Әділет
Әділет

"Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2006 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президентi Жарлығының жобасы туралы

Жаңа

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 25 наурыздағы N 204 Қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкiметi  ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
      "Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2006 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президентi Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарауына енгiзiлсiн.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрi

Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығы Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының
2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы

      Қазақстан Республикасы Конституциясының  44-бабының  8 тармақшасына сәйкес, халықтың өмiр сүру сапасын арттыру, Астана қаласының әлемдiк стандарттарға жауап беретiн және экономиканың өсуiне барабар тыныс-тiршiлiк инфрақұрылымын қалыптастыру, астананың мемлекет экономикасындағы ықпалдастық рөлiн арттыру, сондай-ақ қолайлы қоршаған ортаны қамтамасыз ету мақсатында
ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
      1. Қоса берiлiп отырған Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2006 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.
      2. Қазақстан Республикасының Үкiметi бiр ай мерзiмде Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын әзiрлесiн және бекiтсiн.
      3. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынысты және есеп беретiн мемлекеттiк органдар Бағдарламаны iске асыру жөнiнде шаралар қабылдасын.
      4. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету бойынша бақылау және үйлестiру Астана қаласының әкiмдiгiне жүктелсiн.
      5. Астана қаласының әкiмдiгi жарты жылда бiр рет, есептi кезеңнен кейiнгi айдың 25-күнiнен кешiктiрмей Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгiне және Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
      6. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

      Қазақстан Республикасының
      Президентi

Қазақстан Республикасы 
Президентiнiң     
2006 жылғы "__"_______ 
N ______Жарлығымен 
бекiтiлген     

Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық
дамуының 2006-2010 жылдарға арналған
мемлекеттiк бағдарламасы МАЗМҰНЫ

Паспорт

Кiрiспе

1. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау

&1 Ұзақ мерзiмдi орнықты экономикалық өсудi қамтамасыз ету
&2. Қала құраушы құрылымды жасау
&3. Кiрiстер және шығыстар саясаты
  1. Кiрiстер
  2. Шығыстар
  3. Тапшылық
&4. Iскерлiк және инвестициялық ахуалды жақсарту
&5. Жоғары технологиялы өндiрiстiң жаңа түрлерiн дамыту
&6. Астананың азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету
&7. Ұтымды көлiк жүйесiн қалыптастыру
&8. Медициналық көмектiң қол жетiмдiлiгi мен сапасын арттыру
&9. Бiрыңғай мәдени-ақпараттық кеңiстiктi қалыптастыру
  Демографиялық ахуалға сай келмейтiн әлеуметтiк қамсыздандыру
  Ғылыми-бiлiм беру саласы деңгейiнiң астаналық мәртебеге сай келмеуi
  Сауда және қызмет көрсету саласы даму деңгейiнiң қазiргi заман талаптарына сай келмеуi
  Экологиялық ахуалдың нашарлауы
  Елдiң саяси орталығының географиялық жағдайы мен әлеуетiн нашар пайдалану
  Ақпараттық-бедел саясатының енжар сипаты
&10. Туризм индустриясы
2. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
3. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi
&1. Салық және бюджет саясаты
&2. Инвестициялық саясат
  1. Қала тiршiлiгiнiң дамыған инфрақұрылымын жасау
  2. Сумен қамтамасыз ету және су бөлу
  3. Көлiк
  4. Әлеуметтiк сала
  5. Тұрғын үй құрылысы
  6. Қаланы абаттандыру
  7. Қоршаған ортаны қорғау
  8. Қосылған құны жоғары өнiмдер өндiруге бағдарланған ғылыми- өнеркәсiптiк кешендердi қалыптастыруға және дамытуға жәрдемдесу
  9. Инновация саласындағы басымдықтарды ескере отырып, кәсiпкерлiктi дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау
  10. Инвестицияларды тарту үшiн құқықтық база мен экономикалық тетiктердi жетiлдiру
&3. Индустриялық-инновациялық саясат
&4. Қала тiршiлiгiнiң инфрақұрылымы
1. Энергиямен жабдықтау
  1) Электр энергетикасы
  2) Жылу энергетикасы
  3) Газбен жабдықтау
2. Қаланың көлiк жүйесi
  1) Автомобиль жолдарын салу, қайта жаңарту және жөндеу
  2) Көлiк айырымдарын, көпiрлердi, өткерме жолдарды, жерасты өткелдерiн салу
  3) Қала iшiндегi жолаушылар көлiгiнiң баламалы түрлерiн енгiзу және дамыту, қазiргi автобус және троллейбус парктерiн жаңарту
  4) Автомобиль паркингi жүйесiн дамыту
  5) Автобус және троллейбус парктерiн, қоғамдық көлiк инфрақұрылымының объектiлерiн жаңалау
  6) Жол құрылысы үшiн құрылыс материалдарының қазiргi заманғы өндiрiсiн дамыту
3. Сумен қамтамасыз ету және су бөлу
4. Телекоммуникациялар
&5. Құрылыс
  1. Азаматтық-өнеркәсiптiк құрылыс
  2. Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй нарығы
  3. Қала құрылысы
&6. Әлеуметтiк даму
  1. Демографиялық даму
  2. Халықтың тұрмыс деңгейi
  3. Әлеуметтiк қамсыздандыру
  4. Денсаулық сақтау
  5. Бiлiм беру
  6. Мәдениет және спорт
&7. Сауда және қызмет көрсету
&8. Экологиялық саясат
  1. Атмосфералық ауаны қорғау
  2. Су ресурстарын қорғау
  3. Өндiрiс және тұтыну қалдықтарын басқару
  4. Көгалдандыру құрылысын дамыту
  5. Қоршаған ортаны қорғауды дамытуды қамтамасыз ету
&9. Қалалық қызмет көрсету саласы
  1. Ақпараттық қоғамды қалыптастыру процесiнiң нормативтiк-құқықтық базасы
  2. Қалалық ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымды жалпы- жүйелiк қамтамасыз ету
    1) Электронды өзара iс-қимыл ортасы
    2) Технологиялық шешiмдер
    3) Ақпараттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету
3. Жалпықалалық ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту
  1) Қалалық порталдар жүйесi
  2) Қала тұрғындарын есепке алудың автоматтандырылған жүйесi
  3) Автоматтандырылған сауда-саттық жүйесi
  4) Телекоммуникациялық инфрақұрылым
4. Ақпараттық теңсiздiктi еңсеру
5. Қаланы дамыту үшiн ақпараттық технологияларды пайдалану
1. Қалалық басқаруды ақпараттандыру ("Электронды әкiмдiк" тұғырнамасын іске асыру)
  1) Электронды құжат айналымы жүйесi
  2) Қалалық басқарудың орталық органдары
  3) Мүлiктiк-жер қатынастары
  4) Әлеуметтiк орта
  5) Қалалық шаруашылық
  6) Сәулет және құрылыс
  7) Табиғат пайдалану және қоршаған ортаны қорғау
  2. Қызмет салаларын ақпараттандыру
  1) Тұрғын үй-коммуналдық қатынастар
  2) Бiлiм беру
  3) Денсаулық сақтау
  4) Әлеуметтiк қорғау саласы
  5) Көлiк
  6) Халықтың өтiнiштерiн қабылдау қызметi
  7) Кәсiпкерлiк
&10. Ақпараттық-имидждiк саясат
  1. Ақпараттық саясат
  2. Имидждiк саясат
&11. Туризм индустриясы
4. Қажеттi ресурстар мен қаржыландыру көздерi
5. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

                   Бағдарламаның паспорты       

Атауы

Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2006 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама).

Әзiрлеу үшiн
негiздеме

Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә.Назарбаевтың қатысуымен өткен кеңестiң 2004 жылғы 21 желтоқсандағы N 01-7.11 хаттамасы.

Әзiрлеушi

Астана қаласының әкiмдiгi.

Мақсаты

Халықтың тұрмыс сапасын дәйектi арттыру, әлемдiк стандарттарға сай келетiн және қала халқы мен экономикасының өсуiне барабар тiршiлiк ету инфрақұрылымын қалыптастыру, қолайлы қоршаған ортаны қамтамасыз ету, елдiң экономикасында астананың интеграциялық рөлiн арттыру

Мiндеттерi

I кезең (2006 - 2008 жылдар):

бюджеттi перспективалық жоспарлау және атқару процестерiнiң тиiмдiлiгiн арттыру;
қалалық бюджеттiң кiрiс бөлiгiн барынша ұлғайту;
қаланың экономикасын, әлеуметтiк, өндiрiстiк, тұрғын үй және көлiктiк инфрақұрылымын дамыту үшiн қаржы ресурстарын тарту мақсатында тартымды инвестициялық ахуал жасау;
ғылымды қажетсiнетiн және жоғары технологиялық экспортқа бағдарланған өндiрiстер құруды қамтамасыз ететiн өнеркәсiптiк кластер құру;
халық санының өсуiне және қала экономикасының даму қарқынына сәйкес қаланың тыныс-тiршiлiк инфрақұрылымының жұмыс iстеуiнiң тиiмдiлiгiн арттыру;
ұлғайып келе жатқан қалаiшiлiк жолаушы және жүк тасымалына қажеттiлiктi қамтамасыз ететiн көлiктiк инфрақұрылымды дамыту;
қаланы сумен жабдықтаудың және су бөлудiң сенiмдiлiгiн арттыру және халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету;
телекоммуникация мен почта байланысы қызметтерiн дамыту құрылыс жұмыстарының сапасын арттыру және құнын азайту үшiн капитал шығындарын азайтуды және қазiргi заманғы құрылыс материалдарын пайдалануды ынталандыруды қамтамасыз ететiн құрылыс кластерiн құру;
тұрғын үй иелерiнiң тұрғын ғимараттарын тиiсiнше ұстау және оларды уақтылы күрделi жөндеу жөнiндегi мiндеттердi орындауын мемлекеттiк бақылауды күшейту;
қаланың көркемдiк бейнелiгiмен, тарихи-мәдени және ұлттық өзгешелiгiмен ерекшеленетiн сәулеттiк келбетiн қалыптастыру;
сапалы медициналық көмек көрсетудi қамтамасыз ететiн медициналық кластер құру;
бала тууды көтермелеу, денсаулықты нығайту және өмiр сүру ұзақтығын ұлғайту;
халықтың неғұрлым осал және қорғалмаған жiктерiне атаулы әлеуметтiк көмек көрсетудi ұсыну;
мемлекеттiк және денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган айқындайтын денсаулық сақтауды дамытудың басым бағыттарын iске асыру;
қазақстандық және шетелдiк жетекшi университеттердiң академиялық және ғылыми орталықтары мен ғылыми орталықтардың арасындағы көпiрге және әлемдiк деңгейдегi бiлiктi кадрларды даярлау үшiн басты бiлiм көзiне айналатын ғылыми-бiлiм беру кластерiн құру;
бiлiм беру мекемелерiнiң теңгерiмделген желiсiн құру және сапалы, үздiксiз бiлiм беру жүйесiн қалыптастыру;
халықтың рухани деңгейiн нығайту және зияткерлiк деңгейiн арттыру;
халықты жұмыспен қамтуды және қала экономикасына туризмдi дамытудан кiрiс түсуiн қамтамасыз ететiн туристiк кластердi құру;
сапаның мемлекет белгiлеген кепiлдiгi жағдайында астана тұрғындарының алуан түрлi тауарлар мен көрсетiлетiн қызметтерге сұранысын қанағаттандыру, сауда және тұрмыстық қызмет көрсету мәдениетiн арттыру.

II кезең (2009 - 2010 жылдар):
бәсекеге қабiлеттi еңбек нарығын құру, бiлiм беру, медициналық қызмет көрсету, мәдениет және т.б. стандарттарын арттыру арқылы қала халқының тұрмыс сапасын арттыру;
тиiмдi көлiк инфрақұрылымын құру, көлiк ағынын оңтайландыру, жүрдек қоғамдық көлiктiң баламалы түрлерiн енгiзу;
тұрғын үй құрылысын жедел дамыту және тұрғын үй нарығының тиiмдi тетiктерiн қолдану арқылы тұрғын үйге қол жетiмдiлiктi қамтамасыз ету;
қаланың тыныс-тiршiлiк үшiн қолайлы қоршаған ортасын тұрақты дамытуды қамтамасыз ету;
қала кәсiпорындары өндiретiн өнiмдi өткiзу нарығын кеңейту;
жоғары технологияларды тарта отырып, қаланы басқарудың озық тәжiрибесiн пайдалану;
өзектi әлеуметтiк-экономикалық мiндеттердi шешу үшiн қаланы басқарудың талдамалық-ақпараттық қамтамасыз етiлуiн жақсарту жолымен оның тиiмдiлiгiн арттыру;
Қазақстан Республикасының ел ордасы - Астананың жағымды бейнесiн жасау және нысаналы аудиториялар арасында жылжыту.

Iске асыру
мерзiмi

2006-2010 жылдар

Қажеттi
ресурстар мен
қаржыландыру
көздерi

Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асыруға республикалық, жергiлiктi бюджеттердiң және халықтың қаражаты, экономикалық ұйымдардың гранттары, шетелдiк және отандық инвестициялар пайдаланылатын болады. 2006 - 2010 жылдарға арналған инвестицияларға жалпы қажеттiлiк 523,2 млрд. теңгенi құрайды. Қаражатты Мемлекеттiк бағдарламаны iске асыру жылдары бойынша бөлу:
 ___________________________________
|      |Респуб-|Жергі-|Кәсіп-|ЖИЫНЫ |
|      |ликалық|лікті |орын- |      |
|      |бюджет |бюд-  |дар   |      |
|      |       |жеттер|мен   |      |
|      |       |      |ұйым- |      |
|      |       |      |дардың|      |
|      |       |      |қара- |      |
|      |       |      |жаты  |      |
|______|_______|______|______|______|
|2006  |62,5*  |6,9   |  -   |69,4  |
|______|_______|______|______|______|
|2007  |79,3*  |7,7   |  -   |87,0  |
|______|_______|______|______|______|
|2008  |100,9  |4,1   |0,01  |105,01|
|______|_______|______|______|______|
|2009  |119,3  |4,3   |0,02  |123,62|
|______|_______|______|______|______|
|2010  |133,5  |4,6   |0,04  |138,14|
|______|_______|______|______|______|
|жиыны |495,5  |27,6  |0,07  |523,17|
|______|_______|______|______|______|
Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005 - 2007 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы шеңберiнде тұрғын үй құрылысына қала бюджетi алған кредит қаражатын (2006 - 2007 ж.ж. кредит қаражаты - 5,07 млрд. теңге) есепке алмағанда.
Қазақстан Республикасында бiлiм берудi және денсаулық сақтауды дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламалары шеңберiнде республикалық бюджеттен бөлiнетiн ресми трансферттердi есепке алмағанда.
Жылдар бойынша қаржыландыру көлемi кезектi қаржы жылына арналған республикалық бюджеттi және Астана қаласының бюджетiн қалыптастыру кезiнде нақтыланады.

Күтiлетiн
нәтижелер

Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2010 жылға дейiнгi бағдарламасын iске асыру үйлесiмдi дамыған астаналық ортаны құруды қамтамасыз етедi, жаңа сапалы және сандық деңгейде халықтың тұрмыс деңгейiн көтеру үшiн жағдай жасайды. Қаланың инфрақұрылымы үздiк әлемдiк үлгiлерге жақындай түседi.
Қабылданған бағдарламалық iс-шараларды практикада iске асыру Астана қаласы экономикасының дамуындағы оң үрдiстердi нығайтуға мүмкiндiк бередi, сол арқылы орта мерзiмдi, сондай-ақ ұзақ мерзiмдi кезеңдерде оның дамуының макроэкономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етедi.
Бағдарламаны iске асыру:
экономикада:
2010 жылы ЖӨӨ-нi 2004 жылмен салыстырғанда екi есеге ұлғайтуға (I кезең - 1,4 есеге);
өнеркәсiптiк өндiрiс көлемiн 2,8 есеге (I кезең - 1,7 есеге), оның iшiнде өңдеушi өнеркәсiпте - 3,6 есеге (I кезең - 1,8 есеге), электр энергиясын, газ бен суды өндiруде және бөлуде - 1,3 есеге (I кезең - 1,1 есеге) ұлғайтуға;
әлеуметтiк салада:
ресми жұмыссыздық деңгейiн 1 %-ға дейiн азайтуға (I кезең - 1,2 % -ға дейiн);
халықтың орта есеппен жан басына шаққандағы ақшалай кiрiсiн 1,5 есеге ұлғайтуға (I кезең - 1,3 есеге);
қала халқының өмiр сүруiнiң орташа ұзақтығын 71,8 жасқа дейiн ұлғайтуға (I кезең - 71 жасқа дейiн) мүмкiндiк бередi.

Кiрiспе

      Елдегi тұрақты экономикалық өсу және әлеуметтiк жағдайдың жақсаруы, сондай-ақ отандық кәсiпкерлiктiң астаналық нарықтағы қызметке жоғарғы ниетi Астана қаласын дамытуды жеделдету және оның Қазақстан Республикасының саяси, iскерлiк, осындай-ақ мәдени орталығы ретiндегi мәртебесiн арттыру үшiн жағдай жасайды.
      2005 жылы "Астананың гүлденуi - Қазақстанның гүлденуi" мемлекеттiк бағдарламасының қолданылу мерзiмiнiң аяқталуына байланысты Астана қаласының жаңа орталығын салу барысын бақылау жөнiндегi мемлекеттiк комиссияның 2004 жылғы 27 қазандағы отырысында Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi Астана қаласының дамуының 2006 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын әзiрлеудi тапсырды.
      "Астананың гүлденуi - Қазақстанның гүлденуi" мемлекеттiк бағдарламасына сәйкес қомақты инвестицияларды тартуға және астаналық орта қалыптастыруға мүмкiндiк берген шаралар кешенi орындалды. Қаланың экономикасы жылдам өстi, қалаiшiлiк жағдай, оның iшiнде демографиялық ахуал едәуiр өзгердi.
      Осыған байланысты осы Бағдарламаны қабылдау Қазақстан Республикасының елордасы ретiнде қалыптасу кезеңiнен сәттi өткен Астана қаласын дамытудың одан арғы перспективаларын айқындау қажеттiлiгiнен туындаған.
      Қазiргi таңда Астана өзiнiң бизнес қауымдастығын қалыптастыру сатысына аяқ басты. Халықтың тез көбеюi энергетиканы, көлiктi, коммуникацияларды қоса алғанда, бiлiм беру, денсаулық сақтау, қалалық инфрақұрылым сияқты салаларды дамытудың барабар қарқынын талап етедi. Бұл ретте, аталған мiндеттердi жүзеге асыру қоршаған ортаға техногендiк жүктеменi азайту жөнiндегi пәрмендi шаралармен қатар жүруге тиiс.
      Бағдарлама Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуын талдауды, орта мерзiмдi мақсаттар мен мiндеттердi, оларға қол жеткiзудiң тәсiлдерi мен құралдарын қамтиды, негiзгi проблемаларды шешудi көздейдi, өзге жағдайларды және болжанып отырған үрдiстердi ескере отырып, қаланы одан әрi дамыту бағыттарын айқындайды, сондай-ақ оның ұзақ мерзiмдi әрi тұрақты өсуiнiң негiзiн қалайды.

1. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау

      "Астананың гүлденуi - Қазақстанның гүлденуi" мемлекеттiк бағдарламасына сәйкес қаланы дамытудың 2005 жылға дейiнгi негiзгi басымдықтары:
      ұзақ мерзiмдi орнықты экономикалық өсудi қамтамасыз ету;
      қала құраушы құрылым жасау;
      қала бюджетiнiң кiрiс базасын жақсарту;
      iскерлiк және инвестициялық ахуалды жақсарту;
      жоғары технологиялық өндiрiстердiң жаңа түрлерiн дамыту;
      астананың азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;
      ұтымды көлiк жүйесiн қалыптастыру;
      медициналық көмектiң қол жетiмдiлiгiн және сапасын арттыру;
      бiрыңғай мәдени-ақпараттық кеңiстiктi қалыптастыру болды.

      1. 1-1.9-бөлiмдерде Бағдарламада анықталған басымдықтар шеңберiнде қаланың дамуына талдау жүргiзiлдi.

       &1. Ұзақ мерзiмдi орнықты экономикалық өсудi қамтамасыз ету

      Жаңа астананың дамуына көрсетiлген мемлекеттiк қолдау, ұлттық, iрi отандық және шетелдiк компаниялардың топ-менеджментiнiң көшуi, банктер филиалдарының iрiлендiрiлуi және қазақстандық экономиканың тұрақты өсуi Астана қаласында iскерлiк белсендiлiктiң артуына әкелдi: 2000 - 2004 жылдары жаңадан тiркелген жұмыс iстеп тұрған заңды тұлғалар саны 4640 бiрлiктен 10591-ге дейiн (2,3 есе) өстi.
      Бүкiл кезең iшiнде жылдар бойынша жалпы өңiрлiк өнiмнiң (ЖӨӨ) өсуiнiң тұрақты үрдiсi, сондай-ақ жалпы республикалық ЖIӨ-дегi Астананың ЖӨӨ-нiң 5-тен 6,5 %-ға дейiн өскенi байқалды (1-суреттi қараңыз).
      Жалпы өңiрлiк өнiм (ЖӨӨ) 2000 жылғы 115,4 млрд. теңгеге қарағанда 2004 жылы 419,3 млрд. теңгенi құрады.

1-сурет

Қазақстанның ЖIӨ-дегi Астананың ЖӨӨ үлесi, %

Қағаз мәтіннен қараңыз

      Жан басына шаққанда ЖӨӨ-нiң деңгейi бойынша Астана елдiң басқа өңiрлерiнiң iшiнде төртiншi орынға шықты. Бұл ретте, бiрқатар әлеуметтiк-экономикалық көрсеткiштер бойынша орташа республикалық деңгеймен салыстырғанда озыңқы өсiмi байқалады (1-кестенi қараңыз).

                                                            1-кесте

      Астана қаласы мен Қазақстан Республикасының негiзгi
     экономикалық көрсеткiштерiнiң салыстырмалы бағалармен
                         өзгеру серпiнi


Салыстырмалы бағалармен өткен
жылға өсiм қарқыны %

5 жыл
iшiндегі
өсу, есе


2000

2001

2002

2003

2004

Нақты жалақының индекстері

Астана

1,6

7,8

14,9

11,7

17,8

1,65

Қазақстан

7,1

11,1

10,9

7,6

13,9

1,62

Өнеркәсiптiк
өндiрiс индексi *







Астана

12,3

18,5

13,7

10,8

24,7

2,1

Қазақстан

15,5

13,8

10,5

9,1

10,4

1,75

Тұрғын үйдiң iске қосылған жалпы алаңы

Астана

13,9

55,9

6,0

13,2

61,6

3,45

Қазақстан

10,2

23,7

3,1

36,0

22,7

2,34

* Нақты көлем индексi аралық сипаттағы қызметтер мен үй шаруашылығы секторындағы өндiрiстi ескере отырып, заттай көрсеткiштер негiзiнде есептелген

&2. Қала құраушы құрылымды жасау

      Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 15 тамыздағы
N 1064 қаулысымен бекiтiлген Астана қаласының Бас жоспарына сәйкес астаналық орта жасауға мүмкiндiк беретiн әкiмшiлiк, iскерлiк, әлеуметтiк-мәдени, ғылыми-бiлiм беру және бизнес орталықтары қалыптастырылуда.
      Жаңа әкiмшiлiк орталықтың қазiргi заман талаптарына сай инженерлiк инфрақұрылымын жасауға маңызды мән берiлуде. Осы бағыттағы бiрнеше маңызды объектiлер пайдалануға берiлдi, оның iшiнде:
      Ұзындығы 26 км жауын-шашын кәрiзiн төсеу аяқталды;
      Ұзындығы 18,6 км дренаждық магистральдық желiсi және ұзындығы 8,1 км кәрiз салынды;
      7,9 км құрайтын су құбырының инженерлiк желiсi салынды;
      жаңа 11010 киловольттi төмендетушi станция салынды;
      бес таратушы шағын станциясымен жоғары вольттi желi салынды;
      Қорғалжын тас жолында сорғы станциясы бар коллектор пайдалануға берiлдi.
      Астананың жаңа орталығын салу қаланың сол жақ жағалауында жүзеге асырылуда, бұл ретте "Астана - жаңа қала" арнайы экономикалық аймағы (АЭА) шеңберiнде қала құраушы құрылым қалыптастырылуда.
      Қаланың қалыптасқан бөлiгiнде авариялық күйдегi тұрғын үйлердi бұзу, жаңа сәулет-қала құрылысы тораптарын құру, өзен жағалауын жайластыру және т.с.с. кешендi түрде жүзеге асырылуда. Қаланы абаттандыру және көгалдандыру жөнiндегi жұмыстар орындалуда.
      2000 - 2004 жылдар кезеңiнде қаланың аумағындағы инвестициялар көлемi салыстырмалы бағалармен 2,6 есе өстi және кезеңнiң аяғына қарай 158,9 млрд. теңгеге жеттi (2-суреттi қараңыз).

2-сурет

Астана қаласында 2000-2004 жылдары құрылыс
көлемiнiң оның түрлерi бойынша өзгеру серпiнi

Қағаз мәтіннен қараңыз

      2000-2003 жылдары азаматтық-өнеркәсiптiк құрылыстың үлесi 77,4 %-дан 81 %-ға дейiн өскенi байқалады. Алайда, 2004 жылдың басында тұрғын үй құрылысының республикалық бағдарламасы қабылданған соң ахуал өзгердi: құрылысқа инвестициялар күрт өстi (273,6 %-ға).
      2000-2004 жылдары құрылысқа салынған инвестициялар құрылымында корпорациялық сектор мен халықтың үлесi ұдайы 39,3-тен 57,1 %-ға дейiн өскенi байқалды, бұл бюджет қаражатының барабар азаюына әкелдi.
      2001-2004 жылдары құрылысқа салынған инвестицияларды игеруде жеке компаниялардың үлесi 33,1-ден 58,2 %-ға дейiн өстi, ал мемлекеттiң үлесi 66,5-тен 40,32 %-ға дейiн азайды.
      "Астана - жаңа қала" АЭА жобасының техникалық-экономикалық негiздемесiне сәйкес 2007 жылға дейiн құрылысқа 238,6 млрд. теңгеге инвестиция (1,6 млрд. АҚШ доллары) салу жоспарланып отыр. Жоспарланған объектiлердi салуға жұмсалатын шығыстар мемлекеттiк қаржыландыруды барынша азайту мақсатында Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Астана - жаңа қала" арнайы экономикалық аймағын құру туралы" "Арнайы экономикалық аймақтың қолданылу мерзiмiн 2010 жылға дейiн ұзарту және оның шекарасын кеңейту туралы" 2001 жылғы 29 маусымдағы N 645 Жарлығына өзгерiстер мен толықтырулар енгізу жөнiндегi құжаттар әзiрлендi.
      Әйтсе де, қол жеткiзiлген нәтижелерге қарамастан, инженерлiк және көлiктiк инфрақұрылымдар жеткiлiктi түрде дамымай отыр.

Тұрғын үй құрылысы

      Қалада тұрғын үйлердi пайдалануға беру көлемi 2000-2004 жылдары 3 есе, оның iшiнде жеке құрылыс салушылар - 8,4 есе өстi. 2004 жылы осы көрсеткiштердiң неғұрлым жоғары қарқынмен өскенi байқалды, тиiсiнше - 61,6 және 90,3%. Тұрғын үй саласында 2004 жылы Астана қаласының кәсiпорындары, ұйымдары мен халқы жалпы көлемi 421,3 мың шаршы метр тұрғын үйдi пайдалануға бердi, бұл 2003 жылдың деңгейiнен 1,6 есе артық. Жеке меншiк нысанындағы кәсiпорындар, ұйымдар мен халық 5 жылдық кезеңде пайдалануға берген тұрғын үйдiң негiзгi көлемi 996,9 мың шаршы метр, немесе мемлекеттiк меншiк нысандағы жаңа тұрғын үйдiң жалпы алаңының - 78,6 %-ын, - 244,3 мың шаршы метр, немесе 19,3 %-ды құрады.
      Тұрғын үйдi пайдалануға берудiң неғұрлым жоғары өсу қарқыны мемлекеттiк емес, атап айтқанда тұрғындар салған секторда байқалды. 2000-2004 жылдары мемлекеттiк емес сектордың тұрғын үй салу көлемi 10,1 есе, оның iшiнде халықтық - 4,4 есе (3-суреттi қараңыз) өстi. Мемлекеттiк сектор бойынша 2004 жылы 2000 жылмен салыстырғанда тұрғын үйдi пайдалануға беру көлемiнiң 72,8 %-ға абсолюттi түрде азайғаны байқалады.
      Соңғы бес жылда халық 395,8 ш.м. құрылыс салды. 2004 жылы барлығы 3790 пәтерлiк 818 тұрғын үй пайдалануға берiлдi. 2000 жылмен салыстырғанда тұрғын үй құрылысына жiберiлген инвестициялар көлемi 4,3 есе өстi және 54,3 млрд. теңге құрады.

3-сурет

Iске қосылған тұрғын үй көлемiнiң серпiнi, жалпы
алаңы, мың ш.м.

Қағаз мәтіннен қараңыз

      Пайдалануға берiлетiн тұрғын үй құрылымында меншiк нысандары бойынша түбегейлi өзгерiстер болды. Мысалы, егер 2000 жылы пайдалануға берiлген тұрғын үйдiң 71,7 %-ы мемлекеттiк меншiк нысанында болса, 2004 жылы жеке тұрғын үй салушылар салған үйдiң үлес салмағы 93,6 %-ды (мемлекеттiк меншiк - 6,4 %) құрады (4-суреттi қараңыз).

4-сурет

Пайдалануға берiлген тұрғын үй қорының меншiк нысандары
бойынша құрылымы, мың шаршы метр.

Қағаз мәтіннен қараңыз

      Астанада 1 шаршы метр тұрғын алаңның орташа нақты бағасы тұрғын үйге тұрақты сұраныстың болуы есебiнен сақталуда және ол өткен жылдың қорытындысы бойынша 57,5 мың теңге (орташа есеппен соңғы бес жылда - 58,3 мың теңге) болды. Өз кезегiнде тұрғын үйге сұраныстың артуы қала халқының нақты табысының өсуi мен халықтың көшi-қон ағынының ұлғаюынан туындады. Ипотекалық кредит берудi дамыту тұрғын үй салудың өсуi үшiн қосымша серпiн болып табылды.
      Құрылыстың жоғары қарқынмен дамуына қарамастан, Астана қаласында тұрғын үймен қамтамасыз ету әлi де өткiр сипатқа ие. 5 жылда тұрғын үй қоры 1579 мың шаршы метрге өскенiмен, қала халқының тұрғын үймен қамтамасыз етiлу деңгейi бiр адамға 19,2 шаршы метр (2-кестенi қараңыз).

                                                           2-кесте

      Астана қаласы тұрғын үй қорының өзгеру серпiнi

Жылдар

Тұрғын үй қоры, мың шаршы метр

Тұрғын үймен
қамтылу 1 ад/ м 2 .

2000

4768

15,7

2001

4905

14,7

2002

5182

15,4

2003

5821

18,1

2004

6347

19,2

Дереккөз: Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгi

      Бұл ретте, тұрғын үй құрылысының проблемалары:
      салынатын тұрғын үйлердiң жоғары құны, құрылыстың құны мен сапасының сай келмеуi;
      ипотекалық кредит берудiң қатаң шарттары халықтың жинақ ақшасын тұрғын үй құрылысына толыққанды жұмыс iстетуге мүмкiндiк бермей отыр;
      Астана қаласында пайдалану мерзiмi бiткен, елуiншi-алпысыншы жылдары салынған тұрғын үйдiң болуы орын алып отыр.

Қаланың тыныс-тiршiлiк қызметiнiң инфрақұрылымы Электр энергетикасы

      2004 жылғы 1 қаңтарда Астана қаласының электр станцияларының белгiленген жиынтық қуаты 262 МВт құрады. 2000-2004 жылдар кезеңiнде электр энергиясын өндiру 12,0 % өстi және 2004 жылы 1491 млн.кВт/сағ. құрады (3-кестенi қараңыз).
      Қуатты жинақтаушы негiзгi құралдардың тозу дәрежесi 2004 жылдың басында 19,3 % құрады, электр энергетикасы қуаттарын пайдалану 64,5 % болды.

                                                            3-кесте

         Астана қаласында электр энергиясын өндiру
                    және тұтыну теңгерiмi

                                                    (млн. кВт/сағ.)


2000

2001

2002

2003

2004

2000-
2004
өсiм,
(%)

Электр энергиясы
өндірiлдi*

1331,3

1424,4

1454,9

1481,5

1491,1

12,0

Қаладан тыс жерден
алынды

233,3

185,8

341,2

234,5

251,1

7,6

Электр энергиясын тұтыну

1166,2

1269,4

1466,1

1419,1

1524,5

30,7

оның iшiнде:







- өнеркәсiп

419,3

412,1

416,6

423,2

433,3

3,3

- құрылыс

12,7

17,8

41,9

46,6

68,5

439,3

- көлік

112,4

186,4

178,0

181,5

178,9

59,2

экономиканың басқа
салалары және халық

324,7

351,9

374,7

426,6

501,4

54,4

- жалпы пайдалану
желiсiндегi шығын

297,1

301,2

454,9

341,2

642,4

15,2

Қаладан тыс жерлерге
босатылды

398,4

155,1

330,0

296,9

217,7

-45,4

Нақты шығын деңгейi

280,1

289,3

291,9

317,2

312,2

11,4

Дереккөз: Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгi
      *Дербес энергия көздерiн есепке алмағанда

      Астана қаласының электр энергиясын тұтыну құрылымындағы неғұрлым зор үлес салмақ өнеркәсiпке, экономиканың басқа салалары мен халыққа тиесiлi (2004 жылы тиiсiнше 28,4 және 32,9 %). Құрылыста электр энергиясын тұтыну неғұрлым жоғары қарқынмен өсуде - оның құрылымдағы үлесi 2000-2004 жылдары 4,1 есе өстi.
      Электр энергиясын тұтынудың жедел өсуiн жабу үшiн (2004 жылы 2000 жылмен салыстырғанда 30,7 % құрады) қазiргi уақытта мынадай iс-шаралар жүргiзiлдi әрi жүзеге асырылуда:
      сол жақ жағалауда бiрқатар объектiлер салынды: "Сол жағалау" 110/10 ШС; "Әуежай" - "Сол жағалау" ВЛ-110 кВ ШС; ЖЭО-2 - "Әуежай" ШС ВЛ-110/10 кВ (35 км) Восточная, Насосная, Заречная тармақтарымен;
      ЖЭО-2-нi, жылу желiлерi мен электр желiлерi объектiлерiн кеңейту әрi қайта жаңарту жобасы бойынша шарттар жасалды, онда энергия қуаттарын 120 МВт және жылу қуатын 450 Гкал/сағ. арттыру көзделедi.
      Электрмен жабдықтау проблемалары:
      электр желiлерi астананың болашақта құрылыс салынатын аймағында өтетiнi ескерiле отырып, 60-70 жылдары салынған қалалық электр желiлерiнiң техникалық жай-күйi;
      Қалалық ШС, Астана, Өнеркәсiптiк аймақ, Орталық және Көктем, ОРУ-110кВ-ден басқа, 110/10 кВт барлық шағын станцияларда А және ҚТ (ажыратушы және қысқа тұйықтаушы) трансформаторлар тiзбегiнде орындалған, бұл электрмен жабдықтаудың қазiргi заманғы сенiмдiлiк талаптарына сай келмейдi және оларды қайта жаңартуды талап етедi;
      жалпы пайдаланымдағы электр желiлерiнде шығын әлi де едәуiр, ол электр энергиясын тұтынудың жалпы көлемiнiң 24 % бағалануда, бұл электр энергиясының коммерциялық шығынымен, сондай-ақ қалалық электр желiлерiнiң жоғары дәрежеде тозуына байланысты.

Жылумен жабдықтау

      Қала тұтынушыларын бумен және ыстық сумен жабдықтау жылу электр орталықтарымен (ЖЭО-1, ЖЭО-2) және қазандықтармен қамтамасыз етiледi, 2004 жылы олардың жиынтық өндiрiсi 3 308,3 мың/Гкалды құрады (2000 жылға қатысты - 2 851,8 мың. Гкал - 16,0 %-ға өсу). Сол жағалаудағы көп қабатты тұрғын үй құрылысының аймағында ЖЭО-дан жылу желiлерiн төсеп үлгермеу мұнда қазандық құрылысын салуға мәжбүр етедi. Бұл тұрғын үйдiң құнын едәуiр арттырады және қала бюджетiнен үлкен дотацияны талап етедi, алайда алдағы уақытта жылумен жабдықтаудың сенiмдiлiгiн қамтамасыз етедi.
      Жылу энергиясының шығыны әлi де болса жоғары. 2004 жылы энергиямен қамтамасыз ету кәсiпорындары бойынша технологиялық жабдықтың тозуы 33,4 %-ға жеттi.
      Қазiргi уақытта Есiл өзенiнiң сол жағалауында 1-ОЖТП (орталық жылу-тарату пунктi) және 2-ОЖТП құрылысы жүрiп жатыр, бұл сол жағалаудағы жаңа әкiмшiлiк орталықты, сондай-ақ N1 жаңа тұрғын үй шағын ауданын жылу энергиясымен жабдықтау үшiн құбырлардың өткiзу қабiлетiн ұлғайтуға мүмкiндiк бередi.
      Сондай-ақ, 2005 жылы М-1 көпiрiнiң құрылысын аяқтау жоспарланып отыр, оның құрылысында әкiмшiлiк орталықты жылумен жабдықтаудың сенiмдiлiгiн қамтамасыз ететiн жылу магистралiнiң екiншi жолы салынатын болады.
      2000-2004 жылдардағы жылу энергиясын тұтынудың құрылымында коммуналдық-тұрмыстық мұқтаждар мен өндiрiстiк мұқтаждар үлесiнiң өскенi және халықтың үлесiнiң азайғандығы байқалды (5-суреттi қараңыз).

5-сурет

2000 және 2004 жылдардағы жылу энергиясын тұтыну құрылымы

Қағаз мәтіннен қараңыз

      2005 жылдың 1 қаңтарында су жылу желiлерiнiң жалпы ұзындығы 386,0 км құрады, оның iшiнде магистральдық желiлер - 88,1 км, кварталдық желiлер - 301,6 км.
      88,1 км магистральдық желiлердiң 72 %-ы (64,8 км) пайдалану 20 жылдан астам мерзiмдi және қайта құру мен кеңейтудi қажет етедi.
      32,5 км кварталдық және 75 км иесiз таратушы жылу желiлерi ауыстырылуға әрi қайта жаңартылуға тиiс.
      Қаланың сол жағалау бөлiгiнiң бiрiншi кезектегi тұтынушыларын жылумен жабдықтауды қамтамасыз ету үшiн 1-ОЖТП (1-кезектегi жылу магистралi), М-1 көпiрiнiң құрылғыларында Есiл өзенi арқылы өту жолының, 2-ОЖТП (2-кезектегi жылу магистралi) құрылысын аяқтау қажет.
      Ыза сулар көп болып, олар жер бетiне жақын орналасқан жағдайда құбыр желiлерiн қайта жаңарту және жөндеу кезiнде жаңа технологияларды қолдану талап етiледi. Бұл мәселенiң шешiмi өнеркәсiптiк аумақтар бойынша жылу желiлерiн жер бетiнде салуды қолдану және қалада қазiрдiң өзiнде қолданылатын құбыр желiлерi мен тұйықтаудың жай-күйiн бақылау жүйесiмен жабдықталған, арнасыз жылу желiлерiн жүргiзген кезде салынатын зауытта шығарылған тұйықтағыш құбырларды пайдалану болып табылады. Осы технологияның қолданылуы жөндеу аралығындағы циклды едәуiр ұлғайтады және жылу энергиясының нормативтiк шығынын төмендетуге әкеледi.
      Бұдан басқа, желiлер мен жабдықтардың жай-күйiн бақылаудың қарапайымдылығын қамтамасыз ететiн, сондай-ақ жөндеу жұмыстарын уақытылы жүргiзудi қамтамасыз ететiн өту тоннельдерiнде инженерлiк құрылыстар салу iске асырылады.
      Жылумен жабдықтаудың проблемалары:
      соңғы жылдары жылу желiлерi кәсiпорындарының қаржы жағдайының күрделi болуы нормативтiк жөндеу аралық циклдарды сақтауға мүмкiндiк бермедi. Қазiргi уақытта қолданыстағы жылу желiлерiн техникалық оңды күйде ұстау үшiн жеткiлiксiз тарифпен есептелген жөндеу қоры қаржыландырудың бiрден бiр көзi болып табылады. Жылу желiлерiн күрделi жөндеудi жүзеге асырудың нормативтiк циклдарымен салыстырғанда жөндеу аралық циклдарын ұлғайту жылу трассаларының 100 км-ден астамын ауыстыру қажеттiлiгiне әкелдi;
      құбыр желiсiнiң жарамдылық мерзiмiнiң нормативтiк мерзiммен салыстырғанда қолайсыз жергiлiктi жағдайлардың: топырақтың нашарлығы, ыза судың жоғары деңгейi әсерiнен қысқаруы;
      жылу желiлерiнiң қазiр бар жүйелерiнде жылу энергиясының нормадан тыс шығынын азайту және жою мәселесi шешiлмейдi. Нақты жылу шығындары нормативтегiден екi еседен астам жоғары;
      автоматика және жылу энергиясын есепке алу аспаптарымен және ыстық сумен жабдықтау санауыштарымен жеткiлiксiз жабдықталғандықтан, тұтынушылардың негiзгi бөлiгi - тұрғындардың - энергияны үнемдеу мақсатында жылу тұтынуды реттеуге мүмкiндiгi жоқ;
      қазiргi ғимараттардағы жеке жылу пункттерiнiң және жылу жүйелерiнiң iшкi тарамдарының жай-күйi қанағаттанғысыз, олар қайта жаңғыртуды және есепке алу мен реттеушi құрылғыларының кешендi жүйелерiн енгiзудi талап етедi.

