратов на основе эндокринного и

кровяного сырья;

консервированные молочные продукты - молоко концентрированное,

сгущенное, в том числе с добавками;

производство и консервирование кумыса и шубата;

4) в рыбной промышленности:

производство рыбных консервов и полуфабрикатов;

5) в масложировой промышленности:

производство видов растительного масла повышенной степени очистки;

6) в производстве алкогольной продукции:

первичное виноделие на основе отечественного сырья;

7) в производстве прочих пищевых продуктов:

освоение производства новых видов пряностей из пряно-ароматических

растений Казахстана;

производство пищевых красителей и ароматизаторов на основе местного

растительного сырья;

производство лечебно-профилактических продуктов питания и биологически активных добавок на основе местного растительного сырья;
производство бактериальных заквасок, пищевого белка, биологически активных добавок, биологических консервантов.
В каждом отдельном случае должны учитываться балансы производственных мощностей и обеспеченность отечественным сельскохозяйственным сырьем.
Одним из условий реализации Программы является расширение сырьевой базы импортозамещающих производств легкой и пищевой промышленности на основе восстановления и наращивания сельскохозяйственного производства, внедрения новых видов культур казахстанской селекции, адаптированных к природно-климатическим зонам республики, осуществление экономических мер, сдерживающих экспорт отдельных видов сельскохозяйственного сырья.

3.2. Региональные аспекты Программы

При рассмотрении инвестиционных проектов, направленных на развитие пищевой промышленности, должны приниматься во внимание региональные особенности, а также наличие и перспективы развития в регионе производства сельскохозяйственного сырья.
Региональные приоритеты по основным направлениям пищевой промышленности определены исходя из потребностей внутреннего рынка, наличия сельскохозяйственного сырья и имеющихся производственных мощностей.
Согласно статистическим сведениям за последние два года объемов производимого в Казахстане молока и молокопродуктов едва хватает для обеспечения населения по минимальному потребительскому бюджету, который ниже рационального вдвое. Поэтому приоритетное кредитование производства сгущенного и концентрированного молока и сухих молочных смесей допускается только в регионах с избытком ресурсов молока по сравнению с количеством, необходимым для обеспечения населения по минимальному потребительскому бюджету. Учитывая недостаток молока, обязательным условием должно быть развитие молочного животноводства в объемах достаточных для загрузки этих производств. В настоящее время этим условиям удовлетворяет лишь Северо-Казахстанская область, где ресурсы молока превышают указанный минимальный уровень на 158 % или на 244 тыс. тонн.
Из общего потребления населением молочной продукции на рынки городов приходится около 60 %. При этом даже в регионах с развитым молочным животноводством потребности городов обеспечиваются лишь на 69 %.
Расширение сырьевой базы по молоку будет решаться посредством концентрации молочного производства вокруг городов, увеличения его продуктивности и создания системы закупа и переработки молока в соответствии со спецификой его мелкотоварного производства.
Принимая во внимание имеющиеся благоприятные природные условия для развития молочного животноводства на юге Казахстана, особенно в Алматинской области, приоритетным является комплексное развитие производства молокопродуктов в пригородных зонах этого региона.
Производство мясных консервов должно быть приоритетно в регионах, располагающих для этого ресурсами. В 1998 году ресурсы мяса, превышающие объем, определяемый исходя из минимального потребительского бюджета, составили в Алматинской области 19 тыс. тонн, Западно-Казахстанской 41 тыс. тонн, Костанайской 35. тыс. тонн, Северо-Казахстанской 18 тыс. тонн и Павлодарской 4 тыс. тонн.
По производству рыбных консервов приоритетными являются Атырауская, Мангистауская области, где ресурсы сырья превосходят объем, необходимый для обеспечения населения по минимальному потребительскому бюджету и по научно-обоснованным нормам. В этих областях возможно развивать производство мяса птицы, а также цельномолочной продукции на основе сухого молока.
Восстановление и развитие переработки овощей и фруктов, первичного виноделия приоритетно в регионах с развитым производством плодоовощных культур, ягод, винограда, то есть в Алматинской, Южно-Казахстанской и Жамбылской областях. Переработка картофеля приоритетна в Алматинской и Северо-Казахстанской областях.

