Қазақстан Республикасының Yкiметi қаулы етеді:
1. "Қауiптi қалдықтарды шекара аралық тасымалдауды және оларды аулаққа шығаруды бақылау туралы Базель конвенциясына Қазақстан Республикасының қосылуы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсiнiң қарауына енгiзiлсiн.
2. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрi
Жоба
Қазақстан Республикасының Заңы
"Қауiптi қалдықтарды шекара аралық тасымалдауды және
оларды аулаққа шығаруды бақылау туралы Базель конвенциясына
Қазақстан Республикасының қосылуы туралы"
Қазақстан Республикасы 1989 жылғы 22 наурыздағы Базель қаласында
жасалған Қауiптi қалдықтарды шекара аралық тасымалдауды және оларды
аулаққа шығаруды бақылау туралы Базель конвенциясына қосылсын.
Қазақстан Республикасының
Президентi
Қауiптi қалдықтарды шекара аралық тасымалдауды
және оларды аулаққа шығаруды бақылау туралы
БАЗЕЛЬ КОНВЕНЦИЯСЫ
Кiрiспе
Осы Конвенция Тараптары:
қауiптi және басқа да қалдықтардың және оларды шекара аралық тасымалдаудың адам денсаулығына және қоршаған ортаға келтiретiн зиянына тәуекелдi ескере отырып;
қауіптi және басқа да қалдықтарды өндiрудiң және шекара аралық тасымалдау көлемiнiң өсуі және олардың күрделi сипатының салдарынан адам денсаулығына және қоршаған ортаға төнген қауiптi түсiне отырып;
сондай-ақ, адамның денсаулығын және қоршаған ортаны мұндай жинақталған қалдықтардың қаупiнен қорғаудың барынша тиiмдi әдiсi оларды өндiрудiң мөлшерiн және/немесе олардың қауiптi мүмкiндiгiн ең төменгi шекке дейiн қысқарту екендiгiн түсiнiп;
қауіптi және басқа да қалдықтарды, оларды шекара аралық тасымалдауды және аулаққа шығаруды қоса алғанда, пайдалану кезiнде олардың шығарып тасталған орнына қарамастан адамның денсаулығын және қоршаған ортаны қорғауға сәйкес келуін қамтамасыз ету үшiн мемлекеттiң қажеттi шаралар қабылдауға тиiстi екендiгіне сене отырып;
мемлекет өндiрушiнiң қауiптi және басқа да қалдықтарды, олардың шығарып тасталған орнына қарамастан тасымалдау мiндеттемелерiн қоршаған ортаны қорғауға сиымды әдiспен орындауды қамтамасыз етуге тиiстiгiн атай отырып;
басқа мемлекеттiң қауіптi және басқа да қалдықтарды өз аумағында тасуға немесе аулаққа шығаруға әр мемлекеттiң тиым салуға егемендiк құқығы барлығын толықтай мойындай отырып;
сондай-ақ, қауiптi қалдықтарды шекара аралық тасымалдауға және аулаққа шығаруға басқа мемлекеттердiң, әсiресе дамушы елдердiң тиым салуға ұмтылыстарының өсе түсуiн мойындай отырып;
қауіптi және басқа да қалдықтар осы қалдықтар өндiрiлген мемлекетте аулақтандырылуға тиiс, олардың экологиялық негiздемелерге және тиiмдi пайдаланудағы қандай да шараларға сәйкестiлiгiне сене отырып;
сондай-ақ, осы сияқты қалдықтарды, оларды өндiрген мемлекеттен шекара аралық тасымалдауға кез-келген басқа мемлекет олардың жүзеге асырылуы адамның денсаулығы және қоршаған орта үшiн қауiп туғызбаған және осы Конвенция ережелерiне сәйкес жағдайда ғана рұқсат етілуге тиiстiгiн түсiне отырып;
қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдауды бақылауды күшейту, оларды экологиялық негiзде пайдалануды көтермелейдi және мұндай шекара аралық тасымалдаудың көлемiн қысқартады деп есептей отырып;
мемлекеттердiң қауіптi және басқа да қалдықтарды осы мемлекеттен немесе оларға шекара аралық тасымалдау туралы ақпараттармен тиiсiнше алмасуды қамтуға және осындай тасымалға бақылау жасауға шара қабылдайтындығына сене отырып;
бiрқатар халықаралық және аймақтық келiсiмдерге транзиттiк қауiптi жүктерге байланысты қоршаған ортаны қорғау және сақтау туралы мәселелер қарастырылатынын атай отырып;
Бiрiккен Ұлттар Ұйымының қоршаған орта бойынша (Стокгольм 1972) Конвенциясы Декларациясын, Бiрiккен Ұлттар Ұйымының қоршаған орта (ЮНЕП) бойынша 1987 жылғы 17 маусымдағы Бағдарламаларды басқару Кеңесiнiң қауiптi қалдықтарды пайдаланудың экологиялық қайтарымына қатысты 14/30 қабылдаған шешiмiн жүзеге асырудағы басшылыққа алатын Каир ережелері мен БҰҰ-ның қауiптi жүктердi тасымалдау жөнiндегі (1957) жылы құрылған және әр екi жылда жаңартылатын/сарапшылар Комитетiнiң ұсыныстарын, Бiрiккен Ұлттар Ұйымы жүйесiнiң шеңберiнде қабылданған ұсыныстарды, декларацияларды, құжаттарды және ережелердi, сондай-ақ өзге де халықаралық және аймақтық ұйымдарда жүргiзiлген жұмыстарды және зерттеулерді назарда ұстай отырып;
Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының отыз жетiншi сессиясында (1982 ж.) қоршаған ортаны қорғауға және табиғи қорларды сақтауға қатысты тәртiп ереже ретiнде қабылданған Дүниежүзiлiк табиғат хартиясының рухын, принциптерiн, мақсаттары мен мiндеттерiн ескерiп;
мемлекеттер адам денсаулығын қорғауда және қоршаған ортаны қорғау мен сақтаудағы өздерiнiң халықаралық мiндеттемелерiнiң орындалуы үшiн жауап беретiнiн және халықаралық құқыққа сәйкес жауапкершiлiкте болатынын растай отырып;
осы Конвенцияның ережелерi немесе оның кез-келген хаттамасы айтарлықтай бұзылған жағдайда халықаралық құқық шарттарына тиiстi ережелер қолданылатынын мойындап;
экологиялық сәйкестендiрiлген қалдығы аз технологияны әзiрлеудi және енгiзудi, әкiмшілік-шаруашылық қызметiнiң тиiмдi жүйесiне айналдыру және қауіптi және басқа да қалдықтар өндiрудi ең төменгi шекке дейiн қысқарту мақсатында қалдықтарды пайдалану қажеттiгiн ескерiп;
сондай-ақ, қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдауды бақылауды күшейтуге байланысты халықаралық қоғамдастықтардың дабылының өсе түскенiн, сондай-ақ, осы iспеттi тасымалды мүмкіндiгiнше ең төменгi шекке дейiн қысқарту қажеттігін ескерiп;
қауiптi және басқа да қалдықтардың шекара аралық заңсыз айналысының проблемаларына алаңдаушылық білдіре отырып;
сондай-ақ, дамушы елдердiң қауiптi және басқа да қалдықтарды тиiмдi пайдаланудағы шектеулi мүмкiндiктерiн қатерде ұстай отырып;
елдiң iшiнде өндiрiлген қауіптi және басқа да қалдықтарды негiздi пайдалану мақсатында, әсiресе дамушы елдерге табиғат қорғау технологиясын берудi кеңейтудегi ЮНЕП Басқармасы Кеңесiнiң 14/16 шешiмi рухындағы қажеттiлiктi мойындай отырып;
сондай-ақ, қауiптi және басқа да қалдықтар тиiстi халықаралық Конвенция және нұсқамалықтарға сәйкес тасымалдану қажеттiгiн мойындай отырып;
сол сияқты, қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдауды бақылауға тек мұндай қалдықтар экологиялық негiзделген әдiспен тасымалданғанда ғана жүзеге асыруға рұқсат етілетiнiне сене отырып; және
қатаң бақылаудың көмегiмен адам денсаулығын және қоршаған ортаны қауiптi және басқа да қалдықтарды өңдеуден және қолданудан болуы мүмкiн жағымсыз әсерден шектеудi шеше отырып;
мына төмендегiлерге уағдаластық:
1-бап
Конвенцияның қызмет аясы
1. Осы Конвенцияның мақсаттары үшiн "қауіптi қалдықтар" деп шекара аралық тасымалдау объектiсi болып табылатын мына төмендегi қалдықтар есептеледi:
а) 1-шi қосымшада көрсетiлген, кез-келген санатқа енетiн қалдықтар, егер тек қана олар III қосымшада атап көрсетiлген қандай да бiр қасиеттi иеленбесе; және
b) тармағында қамтылмаған қалдықтар, бiрақ сол Елдiң iшкi мемлекеттiк заңына сәйкес экспортқа, импортқа немесе транзитке қауіптi деп Тараптарда анықталса немесе есептелсе.
2. II-қосымшада көрсетiлген кез-келген санатқа кiретiн, яғни шекара
аралық тасымалдауға жататын қалдықтар осы Конвенция мақсаттары үшiн "басқа
қалдықтар" болып есептеледi.
3. Күшiне қарай олардың радиоактивтiк белсендiлiгi басқа халықаралық
жүйенiң бақылауына, оның iшiнде радиоактивтiк материалдарға қатысты арнайы
қолданылатын халықаралық келiсiмдерге енетiн қалдықтар осы Конвенцияның
қызмет аясынан шығарылады.
4. Теңiз кемелерiн қалыпты iс-қимылдау нәтижесiнде пайда болатын,
яғни тастамасы басқа халықаралық құқық құжаттарын қамтитын қалдықтар осы
Конвенция әрекетi аясынан шығарылады.
2-бап
Анықтамалар
Осы Конвенция мақсаттары үшiн:
1. "қалдықтар" - шығарып тасталатын, шығарып тастауға арналған немесе ұлттық заң ережелеріне сәйкес шығарып тастауға жататын мүлікті немесе затты бiлдiредi;
2. "пайдаланылған" - қауiптi және басқа да қалдықтарды, шығарып тасталған орынға бақылауды қоса алғанда, жинауды, тасымалдауды және жоюды бiлдiредi;
3. "шекара аралық тасымал" - бiр мемлекеттiң ұлттық заңды құқығындағы қауіптi және басқа да қалдықтарды бiр ауданнан екiншi ауданға немесе басқа мемлекеттiң ұлттық заңды құқығындағы аудан арқылы, не ұлттық заңды құқықтағы емес қандайда мемлекеттiң ауданына немесе ауданы арқылы жасалатын кез-келген жылжытуларды бiлдiредi, мұндай тасымалдар ең жоқ дегенде екi мемлекетке қатысты болуы шарт;
4. "шығарып тастау" - осы Конвенцияға IV-қосымшада анықталған кез-келген операцияны бiлдiредi;
5. "рұқсат етiлген орын немесе объект" - мұндай орын немесе объект орналасқан мемлекеттiң тиiстi органы рұқсат немесе лицензия алынған қауiптi және басқа да қалдықтарды аулаққа шығарып тастауға арналған орынды немесе объектiнi бiлдiреді;
6. құзiреттi орган" - тараптардың орынды деп тапқан географиялық аудандар шегiнде қауіптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдау және кез-келген ақпараттар туралы хабар-хат алу үшін жауапты және 6-бапқа сәйкес хабар-хатқа жауап берудi қамтамасыз ету үшiн Тараптар тағайындаған мемлекеттiк органды бiлдiредi;
7. "бөлiнген орталық" - 13 және 15-баптарда көзделгендей ақпарат алуға және ұсынуға жауап беретiн 5-бапта ескерiлген Тараптардың заңды тұлғасын бiлдiредi;
8. "қауіптi және басқа да қалдықтарды экологиялық негiздемеде пайдалану" - қауіптi және басқа да қалдықтарды пайдалану барысында болуы мүмкiн керi әсерiнен адам денсаулығы, қоршаған орта қорғалу үшiн барлық практикалық шаралар қабылданғанын бiлдiредi;
9. "ұлттық заңды құқыққа жататын аудан" - халықаралық құқыққа сәйкес адам денсаулығын және қоршаған ортаның жай-күйiн қорғауға мемлекет әкiмшiлiк және нормативтiк жауапкершілiкте болатын кез-келген құрғақтағы және теңiздегi немесе әуе кеңiстiгiндегі аумағын бiлдiредi;
10. "экспорт мемлекетi" - қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдауды жоспарлаған немесе бастаған кез-келген Тарапты бiлдiредi;
11. "импорт мемлекетi" - қауіптi және басқа да қалдықтарды оларды тасып шығару мақсатымен немесе тиеу мақсатымен ұлттық заңды құқық таратылмайтын қандайда бiр мемлекеттiң тасымалдауды жоспарлаған немесе жүзеге асырған Тараптарды бiлдiредi;
12. "транзит мемлекетi" - экспорт мемлекетi немесе импорт мемлекетi болып табылмайтын қауiптi және басқа да қалдықтарды солар арқылы тасымалдау жоспарланған немесе жүзеге асырылатын кез-келген мемлекеттi бiлдiреді;
13. "мүдделi мемлекет" - олар Тараптар болып табыла ма немесе жоқ па, оған қарамастан экспорт немесе импорт мемлекеті, немесе транзит мемлекетi болып табылатын Тараптарды бiлдiредi;
14. "тұлға" - кез-келген жеке немесе заңды тұлғаны бiлдiредi;
15. "экспортшы" - заңды құқықты экспорт мемлекетiнiң қарауындағы қауiптi және басқа да қалдықтардың экспортын ұйымдастыратын кез-келген тұлғаны бiлдiредi;
16. "импортшы" - заңды құқықты импорт мемлекетiнiң қарауындағы қауiптi және басқа да қалдықтардың импортын ұйымдастыратын кез-келген тұлғаны бiлдiредi;
17. "тасымалдаушы" - қауiптi және басқа да қалдықтарды тасымалдауды жүзеге асыратын кез-келген тұлғаны бiлдiредi;
18. "жеткiзiп берушi" - егер, кiмнің де қызметi қауіптi және басқа да қалдықтарды жинақтауға бастамаса немесе мұндай тұлға белгiсiз болса, онда бұл қалдықтарға иелiк етушi және/немесе оған бақылауды жүзеге асыратын кез-келген тұлғаны бiлдiредi;
19. "тасып шығаруға жауап берушi адам" - қауіптi және басқа да қалдықтарды тиеудi және осындай қалдықтарды аулаққа шығаруды жүзеге асыратын кез-келген адамды бiлдiредi;
20. "саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi ұйымдар" - тәуелсiз мемлекеттен тұратын, яғни оның мүше-мемлекеттерiне осы Конвенциямен реттелетiн мәселелерге құзiреттілiк берiлген және оның iшкi ресiмдерiне сәйкес қол қоюға, бекiтуге, қабылдауға, мақұлдауға, ресми қолдауға немесе оған қосылуға тиiстi өкiлеттi ұйымдарды бiлдiредi;
21. "заңсыз айналым" - 9-бапқа сәйкес - қауiптi және басқа да қалдықтардың кез-келгенiнiң шекара аралық тасымалын бiлдiредi.