Газбен жабдықтау

      Қалада газ жеткiзумен айналысатын бiрнеше кәсiпорын бар, олардың iшiнде ең iрi жеткiзушi "Астанагазсервис" АҚ болып табылады. 2004 жылы сыйымдық газ рыногында тұрғындарды "Астанагаз-сервис" АҚ-ның сыйымдықтағы газбен қамтамасыз етуi 100%-ды, автогаз бен баллондағы газбен қамтамасыз етуi 60 %-ды құрады. Астана қаласындағы газ тұтынушылардың саны 74,6 мың пәтердi, ал газ құбырларының қалалық желiсiнiң ұзындығы 126 километрдi құрайды.
      2000-2004 жылдары сыйымдықтағы газды өткiзу асыру көлемi 6,5%-ға қысқарғанда автогазды өткiзу көлемi 5,1 есе (1,1 мың тоннадан 5,7 мың тоннаға дейiн), ал баллондағы газды өткiзу 2 %-ға (9,3 мың тоннадан 8,7 мың тоннаға) өстi. Соның нәтижесiнде сыйымдықтағы және баллондағы газдың үлесi әлдеқайда азайды, ал автогаздың үлесi өстi (6-суреттi қараңыз).

6-сурет

Өнiм түрлерi бойынша "Астанагазсервис" АҚ газын тұтыну
құрылымының серпiнi

      Тұтынушыларды сұйықты газбен жабдықтау үшiн жеткiзушiлерде қуаты жылына 56 мың тонна бiр газ толтыру станциясы (ГТС), 10 темiржол цистернасын бiр уақытта босатуға арналған эстакадалармен 2 темiржол тұйығы, газ баллондары бар. Газ баллондарын тасымалдауға арналған мамандандырылған автокөлiк паркi қалыптастырылды. Қалада 9 автогаз толтыру станциялары қызмет көрсетiп жүр, өнiмдiлiгi сағатына 250 баллон 2 газ толтыру айналмалы агрегат, өнiмдiлiгi сағатына 70 баллон 1 газ жинақтауыш УБН агрегаты бар.
      Сонымен бiрге, газбен жабдықтау:
      коммуникациялардың инженерлiк инфрақұрылымының дамуының, олардың сенiмдiлiгiнiң жеткiлiксiз деңгейi;
      қаланың газ инфрақұрылымының тозуы;
      тұрғындардың газ тұтынуын жеке есепке алудың жоқтығы проблемаларын шешудi талап етедi.

Сумен жабдықтау

      Астана қаласының аумағында орналасқан жер асты судың барлап табылған қоры жеткiлiксiз болып табылады және қаланың ауыз су қажеттiлiгiн 1% жаппайды.
      2000 жылы Астана қаласын сумен жабдықтаудың қосымша көзi ретiнде Астана қаласынан солтүстiк-шығысқа және солтүстiкке қарай 5-50 км жерде орналасқан Ақмола жер асты су орнын толық барлау аяқталды. Орындалған жұмыстардың нәтижелерi бойынша Ақмола жер асты су орнының пайдалану қорлары 10 жыл пайдалану мерзiмiне арналған С1 санаты бойынша тәулiгiне 20,6 мың текше метр су шығару көлемiнде Қоянды учаскесiнде қайта бағаланды және Софиев учаскесiнде барланды. Пайдалану мерзiмiнiң қысқа екенiн ескере отырып, бұл су қоймасы төтенше жағдай туындаған кезде Астана қаласын сумен жабдықтаудың резервтiк көзi ретiнде пайдаланылуы мүмкiн.
      2002 жылы Нұра жер асты су орнында барлау жүргiзiлдi. Мемлекеттiк қорлар жөнiндегi комиссия астананың тәулiктiк тұтыну нормасының 30 %-ын құрайтын, тәулiгiне 35 мың текше метр су шығару көлемiндегi қоры бойынша су қорын бекiттi. 2004 жылы Есiл өзенiнiң жазықтығында Волгодон учаскесiнде iздестiру-бағалау жұмыстары аяқталып, онда тәулiгiне 15,5 мың текше метр су шығаратын болжамды жиынтық ресурстары бар пайдасы аз сулы қатпар-қабаттар табылды.
      Нұра өзенiнiң арнасын сынап қосылыстарымен ластанудан тазалау жөнiндегi жоспарланатын iс-шаралармен байланысты Нұра-Есiл бас тоғанының және сорғы-сүзу станциясына дейiнгi ұзындығы 9,5 км Д=1000 мм су тартқыштың технологиялық және энергетикалық жабдықтарына қайта жаңартуды жүргiзу қажет, бұл қаланың тәулiгiне жалпы көлемi 100 мың текше метрден асатын техникалық және суару суына қажеттiлiгiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
      2000-2004 жылдардағы сумен жабдықтаудың негiзгi көрсеткiштерi 4-кестеде көрсетiлген.

                                                           4-кесте

    Астана қаласын сумен жабдықтаудың негiзгi көрсеткiштерi

Көрсеткiштiң
атауы

Өлшем
бiрлiгi

2000

2001

2002

2003

2004

Белгiленген
өндiрiстiк
қуат

тәулiгiне мың текше
метр






- 1 көтерудiң
сорғы
станциялары


272,2

272,2

272,2

272,2

272,2

- тазарту
құрылыстары


200

200

200

200

200

- су
құбырлары


163,9

200

200

200

200

1 көтерудiң
сорғы стан-
цияларымен
кетірiлген су

жылына
т./м

50091

61481

61687

59280

59601

Желiге
берiлген су

жылына
т./м

50091

61481

61687

59280

59601

Тазартылған
су

жылына
т./м

39323

52683

49367

53031

52632

Тұтынушыларға
берiлген су

жылына
т./м

30198

29308

29110

31325

34714

оның iшiнде:







тұрғындар


15216

14233

14019

14867

16191

бюджет


2105

1992

2219

2665

2932

кәсiпорындар


7273

6909

6740

7348

8371

- техникалық
су


5604

6174

6132

6444

6860

Судың ысырап
болуы және
судың есеп-
телмеген
шығысы

жылына
т./м

15666

29550

26389

22028

18926

Желiге бе-
рiлген
барлық суға
%-бен


31,3

48,1

42,8

37,2

31,2

Дереккөз: Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгi

      2001 жылға дейiн су Вячеслав су қоймасынан су тартқыштың ұзындығы 51 км құрайтын тозған екi құбыр арқылы берiлдi. 2001 жылы су тартқыштың бiрiншi құбыры (1967 жылы салынған) пайдаланудан шығарылды және жаңа су тартқыш пайдалануға берiлудi, бұл судың қажеттi көлемiн берудi жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi. Сонымен бiр мезгілде су тартқыштың екiншi құбыры 2006 жылы қайта жаңартылуға тиiс.
      Вячеслав қоймасынан су тазарту үшiн сорғы-сүзу станциясына берiледi, ал оның технологиялық және энергетикалық жабдықтары ауыстыруды және жаңғыртуды қажет етiп отыр. Сумен жабдықтаудың сенiмдiлiгiн арттыру және суды тиiмдi пайдалану үшiн автоматтандыру, телемеханика, қашықтан басқару элементтерiн енгiзу қажет, бұл үлкен инвестицияларды талап етедi.
      Сорғы станциялары 30 жылдан астам пайдаланылып келедi. Оларды қайта жаңарту, сондай-ақ жабдықтар мен бақылау-өлшеу аспаптарын жаңғырту қажет. Қолданылатын сорғы жабдықтары экономикалық жағынан тиiмсiз және энергияны көп пайдаланады, артық қысымның кесiрiнен ауыз су тиiмсiз пайдаланылады, тұрғын үйлердi сумен жабдықтаудың iшкi жүйесi тозып жатыр. 30 су құбырлы сорғы станциялары мен 40 су құбырлы сорғы станцияларындағы жаңа буын сорғы жабдықтарын қолдану, энергия үнемдеу мен суды тиiмсiз пайдалануды азайту жөнiндегi iс-шаралар жүргiзу жоспарлануда.
      Халық санының өсуiне байланысты Астана қаласының ауыз суды тұтынуы да өсiп жатыр, бұл 2008 жылға дейiн ауыз суды тазартуға арналған құрылыстардың жаңа блогын салуды және жұмыс iстеп тұрған су тазарту құрылыстарын қайта жаңартуды талап етедi.
      "Астана су арнасы" мемлекеттiк коммуналдық кәсiпорны 1000 км жуық су құбыры желiлерiне қызмет көрсетедi, олардың көпшiлiгi ұзақ мерзiм бойы пайдаланылған. Су шығыны 40 %-ды құрайды, шамамен 200 км су құбыры ауыстырылуға тиiс. Сонымен бiрге, жаңа құрылыстардың аумағында 70 км құбыр желiсiн және Күйгенжар, Интернациональный, Мичурино, Железнодорожный, Пригородный, Тельман, Көктал, Өндiрiс кенттерiн сумен жабдықтау үшiн 100 км құбыр желiсiн салу қажет. Интернациональный және Мичурино кенттерiн сумен жабдықтаудың негiзгi көзi суы санитарлық талаптарға сәйкес келмейтiн ұңғымалар болып табылады, осыған байланысты су тазартатын қондырғылар қажет.
      Магистральды су құбырларының желiлерiн пайдалану мерзiмiн ұзарту үшiн және су өлшеуiш құрылғыларды орнату үшiн iс-шаралар кешенi әзiрлендi.
      Сумен жабдықтау жүйесiн дамытудың негiзгi проблемалық мәселелерi:
      Вячеслав су қоймасына баламалы сумен жабдықтаудың сенiмдi көздерiнiң жоқтығы;
      қаланың өсiп жатқан қажеттiлiктерiне су құбыры желiлерiнiң ұзақтығы мен жай-күйiнiң сай келмеуi;
      Вячеслав су қоймасынан шығатын ұзындығы 20 км-ден астам Д=1000 мм 2 су құбырының қатты тозуы;
      Нұра-Есiл бас тоғанының және ұзындығы 9,5 км Д=1000 мм су тартқышының қатты тозуы;
      ауыз судың сапасын жақсартуға арналған жаңа технологиялардың болмауы;
      ауыз және техникалық суды тиiмсiз пайдаланудың жоғары деңгейi;
      Сол жағалаудың аумағында "Астана су арнасы" МКК өндiрiстiк базасының болмауы болып табылады.

      Су бөлу

      Қаланың тәулiгiне 100 мың текше метрге дейiнгi көлемдегi ақаба суы механикалық және толық биологиялық тазарту кешенi бар тазарту имараттарға, ал одан кейiн сыйымдылығы 65,6 млн. текше метр Талдыкөл ақаба су жинағышына жiберiледi. Тазарту имараттары ұзақ мерзiм бойы пайдаланылуына байланысты қайта жаңартуды талап етедi. Суды жинау, тазарту және тарату бойынша негізгi құралдардың тозу дәрежесi 29 % құрайды.
      Орталықтандырылған шаруашылық-фекальдiк кәрiзбен қамтылған жер бетiндегi және атмосфералық су ағынының жалпықалалық ауданы 12750 га, қаланың бүкiл аумағындағы жаңбыр суының орташа жылдық көлемi жылына 8486,0 текше метрдi, қар суының орташа жылдық көлемi жылына 4227,0 текше метрдi құрайды.
      "Астана су арнасы" МКК теңгерiмiнде 60 жылдан астам пайдаланылып келген 593 км кәрiздiк коллекторлар бар. Қаланың қазiргi бар аудандарындағы қарқынды құрылысқа және көлiк магистральдарын қайта құруға байланысты 90 километрге дейiнгi кәрiздiк желiлердi қайта салу қажет. Сонымен бiрге, қала жаңа құрылыс аудандарына және қалаға жаңадан қосылған шеткi кенттерге кәрiз тарту жұмысы қосымша 187 км дейiн кәрiз коллекторлары мен желiлердi салуды талап етедi.
      Астана қаласының кәрiз жүйесi жалпы ағынды, мұнда атмосфералық және жер бетiндегi су шаруашылық-фекальдiк ақаба сумен бiрге ажыратылады және тазартылады. Атмосфералық суды айдаудан шеккен шығындар жылына 200 млн. теңгеге дейiн болады.
      Сол жағалаудағы жаңа құрылыстың өсуiне және қаланың бас коллекторының өткiзу қабiлеттiлiгiн арттыру қажеттiлiгiне байланысты жаңа коллекторды салу керек және екiншi кәрiздеу аймағының қала сыртындағы өз бетiмен ағызатын коллекторын қайта жаңарту керек.
      Қазiргi уақытта Д-2000 мм өз бетiмен ағызатын кәрiздiк коллекторы және жаңа кәрiздiк сорғы станциясы пайдалануға берiлдi. Екiншi кәрiздеу аймағындағы ақаба су көлемiнiң перспективалық өсуiн ескере отырып, жоғарыда аталған объектiлердiң үзiлiссiз жұмыс iстеуi үшiн жаңа КСС-тан кәрiздiк тазарту ғимараттарына дейiн ұзындығы 4 километрлiк кәрiздiк коллектор салу қажет.
      Астана қаласының шекарасы 2001 жылдан бастап шеткi кенттердiң есебiнен кеңейтiлдi. Промышленный, Күйгенжар, Мичурино, Интернациональное және Қызылжар кенттерiнiң сарқынды суы экологиялық жағдайды нашарлатып, тазартусыз сүзу алаптарына ағызылады. Осы кенттердi жалпықалалық шаруашылық-фекальдiк жүйеге қосу керек.
      Қаланың қазiргi құрылыстарын қайта жаңарту және жаңа аудандарды игеру үшiн жаңа кәрiздiк сорғы станцияларын (бұдан әрi - КСС) салуды және қолданыстағыларын қайта жаңартуды талап етедi. 38 КСС-ның жартысынан көбi 30 жылдан аса пайдаланып, олардың құрылыс құрылымдары тозғандықтан кейбiрi авариялық жай-күйде. Қаланың жаңа салынған құрылыстарындағы және қалаға жаңадан қосылған шеткi кенттердегi қазiргi бар станциялардың орнына жаңа сорғы станцияларын салу қажет.
      КСС-ты энергиямен жабдықтаудың және электр жабдықтарының тозуына байланысты, КСС-тың үзiлiссiз жұмысын жоғарлату үшiн жаңа кәбiл желiлерiн салу, трансформаторлық қосалқы станцияларды монтаждау, КСС-тың электротехникалық бөлiгiн қайта жаңарту жөнiнде жұмыстарды жүргiзу қажет.
      Жобалық қуаттылығы тәулiгiне 135,9 мың текше метрлiк қазiргi бар кәрiздiк ғимараттар 1969 жылы пайдалануға берiлген. Құрылыс құрылғыларында, әсiресе "су-ауа" шекарасында тұрған ашық ғимараттарда ұзақ мерзiм бойы пайдаланылуға байланысты едәуiр зақымданушылық бар.
      Өткен кезеңде ғимараттарды және құрылыстарды, бастапқы және қайталама тұндырғыларды күрделi жөндеу жүргiзiлдi. Аэротенктерде аэрация процесi жаңа технология бойынша жабдықталған. Соның нәтижесiнде ақаба суды тазартудың және шөгiндiлердi өңдеудiң химиялық-биологиялық көрсеткiштерi жақсартылды. Қазiргi уақытта су 26 көрсеткiш бойынша зерттеледi және химиялық, бактериологиялық факторлар бойынша оның тазартылуы 95-98 %-ды құрайды.
      Су бөлу проблемалары:
      қаланың артып отырған қажеттiлiктерiне кәрiздiк желiлердiң ұзындығы мен өткiзу қабiлеттiлiгiнiң сай келмеуi;
      суды жинау, тазарту және беру объектiлерiнiң, кәрiз желiлерiнiң, сорғы станцияларының және тазарту құрылыстарының тозуы;
      Талды көл ақаба судың буландырғышы-жинағышының техникалық талаптарға сай келмеуi;
      қарқынды құрылыс жағдайында топырақ суының жоғары деңгейi;
      қаланы үлкен тасқын судан қорғайтын өзен жағасындағы бөгеттердiң жеткiлiксiздiгi.

&3. Кiрiстер және шығыстар саясаты

      2000-2004 жылдары қалалық бюджеттiң кiрiс бөлiгi 21 млрд. теңгеден 35,2 млрд. теңгеге (1,7 есе), шығыс бөлiгi - 23,5 млрд. теңгеден 68,8 млрд. теңгеге (2,9 есе) өстi, бұл инфрақұрылымды дамыту жобаларының бюджеттен қаржыландырылғанының нәтижесi болып табылады.

1. Кiрiстер

      Қаланың ЖӨӨ-не бюджет кiрiстерiнiң үлес салмағының ұдайы төмендеу үрдiсi назар аудартады (7-сурет).

7-сурет

Астана қаласы бюджетiнiң кiрiстерi мен шығыстары,
ЖІӨ-ге %

       Суретті қағаз мәтіннен қараңыз

      Бұл ретте, бюджет кiрiстерi құрылымының өзгерiстерiн талдау, егер 2000 жылы кiрiстердiң негiзгi бөлiгi - 74 % (15,6 млрд. теңге) корпоративтiк табыс салығының және қосылған құн салығының есебiнен қалыптастырылса, ал 2004 жылы 57,5% (20,2 млрд. теңге) - жеке табыс салықтарынан және әлеуметтiк салықтар есебiнен қалыптастырылғанын көрсетедi.
      Құрылымның осы өзгерiсi тұрғындар санының 381 мың адамнан 528 мың адамға өсуi, оның жан басына шаққандағы орташа номиналды табысының 2,2 есе өсуi, құрылыстың жоғары қарқыны, соған сәйкес меншiкке салынған салықтан кiрiстердiң 0,5 млрд. теңгеден 3,0 млрд. теңгеге ұлғаюы, ҚҚС бойынша ставканың 20 %-дан 15 %-ға дейiн төмендеуi және нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша ҚҚС қайтарымы сомасының артуы сияқты объективтi факторларға байланысты болып отыр.

2. Шығыстар

      Қаланың астана мәртебесi мен онда дамыған ел астаналарының стандарттарына сай келетiн орта қалыптастыру, қаланы өсу дiңгегiне айналдыру қажеттiлiгi бюджеттiк саясаттың айқын әлеуметтiк бағдарлануын белгiлейдi (5-кестенi қараңыз).

                                                            5-кесте

N

Баптар

Сомасы
(млрд. теңге)

Үлес (%)

2000 ж.

2004 ж.

2000 ж.

2004 ж.

1.

Тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылық

4,2

26,4

18

38,3

2.

Мәдениет, туризм және спорт

0,9

6,1

3,8

8,9

3.

Бiлiм беру

1,7

5,7

7,4

8,3

4.

Денсаулық сақтау

1,6

4,8

6,6

7

5.

Әлеуметтiк қамсыздандыру
және әлеуметтiк көмек

0,7

1,3

2,8

2

      2000-2004 жылдары бюджеттiң экономикаға және өндiрiстiк инфрақұрылымға арналған шығыстары 0,6 млрд. теңгеден 14,6 млрд. теңгеге дейiн немесе 23,4 есе өстi (6-кестенi қараңыз).

                                                           6-кесте


2000 ж.

2001 ж.

2002 ж.

2003 ж.

2004 ж.

Экономика және инфрақұрылым, млрд. тг.

0,6

1,1

3,8

7,9

14,6

оның iшiнде жалпы көлемге %-бен






отын-энергетика кешенi

0,0

0,0

0,0

8,5

39,2

ауыл шаруашылығы

7,5

5,5

24,5

16,0

1,2

құрылыс

0,1

1,3

2,9

3,9

2,1

көлiк

9,4

93,2

72,5

71,6

57,5

      Экономикаға және инфрақұрылымға арналған шығыстардың құрылымында қаланың жылдам кеңеюiне және жол құрылысына iрi инвестицияларға байланысты көлiкке арналған шығыстардың жоғары үлесi сақталуда. Мысалы, 2004 жылы жаңа әкiмшiлiк орталықта автомобиль жолдары пайдалануға берiлдi.
      2003 жылдан бастап отын-энергетикалық кешен бюджет шығыстарының маңызды бабына айналды. Бұған 2004 жылы экономикаға және инфрақұрылымға арналған барлық шығыстардың 39,2 % келдi, бұл қаланың өсуiне барабар энергетикалық қуаттарды кеңейту қажеттiлiгiне байланысты.

3. Тапшылық

      Астана қаласы бюджетiнiң жалпы түсiмдерiндегi үлесi 2000 жылғы 9,4%-дан (2,2 млрд. теңге) 2004 жылы 46,7%-ға (30,8 млрд. теңге) өскен, республикалық бюджеттен ресми трансферттердiң есебiнен тапшылық қаланың жалпы өнiмiнiң 0,8 %-нан асқан жоқ.
      Астана қаласының бұрынғы алған қарыздары бойынша жергiлiктi атқарушы органның борышын өтеу және оған қызмет көрсету проблемалары бар. Мысалы, 2005 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Астана қаласы әкiмдiгiнiң борыштық мiндеттемелерiнiң сомасы 5,533 млрд. теңгенi құрады.
      2005 жылдан бастап ҚҚС-дан түсетiн түсiмдердiң республикалық бюджет кiрiсiне енгiзiлуiне байланысты қалалық бюджеттiң тапшылығы 8-8,5 млрд. теңгеге (инфрақұрылымды дамытуға арналған қосымша шығыстарды есептемегенде) өсуi мүмкiн.

&4. Іскерлiк және инвестициялық ахуалды жақсарту

      Астананың әлеуметтiк-экономикалық дамуының соңғы жылдары оң нәтижелерi жоғары инвестициялық белсендiлiктiң нәтижесi болды.
      Астананы дамытудың үдемелi қарқынына және инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшiн бюджет қаражатының жетiспеушiлiгiне байланысты (қаражатқа нақты қажеттiлiк бюджеттiң мүмкiндiгiнен асады) қаржыландырудың баламалы көздерiн тарту, соның iшiнде сыртқы қарыздарды тарту және/немесе бiр түрi "инфрақұрылымдық облигациялар" болып табылатын жобалық облигацияларды шығару арқылы тарту қажеттiлiгi пiсiп-жетiлдi.
      Осыған байланысты Путраджаи қаласының әлеуметтiк және инфрақұрылымдық объектiлерiнiң құрылысы үшiн қаржыландырудың баламалы көздерiн тарту бөлiгiндегi Малайзияның оң тәжiрибесiн қолдану пайдалы болып табылады.
      Малайзия Үкiметiнiң жаңа әкiмшiлiк орталығы Путраджая қаласын салу тәжiрибесiнде мынадай оң тұстар бар:
      1. Путраджая өмiр сүрудiң қолайлы қалалық ортасын құрудың жалпы әлемдiк үрдiстерiне сәйкес келетiн "бақша-қала" ретiнде жоспарлануда.
      2. Путраджая зияткерлiк қала идеясын көрсетедi.
      3. Құрылыс үшiн жеке инвестицияларды тартудағы Малайзияның оң тәжiрибесi.
      Тұтастай алғанда, Астана қаласы үшiн жеке инвестицияларды тартудың барлық кестелерiн пайдалану қолайлы деп есептеймiз. Олардың артықшылығы мемлекеттiк бюджетке бiржолғы жүктемелердi ұлғайтпай, қаланың инфрақұрылымдық және әлеуметтiк объектiлерге мұқтаждығын жылдам қанағаттандыруға мүмкiндiк беретiндiгi болып табылады.
      Бұл схема, сондай-ақ бiрiншi кезекте әлеуметтiк, коммерциялық емес сипаттағы, бала бақшалар, емдеу-профилактикалық мекемелер, қаланың көлiк коммуникациялары, тұрғын үй және т.б. сияқты объектiлердiң құрылысын қаржыландыру үшiн қолайлы.
      Мемлекет жеке инвесторлар үшiн тартымсыз инфрақұрылым объектiлерiн инвестициялау жауапкершiлiгiн өз мойнына алды.
      Сол жағалаудағы бiрiншi кезектегi объектiлерге инвестициялар тарту үшiн "Астана - жаңа қала" арнайы экономикалық аймағы құрылды. Арнайы экономикалық аймақ шеңберiнде жасалған қолайлы инвестициялық ахуалдың нәтижесiнде шетелдiк инвестицияларды салу 2000 жылғы 3,8 млрд. теңгеден 2004 жылы 5,3 млрд. теңгеге дейiн өстi.
      Жалпы, негiзгi капиталға инвестициялар көлемi 2000 жылғы 59 млрд. теңгеден 2004 жылы 220,6 млрд. теңгеге дейiн өстi. Қаланың инвестициялық саясатын iске асыруда құрылыс салу негiзгi басымдық болып отыр. 2004 жылы құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемi 148,5 млрд. теңгенi құрап, 2000 жылғы деңгейден 2,7 есе артты.
      Негiзгi капиталға инвестициялар көлемi бойынша Астана қаласы ел өңiрлерiнiң көшбастаушылар үштiгiне енiп отыр. 2000-2004 жылдары инвестициялардың республикалық көлемiндегi оның үлесi 9,9 %-дан 12,9 %-ға көтерiлдi. Мoody's Investors Servis ceрейтингiлiк агенттiгi Астана қаласының кредиттiк рейтингiсiн "тұрақты" Ва3 болжамынан "оңды" Ва1 болжамына көтердi. Инвестициялық ахуал жақсарды, соның арқасында қалада әлемнiң 50 елiнiң 408 шетелдiк және 143 бiрлескен кәсiпорындары жұмыс iстейдi.
      2000-2004 жылдары негiзгi капиталға инвестициялар 2,8 есе, соның iшiнде жеке инвестициялар - 3,2 есе өстi.
      2001-2004 жылдары негiзгi капиталға салымдар көлемiндегi кәсiпорындардың, ұйымдардың және халықтың меншiктi қаражатының үлесi қатысты мәнде 64,7%-дан 57,1%-ға азайды, ал бюджеттiк қаражат 28,7-ден 31,1%-ге артты (8-сурет).

8-сурет  

2004 жылы қаржыландыру көздерi бойынша негiзгi капиталға
инвестициялардың салыстырмалы құрылымы

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Кәсiпорындардың, ұйымдардың және халықтың меншiктi қаржыларын тарту шапшаң өсiп келе жатқаны абсолюттiк көрсеткiшпен байқалады. Олар ағымдағы бағалармен есептегенде 2001 жылмен салыстырғанда 2 есе өсiп, 2004 жылы 114,7 млрд. теңгеге жеттi.
      2002 жылдан бастап негiзгi капиталға инвестицияларды игеру құрылымында оңды үрдiстер орын ала бастады. Мемлекеттiк сектордың үлесi 65 %-дан 34,0 %-ға (2000 ж. - 37,8%) елеулi түрде кемiп, жеке сектордың үлесi - 33,7%-дан 63,7 %-ға (2000 жылы 55,8%) өстi (9-суреттi қараңыз).

9-сурет   

Меншiк нысандары бойынша Астана қаласының негiзгi капиталына
инвестициялардың құрылымы

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Инвестициялардың технологиялық құрылымы құрылыс-монтаж жұмыстары белсендi жүргiзiлiп жатқан қалаға тән (7-кестенi қараңыз).

                                                            7-кесте

         2004 жылғы негiзгi капиталға инвестициялардың
                      технологиялық құрылымы

                                                   жиынына %-бен


Қазақстан

Астана
қаласы

Негiзгi капиталға инвестициялар, барлығы

100,0

100,0

оның iшiнде:



құрылыс-монтаж жұмыстары

43,1

67,3

машиналар, жабдықтар, құрал, құрал-сайман

24,4

12,4

басқа да жұмыстар мен шығындар

32,5

20,3

      Құрылыс саласында алға қойылған мiндеттердi қамтамасыз етуде құрылыс материалдары, бұйымдары мен конструкциялары индустриясын ұйымдастыру маңызды фактор болып табылады.
      Бұл бағытта өнеркәсiп пен құрылыс индустриясында жаңа технологияларды игерудi көздейтiн инвестициялық жобалар жүзеге асырылуда:
      германдық технология бойынша ұялы бетоннан үй құрылысы бұйымдарын өндiретiн зауыт салу аяқталды;
      италиялық "Spanevello" технологиясы бойынша ағаш бұйымдарын өндiретiн жоба iске асырылуда, негiзгi қорларға салынған инвестициялар көлемi 417,6 млн. теңгенi құрайды;
      италиялық технология бойынша қаптама кiрпiш өндiретiн зауыт салу жобасы iске асырылуда, қаржыландыру 1080 млн. теңге сомасында жүзеге асырылуда;
      1080 млн. теңге инвестициялар көлемiмен тиiмдi кiрпiш зауытын салу жобасы қарастырылып жатыр.
      Тұтастай алғанда бүгiнгi таңдағы инвестициялық саясаттың түйiндi проблемалары:
      инвестициялар құрылымдарын әртараптандыру деңгейiнiң жеткiлiксiздiгi;
      өндiрiстiк қуаттардың табиғи және моральдық тозуының жоғары дәрежеде болуы;
      экономиканың өнеркәсiптiк секторында инвестициялық белсендiлiгiнiң төмен болуы;
      кәсiпкерлiктi, оның iшiнде инновациялық кәсiпкерлiктi қаржылық қолдаудың тиiмдi схемасының болмауы.

&5. Жоғары технологиялы өндiрiстердiң жаңа түрлерiн дамыту

      2000-2004 жылдар аралығындағы кезеңде қала өнеркәсiбiнiң өсуi байқалды. Бұл кезеңде өнеркәсiптiк өндiрiс көлемi 2,6 есе - 2000 жылғы 18,4 млрд. теңгеден (ағымдағы бағалармен) 2004 жылы 51,3 млрд. теңгеге дейiн өстi.
      Астана қаласының өндiрiлген өнеркәсiп өнiмiнiң жалпы республикалық көлемiндегi үлесi артты - ол 2004 жылы 1,3 %-ды құрады, бұл 2001-2003 жылдардағыдан 0,1%-ға артық (8-кестенi қараңыз).

                                                           8-кесте

         Өнеркәсiптi дамытудың негiзгi көрсеткiштерi


2000

2001

2002

2003

2004

Өнiмдер (тауарлар, қызметтер) көлемi, қолданыстағы бағамен,
млрд. теңге

18,4

24,7

28,3

33,9

51,3

Өнiмнiң нақты көлемiнiң индексi өткен жылға %-бен

112,3

118,5

113,7

110,8

124,7

Жалпы республикалық өнеркәсiп өндiрiс көлемiндегi өнеркәсiп өнiмдерiнiң үлесi, % есебiмен

1,0

1,2

1,2

1,2

1,3

      Соңғы 5 жыл iшiнде ЖӨӨ тұрақты өсiп отырғанымен (2,9 есе), Астана қаласындағы өнеркәсiптiң өсуi онша серпiндi бола қойған жоқ. 2000-2003 жылдары аралығында оның салыстырмалы үлесi 15,8%-дан 11,8%-ға дейiн азайды. Мұндай жағдай негiзiнен Астана қаласының ерекше мәртебесiне қатысты туындап отыр, ол бiрiншi кезекте әкiмшiлiк-мәдени орталық ретiнде дамуды көздейдi, соған байланысты бүкiл назар әкiмшiлiк және тұрғын үй объектiлерiн, инженерлiк желiлер мен коммуникацияларды салуды ұйымдастыруға аударылды. Өнеркәсiп қала экономикасындағы басым сала ретiнде қарастырылмады.
      Бұл жағдай 2004 жылдың басынан берi едәуiр өзгердi, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қаржыгерлер конгресiндегi тапсырмасына сәйкес халыққа арналған тұрғын үйлердiң қолжетiмдiлiгiн арттыру және оның құнын арзандату жөнiнде мiндет қойылды, осыған байланысты қалада отандық құрылыс материалдарының өндiрiсi жандана бастады.
      Құрылыс материалдары өнеркәсiбiнде жаңа өндiрiстер: бетон, кiрпiш, әрлеу материалдары, аллюминийден, пластмассадан жасалған құрылыс бөлшектерi дами бастады.
      Өнеркәсiпте және құрылыс индустриясында ұялы бетон, ағаш бұйымдарын, қаптама кiрпiштi шығаруда қазiргi заманғы технологияны пайдаланатын жаңа кәсiпорындар құрылды, магний етегiн пайдалана отырып металл кесудiң жаңа технологиясы жасалды, тиiмдi кiрпiш өндiрiсi жобасын игеру ұсынылды.
      2004 жылы Астана қаласының мәслихаты Қаланы индустриялық- инновациялық дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасын бекiттi, сол жылы аймақтық тұрғын үй құрылысының 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы жасалды. Соның нәтижесiнде 2004 жылдың өзiнде жалпы нақты өнiмдегi өнеркәсiптiң үлесi 11,8-дан 13,9-ға дейiн артты (10-сурет).

10-сурет   

Астананың ЖӨӨ-дегi өнеркәсiп үлесiнiң өзгеру серпiнi

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Өңдеу өнеркәсiбi салаларында, атап айтқанда - машина жасауда, басқа да металл емес минералдық өнiмдер өндiрiсiнде, металлургия өнеркәсiбi мен дайын металл бұйымдары өндiрiсiнде, азық-түлiк өнiмдерi өндiрiсiнде жоғары өсу қарқыны байқалды (11-суреттi қараңыз).

11-сурет  

Өнеркәсiптiк өндiрiс көлемiнiң серпiнi,
2000-2004 жылдары (млрд. теңге)

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      2004 жылы Астана қаласында өңдеу өнеркәсiбiнiң үлесi 2000 жылмен салыстырғанда 7,1 пайызға өсiп, 77,7 пайызды құрды (12-суреттi қараңыз).

12-сурет

Қызмет түрлерi бойынша өнеркәсiптiк өндiрiс құрылымы

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Қала экономикасының өнеркәсiптiк секторында топырақ өңдейтiн және егiс техникасына тапсырыстардың қысқаруына, ТМД елдерiндегi жеткiзушiлермен және тұтынушылармен шаруашылық байланыстардың үзiлуiне негiзделген ауыл шаруашылығы машинасын жасау кәсiпорындарының өнiмдерi көлемiнiң азаюына байланысты құрылымдық өзгерiстер жалғасуда.
      Өнеркәсiп өнiмдерiн шығарумен айналысатын iрi кәсiпорындар үлесiнiң азаюына және орта және шағын кәсiпорындардың өсуiне әкелiп соғатын iрi кәсiпорындардың табиғи бөлiну үдерiсi жүрiп жатыр.
      2004 жылы "Астананың гүлденуi - Қазақстанның гүлденуi" бағдарламасында көзделген, 2000-2005 жылдардағы өнеркәсiп өнiмi көлемiнiң өсу көрсеткiштерiне мерзiмiнен бұрын қол жеттi, атап айтқанда, қала кәсiпорындары машина жасау өнiмдерi мен құрылыс материалдары өндiрiсi жөнiндегi жоспарларды бiрнеше мәрте асыра орындады. Сонымен бiрге, ауыл шаруашылығы қайта өңдеу өнiмдерiнiң көлемiн өсiру жөнiндегi жоспарлардың орындалмай қалуы күтiлуде (9-кестенi қараңыз).

                                                            9-кесте

                    Өнеркәсiптiк өндiрiс көлемi


2004 ж. қол
жеткiзiлген
көлем, млрд. теңге

Нақты көлемiнiң
өсуi,%

2004 жыл
2000 жыл-
мен салыс-
тырғанда
(факт)
 

2005 жыл 2000 жылмен салыс- тырғанда (Бағ-
дарлама
бойынша)

Өнеркәсiп:

51,3

86,2

75

ауыл шаруашылығы
өнiмдерiн өңдеу

10,3

5,8

91

Құрылыс материалдары

13,5

390,9

58

машина жасау

7,6

668,3

41-45

      Күтiлiп отырған Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына (ДСҰ) кiруi және осымен байланысты шетелдiк бәсекелестердiң iшкi нарыққа енуiне шектеулердiң алып тасталуы отандық өндiрушiлердi ығыстыруды болдырмау үшiн мынадай проблемаларды дереу шешудi талап етедi:
      өңдеушi өнеркәсiп кәсiпорындарының негiзгi капиталына инвестициялар үлесiнiң төмен болуы және оның тек кәсiпорындардың меншiктi қаражаттары есебiнен ғана жүзеге асыруы;
      жабдықтардың табиғи және моральдық тозуының (орта есеппен 60-70%) елеулi деңгейi, көптеген кәсiпорындарда оларды жаңартуға және жаңғыртуға өз қаражаттарының жеткiлiксiз болуы;
      шығарылатын өнiмдердiң көп энергияны және материалдарды қажетсiнуi;
      қаладағы өндiрiстiк алаңдар құнының жоғары болуы;
      қаржылық, ғылыми-технологиялық, кадрлық өсудiң және кәсiпорындардың мүлiктiк, өндiрiстiк және зияткерлiк құқықтарын қорғаудың қолданыстағы тетiктерi тиiмдiлiгiнiң жеткiлiксiздiгi;
      жоғары бiлiктi жұмысшылардың және кәсiпқой кадрлардың жетiспеуi;
      кәсiпорындарда халықаралық сапа стандарттарын белсендi енгiзудiң жеткiлiксiздiгi (2002-2003 жылдар аралығында Астана қаласында барлығы 3 ұйым халықаралық стандарттарды енгiздi, 2004 жылы сапа менеджментi жүйесiн енгiзумен 17 кәсiпорын айналысты);
      өнеркәсiптiк өндiрiс ғылымды қажетсiнетiн және өнiмдердiң жоғары технологияға негiзделген түрлерiн енгiзудiң тиiмдi тетiктерiнiң болмауы, өнеркәсiпте инновациялық қызметтiң дамымауы, соның салдарынан қалада өнеркәсiп өнiмдерiнiң экспорты жалпы өткiзiлген өнiм көлемiнiң бар-жоғы 2 %-ын ғана құрайды.