3.3. Сырьевая база легкой и пищевой промышленности

Период с 1990 по 1999 годы в развитии сельского хозяйства характеризуется уменьшением производства продукции отрасли, ее доля в структуре валового внутреннего продукта сократилась с 34 % в 1990 году до 9,9 % в 1999 году. Благоприятные природно-климатические условия 1999 г. и принимаемые государством меры по поддержке аграрного сектора привели к увеличению производства продукции по сравнению с 1998 г., однако говорить о переломе в развитии сельского хозяйства пока еще рано. Валовая продукция сельского хозяйства в 1999 г. (в ценах 1994 года) к уровню 1990 года составила 58,7 %, в том числе растениеводства - 117%, животноводства - 21,4 %.
Изменилось соотношение между отраслями в сторону увеличения удельного веса растениеводства, что характеризует отсталость сельского хозяйства, доля животноводства с 61% в 1990 году сократилась до 45,6 % в 2000 году.

Динамика развития сельского хозяйства за 1991-1999 годы
(в ценах 1994 года, в процентах к 1990 году)
(см. бумажный вариант)
Источник: Агентство Республики Казахстан по статистике

Нарушены межотраслевые связи сельского хозяйства с другими секторами экономики страны. Доля сельского хозяйства в материальных затратах промышленности по сравнению с 1990 годом снизилась почти в 6 раз, а в материальных затратах сферы торговли и обращения возросла в 26 раз, то есть продукция этой отрасли идет в торговлю, в том числе на экспорт, в непереработанном виде. Так, например, удельный вес промышленно переработанного молока от его общего производства, по данным Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан, сократился с 52 % в 1991 году до 6,6 % в 2000 году. В непереработанном виде вывозится из республики кожевенное сырье, шерсть необработанная, а также хлопок-волокно, в то время как предприятия по их переработке простаивают из-за отсутствия сырья.
Значительно сократились посевы наиболее ценных зерновых культур - риса и кукурузы. Идет постоянное снижение посевных площадей под картофель, что объясняется высокой трудоемкостью его возделывания.
Поголовье скота и птицы (в пересчете на условное) в 2000 году сократилось к уровню 1990 года до 52 %. Сокращение поголовья, при снизившейся продуктивности, привело к снижению производства мяса на 55, молока - на 34, яиц - на 60, шерсти - на 79 %.
Вместе с тем, производственный потенциал отрасли может быть восстановлен, сохраняются возможности для роста производства сельскохозяйственной продукции.
С 1998 года начали расширяться посевы хлопчатника, они превысили уровень 1990 года. Увеличились, превысив уровень 1990 года, площади овощных и бахчевых культур. В Южном Казахстане увеличиваются посевы сафлора, в Северо-Казахстанской области наращивается производство рапса.
В животноводстве замедлились темпы спада поголовья крупного рогатого скота, лошадей. За 2000 год увеличилось поголовье свиней, овец и коз.
В последние годы стало увеличиваться промышленное производство яиц и мяса птицы. Продукция птицеводства постепенно начинает вытеснять с внутреннего рынка импорт.
Оценивая состояние и перспективы производства сельскохозяйственного сырья для легкой и пищевой промышленности, можно отметить, что на сегодня наиболее благоприятная ситуация складывается по производству зерна, в первую очередь - пшеницы. Северный регион (Акмолинская, Костанайская, Северо-Казахстанская области), отдельные районы Актюбинской, Западно-Казахстанской, Карагандинской и Павлодарской областей обеспечивают потребности республики и экспортные поставки продовольственной пшеницы высоких хлебопекарных качеств.
Благоприятные возможности имеются по обеспечению потребности пищевой промышленности, в т.ч. вновь создаваемых производств, в рисе-шале, семенах масличных культур, хлопке-сырце.