3-бап
Қауiптi қалдықтардың ұлттық анықтамалары
1. Тараптардың әрқайсысы осы Конвенцияның Тарабы болғаннан кейiнгi алты ай iшiнде I және II қосымшада көрсетiлгендей оның ұлттық заңдарына сәйкес қауіптi деп қарастырылған немесе анықталған немесе осындай қалдықтарға таратылған шекара аралық тасымалдардың тиiстi талаптары тұрғысындағы қалдықтар туралы Конвенция Секретариатына хабар-хат тапсырады.
2. Тараптардың әрқайсысы одан кейін де 1-ші тармақты орындауға ұсынылған ақпараттың кез-келген айтарлықтай өзгерiстерi туралы Секретариатқа хабарлап отырады.
3. 1-шi және 2-шi тармақтарға сәйкес алынған ақпаратты Секретариат барлық Тараптарға жедел жiбередi.
4. 3-шi тармаққа сәйкес Тараптар Секретариаты жiберген ақпараттың өздерiнiң сарапшыларының қаперiне жетуiне жауап бередi.
4-бап
Жалпы мiндеттеме
1. а) Тараптар аулаққа шығару мақсатындағы қауiптi және басқа да қалдықтардың импортына өздерiнiң тиым салу құқығын жүзеге асыра отырып, 13-бапқа сәйкес өздерiнiң шешiмi туралы басқа Тараптарды хабардар етедi;
b) Тараптар қауiптi және басқа да қалдықтардың, егер олар бұл туралы жоғарыдағы а)-тармағына сәйкес мұндай қалдықтарды импорттауға тиым салған Тарапқа бағытталған хабар-хат алса, импортқа тиым салады, немесе рұқсат бермейді;
с) қауiптi және басқа да қалдықтарды, импортқа тиым салмаған импорт мемлекетке қатысты Тараптар, егер импорт мемлекетi нақтылы импорттық түсiрілімге жазбаша түрде келісім бермесе қауіпті және басқа да қалдықтардың экспортына тиым салады, немесе рұқсат бермейдi.
2. Тараптардың әрқайсысы мына төмендегi тиiстi шараларды қабылдайды:
а) әлеуметтік, техникалық және экономикалық қырларын ескерiп, өздерiнiң шегiнде қауiптi және басқа да қалдықтарды өндiрудiң ең төменгi мәлiметiн қамтамасыз ету;
b) қауiптi және басқа да қалдықтарды, оларды аулаққа шығарған орнына қарамастан экологиялық негіздiлiкте пайдалану үшiн аулаққа шығару жөнiндегi қолдағы тиiстi объектiлердi қамтамасыз ету; Осы объектілер, мүмкiншілігіне қарай оның аумағында болуға тиiстi;
с) қауiптi және басқа да қалдықтарды шектi мөлшерде пайдалануда қатысушы тұлғаның қауiптi және басқа да қалдықтардың ластануын болдырмау үшiн қажеттi үндеудiң нәтижесiндегi және егер, мұндай ластануға жол берiлсе оның зардабы адам денсаулығы мен қоршаған ортаға ең төменгi мөлшердегi мәлiмет үшiн шаралар қабылдауын қамтамасыз ету;
d) қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдаудың шектi мөлшерiн ұстауды, мұндай қалдықтарды экологиялық негiздемеде және тиімді пайдаланумен ұштастыруды және мұндай тасымал адам денсаулығы мен қоршаған ортаға керi әсерiн тигізбеудi қамтамасыз ету;
e) Тараптар болып табылатын экономикалық және/немесе саяси интеграция жөнiндегi ұйымдарға қатысты мемлекетке немесе мемлекеттiк топқа, атап айтқанда өзiнің заңы шегiнде барлық импортқа тиым салған Тараптардың алғашқы кеңесiнде айқын болатын өлшемдерiне сәйкес экологиялық негiзде жүзеге аспайтын болса қауiптi және басқа да қалдықтардың экспортына рұқсат берiлмейдi;
f) V-А қосымшаға сәйкес, мүдделi мемлекеттерден шекарадан қауiптi және басқа қалдықтарды тасымалдағанда олардың зияндығын жоққа шығару үшiн, экологиялық жағдайға және нәтижелi пайдалану үшiн iске асыруда адам денсаулығы мен қоршаған ортаға қолайсыз ықпалдарынан қорғауға қажет хат-хабар тиiсті;
g) қауiптi және басқа да қалдықтарға, егер бұл қалдықтарды пайдалануға экологиялық негiздеме жоқ деген тұжырым жасалса, онда импортқа жол берілмейдi;
h) басқа Тараптармен және мүдделi ұйымдармен шаралар қабылдауға ынтымақтасу, оның iшiнде қауiптi және басқа да қалдықтар туралы, мұндай қалдықтарды экологиялық үйлесiмдi пайдалануды жетiлдiру және олардың заңсыз айналымына ескерту мақсатындағы ақпаратты тарату тiкелей немесе Секретариат арқылы өрiстейдi.
3. Тараптар қауіпті және басқа да қалдықтардың заңсыз айналысын қылмыстық әрекет деп есептейдi.
4. Тараптардың әрқайсысы осы Конвенция ережелерiнiң орындалуы және сақталуы үшiн Конвенцияға қайшылықты және ол үшiн қолданылатын жазаны болдырмау мақсатындағы шараларды қоса алғанда құқықтық, әкiмшiлiк және басқа да шараларды қолданады.
5. Тараптар қауiптi және басқа да қалдықтардың Тараптар болып табылмайтын мемлекеттердiң экспортына немесе Тараптар болып табылмайтын мемлекеттен олардың импортына рұқсат етпейдi.
6. Тараптар қауiптi және басқа да қалдықтарды, мұндай қалдықтар шекара аралық тасымалдау объектiсi болып табыла ма, әлде жоқ па, оған қарамастан оңтүстiк кеңiстiгiндегi оңтүстiк ауданының 60 градусы шегiнде аулаққа шығаруға жол бермеуге уағдаласады.
7. Тараптардың әрқайсысы мұнымен қоса:
а) өзiнiң ұлттық заң құқығы қарауындағы барлық адамдарға, қауiптi және басқа да қалдықтарды тасымалдауға немесе аулаққа шығаруға, егерде бұл адамдар мұндай операцияларды жүргiзуге рұқсат немесе келiсiм алмаған болса тиым салады;
b) шекара аралық тасымал объектiсi болып табылатын қауiптi немесе басқа да қалдықтарды орау, таңбалау және тасымалдау осы саладағы көпшiлiк қабылдаған және көпшілік мойындаған халықаралық ережелер мен нормаларға сәйкес оралуын, таңбалануын және тасымалданылуын және халықаралық мойындалған тәжiрибеге сәйкестiгiн ескерудi талап етедi;
с) қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдау барысында түпкiлiктi аулаққа шығаратын орынға дейiнгі қауiптi қалдықтарды тасымалдау туралы құжаттың болуын талап етедi.
8. Тараптардың әрқайсысы экспорттанатын қауiптi және басқада қалдықтар импорт мемлекетiнде немесе басқа мемлекеттерде экологиялық негiздемеде пайдаланылуын талап етедi. Осы Конвенция әрекетiне енетiн қалдықтарды экологиялық негiздемеде пайдалануға қатысты техникалық сипаттарының басшылық принциптерiн Тараптар өзiнiң бiрiншi отырысында анықтайтын болады.
9. Тараптар қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдауға тек қана мынадай жағдайларда рұқсат етiлуге тиiстi шаралар қабылдайды:
а) экспорт мемлекетiнiң мұндай қалдықтарды экологиялық негiздемеде және тиiмдi түрде аулаққа шығару үшiн техникалық мүмкiндiгi мен қажеттi объектiлерi, қуаттары немесе лайықты орыны болмаса; немесе
b) мұндай қалдықтар импорт мемлекетiнiң қайта ұсақтау немесе қайта пайдалану жөнiндегi кәсiпорны үшiн шикiзат ретiнде қажет болса; немесе
с) мұндай шекара аралық тасымал Тараптардың айқындаған өзге өлшемдерiне, мұндай өлшемдер осы Конвенцияның мақсаттарына қайшы келмейтiн жағдайда жауап бередi.
10. Қауiптi және басқа да қалдықтар өндiрiлетiн мемлекеттiң міндеттемесi осы қалдықтар экологиялық негiздемелiк тұрғыда пайдаланылуын, қандай жағдайда да импорт немесе транзит мемлекетiне өтпеуін осы Конвенция шеңберiнде талап ету.
11. Осы Конвенция ережелерiне жауап беретiн және адам денсаулығын және қоршаған ортаны қорғауды жақсарту мақсатында халықаралық құқық нормаларына сәйкес Тараптың қосымша талаптар белгілеуіне осы Конвенция ешқандай да кедергi келтiрмейдi.
12. Осы Конвенциядағы ештеме ешқандай да мемлекеттiң халықаралық құқыққа және халықаралық құқыққа сәйкес мемлекет иелiгiндегi экономикалық аймақтағы және өзiнiң құрлықтық шегiндегi тәуелсiздiк құқығы мен заңды құқығына сәйкес белгiленген өзiнiң теңiздiк аумақтық тәуелсiздiгiне шек қоймайды, сондай-ақ барлық мемлекеттердiң теңiз және әуе көлiктерiнiң халықаралық құқықта навигациялық құқығы мен еркiндігiне кедергi келтiрмейдi және тиiстi халықаралық құжаттарда көрiнiс табады.
13. Тараптар, өзге мемлекеттерге, оның iшiнде дамушы елдерге экспортталатын қауiптi және басқа да қалдықтардың көлемiн және/немесе ластау қабілетiн кемiтудiң мүмкiндiктерiне тұрақты шолу жасауға мiндеттенедi.