&6. Астананың азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету

      Астананың азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн Ақмола облысының бес ауданының шаруашылықтары кiретiн азық-түлiк белдеуi жасалды. Республикамыздың басқа өңiрлерiндегi ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрушiлермен тiкелей байланыс орнату негiзiнде қала нарығына ет және ет өнiмдерiн, сүт және сүт өнiмдерiн, көкөнiс және жемiстер жеткiзу қамтамасыз етiлдi. Ауыл шаруашылығы өнiмдерiн сату жөнiнде маусымдық жәрмеңкелер өткiзiлуде.
      2000-2004 жылдар аралығындағы кезеңде негiзгi азық-түлiк тағамдарын жалпы және жан басына шаққандағы тұтыну едәуiр өстi. Мыналарға:
      қаланың етке жылдық сұранысының шамамен 40 %-ын, сүтке сұранысының - 98 %-ын және картоп пен көкөнiстерге сұранысының 50%-ын қамтамасыз ететiн, Ақмола облысының 5 ауданының шаруашылықтары кiретiн астананың азық-түлiк белдеуiн жасауға және өңдеушi кәсiпорындар үшiн ауыл шаруашылығы шикiзатын тiкелей жеткiзудi кеңейтуге бағытталған шаралар қолданылды. Бұл шұжық өнiмдерiн өндiру қуаттарының жүктемесiн - 44 %-ға, бидай ұнын өндiру қуаттарының жүктемесiн - 12,3 %-ға, макарон өнiмдерiн өндiру қуаттарының жүктемесiн - 1,3 %-ға арттырады;
      осы тағам өнiмдерiнiң импорттық үлесi қысқара отырып, Астана қаласының базарларына республика өңiрлерiнен ет және ет өнiмдерiн, сүт және сүт өнiмдерiн, көкөнiс және жемiс жеткiзудi арттыруды қамтамасыз етуге, сондай-ақ олардың ветеринариялық-санаториялық тұрғыдан қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге;
      Мемлекеттiк аграрлық азық-түлiк бағдарламасы шеңберiнде қаланың өңдеушi кәсiпорындарында технологиялық жабдықтарды жаңғыртуды жүргiзуге және даму институттары арқылы несие қорларын тарта отырып бәсекеге қабiлеттi өнiмдердiң жаңа түрлерiн енгiзуге;
      жоғары сапалы өнiмдердi шығару мен оның түр-түрiн көбейту жөнiндегi нақты инвестициялық жобаларды iске асыруға, соның iшiнде республикалық бюджет қаражаттарынан субсидиялар алу есебiнен: өндiрiс циклi тұйықталған жоғары технологиялық ет өңдеу кешенiн ұйымдастыру, қатты iрiмшiк және басқа да сүт өнiмдерiн өндiру, нан пiсiру цехын Германиядан әкелiнген қазiргi заманғы жабдықтарды орнатып қайта жарақтандыру және т.б.;
      шетелдiк компаниялардың қатысуымен тамақ өнеркәсiбiнiң өзiнде осы заманғы технологиялар енгiзiлiп, кондитер өнiмдерiн, өсiмдiк майларын және алькогольсiз сусындар шығару жолға қойылған 10-нан аса бiрлескен өндiрiстерiн ұйымдастыруға бағытталған шаралар қолданылды.
      Соның нәтижесiнде өңделген сүт пен қаймақ өндiрiсiнiң көлемi 1,6 есе, шұжық өнiмдерi өндiрiсiнiң көлемi 2 есе ұлғайды. Азық-түлiк тауарларының тұтыну бағаларының индексi республика бойынша орташа деңгейден төмен болды.
      "Астананың гүлденуi - Қазақстанның гүлденуi" бағдарламасын жүзеге асыру шеңберiнде қаланы азық-түлiкпен жабдықтау жөнiндегi жекелеген шаралар уақтылы орындалмады. Оған:
      Астана қаласына iргелес аудандарда дайындау және сатып алу бекеттерi желiсiн ұйымдастыру және Астана қаласында көкөнiс қоймаларын қалпына келтiру;
      iргелес аудандарда ет және сүт өндiретiн мамандандырылған кооперативтер ұйымдастыру;
      Астана қаласына iргелес аудандарда сүт- тауарлы фермаларды қалпына келтiру;
      қаланы көкөнiс өнiмдерiмен қамтамасыз ету үшiн жылыжай кешенiн салу және оларды тұтынуда маусымдық факторды азайту жатады.
      Азық-түлiкпен жабдықтаудың және тұтыну нарығының проблемалық мәселелерiне мыналарды:
      сүт өнiмдерiнiң 90 %-ы өндiрiлетiн жеке қосалқы шаруашылықтарда өндiрiстiң жоғары маусымдық тәуелдiлiгiне байланысты қалада және облыста сүт өнеркәсiбi үшiн тұрақты шикiзат базасының болмауы. Соның нәтижесiнде 2003 жылғы жүктеме жеткiлiксiз болып, өңделген сүт өндiретiн өндiрiстiк қуаттардың жүктемесi (81,6%-ға) және қаймақ өндiретiн өндiрiстiк қуаттардың жүктемесi (93,2%-ға) жеттi;
      шикiзаттың жеткiлiксiздiгiнен ұн-жарма өнеркәсiбi қуаттарының жүктелуi төмен. Ақмола облысының дәндi дақылдар өндiрiсi құрылымының 86 % астыққа тиесiлi. Ұн-жарма өндiрiсiнiң қуаттары тек қана 58 %-ға, макарон өнiмдерi - 18 %-ға жүктелуi нәтижесiнде нан және ұн-жарма өнiмдерi бағасының өсу қарқыны орташа республикалық деңгейден 17,8 %-ға асып түстi;
      азық-түлiк тағамдарын өндiретiн көптеген кәсiпорындардың жабдықтары табиғи және моральдық жағынан ескiрген, олардың технологиялық деңгейi төмен;
      инвестициялық ресурстардың тапшылығы, сондай-ақ, инновациялық саланың баяу дамуы және өнiм түрлерiнiң баяу жаңаруы;
      iргелес аудандарда және Астана қаласында дайындау және сатып алу бекеттерi жүйесiнiң және көкөнiс қоймаларының, ет және сүт өндiретiн мамандандырылған кооперативтердiң, қаланы көкөнiс өнiмдерiмен қамтамасыз ету үшiн жылыжай кешенiнiң болмауы және тұтынудың маусымдық факторларға байланысты төмендеуi жатады.

&7. Ұтымды көлiк жүйесiн қалыптастыру

      Қаланың көлiк жүйесiн астаналық талаптарға сәйкестендiру үшiн сол жағалаудағы жаңа орталықта магистральдi жолдар, көлiк ағыны жоғары күре жолдардың қиылысында көлiк жол айрығы салынды, Есiл өзенi арқылы өтетiн автомобиль көпiрiн салу жүзеге асырылуда. Көлiктiң жылжымалы құрамы елеулi түрде жаңартылуда. Жолаушы көлiгiн диспетчерлiк басқарудың орталықтандырылған автоматты радионавигация жүйесiн енгiзудiң алғашқы кезеңi аяқталды.

Қалалық жол-көлiк желiсi

      Бүгiнгi таңда қалада 642 жол мен ұзындығы 630 километр жалпы пайдаланудағы көшелер бар.
      Республикалық маңызы бар (Астана - Көкшетау, Астана - Павлодар және Астана - Алматы) автомобиль жолдарының қиылысында К-1 жүрдек айналмалы өтпелi магистралында екi деңгейлi өтпе жолдар және оңтүстiк бағытта Сарыарқа даңғылының жалғасында Есiл өзенi арқылы өтетiн көпiр пайдалануға берiлдi.
      Қаланың коммуналдық қызмет орындары көше-жол желiсiн жақсарту үшiн қаланың орталық бөлiгi мен шетiнде 43 павильондарды ауыстырып, 30-ын жаңадан орнатты, 10 аялдама қолтықшалары абаттандырылды, iрi 30 жолаушылар аялдамаларына қалалық жолаушылар көлiгi қозғалысының кестесi орнатылды.
      Көлiктердiң кептелiп қалуын болдырмау және оны шешу үшiн қалалық органдар бағдаршам объектiлерiнiң жұмысын жедел реттеу, оларды қосымша секциялармен жарақтандыру, бiрқатар көшелердi "жасыл толқын" жүйесiне енгiзу, қоғамдық көлiктiң бағдаржолдар желiсiн оңтайландыру үшiн олардың қозғалысы схемасын негiзгi магистральдардан жарыспалы көшелерге ауыстыру, шағын автобустарды сыйымдылығы үлкен автобустармен ауыстыру, күндiзгi уақытта Астана қаласы шегiнде көп жүк көтеретiн және iрi габариттi көлiк қозғалысына шектеу енгiзу жөнiнде iс-шаралар әзiрледi. Бұл шаралар таяудағы 1-2 жылдың iшiнде көлiктердiң кептелiп қалуы проблемаларын iшiнара шешедi.
      2003 жылы "Астанабасжоспар" КМК қаланы дамытудың Бас жоспары негiзiнде "Қала құрылысы ЖҒЗИ" мемлекеттiк мекемесiмен (Санкт-Петербург қаласы) бiрлесе отырып Астана қаласының Кешендi көлiк кестесiн (ККК) жасады. 2002 жылы қала әкiмдiгi Астана қаласының көшелерi мен жолдарын қайта жаңарту мен салудың 2010 жылға дейiнгi Бағдарламасын қабылдады.
      Көлiктiк инфрақұрылымның қаланың өскелең талаптарына сәйкес келмеуiнен мынадай қолайсыз жағдайлар қалыптасып отыр, ол мыналардан көрiнедi:
      қаланың негiзгi жолдары жүктемесiнiң артуы. Соңғы 3 жылда кейбiр қозғалысы жиi жолдардың жүктемесi үш есе артты және тәулiгiне 26 мыңнан 42 мың машинаға дейiн жеттi, бұл жол төсемiне жүктеменiң жоғары болуынан магистральдi көшелер жолдарының жылдам iстен шығуына әкеп соғады;
      аралас және жарыспалы көшелерде, әсiресе, қаланың ескi бөлiгiнде көлiк iркiлiстерi өсiп келедi. Соңғы жылдары қарбалас сағаттарда көлiктердiң кептелiп қалуы 20 минуттен 1 сағатқа дейiн өстi, бұл көлiк қозғалысы жүрiсiн баяулатады, жанармайды 1,3-1,5 есе көп шығындауға, қоршаған ортаны ластаудың 2,5-3,5 есе артуына әкеп соғады;
      кешендi көлiк кестесiне сәйкес келетiн магистральдардың болмауы. Көптеген көшелер жергiлiктi маңызы бар болса да, жалпықалалық маңызы бар магистральдар қызметiн атқаруда;
      қаланы көктей өтетiн немесе өтпелi жолдардың болмауы, мұның өзi қала жолдарына жүктеменi ұлғайта түсуде;
      көпжолақты көшелердiң жетiспеуi көп адам сиятын жолаушы көлiктерiн, олардың икемсiз әрi маневр жасауға бедейсiздiгiнен пайдалануды қиындатады;
      жасанды жол құрылыстарының (көлiк көбiрек жиналатын орындардағы көпiрлер, өтпежолдар, жол айырықтары, қоныстану аумағын өндiрiстiк аймақпен байланыстыратын темiр жол тармағы арқылы өтпежолдар, жолаушылар күтетiн қазiргi заманғы павильондар) жетiспейдi;
      автомобильдердi қоятын орындар (жабық жерасты және жерүстi паркингi, ашық тұрақтар, қысқа мерзiмге қоятын алаңқайлар және т.б.) жетiспейдi;
      жолдарды, жол құрылыстарын жаңартуда және жөндеуде құрылыс жұмыстарының әдiстерi жетiлдiрiлмеген, соның нәтижесiнде аралас және жарыспалы көшелерде, әсiресе қаланың ескi бөлiгiнде көлiктердiң кептелiп қалуы жиi орын алады.

Қаланың iшкi көлiгi

      Соңғы бес жыл бойы қалада жол-көлiк желiсiнiң дамуы жеткiлiксiз болғанына қарамастан автомобиль көлiгiнiң өсу үрдiсi сақталып отыр. Осы уақыт iшiнде автомобиль көлiгi 37,6 мыңнан (2000 жыл) 75,5 мың (2004 жыл) бiрлiкке дейiн, яғни, 2 есе өстi (13 сурет). Егер 2000 жылы Астана қаласының мың тұрғынына 118 көлiктен келген болса, қазiр 145-тен келедi.

13-сурет

Астана қаласының автомобиль паркiнiң ұлғаю серпiнi

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Жылжымалы құрамды жайлылығы, сыртқы көрiнiсi және техникалық өлшемдерi жағынан астаналық талаптарға сәйкес келтiру мақсатында оларға жылдам жаңарту жүргiзiлуде. Қаланың жолаушылар тасымалы кәсiпорындары көлiк паркiн жаңарту шеңберiнде 356 бiрлiктен астам жылжымалы құрам сатып алды және отандық өндiрiстiң 24 бiрлiк троллейбустарын алды. 25 бiрлiк автобус алуға шарттар жасалды. Оңтайландыру жолымен 239 "ГАЗель" шағын автобустары орташа сыйымдылықты автобустарға ауыстырылды.
      Астана қаласының барлық негiзгi аудандары, оның iшiнде, шеткi және қалаға қосылған кенттер де iшкi қалалық жолаушылар тасымалымен қамтылды. Олар 54 бағдар бойынша жұмыс iстейдi, бүгiнгi таңда бұған 40 троллейбус, 450 автобус және 210 шағын автобус тартылған.
      2000-2004 жылдары көлiктiң барлық түрлерi бойынша жолаушылар тасымалдау айналымының көлемi коммерциялық тасымалдаумен айналысатын кәсiпкерлердiң тасымалдау көлемiн бағалауды ескергенде 2,6 есе (2,0-дан 5,2 млрд.жолаушы-км) өстi. 14-сурет.

14-сурет

Жолаушылар айналымының өсу серпiнi*, млрд. пкм

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      * Коммерциялық тасымалдаумен айналысатын кәсiпкерлердiң тасымалдау көлемiн бағалауды ескере отырып.
      2000-2004 жылдары көлiктiң барлық түрiмен жүк тасымалдау көлемi коммерциялық тасымалдаумен айналысатын кәсiпкерлердiң және көлiктiк емес кәсiпорындардың тасымалдау көлемiн бағалауды ескергенде 1,4 есе (21,3-тен 30,3 млн. тоннаға дейiн) өстi. (15-суреттi қараңыз).

15-сурет

Жүктi көлiктiң барлық түрлерiмен тасымалдаудың өсу серпiнi*,
млн.тонна

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Коммерциялық тасымалдаумен айналысатын кәсiпкерлердiң және көлiктiк емес кәсiпорындардың тасымалдау көлемiн бағалауды ескере отырып.
      Қалалық "Таза ауа" бағдарламасының iс-шаралар жоспарына сәйкес шағын автобустардың 65 пайызы газбаллонды жабдықтарға көшiрiлдi. Қоршаған ортаны қорғау басқармасымен бiрлесе отырып, BIO EGG сұйық отыны катализаторларын енгiзудiң "пилоттық" жобасын тәжiрибеге енгiзу жайы және оның тиiмдiлiгi зерттелуде.
      Көлiк проблемасын толық шешу үшiн ұзақ мерзiмдi перспективаға кешендi шараларды iске асыруды талап етедi.
      Проблемалар:
      қолда бар автобус және троллейбус парктерiнiң, қоғамдық көлiк инфрақұрылымы объектiлерiнiң әбден тозуы себептi олардың техникалық қауiпсiздiк, экологиялық тазалық, жайлылығы жағынан жеткiлiксiз деңгейi;
      қоғамдық көлiктiң жеткiлiксiз дамуы. Автомобильдердiң жалпы санындағы қоғамдық көлiктiң (автобустардың) үлесi 3%, жеңiл авто- мобильдердiкi - (75%) және барлық көлiк құралдарының жалпы санында - арнаулы көлiктер 11%-ды құрайды;
      пайдаланылып жүрген көлiк түрлерiнiң қазiргi заманғы баламаларының болмауы.

Сыртқы көлiк

      Астана - елдiң дамыған жол қатынасы бар және барлық өңiрлерiмен байланысты қамтамасыз ететiн көлiк торабы, бiрақ та қазiргi уақытта осы артықшылықтар түгелдей пайдаланылмайды. Қалада барлық қолжетiмдi көлiк түрлерi мен көлiк қызметiн дамытуға жәрдемдесетiн фирмалардың арасында мультимодальдық торап қалыптасқан жоқ.
      Сыртқы көлiктi қалааралық және қала маңы тасымалына қызмет көрсететiн әуе жолы, темiр жол және автомобиль қозғалысы құралдары көрсетедi.
      Астана әуежайының көптеген трансқұрлықтық көлiк коммуникациялары тоғысында қолайлы экономикалық-географиялық орналасуы арқасында тасымал көлемiн айтарлықтай ұлғайтуға едәуiр әлеуеттi мүмкiндiктерi бар. Осыған байланысты Астана қаласының халықаралық әуежайының жаңа ғимараты пайдалануға берiлдi, оны жүк және жолаушы әуетасымалының, әсiресе, халықаралық тасымалдың шапшаң өсу жағдайында оларды одан әрi дамытудың қажеттi базистiк шарты ретiнде қарастыру керек (16-суреттi қараңыз).

16-сурет  

Әуе көлiгiмен тасымалдаудың өсу серпiнi

      Автомобиль тасымалы қарыштап дамуда. Қала маңы мен қалааралық қатынас жолаушыларына қосымша қолайлы болуы үшiн қаладан шығатын негiзгi бағыттарда екi автостанция салу көзделiп отыр. Осы мақсатта Сороковая станциясы ауданында жаңа темiржол вокзалымен бiр кешенде автостанция салуға арналған техникалық тапсырма бекiтiлдi.
      Қалааралық және қала маңы бағыттарында: Астана - Бауманск, Астана - Запорожье, Астана - Петропавл, Астана - Жезқазған, Астана - Омбы тұрақты жол-бағыттары ашылды.
      Көлiк саласының негiзгi проблемалары:
      көлiк операторлары мен iлеспе қызмет сервисi жетiспейдi;
      қызмет көрсетудiң мультисервистiк желiсiнiң даму деңгейi жеткiлiксiз;
      сервис деңгейi халықаралық талаптарға сәйкес келмейдi.

&8. Медициналық көмектiң қол жетiмдiлiгi мен сапасын арттыру

      Астана қаласында 5 жыл iшiнде кепiлдi медициналық көмектiң көлемi 1821,2 млн. теңгеден 4176,6 млн. теңгеге дейiн өстi. 2004 жылы дәрi-дәрмекпен қамтуды қаржыландыру көлемi 608 млн. теңгеге жеттi, бұл емдеу процесiн жүргiзу сапасын жақсартуға едәуiр ықпал етуде.
      2004 жылы Астана қаласының тұрғындарына жергiлiктi басқару органының қарамағындағы 32 мемлекеттiк медицина ұйымдары және 100-ден астам мемлекеттiк емес медицина ұйымдары қызмет көрсеттi, оларда барлық мамандықтағы 3197 дәрiгер және 3818 орта медицина қызметкерлерi еңбек етуде.
      Қалалық 12 ауруханада 2425 кереует орны бар. 2 республикалық клиника, ұлттық ғылыми медицина орталығы (ҰҒМО), травматология және ортопедия ғылыми-зерттеу институты (ТОҒЗМ), Ұлы Отан соғысы мүгедектерiнiң орталық клиникалық госпиталы, 5 дербес ведомстволық медицина ұйымы, жедел медициналық жәрдем станциясы, 4 ересектер және 7 балалар емханасы, 8 отбасылық дәрiгерлiк емхана жұмыс iстейдi, олардың 3-уi жеке фирмалардың меншiгiнде.
      250 адамды қабылдайтын балалар емханасының және N 1 қалалық ауруханада 180 кереуеттiк жаңа емдеу корпусының құрылысы аяқталды, онкологиялық диспансер, N 2 қалалық балалар ауруханасы, психикалық денсаулық проблемалары медициналық орталығының әкiмшiлiк корпусы, N 1 балалар ауруханасының N4 емханасы күрделi жөндеуден өттi. Бiр ауысымда 250 әйелге кеңес беретiн консультация құрылысы салынып, N 1 перзентхананы жаңғырту жұмыстары жүргiзiлуде.
      Астана тұрғындарының денсаулық жағдайы және оның өзгеру серпiнi тұтастай алғанда республикаға тән негiзгi үрдiстерге сәйкес келiп отыр.
      Проблемалар:
      амбулаторлық көмек көрсететiн қуаттардың тапшылығы. Амбулаториялық-емдеу ұйымдарының материалдық-техникалық базалары санитарлық-эпидемиялық ережелер мен нормаларға толық сәйкес емес. Астана қаласындағы алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсететiн объектiлер, соның iшiнде балалар емдеу бөлiмшелерi түгел дерлiк бес қабатты үйлердiң бiрiншi қабаттарында санитарлық талаптарға және үлгi-жобаға сәйкес емес қолайсыз бөлмелерде немесе жалға алынған бөлмелерде орналасқан. Ересектердiң емханаларында қаралудың жоспарлы жүктемесiнен 2-3 есе көп адам қаралады, балалар емдеу бөлiмдерiнде бұл көрсеткiш - 3,6 есенi құрайды, студенттiк емханаларда - 5,5 есе көп. Бiр дәрiгерлiк учаскеге бекiтiлген тұрғындар саны нормативтен 1,5-2 есе асып түседi. Қосымша кабинеттердiң болмауы дәрiгерлiк учаскелердi бөлуге мүмкiндiк бермейдi. Бүгiнгi таңда 60 - терапевтiк, 57 - акушерлiк-гинекологиялық, 32 - педиатрлiк учаскелер тапшылығы орын алып отыр;
      стационарлық көмек көрсететiн қуаттардың тапшылығы. Бүгiнгi таңда қала тұрғындары ауруханаларда кереует санының жетiспеушiлiгiн өткiр сезiнiп отыр. Ересектер кереуетi тапшылығы - 620, педиатрлық - 683, акушерлiк - 180, гинекологиялық - 304 кереует тапшылығын құрайды. Қалада ересектерге арналған бiр ғана көп бейiндi қызмет көрсететiн аурухана жұмыс iстейдi, оларда гастроэнтерологиялық, ревматологиялық, пульмонологиялық және т.б. мамандандырылған бөлiмдер жоқ. Тұтастай алғанда қаладағы қолда бар 32 мемлекеттiк медицина ұйымдары халықтың медициналық көмекке мұқтажын толық көлемiнде өтей алмай отыр, ал олардың көпшiлiгi күрделi жөндеудi қажет етедi. Бұл жағдай қала денсаулық сақтау орындарының бiр бөлiгiн таратып, ғимараттарын, құрылыстарын, медициналық жабдықтарын республика меншiгiне беру, ал ұйымдардың бiрқатарын жекешелендiру салдарынан болып отыр;
      кадрлар тапшылығы. Дәрiгер кадрлармен қамтамасыз ету 78 %-ды, орта медициналық кадрлармен қамтамасыз ету - 74 %-ды құрайды. Мұның себебi - еңбекақының төмен болуы және ведомстволық тұрғын үйдiң болмауы. Алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсететiн ұйымдарда кадр тұрақтамаушылығы, әсiресе отбасылық дәрiгерлiк амбулаторияларда төмен дәрежеде. Мамандардың кәсiптiк деңгейлерiнiң төмен екендiгiн де атап көрсету керек, олардың көбi кәсiптiк деңгейiн көтеруге мұқтаж.

&9. Бiрыңғай мәдени-ақпараттық кеңiстiктi қалыптастыру

      Астана қаласында ақпараттық инфрақұрылым қалыптастырылды және даму үстiнде. 2001-2005 жылдардағы кезеңде бұқаралық ақпарат құралдарының саны 78-ден 169-ға артты. БАҚ-тардың мемлекеттiк емес секторының тұрақты өсу үрдiсi байқалады.
      Соңғы жылдары қалада мәдени-ағарту мекемелерiнiң жүйелерi елеулi түрде көбейе түстi. 3 театр, 21 кiтапхана, 5 мұражай, 1 клуб мекемесi, 3 кинотеатр, Мемлекеттiк филармония, 2 сарай, 3 балалар музыка мектебi, өнер мектебi, көркемөнер мектебi жұмыс iстейдi.
      Мәдениет мекемелерiне келушiлер санының арта түсуi олардың белсендi жұмыс iстеуiнiң айғағы. Мысалы, 2000-2004 жылдары Қазiргi заманғы өнер мұражайына келушiлердiң саны 54,7 мыңнан 73,0 адамға дейiн, оның iшiнде көрмелерге - 39 мыңнан 57 мыңға дейiн, С.Сейфуллиннiң мұражайына 8,5 мыңнан 13,8 мың адамға дейiн, оның iшiнде экскурсиялар 261-ден 560-қа дейiн, Қазақ және Орыс драма театрларындағы спектакльдерге - 58,2 мыңнан 77,2 мың адамға дейiн, Конгресс-Холлға - 1 миллионнан 1,6 миллион адамға дейiн, Мемлекеттiк филармонияға - 115,6 мыңнан 642,3 мың адамға дейiн арта түскен. Тұрақты жұмыс iстейтiн көрмеден басқа, "Атамекен" - Қазақстанның картасы" этномемориалдық кешенде 2004 жылы 6548 экскурсия өткiзiлiп, оған 21,2 мың адам барды.
      Орталық және "Жеңiс" футбол клубының орталық стадиондары, Қазақстан Республикасының Қорғаныс Министрлiгiнiң ӘОСК, "Еуразия" спорт кешенi, Оқушылар сарайы, Есу арнасы, "Барыс" хоккей корты, "Қазақстан" РМК Спорт сарайы, "Каспий" Спорт сарайы, Х.С. Омаров атындағы шахмат клубы сияқты 25 спорт-сауықтыру кешенi және тағы да басқалары халыққа қызмет көрсету iсiне жұмылдырылған.
      2003 жылы "Астана" және "Эверест" спорт кешендерi ашылып, "Жеңiс" спорт кешенi жаңаланды, ОРБЖСМ күрделi жөндеуден өткiзiлдi. "Қазақстан" Спорт сарайының аумағында шағын-футболға арналған үрлемелi корт салынды, Кеден комитетiнiң спорт залы, Карате орталығы салынды, гольф-клуб салынды, "Астана" спорт кешенiнiң құрылысы аяқталды, "Астанателеком" КФК спорт залын салды. Саябақ аймағында Аквапарк салынды. Астана қаласында Ат спортының ұлттық түрлерi федерациясының "Құлагер" АСК жұмыс iстейдi.
      2004 жылы ат спортының ұлттық түрi бойынша БЖСМ ашылды, "Каспий" спорт кешенi ашылды. Оқушылар сарайының, "Жастар" Сарайының жанынан спорт клубтары мен секциялар құрылды, 28 аула клубтарының әр қайсысында спорт секциялары ұйымдастырылды, қала мектептерiнде бұқаралық-спорт және сауықтыру жұмыстары тиiмдi ұйымдастырылуда, мұнда жиырма бес мыңнан астам адам шұғылданатын 120 үйiрме мен секция жұмыс iстейдi. Қолда бар спорт жабдықтарында тұрмысы төмен, аз қамтылған және толық емес отбасы балалары үшiн 50% жеңiлдiкпен спортпен айналысуға уақыт бөлiнедi. Қала әкiмдiгiнiң келiсiмiмен мүгедектердiң спортпен шұғылданатын уақыты тегiн. 2004 жылы Астана қаласында барлығы 500-ден астам бұқаралық-спорт шаралары өткiзiлдi.
      Проблемалар:
      әлеуметтiк-мәдени сала объектiлерiнiң қол жетiмдiлiгiнiң аумақтық орналасуындағы жiктелу, олардың қаланың орталығында шоғырлануы шетте орналасқан шағын аудандардың тұрғындарына қолайсыздық келтiредi;
      әлеуметтiк сала қызметiнiң қол жетiмдiлігiнiң әлеуметтiк жiктелуi, бiрқатар қызметтiң ақылы болуы оларды аз қамтылған отбасылар үшiн қол жетпейтiн қызметке айналдырады;
      қаланың мәдениет мекемелерiнiң материалдық-техникалық жарақтандырылуының төмендiгi;
      кiтапхана қоры жаңартылуының жеткiлiксiздiгi, кiтапханалардың техникалық жабдықталуының осы заманғы стандарттарға сай келмеуi;
      тұрғылықты жерде спортпен айналысу үшiн материалдық базаның даму деңгейiнiң жеткiлiксiздiгi.

Қорытынды

      "Астананың гүлденуi - Қазақстанның гүлденуi" мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру сол кезде туындаған проблемаларды шешуге мүмкiндiк бердi және қаланың әрi қарай 2010 жылға дейiнгi әлеуметтiк-экономикалық дамуының бағдарламасын iске асырудың алғышарттарын жасады.
      Сонымен бiрге, қазiр қалада оның жедел өсуiне байланысты, оларды шешудiң тиiмдiлiгiнен астананың одан әрi дамуы байланысты болатын жаңа проблемалар туындады.

Демографиялық ахуалға сай келмейтiн әлеуметтiк қамсыздандыру

      Астана қаласы халқының саны 2000 жылмен салыстырғанда 148,3 мың адамға көбейiп (немесе 38,9 %), 2005 жылдың басында 529,3 мың адам болды.
      Қала халқының көбеюi негiзiнен көшi-қон ағыны есебiнен қамтамасыз етiлуде (қарастырылып отырған кезеңдегi өсiмнiң 91,3 %). Көшi-қон сальдосының елеулi түрде өсуi (50 мыңнан астам шегiнде) 2000-2001 жылдары байқалды. Алайда соңғы жылдары оның салыстырмалы түрде тұрақтанғандығы аңғарылады (2002 ж. - 6761 адам., 2003 ж.- 5372, 2004 ж. - 14186). Халықтың табиғи өсiмi осы кезеңде 2000 жылы 1513 адамнан 2004 жылы 4616 адамға дейiн көбейдi.
      Кiрiсi кедейлiк шегiмен бiрдей немесе одан төмен аз қамтылған азаматтардың саны 2004 жылы 3,8 мың болды, бұл 2000 жылмен салыстырғанда 3,4 есе кем.
      2000-2004 жылдар кезеңiнде зейнетақы ақшалай табысқа қатысты 1,12-ден 1,62 есеге өстi. 2004 жылы халықтың табысы күнкөрiстiң ең төменгi деңгейiнен және азық-түлiк себетiнiң құнынан төмен болған халықтың үлесi 1,8 жуық және 1,1% болды.
      Қалада зейнеткерлердiң саны 2000 жылы 32,3 мың адамнан 33,3 мың адамға өстi. Мүгедектердiң саны 7,2 мың адам болды.
      Жергiлiктi бюджет есебiнен әлеуметтiк төлемдердiң жалпы сомасы 2004 жылы 748,3 млн. теңгенi құрады, оның iшiнде тұрғын үй көмегi - 34,1 млн. теңге, атаулы әлеуметтiк көмек - 34,2 млн. теңге.
      Атаулы әлеуметтiк көмек көрсету үшiн ең төменгi күнкөрiс минимумы және кедейлiк шегi түрiндегi арнайы ең төменгi нормативтер пайдаланылды. 2004 жылы Астана қаласы бойынша кедейлiк шегiнiң орта көлемi 2191 теңгенi құрады. Атаулы әлеуметтiк көмек алатындардың саны 2763 адам болды. 20 мыңға жуық аз қамтылған азамат жергiлiктi бюджеттен тұрғын үй жәрдемақысы, заңды және жеке тұлғалардың қайырымдылығы мен демеушiлiк көмегi (тамақ өнiмдерi және тауарлар, қайырымдылық түстiктерi, ақша қаражаты, тегiн тұрмыстық қызметтер, жеңiлдетiлген жол жүру билеттерi және т.б.) түрлi материалдық көмек алды.
      Мынадай проблемалар жедел шешудi күтiп тұр:
      халықтың әртүрлi жiктерiнiң әлеуметтiк қызметке қол жетiмдiлiгiнiң бiрдей болмауы;
      әлеуметтiк қызмет көрсету мекемелерi желiлерiнiң жеткiлiксiз дамуы, соның салдарынан көптеген мұқтаж адамдар қажеттi әлеуметтiк қызметпен қамтылмаған;
      қалаға басқа өңiрлерден келген реттелмеген көшi-қон ағыны.

Ғылыми-бiлiм беру саласы деңгейiнiң астаналық
мәртебеге сай келмеуi

      Қалада 10 жоғары оқу орны (оның 7-i жеке меншiкте), 18 колледж жұмыс iстейдi. Оқудың барлық түрлерi бойынша жоғары оқу орындары мен колледж студенттерiнiң жалпы саны 53,7 мың адам. Мемлекеттiк кәсiптiк мектептердiң саны небәрi 5, оқушылар контингентi - 1939.
      Астанада 58 мемлекеттiк жалпы бiлiм беру мектебi, 2 дарынды балаларға арналған қазақ-түрiк лицей-интернаты, арнаулы коррекциялық мектеп-интернат, ұйымдардың деректерi бойынша жалпы саны 60,1 мың оқушысы бар кешкi мектеп жұмыс iстейдi.
      Мектеп жасына дейiнгi бiлiм беру жүйесiнде жалпы саны 11378 бала бар 45 мектеп жасына дейiнгi ұйым қызмет көрсетуде, балаларды мектеп жасына дейiнгi ұйымдармен қамту 41% болды (салыстыру үшiн - республика бойынша 21%).
      Қазiргi уақытта қалада "2000-2005 жылдарға арналған астаналық бiлiм беру" бағдарламасы, Қаланың 2004-2006 жылдарға арналған бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру жүйесiн дамыту бағдарламалары мен Қаланың 2004-2006 жылдарға арналған бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың iс-шаралар жоспары iске асырылуда, "Астана қаласының 2005-2007 жылдарға арналған бiлiм беру жүйесiн дамыту" аймақтық бағдарламасы қабылданды. Аталған бағдарламалар аясында, оқытудың сапасын көтеру үшiн мынадай iс-шаралар жүргiзiлуде:
      12-жылдық оқу экспериментi - 8 мектептiң 12 сыныбында;
      жаңа буын оқулықтарын байқап-сынау - 7 мектепте;
      ағылшын тiлiн 2 сыныптан бастап енгiзу - 15 мектепте;
      көп тiлде бiлiм беру экспериментi - жекелеген пәндердi ағылшын тiлiнде оқыту (N 9 ГЭЛ және N 48 ӨМ);
      жалпы бiлiм беретiн жекелеген пәндердi тереңдетiп оқыту - жиырма бiр мектепте.
      Қалада ғылым салыстырмалы түрде төмен деңгейде: бар болғаны 5 ғылыми ұйым бар, ғылымға жұмсалған шығыс 128,1 млн. теңгенi құрады. Ғылыми қызметкерлердiң саны - 256, 2000 жылға қарағанда 3,3 есеге күрт кемiгендiгi байқалады.

      Проблемалар:
      мектеп жасына дейiнгi мекемелерге сұраныстың жоғары болуы: 5 мыңнан астам бөбек бала бақшаларына орналастыруға мұқтаж;
      орта мектептердiң 12,8 мың оқушымен асыра толықтырылуы, мектептердiң бiр бөлiгi екi-үш ауысыммен жұмыс iстейдi (бiр ауысыммен - 16 мектеп, екi ауысыммен - 37, 3 ауысым бойынша - 7, 4 ауысыммен - 1 мектеп);
      дарынды балаларға арналған физика-математика мектебiнiң болмауы;
      кәсiптiк-оқу ұйымдары жүйелерi даму деңгейiнiң қаланың еңбек нарығындағы сұранысқа сай келмеуi;
      кәсiпорындардың жергiлiктi жоғары оқу орындарының ғылыми әзiрленiмдерiне сұранысының жеткiлiксiздiгi.

Сауда және қызмет көрсету саласы даму деңгейiнiң қазiргi заман талаптарына сай келмеуi Тұтыну нарығы

      2000 - 2004 жылдарғы кезеңде бөлшек сауда айналымының көлемi өсiмнiң тұрақты үрдiсiн көрсеттi. Өткiзудiң барлық арналары бойынша бұл көрсеткiш осы кезең iшiнде (2000 жылғы бағалармен салғастырғанда) 80% (29,1-ден 69,2 млрд. теңгеге дейiн) артты. Салыстырмалы бағалар бойынша сауданың мемлекеттiк емес секторында 81% өсiм (28,9-дан 69,1 млрд. теңгеге дейiн) (сурет 23) және мемлекеттiк секторда 36,1% кему (155-тен 130,4 млн. теңгеге дейiн) байқалды.
      Өткiзу арналары бойынша бөлшек сауда тауар айналымының құрылымдық бөлiнiсiнде базарлардың үлесi 9,9 % кемiдi, тиiсiнше сауда кәсiпорындарының үлесi арта түстi (17, 18-суреттер).

17-сурет

      Меншік нысандары бойынша бөлшек сауда айналымының көлемін бөлу (салыстырмалы бағаларда)

18-сурет

Бөлшек сауда айналымының өткізу арналары бойынша бөлiніс құрылымы

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Қаланың ресми тiркелген және сауда кәсiпорындары мен ұйымдарының бөлшек сауда айналымының көлемi де 3 есе (12,5-тен 36,8 млрд. теңгеге дейiн), ал заттар, аралас және азық-түлiк базарларының бөлшек сауда айналымы - 2 есе (16,5-тен 32,4 млрд. теңгеге дейiн) артты.
      2004 жылы көтерме сауда жүйелерi арқылы сомасы 330,8 млрд. теңге тұтыну тауарлары мен өндiрiстiк-техникалық мақсаттағы өнiмдер өткiзiлдi. Көтерме сауда айналымының негiзгi көлемi меншiктiң мемлекеттiк емес түрiндегi кәсiпорындардың қызметi есебiнен алынды - 330,7 млрд. теңге (немесе көтерме сауда айналымының жалпы көлемiнiң 99,9 %).
      Көрсетiлген қызметтiң жалпы көлемi 2004 жылы 2,8 млрд. теңгеге дейiн өстi. Соның нәтижесiнде 2000-2004 жылдары тұтыну шығыстарының құрылымындағы ақылы қызмет көрсету үлесi 21-ден 24 % дейiн көтерiлiп, азық-түлiк тауарларының үлесi - 34,3-тен 37,2 % дейiн өстi.
      Қазiр қызмет көрсету саласында 160 шақты шаштараз және сән салоны, 20 кiр жуатын және 22 химиялық тазарту жұмыс iстейдi. Жеке қызмет көрсету көлемi 2004 жылы 456,4 млн. теңгенi құрды.
      Азық-түлiк өнiмдерiнiң көтерме және бөлшек сауда саласы тұрақты дамып келедi. Азық-түлiк тауарлары қаланың 12 базарында сатылады. Қазақстанның оңтүстiк аймақтарынан әкелiнетiн жемiс-жидектердi өткiзетiн көтерме базарлардың жүйесi жасалды. Өнiмнiң осы түрлерiн көкөнiс шатырлары және маусымдық жәрмеңкелер арқылы бөлшектеп сату ұйымдастырылды.
      Осыған қарамастан тұтыну рыногының дамуына кедергі келтiрiп отырған факторлар жойылған жоқ:
      қала және қала маңындағы кәсiпорындарда өндiрiлетiн дайын тамақ өнiмдерi жиын-түрлерiнiң халықтың сұранымына сай келмейтiндiгi;
      дамыған инфрақұрылымы және көлiк тораптары бар осы заманғы сауда ұйымдары санының жеткiлiксiздiгi, сауда орындарының жетiспеушiлiгi, көрсетiлетiн қызмет деңгейiнiң астаналық мәртебеге сай келмеуi.

Экологиялық ахуалдың нашарлауы Атмосфералық ауаның ластануы

      Қазiргi уақытта автомобиль көлiгi мен энергетика кәсiпорындары Астана қаласының атмосфералық ауасын ластайтын негiзгi көздер болып табылады. Көрсетiлген ластау көзiнiң екеуi де арта түсу үрдiсiн байқатып отыр. Энергияны пайдаланудың арта түсуi жылу электр станцияларының шығарындыларының артуына әкелiп соғады. Одан басқа қалада шағын қазандықтардың саны көбейiп, 250-ге жеттi. Автомобильдердiң саны 1997 жылы 30 мыңнан 2002 жылы 50 мыңға жеттi, бүгiнгi таңда 80 мың болып, 2010 жылы 100 мыңнан асып түсуi мүмкiн. Бұған қоса автокөлiктiң өтпелi ағыны да арта түсуде.

      Проблемалық мәселелер:
      1. Бақылау жүйесiнiң атмосфералық ауаның жай-күйiнiң нормативтер талабына саны бойынша да (100 тұрғынға бiр бекет қажет болса, ал қазiр қала бойынша 2 бекет қана орнатылған), сапасы бойынша да (автоматты газоанализаторлар, автоматты метеостанциялар жоқ) сай келмеуi. Бұдан басқа, ластану деңгейiн төмендету мақсатында жедел шешiм шығаруға мүмкiндiк беретiн ақпаратты жинақтайтын және талдайтын бiрыңғай орталық жоқ.
      2. Қалалық автомобиль көлiгiнiң экологиялық керi әсерiн азайту жолындағы келесi мiндеттердiң орындалуы қажет:
      кәсiпорын, ұйым және қала халқының автомобильдерiн экология талаптарына сәйкестендiру;
      қаланың көшелерi мен алаңдарындағы автотұрақ жүйелерiн, әсiресе iрi сауда орталықтары мен базар маңындағыларды инженерлiк қамтамасыз етумен жаңалау;
      қалада жаңа троллейбус желiлерiн салу және қолда барын жаңалау есебiнен, Қала - Есiл өзенiнiң сол жақ жағалауы өтпелi трамвай желiсiн салып жерүстi электр көлiгiн дамытуды қамтамасыз ету.

Су ресурстарының ластануы

      Ақбұлақ және Сарыбұлақ сияқты екi саласы бар Есiл өзенi Астана қаласының ең басты су арнасы болып табылады. Есiл өзенiнiң Астана қаласының ауқымындағы ластану деңгейi жоғары. Сарыбұлақ бұлағы тасқын сулардың ғана емес Есiл өзенiне барып құйылатын сарқынды сулардың да қашыртқысы қызметiн атқаратын техногендiк су арнасы болып отыр.
      Проблемалық мәселелер:
      1. Қаланың шаруашылық-лас қалдықтар құбыры жүйесiнiң тозығы жеткендiгi.
      2. Талдыкөл сарқынды суларды кептiру-жинақтау жинақтауышын жою және қайта өңдеу қажет. Қазiр "АстанаГидроқұрылыс" ЖШС-i "Талдыкөл сарқынды суларды кептiру-жинақтау жинақтауышын жою" жобасын жүзеге асыруда, ол мынадай мақсаттарды көздейдi:
      Астана қаласы КОС биологиялық тазартылған сарқынды суларының Талдыкөл жинақтауышына құйылуын тоқтату;
      Қарабидайық жинақтауышына ағызу арқылы Талдыкөлдiң суын кептiру;
      Талдыкөл жинақтауышындағы көл табанындағы лайды бөлiп алу және өңдеу, одан соң босатылған аумақты қайтадан өңдеп, Үлкен Талдыкөл көлiн табиғи қалпына келтiру.
      3. Су объектiлерiне құйылатын жерде тазарту құрылыстары эпидемиологиялық және экологиялық талаптарға сай келмеуi. "Жобалау және талдау институты" 2005-2006 жылдарға арналып есептелiнген "Астана қаласында 2010 жылға дейiн жауын-шашын кәрiзiн дамыту" бағдарламасының алғашқы кезеңiнiң жауын-шашын кәрiзiнiң жұмыстарын 695 гектар аумақта iске асыру жобасы әзiрлендi.