По оценкам Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан по ячменю, ржи, овсу, кукурузе, картофелю и овощам необходимо принятие мер по повышению рентабельности производства и конкурентоспособности продукции. При выполнении этих условий имеющиеся и потенциальные возможности их производства позволяют полностью удовлетворять потребности республики.
Потребность республики в сахаре не может быть полностью удовлетворена даже при увеличении производства сахарной свеклы до уровня 1990 года. Принимая во внимание необходимость повышения продовольственной безопасности страны и преодоления высокой зависимости от импорта сахара-сырца, необходимо разработать комплекс мер по стимулированию производства сахара из сахарной свеклы и снижению затрат.
По продукции животноводства также необходим комплекс мер по повышению рентабельности производства и конкурентоспособности продукции. Только при этом условии возможно увеличение его производства с созданием устойчивой сырьевой базы легкой и пищевой промышленности. Другим условием решения проблемы обеспечения перерабатывающих предприятий животноводческим сырьем является воссоздание системы его заготовок.
Приоритетное развитие первичного виноделия будет обеспечено в комплексе с развитием виноградарства в Казахстане. В 2001 году предусмотрена разработка соответствующей отраслевой программы.
Одной из важнейших задач в создании и развитии сырьевой базы легкой и пищевой промышленности является повышение качества сырья и продукции сельского хозяйства, производство его с заданными технологическими свойствами.
Это касается, в первую очередь, пищевого сырья, которое должно соответствовать строгим экологическим и санитарным стандартам и требованиям, особенно для производства детского и диетического питания. Без соблюдения этих требований трудно рассчитывать на освоение внешних рынков. Кроме того, качество сырья должно соответствовать технологическим требованиям при производстве отдельных видов пищевых продуктов и товаров легкой промышленности.
В целом для развития сырьевой базы легкой и пищевой продукции необходимо:
восстановление племенной базы скотоводства и мясного птицеводства;
дальнейшее совершенствование существующих пород и выведение новых линий, типов и пород, укрепление племенной базы отрасли и селекционно-племенной работы животноводства, направленных на повышение продуктивности и снижение себестоимости путем поэтапной замены беспородных и малопродуктивных пород скота на наиболее продуктивные;
государственная поддержка мероприятий по увеличению производства тонкой мериносной шерсти;
создание специализированной республиканской организации (компании) по закупу, переработке животноводческого сырья и расширение рынка сбыта за счет импортозамещения на внутреннем рынке и поставки его на экспорт;
приведение республиканских ветеринарно-санитарных и технологических нормативов по производству и переработке продукции животноводства в соответствие с европейскими стандартами;
организация производства молочных консервов.
Для импортозамещения в легкой промышленности потребность в шерсти тонкой и полутонкой для камвольно-суконных производств на первом этапе составляет до 8 тыс. тонн. Для ковровых производств потребность в грубой и полугрубой шерсти светлых тонов составляет до 2 тыс. тонн.
Для восстановления производства кожевенных товаров на уровне 200 млн. кв. дц потребуется качественного кожевенного сырья: шкур крупных до 600 тыс. штук, свиных до 350 тыс. штук, мелких до 1000 тыс. штук. Для этого в Казахстане имеются необходимые ресурсы кожевенного сырья, превышающие вышеуказанную потребность отечественных кожевенных производств в несколько раз.
Потребность в отечественном хлопковом волокне 4 и 5 типов составит до 10 тыс. тонн или 15% имеющихся ресурсов Казахстана. Хлопковое волокно 2 и 3 типов, не производимое в Казахстане, будет завозиться из Туркменистана.