5-бап
Құзіреттi органдарды және бөлiнген орталықты тағайындау
Осы Конвенцияны жүзеге асыруға көмек көрсету үшiн Тараптар:
1. бiр немесе бiрнеше құзіреттi органдарды және бiр бөлiнген орталықты тағайындайды немесе бекiтедi. Бiр құзiреттi орган транзит мемлекетi жағдайында хабар-хат алу үшiн тағайындалады;
2. осы Конвенция олар үшiн күшiне енгеннен кейiнгi үш ай iшiнде өздерiнiң бөлiнген орталығы және өздерiнiң құзiреттi органы тағайындаған мекемелер жөнiнде секретариатқа хабарлайды;
3. жоғарыдағы 2-шi тармаққа сәйкес өздерi жүргiзген тағайындауларға қатысты барлық өзгерiстер туралы шешiм қабылдағаннан кейiнгi бiр айдың iшiнде секретариатқа хабарлайды.
6-бап
Тараптар арасындағы шекара аралық тасымал
1. Экспорттаушы мемлекет өндiрушiден немесе экспорттерден мүдделi мемлекеттердiң құзiреттi органдары қауiптi және басқа да қалдықтардың шекара аралық тасымалының кез-келгенi туралы экспорттаушы мемлекеттiң құзiреттi органы арқылы жазбаша түрде хабарлауды жеткiзедi немесе талап етедi. Бұл сияқты хабар-хаттарда VА-қосымшада көзделген импорт мемлекеті үшiн қолданылатын тiлде өтiнiштер мен ақпарат болуы тиiс. Мұндай мемлекеттердiң әрқайсысы бiр хабар-хат жiберсе жеткiлiктi.
2. Импорт мемлекетi хабар-хатты алғандығы туралы тасымал барысына бiрқатар шарттармен қоса немесе оларсыз келiсетіндiктерiн, тасымалға рұқсат бермейтiндiгi немесе қосымша ақпараттар ұсынуға сұрау салу сияқты мазмұнда жазбаша түрде жауап-хат жолдайды.
3. Экспорт мемлекетi өндiрушiге немесе экспорттерге шекара аралық тасымалдауды бастауға мына төмендегi мәселелер туралы жазбаша куәландыру алмай рұқсат бермейдi:
а) хабар-хат иесi импорттаушы мемлекеттiң жазбаша түрде келiсiмiн алды ма;
b) хабар-хат иесi импорттаушы мемлекеттiң экспорттер мен қалдықтарды аулаққа шығаруға жауапты тұлғаның арасындағы осы қалдықтарды экологиялық негiздемеде пайдалану сөз болған келiсiм-шарттың барлығын куәландыратын хабар-хат алдыма.
4. Тараптар болып табылатын транзит мемлекетiнiң әрқайсысы хабар-хат иесiне хабар-хатты алғандығы туралы кешiктiрмей хабарлайды ол содан соң 60 күннiң iшiнде тасымал барысына бiрқатар шарттармен қоса немесе оларсыз келiсетiндiктерiн, тасымалға рұқсат бермейтiндiгi немесе қосымша ақпараттар ұсынуға сұрау салу сияқты мазмұнда жазбаша түрде жауап-хат жолдайды. Экспорт мемлекетi шекара аралық тасымалды бастауға транзит мемлекетiнiң жазбаша түрде келiсiмiн алмай рұқсат бермейдi. Алайда, егер Тараптар кез-келген уақытта қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық транзиттiк тасымалдауға қатысты алдын ала келiсiмiн толықтай немесе бiрқатар жағдайларда жазбаша түрде талап етуге шешiм қабылдаса, не осыған қатысты талабын өзгертсе, ол 13-бапқа сәйкес өзiнiң шешiмi туралы басқа Тараптарға кешiктiрмей хабарлайды. Бұл сияқты жағдайда егер транзит мемлекетiнiң осы хабар-хатын алғаннан кейiнгi 60 күннiң iшiнде эксперт мемлекетi жауап-хат алмаса, онда эксперт мемлекетi арқылы экспортты бастауға рұқсат бере алады.
5. Қалдықтарды шекара аралық тасымалдау жағдайында осы қалдықтар қауiптi қалдықтар ретiнде мынадай жағдайда ғана заң негiзiнде қауіптi қалдықтар ретiнде айқындалады немесе қарастырылады:
а) экспорт мемлекетi, осы баптың 9-тармағының импорттерге немесе аулаққа шығаруға жауап берушi адамға қолданылатын талаптары, және импорт мемлекетi экспорттаушыға және экспорт мемлекетiне тиiсiнше mutatis mutangis қолданылады;
b) тараптар болып табылатын импорт мемлекетi немесе импорт және транзит мемлекетi, экспорттерге және экспорт мемлекетiне қолданылатын осы баптың 1, 3, 4 және 6-тармақтарының талаптары, аулаққа шығаруға және экспорт мемлекетiне жауапты импорттерге немесе тұлғаға mutatis mutangis қолданылады; немесе
с) тараптар болып табылатын кез-келген транзит мемлекетiне 4-тармақтың ережесi ғана қолданылады.
6. Экспорт мемлекетi мүдделi мемлекеттерге жазбаша түрдегi келiсiм шарттары бойынша өндiрушiге немесе экспорттерге тұрақты тиеу жағдайында қауіптi немесе басқа да қалдықтарды аулаққа шығаруға жауап берушi бiр және сол тұлғаға, бiрдей және сол физикалық және химиялық қасиеттерге экспорт мемлекетiнiң бiр және сол кеден пунктi арқылы тасымалына, ал транзит жағдайында және импорт мемлекетiнiң бiр және сол кеден пунктi арқылы тасымалға және мемлекеттiк тасымалға немесе мемлекеттiк транзитке жалпы хабар-хатты пайдалануға рұқсат бере алады.
7. Мүдделi мемлекеттер 6-шi тармақта айтылғандай жалпы хабар-хат ресiмiн пайдалануға жазбаша түрде өз келiсiмдерiн бiрқатар ақпарат ұсыну, яғни тиеуге жататын қауiптi және басқа да қалдықтардың нақтылы мөлшерi немесе тұрақты кестесi көрсетiлген жағдайда бiлдiруi мүмкiн.
8. 6-шi және 7-шi тармақтарда айтылғандар туралы жалпы хабар-хат және жазбаша түрдегi жалпы хабар-хат және келiсiм қауiптi және басқа да қалдықтарды 12 ай мерзiмi iшiндегi көп реткi тиелiмiн де кемiтуi мүмкiн.
9. Тараптар қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалды мойнына алған адамдардың әрқайсысы тасымалдау, не жеткiзiп беру, не осы қалдықтарды алу туралы құжаттарға қол қоюын талап етедi. Олар, сондай-ақ, қалдықтарды аулаққа шығаруға жауап берушi адамға экспортер ретiнде және экспорт мемлекетiнiң құзiреттi органы ретiнде бұл туралы хабар-хатта көрсетiлгендей олардың мұндай қалдықтарды алғандығы және дер кезiнде алғандығы туралы, аулаққа шығарудың аяқталуы туралы хабарлауды талап етедi. Егер экспорт мемлекетi мұндай ақпарат алмаса, экспорт мемлекетiнiң құзiреттi органы немесе экспорттерi бұл туралы импорт мемлекетiне хабарлайды.
10. Осы бапқа сәйкес талап етiлетiн хабар-хат пен оған берілетiн жауап мүдделi Тараптың құзiреттi органына немесе Тараптар болып табылмайтын мемлекеттiң тиiстi үкімет органына жолданады.
11. Қауiптi және басқа да қалдықтардың кез-келген шекара аралық тасымалы Тараптар болып табылатын импорт мемлекетiнiң немесе транзит мемлекетiнiң талабы бойынша алтын немесе өзге кепiлдiк сақтандырулармен жабылады.
7-бап
Тараптар болып табылатын мемлекеттерден
тараптар болып табылмайтын мемлекеттер арқылы шекара аралық
тасымал
Конвенцияның 6-шi бабы, 1-шi тармағы қауiптi және басқа да қалдықтарды Тараптар болып табылатын мемлекеттерден Тараптар болып табылмайтын мемлекеттер арқылы шекара аралық тасымалдауға mutatis mutandis қолданылады.
8-бап
Реимпортты жүзеге асырудағы мiндет
Осы Конвенция ережелерiне сәйкес қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдауға мүдделi мемлекеттер келiсiм берген кезде экспорт мемлекет бұл қалдықтардан экспорт мемлекетi экспорттерiне қайтып оралуын қамтамасыз етедi, егер импорт мемлекетi экспорт мемлекетiне және секретариатқа хабарлаған сәттен бастап 90 күн iшiнде қалдықтарды экологиялық негiздемеде аулаққа шығарудың мүмкiндiгi табылмаған болса немесе осындай кезеңнiң iшiнде мүдделi мемлекеттердiң уағдаластығы туралы келiсiм шарт талаптарына орай аяқталуы мүмкiн емес. Транзит мемлекетi болып табылатын экспорт мемлекетi және кез-келген Тарап осы мақсатпен қарсылық бiлдірмейдi, кедергi жасамайды немесе бұл қалдықтардың қайтып оралуына кедергi келтiрмейдi.
9-бап
Заңсыз айналыс
1. Осы Конвенция мақсаттары үшiн қауіптi және басқа да қалдықтарды кез-келген шекара аралық тасымал:
а) осы Конвенция ережелерiне сәйкес барлық мүдделi мемлекеттер хабар-хатсыз; немесе
b) осы Конвенция ережелерiне сәйкес мүдделi мемлекеттердiң келiсiмiнсiз; немесе
с) мүдделi мемлекеттерден жасанды, адастыратын немесе жалған келiсiмдер; немесе
d) құжаттарға айта қаларлықтай сай келмейтiнi; немесе
e) қауiптi және басқа да қалдықтарды аулаққа шығаруға (мәселен тастамалау) негiзделiп, осы Конвенцияны және халықаралық құқықтың жалпы принциптерiн бұрмалауға бастаса, ол заңсыз айналыс деп есептеледi.
2. Заңсыз айналыс санатына жататын қауіптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдау жағдайында экспорттердiң немесе өндiрушiнiң тәртiбi негiзiнде экспорт мемлекет бұл қалдықтардың төмендегiше жұмсалуын қамтамасыз етедi:
а) экспорттерге немесе өндiрушiге не қажет болса экспорт мемлекетiнiң аумағына керi қайтарылуға тиiс немесе егер бұл практикалық тұрғыдан мақсатты болмаса;
b) осы Конвенция ережелерiне сәйкес өзге әдiспен аулақтандырылса экспорт мемлекетi заңсыз айналыс туралы хабарлағаннан кейiнгi 30 күн iшiнде, не осындай өзге кезең iшiнде мүдделi мемлекеттер уағдаласуы мүмкiн. Осы мақсатпен мүдделi Тараптар бұл қалдықтардың экспорт мемлекетiне қайтып оралуына қарсы болмайды және тосқауыл қоймайды немесе кедергi келтiрмейдi.
3. Аулаққа шығаруға жауап берушi импортшының немесе орындаушының тәртiбi негiзiнде заңсыз айналыс санатына жататын қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдау жағдайында импорт мемлекетi аулаққа шығаруға жауап берушi импортшы немесе тұлға арқылы бұл қалдықтардың аулаққа шығарылуын қамтамасыз етедi, не қажеттi жағдайда импорт мемлекетiнiң өзi заңсыз айналыс туралы ақпаратты импорт мемлекетi алғаннан кейiнгi 30 күннiң iшiнде, не осындай уақыт кезеңi iшiнде мүдделi мемлекеттер бұл туралы уағдаласуына болады. Мүдделi Тараптар осы мақсатпен қажет болған жағдайда экологиялық негiздемеде қалдықтарды аулаққа шығаруға ынтымақтасады.
4. Заңсыз айналыс үшiн жауапкершілiк экспорттерге немесе өндiрушiге, не импортшыға немесе аулаққа шығару үшiн жауапты тұлғаға жүктелуi мүмкiн болмаған жағдайда басқа Тараптар бұл қалдықтарды экологиялық негiздемеде шұғыл аулақтатуға ынтымақтастық негiзiнде тиiсiнше экспорт мемлекетiнде, импорт мемлекетiнде, не өзге орында қамтамасыз етедi.
5. Тараптардың әрқайсысы заңсыз айналысты болдырмау мақсатында және ол үшiн жазалауға тиiстi ұлттың iшкi заңдарын қабылдайды, Тараптар осы баптың мақсатқа жетуi жолында өзара ынтымақтасады.