Өндiрiс және тұтыну қалдықтары

      Өндiрiс және тұтыну қалдықтары қала халқы санының жылдам өсуiмен және экономиканың дамуымен арта түсiп отырған Астананың қоршаған ортасына техногендiк терiс әсерiн тигiзуде.
      Жаңа астананың экологиялық мәселелерiн шешу мақсатында қазiргi уақытта "Тұрмыстық қалдықтарды жоюды жаңалау және Астана қаласының экологиялық жағдайын жақсарту" жобасы iске асырылуда. Осы жобаның ауқымында 2003 жылдың мамырында тұрмыстық қатты қалдықтарды көму полигонының құрылыс жұмыстары басталып, аяқталуы 2005 жылдың қарашасына жоспарланып отыр. Сонымен бiр мезгілде осы жобаның шеңберiнде қалаға ағымдағы күтiм жұмыстарын жүргiзу үшiн арнайы мамандандырылған техниканың 90 бiрлiгi, сондай-ақ еуропалық стандарттағы 2000 дана қоқыс контейнерi сатып алынды. Қоқыс өңдейтiн зауыт құрылысына инвесторларды тарту жұмыстары жүргiзiлуде.
      Проблемалық мәселелер:
      1. Жұмыс мерзiмi аяқталған күл қоқыстарын қайтадан өңдеу және жаңаларын салу қажеттiлiгi. Күл-қожырларды кәдеге жарату мен оларды өңдеу жұмыстары деңгейiнiң жеткiлiксiздiгi.
      2. Қоқысты жер қыртысымен көму жұмыстарының тиiмсiз жүргiзiлуi себептi шаң қалдықтарын үйгенде, қалдықтардың тұтануынан, тұрмыстық қатты қалдықтар және өндiрiстiк қалдықтардың рұқсат берiлген қоймасының атмосфералық ауаға терiс әсерi.
      3. Қауiптi қалдықтарды көметiн арнайы полигонның болмауы. Қазiргi уақытта қауiптi қалдықтарды зарарсыздандыратын арнайы полигонның жобасын әзiрлеу жөнiндегi жұмыс қолға алынды.
      4. Сол жақ жағалаудың аумағындағы объектiлерiне күнделiктi күтiм жасайтын арнайы техника базасының жоқтығы, осыған байланысты қолда бар базалардың объектiлерден қашық орналасуының салдарынан (шамамен 20 км) өндiрiстiк емес шығыстарға жол берiледi.

Қаланы көгалдандыру және абаттандыру

      "Астана қаласын 2030 жылға дейiн көгалдандырудың кешендi схемасы" жобасы бағдарлама әзiрлеу үшiн негiз болып табылады, онда қоршаған ортаға терiс әсердi азайтуға мүмкiндiк беретiн, урбанизация үдерiсiнiң табиғатпен үндестiгiн қамтамасыз ететiн және көркейтiлген қала ортасын қалыптастырып, бiр адамға шаққандағы жасыл желек нормасының аумағын 19 шаршы метрге жеткiзудi көздейтiн "Экологиялық қала" жасау көзделген.
      Жалпы пайдаланудағы жасыл желек алаңы 2003 жылғы 390,3 гектардан 2010 жылы 643,4 гектарға ұлғаюы тиiс, шағын аудандармен кварталдар аумағының көгалдандырылуы 2003 жылы 100 гектардан 2010 жылы 319,4 гектарға жетедi. 2004 жылдың өзiнде ғана жалпы алаңы 16,3 гектар сегiз гүлзар және сол жағалауда 8,5 гектар бульвар iске қосылды.
      Сол жағалаудағы құрылыс жұмыстарының қарқынды өсуi, оның iшiнде жарық берiлетiн жолдардың, гүлзарлардың, саябақтардың және жаңа алаңдардың көбеюi ағымдағы күтiмге алынатын объектiлердiң, көшенi жарықтандыру желiлерi санының күрт артуына әкелiп, оларға қызмет көрсету қала коммуналдық кәсiпорындарының өндiрiстiк қуатын арттыра түсу қажеттiлiгiн талап етуде.
      Бұған дейiнгi жылдардағы көгалдандыру қорғау әрi сәндiк-қорғау сипатында болып, сәндiк-эстетикалық сипат бiршама төмен дәрежеде ескерiлдi. Ендi көгалдандырудың ол астананың құлпырған келбетiне неғұрлым үйлесiмдi болуы үшiн сәндiк-эстетикалық сипатын күшейту керек, осыған байланысты сапалы материалдарды өсiру сүрек-бұта ағаштарының түрлерiн көбейту қажет.
      2010 жылы Астана қаласының жасыл белдеуi 25 гектар алқапқа екпе ағаштар, оның iшiнде қала iргесiндегi аймақта 10,4 мың гектар ағаш отырғызуды көздейдi. Қазiргi уақытта қаланың коммуналдық меншiгiндегi 11,64 мың гектар алаңға қызмет көрсетiлсе, ал 2007 жылы қаланың теңгерiмiне 14,6 мың гектар жасыл желек алаңы берiлетiн болады.
      Бұл ретте, шешiмiн талап ететiн мынадай мәселелер қалады:
      1. Жасыл көшеттерi бар рекреациялық аймақтар санының, қала шетiндегi жасыл желектi шағын аймақтардың және Есiл өзенi сағасы, Ақбұлақ және Сарыбұлақ сағаларында жасыл желектердiң жетiспеушiлiгi, дендро саябағының болмауы.
      2. Шағын аудандар мен кварталдардағы жасыл желектер желiсiнiң жеткiлiксiз дамуы. Тұрғын үйлер, әкiмшiлiк ғимараттар, қызмет көрсету саласының кәсiпорындарын салу жасыл желектердi ескермей жүзеге асырылады. Практикаға енгiзiлген "нүктелiк" құрылыс қолданыстағы қазiргi жасыл желектердi кесуге әкеп соқтырады және жаңаларын отырғызу үшiн мүмкiндiк қалдырмайды.
      3. Астана қаласына кiреберiстегi автомобиль жолдарының күтiмсiз жай-күйi, автомагистральдар бойында ландшафты желектердiң, жол маңындағы дәмханалар мен қонақ үйлер, сондай-ақ қалаға келетiн көлiк құралдарын жуу және санитарлық тазалау жөнiндегi кешендердiң айналасында жасыл желектердiң болмауы.
      4. Қаланы көгалдандырудағы басымдылық тек қана мемлекеттiк инвестицияларға берiледi. Оның үстiне, Астана қаласында: әкiмшiлiк ғимараттар, сауда және қызмет көрсету объектiлерi жанындағы аумақтарды көгалдандыру жөнiндегi мiндеттi талаптар жүйесi, әсiресе қоршаған ортаны ластаудың көздерi болып табылатын (жанар-жағармай кешендерi, көлiк жуу және т.б.); тұрғындармен, кәсiпорындармен және ұйымдармен өз аумақтарында жүргiзiлетiн көгалдандыру iс-шараларын көтермелеу жүйесi, көгалдандыру жөнiндегi конкурсты өткiзу; тұрғындардың жасыл және көркейтiлген қала құндылықтарын дамытуға арналған экологиялық тәрбиелеу жүйесi көгалдандыру саласындағы жеке бастамаларды қолдау мен дамытуға бағытталған шаралар кешенi мүлдем жоқ.
      5. Есiл өзенiнiң сол жақ жағалауында жасыл құрылысты дамыту және жасыл желектердi күтудi қамтамасыз ету үшiн қаланың сол жақ жағалау бөлiгiнде өндiрiстiк базаның болмауы.
      6. Көшенi жарықтандыруды басқарудың арнайы техникасына және автоматтандырылған жүйесiне арналған өндiрiстiк базаның жеткiлiксiз дамуы.
      7. Астана қаласының күрделi топырақ-климат жағдайларын ескере отырып, астананы және Орталық Қазақстан аймағын көгалдандыру жөнiндегi: ғылыми-зерттеу, мәдени-ағарту және рекреациялық сипаттағы мәселелер кешенiн шешудi қамтамасыз ететiн ботаникалық бақтың болмауы.

Демалыс инфрақұрылымын қалыптастыру

      Астананың мәртебесi арқасында, Астана қаласында демалыс, белсендi демалу және ойын-сауық мәдениет объектiлерiнiң тораптары белсендi түрде кеңейтiлуде. Олардың iшiнде астаналық саябақ, "Аквапарк", "Думан" океанариумы, Президенттiк мәдени орталық, "Астана-Бәйтерек" монументi, "Атамекен" Қазақстан картасы" тарихи-этнографиялық кешенi, "Тұлпар" және "Құлагер" ат-спорттық клубтары, кинотеатрлар, спорт сарайлары. Туристiк сапарға барудың маңызды объектiлерi Сулы-жасыл бульвар, Жаңа алаң және толығымен Астананың Сол жағалауы болып табылады.
      Демалыс инфрақұрылымын және ойын-сауық мәдениет объектiлерiнiң бұдан әрi жұмысын жетiлдiру қажет. Кинотеатрлар (500 мың тұрғынға барлығы 3), демалыс және ойын-сауықтың саябақ аймақтары жеткiлiксiз. Екiншi жақтан, қолданыстағы демалыс объектiлерi халықаралық стандарттар деңгейiне жеткiзудi талап етедi. Жеке алғанда, Орталық саябақта шаңғы-роллерлiк тас жолы бар, бiрақ толық қамтылған шаңғы базасын құру үшiн ғимарат жетiспейдi.
      Шешудi талап ететiн көкейтестi мәселелер мыналар болып табылады:
      демалыстың қалалық саябақтық аймағының (қолданыстағы мәдениет және демалыс қалалық саябақтарын кеңейту жөнiндегi мүмкiндiктерiн сарқа пайдаланған), сондай-ақ қала сыртындағы жаппай жаздық және қысқы демалыс аймақтарының болмауы.

Елдiң саяси орталығының географиялық жағдайы мен әлеуетiн
нашар пайдалану

      Бүгiнгi күнi Астана қаласының әкiмдiгi мен Қазақстан Республикасы аймақтарының әкiмдiктерi арасында екiжақты ынтымақтастықты бұдан әрi кеңейту туралы 15-тен жоғары келiсiмге қол қойылды, олардың аясында көрмелер, бiрлескен симпозиумдар, жәрмеңкелер және басқа iс-шаралар өткiзiледi.
      Осыған байланысты басқа салалардағы экономикалық қарым-қатынастардың өңiраралық байланыстары нығаюда. Сондай-ақ, елiмiздiң өңiрлерiмен жасалған келiсiмдердi iске асыру аясында сауда және қызмет көрсету объектiлерiнiң желiлерiн құру көзделiп отыр, Қарағанды қаласы мен облысының кәсiпорындары астаналық нарықты белсендi түрде игеруде, Ақмола, Атырау және Қостанай облыстарында сауда үйлерi ашылды, елiмiздiң 8 өңiрi өтiнiмдер бердi, оларға сауда үйлерi мен сервис объектiлерiн жобалау және салу үшiн жер учаскелерi бөлiндi.
      Тұтыну нарығындағы бөлшек сауда бағаларын тұрақтандыру мақсатында тұрақты мониторингiлеу қамтамасыз етiлдi, бәсекелестiк ортаны бұдан әрi кеңейту жұмыстары жалғастырылуда, елiмiздiң өңiрлерiнен ауыл шаруашылығы өнiмдерiн тiкелей жеткiзу көлемдерiн арттыру жөнiнде шаралар қабылданды.
      Осыған қарамастан, бүгiнгi таңда шешiмi табылмаған мынадай проблемалар қалып отыр:
      Астана қаласы және республиканың бiрқатар облыс орталықтары (Жезқазған, Қостанай, Ақтөбе, Қызылорда) мен қалалары арасында көлiктiк (темiр жол, автомобиль) және ақпараттық инфрақұрылымның төмен деңгейде дамуы;
      инновация және инновациялық кәсiпкерлiк, жаңа технологиялар трансфертi және ғылыми-қолданбалы зерттеулер нәтижелерi саласындағы өңiраралық байланыстың жеткiлiксiз дамуы;
      тауарлар мен көрсетiлетiн қызметтердi өндiруде Астана қаласы және жақын орналасқан облыстар кәсiпорындары кооперациясының төмен деңгейде дамуы.

Ақпараттық-бедел саясатының енжар сипаты Ақпараттық саясат

      Астана қаласының ақпараттық өрiсiн кеңейтуге тұрақты үрдiс бар. 2001-2005 жылдар аралығында бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) саны 78-ден 169-ға дейiн (77 газет, 82 журнал, 7 телерадиокомпаниялар, 3 ақпараттық агенттiк) өстi. Олардың iшiнде 25 ағылшын, немiс, украин, татар тiлдерiнде БАҚ-ын басып шығарады. Сонымен бiрге мемлекеттiк емес БАҚ үлесiн арттыру үрдiсi айқындалып отыр, бұл қазiргi уақытта 66 % құрайды. Ақпаратты саясатты iске асырудың маңызды құралы БАҚ-да мемлекеттiк, сонымен бiрге жеке меншiк, мемлекеттiк тапсырыстарды орналастыру болып табылады. 2004 жылы мемлекеттiк тапсырыс бойынша 6 БАҚ жұмыс iстедi, 2005 жылы олардың саны 9-ға дейiн артты. Ақпараттық саясат медиажоспарларға сәйкес iске асырылады.
      Бұдан басқа, қала тұрғындарымен, кәсiпорындарда ақпараттық күндердi өткiзу жолымен, халықпен кездесулердi, конференциялар, "дөңгелек-үстелдер", зейнеткерлердiң жиындары және т.б. тiкелей ақпараттық-түсiндiрме жұмыстары жүзеге асырылуда. Ақпараттық саясаттың құралы ретiнде сыртқы жарнама құралдары белсендi түрде пайдаланылуда.
      Сонымен бiр мезгiлде, түзету енгiзудi қажет ететiн мәселелер бар:
      iшкi қалалық аудиторияға арналған бағыттардың басым болуы, жалпы республикалық және шетелдiк аудиториямен жұмыстың жеткiлiксiз деңгейi;
      бүкiл дүние жүзiнде өте жедел дамып келе жатқан ақпараттық кеңiстiк Интернет желiсi арқылы ақпараттық саясатты жүргiзуге назардың жеткiлiксiз бөлiнуi. Жергiлiктi мемлекеттiк басқарудың едәуiр бөлiгi, сондай-ақ қаланың мемлекеттiк мекемелерi мен мемлекеттiк кәсiпорындарының Интернетте веб-сайттары жоқ. Веб-сайттармен қызмет жасайтындардың хабарлары аз және жедел қызмет етпейдi.
      Оның саны көп болғанымен, ақпараттық құрылым жасау және шоғырландыру нашар. Қала туралы жалпы мәлiметтердi ғана емес, сонымен қатар оларға сәйкес Астананың дамып отырған бағдарламалар туралы толық ақпаратты, жергiлiктi билiк органдарының нормативтiк құқықтық актiлерi және т.б. қамтитын бiрыңғай жалпыға қол жетiмдi ақпарат көзiнiң болмауы.

Имидждік саясат

      Қаланың қазiргi заманғы жағдайларда әлеуметтiк-экономикалық дамуы жай ақпараттық тасымалдауға ғана емес, сонымен қатар нысаналы бағытталған имидждiк iс-шаралар арқылы қолдауға мұқтаж. Астана қазiргi уақытта, келешегi бар қала ретiнде, тұрғындар арасында оң имиджi бар, мұнда жақсы бiлiм алуға, жұмыс табуға; iскерлiк ортаға арналған жоғары инвестициялық тартымдылыққа ие Астана шет елдерде Қазақстан қалаларының iшiндегi неғұрлым белгiлерiнiң бiрi болып табылады. Алайда, көрсетiлген оң сипаттамалар нысаналы бағытталған имидждiк-ақпараттық саясатпен ғана емес, сонымен бiрге объективтi факторлармен: астана мәртебесiмен және қала экономикасының дамуымен байланысты.
      Имидждiк саясаттың элементтерi "Астана - жаңа қала" арнайы экономикалық аймағын (АЭА) жылжытуда қолданылуда. Оның тұрақты жұмыс iстейтiн құралы "Астана - жаңа қала" АЭА веб-сайты болып табылады.
      Астана қаласы бойынша ақпараттық-имидждiк жұмыстың 2005 жылға арналған кешендi жоспары бекiтiлдi. Онда ұйымдастыру-практикалық және ақпараттық-насихаттық iс-шаралар, сондай-ақ ғылыми-зерттеу және баспа қызметтерi қамтылды. Сөйтiп, қаланың имиджiн қалыптастыру жөнiндегi жұмыс жүйелi негiзге көшiрiлiп отыр.
      Сонымен бiр мезгiлде, имидждiк қызметтiң басты сипаттамасы -  атаулы сипатына жеткiлiксiз көңiл бөлiнуде, яғни нақты аудиторияның нақты бейнесiн жасауға бағыттау жоқ. Имидждiк саясат нысаналы аудиторияларды анықтауды (Астана қаласының тұрғындары, туристер, инвесторлар, кәсiпкерлер, мемлекеттiк билiк органдары, коммерциялық емес ұйымдар), олардың пiкiрлерiн ұдайы мониторингiлеу, Астана қаласы бейнесiнiң сипаттамаларын анықтауды қамтуы тиiс, бұларды әрбiр нысаналы аудиторияларда қалыптастыру және әрбiр нысаналы аудиторияға арналған iс-қимыл бағдарламасын әзiрлеу қажет.
      Бұдан басқа, қолданбалы әлеуметтiк-экономикалық мәселелердi шешумен яғни, шетел инвесторларын тарту, тұрғындарда таза қала мәдениетiн тәрбиелеу арқылы Астананың идеологиялық бейнесiн қалыптастыруды толықтыру қажет, бұл тиiсiнше имидждiк саясаттың жаңа құралдары мен нысандарын пайдалануды бiлдiредi.

&10. Туризм индустриясы Туристiк нарық құрылымы және саланың дамуын бағалау

      2000 жылдан 2003 жылдар кезеңiнде Астана қаласында келу туризмiнiң көрсеткiштерi 13 339-дан 22 647 адамға дейiн, шығу туризмi - 9 451-ден 18 054 адамға дейiн, iшкi туризм - 125 145-тен 143 747 адамға дейiн өстi. Iшкi туризмнiң тез қарқынды дамуы тек қана объективтi себептермен ғана емес, сонымен бiрге саладағы нақты жағдайларды толық көрсетпейтiн есептiң жетiлдiрiлмегендiгiмен түсiндiрiледi. Iшкi туризм бойынша қалаға келетiндердiң көп бөлiгiн нақты iскерлiк мақсаттармен басқа аймақтардан жiберiлген ұйымдардың, мекемелердiң және кәсiпорындардың қызметкерлерi құрайды. Олардың санын ұлғайту туристердi тарту бойынша ойдағыдай мақсатты бағытты қызметтiң жалғыз көрсеткiшi болып басқа да факторлармен анықталатындықтан қызмет атқара алмайды. Сонымен бiрге осындай көрсеткiш болып Астана қаласында қызмет көрсетудiң жүйелi түрi болмағандықтан шетел туристерiнiң ұйымдастырылған топтары бой көрсете алады. Туристiк фирмалардың саны 1999 - 2004 жылдар бойы - 27-ден 54-ке дейiн екi есе ұлғайды. Сонымен бiрге басқа аймақтардың туристiк фирмаларының 9 филиалы мен өкiлеттiгi жұмыс iстейдi. Бұған қарамастан, Астана қаласының туристiк нарығында бәсекелестiк деңгейiнiң төмендiгi байқалады (салыстыру үшiн, Алматы қаласында туристiк ұйымдардың саны 500-ден жоғары). Сондай-ақ, туристiк нарық құрылымының талдамасы осы сала Астана қаласында шығу туризмiне бағытталғандығын көрсетедi. Iшкi туризммен жүйелi түрде тек қана "Ақмолатурист" туристiк ұйымы жұмыс iстейдi (қызмет көрсетiлген 37 139 туристердiң 34 591-i), қалған 53 ұйымға iшкi туризм бойынша қызмет көрсетiлетiн 2 548 турист келедi. Осыған байланысты, Астана қаласының туристiк ұйымдарының басым көпшiлiгi шығу туризмi бағытында яғни шетел жолдамаларын қайта сату және визалық ресiмдеулермен айналысады. Iстiң бұл жағдайлары келесi себептермен негізделедi. Бiрiншiден, шығу туризмi қызмет көрсетудiң аса кiрiстi түрi болып табылады. Екiншiден, iшкi туризмдi жүзеге асыру тиiстi кадрлар мен материалдық-техникалық ресурстардың бар болуын талап етедi.
      Астана қаласында туризмнен түскен кiрiстер 2000 жылы 1 927,6 млн. теңгеден 2003 жылы 2 596,5 млн. теңгеге дейiн ұлғайды. Осы көрсеткiшке визалық және саяхаттық қызмет көрсетiлген жолдамалардың жалпы құны, сондай-ақ қонақ үй қызметiнен түскен кiрiстер енедi. Сонымен бiрге, 2004 жылы туристiк ұйымдардың қызметiнен алынған кiрiс барлығы 839,468 млн. теңгенi құрайды, ал Астана қаласының туристiк ұйымдары төлеген салық және бюджетке төленетiн басқа да төлемдер небары 7,172 млн. теңге - қала бюджетiне түсетiн жалпы түсiмнiң 0,01%.

Туристiк инфрақұрылымның жай-күйi

      "Астананың гүлденуi-Қазақстанның гүлденуi" мемлекеттiк бағдарламасының әрекеттегi кезеңiнде қонақүйлер саны 28-ден 63-ке дейiн ұлғайды. Олардың 80 %-дан жоғары бөлiгi қосымша демалу орындары мен қызмет көрсету және тамақтандыру объектiлерiн (мейрамханалар, дәмханалар) ұстайды. Астананың қонақ үй кешенiнiң бiр мезгiлде 2500 адамға дейiн қабылдауға мүмкiншiлiгi бар. Қонақ үй шаруашылығын дамыту туристердi қабылдау бойынша қаланың мүмкiншiлiгiн кеңейттi, оның iшiнде арзан қонақ үйлердiң жеткiлiксiздiгi проблемасын азайтты. Сонымен бiрге туристердi орналастыру құралдарын дамыту мәселелерiн шешу қажет етiледi. Қонақ үй кешендерiнiң қызметiн жетiлдiру және оларды әлемдiк стандарттарға жеткiзу қажет. Осы уақытта 63 қонақ үйдiң 9-на санат берiлдi. Қонақ үйлердi сертификаттау және оларға санат беру бойынша жұмыстар төмен қарқында жүргiзiлуде. Қонақ үйлердi қосымша демалу орындарымен және қызмет көрсетулермен жарақтандырудың жоғары сандық пайызына қарамастан қызметтi ұстау жетiлдiрудi талап етедi. 63 қонақ үйдiң тек қана 10-ы пластикалық карталар бойынша жұмыс iстейдi. Қаланың тек қана екi қонақ үйiнде шетел туристерiн тiркеу жүргiзiледi.
      Қонақ үй кешендерiнен басқа, қала қонақтарының маңызды бөлiгi пәтерлер мен үйлердi жалға алу қызметiн пайдаланады. Тиiстi есептiң болмауынан нарықтың осы секторының көлемiн нақты бағалау мүмкiн емес. Сонымен бiрге, қала қонақтарының пәтерлер мен үйлердi тез әрi және жайлы жалға алуына мүмкiндiк беретiн ақпараттық-анықтамалық жүйе жоқ.
      Астаналық мәртебенiң арқасында Астана қаласында мемлекет көтермелейтiн танымдық туризм дамуда. Сонымен бiрге, мамандандырылған жастар-туристiк кешендердiң болмауы астанаға республиканың аймақтарынан келген мектеп оқушыларының топтарын iркiлтедi.
      Астана қаласында дем алу, белсендi демалыс және туристер баратын жерлер объектiлерiнiң жүйесi белсендi кеңеюде. Олардың арасында астаналық парк, "Аквапарк", "Думан" океанариумы, Президенттiң мәдени орталығы, "Астана-Бәйтерек" монументi, "Атамекен" Қазақстан картасы" тарихи-этнографиялық кешен, "Тұлпар" және "Құлагер" ат-спорт клубтары, кинотеатрлар, спорт сарайлары бар. Туристер келетiн маңызды объектiлер Сулы-жасыл бульвар, Жаңа алаң және Астананың сол жағалауының барлығы болады.
      Неғұрлым көкейтестi проблема Астана қаласында демалудың қалалық парк аймағы (әрекеттегi мәдени және демалу қала парктерiн кеңейту жөнiндегi мүмкiншiлiктер тамамдалды), сондай-ақ көпшiлiктiң жазғы және қысқы демалысы үшiн қала сыртындағы демалыс аймақтарының жоқтығы болып табылады. Бұл мәселе астана халқының өсуiне қарай шиеленiседi.
      Демалыс инфрақұрылымын және туристiк қатынастарды дамыту бойынша жұмыстарды әрi қарай жүргiзу қажет. Бiр жағынан, оны кеңейту және бiрқалыпты дамыту талап етiледi. Кинотеатрлар (500 мың адамға небары 2), демалу мен ойын-сауықтың парктiк аймақтарының саны жеткiлiксiз, шетел туристерiн тартуға мүмкiндiк беретiн этноорталық жоқ. Екiншi жағынан, әрекеттегi демалу және туристiк қатынас объектiлерiн әлемдiк стандарттарға дейiн жеткiзу талап етiледi. Жеке алғанда, орталық паркте шаңғы - роллер жолы бар, алайда толық шаңғы базасын құру үшiн ғимараттар жетiспейдi. Үлкен туристiк әлуетке сулы-лазерлi шоу ие, бiрақ ол тұрақсыз жүргiзiледi, оның жұмыс кезеңi туралы ақпарат, iлеспелi қызмет көрсетулер мен iс-шаралар жоқ. Мәдениет және демалудың астаналық паркiнде ойын-сауық пен демалу объектiлерiнде тамақтандыру объектiлерiн көтеру байқалады.
      Жалпы алғанда осы уақытта басымдылық демалу және туристiк қатынас объектiлерiнiң санын ұлғайтуға берiледi, бiрақ барлық туристiк әлуеттi қолдануды iркiлтетiн оның құрылуы мен дамуына кешендi тәсiл жоқ.
      Ішкi туризмдi, сондай-ақ кету туризмiн дамытудың аса маңызды бағыты жақын аймақтар - Бурабай, Қорғалжын және Ерейментау демалу аймақтарының туристiк әлуетiн қолдану болып табылады. Бiрақ та осы аталған демалу аймақтарының барлық инфрақұрылымдық элементтерi (ақпараттық қамтамасыз ету, көлiк, орналастыру, демалу және туристiк қатынастар объектiлерi) әлемдiк стандарттарға сәйкес емес және инвестициялық салымдарды қажет етедi.
      Келу туризмiн дамыту үшiн негiзгi кедергi тұрақты, сондай-ақ чартерлiк шетел әуе рейстерi санының аз болуы табылады. Туризмдi дамыту жоғары көлiк шығындарымен шектеледi. Турист қызметi үшiн мамандандырылған автокөлiк кәсiпорындары жоқ. Тек қаланың 3 туристiк ұйымы саяхаттық қызмет көрсетедi, оның тек қана бiреуiнде жеке меншiк автобусы бар. Аз ғана стандарттарға жауап беретiн автомобиль жолдарының болмауы iшкi туризмдi және Астанадан Қорғалжын қорығына жол жүрудi дамытуды, сондай-ақ Сарыоба өзенiнде қала сыртындағы демалыс аймақтарын игерудi iркiлтетiн басты фактор болып табылады.

Ақпараттық қамтамасыз ету

      Астана қаласының тартымды туристiк бейнесiн құру мақсатында жарнамалық-ақпараттық материалдарды шығару бойынша жұмыс тұрақты жүргiзiлуде. Туризм бойынша қалалық өкiлеттi орган, сондай-ақ Астананың iрi туристiк фирмалары Интернетте web-сайттарды құрды. Тартымды-туристiк бейненi құрудың негiзгi құралының бiрi негiзгi халықаралық туристiк көрмелерге және биржаларға, сондай-ақ ДСҰ жүйесi бойынша өткiзiлетiн iс-шараларға қатысу болып табылады. Астанада жыл сайын халықаралық мәртебеге ие болған көрме өткiзiледi.
      Сонымен бiр мезгiлде, Астана туралы жалпы ақпарат болғанмен, оны туристiк өнiм ретiнде сипаттайтын және қолданбалы сипаты бар Астана туралы нақты мәлiметтер тапшылығы бар.
      Бiрыңғай дерекқор және анықтамалық қызмет көрсету жүйесi жоқ. Интернет желiсiнде ақпараттық инфрақұрылымды құру жолында маңызды қадам болып табылатын Астана туралы туристiк мәлiметтер орналастырылған, бiрақ оны жетiлдiру қажет.
      Электронды брондау және сапарларды жоспарлау жүйесi жоқ.
      Астананың туристiк имиджiн қалыптастыру жөнiнде қалада өткiзiлетiн iрi iскерлiк, мәдени, спорт, ғылым, бiлiм беру және басқа да оқиғалар мен iс-шаралар арасында байланыс жоқ, бұл оқиғалы туризмдi дамыту тұжырымдамасының болмауымен негiзделедi.
      Туристiк өнiм ретiнде Астананың бейнелiк мәнiн кешендi түрде жылжыту жоқ.
      "Астананың гүлденуi - Қазақстанның гүлденуi" мемлекеттiк бағдарламасына сәйкес туризмдi дамытудың стратегиялық мақсаты Астана қаласының тартымды туристiк бейнесiн құру, астананың бәсекелестiк туристiк-рекреациялы саласын құру болып табылады. Осылардың шегiнде Астанада жыл сайын туристiк көрмелердi және басқа да ақпараттық-бейнелiк iс-шараларды өткiзу бойынша, арзан қонақ үй жүйесiн кеңейту бойынша жеке белгiленген тапсырмалар орындалды, iшкi танымдық туризм дамыды. Сонымен бiрге көрмелiк экспозициялық-жәрмеңкелiк кешеннiң, мамандандырылған туристiк орталықтың құрылысын салу мiндеттерi шешiлген жоқ, экологиялық туризм толық жетiлген жоқ. Жалпы алғанда бәсекелестiк туристiк-рекреациялы саланы құру үшiн жеке алдыңғы жағдайлар қалыптасты.
      Шешудi талап ететiн мынадай мәселелер неғұрлым өзектi болып табылады:
      Астана қаласының туристiк саласын дамытудағы сәйкессiздiк кету туризмiнiң пайдасына шешiлдi. Шығу және iшкi туризм қана экономикасы үшiн маңызды мәнге ие индустрия ретiнде қалыптаспаған;
      кадрлық және материалдық-техникалық ресурстары жоқ шағын туристiк фирмалардың басымдылығы туризм саласына инвестициялық салымдар үшiн әлуеттiң болмауымен байланысады;
      қалыптасқан жағдайларда Астана қаласының туристiк саласының сапалы өзгеруi маңызды жеке инвестицияларды тарту және мемлекеттiк қолдау жағдайында ғана орын алуы мүмкiн;
      туристiк қызметтен экономикалық тиiмдiлiктi кешендi объективтi түрде есепке алу жоқ.

2. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

      Бағдарламаның мақсаты халықтың тұрмыс сапасын бiртiндеп арттыру, әлемдiк стандарттарға және тұрғындардың адекватты өсуiмен қала экономикасына сай тiршiлiк әрекетiнiң инфрақұрылымын қалыптастыру, қолайлы қоршаған ортаны қамтамасыз ету, елдiң экономикасында астананың интеграциялық ролiн күшейту болып табылады.
      Бағдарламаның мақсатына қол жеткiзу Астана қаласын әлеуметтiк экономикалық дамытуда мынадай мiндеттердi шешудi көздейдi:

      I кезең (2006-2008 жылдар):

      бюджеттi перспективаға жоспарлау және оның атқарылуы процестерiнiң тиiмдiлiгiн арттыру;
      қала бюджетiнiң кiрiс бөлiгiн барынша арттыру;
      қала экономикасын, әлеуметтiк, өндiрiстiк, тұрғын үй және көлiк инфрақұрылымын дамыту үшiн қаржы ресурстарын тарту мақсатымен тартымды инвестициялық ахуал жасау;
      ғылымды қажетсiнетiн және жоғары технологиялық, экспортқа бағдарланған өндiрiстер құруды қамтамасыз ететiн өндiрiс кластерiн құру;
      қала халқының өсуiне және экономикасының даму қарқынына сәйкес қаланың тiршiлiк ету инфрақұрылымының жұмыс iстеуiнiң тиiмдiлiгiн арттыру;
      қала iшiндегi және жүк тасымалы сұранысын қанағаттандыратын қалалық көлiктi дамыту;
      қаланы сумен жабдықтау және су бөлудiң сенiмдiлiгiн арттыру, тұрғындарды сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету;
      телекоммуникациялар және почта байланысы қызметiн дамыту;
      құрылыс жұмыстарының сапасын арттыру және құнын төмендету үшiн капиталдық шығындарды азайтуды және қазiргi заманғы құрылыс материалдарын пайдалануды ынталандыруды қамтамасыз ететiн құрылыс кластерiн жасау;
      тұрғын үйлердi тиiсiнше күтiп ұстау және олардың уақтылы күрделi жөндеуден өтуi жөнiндегi мiндеттерiн тұрғын үй иесiнiң орындауын мемлекеттiк бақылауды күшейту;
      көркемдiк бейнесiмен, тарихи-мәдени және ұлттық өзгешелiгiмен ерекшеленетiн, қаланың сәулеттiк келбетiн қалыптастыру;
      сапалы медициналық көмектi қамтамасыз ететiн медициналық кластердi жасау;
      тууды ынталандыру, денсаулықты нығайту және өмiр сүру ұзақтығын ұлғайту;
      халықтың ең осал және қорғалмаған әлеуметтiк жiктерiне атаулы әлеуметтiк көмек беру;
      мемлекет және денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган айқындайтын денсаулық сақтауды дамытудың басым бағыттарын iске асыру;
      әлемдiк деңгейдегi бiлiктi кадрларды дайындау үшiн қазақстанның және шетелдiң жетекшi университеттерiнiң академиялық және ғылыми орталықтары мен ғылыми орталықтардың арасындағы көпiр және бiлiм берудiң негiзгi көзi болатын ғылыми-бiлiм беру кластерiн жасау;
      бiлiм беру мекемелерiнiң теңдестiрiлген желiсiн құру және сапалы, үздiксiз бiлiм беру жүйесiн қалыптастыру;
      халықтың рухани деңгейiн нығайту және зияткерлiк деңгейiн арттыру;
      халықтың жұмыспен қамтылуын және қала экономикасына туризмдi дамытудан түсетiн түсiмдi қамтамасыз ететiн туристiк кластердi жасау;
      астана тұрғындарының тауарлар мен көрсетiлетiн қызметтерге, сапа мен қауiпсiздiктiң мемлекет белгiлеген кепiлi бар кең түр-түрiне сұранысын қанағаттандыру.

      II кезең (2009-2010 жылдар):
      бәсекеге қабiлеттi еңбек нарығын құру арқылы қала тұрғындарының тұрмыс сапасын арттыру, бiлiм беру, медициналық қызмет көрсету, мәдениет стандарттарын көтеру;
      тиiмдi көлiк инфрақұрылымын құру, көлiк ағымын оңтайландыру, жылдам қоғамдық көлiктердiң баламалы түрлерiн енгiзу;
      тұрғын үй құрылысын жеделдете дамыту және тұрғын үй нарығының тиiмдi тетiктерiн қолдану арқылы тұрғын үйдiң қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз ету;
      қолайлы тiршiлiк үшiн Астана қаласының қоршаған ортасын тұрақты дамытуды қамтамасыз ету;
      қала кәсiпорындары өндiретiн өнiмдi өткiзу нарығын кеңейту;
      жоғары технологияларды тартумен қалалық басқарудың озық тәжiрибесiн пайдалану;
      көкейтестi әлеуметтiк-экономикалық мәселелердi шешу үшiн оны талдамалы-ақпараттық қамтамасыз етудi жақсарту жолымен қалалық басқарудың тиiмдiлiгiн арттыру;
      Қазақстан Республикасының елордасы - Астана қаласының оң бейнесiн жасау және нысаналы аудиториялар арасында жылжыту.

3. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi &1. Салық және бюджет саясаты

      Бюджет саясаты азаматтардың әл-ауқатының және әлеуметтiк қорғаудың жоғары деңгейiн қамтамасыз етуге, жаңа индустриялық-инновациялық орталық ретiнде қаланың ықтимал мүмкiндiктерiн жүзеге асыруға бағытталады.
      Болжамды кезеңдегi қаланың салық саясаты мынадай басымды бағыттарда жүзеге асырылады:
      салықтық әкiмшiлiктендiрудi жақсарту;
      қала меншiгiн пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру арқылы салықтық емес түсiмдердi ұлғайту;
      қала тiршiлiгiнiң әртүрлi салаларын қаржыландыру үшiн бюджеттен тыс көздердi тарту;
      заңды және жеке тұлғалардың қаржы-экономикалық қызметiнiң тиiмдiлiгiн арттыру үшiн салық салынатын базаны кеңейтуге жәрдемдесу, жағдай қалыптастыру;
      көлеңкелi экономика үлесiн барынша азайту, кәсiпкерлiк қызмет субъектiлерiн есепке алуды жақсарту;
      залалды кәсiпорындарда нақты залалдың бар екендiгiн растау мақсатымен олардың қаржы-шаруашылық тексерудi қызметтерiн уақытылы жүргiзу.
      Бюджеттiк қаражатты бөлу мынадай басым бағыттар бойынша жүргiзiледi:
      кедейлiктi азайту және мүгедектердi оңалтудың қалалық бағдарламасын iске асыру;
      бiлiм беру, денсаулық сақтау, әлеуметтiк қорғау, қоршаған ортаны қорғау, мәдениет салаларындағы бағдарламаларды қаржыландыру;
      астананың бас жоспарына сәйкес жобалау-жоспарлау жұмыстарын жүзеге асыру;
      көлiктiк және инженерлiк инфрақұрылымды дамыту;
      индустриялық-технологиялық парктердi, бизнес-инкубаторларды, жаңа технологиялар орталықтарын, маркетинг орталықтарын құру және дамыту.
      Астана қаласын 2010 жылға дейiн дамытуда қойылған мақсаттарға қол жеткiзу үшiн мынадай бағдарламалық iс-шараларды iске асыру көзделедi:
      қала бюджетiнiң кiрiстерi мен шығыстарын жоспарлаудың сапалы деңгейiн арттыру;
      бөлiнген бюджеттiк қаражаттың мақсатты пайдаланылуын қамтамасыз ету және бюджеттiк қаражаттың шығысының тиiмдiлiгiн арттыру;
      шығыстардың әлеуметтiк мәнi бар баптары бойынша қаржылық қамтамасыз етудiң ең төменгi орта нормативтерiн әзiрлеу және енгiзу (денсаулық сақтау, бiлiм беру);
      бәсекелестiк ортаны, қолайлы инвестициялық және кәсiпкерлiк ахуалды қолдау үшiн ұзақ мерзiмдi институциялық көтермелеудi жасау;
      қалалық бағдарламалардың iске асырылуының тұрақты мониторингiн жүзеге асыру және олардың нәтижелерi туралы халықты кеңiнен хабардар ету.

&2. Инвестициялық саясат

      Инвестициялық саясат Астана қаласының экономикасын, әлеуметтiк, өндiрiстiк және көлiк инфрақұрылымын дамытудың жобасын iске асыру үшiн қаржы ресурстарын пайдалану мен тартудың тиiмдiлiгiн барынша арттыруға бағытталады.