3.4. Меры и механизмы реализации Программы

Основными направлениями реализации Программы импортозамещения будут:
создание благоприятных экономических условий для легкой и пищевой промышленности;
защита внутреннего рынка от недобросовестного импорта на основе действующего законодательства;
принятие мер по повышению конкурентоспособности продукции;
приоритетное развитие производства сельскохозяйственной продукции нужного ассортимента и качества для обеспечения потребностей пищевой и легкой промышленности, принятие мер по стимулированию приоритетного направления поставок сырья на отечественные перерабатывающие предприятия;
протекционизм и стартовая инвестиционная поддержка путем льготного кредитования наиболее эффективных проектов в рамках приоритетов, определенных настоящей Программой.
3.4.1. Для создания благоприятной экономической среды и обеспечения конкурентных условий для импортозамещения в легкой и пищевой промышленности необходимо:
1) вести мониторинг качества и уровня цен импортных товаров легкой и пищевой промышленности.
На все виды продовольственных товаров, по которым определены приоритеты для импортозамещения, установить ставки таможенных пошлин на уровне предельно допустимых, исходя из межправительственных соглашений.
На все виды сырья для пищевой промышленности, которые не производятся в стране, установить минимальные ставки ввозных таможенных пошлин, обеспечить их ежегодный пересмотр в зависимости от освоения отечественного производства новых видов сырья и добавок для пищевой промышленности;
2) провести разбирательства и введение защитных мер от демпингового и субсидированного импорта, а также импорта в объемах, наносящих вред или содержащих угрозу вреда для легкой и пищевой промышленности.
3.4.2. Для развития сертификации производств и контроля качества с целью повышения конкурентоспособности продукции легкой и пищевой промышленности и предотвращения импорта некачественных товаров:
1) органам Госстандарта Министерства экономики и торговли, Таможенного комитета Министерства государственных доходов обеспечить выработку механизма по предотвращению поступления в Казахстан несертифицированной продукции;
2) проанализировать наличие независимых испытательных центров, аттестованных на международном уровне, проведение ими экспертизы отечественной и импортной продукции, метрологическое обеспечение приборной базы отраслей. Подготовить предложения по совершенствованию проведения экспертизы существующих стандартов импортной и экспортной продукции, а также метрологическому обеспечению органов стандартизации;
3) обеспечить приведение технических и технологических стандартов производства и контроля качества пищевой и алкогольной продукции в соответствие с международными требованиями.
3.4.3. Для технической помощи предпринимателям в отраслях легкой и пищевой промышленности по восстановлению действующих и организации новых производств:
1) способствовать созданию маркетинговых центров по изучению конъюнктуры внешних, республиканского и региональных рынков и оказанию услуг предприятиям в продвижении их товаров на эти рынки;
2) изучить рынок франчайзинговых услуг, его аспекты, емкость, механизмы применения. Разработать рекомендации предприятиям по развитию франчайзинга в производстве одежды, обуви, продуктов питания. Провести региональные семинары по франчайзингу с привлечением ведущих франчайзинговых продовольственных и текстильных фирм, проявляющих интерес к казахстанскому рынку. Заключить соглашение с крупным учебным центром и общественными объединениями товаропроизводителей о создании франчайзингового учебно-консультационного центра. Разработать Закон о франчайзинге;
3) выработать механизм сезонного закупа сельскохозяйственного сырья для легкой и пищевой промышленности, в том числе хлопка, шерсти, кожевенного сырья и взаимодействия закупочной организации с сельхозпредприятиями, крестьянскими хозяйствами, а также с предприятиями пищевой и легкой промышленности;
4) создать систему переподготовки и повышения квалификации менеджеров для промышленных предприятий;
5) восстановить проведение ярмарок оптовой торговли сырьем для легкой и пищевой промышленности.
3.4.4. Для технического и технологического оснащения вновь создаваемых и развивающихся производств:
1) создать банк данных об оборудовании, изъятом в счет погашения задолженности по кредитам, выданным за счет средств республиканского бюджета, и средствам, отвлеченным из республиканского бюджета в рамках негосударственных внешних займов, имеющих государственную гарантию Республики Казахстан;
2) содействовать созданию посреднических региональных лизинговых центров по поиску заинтересованных товаропроизводителей для передачи им неиспользуемого оборудования по лизингу на основе договоров с собственниками оборудования;
3) рекомендовать руководителям предприятий, включенным в приоритетные направления Программы импортозамещения, использовать лизинг для восстановления и развития производств.
3.4.5. Для развития сырьевой базы для легкой и пищевой промышленности и взаимовыгодного сотрудничества между сельскохозяйственными товаропроизводителями и предприятиями отраслей легкой и пищевой промышленности по производству сельхозсырья в строгом соответствии с запросами промышленности по видам, качеству и ассортименту:
1) подготовить перечень сельскохозяйственного сырья в ассортименте и с указанием свойств, необходимых для повышения качества конечной продукции в легкой и пищевой промышленности, потребности с учетом перспектив развития, диапазона цен на него в зависимости от качества, реквизитов основных потребителей;
2) предусмотреть систему постоянного обновления этой информации и удобное для сельчан ее распространение с использованием единой информационно-маркетинговой системы агропромышленного комплекса (далее - АПК);
3) обеспечить поддержку сельских товаропроизводителей при переходе на производство приоритетной для легкой и пищевой промышленности продукции через налоги и закупочные цены.
3.4.6. Для создания новых источников инвестиций в импортозамещение и привлечения дополнительных финансовых средств для кредитования Программы импортозамещения:
1) в Программе государственных инвестиций на 2001-2003 годы определить приоритетным направлением оказание инвестиционной поддержки проектов по развитию приоритетных направлений легкой промышленности.
3.4.7. Кредитование проектов реального сектора экономики осуществляется ЗАО "Эксимбанк Казахстан" за счет средств банка, предназначенных на реализацию программы поддержки отечественных товаропроизводителей (постановление Правительства Республики Казахстан N 1789 от 25 ноября 1999 года), а также ЗАО "Фонд развития малого предпринимательства" по отработанному механизму, обеспечивающему возврат кредитов и исключающему кредитование неэффективных проектов.
Обеспечить постоянное сопровождение Программы, изучение рынка по данной Программе и подготовку информации и соответствующих предложений для внесения в Правительство Республики Казахстан. Министерству экономики и торговли Республики Казахстан и Министерству финансов Республики Казахстан предусмотреть формирование госзаказа на проведение этой работы.

4. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

Недостаток собственных средств у предприятий, а также отсутствие возможности у банков второго уровня для долгосрочного кредитования проектов и высокая ставка кредитования определяют потребность в кредитных ресурсах за счет государственных инвестиций и иностранного капитала. Эта потребность составляет до 150 млн. долларов США в год.
В Программе государственных инвестиций на 2001-2003 годы определить приоритетным направлением оказание инвестиционной поддержки проектам, направленным на развитие легкой и пищевой промышленности.
Использовать для инвестиционной поддержки импортозамещения льготное кредитование, предусмотрев систему отбора наиболее эффективных проектов по приоритетным направлениям, определенным в настоящей Программе.
Основными условиями для кредитования проектов в рамках мер по реализации Программы импортозамещения являются:
кредитование проектов исключительно через банки второго уровня, которые принимают риски по проектам на себя и гарантируют возврат государственных средств;
наличие положительного заключения Министерства экономики и торговли Республики Казахстан, подтверждающее экономическую целесообразность и приоритетность проекта;
подтверждение отраслевыми институтами и экспертными группами технического и технологического совершенства проекта, выпуска высококачественной продукции, конкурентной на внутреннем и внешнем рынках.
В рамках мер поддержки отечественных товаропроизводителей кредитуются инвестиционные проекты, по которым не менее 70 процентов средств предприятий являются собственностью казахстанских юридических и физических лиц.
Банки второго уровня могут предлагать к кредитованию в рамках настоящей Программы инвестиционные проекты, которые соответствуют определенным в ней приоритетам.
В положительном заключении Министерства экономики и торговли Республики Казахстан должны подтверждаться:
соответствие проекта приоритетам Программы, а также структуре разделения труда и производительных сил в регионе, его импортозамещающая или экспортоориентированная направленность;
емкость рынка и наличие убедительных обоснований полной востребованности предлагаемой к производству продукции на внутреннем и внешнем рынках;
обеспеченность создаваемого производства сырьем;
увеличение объема производства, а также число вновь создаваемых или восстанавливаемых рабочих мест;
социальная значимость проекта для Казахстана или его региона;
эффективность проекта.
Техническая и технологическая экспертиза, подтверждающая соответствие проекта современным требованиям и выпуск конкурентной на внутреннем и внешнем рынках продукции по проектам пищевой и легкой промышленности осуществляется независимой экспертной группой, формируемой Министерством экономики и торговли Республики Казахстан из числа компетентных специалистов отрасли.
Закрытое акционерное общество "Эксимбанк Казахстан" заключает с банками второго уровня кредитные соглашения и осуществляет контроль над ходом реализации указанных инвестиционных проектов. Соответствующая информация ежеквартально представляется ЗАО "Эксимбанк Казахстан" в Правительство Республики Казахстан.