10-бап
Халықаралық ынтымақтастық
1. Тараптар қауiптi және басқа да қалдықтарды экологиялық негіздемеде пайдалануды жақсарту және табысқа жету мақсатында өзара ынтымақтасады;
2. Тараптар осы мақсаттар үшiн:
а) екiжақты немесе көп жақты негіздегi өтiнiштердiң түсуi барысында қолда бар ақпаратты бередi, қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдау экологиялық негіздемеде пайдалануға ықыласты көмектеседi, сонымен қатар қауiптi және басқа да қалдықтарды тиiсiнше пайдаланудың техникалық нормаларын және практикасын бiр iзге салады;
b) қауiптi қалдықтарды пайдаланудың адам денсаулығы мен қоршаған ортаға залалды мониторингi саласына ынтымақтасады;
с) қауiптi және басқа да қалдықтардың өндiрісiн мүмкiндiгінше жою мақсатымен өзiнiң ұлттық заңдарына, ережелерiне және саясатына сәйкес қолданыстағы жаңа технологиялық экологиялық негiзделген аз қалдықты технологияға жетiлдiрудi әзiрлеуге, бұл қалдықтарды пайдаланудың экологиялық негiзделген неғұрлым тиiмдi және әрекеттi әдiстердi жасауға, оның iшiнде осындай жаңа немесе жетiлдiрiлген технологияны енгiзудiң экономикалық, әлеуметтiк және экологиялық салдарын зерттеуге ынтымақтасады;
d) қауiптi және басқа да қалдықтарды экологиялық негiзде пайдалануы байланысты технологияны және үрдiстердi берудегi өздерiнiң ұлттық заңдарына, ережелерiне және саясатына сәйкес белсендi ынтымақтасады, сондай-ақ олар Тараптардың техникалық қуатын кеңейтуге, олардың iшiнен осы саладағы техникалық көмектердi қажет ететiндерiне және ол туралы көмек сұрағандарға ынтымақтастық бiлдiредi;
e) тиiстi техникалық басшылық принциптермен және/немесе тәртiп кодекстермен ынтымақтасады.
3. Тараптар ынтымақтасу мақсатымен ІV-шi баптың а), b), с) және 2-шi тармақтың d)-тармақшаларының орындалуы үшiн дамушы елдерге көмек көрсетудiң қажеттi шараларын қабылдайды.
4. Дамушы елдердiң сұранымын ескере отырып inter alia қалың көпшілiк проблемаларына көмек көрсету, қауiптi және басқа да қалдықтарды экологиялық негіздемеде пайдалануды кеңейту және аз қалдықты жаңа технологияны енгiзу мақсатымен Тараптардың және халықаралық құзiреттi ұйымдардың арасындағы ынтымақтастықты көтермелейдi.
11-бап
Екiжақты, көпжақты және аймақтық келiсімдер
1. 5-шi баптың 4-шi тармағының ережелерiне қарамастан Тараптар қауіптi және басқа да қалдықтарды шекара аралық тасымалдауда Тараптар болып табылмайтын Тараптармен немесе мемлекеттермен мынадай жағдайларда, яғни мұндай келiсiмдер немесе уағдаласулар осы Конвенцияда көзделген қауiптi және басқа да қалдықтарды экологиялық негiздемеде пайдалану талабын қалыс қалдырмаса екi жақты, көп жақты немесе аймақтық келiсiмдердi жасай алады. Бұл келiсiмдердiң немесе уағдаласулардың ережесi экологиялық негiздемеде пайдалануға қатысты, оның iшiнде дамушы елдердiң мүдделерiн ескеру, осы Конвенцияда көзделген талаптардан кем болмауға тиiс.
2. Тараптар 1-тармақта айтылғандай кез-келген екіжақты, көпжақты немесе аймақтық келiсiмдер туралы және қауiптi және басқа да қалдықтарды шекара арқылы тасымалдауға бақылау жасау мақсатымен осы Конвенция олар үшiн күшiне енгенге дейiнгi олардың жасасқандары туралы Секретариатқа хабарлайды, мұндай келiсiмдер тек қана Тараптар арасында жүзеге асырылады. Осы Конвенцияның ережелерi осындай келiсiмге сәйкес жүзеге асырылатын шекара аралық тасымалға қатысы жоқ, мұндай келiсiмдер осы Конвенцияда көзделген қауiптi және басқа да қалдықтарды экологиялық негiздемеде пайдалану талабына қайшы келмейдi.
12-бап
Жауапкершiлiк туралы кеңес
Тараптар қауiптi және басқа қалдықтарды шекарааралық тасымалдау нәтижесiнде келтiрiлген залал үшiн жауапкершiлiк пен құзырет саласында тиiстi ережелер мен процедуралар қамтылған хаттаманы мүмкiн болғанынша тездетiп қабылдау мақсатында ынтымақтасады.
13-бап
Ақпарат беру
1. Басқа мемлекеттер адамдарының денсаулығына және қоршаған ортасына қауіп төндiруi мүмкiн қауiптi немесе басқа қалдықтарды шекарааралық тасымалдау немесе аулаға шығару кезiнде авария болған жағдайда мәлiмет алған Тараптар мұндай мәлiметтi алысымен осы мемлекетке бұл туралы дереу хабар берудi қамтамасыз етедi.
2. Тараптар ақпаратты бiр бiрiне хатшылық арқылы бередi:
а) 5-бапқа сәйкес құзыреттi органдарды сайлауға және/немесе бөлiнген орталықтарға қатысты өзгерiстер енгiзу туралы;
b) 3-бапқа сәйкес қауiптi қалдықтарды өзiнiң ұлттық белгiлерiне өзгерiстер енгiзу туралы;
және мүмкіндiгiнше барынша қысқа мерзiм iшiнде мыналар туралы хабардар етедi:
с) ұлттық заңды құқықтарының ықпалы жүретiн аудандағы аулаға шығаруға арналған қауiптi немесе басқа қалдықтардың импортымен толық немесе iшiнара келiспеушілік жөнiнде олар қабылдаған шешiмдер туралы;
d) қауiптi немесе басқа қалдықтардың экспортын шектеу және/немесе оған тыйым салу мақсатында олар қабылдаған шешiмдер туралы;
e) осы баптың 4-тармағына сәйкес қажеттi кез келген ақпарат туралы.
3. Тараптар ұлттық заңдарға және ережелерге сәйкес хатшылық арқылы 15-баптың негiзiнде құрылған Тарап Конвенциясына әрбiр күнтiзбелiк жылдың аяғына дейiн мына төмендегiлер баяндалған алдыңғы күнтiзбелiк жылға жасалған баяндаманы бередi, атап айтқанда:
а) тағайындалған немесе 5-бапқа сәйкес құзыреттi органдар мен бөлінген орталықтар туралы ақпарат;
b) олар қатысқан қауiптi және басқа қалдықтарды кез келген шекарааралық тасымал туралы ақпарат, оның iшiнде:
i) хабарлама-хатқа берiлген жауапта көрсетiлген экспортталған қауiптi және басқа қалдықтардың көлемi, олардың сипаттары, қасиеттерi, межелi орны, транзиттiк мемлекетi және аулаққа шығару әдiсi туралы;
ii) импортталған қауiптi және басқа қалдықтардың көлемi, олардың сипаттары, қасиеттерi, шығу тегi және аулаққа шығару әдiсi туралы;
iii) жүзеге асырылуы күткендегiдей болмаған аулаққа шығару жөнiндегi операциялар туралы;
iv) шекарааралық - тасымалдауға жататын қауiптi және басқа қалдықтардың көлемiн қысқарту мақсатында күш салу туралы;
с) осы Конвенцияны орындау үшiн олар қабылдаған шаралар жөнiндегi ақпарат туралы;
d) қауiптi және басқа қалдықтарды өндiрудiң, тасымалдау мен аулаққа шығарудың адам денсаулығына және қоршаған ортаға тигiзетiн әсерi туралы олар жинаған нанымды статистикалық деректер жөнiндегi ақпарат туралы;
e) осы Конвенцияның 12-бабына сәйкес жасалған екіжақты, көпжақты және аймақтық келiсiмдер мен шарттарға қатысты ақпарат туралы;
f) қауiптi және басқа қалдықтарды шекарааралық тасымалдау мен аулаққа шығару кезiнде болған апаттар жөнiнде және олардың зардаптарын жою үшiн қабылданған шаралар жөнiндегi ақпарат туралы;
g) олардың ұлттық заңды құқықтарының ықпалы жүретiн ауданда пайдаланылатын аулаққа шығарудың мүмкiн болатын жолдары жөнiндегi ақпарат туралы;
h) қауiптi және басқа қалдықтар өндiрiсiн азайтуға және/немесе аулаққа шығаруға арналған технологияларды әзiрлеу үшiн қабылданған шаралар жөнiндегi ақпарат туралы, және
i) Тарап Конференциясы орынды деп санайтын өзге де мәселелер туралы.
4. Тараптар ұлттық заңдар мен ережелерге сәйкес қауiптi немесе басқа қалдықтарды шекарааралық тасымалдаудың кез келген деректерiне қатысты әрбiр хабарлама-хаттың және хатшылыққа жолданған оған берiлген жауаптың көшiрмесiн, егер Тарап бұл туралы сұраса, қоршаған орта мұндай шекарааралық тасымалдау салдарынан зардап шегетiн болса, қамтамасыз етедi.
14-бап
Қаржылық аспектiлер
1. Тараптар әртүрлi аймақтар мен iшкi аймақтардың нақты қажетiне қарай кадрлар даярлау мен қауiптi және басқа қалдықтарды тиiмдi пайдалануға қатысты технологияларды және оларды барынша аз өндiру мәлiметтерiн беру жөнiнде аймақтың және аймақiшiлiк орталықтар құруға келiседi. Тараптар ерiктi түрде қаржыландырудың тиiстi механизмдерiн құру туралы шешiм қабылдайды.
2. Тараптар қауіптi және басқа қалдықтарды шекарааралық тасымалдау немесе оларды аулаққа шығару нәтижесiнде болған апаттардан келген зиянның өте аз мөлшерде болу мағлұматы мақсатында төтенше жағдайлар кезiнде уақытша негiзде көмек көрсету үшiн айналым қорын құру туралы мәселе қарайды.
15-бап
Тарап Конференциясы
1. Осымен Тарап Конференциясы құрылады. Тарап Конференциясының бiрiншi кеңесiн ЮНЕП-тiң атқарушы директоры осы Конвенция күшiне енгеннен кейiн бiр жылдан кешiктiрiлмей шақырады. Бұдан әрi Тарап Конференциясының кезектi кеңестерi Конференция өзiнiң бiрiншi кеңесiнде белгiлеген кезеңдiлiкпен шақырылады.
2. Тарап Конференциясының кезектен тыс кеңесi Конференция мұны қажет деп санағанда, немесе Тараптардың бiреуiнiң жазбаша өтiнiшi бойынша, өтiнiш олардың мекен-жайына хатшылық арқылы жiберiлгеннен кейiн алты ай iшiнде бұл өтiнiштi Тараптардың кем дегенде үштен бiрi болған жағдайда шақырылады.
3. Тарап Конференциясы консенсуспен келiседi және өзiнiкi сияқты ол құра алатын кез келген қосалқы органдардың процедура ережесiн, сондай-ақ осы Конвенция шеңберiнде Тараптардың қаржылық қатысуын айқындау мақсатында қаржы ережесiн қабылдайды.
4. Тараптар өзiнiң бiрiншi кеңесiнде осы Конвенцияның контексiндегi теңiз ортасын қорғауға және сақтауға қатысты өздерiнiң мiндеттемелерiн орындауда оларға көмек болатын кез келген қосымша шараларды қарайды.
5. Тарап Конференциясы осы Конвенцияның тиiмдi орындалуын тұрақты түрде қадағалап отырады, оның үстiне:
а) қауiптi және басқа қалдықтарды адамдардың денсаулығына және қоршаған ортаға келтiрген ең аз мөлшердегi залал мәлiметiнiң мақсатында тиiстi саясатпен, стратегиямен және шаралармен келiсуге жәрдемдеседi;
b) қажет болған жағдайда, осы Конвенцияға және оны қосымшаларына, ғылыми-техникалық, экономикалық және экологиялық ақпаратты ескере отырып, түзету енгiзудi көздейдi;
с) осы Конвенция өз мақсаттарына жету үшiн, орындау барысында, сондай-ақ 11-бапта көзделген келiсiмдер мен шарттарды орындау кезiнде жинақталған тәжiрибе тұрғысында талап етiлетiн кез келген қосымша шараларды қарап, қабылдайды;
d) қажет болған жағдайда хаттамаларды қарап, қабылдайды; және
e) осы Конвенцияны орындауға қажеттi деп саналатын осындай қосалқы органдарды құрады.