1. Қала тiршiлiгiнiң дамыған инфрақұрылымын жасау

      1) 2006 жылдан 2010 жылға дейiн Астана қаласының жылу көздерiн дамыту жөнiндегi инвестициялық iс-шаралар, оның iшiнде: ЖЭС-2, жылу желiлерiн және энергия желiлерi объектiлерiн кеңейту және қайта жаңарту N 7, 8 станцияларының қазан агрегаттарын, N 5, 6 станцияларының құбыр агрегаттарын және Астана қаласының су жылыту қазандығын орнатумен ЖЭО-2 кеңейту; Астана қаласының ЖЭО-1 ШС (жаңа алаң) жаңарту; ЖЭО-3 құрылысы.
      2) Астана қаласының 2006 жылдан 2010 жылға дейiнгi кезеңде магистральдық жылу және электр желiлерiн дамытуға инвестициялар, оның iшiнде: ЛЭП 110 кВ, "Заречная", "Жилая зона N 17", "Степная", "Жилая зона N 14", "ЖИФ" кiрулерiмен 110/10 кВ "Новая" ШС құрылысы, қаланың Сол жақ жағалау бөлiгiнде iске қосылатын ЖЭО-2-ның III жылу магистралiнiң құрылысы, қаланың сол жақ жағалауында iске қосылатын жылу магистралiнiң құрылысы, қолданыстағы магистральды жылу жүйелерiн, жылу жүйелерiн жаңарту, теннис кортының инженерлiк желiлер құрылысы.
      2006 - 2010 жылдары жылу электр энергиясы саласындағы қажеттi инвестициялардың жалпы көлемi 123,7 млрд. теңгенi құрайды (I кезең- 41,6 млрд. теңге; II кезең - 82,1 млрд. теңге), оның iшiнде: республикалық бюджет қаражаты есебiнен - 122,3 млрд. теңге (I кезең - 40,2 млрд. теңге, II кезең - 82,1 млрд. теңге) және жергiлiктi бюджеттен - 1,4 млрд. теңге (I кезең).

2. Сумен қамтамасыз ету және су бөлу

      Бұл салада 2006 - 2010 жылдары мынадай жобаларды iске асыру қажет: сумен қамтамасыз ету және су бөлу жүйелерiн жаңарту (Жапон Халықаралық Ынтымақтастық Банкiнiң қаражатын тартумен); Астана қаласының сол жақ жағалау аумағының құрылыстарын су басып кетуден инженерлiк қорғау, қашыртқы және жер асты сулары деңгейiн төмендету; жауын-шашын кәрiз жүйесiн дамыту; Талдыкөл сарқынды суларын жою; Вячеслав су қоймасының 2-шi су шығару көзiн қайта өңдеу; Нұра жер астындағы су кен орнын әзiрлеу, Астана қаласының сумен жабдықтау және су жүру жүйелерiн дамыту. Жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен Кенесары - С. Сейфуллин көшелерi учаскесiндегi Сарыарқа көшесi бойындағы су желiсiнiң; "Шұбар-3" шағын ауданындағы су желiсiнiң құрылысын iске асыру қажет.
      Қала қажеттiлiгiн қамтамасыз ететiн, сумен қамтамасыз ету және су шығару инженерлiк инфрақұрылымын құру үшiн қажеттi қаржының жалпы ауқымы 2006-2010 жылдары 128,9 млрд. теңгенi құрайды (І кезең - 48,4 млрд. теңге; II кезең - 80,5 млрд. теңге), оның iшiнде: республикалық бюджеттен - 128,8 млрд. теңге (I кезең - 48,3 млрд. теңге; II кезең - 80,5 млрд. теңге) және жергiлiктi бюджет есебiнен 0,1 млрд. теңге (I кезең).

3. Көлiк

      Астана қаласының Бас жоспарына сәйкес 2010 жылға қарай 14 км жылдам жүру жолдарын, қалалық маңызы бар 41 км магистральдық көшелердi, 120 км аудандық маңызы бар магистральдық жолдарды; 25 км жергiлiктi маңызы бар көшелер мен жолдарды салу жоспарланады.
      2010 жылы қала iшiнде 21 ғимарат, соның iшiнде: 2 көпiр; 2 жол құбырын; 9 көлiк айырымын; 8 жер асты өткелдерiн салу көзделiп отыр.
      Сондай-ақ, 2006 жылы Халықаралық әуежай мен қосымша үй-жайлары бар 400 жеңiл автомобильге арналған жабық гараждың құрылысын аяқтау жоспарлануда.
      Алдағы кезеңге қалаiшiлiк жолаушы көлiктерiнiң баламалы түрлерiн енгiзу жоспарлануда.
      Қаланың көлiк жүйесiн дамытуға қажеттi жалпы инвестиция 2006-2010 жылдар кезеңiне 110,1 млрд. теңгенi құрайды (I кезең - 56,2 млрд. теңге; II кезең - 53,9 млрд. теңге), оның iшiнде: республикалық бюджет қаражаты есебiнен - 102,8 млрд. теңге (1 кезең - 51,2 млрд. теңге; II кезең - 51,6 млрд. теңге) және жергiлiктi бюджет есебiнен 7,3 млрд. теңге (І кезең - 5,0 млрд. теңге; II кезең - 2,3 млрд. теңге).

4. Әлеуметтiк сала

      Республикалық бюджет қаражаты есебiнен 2006-2010 жылдар кезеңiнде 8 жалпы бiлiм беру мектептерiнiң құрылысы және 1 мектепке 600 орындық бiр жапсарлас құрылыс салу; 375 орындық түзету мектеп-интернаты; 300 орындық мамандандырылған мектеп-интернаты; Жалпы бiлiм беретiн кәсiптiк оқу орталығы ғимаратына қосымша құрылыс салу (спорт залы, шеберхана), 1600 орынға арналған екi бастауыш және орта кәсiби бiлiм беру ұйымдары жоспарланып отыр.
      Жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен 6 мектепке дейiнгi ұйымдардың және 280 орынға арналған санаторлық бала бақша, 800 орынға арналған кәсiби-техникалық мектеп (байланыс саласы), балалар үйi үшiн 4 тұрғын үй кешенiнiң құрылысын, Оқушылар сарайын қайта жөндеу, сондай-ақ 5 жалпы бiлiм беру мектептерiнiң құрылысына жобалы-сметалы құжаттарды әзiрлеу қажет.
      Қаланың бiлiм беру жүйесiне инвестициялар көлемi 2006-2010 жылдары 17,5 млрд. теңгенi құрайды (I кезең - 11,4 млрд. теңге; II кезең - 6,1 млрд. теңге), оның iшiнде: республикалық бюджет қаражаты есебiнен 12,3 млрд. теңге (I кезең - 6,8, II кезең - 5,5) және жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен 5,2 млрд. теңге (І кезең - 4,6 млрд. теңге; II кезең - 0,6 млрд. теңге).
      Республикалық бюджет қаражаты есебiнен денсаулық сақтау саласында 2006-2010 жылдарға қалалық жұқпалы аурулар ауруханасын жаңғырту және корпусын салу; әр кезекте 250 адам қабылдайтын әйелдер кеңесiмен 150 кереуеттiк әйелдер кеңесi бар 1 перинатальды орталық; қан беру орталығы; 250 кереуеттiк балаларға арналған жұқпалы аурулар ауруханасы; әр кезекте 250 адам қабылдайтын диагностикалық-кеңес беру емханасы бар 350 кереуеттiк көп салалы қалалық балалар ауруханасы, әрқайсысы 500 орынға арналған 2 амбулаторлық-емханалық кешен (ауысымда 350 орындық үлкендерге арналған және балаларға арналған 150 орындық), медициналық колледждiң оқу корпусы; медициналық жұмысшыларға арналған шағын жанұялық үлгiдегi екi жатақхана; амбулаторлық-емханалық кешеннiң; студенттер емханасының; 360 кереуетке арналған көп профильдi стационардың құрамында салынып жатқан крематорийi бар патологиялық-анатомиялық бюроның; 100 кереуетке арналған хоспистiң, Оңтүстiк-Шығыс ауданында салынып жатқан амбулаторлық-емханалық кешеннiң құрамында 250 келушiге арналған әйелдер кеңесiнiң құрылысы жоспарланды.
      Жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен әр кезекте 350 үлкендер және 150 бала қабылдайтын 1 амбулаторлық-емханалық кешен, медицина жұмысшылары үшiн шағын жанұялық үлгiдегi жатақхана құрылысы, әрқайсысы ауысымда 350 орындық үлкендерге және балаларға арналған 150 орындық 2 амбулаториялық-емханалық кешендер, қан беру орталығы, 205 кереуетке арналған балалар жұқпалы аурулар ауруханасы; қалалық жұқпалы аурулар ауруханасы, студенттер емханасы, әйелдер кеңесi, әйелдер кеңесiмен перинатальды орталық, паталогоанатомиялық бюро, 100 орынға арналған хоспис, медициналық колледждiң оқу корпусы, 360 керуетке арналған көпбейiндi стационар, көпбейiндi қалалық балалар емханасының құрылысына жобалау-смета құжаттамасын әзiрлеу көзделуде.
      2006-2010 жылдарға арналған қаланың денсаулық сақтау саласын дамытуға инвестиция көлемi 15,9 млрд. теңгенi құрайды (І кезең - 6,6 млрд. теңге; II кезең - 9,2 млрд. теңге), оның iшiнде республикалық бюджеттен - 14,0 млрд. теңге (І кезең - 4,7, II кезең - 9,3) және жергiлiктi бюджет есебiнен 1,9 млрд. теңге (I кезең).
      Әлеуметтiк қамтамасыз ету саласында республикалық бюджет қаражаты есебiнен мүгедектер және қарттар үшiн интернат-үйiнiң құрылысы қарастырылды.
      Қаланың 2006-2008 жылдардағы әлеуметтiк қамтамасыз етуге инвестиция көлемi 0,5 млрд. теңгенi құрайды.
      Спорт ғимараттарынан қалада теннис кортының құрылысы, сондай-ақ алдыңғы кезеңде басталған велотректiң және стадионның құрылысын аяқтау жоспарлануда.
      2006-2010 жылдары спортты дамытудың жалпы инвестициясы 15,0 млрд. теңгенi (iске асыру кезеңi - 2006-2008 жж. - 15,0 млрд. теңге), оның iшiнде: республикалық бюджеттен - 15,0 млрд. теңгенi (І кезең) құрайды.
      Мәдениеттi дамыту мақсатында республикалық бюджеттен Салт дәстүрлер сарайының жаңа ғимараттары; қала тұрғындары үшiн Қоянды өзенiнiң су қоймасында қысқа мерзiмдi дем алу аймағы және 3500-орынға арналған әмбебап киноконцерт залы салынады. Бейбiтшiлiк және келiсiм сарайының құрылысын аяқтау жоспарлануда.
      2006-2010 жылдарға мәдениеттi дамытудың жалпы инвестициясы 14,9 млрд.теңгенi құрайды (I кезең - 14,6 млрд. теңге; II кезең - 1,0 млрд. теңге), оның iшiнде: республикалық қаражат есебiнен - 14,9 млрд. теңге (І кезең - 13,9 млрд. теңге; II кезең - 1,0 млрд. теңге) және жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен - 1,0 млрд. теңге (I кезең).

5. Тұрғын үй құрылысы

      Тұрғындар санының өсуiн есепке ала отырып және тұрғын үй құрылысын әрi қарай дамыту мақсатында (2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамыту Бағдарламасының есебiсiз) келесi шаралар жүзеге асырылады: коммуналдық тұрғын-үй құрылысы; тұрғын-үй құрылысы (несиелендiру).
      2006-2010 жылдарға республикалық бюджеттен қажеттi жалпы инвестиция 19,4 млрд. теңгенi құрайды (I кезең - 5,5 млрд. теңге; II кезең - 13,9 млрд. теңге), оның iшiнде республикалық бюджет есебiнен - 17,7 млрд. теңге (I кезең - 5,5 млрд. теңге; II кезең - 12,2 млрд. теңге) және жергiлiктi бюджет есебiнен 1,7 млрд. теңге (II кезең).

6. Қаланы абаттандыру

      2006-2010 жылдар аралығында республикалық бюджет есебiнен жүргiзiлетiн құрылыстар: Есiл өзенiнiң оң жағалауындағы Президент саябағы; Жаңа алаң; "Арай" саябағы; Есiл өзенi бойындағы саябақ; Линейный саябағы; дендрологиялық саябақ; Астана қаласының бiрiншi кезектегi объектiлерiнiң инженерлiк желiлерi; N 1 жоспарланған ауданның инженерлiк желiлерi мен жолдары (N 19 көшеден оңтүстiкке қарай); Есiл өзенiнiң арнасын қайта жаңарту, Есiл өзенi бойында кеме жүзуiн ұйымдастыру; инженерлiк-коммуникациялық инфрақұрылымды абаттандыруды дамыту жоспарлануда.
      Жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен: қаланы көгалдандыру бойынша шаралар; орамiшiлiк аумақтарды кешендi абаттандыру; жаңа бейiт салу, ботаникалық бақ, Слободканың жоспарланған А, Б ауданының инженерлiк желiлерi мен жолдарының құрылысы, 1 жоспарланған ауданынан Қорғалжынға дейiн шаруашылық арнасы, жасыл белдеуде рекреациялық аймағын құру, қаланың орман қорғау белдеуiн қайта жаңарту және абаттандыру көзделедi.
      2006-2010 жылдар аралығында қаланы көрiктендiруге кететiн қажеттi инвестициялық көлем 71,1 млрд. теңгенi құрайды (І кезең - 57,7 млрд. теңге; II кезең - 13,4 млрд. теңге), оның iшiнде республикалық бюджеттен 64,2 млрд. теңге (I кезең - 53,4 млрд. теңге; II кезең - 10,8 млрд. теңге) және жергiлiктi бюджет есебiнен 6,9 млрд. теңге (I кезең - 4,3 млрд. теңге; II кезең - 2,6 млрд. теңге).

7. Қоршаған ортаны қорғау

      Жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен ЖЭО-2 ШС құрылымдық бөлiмшесiнiң жұмыс iстеп тұрған қазандарының бiреуiндегi күл ұстағышты "Эмульгирование" орнатуымен жаңғырту, сондай-ақ Железнодорожный, Мичурино кенттерiнiң, өндiрiстiк-техникалық жиынтықтылау басқармасы қазандықтарының күл ұстағыш құрылғысын жаңғырту қарастырылады. Сондай-ақ, 1-ЖЭО ШС N 6 күл шығару орнының әзiрленген картасының жаңғыртуын бейiмдеуiн жүзеге асыру, Сарыбұлақ өзенiн абаттандыру және тазалау жоспарланады.
      Кәсiпорындар мен ұйымдардың қаражаты есебiнен қоқысты қайта өңдейтiн, пластик пен құмды қайта өңдейтiн, су өткiзбейтiн пенобетондық блоктар өндiрiсi зауыттары қарастырылады.
      2006 - 2010 жылдар аралығында қаланың қоршаған ортасын қорғау iс-шарасына инвестиция көлемi 2,07 млрд. теңгенi құрайды (I кезең - 0,31 млрд. теңге; II кезең - 1,76 млрд. теңге), оның iшiнде жергiлiктi бюджет есебiнен 2,0 млрд. теңге (I кезең - 0,3 млрд. теңге; II кезең - 1,7 млрд. теңге), кәсiпорындар мен ұйымдардың қаражаты есебiнен 0,07 млрд. теңге (I кезең - 0,01 млрд. теңге; II кезең - 0,06 млрд. теңге).

8. Қосылған құны жоғары өнiмдер өндiруге бағдарланған
ғылыми-өнеркәсiптiк кешендердi қалыптастыруға және
дамытуға жәрдемдесу

      Ұзақ мерзiмдi кезеңде қаланың жылдам әрi тұрақты дамуы инновациялық стратегияларға көшу мен жоғары технологиялы және ғылыми өндiрiстiң озыңқы дамуымен ғана мүмкiн болады. Бұл үшiн мынадай бағыттарды iске асыру қажет: өндiрiс алаңдарын, аумақтар мен инфрақұрылымдарды өнеркәсiп паркiне қайта жаңарту (Индустриялық парк), жеке салалар мен кәсiпорындар бойынша бизнес-жоспар жасау тетiктерiн қоса алғанда, инвестициялық шешiмдердi қабылдау тетiгiн жетiлдiру жөнiндегi жүйелi шаралар; салалық және/немесе өңiраралық компаниялар түрiнде өндiрiстi жаңғырту, қайта жаңарту жобаларын iске асыруға қатысу; өңiрлердiң үлестiк қатысуымен өңiраралық жобаларды әзiрлеу.
      Жоғарыда аталған бағыттарды iске асыру үшiн 2006-2010 жылдары қаланың Өнеркәсiп аймағының инфрақұрылымдық көркейтiлуiн қоса алғанда, инновациялық қызметтi қолдауға республикалық бюджет қаражаты есебiнен 2,0 млрд. теңге мөлшерiнде инвестиция қажет етiледi.

9. Инновация саласындағы басымдықтарды ескере отырып,
кәсiпкерлiктi дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау

      2006 - 2010 жылдар кезеңiнде қалада өзiне:
      инновация қызметiн қолдау мен дамыту инфрақұрылымы құрылды, оның iшiне:
      нарықты зерделеу және жаңа технологияларға, қазiргi заманғы материалдарға, өнiмдерге, қызметтерге сұранысты анықтау және ғылыми-техникалық зерттеулер мен әзiрленiмдер саласындағы кәсiпорындар мен компанияларға талдаудың нәтижелерiн беру мақсатындағы ақпараттық-маркетингтiк орталық;
      қалада өндiрiлетiн жоғары технологиялы тауарлар мен қызметтер көрсетудi жылжытуға арналған сауда-көрме орталығы кiредi.

10. Инвестицияларды тарту үшiн құқықтық база мен экономикалық
тетiктердi жетiлдiру

      Осы мақсатта мыналар көзделедi:
      инвестициялық және инновациялық қызметтi дамыту үшiн қолайлы жағдаймен қамтамасыз ететiн нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру жөнiндегi ұсыныстарды әзiрлеу;
      инвестициялық және инновация қызметiнiң субъектiлерi үшiн көтермелеу жағдайын жасау мақсатында салық және кеден режимiн өзгерту жөнiнде уәкiлеттi органдарға ұсыныстар енгізу;
      қала аумағында инвестициялық белсендiлiктi көтермелеу үшiн жағдай жасау;
      жаппай тұрғын үй құрылысын көтермелеу;
      қаржылық және жедел лизингке беру кестесiн қолдануды iске асыру схемаларын қолдану арқылы оны пайдалануға берумен тұрғын үйлiк емес қордың коммерциялық құрылысы;
      "Астана - жаңа қала" арнайы экономикалық аймақтың қолданылу мерзiмiн 2010 жылға дейiн ұзарту.
      астананың қолайлы имиджiн қалыптастыру есебiнен қаланың инвестициялық тартымдылығын арттыру.
      Жалпы алғанда, Астана қаласының 2006-2010 жылдарға арналған әлеуметтiк-экономикалық даму бағдарламасының iске асырылуы 523,1 млрд. теңге инвестицияны қажет етедi, республикалық бюджеттен - 495,5 млрд. теңге және жергiлiктi бюджеттен - 27,6 млрд. теңге инвестицияны талап етедi (10-кесте).

                                                      10-кесте
                                                      млрд. теңге

Қаржыландыру
көздерi

2006

2007

2008

2009

2010

Барлығы:

69,4

87,0

105,0

123,6

138,1

оның iшiнде:






республикалық бюджеттен

62,5*

79,3*

100,9

119,3

133,5

жергiлiктi бюджеттен

6,9

7,7

4,1

4,3

4,6

* Қазақстан Республикасында 2005-2007 жылдарға арналған Тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттiк бағдарламасы шегiнде тұрғын үй құрылысына қала бюджетi алған кредиттердi есепке алмай (2006-2007 жылдары несие қаражаты - 5,07 млрд. теңге).
** Қазақстан Республикасында 2005-2010 жылдарға арналған білім беру және денсаулық сақтауды дамыту мемлекеттiк бағдарламаларының шеңберiнде республикалық бюджеттен бөлiнген арнайы трансферттердi есепке алмай.

&3. Индустриялық-инновациялық саясат

      Қаланың өнеркәсiбiн дамыту үшiн қолайлы алғышарттар бiрiнші кезекте оның өндiрiстiк әлеуетiн iске асырумен және оның өңiрлiк ықпалдасудағы рөлiн күшейтумен, ғылыми-өнеркәсiптiк кешендердi қалыптастырумен және дамытумен байланысты.
      2006-2010 жылдары Астана қаласының индустриялық-инновациялық саясатын дамыту жөнiндегi негiзгi бағыттар:
      қазiргi өндiрiстiк қуаттарды жаңғыртуды және қайта ұйымдастыруды ынталандыру;
      жоғары, ресурсты үнемдеушi, экологиялық таза технологияларды пайдаланатын бәсекеге қабiлеттi өндiрiстердi қолдау мақсатында өңiраралық және халықаралық байланыстарды дамыту;
      кәсiпорындарды өнiм сапасын басқарудың және оны сертификаттаудың халықаралық стандарттарына көшуге ынталандыру;
      жоғары және арнайы орта оқу орындарының базасында өнеркәсiп үшiн жоғары бiлiктi кадрларды оқыту әрi қайта даярлау жүйесiн дамытуға ықпал ету;
      тiгiнен бiрiктiру құрылымдарын: ғылыми-бiлiм беру және ғылыми-өндiрiстiк кешендер құру.
      Астана қаласының индустриялық-инновациялық саясатын тиiмдi iске асыру үшiн ЖЭО-2 ауданында (шығыс өнеркәсiп ауданы) дамыған инженерлiк инфрақұрылымымен жаңа өнеркәсiптiк аймақ құру көзделуде.
      2006-2007 жылдары көзделген iс-шараларды орындау мақсатында құрылыс материалдарын өндiру бойынша мынадай инвестициялық жобаларды iске асыру болжанады:
      қуаты жылына 30 млн. дана кiрпiш қаптамалы кiрпiш өндiрiсi;
      жоғары сапалы шырша ағашынан жасалған және бағалы ағаш жыныстарын қолдану арқылы терезе мен есiк шығару жөнiндегі зауыт құрылысы;
      магистральдық сумен жабдықтау жүйесiне арналған шыныпластик құбырлар өндiрiсiн ұйымдастыру;
      үйдiң iшкi инженерлiк желiлерiне арналған полиэтилен құбырлар өндiрiсiн ұйымдастыру;
      ғимараттың қасбеттерiн әйнектеу құрылымына арналған күйдiрiлген шыны мен шыны пакеттер өндiрiсiн ұйымдастыру.
      2008-2010 жылдары:
      жаңа құрылыс, оның iшiнде энергия-ресурстарын үнемдеу, экологиялық таза технологияларға көшу;
      дәстүрлi құрылыс өнiмдерi өндiрiстерiн басқа өңiрлерге жеткiзуге арнап қайта бағдарлау;
      жоғары сапалы қабырғалық және әрлеу материалдарын, сантехникалық бұйымдарды, жұмсақ жабынды материалдарды, металл пластикалық және алюминий терезелердi, есiктердi, пiшiндердi өндiру номенклатурасын одан әрi кеңейту және таяу шет елдерге олардың экспортын ұйымдастыру.

Тамақ өнеркәсiбiн құру және дамыту

      Халықты қажеттi саны мен сапасы бойынша тамақ өнiмдерiмен тұрақты жабдықтауды қамтамасыз ету үшiн мыналар жоспарлануда:
      Ақмола облысының минералдық-шикiзат базасын тиiмдi пайдалану және оның дамуына инвестициялар тарту;
      ауыл шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеу мен тамақ өнеркәсiбi кәсiпорындарын сериясы 9000 ИСО және ХСТСЖ халықаралық стандарттардың талаптарына сай сапа менеджментiнiң халықаралық жүйелерiне жеделдете көшiру үшiн жағдай мен алғышарттар жасау;
      технологиялық байланысты кәсiпорындар мен (аграрлық фирмалар мен аграрлық кешендер) өндiрiстер жүйесiнде тұтыну кооперациясы мен интеграциялық үдерiстердi дамыту;
      өндiрiс үдерiстерiн және тұтынушыға дайын тауарлар түсiру желiсiн әртараптандыру үшiн өз көтерме-бөлшек сауда желiлерiн ұйымдастыру жөнiндегi қайта өңдеу кәсiпорындарының күш-жiгерiн ынталандыру;
      өндiрiстiң толассыз циклы бар аграрлық қалыптастыру секторымен тiгiнен бiрiктiрiлген кәсiпорындар құру;
      ауыл шаруашылығының шикiзатын орталықтандырып дайындау және сатып алудың жолға қойылған жүйесiн ұйымдастыру.
      Жоғарыда санамаланған мiндеттердi шешу ауыл шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеудiң бәсекеге қабiлеттi жергiлiктi нарығын қалыптастыруды қамтамасыз етедi.

&4. Қала тiршiлiгiнiң инфрақұрылымы

      2010 жылға дейiнгi кезеңде астана дамуының жалпы перспективасында инженерлiк инфрақұрылымды дамыту, қала тiршiлiгiн қамтамасыз ететiн жүйелердi жаңарту және олардың сенiмдiлiгiн арттыру мәселелерi ерекше маңызға ие болады.
      Қала қажеттiлiктерiн және экологиялық талаптарды ескере отырып, коммуникациялардың инфрақұрылымын дамыту мыналарды көздейдi:
      2010 жылға дейiн астананың перспективалық дамуын ескере отырып, қаланы электрмен, жылумен және сумен жабдықтаудың схемасын әзiрлеу;
      қазiргі энергетикалық блоктарды қайта жаңарту, кеңейту және жаңғырту;
      газ толтыратын станцияларды қайта жаңарту және жаңғырту, сондай-ақ жаңа газ желiлерiн салу;
      қаланы табиғи газбен жабдықтау жобасын әзiрлеу;
      тiршiлiктiң барлық салаларында энергияны, жылуды, суды үнемдеу iс-шараларын iске асыру;
      одан әрi қарай дамытып, қуаттарды ұлғайтуды ескере отырып, инвестицияларды тарту үшiн қолайлы ахуал жасау.
      2010 жылға дейiнгi кезеңде Астана қаласын жылумен және электрмен жабдықтау жүйелерiн дамыту мынадай жобалық жұмыстардың негiзiнде жүзеге асырылады:
      "2020 жылға дейiнгi перспективасымен 2010 жылға дейiн Астана қаласын жылумен жабдықтау схемасы", "2020 жылға дейiнгi перспективасымен 2010 жылға дейiн Астана қаласын электрмен жабдықтау схемасы";
      "Астана қаласының ЖЭО-2 ШС, жылу желiлерiн және электр желiлерi объектiлерiн кеңейту және қайта жаңарту".

1. Энергиямен жабдықтау

      1) Электр энергетикасы

      2010 жылға дейiнгi кезеңде электр энергиясын тұтынудың үлкен өсiмi көзделуде. Бағалау бойынша 2010 жылға қарай электр энергиясын өндiру және тұтыну тиiсiнше 2410,0 және 3100,0 млн. кВтч мөлшерiнде болжанады.
      2010 жылға дейiнгi кезеңдегi электрмен жабдықтау жүйесiнiң дамуында қаланың сол жақ және оң жағалауы бөлiктерiндегi жаңа құрылыстарды электрмен жабдықтау, сондай-ақ қаланың оң жақ жағалауындағы бөлiгiнде тұтынушыларды электрмен сенiмдi жабдықтау үшiн қолданыстағы желiлердi күшейту көзделген.
      Астана қаласының электр энергиясына қажеттiлiгi, негiзiнен өзi электр шығаратын ЖЭО-1, 2 ШС көздерiнiң есебiнен қамтамасыз етiледi (11-кестенi қараңыз).

                                                           11-кесте

          Электр энергиясын өндiру және тұтыну теңгерiмi

                                                        млн. кВтч 


2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010


Нақты

Баға

Болжам

Электр
энергиясын
өндiру

149,1

1630

1780

1940

2090

2250

2410

Қаладан тыс
алынды

251,1

550

580

610

640

660

690

Электр
энергиясын
тұтыну

1524,5

2180

2360

2550

2730

2910

3100

  оның
  iшiнде:








  Өнеркәсiп

433,3

715,1

778,8

841,5

914,6

989,4

1038,8

  Құрылыс

68,5

87,2

94,4

127,5

136,5

145,5

151,3

  Көлiк

178,9

287,7

306,8

344,3

368,6

407,4

503,0

Экономиканың
басқа салала-
ры және
тұрғындар

501,4

697,6

755,2

816,0

887,3

960,3

1021,0

Жалпы
пайдалану
желiсiндегi ысырап

342,4

392,4

424,8

420,8

423,2

407,4

385,9

      Дереккөз: "ЭнергопромҚазҒЗӨИ" ЖШС, "Энергия" ҚазНИПИИТЭС ЖАҚ және "Астанаэнергопроект" ЖШС.

      Астана қаласының жалпы электр тұтынымында өндiрiстiк саланың (өнеркәсiп және құрылыс) үлесi 2005 жылғы 36,8 %-дан 2010 жылы 38,4%-ға дейiн ұлғаяды, ал өндiрiстiк емес саланың үлесi (экономиканың басқа салалары және тұрғындар) жалпы тұтынымда тиiсiнше 32,0 %-дан 32,9%-ға дейiн ұлғаяды. 2010 жылға дейiн көлiктiң электр энергиясын тұтыну үлесi 3 пайыздық пунктке ұлғаяды (19-суреттi қараңыз).

                                                          19-сурет

    2005 және 2010 жылдардағы электр тұтынудың құрылымы

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      2010 жылға дейiн электр энергиясына қажеттiлiктi жабу және өз теңгерiмiн қамтамасыз ету үшiн (20-суреттi қараңыз) мынадай негiзгi iс-шараларды жүзеге асыру көзделуде:
      ЖЭО-2 электр станциясын, жылу желiлерiн және энергиялық желiлiк объектiлердi кеңейту және қайта жаңарту;
      ЖЭО-1 ШС электр станциясын (жаңа алаң) қайта жаңарту;
      ЖЭО-3 құрылысын салу;
      110кВ ЭТЖ, "N 14 тұрғын үй аймағы", "N 17 тұрғын үй аймағы", "Степная", "Заречная", ЖИФ аралап өтетiн "Жаңа" ШС110/10кВ шағын станциясының құрылысын салу;
      кернеуi 220 кВ "электр желiсi сақинасын" дамыту;
      қазiргi электр желiлерiн қайта жаңарту;
      10 және 0,4 кВ желiлерiнде коммерциялық шығынды азайту мақсатында тұтынушыларға электр энергиясын есептеуiштердiң көрсеткiштерiн қашықтан түсiрiп алатын электронды түрдегi есепке алу аспаптарын орнату.

                                                          20-сурет

                Электрлiк қуаттың теңгерiмi, МВТ

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      2006-2010 жылдары электр желiлерiнде және қалалық жарықтандыру жүйесiнде электр энергиясының ысырабын азайту бойынша мынадай негiзгi бағыттар көзделген:
      ысырап деңгейi төменiрек жаңа электр күшi жабдықтарын пайдалану;
      энергия тұтыну режимдерiн оңтайландыру мақсатында тарату желiлерiнде техникалық ысыраптың деңгейiн төмендету;
      электр станцияларында, шағын станцияларда электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесiн (ЭКЕАЖ) енгiзу.
      Электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесiн (ЭКЕАЖ) енгiзудiң үнемдiлiгi электр энергиясын тұтынуды дәл есепке алу (және нәтижесiнде коммерциялық ысырапты азайту) және шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң оны үнемдеп пайдалануға ынтасын арттыру есебiнен энергия ресурстарының 25-30 %-на жетуi мүмкiн;
      электр энергиясын тұтынуды бақылау үшiн электр энергиясының тұтынушылары (заңды және жеке тұлғалар) бойынша автоматтандырылған дерекқорлар құру;
      геоақпараттық технологиялардың базасында "Астанаэнергосервис" АҚ-да электр энергиясының теңгерiмiн есепке алу және талдау жөнiндегі бiрiктiрiлген жүйенi әзiрлеу және енгiзу;
      Астана қаласында баламалы көздерден (жылу сорғылары, жел энергетикасы) энергиямен және жылумен жабдықтау жөнiндегi жаңа және озық техникалық шешiмдердi енгiзу үшiн полигон (шағын ауданды үлгi ретiнде алу) құру.
      Жаңа жүйе қаланы электрмен жабдықтаудың сенiмдiлiгін арттыруға жәрдемдеседi, энергияны өндiруден оны өткiзуге дейiн барлық кезеңдегі шығындарды оңтайлы басқаруға мүмкiндiк бередi, жылу және электр энергияларының ысырабын азайтуға арналған экономикалық стимулдар жасайды, қызмет көрсету сапасын арттыру кезiнде жылу және электр энергиясы тарифтерi деңгейiнiң тұрақтануына ықпал етедi.

       2) Жылу энергетикасы

      Астана қаласында көп қабатты ғимараттарды салу үрдiсi, қаланың жылу энергиясы мен электр энергиясына деген қажеттiлiгi артуының болжамы орталықтандырылған жылумен жабдықтаудың қалыптасқан жүйелерiн (ОЖЖ) ЖЭО базасында жылу және электр энергияларын құрамдастырып өндiрудi одан әрi дамытудың объективтi алғышарттарын жасайды.
      2010 жылға дейiн Астана қаласын жылумен жабдықтауды дамытудың негiзгi бағыттары "Астанаэнергия" АҚ базасында негiзiнен қаланың көп қабатты тұрғын, қоғамдық және әкiмшiлiк құрылыстарын жылумен жабдықтауға арналған орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесiн сақтауды және одан әрi дамытуды көздейдi.
      2006-2010 жылдары Астана қаласының жылу электр станциялары мен қазандықтарынан орталықтандырылған жылумен жабдықтау аймағында жылу энергиясын өндiру бағалаумен 1,5-1,6 есе өседi (21-суреттi қараңыз).

21-сурет

Астана қаласының жылу-энергия орталықтарының
жылу жүктемелерiне сұранысты қамтамасыз етуiнiң болжамы

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      2010 жылға дейiн астананы жылумен жабдықтауды дамыту мынадай негiзгi бағыттар бойынша жүзеге асырылатын болады:
      2010 жылға дейiн ЖЭО-1 Астана қаласының жедел дамуы барысында орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесiндегi маңызды орнын сақтайды. Станцияны дамыту, iс жүзiнде ЖЭО-1 жабдығының белгiленген қуаттылығын пайдалану үшiн қайта жаңарту және жөндеу жұмыстарына келiп саяды. ЖЭО-1-де бiрiншi кезектегi iс-шараларды iске асыру оның жабдығының жұмысын тұрақтандыруға және сағатына 400 Гкал мөлшерiндегi қалыптасқан жылу қуаттылығын сақтауға мүмкiндiк бередi;
      2010 жылға дейiн ЖЭО-2 жоба бойынша қайта жаңартылып және сағатына 1040 Гкалға дейiн кеңейтiлгеннен кейiн, оң және сол жағалаудағы тұтынушылардың жылу жүктемелерi артуының орнын толтыруды қамтамасыз ететiн негiзгi базалық көз ретiнде, орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесiндегi өз рөлiн сақтайды;
      ЖЭО-1, 2 аймағында 2010 жылға қарай қысқы барынша жоғары есептеу режимiнде 290 Гкал/сағ мөлшерiнде жылу қуатының тапшылығы орын алады, оны жою үшiн ЖЭО-2-ден жаңа жылу қуаттарының қуаттылығын енгiзу қажет. Осыған байланысты, ЖЭО-2-ден N 7, 8 станцияларының қазандық агрегатын, N 5, 6 станцияларының труба агрегаттарын және Астана қаласының су жылыту қазандығын орнатумен кеңейту көзделуде;
      қаланың сол жағалау бөлiгiнде III, IY жылу магистральдары iске қосылып, құрылысы аяқталады және қаланың оң жағалау бөлiгiндегi жылу магистральдарын қайта жаңарту жобалары iске асырылады.
      Орталықтандырылған жылумен жабдықтау және жылу желiлерi көздерiн дамыту қазiргi уақытта әзiрленiп жатқан Астана қаласын ұзақ мерзiмдi перспективада жылумен жабдықтау схемасына түзету енгiзуде негiзделуi тиiс.

       3) Газбен жабдықтау

      Тұрғындар санының өсуi және автомашиналарға жағармай құюдың жаңа орындарының ашылуына байланысты сұйытылған газды тұтыну 2010 жылы 2005 жылмен салыстырғанда 10,5%-ға өседi деп күтiлуде.
      2010 жылға дейiн сұйытылған газды жеткiзу республиканың басқа өңiрлерiнен әкелу есебiнен жүзеге асырылатын болады.
      2010 жылға дейiн қаланың сұйытылған газға деген қажеттiлiгiнiң орнын толтыру үшiн мынадай негiзгi iс-шараларды жүзеге асыру көзделiп отыр:
      газ құбырларының қазiргi желiлерiн кеңейту және қайта жаңарту;
      тоттанбайтын жабындыларды пайдалана отырып, жаңа газ құбырларын салу;
      газ толтыру станциясын қайта жаңарту, сондай-ақ қуаттылығы жылына 20,0 мың тоннадан асатын жаңа станция салу;
      қосымша автомобильдерге газ құю станцияларын салу.
      Астана қаласының тұтынушыларына Батыс Қазақстан облысындағы Қарашығанақ кен орны газының орнына Ресейден табиғи газды жеткiзу газ құбырын салудың орындылығын зерттеу көзделiп отыр, бұл қалалық ЖЭО мен қазандықтарды күлi көп көмiрдiң орнына табиғи газды жағуға көшiруге және көмiр қышқыл газының жыл сайынғы шығарылымын 500 мың тоннаға азайтуға мүмкiндiк беретiн едi.
      Сонымен қатар, Астана қаласын табиғи газбен қамтамасыз ету үшiн көмiрдi жерастында газдандыру мүмкiндiгiн зерттеу орынды.
      Қазiргi уақытта қалаға негiзгi газ жеткiзушi "ГазОрталығы" ЖШС 2006-2010 жылдар кезеңiнде жыл сайын 6,55-тен 7,75-ке дейiн мың тонна көлемiндегi газды тұрақты тұтынады деп күтiлуде (12-кестенi қараңыз).

                                                           12-кесте

        "Газ Орталығы" ЖШС-ның газ бөлу қондырғылары мен газ
 құбырларын пайдалану жөнiндегi қызметiнiң iске асырылу көлемi


өлшем
бiр-
лiгi

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Натуралдық
көріністе

тонна

6555

6860

7065

7300

7500

7750

1 тонна
газды сату
бағасы

теңге

54472

78000

82600

87600

92600

98500

Құндық
көріністе

млн.
теңге

357,064

535,080

583,569

639,480

694,500

763,380

2. Қаланың көлiк жүйесi

      Қала көлiгiн дамыту Астана қаласының бағдарлық торабын жетiлдiрудi, жол қозғалысы қауiпсiздiгiн арттыруды, қаланың экологиялық ортасын жақсартуды, қалалық жолаушылар көлiгi жылжымалы құрамының паркiн жаңартуды қарастырады.
      Көлiк саласын дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған негiзгi бағыттары:
      Бұрынғы кезеңдерде басталған объектiлердi салуды және қайта жаңартуды аяқтау;
      қалалық маңызы бар магистральды көшелердi (6-8 белдеулi қозғалыс) салу, қолданыстағы жолдарды санатына сай ету үшiн қайта жаңарту;
      көлiк айырымдарын, өткерме жолдарды салу жолымен қалалық маңызы бар үздiксiз қозғалыстағы магистральды көшелердi қалыптастыру;
      жоспарлы аудандар арасындағы байланысты жақсарту үшiн су тосқауылдары арқылы өтетiн көпiрлердi салу;
      перспективалы және транзиттiк бағыттардағы жолдардың жекелеген учаскелерiн салу;
      жол қозғалысы реттiлiгiнiң тиiстi деңгейi мен жүру қолайлылығын қамтамасыз ететiн қала iшiндегi жолаушылар көлiгiнiң баламалы түрлерiн енгiзу және дамыту;
      халықаралық стандарттарға сәйкес келетiн автомобиль паркингiнiң жүйесiн дамыту;
      қазiргi заманғы халықаралық стандарттар деңгейiн қанағаттандыратын жол-құрылыс материалдарының өндiрiсiн дамыту болып табылады.