5. Ожидаемый результат от реализации Программы

Программа импортозамещения в легкой и пищевой промышленности рассчитана на 2001-2003 годы.
В 2001 году по легкой промышленности доля отечественной продукции возрастет до 35 %, а в пищевой промышленности до 80 %, в 2002 году в легкой промышленности до 45 %, в пищевой до 85 %.
В 2003 году доля отечественной продукции пищевой промышленности во внутреннем потреблении сохранится на уровне 85 % и дальнейшее развитие отрасли будет осуществляться с сохранением этого уровня за счет роста емкости внутреннего потребительского рынка и выхода на внешние рынки. Доля продукции отечественной легкой промышленности на внутреннем рынке достигнет 55 %.

5.1. Эффективность Программы импортозамещения.

Результатом реализации Программы должно стать укрепление положения

отечественных товаропроизводителей на внутреннем рынке и доведение доли

потребления отечественных товаров на нем к 2003 году до 55 процентов по

продукции легкой и до 85 % - пищевой промышленности. Это обеспечит

значительное увеличение объемов производства, рабочих мест, а также

поступлений в бюджет.

Эффективность реализации мер по импортозамещению

в легкой и пищевой промышленности на 2001-2003 годы

------------------------------------------------------------------------

2001 2002 2003 Всего

------------------------------------------------------------------------

Легкая промышленность - доля на 35 45 55

внутреннем рынке, в %

Прирост объема производства по сравнению 7 12 16 35

с 1999 г., млрд. тенге

Восстановление и ввод новых рабочих мест, 5 2,5 2,8 10,3

тыс. чел.

Налоги и платежи в бюджет, млрд. тенге 1,05 1,8 2,4 5,25

Пищевая промышленность - доля на 80 85 85

внутреннем рынке, в %

Прирост объема производства по сравнению 22 35 35 92

с 1999 г., млрд. тенге

Восстановление и ввод новых рабочих мест 4 4 2 10

Налоги и платежи в бюджет, млрд. тенге 6 9 9 24

--------------------------------------------------------------------------

Реализация Программы импортозамещения в легкой промышленности и достижение к 2003 году доли отечественной продукции во внутреннем потреблении до 55% обеспечит рост объема производства одежды и тканей по сравнению с 1999 годом в 5-7 раз, кожевенных товаров и обуви в 8-10 раз. Будет восстановлено и введено новых 10,3 тысячи рабочих мест. Даже в условиях сохранения налоговых льгот поступление налогов и платежей в бюджет составят 5,25 млрд. тенге.
В пищевой промышленности достижение к 2003 году доли отечественной продукции во внутреннем потреблении до 85 % обеспечит рост объема производства в отрасли в 1,3 раза, в том числе производство масла растительного в 4 раза, мяса птицы в 3 раза, мясных, рыбных и плодоовощных консервов в 5-7 раз. Будут освоены новые виды продукции из зерна и молока. Будет введено 10 тыс. новых рабочих мест, дополнительные поступления в бюджет в виде налогов за 2001-2003 гг. составят до 24 млрд. тенге.
Реализация Программы импортозамещения будет стимулировать

восстановление и развитие сельскохозяйственного производства, особенно

животноводства. В результате действия мультипликативного эффекта удастся

обеспечить рост других отраслей экономики и промышленности, повысить

занятость в целом по экономике, доходы населения и, в конечном счете,

совокупный платежеспособный спрос.

6. План мероприятий по реализации программы импортозамещения

в легкой пищевой промышленности на 2001-2003 годы

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 28

июня 2002 г. N 705

P020705_

.