6. Бiрiккен Ұлттар Ұйымы, оның мамандандырылған мекемелерi, осы Конвенцияның Тарабы болып табылмайтын кез келген мемлекет Тарап Конференциясының кеңестерiне байқаушы ретiнде ұсынылуы мүмкiн. Қауiптi және баспа қалдықтарға қатысты салаларда құзыретке ие, Тарап Конференциясының Кеңестерiне байқаушы ретiнде ұсынылсам деген өзiнiң ниетi туралы хатшылықты хабардар еткен кез келген басқа органдар ұлттық немесе халықаралық, Үкiметтiк немесе үкiметтен тыс мекемелер оған қатысуға, егер кез келген Тараптардың кем дегенде үштен бiрi бұған қарсылық білдірмесе, жiберiлуi мүмкiн. Байқаушылардың қатысуға жiберiлуi Тараптар Конференциясында қабылданатын процедуралардың ережелерiмен реттеледi.
7. Тарап Конференциясы осы Конвенция күшіне енгеннен кейiн үш жылдан соң, одан кейiн алты жылда бiр реттен сиретпей оның тиiмділігiне баға бередi, егер қажет деп санаса, қауiптi және басқа қалдықтарды шекарааралық тасымалдауға соңғы ғылыми, экологиялық және экономикалық ақпаратты ескере отырып, толық және iшiнара тыйым салуды белгiлеу мүмкіндігін қарайды.
16-бап
Хатшылық
1. Хатшылыққа мынадай мiндеттемелер жүктеледi:
а) кеңестердi ұйымдастыру мен оған қызмет көрсету, бұл 15 және 17-баптарда көзделген;
b) 3, 4, 6, 11 және 13-баптарға сәйкес алынған ақпаратқа және 15-бапқа сәйкес құрылған қосалқы органдар кеңестерiнен алынған ақпаратқа, сондай-ақ, егер бұл қолданылса, тиiстi үкiметаралық және үкіметтен тыс мекемелер ұсынған ақпаратқа негiзделген баяндамаларды әзiрлеу және беру;
с) осы Конвенцияға сәйкес өзiнiң мiндеттерiн орындау жөнiнде хатшылықтың қызметi туралы баяндамалар әзiрлеу және оларды Тарап Конференциясына ұсыну;
d) тиiстi халықаралық органдармен қызметтi қажеттi түрде ұйымдастыруды қамтамасыз ету, оның iшiнде, мiндеттерiн тиiмдi орындауға қажет болатын әкiмшiлiк және келiсiм шарттарын жасасу;
e) осы Конвенцияның 5-бабына сәйкес Тараптар құрған бөлiнген орталықтар мен құзыреттi органдарға байланысты қолдау көрсету;
f) қауiптi қалдықтарды, басқа қалдықтарды аулаққа шығару үшiн пайдаланылатын бекiтiлген ұлттық органдар мен Тарап объектiлерi жөнiнде ақпарат жинау және осы ақпаратты Тараптар арасында тарату;
g) Тараптардан ақпарат алу және оларға мыналар жөнiнде ақпарат жiберу:
- техникалық ықпал ету және кадрлар даярлау көздерi;
- қолда бар ғылыми-техникалық бiлiм және тәжiрибе;
- консультациялық көмек және сараптау көздерi; және
- өтiнiштерi бойынша оларға жәрдемдесу мақсатында мынадай салаларда ресурстардың болуы;
- осы Конвенция шеңберiнде хабарлама-хат жүйелерiн қолдану;
- қауiптi және басқа қалдықтарды тиiмдi пайдалану;
- қауіптi және басқа қалдықтарға байланысты экологиялық жағынан негiзделген қалдығы аз, қалдықсыз технологиялар тәрiздi технологияны енгiзу;
- мүмкiндiктердi бағалау және аулаққа шығару орны;
- қауiптi және басқа қалдықтардың мониторингi; және
- төтенше жағдайларда шаралар қабылдау;
h) Тараптарды олардың өтiнiштерi бойынша шекара аралық тасымал жөнiнде хабарлама-хат пен қауiптi және басқа қалдықтардың ұйғарылған, түсiру және/немесе қауiптi қалдықтарды аулаққа шығару үшiн ұйғарылған объект фактiлерiнен алынған хабарлама-хатқа сәйкесте туралы мәселенi қарауда оларға көмек көрсете алатын қажеттi техникалық құзыретi бар консультанттар мен консультативтiк фирмалар туралы хабарлармен қамтамасыз етудiң, олардың бұл қалдықтар экологиялық жағынан негiзделген түрде пайдаланылмайды деп ойлауға негiзi болғанда ғана экологиялық жағынан негiзделген сипаты болады. Кез келген мұндай мәселелердi қарау хатшылықтың есебiнен тыс жүргiзiледi;
i) Тараптарға өздерiнiң өтiнiшi бойынша заңсыз айналым жағдайын мүдделi Тараптар арасында заңсыз айналымға қатысты хатшылық алған кез келген ақпараттың кешiктiрiлмей таратылуын анықтауда көмек көрсету;
j) Тараптармен, тиiстi және құзыреттi халықаралық ұйымдармен және мекемелермен төтенше жағдайлар пайда болған кезде мемлекетке жедел көмек көрсету мақсатында сарапшылар мен құрал-жабдықтар беру жөнiнде ынтымақтасу; және
k) Тарап Конференциясы айқындайтын, осы Конвенция мақсаттарына сәйкес осындай басқа мiндеттердi орындау.
2. Хатшылық мiндетi Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Қоршаған орта жөнiндегi Бағдарламасы мен 15-бапты орындау үшiн шақырылған Тарап Конференциясының бiрiншi кеңесi аяқталғанға дейiн уақытша орындалады.
3. Тарап Конференциясы өзiнiң бiрiншi кеңесiнде хатшылықтың мiндетiн осы Конвенцияға сәйкес орындау әзiрлiгiн танытқан жұмыс iстеп тұрған құзыреттi ұлтаралық ұйымдардың iшiнен хатшылықты құрады. Осы кеңесте Тарап Конференциясы, жүктелген мiндеттердi, атап айтқанда, 1-тармақ шеңберiнде жүктелген мiндеттердi уақытша хатшылықтың жүзеге асыруы барысына баға бередi, осы мiндеттердiң механизмдерiн орындауға қажеттiлер туралы шешiм қабылдайды.
17-бап
Конвенцияны түзету
1. Тараптардың кез келгенi осы Конвенцияға түзету енгiзе алады, Тараптардың кез келгенi қандай да бiр хаттаманың кез келген Тарабы осы хаттамаға түзету енгiзе алады. Мұндай түзетулерде тиiстi ғылыми-техникалық ұғым inter alia тиiстi дәрежеде ескерiледi.
2. Осы Конвенцияға түзетулер Тарап Конференциясының кеңесiнде қабылданады. Кез келген хаттамаға түзетулер тиiстi хаттама Тарабының кеңесiнде қабылданады. Осы Конвенцияға және кез келген хаттамаға, егер бұл хаттамада өзгедей нәрсе көзделмесе, ұсынылған кез келген түзетулер мәтiнiн хатшылық Тараптарға оны қабылдау ұсынылған кеңес өткенге дейiн, алты айдан кешiктiрмей хабарлайды. Хатшылық, сондай-ақ ұсынылған түзетулер мәтiнiн өздерiнiң мағлұматы үшiн Конвенцияға қол қойған тараптарға хабарлайды.
3. Тараптар осы Конвенцияға ұсынылған кез келген түзетулердi консенсус жолымен қабылдауға қатысты келiсiмдерге қол жеткiзу үшiн барынша күш салады. Егер де консенсус жолымен қол жеткiзудiң барлық мүмкiндiгi сарқылса, ал келiсiмге қол жетпесе, онда соңғы шара ретiнде түзету қатысушы және дауыс беруге келген Тараптардың төрттен үшiнiң көпшiлiк дауысымен қабылданады, оны Депозитарий бекiту, мақұлдау, ресми растау немесе қабылдау үшiн барлық Тараптарға жiбередi.
4. Жоғарыдағы 3-тармақта айтылған процедура кез келген хаттамаға енгiзiлген, оларды қабылдау үшiн Тараптардың кеңесiне келушiлер мен осы хаттамаға дауыс беруге қатысушылардың үштен екiсінің көпшiлiк дауысының жеткiлiктi екенiн қоспағанда, түзетулерге қолданылады.
5. Депозитарийдiң сақтауына тиiстi дәрежеде бекiтiлген грамоталар мен түзетулердi мақұлдау, ресми растау немесе қабылдау туралы құжаттар өткiзiледi. Жоғарыдағы 3 немесе 4-тармақтарға сәйкес қабылданған түзетулер, Депозитарийден бекiтiлген грамоталарды немесе аз дегенде оларды қабылдаған Тараптардың төрттен үшiнiң, немесе аз дегенде осы хаттамаға енгiзiлген түзетулердi, тек осы хаттамада өзгедей нәрсе көзделмесе, қабылдаған Тараптардың үштен екiсiнің мақұлдауы, ресми растауы немесе қабылдауы туралы құжатты алғаннан кейiн тоқсаныншы күнi олармен келiсетiн Тараптар үшiн күшiне енедi. Кез келген басқа Тараптар үшiн түзетулер, осы Тарап бекiтiлген грамоталарды немесе осы түзетулердi мақұлдаған, ресми растаған немесе қабылдаған құжатты сақтауға өткiзгеннен кейiн тоқсан күннен соң күшiне енедi.
6. Осы баптың мақсаты үшiн "Қатысушылар мен дауыс беруге қатысқан Тараптардың терминi "жақтап" немесе "қарсы" дауыс беруге келген және дауыс берген Тараптар деп ұғынылады.
18-бап
Қосымшаларды қабылдау және оларға түзетулер енгiзу
1. Осы Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға қосымшалар осы Конвенция мен осы хаттаманың, егер тiкелей өзге нәрсе көзделмесе, тиiсiнше ажырамас бөлiгі ретiнде жасалады, онда осы Конвенцияға немесе оған жасырған хаттамаға сүйену оның кез келген қосымшаларына сүйенудi бiлдiредi. Мұндай қосымшалар ғылыми-техникалық және әкiмшiлiк мәселелермен шектеледi.
2. Егер қандай да бiр хаттама оның қосымшасына қатысты өзгедей ережелердi қарастырмаса, онда ұсыныстардың, осы Конвенцияға толықтыру қосымшаларының және хаттама қосымшаларының қабылдануы мен күшiне енуiне ұсыныстардың мынадай процедуралары қолданылады:
а) осы Конвенцияға немесе оның хаттамаларына 17-баптың 2, 3 және 4 тармақтарда белгiленген процедураларға сәйкес ұсынылады немесе қолданылады.
b) осы Конвенцияға толықтыру ережесiн немесе кез келген хаттамаға қосымшаны қабылдау мүмкiн емес деп саналатын, қатысушы болып табылатын кез келген Тарап оның қабылданғаны туралы Депозитарий хабарлаған күннен бастап алты ай iшiнде бұл туралы Депозитарийдi жазбаша нысанда хабардар етедi. Кез келген Тарап кез келген уақытта қарсы екендiгi туралы бұрын жолдаған өтiнiшiн қабылдау туралы өтiнiшпен ауыстыра алады, бұдан кейiн осы Тарап үшiн қосымшалар күшiне енедi;
с) Депозитарий хабарды жiберген күннен бастап алты ай өтiсiмен осы Конвенцияның қосымшасы немесе жоғарыдағы b) тармақшасында келтiрілген ережелерге сәйкес хабарлама-хат берiлмеген кез келген тиiстi хаттамалар қосымшасы барлық Тараптар үшiн күшiне енедi.
3. Осы Конвенция немесе кез келген хаттама қосымшаларына түзету енгізу, қабылдау және күшiне енгiзу Конвенция қосымшаларына немесе қандай да бiр хаттаманың қосымшаларына ұсыныстар енгiзу, қабылдау және күшiне енгiзу үшiн белгiленген осыған ұқсас процедурамен реттеледi. Олардың қосымшаларында және түзетулерiнде тиiстi дәрежеде inter аliа тиiстi ғылыми-техникалық ұғымдар ескеріледi.
4. Егер қосымшаға берiлген толықтыру қосымшасы немесе түзету осы Конвенцияға немесе кез келген хаттамаға түзету енгiзумен байланысты болса, мұндай толықтыру қосымшасы немесе қосымша осы Конвенцияға немесе тиiстi хаттамаға енгiзiлген түзетулер күшiне енгеннен кейiн ғана оған енгiзілген түзетулерiмен қоса күшiне енедi.
19-бап
Тексеру
Екiншi Тарап осы Конвенция бойынша өз міндеттемелерiн бұзып iс-қимыл жасап отыр немесе жасады деп санауға негiзi бар кез келген Тарап бұл туралы хатшылыққа хабарлай алады, мұндай жағдайда ол тiкелей немесе хатшылық арқылы тәртiп бұзды деп күдiктенген Тарапы кешiктiрмей хабарлайды, мұндай жағдайда хатшылық Тараптарға барлық қажеттi ақпаратты бередi.