       1) Автомобиль жолдарын салу, қайта жаңарту және жөндеу

      Жолдарды салу, қайта жаңарту және жөндеу Астана қаласының көшелерi мен жолдарын қайта жаңарту және салу жоспарына, сондай-ақ Қала құрылысының бас жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
      2010 жылға қарай Астана қаласында 830 км әртүрлi көшелер мен жолдар, оның iшiнде қала бюджетi қаражаты есебiнен 209,5 км жолдар мен көшелер салынуы және қайта жаңартылуы тиiс.
      Мыналар салынатын болады:
      Астана қаласының жаңа әкiмшiлiк орталығында автомобиль жолдары;
      "К-бұрылмасынан Қарағанды тас жолына дейiнгі "Астана қаласындағы Оңтүстiк айналым" айналма жолы ("Әуежай - Қарағанды" тас жолы айналма жолы);
      К-1 айналымынан халықаралық әуежай аэровокзалына дейiнгi автожол;
      N 13 көшеден N 12 көшеге дейiнгi учаскедегi Манас көшесi (6 белдеулi қозғалыс);
      N 12 көшеден Манас көшесiне дейiнгi учаскеде N 66 көше (қозғалыстың 2 белдеуi);
      Манас көшесiнен N 41 көшеге дейiнгi учаскеде N 66 көше (4 белдеулi қозғалыс);
      N 13 көшеден N 39 көшеге дейiнгi учаскеде N 12 көше (6 белдеулi қозғалыс);
      N 12 көшеден N 41 көшеге дейiнгi учаскедегi N 39 көше (4 белдеулi қозғалыс);
      N 66 көшеден N 39 көшеге дейiнгi учаскедегі N 41 көше (4 белдеулi қозғалыс);
      N 12- N 1 және N 2 көшелерiнен N 19 көшеге дейiнгi учаскеде Н. Гастелло көшесi;
      М-3 көпiрден Абылайхан даңғылына дейiн N 19 көше;
      N 12 көшеден Пушкин көшесiне дейiнгi темiр жолдың оң жақ көшесi;
      Абай даңғылынан темiр жол арқылы өнеркәсiп аймағына дейiнгi N 13 көшенiң жалғасы;
      Угольный көшесiнiң шығыс бағытындағы жалғасы;
      Көкшетау қаласына шығатын Сарыарқа даңғылының жалғасы (Бөгенбай батыр даңғылынан К-1 айналымына дейiн);
      Сарыарқа даңғылының N 4 көшеден N 23 көшеге дейiнгi бөлiгi;
      Сарыарқа даңғылынан N 36 көшеге дейiнгi N 23 көше;
      Манас көшесiнiң N 12 көшеден N 19 көшеге дейiнгi учаскесi;
      N 1 жоспарлы ауданның инженерлiк желiлерi мен жолдары (N 19 көшенiң оңтүстiк жағы).
      Сонымен қатар:
      Бөгенбай батыр даңғылынан Ақжайық көшесiне дейiнгi Сарыарқа даңғылына;
      Ш. Уәлиханов көшесiнен Бөгенбай батыр даңғылы мен Н. Гастелло көшесiнiң қиылысындағы көлiк айырымы бар өткерме жолға дейiнгi Бөгенбай батыр даңғылына;
      Угольная көшесi қиылысындағы көлiк айырымдарының соңынан Солтүстiк шоссе а/ж көлiк айырымдарының соңына дейiн Бөгенбай даңғылына;
      Солтүстiк шоссе а/ж қиылысындағы көлiк айырымдарының соңынан сол жақ айналымдағы көлiк айырымдарының басына дейiн Бөгенбай даңғылына қайта жаңарту жұмыстары жүргiзiлетiн болады.

       2) Көлiк айырымдарын, көпiрлердi, өткерме жолдарды, жер асты өткелдерiн салу

      2010 жылы қалада 21 құрылыс салу көзделiп отыр, оның iшiнде: 2 жаңа көпiр (Н. Гастелло көшесiнiң бойымен Ақбұлақ өзенi арқылы өтетiн көпiр, М-2, М-3); 2 өткерме жол (N 13 көшенiң өнеркәсiп аймағына жалғасы аудандарындағы көлiк айырымы бар, темiр жол желiсi арқылы, темiр жол желiсi арқылы Астана - Көкшетау жолына шығатын); әр түрлi деңгейдегi 9 көлiк айырымы (Бөгенбай батыр даңғылы мен Н. Гастелло көшесiнiң қиылысында, Н. Гастелло көшесi мен N 12 көшенiң қиылысындағы, Н. Гастелло көшесi мен N 19 көшенiң қиылысында, А. Иманов және Л.Н. Гумилев көшелерi ауданында, Абылай хан даңғылы - Училищная - Қ. Мұңайтпасов - М. Жұмабаев көшелерiнiң қиылысында, Кенесары және Гастелло көшелерiнiң қиылысында, Ш. Уәлиханов, А. Бараев және Н. Гастелло көшелерiнiң қиылысында, Қабанбай батыр даңғылы мен Қорғалжын тасжолының қиылысында (Шұбар кентiне кiреберiстегi айналма айырым), Республика даңғылы мен А. Бараев көшесiнiң қиылысында (Рамстор сауда орталығы ауданы); 8 жаяу жүргiншiлер өткелi (Абылай хан даңғылында - 3 өткел, N 12 көшеде - 3 өткел, Н. Гастелло көшесiнiң бойында - 2 өткел).

      3) Қала iшiндегi жолаушылар көлiгiнiң баламалы түрлерiн енгiзу және дамыту, қазiргi автобус және троллейбус парктерiн жаңарту

      Қаланың көлiк жүйесiне жылдам жүретiн көлiктi енгiзу басқа көлiк түрлерiндегi жүктеме деңгейiн төмендетуге мүмкiндiк бередi. Бұл үшiн жылдам жүретiн трамвайларға арналған бiр рельстi жол салу қарастырылады. Жылдам жүретiн көлiктiң басқа да түрлерi дамытылуы мүмкiн.
      Жылдам жүретiн көлiк қозғалысы тұрғындарының саны көп оңтүстiк-шығыс жоспарлы аудан мен жаңа орталық арасында қоғамдық көлiкпен жылдам қатынасты қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi. 2005 жылы қоғамдық көлiктiң баламалы түрлерiн енгiзудiң техникалық-экономикалық негiздемесiн әзiрлеуге конкурс өткiзу жоспарланып отыр.

       4) Автомобиль паркингi жүйесiн дамыту

      Қаладағы автомобиль көлiгi санының ұлғаюы көп деңгейлi паркингтердi жер-жерлерде дамыту қажеттiлiгiн растайды.
      Қайта жаңартылатын және жаңадан игерiлетiн аумақтарда көп деңгейлi гараж-тұрақтардың құрылысы қарастырылған.
      Астана қаласының көлiктiк схемасы шартты түрде 36 көлiк ауданына бөлiнген. Бағдарламада көлiк аудандарының әрқайсысында тұратын адамдардың санына қарай, көлiктi уақытша сақтауға арналған автомобиль тұрақтарын орналастыру қарастырылған. Кейбiр аудандарда көп қабатты гараж-тұрақтар орналастырылады.
      Көлiк қоятын орындардың жеткiлiксiз болу проблемасына байланысты Астана қаласының жеңiл автомобиль көлiктерiнiң тұрақтары мен гараждарын орналастырудың схемасын әзiрлеу қажет, қолданыстағы көлiк тұратын орындардың пайдалану параметрлерiн зерттеу және тұрғындардың қажеттiлiгiн болжау негiзiнде оларды дамыту үшiн көлiк тұратын орындарды орналастыру бойынша нақты ұсыныстар олардың инвестициялық тартымдылығын ескере отырып әзiрленедi.
      Аталған схеманы iске асыру:
      тұрғын үй кешендерi мен қоғамдық мақсаттағы объектiлердi салуды жүзеге асыратын құрылысшылардың паркингтер салуға;
      көп деңгейлi автомобиль паркингтерiн салу үшiн жер учаскелерiнiң мақсатқа сай бөлiнуiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.

      5) Автобус және троллейбус парктерiн, қоғамдық көлiк инфрақұрылымының объектiлерiн жаңалау

      Қала мәртебесiнiң өзгеруi жеке автокөлiк кәсiпорындарының жылжымалы құрамы жай-күйiне оң әсер еттi. Жеке инвесторлар есебiнен автобус паркiнiң елеулi түрде жаңартылуы жүзеге асырылуда.
      Аталған мақсаттарға инвесторлардың қаражаттарын тарту мәселелерiн реттейтiн нормативтiк құқықтық акт әзiрленедi. Ол абаттандыру объектiлерiн салуға, жасауға және орнатуға жеке инвесторлардың қаражатын тартуға мүмкiндiк бередi.

       6) Жол құрылысы үшiн құрылыс материалдарының қазiргi заманғы өндiрiсiн дамыту

      Жол, көпiр, жол желiлерiн құру және жөндеу кезiнде құрылыстарды пайдалану мерзiмiн ұзартатын және энергия сыйымдылығы мен материал сыйымдылығын азайтуды қамтамасыз ететiн жаңа жол-құрылыс материалдарын, құрылымдарын және технологияларын енгiзуге ерекше назар аударылатын болады.
      Жол-құрылыс материалдары сапасының артуы маңызды бағыт болып табылады. Қазiргi заманғы құрылыс материалдары өндiрiсiнiң дамуы толығымен жеке инвесторлардың қаражатынан жүзеге асырылады.
      Құрылыс материалдары өндiрiсiн дамытуды талап ететiн негiзгi бағыттар:
      асфальт бетонды қоспаларды өндiру;
      инерттi материалдарды өндiру;
      тастан жасалған бұйымдарды өндiру;
      битумды эмульсияларды өндiру.
      Астана қаласының көлiк-коммуникациялық кешенiн дамыту мiндеттерiн iске асыру үшiн мынадай шаралар қажет:
      жолаушылар көлiгi көрсететiн қызметтiң қызмет көрсету мәдениетi мен сапасын арттыру;
      қалалық бюджет және жеке инвестициялар есебiнен жылжымалы құрамды жаңарту;
      бюджет қаражатын пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк беретiн қалалық жолаушылар көлiгi жүйесiн дамытуға арналған шығыстарды қаржыландырудың жаңа тетiгiн құру;
      жолаушылар автокөлiгi кәсiпорындарының материалдық-техникалық базасын нығайту;
      жол-көлiк инфрақұрылымын дамыту (көшенiң көлiк жүретiн бөлiгiн кеңейту, аялдамалар мен жолаушылар көлiгiнiң технологиялық тоқтап тұру орындарын абаттандыру, жер асты жаяу жүргiншiлер өткелдерiн салу және т.б.).

       3. Сумен қамтамасыз ету және су бөлу

      Сумен жабдықтау және су бөлу инфрақұрылымын дамытудың жай-күйi мен перспективасы қала үшiн басым мәселелер болып табылады. Астана қаласының сумен жабдықтау және су бөлу инженерлiк жүйелерiнiң тозуы және амортизациясы, жаңа тұрғын үй мен өндiрiстiк объектiлердi салу көлемдерiнiң өсуi, оның iшiнде сол жағалауда өсуi, сумен жабдықтау және су бөлу қалалық желiлерiн кеңейту мен жаңартуды, олардың сенiмдiлiк деңгейiн көтерудi, судың жаңа көздерiн iздеудi талап етедi.
      Қойылған мiндеттер Астана қаласын сумен жабдықтау және су бөлу жүйесiн дамыту жөнiндегi мынадай негiзгі бағыттарды бөлiп көрсетуге мүмкiндiк бередi:
      ауыз суды дайындаудың жаңа технологияларын қолдана отырып, қайта жаңарту және қолданыстағы тазарту су құбырлары құрылыстарының қуатын арттыру және жаңарту;
      жаңадан салынып жатқан аудандарда жаңа тазалау құрылыстары мен сорағы станцияларын салу;
      4) жаңа су ағызғыларын салу, қаланың барлық аудандарын ауыз сумен қамтамасыз ететiн сумен жабдықтау жүйесiн жасау;
      қолданыстағыларын жаңарту кезiнде тесу және созу әдiсiмен жаңа желiлердiң траншеясыз төсемдерiн енгiзу;
      су құбыры және кәрiздiк сорғы станцияларын, кәрiздiк құрылыстарды салу, қайта жаңарту және жаңғырту;
      абоненттердiң және тұрғындардың суды тұтынуын толық өлшеп есепке алуды ұйымдастыру, ауыз су мен техникалық судың ұтымсыз пайдаланылуын азайту;
      жер асты суларының жаңа қорларын барлау;
      кәрiздiк коллектор салуды, кәрiздiк сорғы станцияларының электр жабдығын ауыстыруды қарастыратын су бөлу желiлерiн кеңейту;
      ауыз суды дайындау және сарқынды суларды тазарту кезiнде ең жаңа экологиялық таза технологияларды пайдалану (оның iшiнде, кәрiздiк тазарту құрылыстарының тұнба алаңдары бар құрғақ шөгіндiлердi пайдаға асыру);
      2006-2010 жылдары осы бағыттарға сәйкес мыналар бойынша iс-шаралардың тұтас кешенi жоспарлануда:
      жалпы ұзақтығы 300 км су құбырын ауыстыру және жаңасын салу;
      ауыз су сапасын жақсартуға мүмкiндiк беретiн, жаңа сүзгiлiк материалдарды қолдану арқылы өнiмдiлiгi тәулiгiне 200 мың текше метр қолданыстағы сорғы-сүзгiлi станциясын қайта жаңарту және жаңғырту;
      басқарудың энергияны үнемдеу және автоматтандырылған жүйесiн қолданып, 50 дана қолданыстағы су құбырлары және кәрiздiк сорғы станцияларын қайта жаңарту;
      Астана қаласының сол жағалауы аумағындағы құрылысты су басудан, құрғаудан, топырақ суы деңгейiнiң төмендеуiнен инженерлiк қорғау;
      Астана қаласын Есiл өзенiнiң сел суларының басуынан қорғауды қамтамасыз ету;
      сол жағалауда жауын-шашын кәрiз жүйесiн дамыту - "Астана су арнасы" МКК өндiрiстiк базасын салу;
      жалпы ұзақтығы 277 км жаңа кәрiздiк желiлердi және шыны пластика құбырларын жаңа технологияны қолдана отырып қайта жаңарту және салу;
      шыны пластика құбырларын пайдалана отырып ұзындығы 4 км кәрiздiк коллектор салу;
      су-күл шығару айналымы жүйесiндегi сарқынды суларды кейiн пайдалану арқылы жауын-шашынның сарқынды суларын жинау жүйесiн (кәрiздiк сорғы станциясы бар) салу сарқынды сулардың жинақтауышы Талдыкөлдi қайта өңдеу жолымен жою;
      Вячеслав су қоймасының су ағызғысын қайта жаңарту;
      Нұра жерасты сулары кен орнын игеру.
      Астана қаласында ауыз судың тапшылығын ескере отырып, су тұтынуды азайту және су ресурстарын қайтарымды пайдалануды кеңейту жөнiндегi iс-шараларды әзiрлеу көзделедi.
      Нұра өзенiнiң аңғарын сынаптан тазарту, Ынтымақ су қоймасының суағарын қалпына келтiру жөнiндегi жобаларды iске асыру көзделедi. Нұра өзенiнiң арнасын тазалау нәтижесiнде Астана қаласына су беру 78 млн. текше метрге өседi.

4. Телекоммуникациялар

      Адам өмiрiнiң көптеген саласына ақпараттық технологиялардың жедел енгенiн ескере отырып, телекоммуникациялар кешенi экономиканың неғұрлым серпiндi дамып келе жатқан саласына айналды.
      Бағдарламаның маңызды iс-шараларына астананы ақпараттандыру саласын нормативтiк құқықтық қамтамасыз ету, инвестициялық және инновациялық жобалардың, геоақпараттық жүйелердiң, ғылыми ақпараттық ресурстардың электрондық кiтапханасының дерекқорының кешенiн құру жатады.
      Телекоммуникацияларды одан әрi дамыту үшiн мынадай бағыттар басым болып табылады:
      Астана қаласының мемлекеттiк билiк органдарының ресми серверiн жетiлдiру және серверде ұсынылған ақпаратты көкейтестi ету;
      ақпараттық технологияларды дамытатын салалық мамандандырылған ұйымдардың бiрiгуi негізiнде бiрыңғай бiлiм беретiн ақпараттық ортаны қалыптастыруды қамтамасыз ету;
      желiлердiң инфрақұрылымын жаңғырту (оптикалық-талшықты желiлер негiзiндегi байланыстың цифрлық желiсiн жер-жерде енгiзу).
      Почта байланысы қызметi нарығын дамыту үшiн мемлекеттiк басқару органдары почта байланысының әмбебап қызметтерiн реттеуде неғұрлым белсендi роль атқаруы тиiс.
      Бұдан басқа, мынадай жаңа қызметтердi енгiзу қажет:
      Почта аударымдарының бiрыңғай жүйесiн электронды төлемдер жүйесiне дейiн кеңейту (әмбебап төлеу жүйесi арқылы ұялы байланыс операторларынан, спутниктiк теледидардың абоненттерiнен және Интернет-қызмет провайдерлерiнен және т.б. төлемдердi қабылдау);
      Азаматтар мен мемлекет арасындағы өзара тиiмдi iс-қимылды қамтамасыз ететiн қызметтер (электронды салық декларацияларын беру, электронды дауыс беруге қатысу және т.с.с.);
      әуе және темiр жол билеттерiн, сондай-ақ футбол мен театрға билеттердi брондау және оларды алдын ала сатып алу, Интернетке шығу, телефон арқылы әлемнiң кез келген жерiмен байланысты орнату.

&5. Құрылыс 1. Азаматтық-өнеркәсiптiк құрылыс

      2010 жылға дейiнгi кезеңде Астанада құрылыс индустриясын дамыту, машина жасау, тамақ және жеңiл өнеркәсiп салаларындағы объектiлердi, инфрақұрылымдық объектiлердi салу және қайта құру жөнiндегi бiрқатар инвестициялық жобалардың iске асыруы көзделген.
      Астана қаласында азаматтық-өнеркәсiптiк құрылысты дамыту бағыттарының бiрi Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 13 желтоқсандағы N 1305  қаулысымен  бекiтiлген Қазақстан Республикасында құрылыс материалдары, бұйымдары және құрастырмалары өнеркәсiбiн дамытудың 2005-2014 жылдарға арналған бағдарламасының шеңберiнде шикiзат пен материалдарды қайта өңдеудi тереңдетуге және iшкi нарықты отандық бәсекелесуге қабiлеттi өнiмдермен қанықтыруға бағдарланған құрылыс индустриясын құру болып табылады.

2. Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй нарығы

      Астананың дамуы елорда ретiнде тек әкiмшiлiк және iскерлiк функцияларды ғана емес, сонымен бiрге тұрғындар өмiрiнiң жоғары деңгейi мен сапасына, оның өмiр сүру жағдайларына қол жеткiзудi жүзеге асыруды көздейдi.
      Бұл ретте, орта мерзiмдi перспективада соңғы бес жылда қалыптасқан, пайдалануға енгiзiлген үйлердiң құрылымындағы мемлекеттiк сектордың үлесiнiң азаюы үрдiсiнiң өзгеруi орын алады.
      2008-2010 жылдары Астана қаласының тұрғын үй құрылысы бағдарламасын одан әрi iске асыру жоспарланады. Осыған байланысты, инженерлiк және әлеуметтiк инфрақұрылымның дамуына сәйкес қаланың iшкi және сыртқы көлiк схемасының негiзгi бағыттарымен келiсiлген, тығыз орналасқан көп қабатты құрылыстарды ығыстыру, тұрғын үй аймағы схемасының өзгеруi көзделедi.
      Астана қаласында тұрғын үй нарығын жандандыру үшiн тұрғын үй секторында мемлекеттiк реттеу тетiгiн құру, мәмiледегi тәуекелдi азайту, құрылыс кешенiн арттыру және жылжымайтын мүлiк құнының өсуi деңгейiн тежеу үшiн осы сектордағы монополияны жою, оның iшiнде:
      тұрғын үй құрылысын жеңiлдiкпен кредиттеу және мемлекет тарапынан кредит бойынша пайыздық ставканы өтеу жолымен азаматтардың өз қаражаттарын салуын экономикалық ынталандыру;
      қалалық тұрғын үй ұйымын облигациялық қарыздарын ұйымдастыру есебiнен тұрғын үй құрылысының эконом-сыныбына бюджеттен тыс инвестициялар тарту;
      Жеке тұрғын үй құрылысын одан әрi дамыту үшiн мынадай шараларды жүзеге асыру көзделуде:
      тұрғын үй құрылысында халықтың әртүрлi жiктерiнiң төлем қабiлетi мен сұраныстарына сай материалдарды, прогрессивтiк технологияларды, қазiргi заманғы сәулет-құрылыс және қала құрылысы шешiмдерiн, өнiмдер түрлерi мен материалдардың дизайны бойынша, экологиялық таза, қазiргi заманғы түрлерiн және түр-түрi мен номенклатурасы бойынша табысы аз азаматтарға арналған тұрғын үйлерге де, таңдаулы тұрғын үйлерге де қолдану;
      магистральды инженерлiк желiлер, сондай-ақ құрылыс және коммуникациялары жоқ аумақтардан үйлердiң құрылысына жер учаскелерiн бөлу.

3. Қала құрылысы

      Белгiленген мiндеттердi шешу мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
      қала құрылысының қазiргi заманға сай теориясына бағдарлану, iргелi және қолданбалы ғылыми зерттеулердiң дамуына қолдау жасау, қала құрылысы қызметiнiң ақпараттық-статистикалық базасын кеңейту;
      мәдени-тұрмыстық қызмет көрсету, бiлiм беру, денсаулық сақтау, спорт және ойын-сауық объектiлерiнiң желiлерiн қалыптастыру;
      қаланың перспективалы көлiк жүйесi мен инженерлiк инфрақұрылымын қалыптастыру;
      қаланың салынып жатқан аумағында қазiргi заман стандарттарына және тұрғындардың қауiпсiз жайлы, өмiр сүру талаптарына сай қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететiн, қала салуға және қаланы реттеуге арналған құжаттарды әзiрлеу;
      қала iшiнде және қала маңы аймағындағы экологиялық жүйенiң тұрақты дамуына жағдай жасау, қаланың ықпал аймағына енетiн аумақты кешендi көгалдандыру мен абаттандыруға көшу;
      қаланың сәулеттiк, туристiк, құрылыстық, инвестициялық және кәсiпкерлiк қызметтерi үшiн тартымдылығын қамтамасыз ету;
      халықтың қалың қауымы үшiн бағасы қол жетiмдi тұрғын үй салу;
      бос аумақтарға құрылыс салуды кеңейтуден қаланы кешендi қайта құру стратегиясына, сонымен қатар 50-80 жылдары салынған 3-5 қабатты тұрғын үйлердi жаңғыртуға және пайдалану мерзiмiн ұзартуға көшу;
      қала шегiнде жеке құрылыс салу үшiн жер бөлу iсiн бақылауды күшейту;
      қаланың тарихи даму кезiнде қалыптасқан, сондай-ақ қазiргi заман талабына сай қала құрылысы жоспарларының iске асырылуы нәтижесiнде пайда болған Астана қаласының өзiндiк ерекшелiгi мен жоспарлы құрылымын қолдау және дамыту;
      қаланың сыртқы және iшкi қажеттiлiгiн қанағаттандыратын оңтайлы көлiктiк-қатынастық инфрақұрылымды қалыптастыру;
      осы салада қызмет етiп жатқан барлық субъектiлердiң құқықтық қатынастарын тәртiпке келтiру, заңнамалық және әдiстемелiк базаны, қала жерлерiнiң қала құрылысы кадастрын дамытып, құқықтық аймақтандыру ережелерi мен жоспары негiзiнде қала жерлерiн пайдаланудың кешендiк реформасы.
      Осы бағыттар шеңберiнде мынадай iс-шараларды жүргiзу жоспарланады:
      қаланы бiрiнен бiрi парктермен және саябақтармен бөлiнетiн биiк қабатты ғимараттардың, орта қабатты және коттедж үлгiсiндегi ғимараттардың құрылысын тығыздығы ауыспалы бiрнеше аймаққа бөлу. Бұл қаланың орталық бөлiгiне қарқынды өсiп келе жатқан антропогендiк жүктеменiң азаюына, көлiк ағынының ұтымды болуына, тұрғындардың жол жүру уақытының қысқартылуына, қаланың iскерлiк және тұрғын аудандары болып бөлiнуiн еңсеруге әкеледi;
      қаланың инфрақұрылымдық және әлеуметтiк маңызы бар объектiлерiн - мектеп, аурухана, балабақша, арзандатылған тұрғын үй салу мақсатында "Астана - жаңа қала" АЭА-ның қолданылу мерзiмiн 2010 жылға дейiн ұзарту;
      қаланың жоспарлы құрылысына әлеуметтiк маңызы бар объектiлердiң орналасу схемасын әзiрлеу (балабақшалар, мектептер және ауруханалар, кiтапханалар, спорттық алаңдар, спорт залдары және кешендер), мәдени демалу және ойын-сауық объектiлерi (кинотеатр, театр, дәмханалар, мейрамханалар және т.б.);
      қаланың қолданыстағы бас жоспарына түзетулер енгiзу, оны нақты жағдайлар мен Астананың орта және ұзақ мерзiмдi перспективада дамуының қажеттiлiктерiне сәйкес келтiру;
      бекiтiлген бас жоспарға сәйкес жаңа салалық схемалар, қала бөлiктерiнiң жоспарлау жобаларын және жеке кварталдар мен шағын аудандар салу жобаларын әзiрлеу;
      қаланың өнеркәсiптiк аймағы аумағында перспективалы салалар мен жоғары технологиялары бар кәсiпорындар және өндiрiстер салу әрi орналастыру тұжырымдамасын әзiрлеу; рекреация, туризм және отбасы демалыстарына арнайы орындар бөлумен қала маңындағы аймақтарды дамыту; үй жанындағы және кварталiшiлiк аумақтарды абаттандыру және көгалдандыру; қаланың экологиялық жүйесiнiң тұрақты дамуын сақтауды ескере отырып, астананың жоспарлы құрылымын қалыптастыру; қала бейнесiн, оның имиджiн және туризм үшiн тартымдылығын анықтайтын бiрегей сәулеттiк объектiлердi қалыптастыру және орналастыру;
      қала құрылысының жобаларын әзiрлеуге конкурс негiзiнде әлемдегі сәулет өнерiнде ең үздiк шеберлердi тарту;
      қала құрылысын дамытудың нысаналы бағдарламаларын және қала құрылысын салу, көгалдандыру және абаттандыру бойынша ғылыми негiзделген ұсынымдар әзiрлеу;
      бас жоспарда бекiтiлген және басқа да қала құрылысын реттеу құжаттарында, сондай-ақ астананың перспективалы дамытудың жағдайлары мен талаптары ескерiле отырып, әзiрленген құқықтық актiлерде, нормалар мен ережелерде белгiленген регламенттерге сәйкес қала аумағында жер учаскелерiн бөлу және құрылыс салу;
      қаланы су тасқынынан, су басудан және басқа да техногендiк және табиғи сипаттағы дүлей зiлзаладан қорғаудың тиiмдi жүйесiн жасау;
      қаланың сол жағалау бөлiгiнде қазақ мемлекетiнiң; ұлттық қоғамдық-мәдени және ғылыми-техникалық даму орталығының; Еуразия құрлығының қаржы, саяси және iскерлiк орталықтарының бiрi ретiнде бейнелiк мән болуға лайықты сәулет ансамбльдерiн құру;
      пайдалану мерзiмiн ұзарту, жайлылық және сәулеттiк көрiнiс деңгейiн арттыру мақсатында өткен ғасырдың 50-80 жылдарының тұрғын үйлерiн қалпына келтiру және жаңғырту.

&6. Әлеуметтiк даму
1. Демографиялық даму

      Астана қаласы халқының саны 2010 жылы 668,0 мың адамды құрайды (22-суреттi қараңыз).

22-сурет

      2010 жылға дейiнгi халық санының болжамы

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Елорданың тұрақты халқы санының одан әрi өсуi ұзақ мерзiмдi перспективада табиғи өсiм және көбiнесе механикалық өсудiң есебiнен қамтамасыз етiледi. Бұл ретте, оң көшi-қон сальдосы оқып жатқан жастар мен еңбек көшi-қонының ағыны есебiнен қамтамасыз етiледi. 2006-2010 жылдардағы механикалық өсудiң табиғи өсуден артуының үрдiсi халық санының өсуiне едәуiр әсерiн тигiзедi.
      Астана қаласын 2010 жылға дейiн демографиялық дамытудың басым бағыттары:
      халықтың тұрмыс деңгейiн, ұсынылатын қызметтердiң сапасын, еңбек жағдайын және халықтың денсаулығын бiртiндеп жақсарту есебiнен халықтың өсуi үрдiсiн сақтау;
      ерте өлiмдi азайту, жарақат алудың және уланудың алдын алу, темекi тартуға, маскүнемдiкке және нашақорлыққа қарсы күресу;
      болашақта халық санының өсуi үшiн халықтың барабар жастық-жыныстық құрылымын қалыптастыру үшiн жастар мен еңбекке жарамды адамдарды белсендi тарту;
      салауатты өмiр салтын насихаттау жөнiндегi бiлiм беру жүйесiн құру;
      бiрнеше бала туу, оларды тәрбиелеу және асырау үшiн қолайлы әлеуметтiк-экономикалық жағдай жасау;
      отбасының тәрбиелiк әлеуетiн көтеру, жетiм балаларды, оның iшiнде мүгедек балаларды отбасылық орналастырудың қол жетiмдi нысанын дамыту;
      мүмкiндiктерi шектеулi балаларды әлеуметтiк және медициналық- педагогикалық қолдауды дамыту жөнiндегi қызметтердi жетiлдiру болады.
      Қалада алға қойылған мiндеттердi орта мерзiмдi кезеңде шешу жөнiндегi негiзгi iс-шаралар мыналар болып табылады:
      БАҚ-та салауатты өмiр салтын, дене шынықтыру мен спортты белсендi насихаттау, үздiк бағдарламаларға конкурс өткiзу арқылы әлеуметтiк-маңызды аурулардың алдын алу;
      салауатты өмiр салтын қалыптастырудың жалпыға мiндеттi бiлiм беру бағдарламаларын әзiрлеу және оны бiлiм беру жүйесi арқылы iске асыру;
      еңбек жағдайын тексеру, бағалау және бақылау институтын қалыптастыру жұмыс берушiнiң жауапкершiлiгiн арттыру;
      қан айналымы аурулары жүйесiн, жаңа iсiктер мен жұқпалы ауруларды барабар емдеу үшiн амбулаторлық-емханалық мекемелерде алдын ала анықтау және диспансерлеу;
      жұмыс берушiлердiң жауапкершiлiгiн арттыру, балаларды асырау мен тәрбиелеудi қоса алғанда, еңбек қызметiне қолайлы жағдай жасайтын және отбасылық мiндеттердi орындауды үйлестiруге қолайлы жағдайлар жасайтын әлеуметтiк жағдайлар пакетiн кәсiпорындар мен ұйымдарда құру;
      еңбек мигранттарын тарту, оларды құқықтық қамтамасыз ету, оралмандардың тұрмысын жақсарту саласындағы заңнаманы жетiлдiру.

2. Халықтың тұрмыс деңгейi

      2006-2010 жылдар кезеңiнде астана тұрғындары тұрмыс деңгейiн көтеру ұсынылатын қызметтердiң сапасын, атаулығын арттыруға, халықтың жиынтық табысының, халықтың жинағының нақты өсiмiне және оларды халықтың өзiнiң-қажеттiлiгiн қанағаттандыру мақсатында одан әрi пайдалануға; жергiлiктi халықты белсендi тарту (қайта оқыту) есебiнен кәсiби-бiлiктiлiк бөлiнiсiнде жұмыс күшiне сұраныс пен ұсыныс үйлесiмдiлiгiн жасауға бағдарланады.
      Халықтың жан басына шаққанда орташа айлық кiрiстерiнiң деңгейi 2005 жылмен (2004 жылдың бағасымен) салыстырғанда 2010 жылы 1,5 есеге өседi (23-суреттi қараңыз).

23-сурет

2010 жылға дейiнгi халықтың жан басына шаққанда
орташа айлық кiрiстерi деңгейiнiң болжамы (2004 жылғы бағамен)

       Қағаз мәтіннен қараңыз

      Алға қойылған мiндеттердi iске асыру үшiн Қаладағы әлеуметтiк саясат және өмiр сүру сапасын жақсарту жөнiндегi үйлестiру кеңесiн құру қарастырылады, онда ғылымның, сәттi дамып жатқан кәсiпорындардың, жергiлiктi кәсiпкерлердiң өкiлдерi, қала жұртшылығы қатысады.
      Қызмет көрсету саласында жұмыс орындарының санын ұлғайту, жастар кәсiпкерлiгiн дамыту, олардың базасында жұмыс iстеп жүрген жастардың санын көбейту қарастырылады.
      Басым бағыттар:
      қаланың әлеуметтiк-экономикалық даму деңгейiне сәйкес халықтың нақты ақшалай кiрiстерi деңгейiнiң және еңбекақы төлемi деңгейiнiң барабар артуы;
      халықтың тұрмыс сапасының жекелеген құрамдас бөлiктерiн арттыру (халықтың үлесiнде жоғары бiлiмi бар және жастардың жалпы санының iшiндегi студенттердiң үлес салмағының өсуi; экономикалық белсендi халықтың iшiнде жұмыссыздар деңгейiн, қылмыстарды және т.б. төмендету);
      халықтың тұрғын-үймен, тұрғын-үй-коммуналдық және әлеуметтiк қызметтермен (оның iшiнде, тұрғын үй алаңы, телефон байланысы, бiлiм беру, мәдениет және денсаулық сақтау ұйымдары және т.б.) қамтамасыз етiлуiнiң артуы болып табылады.
      Жұмыспен қамту саясатын белсендi жүргiзу мақсатындағы бағыттар:
      жаңа жұмыс орындарын ашу және қазiргi жұмыс орындарын сақтауды қарастыратын инвестициялық жобаларды жүзеге асыру арқылы жұмыспен қамтуды қолдау;
      iрi кәсiпорындарда кадрларды даярлау және қайта даярлаудың iшкi өндiрiстiк жүйесiн қалпына келтiруге бағытталған шараларды жүзеге асыру;
      жұмыс берушiлермен тығыз байланысы бар оқу орындарының желiлерiн қалыптастыру, бұл қайта даярлау курстарын өткеннен кейiн көптеген жұмыссыздарды нақты кәсiпорындар мен ұйымдарға жұмысқа орналастыруға мүмкiндiк бередi;
      ақылы қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру жүйесiн дамыту және жетiлдiру;
      халықтың нысаналы топтарына жататын адамдарға әлеуметтiк жұмыс орындарын құру жөнiндегi жұмысты жетiлдiру;
      еңбек нарығында талап етiлетiн бiлiктi мамандардың болуын, жаңа жұмыс орындарын құру перспективасын және жергiлiктi кадрлардың кәсiби өсуiн қамтамасыз етудi негiзге ала отырып, шетелдiк жұмыс күшiн пайдаланудың орындылығын айқындау жолымен iшкi еңбек нарығын қорғауды жүзеге асыру;
      жұмыспен қамту өкiлдiктерiнiң қызметiн және "Алматы" және "Сарыарқа" аудандарының әлеуметтiк бағдарламаларын қамтамасыз ету;
      коммерциялық емес секторды дамытудың өңiрлiк бағдарламаларын әзiрлеу.
      Жоғарыда аталған бағыттардың шеңберiнде 2006 -2010 жылдар кезеңiнде мынадай iс-шараларды iске асыру қажет:
      Астана қаласының басым бағыттары мен қызмет салалары үшiн кәсiби-бiлiктi кадрларды даярлау және қайта даярлауға арналған мемлекеттiк тапсырыс беру жүйесiнiң мониторингi;
      өндiрiстiк жарақат алуды қысқарту жөнiндегi алдын алу шараларын қаржыландыру туралы ереженi әзiрлеу және қабылдау;
      Әлеуметтiк менеджмент пен қызмет көрсету орталығын ұйымдастыру.

3. Әлеуметтiк қамсыздандыру

      Әлеуметтiк қамсыздандырудағы басым бағыттар мыналар болып табылады:
      халықтың әлеуметтiк осал жiктерiнiң жағдайының одан әрi нашарлауын болдырмайтын шаралар қабылдау - жалғызiлiктi егде азаматтардың проблемаларын шешу;
      аз қамтылған отбасыларға атаулы әлеуметтiк көмек көрсету;
      әлеуметтiк көмектiң қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз етуге және мүгедектердiң тұратын жерлерiне әлеуметтiк қызметтердi жақындатуға, әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiне қол жеткiзудi қамтамасыз етуге оңалту мекемелерi мен мүгедектердi жұмысқа орналастыру желiлерiн дамытуға бағытталған шараларды әзiрлеу және iске асыру;
      өңiрдегi кедейшiлiк мониторингi үлгiсiн жетiлдiруге бағытталған шараларды әзiрлеу және iске асыру, ол уақтылы әлеуметтiк көмек көрсету мен қажеттi қызмет көрсету саласындағы проблемаларды толық көлемде анықтауға мүмкiндiк берер едi;
      кедейлiк шегiнен төмен деңгейде өмiр сүрiп жатқан адамдар санын азайту;
      мүмкiндiктерi шектеулi балаларды медициналық-педагогикалық қолдау және әлеуметтiк дамыту жөнiндегi қызметтi жетiлдiру;
      халықтың әлеуметтiк осал санаттарын әлеуметтiк қорғауды кеңiнен қамтуға бағытталған iс-шаралар мен бюджеттiк бағдарламаларды iске асыру жөнiндегi, сондай-ақ азаматтардың жекелеген санаттарына, оның iшiнде Ұлы Отан соғысына қатысушыларға, тыл еңбеккерлерiне, мүмкiндiгі шектеулi балаларға, жетiм балаларға, жалғызiлiктi қартайған азаматтарға, көп балалы аналарға және т.б. әлеуметтiк және кепiлдендiрiлген көмек көрсетуге бағытталған жаңа бюджеттiк бағдарламаларды әзiрлеу жөнiндегi жұмыстарды одан әрi жүргiзу;
      2005-2007 жылдарға арналған халықты жұмыспен қамтудың өңiрлiк бағдарламасын әзiрлеу;
      әлеуметтiк қызметкерлердiң ролiн көтеру, олардың еңбегiн ынталандыру.
      Осыған байланысты, әлеуметтiк қамсыздандыру жөнiнде мынадай iс-шаралар кешенiн орындау қажет:
      әлеуметтiк қызметкерлердi және жұртшылық өкiлдерiн қатыстыра отырып қаланың әлеуметтiк картасын тиiмдi басқару және қалыптастырудың жалпы қалалық жүйесiн құру;
      әлеуметтiк қызметкерлердiң ролiн арттыру, олардың жалақыларын көтеру және еңбегiн ынталандыру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу;
      аз қамтылған мүгедектер мен зейнеткерлердi қолдауға арналған жалпы қалалық iс-шаралар өткiзу үшiн азаматтарды, мемлекеттiк, қоғамдық және үкiметтiк емес ұйымдарды тарту;
      тұл жетiмдердiң, бала кезiнен мүгедек және көп балалы отбасылар, жетiмдер үйi балаларының арасынан қаланың жалпы бiлiм беретiн мектептерiнiң бiтiрушiлерiн ЖОО-да оқыту үшiн әлеуметтiк көмек көрсету жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру;
      ардагерлер, мүгедектер мен қарттар үшiн үй-интернат, мүгедектердi медициналық оңалту үшiн оңалту орталығын салу.