---------------------------------------------------------------------------

N п/п! Мероприятия ! Форма !Ответственные! Срок

! !завершения!за исполнение!исполнения

---------------------------------------------------------------------------

6.1. Создание благоприятной экономической среды и обеспечение конкурентных

условий для импортозамещения в легкой и пищевой промышленности

6.1.1. Провести реструктуризацию Постановление МФ, МЭиТ, МЮ 4 квартал

долгов предприятий легкой и Правительства 2001 года

пищевой промышленности по Республики

кредитам, выданным за счет Казахстан

средств республиканского

бюджета и средствам, отвле-

ченным из республиканского

бюджета в рамках негосудар-

ственных внешних займов,

имеющих государственную

гарантию Республики Казах-

стан, предварительно рас-

смотрев их на Межведомст-

венной комиссии

6.1.2. Определить перечень сырья и Предложения в МЭиТ, МСХ Сентябрь

материалов для легкой и Правительство 2001 года

пищевой промышленности, Республики

которые не производятся в Казахстан

стране, для установления

минимальной ставки ввозных

таможенных пошлин

6.1.3. Провести мониторинг ка- Постановление МЭиТ 2001 год

чества и уровня цен импорт- Правительства

ных товаров легкой и пище- Республики

вой промышленности. Осущест- Казахстан

вить в установленном порядке

процедуру по возбуждению

антидемпинговых и компенса-

ционных разбирательств по

отношению к производителям,

осуществляющим недобросовестную

конкуренцию на казахстанском рынке

---------------------------------------------------------------------------

6.2. Развитие сертификации производств и контроля качества в целях

повышения конкурентоспособности продукции легкой и пищевой промышленности

и недопущения импорта некачественного товара

6.2.1. Внести предложения по совер- Приказ МЭиТ Февраль

шенствованию проведения Министра 2001 года

экспертизы соответствия

существующим стандартам

импортной и экспортной

продукции, а также метроло-

гического обеспечения органов

стандартизации

6.2.2. Выработать механизм по Предложения в МЭиТ, МГД 2001 год

предотвращению поступления в Правительство

Казахстан несертифицированной Республики

продукции Казахстан

---------------------------------------------------------------------------

6.3. Техническая помощь предпринимателям в отраслях легкой и пищевой

промышленности по восстановлению действующих и организации новых

производств

6.3.1. Способствовать созданию Приказ МЭиТ 2001 год

маркетинговых центров Министра

изучения конъюнктуры внеш-

них, республиканского и

региональных рынков и

оказания услуг предприятиям

в продвижении их товаров на

эти рынки

6.3.2. Изучить рынок франчайзин- Отчет в МЭиТ, РГП 2001 год

говых услуг, его аспекты, Правительство "Институт

емкость, механизмы применения Республики экономических

Казахстан исследований"

(по согласо-

ванию), АРЕМЗК

6.3.3. Подготовить рекомендации Проведение МЭиТ, АРЕМЗК, В тече-

предприятиям по развитию семинаров союзы и ние

франчайзинга в производстве ассоциации 2001

одежды, обуви, продуктов предпринима- года

питания, предложения по телей (по

созданию франчайзингового согласованию)

учебно-консультационного

центра. Провести региональ-

ные семинары по франчайзингу

с привлечением франчайзинго-

вых фирм по приоритетным для

экономики страны направлениям

6.3.4. Разработать Закон "О Проект закона МЭиТ, МЮ 2 квартал

франчайзинге". 2001 года

6.3.5. Изучить состояние перепод- Предложения МОиН, МЭиТ, 4 квартал

готовки и повышения в Правительство союзы и 2002

квалификации менеджеров Республики ассоциации года

для организаций легкой Казахстан предпринима-

и пищевой промышленности телей (по

согласованию)