20-бап
Дауларды реттеу
1. Осы Конвенцияны немесе кез келген хаттаманы түсіндiру немесе сақтау жөнiнде Тараптар арасында даулар туындаған жағдайда олар дауды келiссөз жолымен немесе өзiнiң қалауы бойынша кез келген бейбiт тәсiлмен реттеуге ұмтылады.
2. Егер мүдделi тараптар дауды алдыңғы тармақта көрсетiлген түрде реттей алмаса, дау өзара келiсiм бойынша Халықаралық сотқа немесе төрелiк сот туралы VI қосымшада белгiленген талаптарға сәйкес төрелiк сотқа беріледi. Дауды Халықаралық сотқа немесе төрелiк сотқа беру жөнiнде өзара келiсiмге қол жеткiзудiң мүмкiн болмауы Тараптарды 1-тармақта көрсетiлген түрде оны реттеу жолын одан әрi iздестiре беру мiндеттерiнен босатпайды.
3. Бекiту, қабылдау, мақұлдау, ресми растау немесе осы Конвенцияға
қосылу сәтiнде немесе одан кейiнгi кез-келген сәтте саяси және/немесе
экономикалық интеграция жөнiндегi кез келген мемлекет немесе ұйым ipso
facto және өздерiне мынадай мiндеттеме қабылдайтын кез келген Тарапқа
қатысты арнаулы келiсiмсiз мiндеттi түрде мойындайтыны туралы мәлiмдей
алады:
а) дауды Халықаралық сотқа беру; және/немесе
b) дауды VI қосымшада белгiленген процедураларға сәйкес төрелiк сотқа
беру.
Жазбаша түрдегi осындай өтiнiш туралы хабарлама-хат Тараптардың
назарына жеткiзу үшiн хатшылыққа жолданады.
21-бап
Қол қою
Осы Конвенция Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Намибия жөнiндегi Кеңесi және
саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi ұйымдары ұсынған
Намибия мемлекеттерiнiң Базельде 1989 жылғы 22 наурызда, Швейцария сыртқы
iстерiнiң Федералдық департаментiнiң Бернде 1989 жылғы 23 наурыздан 30
маусымға дейiн және Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Орталық мекемелерiнiң
Нью-Иоркте 1989 жылғы 1 шiлдеден 1990 жылғы 22 наурызға дейiн қол қоюы
үшiн ашық.
22-бап
Бекiту, қабылдау, ресми растау немесе мақұлдау
1. Осы Конвенция Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Намибия жөнiндегi Кеңесi ұсынған мемлекеттер мен Намибияның бекiтуiне, қабылдауын немесе мақұлдауына және саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi ұйымдардың ресми растауына немесе мақұлдауына жатады. Бекiтiлген грамоталар мен қабылданғаны, ресми расталғаны немесе мақұлданғаны туралы құжаттар Депозитарийдiң сақтауына өткiзiледi.
2. Жоғарыдағы 1-тармақта аталған, осы Конвенцияның Тарабы болатын кез келген ұйым, сонымен қатар оның бiр де бiр мүше-мемлекетi Конвенциядан туындайтын барлық мiндеттемелерге байланысты болатын тарап болып табылмайды. Мұндай ұйымның бiр немесе бiрнеше мүше-мемлекетi Конвенция Тараптары болып табылған жағдайда, бұл ұйым және оның мүше-мемлекеттерi өз мiндеттемелерiн орындау жөнiнде олардың тиiстi мiндеттерiне қатысты шешiмдер қабылдайды. Мұндай жағдайда бұл ұйым және оның мүше-мемлекеттерi Конвенциядан туындайтын құқықтарды қатар жүзеге асыра алмайды.
3. Ресми растау және мақұлдау туралы өздерiнiң құжаттарында жоғарыда 1-тармақта аталған ұйым Конвенция реттейтiн мәселелердегi өз құзыретiнiң шегi туралы мәлiмдейдi. Бұл ұйымдар, сондай-ақ өз құзыретiнің шегiне енгiзiлген кез келген елеулi өзгерiстер туралы Депозитарийге хабарлама-хат жiбередi, Депозитарий бұл туралы Тараптарға хабарлайды.
23-бап
Қосылу
1. Осы Конвенция Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Намибия жөнiндегi Кеңесi мен саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi ұйым ұсынған Намибия мемлекеттерiнiң қол қоюы үшiн Конвенцияға қол қою тоқтатылған күннен кейiнгi келесi күннен бастап ашық. Қосылу туралы құжаттар Депозитарийдiң сақтауына өткiзiледi.
2. Жоғарыда 1-тармақта аталған ұйым қосылу туралы өздерiнiң құжаттарында Конвенция реттейтiн мәселелердегi құзыретiнiң шегi туралы мәлiмдейдi. Бұл ұйымдар, сондай-ақ өз құзыретiнiң шегiне енгiзiлген кез келген елеулi өзгерiстер туралы Депозитарийдi хабардар етедi.
3. 22-баптың 2-тармағының ережелерi осы Конвенцияға қосылатын саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi ұйымдарға қолданылады.
24-бап
Дауыс беру құқығы
1. Төменде 2-тармақта көзделген жағдайлардан басқа осы Конвенцияның әрбiр Тарабы бiр дауысқа ие.
2. Саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi ұйым өз құзыретiне кiретiн мәселелерде, 22-баптың 3-тармағына және 23-баптың 2-тармағына сәйкес Конвенцияның немесе тиiстi хаттамалардың Тараптары болып табылатын мүше-мемлекеттер санына тең дауыс саны бола отырып, өзiнiң дауыс беру құқығын жүзеге асырады. Мұндай ұйымдар, егер олардың мүше-мемлекеттерi дауыс беру құқығын жүзеге асырса және керiсiнше болса, дауыс беру құқығынан айрылады.
25-бап
Күшiне ену
1. Осы Конвенция жиырмасыншы бекiтiлген грамота немесе қабылдау, ресми растау, мақұлдау немесе қосылу туралы құжат сақтауға өткiзiлген күннен бастап тоқсаныншы күнi күшiне енедi.
2. Осы Конвенцияны немесе оған қосылуды бекiтетiн, қабылдайтын, мақұлдайтын немесе ресми растайтын, саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi әрбiр мемлекет немесе ұйым үшiн жиырмасыншы бекiтiлген грамотаны немесе қабылдау, мақұлдау, ресми растау немесе қосылу туралы құжатты сақтауға өткiзген күннен кейiн, Конвенция саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi мұндай мемлекеттердiң немесе ұйымдардың бекiтiлген грамоталарды немесе қабылдау, мақұлдау, ресми растау немесе қосылу туралы құжатты сақтауға өткiзген күннен кейiн тоқсаныншы күнi күшiне енедi.
3. Жоғарыдағы 1 және 2-тармақтардың мақсаты үшiн саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi ұйымдар сақтауға өткiзген кез келген құжат мұндай ұйымның мүше-мемлекеттерi сақтауға өткiзген құжаттарға қосымша ретiнде қаралмайды.
26-бап
Ескертпе және мәлiмдеме
1. Осы Конвенцияға ешқандай ескерту жасалмайды.
2. Осы баптың 1-тармағы бiр де бiр мемлекетке немесе саяси және/немесе экономикалық интеграция жөнiндегi ұйымдарға Конвенцияға немесе оған қосылуға қол қою, оны бекіту, қабылдау, мақұлдау, ресми растау кезiнде, кез келген қисындағы және кез келген атаудағы декларацияларымен немесе мәлiмдемелерiмен өздерiнiң заңдары мен ережелерiн осы Конвенцияның ережелерiне сәйкес келтiру жөнiндегi немесе қосылу туралы құжатты сақтауға өткiзген inter alia мақсатында сөз алу, мұндай декларациялар немесе мәлiмдемелер оларды осы мемлекетке қолдануда осы Конвенция ережелерiнiң заңды iс-қимылын алып тастауға немесе өзгертуге ұйғарым жасау негiзiнде кедергi келтiрмейдi.
27-бап
Конвенциядан шығу
1. Кез келген Тарап үшiн осы Конвенция күшiне енген күннен бастап үш
жыл өткеннен кейiн кез келген уақытта Тарап Депозитарийдi жазбаша хабардар
ете отырып, Конвенциядан шыға алады.
2. Конвенциядан шығу Депозитарий хабарлама-хатты алғаннан кейiн бiр
жылдан соң күшiне енедi немесе мұндай аса ұзақ мерзiм хабарлама-хатта
көрсетілуі мүмкiн.
28-бап
Депозитарий
Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы осы Конвенцияның немесе кез
келген оның хаттамасының Депозитарийi болып табылады.
29-бап
Бiртектес мәтiндер
Осы Конвенцияның ағылшын, араб, испан, қытай, орыс және француз
тiлдерiндегi түпнұсқа мәтiндерi бiрдей бiртектес болып табылады.
Куәлiкке төменде тиiстi дәрежеде қол қойған өкiлеттi өкiлдер осы
Конвенцияға қол қойды.
Базельде 1989 жылғы 22 наурызда болды.
* * *
Федералдық Жиналыста бекiтiлдi (1994 жылғы 25 қарашадағы N 49-Ф3
Федералдық Заң - Ресей Федерациясы заңының жинағы, 1994, N 31, 3200-бап).
Конвенция Ресей Федерациясы үшiн 1995 жылғы 1 мамырдан бастап күшіне
енеді.
1-ҚОСЫМША
РЕТТЕУГЕ ЖАТАТЫН ЗАТТАРДЫҢ САНАТЫ
Қалдықтар тобы
У1 Ауруханалардағы, емханалар мен клиникалардағы емделушiлердi
дәрiгерлiк күту нәтижесiнде алынған медициналық қалдықтар.
У2 Фармацевтикалық өнiмдердi өндiру және өңдеу қалдықтары.
У3 қажетсiз фармацевтикалық тауарлар, дәрi-дәрмектер, препараттар.
У4 Биосидтер мен питофармацевтикалық препараттарды өндiру, алу және
қолдану қалдықтары.
У5 Ағаш консерванттарын өндiру, алу және қолдану қалдықтары.
У6 Шектеулi ерiтiндiлердi өндiру, алу және қолдану қалдықтары.
У7 Жылумен өңдеу және құрамында цианидтар бар материалдарды жақсарту
қалдықтары.
У8 қажетсiз, алғаш жоспарланған қолдануға жарамсыз минералдық май.
У9 Май/су, көмiрсутектер/су қоспалары мен эмульсия жөнiндегi
қалдықтар.
У10 Құрамында жартылай хлорланған биофенилдер (ЖХБ) және/немесе жартылай хлорланған терфенилдер (ЖХТ), және/немесе жартылай бромдалған биофенилдер (ЖББ) немесе олардың қоспалары бар қажетсiз заттар мен өнiмдер.
У11 Айырудың, тазартудың немесе кез келген пиротикалық өңдеудiң қажетсiз шайырлы қалдықтары.
У12 Сияны, бояғышты, пигменттердi, бояуларды, лактарды, олифтердi өндiру, алу және қолдану қалдықтары.
У13 Синтетикалық шайырды, латекстi, пластификаторларды, материалдарды
жапсырғыш/желiмдердi өндiру, алу және қолдану қалдықтары.
У14 Ғылыми-зерттеу жұмыстарының немесе оқу процесiнiң барысында
алынған қажетсiз химиялық заттар, әлi айқындалмаған және/немесе адамға,
және/немесе қоршаған ортаға тигiзер әсерi әлi белгiсiз, жаңа деп саналатын
заттар.
У15 Өзгедей заңға кiрмейтiн қауiптi жарылғыш сипаттағы қалдықтар.
У16 Фотоматериалдарды өңдеуге арналған фотохимикаттар мен
материалдарды өндіру, алу және қолдану қалдықтары.
У17 Металдың және пластмассаның сыртын өңдеу қалдықтары.
У18 Өнеркәсіп қалдықтарын аулаққа шығару жөніндегі операциядан
қалғандары.
У19 Металл карбонилдері.
У20 Берилий, берилийдің қосындысы.
У21 Алты валентті хромның қосындысы.
У22 Мыстың қосындысы.
У23 Мырыштың қосындысы.
У24 Мышьяк, мышьяктың қосындысы.
У25 Селен, селеннің қосындысы.
У26 Кадмий, кадмийдың қосындысы.
У27 Сурьма, сурьманың қосындысы.
У28 Теллур, теллурдың қосындысы.
У29 Сынап, сынаптың қосындысы.