4. Денсаулық сақтау

      2006-2010 жылдары Астана қаласының халқына медициналық қызмет көрсетудi жақсарту саласындағы басым бағыттар:
      ана мен баланың денсаулығын нығайту;
      бастапқы медициналық-санитарлық көмек қызметiн реформалау және дамыту (БМСК);
      санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылықты қамтамасыз ету;
      қала халқына, бiрiншi кезекте әлеуметтiк маңызы бар аурулармен ауыратын адамдарға, сондай-ақ тегiн медициналық көмектiң кепiлдiктi көлемi шеңберiнде көрсетiлетiн медициналық қызмет сапасын көтеру;
      дәрiлiк заттар айналымы саласын мемлекеттiк реттеудiң тиiмдiлiгiн арттыру;
      салауатты өмiр салтын қалыптастыру және аурулардың алдын алу;
      халықтың денсаулығын қорғауға сектораралық көзқарас;
      кадрлық қамтамасыз ету;
      денсаулық сақтаудың бiрыңғай ақпараттық жүйесiн қалыптастыру;
      денсаулық сақтау жүйесiн басқаруды жетiлдiру.
      Денсаулық сақтауды дамыту жөнiндегi бағдарламаның аталған бағыттарын iске асыру үшiн 2005-2007 жылдарға арналған денсаулық сақтауды дамытудың мемлекеттiк және өңiрлiк бағдарламаларына сәйкес мынадай iс-шараларды iске асыру қажет:
      Ана мен баланың денсаулығын қорғау саласында:
      балалар мен тууға көмек көрсету ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту, оларды дәрiмен қамтамасыз етудi қажет деңгейге дейiн жеткiзу;
      жыл сайынғы медициналық қарау жүргiзу, балаларды және бала туу жасындағы әйелдердi диспансерлеу және сауықтыру;
      отбасын жоспарлау бағдарламаларын, балалар ауруларын бiрiктiрiп жүргiзудi, иммундеудiң, жұқпалы ауруларды бақылаудың қауiпсiздiгi практикасын, туа бiткен даму кемiстiктерiнiң, емшекпен қоректендiру практикасын қорғаудың, қолдаудың және жәрдемдесудiң мониторингiн iске асыру;
      медициналық-генетикалық қызметтi одан әрi дамыту, туа бiткен және тұқым қуалайтын ауруларды диагностикалау және алдын алу әдiстерiн енгiзу;
      салауатты өмiр салтын насихаттау және гигиеналық бiлiмнiң қажеттi деңгейiне қол жеткiзу мақсатында халықпен ақпараттық жұмысты кеңейту;
      жүктi әйелдердiң қауiптi топтары мен бiр жастағы балаларға диеталық тамақтану орталықтарын ашу;
      халықтың ағымдағы санағы, тiркелмеген халықты белсендi анықтау, қаланың үйлерiн нөмiрлеудi және көшелердi белгiлеудi реттеу, экологиялық мониторинг мәселелерiнде ведомствоаралық өзара iс-қимылды жақсарту.
      БМСК қызметiн дамыту саласында:
      терапевтiк, педиатрлық учаскелердi нормативтерге сәйкес кiшiрейту;
      амбулаторлық-емханалық кешендердiң құрамында ересектерге арналған төрт емхана салу;
      жедел медициналық көмектi жарақтандыру және дамыту;
      БМСК деңгейiндегi медициналық қызметтiң сапасын көтеру жүйесiн енгiзу;
      ауруларды дәрiмен қамтамасыз ететiн стационарды алмастырушы технологияларды одан әрi дамыту;
      медициналық персоналдың бiлiктiлiгiн көтеру;
      медициналық қызметкерлердiң әлеуметтiк-тұрмыстық жағдайларын жақсарту, басқа қалалардан жоғары бiлiктi мамандарды тарту, оларды тұрғын үймен қамтамасыз ету.
      Санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылық саласында:
      материалдық-техникалық базаны нығайту, аудандық мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау басқармаларын ұйымдастыру, оларды қазiргi заманғы зертханалық жабдықтармен жарақтандыру;
      балалар мен жасөспiрiмдердi толық қамтитын егулердiң ұлттық күнтiзбесiне кiрмеген жұқпалы ауруларға қарсы халыққа вакцинация жүргiзуге арналған қаражат көлемiн ұлғайту.
      Бiрiншi кезекте әлеуметтiк маңызы бар аурулармен ауыратындарға медициналық қызмет көрсетудiң сапасын арттыру саласында:
      Денсаулық сақтау министрлiгi бекiткен диагностика мен емдеудiң клиникалық хаттамаларын енгiзу;
      керi байланыс пен денсаулық сақтау жүйесiнiң азаматтардың үмiтiне деген ықыласын бағалау тетiктерiн дамыту;
      туберкулез, нашақорлық ауытқулар, жыныстық қатынаспен берiлетiн жұқпалы аурулардың және басқа да әлеуметтiк маңызы бар аурулардың алдын алу және одан әрi азайту мәселелерi бойынша мүдделi ведомстволармен белсендi өзара iс-қимыл жасау;
      медициналық ұйымдарды материалдық-техникалық базасын нығайту;
      360 орынға арналған көп бейiндi стационар салу;
      қалалық онкологиялық диспансердiң корпусын салу және қайта жаңарту;
      қалалық жұқпалы аурулар ауруханасының корпусын салу және қайта жаңарту;
      медициналық қызмет сапасының ауруханаiшiлiк сараптамасының тетiктерiн енгiзу.
      Медициналық ұйымдарды кадрлық қамтамасыз ету саласында:
      Ақмола медициналық колледжiне және Қазақ мемлекеттiк медициналық академиясының Орта медициналық қызметкерлердi даярлау факультетiне орта медициналық қызметкерлердi оқытуға мемлекеттiк тапсырысты арттыру;
      қаланың денсаулық сақтау ұйымдары үшiн медициналық қызмет көрсету сапасының менеджментi саласында мамандарды даярлау;
      жергiлiктi бюджеттен медициналық кадрлардың бiлiктiлiгiн көтеруге және қайту даярлауға қаражат бөлу;
      бiрiншi кезекте жас мамандарға коммуналдық тұрғын үйлер бөлу және жеңiлдiктi негiзде ипотекалық кредит беру.
      Бұдан басқа, 2006-2010 жылдары мынадай денсаулық сақтау объектiлерiнiң құрылысын жүзеге асыру жоспарлануда:
      әрқайсысы 500 адам келуге арналған 3 амбулаторлық-емханалық кешен;
      ауысымда 250 орынға арналған 150 кереуеттiк әйелдер консультациясы бар 1 перинатальдық орталық;
      250 орындық әйелдер кеңесi;
      қан құю орталығы;
      250 орындық балалардың жұқпалы аурулар ауруханасы;
      қалалық жұқпалы аурулар ауруханасы;
      ауысымына 250 орындық консультациялық-диагностикалық емханасы бар 350 орындық көп бейiндi балалар қалалық ауруханасы;
      студенттер емханасы;
      медицина қызметкерлерiне шағын отбасылық үлгiдегi 3 жатақхана;
      медициналық колледждiң оқу корпусының құрылысы;
      360 орындық көп бейiндi стационар;
      салынып жатқан көп бейiндi стационар құрамындағы крематорийi бар паталогиялық-анатомиялық бюро;
      100 орындық хоспис.

5. Бiлiм беру

      Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә. Назарбаевтың "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес 2006-2010 жылдарға арналған бiлiм мен ғылымды дамытудың басымды бағыттары өзiнiң алған бiлiмiн қазiргі дүниеде еркiн iске асыруға қабiлеттi тұлға қалыптастыру үшiн жалпы бiлiмнiң сапасын көтеру жөнiндегi кешендi шараларды әзiрлеу және iске асыру.
      Қалада жаңа мектептер салу оқушы орнының тапшылығы проблемасын шешуге, 3-4 ауысымдық сабақ жүргiзудi жоюға, қазiргi заманғы үлгi мектеп ғимараттарын енгiзуге, бiрнеше бағыт бойынша соңғы сатыдағы балаларды бейiндiк оқытуды дамытуға бағытталуы тиiс.
      Бiлiм беру жүйесiнiң басым бағыты ата-аналардың мектепке дейiнгi тәрбиелеу және оқыту саласында бiлiм беру қызметiне сұранысын қанағаттандыру болып табылады.
      Осы бағытты iске асыру үшiн "Балаларға мектепке дейiнгi бiлiм беру-мектеп-колледж-жоғары оқу орыны" буындары шеңберiнде "Бiлiм берудiң жаңа технологиялары" бағдарламасын әзiрлеу әрi енгiзу және бiлiм берудiң бейiндi бағыттарына көшу қажет.
      Астана халқы санының өсуiн ескере отырып, 2006-2010 жылдар кезеңiнде халықты бiлiм беру қызметiмен одан әрi қамтамасыз ету үшiн Астана қаласында мынадай объектiлердi iске қосу қажет:
      7800 орындық 8 жалпы бiлiм беру мектептерi және 600 орындық мектепке 1 жапсарлас құрылыс;
      375 орындық түзету мектеп-интернаты, 300 орындық мамандандырылған мектеп-интернаты;
      құрылыс пен байланыс салаларындағы мамандарды даярлау үшiн әр қайсысы 800 орындық 2 кәсiби мектеп;
      800 орындық аграрлық-құрылыс саласындағы колледж;
      жалпы бiлiм беретiн кәсiби оқу орталығының ғимаратына жапсарлас құрылыс (спорт залы, шеберхана);
      6 мектепке дейiнгi ұйым;
      280 орынға арналған санаториялық балалар бақшасы;
      балалар үйi үшiн 4 тұрғын үй корпусы.

6. Мәдениет және спорт

      Қаланың 2006-2010 жылдарға арналған мәдени саясатындағы басым бағыттар:
      мәдениет және спорт объектiлерiнiң материалдық-техникалық базасын нығайту;
      кәсiби көркем шығармашылықты және жас таланттарды, спорттық секцияларды қолдау;
      халық шығармашылығын ынталандыру және мәдени-демалыс қызметтерiн дамыту;
      тарихи және мәдени ескерткiштердi сақтау;
      отбасылық демалыс саласын қалыптастыру болып табылады.
      Оларды 2006-2010 жылдарда iске асыру үшiн мынадай объектiлердi салу көзделуде:
      Салт-дәстүрлер сарайы;
      Астана қаласындағы теннис корты;
      Коньки тебу стадионы;
      3500 орындық әмбебап кино-концерт залы;
      Қоянды өзенiндегi су қоймасында қала тұрғындары үшiн қысқа мерзiмдi демалыс аймағы.
      Өткен кезеңде басталған объектiлердiң құрылысын аяқтау қажет: Бейбiтшiлiк және келiсiм сарайы; стадион; велотрек.

&7. Сауда және қызмет көрсету

      Тұтынушылық нарықтың перспективалық дамуының белгiленген мақсаттары мен мiндеттерi мынадай негiзгi бағыттарды орта мерзiмдi перспективада бас көрсетуге мүмкiндiк бередi:
      Құқықтық реттеу саласында:
      тұтынушылық нарықтың рұқсат беру практикасын оңайлату және оңтайландыру бөлiгiнде нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру;
      Азық-түлiкпен жабдықтауды қамтамасыз ету саласында:
      қаланың азық-түлiк қорын құрайтын жергiлiктi көлемiн арттыру;
      азық-түлiк қорын қалыптастыруға және қызмет көрсетуге арналған шығыстарды қаржыландыру жүйесiн жетiлдiру;
      Астана қаласының маңында осы аймаққа кiретiн облыстың фермерлiк шаруашылықтарын және қаланың тамақ өнеркәсiбiндегi қайта өңдеушi кәсiпорындарын бiрыңғай технологиялық тiзбекке бiрiктiретiн азық-түлiк белдеуiн құру (ет, сүт және т.б.);
      Қоғамдық тамақтандыру саласында:
      қоғамдық тамақтандыру жүйесiн жетiлдiру;
      қоғамдық тамақтандыру желiсiнiң және тұрмыстық қызмет көрсету кәсiпорындарының әлеуметтiк бағытталуын күшейту.
      Бөлшек сауда саласында:
      сауда кәсiпорындарының сапалық құрамын iрi қазiргi заманғы сауда объектiлерiнiң өсуi және олардың аумақтық сұраныстарға сәйкес нарықтағы үлесiн арттыру есебiнен жақсарту;
      тауар жылжыту арналарын жетiлдiру, желiлiк компаниялардың, дүкен-қоймалардың қазiргi заманғы тарату орталықтарын құру; тауар жылжытуда қазiргi заманғы логистиканы белсендi пайдалану;
      бағаның өсуiн тежеу және нарықтың жекелеген сегменттерiн монополизациялауды болдырмау факторы ретiнде тиiмдi бәсекелестiк орта құру;
      шағын бөлшек сауда желiсiн тәртiпке келтiру, рұқсат етiлмеген сауданы жою;
      сауда объектiлерiн әлеуметтiк бағдарлау, тұтыну нарығы саласындағы астананың әлеуметтiк саясатын iске асырудағы сауда құрылымдарының ролiн жандандыру.
      Көтерме сауда саласында:
      көтерме сауда қызметiн жүзеге асыратын құрылымдардың қажеттi нарықтық әркелкiлiгiне қол жеткiзу: көтерме сауда базарлары, түрлi үлгiдегi желiлiк және аумақтық (аймақтық) тарату орталықтары, дүкен-қоймалар және т.б.;
      қаланың көтерме саудасына отандық, ең алдымен, жергiлiктi тауар өндiрушiлердi қолдау тетiктерiн iске қосу.
      Тұрмыстық қызмет көрсету саласында:
      қала халқы үшiн тұрмыстық қызмет көрсету кәсiпорындарының қызметiне бағалық және аумақтық қол жетiмдiлiктi қамтамасыз ету;
      қызмет көрсету деңгейiн және ұсынылатын қызметтер сапасын көтеру.
      Барлық салаларға қолданғанда:
      сауда және қызмет көрсету саласындағы ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамыту әрi белсендi пайдалану;
      сертификаттаудың ерiктi жүйелерiн одан әрi дамыту;
      сауда, қоғамдық тамақтандыру және тұрмыстық қызмет көрсету объектiлерiнде қызметтердi ұсынған кезде табиғатты қорғау iс-шаралары, экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық қауiпсiздiк жүйесiн жетiлдіру;
      жұмыспен қамту мәселелерiн шешу, тұтыну нарығы мен қызметтер саласы үшiн кадрларды даярлау және қайта даярлау жүйесiн жетiлдiру, қазiргi заманғы оқыту үдерiстерiн енгiзу;
      қаланың тұтыну нарығын дамыту үдерiсiне ғылыми-техникалық саланы жүйелi бiрiктiру.
      Осы бағыттар шеңберiнде тұтыну нарығы мен қызмет көрсету саласындағы орта мерзiмдi саясатты iске асыру жөнiндегi шаралар кешенiн жүргiзу қажет:
      қала аудандарында тұрғындар сұранысының бөлiнiсiн барабар көрсететiн сауда желiсi мен сервистiк инфрақұрылымды орналастырудың оңтайлы схемасын әзiрлеу;
      қазiргi заманғы iрi сауда объектiлерiн салу жөнiндегi жобаларды iске асыру;
      сауда қызметiн реттеу, қаланың эстетикалық келбетiн жақсарту және қалалық автомобиль жолдарының жүктемесi артуы проблемасын қатар шешу мақсатында 2 және 3 санаттарға жатқызылған, яғни құрамдастырылған және қала шегiнен тыс орналасқан аумақтарда толық ашылған (ашық және жабық сауда алаңы) базарларды салу және ашу орынды;
      көтерме жәрмеңкелер, көрме-жәрмеңкелер, аукциондар ұйымдастыру және өткiзу, көршi өңiрлер мен Достастық елдерiнiң нарығына жергiлiктi өндiрушiлердiң өнiмдерiн жылжытудың пәрмендi құралы ретiнде тауарлық биржалар, маусымдық палаталарды дамыту;
      Астана қаласының маңындағы аймақта күзгi көкөнiстердi салатын және көшет жылыжайлары үшiн қазiргi көкөнiстердi сақтайтын құрылыс орнын салу: сыйымдылығы 30 мың тонна картоп пен жемiстердi орташа жылдық есеппен сақтайтын картопты-жемiстi қойма, сыйымдылығы 20 мың тонна жемiс-жидектердi орташа жылдық есеппен сақтайтын мұздатқышы бар жемiс-жидектi қойма, сыйымдылығы 30 мың тонна ұзақ сақтауға ет пен ет өнiмдерi және басқа азық-түлiктердi орташа жылдық есеппен сақтайтын тарату орталықтары бар тоңазытқыштар;
      жергiлiктi, отандық өндiрiстегi азық-түлiк тауарларын сату жөнiндегi арнайы фирмалық дүкендердi ашу;
      Астана қаласының қазiргi қайта өңдейтiн кәсiпорындары, шикiзат кәсiпорындары-жеткiзушiлерi, инвестициялық компаниялары мен көтерме сауда ұйымдары базасында бiрiктiрiлген құралымдар-кластерлер (бидай, ет-сүт, жемiс-көкөнiс) құру;
      әлеуметтiк-экономикалық, нормативтiк-құқықтық және ақпараттық-маркетингтiк мазмұндағы дерекқорының жиынтығымен, республика iшiнде және одан тыс жерлерде тауарлық биржасы, азық-түлiктiк жәрмеңкелерi, агроөнеркәсiптiк кәсiпорындарымен он-лайн байланысы мүмкiндiктерiн пайдаланып, интернет-сайт базасында Астана қаласының тұтыну нарығы мен қызмет көрсетуiнiң ақпараттық ресурсын құру.
      Орта мерзiмдi перспективада ақылы қызметтерге шығыстардың өсуiмен озыңқы серпiн күтiлуде. Өз кезегiнде, көрсетiлген қызметтердiң жалпы көлемiнде зор үлесiн, атап айтқанда 90-93 %, бұрынғыдай қоғамдық тамақтану кәсiпорындарының қызметi құрайтын болады.

&8. Экологиялық саясат

      Экологиялық саясатты iске асыру мынадай бағыттарда жүзеге асырылатын болады:
      атмосфералық ауаны қорғау;
      су ресурстарын қорғау;
      өндiрiс және тұтыну қалдықтарын басқару;
      көгалдандыру құрылысын дамыту;
      қоршаған ортаны қорғауды дамытуды қамтамасыз ету.

      1. Атмосфералық ауаны қорғау

      Астана қаласының аумағында атмосфералық ауаны қорғау жөнiндегi негiзгi iс-шаралар ластайтын жылжымалы және стационарлық көздерден ластайтын заттар қалдықтарын азайтуға және атмосфералық ауаны мониторингiлеу жүйесiн дамытуға бағытталуы тиiс.
      Ескiрген жану құрылғылары мен жылу электр орталықтарының күл ұстағышын жаңарту және ауыстыру жолымен ластаудың стационарлы көздерiнен атмосфераға келетiн қалдықтарды азайту.

       2. Су ресурстарын қорғау

      Негiзгi бағыттары мыналар болып табылады:
      1. Су ресурстарын есепке алу және бақылау:
      Астана қаласының жер бетiндегi су қоймаларының гидрохимиялық мониторингiн жүргiзу;
      жауын-шашын ағындарын есепке алу жүйесiн дамыту;
      су деңгейiнiң автоматтандырылған мониторингiн енгiзу.
      2. Су ресурстарының сапасын және үнемделуiн қамтамасыз ету:
      судың сапасын жақсарту мақсатында су жүргiзу және суды дайындау жүйелерiн жетiлдiру;
      су тұтынуын үнемдеу режимiн енгiзу арқылы су ресурстарының жетiспеушiлiгiн қысқарту;
      қазiргi заманғы тиiмдi технологияларды қолдану арқылы кәсiпорындар, ұйымдар және басқа да шаруашылық объектiлерiнiң аумақтарынан жер бетiне жиналған судан тазалайтын тазалау объектiлерiн салу. Су объектiлерiне және қалалық су жинақтау желiсiне ластанған өндiрiс суларының құйылуын жою;
      айналымды сумен жабдықтау объектiлерiн салу;
      ағын суды жинау жүйесiн салу.
      3. Сарқынды суларды басқару:
      Талдыкөл сарқынды сулар жинақтауышын жою және өңдеу.
      Жауын-шашын кәрiз жүйесiн дамытуды "Астана қаласында 2010 жылға дейiн жауын-шашын кәрiз жүйесiн дамыту" бағдарламасына сәйкес жүргiзу.
      4. Астана қаласының сол жақ жағалауындағы жерасты суларының деңгейiн төмендетуге арналған iс-шаралар кешенiн - iс-шараларды "инженерлiк қорғау, қашыртқы, жер асты суларының деңгейiн төмендету арқылы су басудан қорғау" жобасына сәйкес жүзеге асыру.
      5. Қалалық демалыс аймақтары ретiнде су қоймаларының қызметiн, қала ландшафтының элементтерiн дамыту.
      Есiл өзенiнiң арнасын қайта жаңарту.
      Сарыбұлақ бұлағын тазалау және абаттандыру.

       3. Өндiрiс және тұтыну қалдықтарын басқару

      Өндiрiс және тұтыну қалдықтарының қоршаған ортаға керi әсерiн төмендетуге және оларды жер астына жасыруға ғана емес, сондай-ақ өңдеуге арналған өндiрiс және тұтыну қалдықтарын бақылаудың тиiмдi жүйесiн жасау қажет.
      "Жетiлдiру мен қатты тұрмыс қалдықтарын жою және Астана қаласының экологиялық ахуалын жақсарту" жобасын аяқтау қатты тұрмыс қалдықтары (ҚТҚ) полигонын абаттандыру, ҚТҚ-ның жаңа полигонын iске қосуды көздейдi. Бұл ҚТҚ-ның қоршаған ортаға керi әсер етуiн қысқартады. Ол үшiн Астана қаласы бюджетi қаржысынан қарызды жартылай төлеу механизмiн жасау қажеттiгi туындайды.
      Сонымен бiрге жаңа полигонның қалдықтарды жер астына жасыру қызметi сақталады, ал оларды толық бақылау үшiн өңдеу қажет. Қалалық орталықтандырылған қайталама шикiзатты жинау және өңдеу жүйесiн жасау қажет. Ол:
      қайталама шикiзаттың стационарлық және қозғалмалы желiсi;
      қалдықтарды және қайталама шикiзатты жекелеп жинау жүйесi;
      өндiрiс және тұтыну қалдықтарын сұрыптау, өңдеу және қолдану жүйесiн жасау. Ол ҚТҚ-ның барлық ағындары өтетiн өнеркәсiптiң құрылуын көздейдi, онда олардан қайталама шикiзат өндiрiледi, ал жер астына жасырылатын қалдықтар полигонға жiберiледi.
      Аталған жобаның iске асырылуы мына жетiстiктерге жетудi көздейдi:
      ҚТҚ-ның қоршаған ортаға керi әсерiн төмендету;
      полигонды қолдану мерзiмiн созу; ҚТҚ-ны тасу және орналастыру құнын төмендету;
      қайталама шикiзатты одан әрi қолдану мүмкiндiгi.
      Қала тұрғындары санының артуы мен оның әкiмшiлiк шекараларының ұлғаюы, жаңа орталықтың салынуы, Астана қаласының Сол жағалауының жедел түрде салынуы және дамуы себептi Сол жағалау ауданының тiршiлiгiн қамтамасыз ету жұмыстарын жүргiзетiн мамандандырылған техникаларға арналған өндiрiс базасын салу қажет.
      Өндiрiс және тұтыну қалдықтарына бақылау жүргiзу жүйесiн дамыту үшiн мына iс-шараларды жүзеге асыру қажет:
      1. Қалдықтар ағынын бақылау, тiркеу және басқарудың автоматтандырылған жүйесiн, сонымен қатар ҚТҚ-ны жекелеп тапсыру жүйесiн енгiзу.
      2. Қалдықтарды өңдеу:
      қоқыс өңдеу зауытын салу;
      күл-қоқыс қалдықтарын қолданысқа енгiзуге қажеттi силикат кiрпiш шығаратын зауыт салу;
      2-ЖЭО күл шығару құралын қолдану арқылы су ұстайтын пенобетонды блоктар өндiретiн зауыт салу;
      пластика мен құм қалдықтарын өңдейтiн зауыт салу.
      3. Қалдықтарды жер астына жасыру:
      1-ЖЭО ШС күл шығарушысының N 6 картасын өңдеу;
      2-ЖЭО ШС жаңа күл шығарушысын салу;
      қауiптi қалдықтарды зарарсыздандыру үшiн арнайы полигон салу;
      құрамында сынабы бар құралдар мен бұйымдарды демеркуризациялау және пайдалану.

      4. Көгалдандыру құрылысын дамыту

      1. Көгалдандыру құрылысын мониторингiлеу:
      көгалдандырудың кешендi схеманұсқасын iске асыруды бақылау;
      жалпы мәдени ландшафтағы көгалдандыру объектiлерiнiң сәйкестiгiн бақылау;
      отырғызу материалдарының, көгалдандыру құрылысы мен жасыл екпе ағаштарды күту жұмыстарының сапасын бақылау.
      2. Көгалдандыру құрылысын кең ауқымдағы сапалы отырғызу материалдарымен қамтамасыз ету, орман ағаштарын қайта жаңарту және салу.
      Астана қаласын 2030 дейiн көгалдандырудың кешендi схеманұсқасына сәйкес Астана қаласын көгалдандыру елорданы көгалдандыру құрылысымен, сонымен бiрге жасыл екпе ағаштарының қолданыстағы және кейiн қайта жасалатын ағымдағы күтiмiн қамтамасыз етумен байланысты. Бүгiнгi күнде "Көгалдандыру құрылысы" арнайы мемлекеттiк коммуналдық кәсiпорны астананың жасыл екпе ағаштар күтiмiн қамтамасыз ету үшiн жеткiлiктi техникалық және қаржылық мүмкiндiктерге тәуелдi емес. Шағын гүлбақтар мен саябақтарды салумен, гүлзар бөлiгiн кеңейтумен және жасыл екпе ағаштарынан қайта құрылған алаңдарды ұстау үшiн гүлзар алаңдарын ұлғайтумен гүл көшеттерiн отырғызу мен гүлдердi кесiп алу үшiн жаңа жылыжай кешенiн салуды қажет етедi.
      3. Жасыл екпе ағаштар желiсiн дамыту.
      Астана қаласын көгалдандыру "Астана қаласын 2030 дейiн көгалдандырудың кешендi схеманұсқасына" сәйкес төмендегi бағыттар бойынша жүзеге асырылатын болады: қала маңындағы санитарлық-қорғау аймағы құрылысын аяқтау; газондар мен гүлзарлар орналасқан саябақтар, шағын гүлбақтар, алаңдарды көбейту есебiнен қала шетiнде көптеген жасыл шағын аймақтар құру; шағын аудандар мен орамдарда жасыл екпе ағаштар желiсiн дамыту. Сонымен қатар мына iс-шараларды iске асыру қажет:
      "Арай" саябағын салу;
      Есiл өзенi жанында саябақ салу;
      желiлiк саябақ салу;
      Президенттiк саябақты салу;
      қала аумағында жыл сайын 10 шағын гүлбақтар салу;
      дендрологиялық бақтар салу;
      ботаникалық бақтар салу;
      кварталiшiлiк аумақтарды кешендi абаттандыру және көгалдандыру, жасыл желектердi ескере отырып, жаңа объектiлер жоспарлау және салу;
      қаланың негiзгi көлiктiк магистральдарының айналасына қала маңындағы ландшафты отырғызғылар құру;
      Астана қаласының жасыл белбеуiн дамыту, ұзақ мерзiмдi жасыл отырғызғылар отырғызу;
      Сол жақ жағалаудың жасыл отырғызғыларын ағымды ұстау үшiн сол жағалаудан өндiрiстiк база салу;
      жасыл белбеу аумағында құнарландыру аймағын құру.
      4. Жасыл желектердi ұстау:
      жасыл объектiлердi күту және қорғау;
      көгалдандыруды қамтамасыз ететiн инженерлiк-техникалық iс-шаралар.
      5. Астана қаласын көгалдандырудағы жеке инвестицияларды қолдау және дамытуға арналған iс-шаралар кешенiн әзiрлеу және iске асыру.

       5. Қоршаған ортаны қорғауды дамытуды қамтамасыз ету

      1. Табиғатты пайдалануды экономикалық ынталандыру жүйесiн жетiлдiру.
      Астана қаласында қоршаған ортаны ластағаны үшiн алынатын төлемдерден және табиғатты қорғау заңнамаларын бұзғаны үшiн салынатын айыппұлдан түсетiн қаражаттар көбейгенi, сондай-ақ осы қаражаттардан абсолюттi түрдегi табиғат қорғау iс-шараларын жүргiзуге арналған сомалардың көбейгенi байқалады. Бiрақ, айтарлықтай ешнәрсе тоқтатылған жоқ. Осыған байланысты экологиялық iс-шараларға бағытталған қоршаған ортаны ластаудан түсетiн төлемдердiң үлестерiн көтеру талап етiледi.
      Оңтайлы табиғат пайдалануға зиянды заттарды тастауды төмендетуге бағытталған табиғатты пайдалануды экономикалық ынталандыру жүйесiн жетiлдiру және энергиямен жабдықтауға шаралар қолдану қажет.
      2. Экологиялық тәрбиелеу және бiлiм беру:
      экология саласындағы кадрларды даярлау, қайта даярлау және бiлiктiлiгiн көтеру;
      экологиялық бiлiмдi мемлекеттiк қолдау;
      бұқаралық ақпарат құралдары, оған қоса экологиялық телехабарларды трансляциялау арқылы Астана қаласының тұрғындары арасында экологиялық бiлiмдi тарату, арнайы экологиялық газет шығару, Интернет желiсiнде экологиялық веб-сайтпен жұмыс iстеу;
      экологиялық сананы қалыптастыруға бағытталған ақпараттық-имидждiк саясатты жүргiзу, табиғатты ұтымды қолдануды ынталандыру, қоршаған ортаның ластануын азайту және табиғатты қорғау iс-шараларын өткiзу.

&9. Қалалық қызмет көрсету саласы

       Қалалық қызметтердi оңтайландыру

      Негiзгi бағыттар Астана қаласындағы тұрғындар мен заңды тұлғалармен көрсетiлетiн қалалық қызметтердi оңтайландыру жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру болып табылады.
      Осы мақсаттарда мынадай iс-шараларды жүзеге асыру қажет:
      азаматтарды тiркеу және құжаттау тәртiптемелерiн жетiлдiру;
      жаңа тiркеу және құжаттау бекеттерiн құру;
      салық төлеушiлерге қызмет көрсету үшiн ақпараттарды қабылдау және өңдеудiң жаңа орталықтарын құру.
      Жекелеген қызмет түрлерiн жетiлдiруден басқа осы қызметтердi жүйелi негiзге ауыстыру қажет, ол үшiн қалалық қызметтердi оңтайландырудың арнайы бағдарламасын әзiрлеу керек. Ол былай мазмұндалады:
      қалалық қызметтердi ұсыну тәртiптемелерiн талдау;
      қызметтердi ұсыну мерзiмдерiн ұзартуға және сапасын төмендетуге әсер ететiн "әлсiз жерлердi" анықтау;
      қалалық қызметтердi ұсыну стандарттарын енгiзу;
      қалалық қызметтер стандарттарын енгiзу және олардың сақталуын бақылау.
      Аталған бағдарламаның маңызды iс-шараларының қатарына:
      нормативтiк құқықтық база қалыптастыру;
      ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымды жалпы жүйелiк қамтамасыз ету;
      ақпараттық теңсiздiктi жою: Астана қаласының барлық тұрғындарының ақпараттық технологияларды пайдалану мүмкiндiктерiн қамтамасыз ету;
      қаланы дамыту үшiн жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану мүмкiндiктерiн қамтамасыз ету.

       1. Ақпараттық қоғамды қалыптастыру үдерiсiнiң
нормативтiк құқықтық базасы

      Ақпараттық технологияларды қалыптастыру және пайдалану процестерiн дамыту аталған процестердi реттейтiн қолданыстағы тиiмдi нормалар мен ережелердiң болуын талап етедi. Қалалық ақпараттық жүйе стандарттары, жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдарының арасында ақпараттық өзара қарым-қатынас жасау, жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдарының қызметi туралы ақпаратқа азаматтар мен ұйымдардың қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз ету тәрiздi мәселелердi реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер қажет. Сонымен қатар, осындай нормаларды мемлекеттiк нормативтiк құқықтық реттеулерге сәйкестендiру қажет.

      2. Қалалық ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымдарды
жалпыжүйелiк қамтамасыз ету

      1) Электронды өзара iс-қимыл ортасы

      Экономикалық және әлеуметтiк мiндеттердi шешу процестерiн ақпараттық қолдауға арналған ведомстволық ақпараттық жүйе жай-күйiн талдау олардың дайындық деңгейiнiң жоғары емес екенiн көрсеттi. Сондай-ақ қазiргi жүйелердiң (мемлекеттiк және қалалық) бiрiгу деңгейi де төмен. Ақпараттық жүйелердiң өзара iс-қимыл жасау тәртiбi анықталмаған. Мәлiметтер берудi бiрiздендiруге мүмкiндiк беретiн және жалпықалалық ақпараттық жүйе шеңберiнде ақпараттық жүйенiң келiсiлген жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн стандарттар, сыныптамалар, метамәлiметтер форматтар кешенi жоқ. Неғұрлым маңызды мiндеттердiң бiрi - салалық кешендер ақпараттық ресурстарының өз iшiнде және аумақтық ақпараттық жүйелер арасында желiлiк бiрiгуi болып табылады.
      Осыған байланысты Астана қаласының қазiргi заманғы телекоммуникациялық инфрақұрылымын, ақпараттық қызметтер моделiн және электронды өзара iс-қимылдың жалпықалалық ортасының кешендi сәулетiн дамытуды қамтамасыз ету жөнiндегi жалпы жүйелiк қамтамасыз ету жұмыстарын жүргiзу қажет.

       2) Технологиялық шешiмдер

      Астана қаласын ақпараттандыру жөнiндегi жұмыстар қаланың кешендi және өзара байланысты ақпараттық инфрақұрылымын құруға әкелген жоқ. Қалалық ақпараттық жүйелердi құруға және пайдалануға шығындар тез өсуде, сонымен бiр мезгiлде, енгiзу және пайдалану тиiмдiлігі әлдеқайда баяу артуда.
      Қалалық қолданбалы ақпараттық жүйелердi (ҚҚАЖ), ҚҚАЖ әзiрлеу, енгiзу және дамыту инфақұрылымдарын, ҚҚАЖ қызмет көрсету, қолданыстағы ҚҚАЖ бейiмдеу және жаңарту инфрақұрылымдарын қалыптастыру, қалалық ақпараттық инфрақұрылымның бiрыңғай жүйесiне мәлiметтер базасын және басқа ақпараттық ресурстарды бiрiктiру, тұрғындарға тиiмдi ақпараттық қызмет көрсетудi ұйымдастыру жүйесiн құру, ақпараттық жүйе сенiмдiлiгiнiң жоғары деңгейiн қамтамасыз ету.

       3) Ақпараттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету

      Ақпараттың бұзылуы және бұрмалануы оның iстен шығуының тiзбегiн туындатуы және қолайсыз салдарларға әкелуi мүмкiн. Ақпараттық жүйелердiң қауiпсiздiгi, сенiмдiлiгi және жылдам қалпына келтiрiлуiне кепiлдi мүмкiндiк берiлуi негiз қалаушы талаптар болып табылады. Қауiпсiздiктi қамтамасыз ету үшiн кешендi көзқарас қажет, ол ақпараттық қауiпсiздiк мiндеттерiн шешумен және тиiстi заңнамалық базаны қалыптастырумен қатар, ақпараттандыруды инфрақұрылымдық қамтамасыз етудiң проблемаларын шешудi талап етедi.
      Ақпараттық қауiпсiздiктiң нормативтiк құқықтық базасын қалыптастыру, ақпараттық қауiпсiздiктiң жай-күйiнiң мониторингi мен оны талдауды ұйымдастыру, электронды цифрлы қол қоюды куәландыратын орталық құру, ақпараттық ресурстар деректерiн сақтаудың және өңдеудiң қорғалған орталығын құру қажет.

      3. Жалпықалалық ақпараттық-коммуникациялық
инфрақұрылымды дамыту

      1) Қалалық порталдар жүйесi

      Қалалық порталдар жүйесiн құру мынадай нәтижелерге қол жеткiзедi:
      қала тұрғындарының әртүрлi ақпараттық ресурстарға және сервистарға қол жеткiзуiн қамтамасыз ету, бұл билiк органдарының және тұрғындардың тиiмдi өзара iс-қимылы үшiн тұғырнама болып табылады;
      "Электронды үкiмет" бағдарламасын тиiмдi iске асыру үшiн қолайлы орта құру.

       2) Қала тұрғындарын есепке алудың автоматтандырылған жүйесi

      Қала тұрғындарын есепке алудың автоматтандырылған жүйесiн құру мынадай мақсаттарды:
      мемлекеттiк билiк және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын тұрғылықты жерi бойынша және Астана қаласының аумағына келу және онда болу орны бойынша тiркелген халық туралы көкейтестi және шынайы ақпаратпен қамтамасыз етудi;
      тұрғындарды есепке алу саласында тиiмдi автоматтандырылған ақпарат алмасуды қамтамасыз етудi;
      тұрғындарға ақпараттық қызмет көрсетудi жақсартуды және мемлекеттiк билiк пен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына барған кезде азаматтардың уақытын үнемдеудi көздейдi.

       3) Автоматтандырылған сауда-саттық жүйесi

      Қалалық тапсырысты қалыптастыру үдерiсi тұрақты өсуде, ол тапсырысшылар мен жеткiзушiлер арасындағы ақпараттық ағындардың өсуімен қатар жүредi. Аяқталған бағдарламалық-аппараттық кешен түрiндегi қалалық сатып алуды қамтамасыз ету жүйесiн енгiзу қалалық қажеттiлiктер үшiн сатып алу үдерiстерiн жүзеге асырумен байланысты әртүрлi шығындарды азайтуға мүмкiндiк бередi. Деректердiң орталықтандырылған қоймасын және пайдаланушылардың онымен қашықтан жұмыс iстеу мүмкiндiктерiн пайдалану сауда-саттықтар қатысушылары арасында ақпарат алмасуды едәуiр оңайлатады және оның үстiне сауда-саттықтарды дайындау кезеңiндегi транзакциялық шығындарды азайтуға мүмкiндiк бередi. Көптеген жүйе процестерiн автоматтандыру және мәмiлелер циклын электронды түрде жүзеге асыру сатып алудың ашықтығын арттыруға әкеп соқтырады. Билiк органдары үшiн жүйенi енгiзудiң экономикалық тиiмдiлiгi бюджеттiк қаражатты үнемдеуден көрiнедi.

       4) Телекоммуникациялық инфрақұрылым

      Қалалық құрылымдар мүддесiнде пайдаланылатын желiлерге пайдаланылатын телекоммуникациялық технологиялардың толықтығы мен тиiмдiлiгi, қала мiндеттерiн шешу ерекшелiктерiне икемдi түрде бейiмделу мүмкiндiктерi бойынша қатаң талаптар қояды.
      Астанада қала тұрғындарына ақылы теледидарды, Интернетке, электронды оқуға, цифрлық телефонға, мультимедиалық қызметтерге қол жетiмдiлiгiн қоса алғанда, перспективалы ақпараттық-коммуникациялық қызметтер ұсынуды қамтамасыз ететiн қазiргi заманғы кең ауқымды интерактивтi байланыстар желiлерiн құру.

       4. Ақпараттық теңсiздiктi еңсеру

      Ақпараттық теңсiздiк тұрғындардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларға (АКТ) қол жетiмдiлiгi қағидаттары бойынша әлеуметтiк жiктелуiнiң артуын бiлдiредi. Оны жою үшiн мыналар қажет:
      Қала тұрғындарының күнделiктi өмiрi үшiн қажеттi ақпаратқа қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз етуге арналған ақпараттық жүйелер мен қызметтер құру;
      Астана қаласы тұрғындарының және ұйымдарының Интернет желiсiне қоғамдық қол жеткiзу орталықтары жүйесiн дамыту, әлеуметтiк объектiлердiң Интернет желiсiне қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз ету;
      ақпараттық технологияларды пайдалануды үйретудi ұйымдастыру, Астана қаласын ақпараттандыру үшiн кадрлар даярлау;
      әлеуметтiк-бағдарланған ақпараттық ресурстар мен қызметтердiң қалалық бiрiктiрiлген жүйесiн әзiрлеу.

5. Қаланы дамыту үшiн ақпараттық технологияларды пайдалану       1. Қалалық басқаруды ақпараттандыру ("Электронды
әкiмдiк" тұғырнамасын iске асыру)

      Мемлекеттiк ақпараттық ресурстарды Интернетке ауыстыра отырып және он-лайн ортасында жұмыс мүмкiндiгiн ұсына отырып, қалалық билiк орындары өз бөлiмшелерi қызметiнiң тиiмдiлiгiн арттырады, қабылданатын шешiмдердiң ашықтығын қамтамасыз етедi, азаматтар мен ұйымдарға неғұрлым сапалы қызмет көрсетедi. Бұл ретте мынадай жүйелер мен дерекқорлар құру қажет:

       1) Электронды құжат айналымы жүйесi

      Жүйе бөгде рұқсат етiлмеген енуден қорғалуы тиiс. Жүйе құралдары құжаттардың шынайылығын және толықтығын қамтамасыз етуi тиiс.

      2) Қалалық басқарудың орталық органдары

      Басқару процесi қаланың әлеуметтiк-экономикалық дамуының стратегиялық және тактикалық мақсаттарына қол жеткiзуге әсер ететiн жағдаяттардың көптiгiмен, қаланы басқару құрылымдарының көптiгімен және олардың бiр-бiрiнен аумақтарда қашық орналасуымен күрделенедi. Бұл проблемаларды билiк органдарын жедел және сенiмдi ақпараттық қамтамасыз етусiз, ағымдағы жағдайды талдау мүмкiндiгiнсiз, оны болжаусыз, оңтайлы басқару шешiмдерiн өңдеу әрi олардың стратегиялық және нақты уақыт режимiнде пайдаланылуын бақылау, қаланы басқарудың барлық буындарын уақытылы ақпараттандыруды және үйлестiрудi қамтамасыз ету тұрғындарды уақытылы және толық ақпараттандыру жағдайларын жасаусыз шешу мүмкiн емес.

       3) Мүлiктiк-жер қатынастары

      Меншiктi басқару қаланың әлеуметтiк-экономикалық саясатын iске асырудың негiзгi құралдарының бiрi болып табылады. Ол - бiрыңғай саясатпен бiрiктiрiлген және қала қауымдастығы тiршiлiгiн теңдестiре дамытуға бағытталған билiк органдарының әкiмшiлiк, экономикалық және заң шығару iс-әрекеттерiнiң кешенi болып табылады. Меншiктi басқару мақсаты қаланың әлеуметтiк-экономикалық проблемаларын шешу, халықтың әл-ауқатын және тұрмыс деңгейiн арттыру үшiн бюджеттiң кiрiс бөлiгiн қамтамасыз ету, сондай-ақ қалалық ортаның тұруына қолайлы жағдай жасау болып табылады.