6.3.6. Восстановить проведение Предложения в МЭиТ, Апрель

ярмарок оптовой торговли Правительство Министерство 2002 года

сырьем для легкой и пищевой Республики сельского

промышленности Казахстан хозяйства,

акиматы

областей

--------------------------------------------------------------------------

6.4. Техническое и технологическое оснащение вновь создаваемых и

развивающихся производств

6.4.1. Создать банк данных об Предложения в МЭиТ, МФ, МЮ 2001 год

оборудовании, изъятом в Правительство

счет погашения задолжен- Республики

ности по государственным Казахстан

кредитам

6.4.2. Содействовать созданию Отчет МЭиТ, МФ, МЮ 2001 год

посреднических региональных Правительству

лизинговых центров по поиску Республики

заинтересованных товаропроиз- Казахстан

водителей для передачи им

неиспользуемого оборудования

по лизингу, на основе дого-

воров с собственниками

оборудования

---------------------------------------------------------------------------

6.5. Развитие сырьевой базы для легкой и пищевой промышленности и

взаимовыгодного сотрудничества между сельскохозяйственными

товаропроизводителями и предприятиями отраслей легкой и пищевой

промышленности

6.5.1. Восстановление племенной Отчет МСХ, МФ 2001-2002

базы скотоводства и мясного Правительству годы

птицеводства Республики

Казахстан

6.5.2. Дальнейшее совершенствование --//-- МСХ, МОиН, 2001-2003

существующих пород и выведе- акимы годы

ние новых линий, типов и областей

пород, укрепление племенной

базы отрасли и селекционно-

племенной работы животновод-

ства, направленных на повы-

шение продуктивности и сниже-

ние себестоимости путем

поэтапной замены беспородных

и малопродуктивных пород скота

на наиболее продуктивные

6.5.3. Государственная поддержка Отчет МСХ, МОиН, 2001-2003

мероприятий по увеличению Правительству акимы годы

производства тонкой мери- Республики областей

носной шерсти Казахстан

6.5.4. Создание специализированной --/-- МСХ, МФ, 2001-2002

республиканской организации МЭиТ годы

(компании) по закупу, пере-

работке животноводческого

сырья

6.5.5. Приведение республиканских --//-- МСХ, МОиН, 2001-2002

ветеринарно-санитарных и МЭиТ годы

технологических нормативов

по производству и переработке

продукции животноводства в

соответствие с европейскими

стандартами

6.5.6. Строительство завода по --//-- Аким 2001-2003

производству молочных кон- области, годы

сервов в г. Петропавловске МЭиТ, Банк

Северо-Казахстанской области развития

мощностью 50 тонн переработки Казахстана

молока в смену

6.5.7. Подготовить перечень сырья Банк данных МСХ, МЭиТ Октябрь

в ассортименте и с качест- Минсельхоза 2001 года

венными характеристиками,

необходимыми для повышения

качества конечной продукции

в легкой и пищевой промыш-

ленности. Предусмотреть сис-

тему постоянного обновления

этой информации и удобное

для сельских товаропроизво-

дителей ее распространение

6.5.8. Обеспечить поддержку сель- Предложения в МЭиТ, МСХ 2001 год

ских товаропроизводителей Правительство

при переходе на производ- Республики

ство приоритетной для лег- Казахстан

кой и пищевой промышлен-

ности продукции путем

внесения соответствующих

изменений и дополнений в

налоговое законодательство

6.5.9. Выработать механизм сезон- Предложения в МЭиТ, МСХ 2001 год

ного закупа сельскохозяйст- Правительство

венного сырья для легкой и Республики

пищевой промышленности, в Казахстан

том числе хлопка, шерсти,

кожевенного сырья и взаимо-

действия закупочной органи-

зации с сельхозпредприятиями,

крестьянскими хозяйствами, а

также с предприятиями пищевой

и легкой промышленности

-------------------------------------------------------------------------

6.6. Создание условий для инвестиций в импортозамещающие производства и

привлечение дополнительных финансовых средств для кредитования Программы

импортозамещения

6.6.1. В Программе государственных Включение в МЭиТ, МСХ 2001-2003

инвестиций на 2001-2003 годы Программу годы

определить приоритетным госинвестиций

направлением оказание

инвестиционной поддержки

проектам, направленным на

развитие легкой и пищевой

промышленности

6.6.2. Вести мониторинг реализа- Информация в МЭиТ, РГП 2001-2003

ции Программы импортозаме- Правительство "Институт годы

щения в отраслях легкой и Республики экономических

пищевой промышленности на Казахстан исследований"

2001-2003 годы. Предусмот- (по согла-

реть формирование госзаказа сованию)

на мониторинг реализации

Программы

___________________________________________________________________________

(Специалисты: Мартина Н.А.,

Пучкова О.Я.)