У30 Талий, талийдің қосындысы.
У31 Қорғасын, қорғасынның қосындысы.
У32 Фтористік кальцийді қоспағанда, фтордың шексіз қосындысы.
У33 Шексіз цианидтер.
У34 Қышқыл ерітіндісі немесе қатты түрдегі қышқылдар.
У35 Негізгі қосындылар немесе қатты негіздер.
У36 Асбес (ұнтақ және талшық).
У37 Фосфордың органикалық қосындысы.
У38 Органикалық цианидтер.
У39 Фенолдар, фенолды қосындылар, хлорлы фенолды қоса.
У40 Эфирлер.
У41 Галогендi органикалық ерiтiндiлер.
У42 Галогендi органикалық ерiтiндiлерден басқа органикалық
ерiтiндiлер.
У43 Жартылай хлорланған дибензофуран түрiндегi кез келген
материалдар.
У44 Жартылай хлорланған дибензопидиоксин түрiндегi кез келген
материалдар.
У45 Осы қосымшада көрсетiлген заттардан өзге органикалық галогендiк
қосындылар (Мысалы, У39, У41, У44).
II-ҚОСЫМША
АЙРЫҚША ҚАРАУДЫ ТАЛАП ЕТЕТIН ҚАЛДЫҚТАР СИПАТЫ
У46 Тұрғын үйлерден жиналған қалдықтар.
У47 Тұрмыстық қалдықтарды жағу нәтижесiндегi қалдықтар.
ІІІ-ҚОСЫМША
ҚАУIПТI ҚАСИЕТТЕРДIҢ ТIЗБЕСI
Топ Кодтың ерекшелiгi
БҰҰ* нөмiрi:
----------------------------
* Қауiптi жүктердi тасымалдау жөнiндегi БҰҰ ұсынымдарында баяндалған қауiптi жүктердi жiктеу жүйесiне сәйкес келедi (SТ/S6/АС. 10/1 Rеv.5, БҰҰ Нью-Йорк, 1988 ж.).
1. H1 Жарылғыш заттар
Жарылғыш заттар немесе қалдықтар - бұл қатты немесе сұйық заттар немесе қалдықтар (не болмаса қоспа заттар немесе қалдықтар), олар өз бетiнше температура кезiнде газ бөле отырып, химиялық реакцияға және аса жылдамдықпен қысым жасауға қабiлеттi, қоршаған заттарға зақым келтiредi.
3. Н3 Тез тұтанғыш сұйықтықтар
"Тез тұтанғыш" терминi "оңай жанатын" терминiмен мәндес, құрамында қатты заттар немесе суспензиялар бар сұйықтықтар (мысалы: бояулар, политурлар, лактар, олардың қауіптi қасиеттерiне сәйкес жiктелген заттардан немесе қалдықтардан басқа) және т.б. 60,5 С градустан жоғары емес температурада жабық ыдыста немесе 65,6 С градустан жоғары емес температурада ашық ыдыста тұтанғыш булар бөлiп шығаратын сұйықтықтар, сұйықтық қоспалары немесе ерiтiндiлер тұтанғыштар болып табылады, (Демек, ашық және жабық ыдыстардан алынған нәтижелердi дәл салыстырылды деп айтуға болмайды және сондай бiр әдiспен алынған жекелеген нәтижелердiң бiр бiрiнен айырмашылығы бар екенi жиi кездеседi, онда жоғарыда келтiрiлгендерден сандардың айырмашылығы болу ережесi аталуға айқындаулар рухында қалады).
4.1 Н4.1 Тұтанғыш қатты заттар
Тасымалдау процесiнде кездесетiн жағдайларда, жарылғыш ретiнде жiктелгендерден басқа, қатты заттар немесе қатты қалдықтар оңай тұтануға, не болмаса әкелген кезде от шығаруға немесе қатты лап ете түсуге бейiм.
4.2 Н4.2 Өздiгiнен жануға бейiм заттар немесе қалдықтар өздiгiнен жануға бейiм заттар мен қалдықтар қалыпты тасымал кезiнде қызып кетуге немесе желге шыққан кезде қызып кетуге бейiм, содан кейiн өз өзiнен жалын шығаруға бейiм.
4.3 Н4.3 Су тиген кезде тұтанғыш газ бөлетiн заттар немесе қалдықтар
Заттар мен қалдықтар су тиген кезде өз өзiнен жануға немесе қауiптi мөлшерде оңай тұтанатын газ бөлуге бейiм.
5.1 Н5.1 Тотыққыш заттар
Заттар өз өзiнен жанбайды, ол әдетте, тотық бөлудiң салдарынан басқа материалдардың тұтануына әкеп соғады немесе әсер етедi.
5.2 Н5.2 Органикалық пероксидтер
(Термикалық тұрақсыз заттар болып табылатын құрамында - О-О- биваленттi топтар бар органикалық заттар өзiнен өзi экзотермикалық жылдам шiруге ұшырайды).
6.1 Н6.1 Уытты (улы) заттар
Тыныс алу, ас қорыту органдары арқылы немесе терi арқылы организм iшiне түскен заттар немесе қалдықтар адамдардың өлуiне әкеп соғады немесе оған қатты керi әсерiн тигiзедi.
6.2 Н6.2 Жұқтырғыш заттар
Құрамында тiрi микроорганизмдер немесе олардың уыты бар заттардың немесе қалдықтардың адамдарды ауруға шалдықтыратыны белгiлi немесе түсiнiктi.
8. Н8 Коррозиялық заттар
Тiкелей қарым-қатынас кезiнде химиялық әсер ету жолымен ықпал ететiн заттар немесе қалдықтар тiрi тканьдi әжептәуiр зақымдайды немесе мұндай заттар мен қалдықтардың ағып шығуы немесе себiлуi басқа жүктердi немесе көлiк құралдарын зақымдайды және тiптi бүлiнуге дейiн әкеп соғады; сондай-ақ басы да қауiп түрлерiн қамтуы мүмкiн.
9. H10 Ауаға шыққан немесе сумен ылғалданған кезде уытты газ бөлу
Ауаға шыққан немесе сумен ылғалданған заттар немесе қалдықтар қауіптi мөлшерде уытты газ бөледi.
9.Н11 Уытты заттар (ұзаққа созылған немесе созылмалы ауруға шалдықтыратын)
Тыныс алу, ас қорыту органдары арқылы немесе терi арқылы организм iшiне түскен заттар немесе қалдықтар ұзаққа созылған немесе созылмалы ауруларға, рак ауруын қоса, едәуiр шалдықтырады.
9. H12 Аса уытты заттар
Заттар немесе қалдықтар қоршаған ортаға тап болған жағдайда қоршаған ортаны биотоптау нәтижесiнде қоршаған ортаға бiрден қауіп төндiредi немесе бiртiндеп төндiредi және/немесе биотикалық жүйелерге уытты әсер етедi.
9. H13 Заттар, аулаққа шығарылғаннан кейiн қандай да бiр түрде басқа материалдар түзуге бейiм, мысалы,
сiлтiсiздендiру жолымен, оның үстiне бұл материалдар жоғарыда аталғандардың iшiнен қандай да бiр қасиеттi иеленедi.
МӘТIНДЕР
Қалдықтардың жекелеген түрлерiнiң ауқымды қаупі әлi аяғына дейiн құжатталмаған; мұндай қауiптi сан жағынан бағалау үшiн тест әдiстемелерi әлi жоқ. Осы заттардың адамдарға және қоршаған ортаға тигiзетiн ауқымды қаупiн көрсететiн әдiстерiн әзiрлеу үшiн одан әрi зерттеу қажет. Стандартты зерттеу әдiстерi таза заттар мен материалдар үшiн жасалған болатын. Көптеген мүше-мемлекеттер ұлттық тесттер әдiсi әзiрлендi, ол 1-қосымшада көрсетiлген материалдарға, бұл материалдар қандай да бiр қасиеттi иелене ме, жоқ па, соны анықтау үшiн осы қосымшада аталған материалдарға қолданылады.
IV-ҚОСЫМША
АУЛАҚҚА ШЫҒАРУ ЖӨНIНДЕГI ОПЕРАЦИЯ
А. Тiкелей қайталап немесе балама пайдалануда қайта куперациялауға, қайта циркуляциялауға, қайта өңдеуге болатын операциялар.
А бөлiмi тәжiрибеде кездесетiн аулаққа шығару жөнiндегi операция сияқтылардың барлығын қамтиды.
D1. Жерге көму немесе жерге тастау (мысалы, қоқыс тастайтын жерге және т.б.),
D2. Топырақты өңдеу (мысалы, сұйық немесе қоймалжың қалдықтарды топыраққа биохимиялық түрде жаймалау және т.б.),
D3. Үлкен тереңдiкке себу (мысалы, тиiстi консистенциядағы қалдықтарды скважиналарға, тұзды шұңқырларға немесе табиғи резервуарларға себу және т.б.),
D4. Суаттардың бетiне тастау (мысалы, сұйық немесе қоймалжың қалдықтарды шұңқырларға, тоғандарға немесе тұндырылған бассейндерге тастау және т.б.),
D5. Арнайы жабдықталған қоқыс тастайтын жерге тастау (мысалы, оларды бiр бiрiнен және қоршаған ортадан оқшаулауға кепiлдiк беретiн оқшаулайтын төсенiшпен және бетiн жауып жеке бөлiкпен тастау және т.б.),
D6 Теңiздер/мұхиттардан басқа суаттарға тастау,
D7 Теңiздер/мұхиттарға тастау, оның iшiнде теңiз түбiне көму,
D8 Осы қосымшаның басқа бөлiмдерiнде сөз болмаған биологиялық өңдеу түпкiлiктi қосындылар мен қоспалар түзуге әкеп соғады, содан кейiн А бөлiмiнде айтылған тәсiлдердiң бiрi қолданылып аулаққа шығарылады.
D9 Осы қосымшаның басқа бөлiмдерiнде сөз болмаған физико-химиялық өңдеу түпкiлiктi қосындылар мен қоспалар түзуге әкеп соғады, содан кейiн А бөлiмiнде айтылған тәсiлдердiң бiрi қолданылып аулаққа шығарылады (мысалы, булау, кептiру, балқыту, нейтралдандыру, тұндыру және т.б.),
D10 Құрлықта өртеу
D11 Теңiзде өртеу,
D12 Көму (мысалы, шахтадағы контейнерлердi көму және т.б.),
D13 А бөлiмiнде көрсетiлген операциялардың кез келгенi басталғанға дейiн қашықтатуға дайындау және қайталап пайдалану үшiн бiртектес немесе тектес емес қоспаларды алу,
D14 А бөлiмiнде көрсетiлген операциялардың кез келгенi басталғанға дейiн қайта орау,
D15 А бөлiмiнде көрсетiлген операциялардың кез келгенi жасалғанша сақтау.
В. Қайта куперациялауға, қайта циркуляциялауға, қайта өңдеуге,
тiкелей қайталап немесе балама пайдалануға сәйкес келетiн операциялар.
В бөлiмi қауiптi қалдықтар ретiнде заңды түрде анықталған немесе олай
болмаған жағдайда А бөлiмiнде көзделген операцияларға арналған деп
саналған материалдармен жасалатын барлық операцияларды қамтиды.
R1 Энергия алу үшiн отын ретiнде (тiкелей өртеуден басқа) немесе өзге
түрде пайдалану,
R2 Ерiтiндiлердi қайта өңдеу/қалпына келтiру,
R3 Ерiткiштер ретiнде пайдаланылмайтын органикалық заттарды қайта
циркуляциялау/қайта өңдеу,
R4 Металдарды және оның қосындыларын қайта циркуляциялау/қайта өңдеу,
R5 Басқа да органикалық емес материалдарды қайта циркуляция/қайта
өңдеу,
R6 Қышқылдар мен негiздердi қалпына келтiру,
R7 Ластаумен күрес жүргiзуге пайдаланылатын құрамдас бөлiктердiң
қайта куперациясы,
R8 Катализаторлар құрамдас бөлiктерiнiң қайта куперациясы,
R9 Мұнай өнiмдерiн қайтарып айдау немесе мұнай өнiмдерiне бұрын
пайдаланғанды тағы да қайталап қолдану,
R10 Егiн шаруашылығына пайдалы әсер ететiн немесе экологиялық
жағдайды жақсартатын топырақты өңдеу,
R11 Қалдықтарды R1 - R10 нөмiрлерiндегi кез келген операцияларға
пайдалану,
R12 Қалдықтарды R1 - R10 нөмiрлерiндегi операциялар жолымен аулаққа
шығару үшiн айырбастау,
R13 В бөлiмiнде мазмұндалған кез келген операцияның көмегiмен
кейiннен аулаққа шығарылатын материалды жинақтау.
V.А ҚОСЫМША
ХАБАРЛАМА-ХАТ БАЯНДАЛҒАН АҚПАРАТ
1. Қалдықтарды экспорттау себебi
2. Қалдықтарды экспорттаушы1
3. Қалдықтарды өндiрушi(лер)1
4. Қалдықтарды аулаққа шығаруға жауапты адам1
5. Қалдықтарды тасымалдауға, ұйғарылған тасымалдаушы немесе оның
(олардың) агенттерi, егер белгiлi болса1
6. Қалдықтарды экспорттаушы ел, құзыреттi өкiмет2
7. Транзит ұйғарылған ел, құзыреттi өкiмет2
8. Қалдықтарды импорттаушы ел, құзыреттi өкiмет2
9. Жалпы немесе бiржолғы хабарлама-хат
10. Қалдықтарды жүзеге асыру мерзiмi iшiнде жеткiзiлiмнiң
жоспарланған күнi(дерi) мен уақыт кезеңi және ұйғарылған маршрут (әкелу
және әкету пункттерiн қоса)3
11. Тасымалдаудың ұйғарылған түрлерi (автомобильмен, темiр жолмен,
теңiз, әуе жолдарымен, iшкi су жолдарымен)
12. Сақтандыруға қатысты ақпарат4
13. Қалдықтарды айқындау және нақты сипаты, У нөмiрлерi мен БҰҰ
нөмiрлерiн қоса және олардың құрамы5 және оның айналымына авария
жағдайларына арналған төтенше ережелердi қоса, қойылатын қандай да бiр
арнаулы талаптар туралы ақпарат
14. Ораудың ұйғарылған түрлерi (мысалы, бос тиеу, күбiмен, танкермен)
15. Салмағы/көлемi бойынша бағаланған мөлшерi6
16. Нәтижесiнде қалдықтар алынған процесс7
17. Конвенцияның II қосымшасына сәйкес 1-қосымшада аталған,
қалдықтардың қауіптiлiк сыныптары: қауiп ерекшелiктерi, H нөмiрi; БҰҰ
сыныбы
18. III қосымшаға сәйкес аулаққа шығару әдiсi
19. Ақпараттың растығы туралы өндiрушiлердiң және экспорттаушылардың
мәлiмдемесi
20. Экспорттаушы немесе экологиялық жағынан негiзделген әдiспен және импортқа шығарушы елдердiң нормалары мен ережелерiне сәйкес жүзеге асырылуы мүмкiн ұйғарылған аулаққа шығару туралы соңғы қорытынды жасайтын негiзде аулаққа шығаруға жауапты өндiрушi адамға жiберiлетiн ақпарат (кәсiпорындардың техникалық сипатын қоса)
21. Экспорттаушы мен аулаққа шығаруға жауапты адам арасында жасалған контракт туралы.
Ескерту
1 Ұйымның толық атауы, мекен-жайы, телефоны мен телексiнiң немесе телефаксiнiң нөмiрi, сондай-ақ өтiнiшпен баратын адамның аты-жөнi, мекен-жайы, телефоны мен телексiнiң, телефаксiнiң нөмiрi,
2 Толық атауы, мекен-жайы, телефоны мен телексiнiң немесе телефаксiнiң нөмiрi,
3 Бiрнеше жеткізiлiмдердi қамтитын жалпы хабарлама-хатқа әрбiр жеткiзiлiмнiң ұйғарылған күндерi туралы, не болмаса, ол белгiлi болса, жеткiзiлiмдердiң ұйғарылған күндерi туралы ақпарат талап етiледi,
4 Сақтандыру талаптарына сәйкестiгi туралы және оны экспорттаушының, тасымалдаушының және аулаққа шығаруға жауапты адамның қалай қанағаттандырғаны туралы ақпарат берiлуге тиiс,
5 Қалдықтардың оны қолданған кезде, сондай-ақ аулаққа шығарудың ұйғарылған әдiсiне байланысты қарағанда, оның уыттылығы мен басқа қауiптi түрлерiнiң, оның барынша қауiптi құрамдас бөлiктерiнiң сипаты мен концентрациясы,
6 Бiрнеше жеткізiлiмдердi қамтитын жалпы хабарлама-хатқа жеткiзiлiмнiң бағаланған жалпы көлемi туралы қалай болса, әрбiр жекелеген жеткiзiлiмдердiң бағаланған көлемi туралы да сондай ақпарат талап етiледi,
7 Демек, мұның аулаққа шығару жөнiнде ұсынылған операциялардың қауiптiлiгi мен айқындаудың орындылығын бағалау үшiн қаншалықты қажеттiгi.
V. В ҚОСЫМША
ТАСЫМАЛДАУ ТУРАЛЫ ҚҰЖАТ МАЗМҰНДАЛҒАН АҚПАРАТ
1. Қалдықтарды экспорттаушылар1
2. Қалдықтарды өндiрушi(лер) және өндiрiстiң орналасқан жерi1
3. Қалдықтарды аулаққа шығаруға жауапты адам, аулаққа шығаруға арналған орынның нақты орналасқан жерi1
4. Қалдықтарды тасымалдаушы(лар) 1 немесе оның (олардың) агентi(терi)
5. Жалпы немесе бiржолғы хабарлама-хаттың мәнi
6. Шекара аралық тасымалдаудың басталған күнi мен қалдықтарға жауапты әрбiр адамның түбiршектегi қойылған қолы және түбiршектегi күн(дер)
7. Тасымалдаудың түрлерi (автомобильмен, темiр жолмен, iшкi су жолдарымен, теңiз, әуе жолдарымен), оның iшiнде экспорт, транзит және импорт елдерiнде, сондай-ақ әкелу мен әкету пункттерiндегi, егер соңғысы айқын болса
8. Қалдықтардың жалпы сипаты (қажеттiгiне қарай, нақты жағдайы, БҰҰ-да дәл қабылданған жүк атауы және сыныбы, БҰҰ нөмiрi, У және H кодтары)
9. Айналым негiзiндегi арнаулы талаптар туралы, оның iшiнде апаттар кезiндегi шаралар туралы ақпарат
10. Орау түрлерi мен жүк орнының саны
11. Салмағы/көлемi бойынша саны
12. Ақпараттың растығы туралы өндiрушiлердiң және экспорттаушылардың мәлiмдемесi
13. Тараптар болып табылатын барлық мүдделi мемлекеттердiң құзыреттi органдары тарапынан қарсылық болмағанын көрсететiн өндiрушiнiң немесе экспортшының мәлiмдемесi
14. Қалдықтарды аулаққа шығаруға жауапты адамның аулаққа шығару жөнiнде бөлiнген объектiлерден қалдықтар алуы жөнiндегi куәлiгі және аулаққа шығарудың шамамен алынған күнi
Ескерту
Тасымалдау туралы құжатта талап етiлген ақпарат тасымалдау ережелерi бойынша талап етiлетiн ақпаратпен бiрге мүмкiндiгiнше осы құжатқа жинақталуға тиiс. Егер мүмкiн болмаған жағдайда, тасымалдау ережелерi бойынша талап етiлетiн ақпаратты қайталағанша, бұл ақпаратты тездеп толықтыру қажет. Тасымалдау туралы құжатта ақпаратты кiм бергенi және кез келген формулярды кiм толтырғаны жөнiнде нұсқау болуға тиiс.
1 Ұйымның толық атауы мекен-жайы, телефоны мен телексiнiң немесе телефаксiнiң нөмiрi, сондай-ақ өтiнішпен баратын адамның аты-жөнi, мекен-жайы, телефоны мен телексiнiң, телефаксiнiң нөмiрi.
V. I ҚОСЫМША
ТӨРЕЛIК СОТ
1-бап
Егер Конвенцияның 20-бабында айтылған келiсiм өзгедей нәрсе көздемесе, төрелiк соттың iс қарауы төмендегi 2-10-баптарда жазылғандарға сәйкес жүргiзiледi.
2-бап
Талапкер-тарап 20-баптың 2-тармағына немесе 3-тармағына сәйкес, туындаған дауды түсiндiру немесе қолдану жөнiндегi Конвенция бабын қоса, тараптардың дауды төрелiк соттың қарауына беруге келiскенi туралы хатшылықты хабардар етедi. Хатшылық алынған мұндай түрдегi ақпаратты Конвенцияның барлық тараптарына жiбередi.
3-бап
Төрелiк сот үш мүшеден тұрады. Дауласушы әрбiр тараптан арбитр тағайындалады және осылай тағайындалған екi арбитр өзара келiсе отырып сот төрағасы мiндетiн атқаратын үшiншi арбитрдi тағайындайды. Соңғысы дауласушы тараптардың бiрiнiң азаматы болуға тиiс емес және оның мекен-жайы осы тараптардың бiрiнiң тұратын жерiнде болуға тиiс емес, оларда қызмет бабымен болуға да тиiс емес немесе қандай да бiр өзгедей себеппен бұл iске қатысының болуы тиiс емес.
4-бап
1. Егер екiншi арбитр тағайындалғаннан кейiн екі ай өткенше төрелiк соттың төрағасы тағайындалмаса, онда тараптардың бiрiнiң өтiнiшi бойынша Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы оны келесi екi ай iшiнде тағайындайды.
2. Егер дауласушы тараптың бiреуi өтiнiш алғаннан кейiнгi екi ай iшiнде арбитр тағайындалмаса, екiншi тарап келесi екi ай iшiнде төрелiк соттың төрағасын тағайындайтын Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына бұл туралы хабарлауға құқылы. Өзi тағайындалғаннан кейiн төрелiк соттың төрағасы әлi арбитрiн тағайындамаған тараптан мұны екi айдың iшiнде iстеу қажеттiгiн өтiнедi. Бұл кезең өтiсiмен ол тиiсiнше Бiрiккен Ұлттар
Ұйымының Бас хатшысына хабарлайды, бұл арбитрдi келесi екі ай iшiнде өзi
тағайындайды.
5-бап
1. Төрелiк сот халықаралық құқыққа сәйкес осы Конвенцияның
ережелерiне сай өз шешiмiн шығарады.
2. Осы қосымшалардың ережелерiне сәйкес құрылған кез келген төрелiк
сот өзiнiң жеке процедура ережесiн әзiрлейдi.
6-бап
1. Төрелiк соттың процедуралық мәселелер мен тiршiлiк мәселелерi жөнiндегi шешiмдерi оның мүшелерiнiң көпшiлiк дауысымен қабылданады.
2. Сот фактiлердi белгiлеу үшiн барлық тиiстi шараларды қабылдай
алады. Ол тараптардың бiрiнiң өтiнiшi бойынша қорғаудың қажеттi уақытша
шарасын қабылдауды ұсына алады.
3. Дауласушы тараптар iс қарауды тиiмдi жүргiзу үшiн барлық қажеттi
жағдайларды қамтамасыз етедi.
4. Сотқа дауласушы тараптың бiрiнiң болмауы немесе келмей қалуы iс
қарауға кедергi болмайды.
7-бап
Сот тiкелей дау-дамайдың болуынан туындаған қарсы тарапты тыңдай
алады және олар бойынша шешiм шығарады.
8-бап
Егер тек төрелiк сот iстiң нақты жағдайына сүйене отырып өзгедей
шешiм қабылдамаса, сот шығасысын, сот мүшелерiнiң қызмет төлемiн қоса,
тараптар өзара теңдей бөледi. Сот өзiнiң барлық шығыстарын тiркеп отырады
және тараптарға осы шығыстар жөнiнде түпкіліктi есеп бередi.
9-бап
Құқықтық сипаттағы мүддесiне iс қарау жөнiндегi шешiммен қысым жасалған дау объектiсiндегi кез келген Тарап соттың келiсiмiмен сотта сөз сөйлеуге құқылы.
10-бап
1. Сот өзi құрылған күннен бастап бес ай iшiнде, егер бұл мерзiмдi бес
айдан аспайтын кезеңге ұзарту қажет деп санамаса, өз шешiмiн шығарады.
2. Төрелiк соттың шешiмi iстiң себебiн қоса түсiндiредi. Оның шешiмi
дауласушы тараптар үшiн түпкiлiктi болып табылады.
Сот шешiмiн түсiндiру немесе орындау жөнiнде тараптар арасында
туындауы мүмкiн кез келген дауды кез келген тараптың шешiм шығарған
төрелiк сотқа беруi мүмкiн, немесе, егер соңғысымен байланыс жасасу мүмкiн
болмаса, бiрiншi сияқты осы мақсатта сол түрде құрылған басқа сотқа беруi
мүмкiн.
Мамандар:
Багарова Ж.А.,
Қасымбеков Б.А.