       4) Әлеуметтiк орта

      Сала iшiнде де, сондай-ақ өздерiнiң арасында да ақпараттық ресурстарды кешендi автоматтандыру және бiрiктiру есебiнен әлеуметтiк сала салаларының тиiмдi қызмет етуiн арттыру негiзiнде қала тұрғындарының тұрмыс сапасын көтеру.

       5) Қалалық шаруашылық

      Қалалық шаруашылықтың (тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық) жұмыс iстеуiн ақпараттық қамтамасыз етудiң тиiмдi тетiктерiн қалыптастыру. ТКШ - бұл қаланың билiк органдарының стратегиялық мүдделерiнiң аймағы, бұл бiрiншi кезекте республикалық және жергiлiктi бюджет тарабынан қаржыландырудың ең жоғары әлеуметтiк маңыздылығы және едәуiр көлемiмен негiзделедi.
      Iс-шаралар ретiнде қалалық шаруашылықтың бiрыңғай ақпараттық-есеп айырысу жүйесiн құру және дамыту, салалық департаменттер мен басқармалардың ақпараттық жүйелерiн дамыту, қала тұрғындарына коммуналдық қызметтер көрсететiн кәсiпорындар мен ұйымдардың ақпараттық жүйелерiн дамыту және бiрiктiру ұсынылады.

       6) Сәулет және құрылыс

      Құрылыс кешенiн басқару жүйесiн уақытылы қайта құрылымдау және қайта инжинирлендiрiлумен қамтамасыз ету үшiн құрылыс барысын тұрақты мониторингiлеудi қоса алғанда, құрылыс бағдарламаларының iске асырылуын бақылауды ақпараттық-талдамалық қамтамасыз етудi жүзеге асыру көзделедi. Құрылыс-инвестициялық процесiне қатысушылардың ақпараттандырылу деңгейiн арттыру.

       7) Табиғат пайдалану және қоршаған ортаны қорғау

      Бiрыңғай қалалық экологиялық мониторинг жүйесiн құру, оған атмосфералық ауаның, жер бетiндегi сулардың, топырақтың сапасын және жасыл желектердiң жай-күйiн бақылаудың кiшi жүйесiн қамтуы тиiс. Қоршаған ортаны қорғау жай-күйiн экологиялық бақылау базалық және жедел ақпараттың толық көлемiнсiз тиiмдi болмайды.

       2. Қызмет салаларын ақпараттандыру

      1) Тұрғын үй-коммуналдық қатынастар

      Коммуналдық тұрғын үй қорын және тұрғын үй алуға кезекке тұрушыларды автоматтандырылған есепке алу. Тұрғын үй-коммуналдық төлемдердi есепке алуды қамтамасыз ету, көрсетiлетiн қызметтердiң саны мен сапасын бақылау.

       2) Бiлiм беру

      Қазiргi заманғы ақпараттық технологияларды қолдану есебiнен оқушылардың бiлiм сапасын арттыру және жүктемелерiн төмендету үшiн жағдай жасау. Педагогикалық кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру және бiлiм беру технологияларын алмасу.

       3) Денсаулық сақтау

      Мемлекетпен кепiлдендiрiлген медициналық көмек ұсынуды есепке алу. Медициналық кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру және медициналық технологиялар алмасу үшiн жағдай жасау.

       4) Әлеуметтiк қорғау саласы

      Әлеуметтiк көмек пен әлеуметтiк төлемдер алушыларды автоматтандырылған есепке алу. Қалалық бос орындар дерекқоры, жұмыссыздарды, кедейлiк шегiнен төмен тұратын азаматтарды есепке алу.

       5) Көлiк

      Қоғамдық көлiк қозғалысы, жол қозғалысын реттеудiң техникалық құралдарының жұмыс iстеуi туралы ақпаратты жедел жинау.

       6) Халықтың өтiнiштерiн қабылдау қызметi

      Азаматтардың өтiнiштерiн автоматты жинау және өңдеу. Бiрыңғай кезекшiлiк-диспетчерлiк қызметтiң жұмысын қолдау.

       7) Кәсiпкерлiк

      Экономика, заңды тұлғаларды тiркеу және тарату қызметтерiн қолдау саласында басқару шешiмдерiн қабылдау үшiн қаланың шаруашылық жүргiзушi субъектiлерiнiң жай-күйiнiң мониторингi.
      Астана қаласын ақпараттандыруды жүргiзу үшiн жағдай жасау және қалалық ақпараттық жүйелердi құру 2006 - 2008 жылдар кезеңiнде жүзеге асырылатын болады. Астана қаласының тұтас ақпараттық инфрақұрылымын құру, электронды қалалық қызметтердi ұсыну, электронды қызметтер ұсыну жобаларын әзiрлеу және iске асыру үшiн жағдай жасау 2009 - 2010 жылдар кезеңiнде көзделедi.

&10. Ақпараттық-имидждік саясат

      1. Ақпараттық саясат

      Ақпараттық саясат қол жеткiзген нәтижелердi және олардың қала мен республика үшiн маңызын барынша жария етуге қол жеткiзу үшiн орта мерзiмдi кезеңге арналған Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының бағдарламасын iске асыруды ақпараттық қолдауға бағытталуы тиiс.
      Сондай-ақ, Бағдарлама шеңберiнде нақты iс-шаралар өткiзу үшiн алдын-ала ақпараттық орта құра отырып, ақпараттық саясат әлеуметтiк-экономикалық дамытуды қолдау мiндетiн шешуi тиiс.
      Ақпараттық саясатты iске асыру үшiн мынадай iс-шараларды жүзеге асыру қажет:
      1. Барлық нысаналы аудиторияларды қамту үшiн ақпараттық саясатты жүзеге асыратын БАҚ-тардың шеңберiн кеңейту.
      Бұл үшiн мынадай құралдарды қолдану қажет:
      мемлекеттiк тапсырысты өңiрлiк және республикалық БАҚ-тарда орналастыру;
      Астана қаласын әлеуметтiк-экономикалық дамытудың көкейтестi бағыттарын жария етуге БАҚ-тар арасында конкурстар өткiзу;
      баспасөз конференциялары, брифингтер, баспасөз турлары, телекөпiрлер және БАҚ өкiлдерiмен ашық өзара iс-қимылдың басқа да нысандары.
      2. Астаналық ақпарат клубын құру.
      Оның функциясы - қаланың көкейтестi мәселелерiн талқылау және олар бойынша пiкiрсайыс алаңын ұйымдастыру. Клубтың құрамы: журналистер, талқыланатын мәселелер құзыретiне жататын мемлекеттiк органдар мен кәсiпорындардың өкiлдерi, ҮЕҰ-дардың, оқу орындарының және ғылыми ұйымдардың өкiлдерi, тәуелсiз сарапшылар. Клубтың жұмысы мынадай:
      өз кезегiнде басылымның объективтiлiгiн, проблеманы талдаудың тереңдiгiн арттыратын БАҚ өкiлдерiнiң Астана қаласы туралы хабардар болуы деңгейiн арттыруға;
      клуб отырыстарына өңiрлiк БАҚ өкiлдерiн, сондай-ақ басқа өңiрлерден сарапшылар шақыру арқылы ақпараттық өрiстi кеңейту және Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуы туралы хабардар болу деңгейiн көтеруге;
      қаланың әлеуметтiк-экономикалық дамуының көкейтестi мәселелерiне жалпы түсiнiстiкпен қарау және оларды шешу тәсiлдерiн ұсынуға.
      қалалық басқарудың ашықтылығын арттыруға мүмкiндiк бередi.
      3. Электронды ақпараттық инфрақұрылым құру
      Электронды ақпараттық инфрақұрылым мынадай қағидаттарға сәйкес құрылуы тиiс:
      Бiрыңғайлығы. Жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдарының, мемлекеттiк мекемелердiң және мемлекеттiк кәсiпорындардың жекелеген веб-сайттарына шығатын Астана әкiмдiгiнiң бiрыңғай веб-порталын құру қажет. Пайдаланушыларға ақпарат iздестiру кезiнде қолайлы жағдайды қамтамасыз ету қажет.
      Мазмұнының пайдалылығы. Веб-сайттардың мазмұны пайдаланушылар нақты мәселелер жөнiнде анықтамалық ақпараттар, сондай-ақ жергiлiктi атқарушы органдардың қызметi туралы, қаланың тiршiлiгi туралы, қалалық жобалар және тағы басқалар туралы мәлiметтер алулары үшiн олардың қажеттiлiгiне барынша сай болуы тиiс.
      Мемлекеттiк басқарудың ашықтығы. Жергiлiктi органдар қабылдайтын нормативтiк құқықтық актiлер туралы, қаланың бюджетi туралы, қалалық даму бағдарламалары туралы, мемлекеттiк қызмет көрсетудiң тәртiбi туралы толық ақпарат беру қажет.
      Шетелдiк пайдаланушыларға қолайлы болуы. Веб-сайттардың мазмұны мемлекеттiк, орыс, ағылшын тiлдерiнде таратылуын көздеу қажет.
      Керi байланыс. Веб-сайттар қоғамдық пiкiр мониторингiнiң және жергiлiктi мемлекеттiк басқаруды жетiлдiрудiң тұрақты жұмыс iстейтiн тетiгiн жасай отырып, қаланың көкейтестi проблемаларын талқылауға мүмкiншiлiк беруi тиiс.
      Ақпараттық нарықта жылжыту. Қалалық веб-сайттар құру және оларды қолдаумен қатар, басқа веб-сайттарда сiлтемелер орналастыруды көздейтiн, адамдардың оларды қарауын арттыруға және әртүрлi ақпараттық материалдарға вебтiк мекен-жайлар енгiзуге және тағы басқаларға бағытталған iс-шаралар қажет.

       2. Имидждiк саясат

      1. Астананың оң бейнесiн жасау
      Осы мiндет қазақстандық қоғамды топтастыруға және iшкi саяси тұрақтылықты қамтамасыз етуге ықпал ете отырып, Қазақстанның дамуының бейнелiк мәнi ретiнде астананың қарқынды өсуi идеяларын халыққа жеткiзудi көздейдi.
      Басымдықтар:
      Астана - елдiң саяси, экономикалық және мәдени орталығы;
      Астана - қазақстандық қоғамдарды топтастыратын түпқазық;
      Астана - еуразиялық кеңiстiкте және әлемде Қазақстанның ықпалдасу бастамаларын iске асыратын орын.
      Негiзгi бағыттар:
      кең ауқымды мәдени, спорт, iскерлiк және басқа имидждiк жүктеме көтеретiн iс-шараларды: Қала күнi, "Студенттiк көктем" фестивалi, "Жас қанат" фестивалi, Халықтар достастығы фестивалi, Жастар бiрлiгi аптасы, халықаралық деңгейдегi спорттық жарыстар, мәдениет пен өнердiң қалалық, республикалық және халықаралық конкурстарын өткiзу;
      бұқаралық ақпарат құралдарының көмегiмен астананың бейнелiк мәнiн көтеру. Электронды БАҚ-та: жаңалықтар блогындағы сюжеттер, телекүнделiктер, тiкелей эфир бағдарламалары, телеайдарлар, циклды хабарлар, телеочерктер, имидждiк аудио-, бейнероликтер, әдеби және деректi фильмдер, қалалық веб-сайттарды қамтамасыз ету және тұрақты қолдау. Баспа БАҚ-та:
      имидждiк мақалалар жариялау, арнайы айдарлар ашу, газеттер мен журналдардың арнайы нөмiрлерiн шығару;
      имидждiк өнiмдi, оның арасында: кiтаптар, сурет альбомдары, бейнелi жолнұсқалар, сыйлық жинақталымдары, Астана картасы, электронды визиткалар, мультимедиалық дискiлер, Астананың бейнесi бар сыйлық өнiмдер өндiруге және таратуға көмек көрсету. Сондай-ақ, сыртқы жарнама құралдарын белсендi пайдалану қажет.
      2. Нысаналы аудиториялар арасында Астананың оң бейнесiн жылжыту.
      Осы мiндет қолданбалы әлеуметтiк-экономикалық мiндеттердi шешу үшiн нақты нысаналы аудиторияларда Астананың оң бейнесiн қалыптастыруға бағытталған атаулы имидждiк жұмысты көздейдi.
      Басымдықтар:
      Астана қаласының нысаналы аудиторияға бағытталған оң бейнесiн қолданбалы және атаулы түрде жалпы идеологиялық жылжытуды толықтыру;
      фактологиялық ұран сипатындағы көзқарасты толықтыру, имидждi көтерудiң тiкелей емес нысандарын пайдалану;
      оларды шешуде көмек көрсетуге бағытталған нақты әлеуметтiк-экономикалық мiндеттердi шешуге әсер ету бойынша бағаның сандық параметрлерi бойынша имидждiк iс-шаралар бағасын толықтыру.
      Негiзгi бағыттар:
      Астана қаласының 2010 жылға дейiнгi кезеңге арналған имидждiк стратегиясын әзiрлеу қажет, ол мыналарды қамтиды:
      нысаналы аудиториялар (қалалық, республикалық, шетелдiк);
      әрбiр аудиторияда қалыптастыру қажет имидж сипаттамалары;
      имидж сипаттамаларын жеткiзудi талап ететiн тәсiлдер мен құралдар.

      Имидждiк стратегия негiзiне келесi ұсыныстар енгiзiлетiн болады:
      1. Қалалық аудитория.
      Имидж сипаттамасы:
      Астананы дамытудың басты басымдығы өмiр сүру және қызмет ету үшiн қолайлы жағдай жасау болып табылады;
      қаланың бүкiл әлеуметтiк-экономикалық салалары астаналық стандарттарға ұмтылуда;
      Астанада халыққа қалалық қызмет көрсетудi жақсарту жөнiнде дәйектi саясат жүргiзiлуде. Басқару шешiмдерi ашық рәсiмдер өткiзу жолымен қабылданады;
      салауатты қоршаған орта және қала тазалығы халық, кәсiпорындар мен билiк орындарының бiрлескен күш-жiгерiмен анықталады;
      Астанада бизнес жүргiзу үшiн жағдайлар үнемi жетiлдiрiлуде, қала жаңа кәсiпкерлiк жобаларды қолдауда.
      Тәсiлдерi мен құралдары:
      қаланы басқарудың қалай жүзеге асырылатынын жақсы түсiну үшiн мектеп оқушыларына, колледж студенттерiне, халықтың барлық мүдделi топтарына көмек көрсетуге бағытталған қалалық басқару органдарының қызметiмен танысу жөнiндегi курстарды ұйымдастыру;
      қалалық жобалар мен мәселелер бойынша қоғамдық тыңдаулар өткiзу. Қаланы абаттандыру және көгалдандыру жөнiндегi жеке бастамаларды қолдау;
      кәсiпкерлер конкурстарын өткiзу, Астананың кәсiпкерлiк картасын, жергiлiктi мемлекеттiк органдардың ақпараттық материалдарын құрастыру.
      2. Республикалық аудитория
      Имидж сипаттамасы:
      Астана республиканың әлеуметтiк-экономикалық дамуының қозғаушы күшi болып табылады.
      Астана экономикасына инвестициялар ел экономикасына мультипликативтi тиiмдiлiк көрсетедi, жұмыс орындарын құрады, әртүрлi өңiрлердегi кәсiпорындарға тапсырыстар бередi.
      Астана - инновациялық жетекшi. Астанада басқа өңiрлер үшiн оң тәжiрибе ретiнде қызмет ететiн әлеуметтiк-экономикалық мiндеттердi шешудiң озық тәсiлдерi әзiрленедi және қолданылады. Сонымен бiр мезгiлде, Астана өзара iс-қимыл жасау үшiн ашық және басқа өңiрлердiң оң тәжiрибелерiн пайдаланады.
      Астанада тұрақты жетiлдiрiлiп тұратын қолайлы iскерлiк ахуал жасалды.
      Астана танымдық, iскерлiк, экологиялық, спорттық туризм үшiн тартымды.
      Тәсiлдерi мен құралдары:
      веб-сайттар, республикалық және өңiрлiк БАҚ;
      көшпелi iс-шараларды ұйымдастыру;
      Астананың инвестициялық мүмкiндiктерiнiң тұсаукесерi. Астанада iске асырылатын өңiрлiк кәсiпорындардың табысты жобалары туралы ақпаратты тарату.
      3. Шетелдiк аудитория
      Имидж сипаттамасы:
      Астана орнықты экономикалық даму сатысында тұр және Қазақстан мен Орта Азияның экономикалық орталығы тұғырына шығады;
      Астана жоғарғы инвестициялық рейтингке ие, капитал салу үшiн перспективалы және инвесторлар үшiн сенiмдi кепiлдiк беретiн өңiр болып табылады;
      Астана Шығыс-Батыс көлiк дәлiзiнiң жүйе қалыптастырушы буыны;
      Астана және жақын маңдағы өңiрлер iскерлiк, экологиялық, спорттық және этнотуризм үшiн тартымды орын болып табылады. Астанада қызмет көрсету және қауiпсiздiктiң халықаралық стандарттарға сай туристiк инфрақұрылым дамуы үстiнде;
      Астана халықаралық маңызы бар қала, әлемдiк ауқымдағы iс-шараларды өткiзетiн орын болып табылады, ол мәдени өзара iс-қимыл үшiн ашық.
      Тәсiлдерi мен құралдары:
      қазақ, орыс, ағылшын және басқа шетел тiлдерiндегi веб-сайттар;
      талдамалы және сараптама материалдар түрiндегi шетел БАҚ-дағы жарияланымдар;
      инвестициялық ахуал сипаттамасын, табысты инвестициялық жобалардың капитал салымдары үшiн перспективалы салалар мысалдарын, инвестицияларға мұқтаж нақты жобаларды қамтитын Астананың инвестициялық жолнұсқасы.
      Бағдарламаны орындау Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасының талаптарын ескере отырып, оны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары арқылы жүзеге асырылатын болады, яғни шартты екi кезеңге бөлiнген: 2006-2008 және 2009-2010 жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспарлауда әзiрленетiн бағдарламаларды Қазақстан Республикасының Үкiметi әзiрлейтiн және бекiтетiн болады.
      Iс-шаралар жоспарлары Астана қаласын дамытудың әр сатысының сапалы ерекшелiктерiн сипаттайтын және Бағдарламаның барлық ережелерiн iске асыруды көздейтiн болады. Оларда нақты орындаушылар мен iске асыру мерзiмдерi, сондай-ақ жылдар бойынша қаржыландырудың болжамды көлемдерi мен көздерi белгiленедi.
      Қаланы дамытудың ең көкейтестi мәселелерi бойынша өңiрлiк бағдарламалар қабылданатын болады, оларды Астана қаласының мәслихаты бекiтетiн болады. Бағдарламаны iске асырудың жекелеген шаралары мен тетiктерi Қазақстанның астанасын дамытуды көздейтiн республикалық, өңiрлiк және салалық бағдарламаларда көрiнiс табады.
      Iс-шаралардың кешендiгi Астана қаласының тiршiлiгiн қамтамасыз ету жүйелерiн дамытудың барлық бағыттары бойынша нысаналы әрi келiсiлген iс-қимылды қамтамасыз ету жөнiндегi орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiн барынша үйлестiруге және мүмкiндiктерiн шоғырландыруға мүмкiндiк туғызады.
      Астана қаласының әкiмдiгi iс-шаралар жоспарларының орындалу барысын бақылау және Бағдарламаның жоспарланатын көрсеткiштерiне қол жеткiзу үшiн Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудың тұрақты мониторингiн және оның тиiмдiлiгiн бағалауды жүзеге асыратын болады.

&11. Туризм индустриясы

      Астана қаласының туристiк саласын 2006 - 2010 жылдар кезеңiнде дамытудың мақсаты жиынтығында туристiк кластер түрiнде көрiнетiн, басқа салалар үшiн экономикалық тиiмдiлiк жасайтын iшкi және келу туризмдерiне бағдарланған индустрия ретiнде қалыптастыру болып табылады.

Туризм индустриясын дамытудың үрдiстерi мен басымдықтары

      Астана қаласында 2006 - 2010 жылдары туризм индустриясын дамыту мынадай факторлармен анықталады:
      - Астана қаласының халқының өсуi, сондай-ақ сырттан келушiлер санының өсуi рекреациядағы қажеттiлiктiң ұлғаюына әкеледi;
      - Астананың ролi iскерлiк және оқиғалы туризмнiң өсуi үшiн алғышарт жасайтын елдiң экономикалық орталығы ретiнде, сондай-ақ халықаралық маңызы бар қала ретiнде артады;
      - Астаналық мәртебе және сол жақ жағалаудың дамуы Астана қаласына таныстыру сапарларының өсуiн бiлдiредi;
      - Астана қаласының халықаралық әуежайын пайдалануға беру келу туризмiнiң едәуiр ұлғаюына әкеледi;
      - шетел дипломатиялық корпусының Астанаға көшуi басқа өңiрлердiң, ең алдымен Алматы қаласы туристiк ұйымдарының өкiлеттiктерiн кеңейтуге әкеледi. Мұның нәтижесi бiр жағынан шығу туризмiн ұлғайту, екiншi жағынан Астана қаласының туристiк нарығының құрылымын өзгерту, бәсекелестiк деңгейiн көтеру болып табылады.
      Астана қаласында туризм индустриясын дамыту бағыттарын анықтау үшiн, сондай-ақ туристiк саладағы жалпыәлемдiк үрдiстердi ескеру қажет:
      - ең серпiндi дамып келе жатқан және неғұрлым табыстысы iскерлiк туризм болып табылады;
      - спорт, оқиғалы және экологиялық туризмге деген сұраныстың өсуiн бiлдiретiн демалудың белсендi нысандары енжар нысандардың орнын алмастырады;
      - туристiк сапарлардың ойын-сауық компонентi бiлiм берумен алмастырылады, мәдени-танымдық туризм жедел қарқынмен дамуда;
      - топтық турларға сұраныс кемуде, әрi жеке турларға деген сұраныс артуда, автобус және автомобильдермен сапарларға деген сұраныс артуда.
      Жоғарыда аталған факторлар мен үрдiстердi негiзге ала отырып, Астана қаласының туризм индустриясының дамуында мынадай басымдықтар ажыратылады:
      - Астананы iскерлiк туризм орталығы ретiнде дамыту;
      - Астананы танымдық туризм орталығы ретiнде дамыту;
      - Астананы өңiрлiк туристiк қызмет көрсету орталығы, этнотуризмге қызмет көрсететiн транзиттiк-тарату торабы, таяу өңiрлердегі экологиялық және спорт-сауықтыру туризмi ретiнде дамыту.
      Сонымен бiр мезгiлде, қазiргi бастапқы шарттарды ескеру қажет. Бiрiншiден, шығу туризмiне бағдарланған Астана қаласының туристiк саласының инвестициялық әлуетi шектеулi. Екiншiден, басқа өңiрлердiң туристiк ресурстарын тартусыз Астана қаласының туристiк ресурстары шектеулi. Осыған байланысты, туризм индустриясының жүйелi дамуына ғана емес, сонымен бiрге оны сабақтас салалармен бiрге кешендi жоспарлауға көшу керек.
      Астана қаласының туризм индустриясын дамытудың негiзгі бағыты туристiк кластердi құру болып табылады. Бұл ретте, оның құрылымында мынадай компоненттер қамтылады:
      1. Жүйе құраушы туристiк бағыттар:
      - iскерлiк туризм;
      - экологиялық туризм;
      - мәдени-танымдық туризм;
      - этнотуризм.
      2. Сервистiк салалары:
      - туристердi орналастыру;
      - қоғамдық тамақтандыру индустриясы;
      - көлiктiк қызмет көрсету;
      - демалыс және ойын-сауық индустриясы;
      - мәдениет және спорт саласы;
      - тамақ өнiмдерiн, кәдесыйлар, ұлттық киiмдер, туристiк жарақтар, Астана қаласының бейнелiк мәнi бар өнiмдер және т.б.  шығару.
      3. Кластер қызметiнiң тетiктерi:
      - туристiк өнiмдер маркетингi және оларды жылжыту;
      - ақпараттық қамтамасыз ету;
      - төлем жасау жүйелерi;
      - кадрлық қамтамасыз ету;
      - инвестициялық қолдау;
      - нормативтiк және ұйымдастырушылық қамтамасыз ету.
      Туризм индустриясын дамытуда кластерлi тәсiлдi iске асыру туризм инфрақұрылымын құруға және жетiлдiруге арналған мемлекеттiк органдардың күш-жiгерiн бағыттауды, сондай-ақ кластерге қатысушылар арасындағы өзара қатынасты дамытуды тетiгiн iске қосу және оларды қолдауды көздейдi. Қойылған мақсатқа жету үшiн мынадай бағыттар бойынша жұмыс жүргiзу қажет:
      - iскерлiк туризмдi дамыту;
      - экологиялық туризмдi дамыту;
      - мәдени-танымдық туризмдi дамыту;
      - этнотуризмдi дамыту.
      Іскерлiк туризмдi дамыту үшiн әлемдiк стандарттарға сай көп функционалдық көрме орталығын құру қажет;
      экологиялық туризм үшiн Қорғалжын кентiнен Қаражар кентiне дейiнгi автомобиль жолының учаскесiн қайта жаңартуды қамтамасыз ету; әуе көлiгiмен жеткiзудiң баламалы нұсқасын қарастыру; iлеспе инфрақұрылымды: су-электрмен жабдықтау, кәрiз және қатты қалдықтарды жою, телекоммуникациялар жүйелерiн дамыту қажет;
      мәдени-танымдық туризм үшiн орналастыру құралдарының қол жетiмдiлiгiн, қазiргi қалалық экскурсия бағыттарын жетiлдiру және жаңаларын құру қажет;
      этнотуризм үшiн қалалық "Атамекен" - Қазақстан картасы" этномемориалдық кешенiнiң базасында этноауылды құру; құрамына этноауыл, ат-спорт клубы, ұлттық ас үй, ұлттық өнер заттарының саудасы енетiн кешендi турларды ұйымдастыру қажет. Қала маңындағы ауыл туризмiн дамыту, Астана қаласының төңiрегiнде шағын аймақтар мен шағын ауылдарды ұйымдастыру, оларға ұлттық нақыш беру қажет.

Демалыс және ойын-сауық индустриясын дамыту

      Астана қаласында рекреацияның, бос уақыт және туристiк қатынастың үш деңгейлiк жүйесiн дамыту қажет: демалудың қалалық аймақтары, қала маңындағы демалыс аймақтары, Ақмола облысы маңындағы демалыс аймақтары. Қазiргi уақытта бұл жүйенiң барлық үш деңгейi де жұмыс iстеп жатыр, бiрақ астана халқы санының өсуiне байланысты оларды кем дегенде бiр жарым есеге кеңейту қажет.
      Астана өсiп отырған халқына қызмет көрсету бойынша негiзгi рекреациялық жүктеменi көтеретiн қала маңындағы демалыс аймақтарын құру болып табылады. Осындай демалыс аймағын Үлкен Сарыоба көлiнде орналастыру нұсқасын қарастыру қажет. Демалыс және ойын-сауық объектiлерiнiң құрылысы жеке инвестициялар есебiнен жүзеге асырылатын болады. Алайда, жобаға бастама жасау үшiн мемлекеттiк инфрақұрылымдық шешiм - қатты жабынымен автомобиль жолы учаскесiн салу қажет. Сондай-ақ жылдың қысқы кезiнде де демалыс аймағы болуы қажет. Тау шаңғы базасын ұйымдастыру үшiн Софиев тас жолындағы шоқыны пайдалану нұсқасын қарастыру қажет. Бұдан басқа, қала маңындағы демалыс аймақтарын кеңейту мақсатында Қоянды өзенiнде демалыс аймағын және Тельман кентi ауданындағы Есiл өзенiнде демалыс аймағын салу, кемпингтердiң салынуын қажет ететiн, бард өлеңдерiнiң жыл сайынғы фестивалi өтетiн 42-разъезд, Көктал кентi, Есiл өзенi сияқты туристер көп баратын демалыс аймақтарын дамыту қажет.
      Демалыс және туристер көп баратын Бурабай, Қорғалжын, Ерейментау аймақтары Ақмола облысында орналасқан, алайда оларға баратын туристердiң елеулi бөлiгiн Астана қаласының тұрғындары құрайды және олардың жалпы саны мен меншiктi салмағы елорда халқының өсуiмен тек қана ұлғаятын болады. Демалыстың осы аймақтары инфрақұрылымының барлық элементтерiн - ақпараттық қамтамасыз етудi, орналастыруды, тамақтандыруды, демалыс және ойын-сауықты - жетiлдiру және әлемдiк стандарттарға жеткiзу қажет.
      Астана қаласының туризм индустриясын дамыту бойынша аталған бағыттарды iске асыру нәтижесiнде:
      - 2010 жылы келу туризмi 36400-нан астам адамды құрайды, яғни 2004 жылмен салыстырғанда 1,6 есеге өседi;
      - iшкi туризм 2010 жылы 2004 жылмен салыстырғанда 1,7 есеге ұлғайып, 255 000 адам шамасын құрайды;
      - Астана қаласы халқының өсуiне, халықаралық әуежайдың ашылуына және елшiлiктердiң Астана қаласына көшiрiлуiне байланысты шығу туризмiнiң жылдам өсуi күтiлуде - 2010 жылы 32 000 адамға дейiн, бұл 2004 жылдың көрсеткiшiнен 1,8 есеге жоғары;
      - туризм индустриясын дамыту туристiк саладан түсетiн жалпы кiрiстердiң ұлғаюына әкеледi. 2010 жылы 2004 жылмен салыстырғанда 2 есеге ұлғайып, олар 5,0 млн. теңгеден асады деп күтiлуде.

4. Қажеттi ресурстар мен қаржыландыру көздерi

      Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асыруға республикалық, жергiлiктi бюджеттердiң, халықтың қаражаттары, халықаралық қаржылық экономикалық ұйымдардың, шетелдiк және отандық жеке инвесторлардың гранттары пайдаланылатын болады.
      2006-2010 жылдарға арналған инвестицияларға жалпы қажеттiлiк 523,2 млрд.теңге, оның iшiнде республикалық бюджет қаражатынан - 495,5 млрд.теңге, жергiлiктi бюджеттер қаражатынан - 27,6 млрд.теңге, кәсiпорындар мен ұйымдар қаражатынан - 0,07 млрд. теңгенi құрайды: 

Жылдар

Республикалық
бюджет

Жергiлiктi
бюджет

Кәсiпорындар мен ұйымдар қаражаты

ЖИЫНЫ

2006

625*

6,9

-

69,4

2007

79,3*

7,7

-

87,0

2008

100,9

4,1

0,01

105.01

2009

119,3

4,3

0,02

123,62

2010

133,5

4,6

0,004

138,14

      электр мен жылу энергетикасына - 123,7 млрд.теңге;
      сумен жабдықтау және су бөлуге - 128,9 млрд.теңге;
      көлiктiк жүйесiн дамытуға - 110,1 млрд.теңге;
      бiлiм беру жүйесiне - 17,5 млрд.теңге;
      денсаулық сақтауды дамытуға - 15,8 млрд.теңге;
      мәдениет пен спортты дамытуға - 32,6 млрд. теңге;
      тұрғын үй құрылысына - 19,4 млрд. теңге;
      абаттандыруға - 71,1 млрд.теңге;
      қоршаған ортаны қорғауға - 2,07 млрд.теңге;
      индустриялық парк құрылысына - 2,0.

      Әрбiр жылға арналған қаржыландыру көлемi кезектi қаржы жылына арналған республикалық бюджеттi және Астана қаласының бюджетiн қалыптастыру кезiнде анықталатын болады.

5. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтиже

      Бағдарламаны iске асыру неғұрлым жоғарғы сапалы деңгейде халықтың тұрмыс деңгейiн көтеру үшiн жағдай туғызатын астаналық ортаны үйлесiмдi дамытуды қалыптастыруды қамтамасыз етедi. Әлемдiк стандарттарға сай қаланың инфрақұрылымы қалыптастырылады. Астана қаласының экономикалық орталық ретiнде ролi артады, ол үш кластерден - құрылыс индустриясында, тамақ өнеркәсiбiнде және туризмде қалыптастырылады. Бұл кәсiпорындардың жеткiзушiлермен, сондай-ақ мемлекеттiк басқару органдарымен тиiмдi өзара iс-қимылын қамтамасыз етедi.
      Бағдарламаның негiзгi бағыттарын iске асыру 2010 жылы астананың әлеуметтiк-экономикалық дамуының мынадай көрсеткiштерiне қол жеткiзуге мүмкiндiк бередi:
      экономикада:
      2010 жылы ЖӨӨ 2004 жылмен салыстырғанда 2 есеге өсуiне;
      өнеркәсiптiк өндiрiс көлемiнiң 2,8 есеге, оның iшiнде өңдеушi өнеркәсiпте - 3,6 есеге, электр энергиясын, газ бен су өндiру мен бөлуде - 1,3 есеге ұлғаюы;
      өнеркәсiптегi нақты өсiмнiң жыл сайынғы қарқыны 18,8 % мөлшерiнде, оның iшінде өңдеу өнеркәсiбiнде 2005 жылмен салыстырғанда 24,0 % мөлшерiнде қамтамасыз етуге;
      өнеркәсiпте негiзгi капиталға инвестициялардың өсiмi 2004 жылғы бағамен 1,4 есе, өңдеушi өнеркәсiпте 2004 жылмен салыстырғанда 1,29 есеге ұлғайтуға;
      өнеркәсiпте жұмыс iстейтiн адамдардың саны 1,1 есе ұлғаюына;
      2010 жылға қаладағы ЖӨӨ-гi шағын кәсiпкерлiк үлесiнiң 29,2%-ға дейiн ұлғаюына әкеп соғады.
      Тiршiлiк инфрақұрылымында:
      электр энергиясын өндiрудi 1,2 есеге арттыру;
      жылу энергиясын өндiрудi 1,5-1,6 есеге өсiру;
      830 км көшелер мен жолдар салу және қайта жаңарту, оның iшiнде 50 км жоғары жылдамдықты жолдар (14 км-ге ұзарту), 134 км реттелетiн қозғалыстың қалалық маңызы бар магистральдi көшелерi (41 км-ге ұзарту), 192 км аудандық маңызы бар магистральдi көшелер (120 км-ге ұзарту), 454 км жергiлiктi маңызы бар көшелер мен жолдар (25 км-ге ұзарту);
      жыл сайын қатқыл жабынды 20 км жол салу, жалпы желi ұзақтығынан қаланың жол төсемдерiн 50%-ға дейiн қайта жаңартуды жүргiзу;
      21 құрылыс, оның iшiнде 2 көпiр, 2 жол өткелiн және 9 көлiктiк айырымдар мен 8 жер асты өткелдерiн салу;
      7500-9000 автомобиль қоятын орынға арналған кемiнде 30 жабық және ашық паркингтер (тұрғын үй кешендерi мен қоғамдық мақсаттағы объектiлердiң құрамында және дербес объектiлер ретiнде) құрылысы;
      300 км су құбырын алмастыру және салу арқылы сумен жабдықтау және су бөлу жүйесiн жаңғырту;
      Талдыкөл сарқынды суларының жинақтауышын жою және қайта өңдеу.
      Құрылыста:
      50 мыңнан астам отбасын тұрғын үймен қамтамасыз ететiн 3,1 млн. текше метр тұрғын үй құрылысын, оның iшiнде - 2,7 млн. текше метр көп қабатты құрылысты iске қосу;
      құрылыс-монтаждау жұмыстарының құнын 15-20 %-ға төмендету;
      құрылыстың сапасын көтеру және құрылыс кешенiнiң өнiмiне сұранысты арттыру;
      қазiргi тұрғын үй қорының техникалық жай-күйін жақсарту және үйлердiң пайдалану мерзiмдерiн едәуiр ұлғайту, сондай-ақ азаматтардың қауiпсiз өмiр сүруiн қамтамасыз ету және астананың сәулеттiк бейнесiн жақсарту;
      астананың сәулеттiк бейнесiн жақсарту;
      қазiргi заманғы санитарлық-техникалық нормаларға сай жаңа үйлерге көшiру есебiнен қала тұрғындарының қауiпсiз өмiр сүруiн қамтамасыз ету және тұрғын-үй жағдайларын жақсарту.
      Сауда және қызмет көрсету саласында:
      ЖӨӨ құрылымындағы сауда және қызмет көрсету үлесiн 21%-ға дейiн арттыру;
      қаланың сауда алаңдарымен қамтылуын 18,9 %-ға дейiн арттыру;
      республиканың бөлшек сауда тауар айналымы көрсеткiштерiндегi қаланың меншiктi салмағын 10 %-ға дейiн және тұтынушылық тауарлардың көтерме сауда айналымындағы меншiктi салмағын 15 %-ға дейiн өсiру;
      сауда және қызмет көрсету саласында жұмыспен қамтылған адамдардың санын жыл сайын 5-7 %-ға ұлғайту;
      жалпы көлемi 100000 ш.м. iрi сауда рыноктарын iске қосу, оның iшiнде 95% - Оң жағалауда;
      Астана қаласы тұрғындарының сауда алаңдарымен қамтылуын 50%-ға ұлғайту;
      2010 жылға қарай бөлшек сауда тауар айналымының көрсеткiшiндегi Астананың меншiктi салмағын жалпы республика бойынша 10%-ға дейiн және тұтынушылық тауарлармен көтерме саудадағы меншiктi салмағын 15%-ға дейiн ұлғайту.
      Әлеуметтiк салада:
      әлеуметтiк қамсыздандыру жүйесiн жетiлдiру;
      әлеуметтiк жағынан осал адамдардың жағдайыН жақсарту;
      халықтың өмiр сүруiнiң орташа ұзақтығын 71,8 жасқа дейiн ұлғайту;
      жұмыссыздық деңгейiн 6,9 %-ға дейiн төмендету;
      кедейлiк шегiнде тұратын адамдар санын азайту;
      халықтың ақшалай табыстарын 1,8 есеге арттыру;
      сапалы бiлiм алуға қол жетiмдiлiктi және мiндеттiлiгiн қамтамасыз ету;
      жалпы бiлiм беретiн мектептерге жүктемелердiң санитарлық нормаларын қамтамасыз ету;
      бiлiм беру жүйесiнiң бiрыңғай бiлiм беру ақпараттық ортасын құру;
      мектептегi орындардың тапшылығын 70%-ға және мектепке дейiнгi ұйымдарда 50%-ға қысқарту;
      қаланың бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасының деңгейiн қазiргi заманның талаптары деңгейiне жеткiзу;
      ерекше санаттағы, оның iшiнде даму мүмкiндiгi шектеулi балалардың бiлiмге сұранысын қамтамасыз ету;
      жас және ересек тұрғындарға жұмыс бiлiктiлiгiне қажеттi кәсiби бiлiм алу үшiн жағдай жасау және оларды нарықты экономика жағдайында қоғамдық пайдалы еңбекке тарту;
      еңбек нарығында бәсекеге қабiлеттi кәсiптiк кадрларды даярлау үшiн 2,4 мың жұмыс орнын ұйымдастыру;
      бiлiм беру саласындағы бәсекеге қабiлеттi кадрларды даярлау, қайта даярлау үшiн база әзiрлеу және жағдай жасау;
      халықтың (әсiресе жастардың) мәдени, рухани деңгейiн көтеру;
      қазақстандық патриотизмдi қалыптастыру және қоғамның одан әрi топтасуын дамыту.
      Экология саласында:
      Астана қаласының қоршаған ортасының жай-күйiн бақылаудың бiрыңғай жүйесiн құру;
      ресурстардың ұтымды пайдалануға және зиянды шығарындыларды азайтуға ынталандыратын iс-шараларды iске асыру;
      жылу энергетикасы кәсiпорындарында тазалау құрылыстарын орнату;
      автомобиль көлiгiн мотор жанармайының экологиялық таза түрлерiне көшiру;
      Талдыкөл жинақтауышын тазарту құрылыстарын салу, оны жою және жауын-шашын кәрiзiн дамыту;
      қайта өңдеудi қоса алғанда, өндiру және тұтыну қалдықтарын басқару жүйесiн құру;
      қаланың бiрыңғай жасыл құрылымын құру;
      қаланың экологиялық қауiпсiздiгiн тиiмдi басқаруды арттыру, қала дамуының экологиялық болжамын қалыптастыру және табиғи ресурстарды ұтымды басқару.
      Қалалық қызмет көрсету саласында:
      Астана қаласының ақпараттық қоғамға кiруiн қамтамасыз етуге бағытталған құқықтық актiлердiң толыққанды жүйесiн құру;
      азаматтар мен ұйымдардың ақпаратқа және базалық ақпараттық-коммуникативтiк қызметтерге құқықтарын бекiту;
      электрондық өзара iс-қимыл ортасының жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн желiлiк сервистердiң ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымын жасау;
      қаланың ақпарат жүйелерiн әзiрлеуге және ұстауға шығындарды азайту;
      ақпараттық ресурстардың пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру;
      "электронды мекеме" технологиясын қолдайтын қазiргi заманғы ақпараттық технологияларды енгiзу;
      қаланың негiзгi ақпараттық ресурстарын сыртқы және iшкi қауiптерден қорғауды қамтамасыз ету;
      олардың қысқа мерзiмде көрсетiлуiн көздейтiн қалалық қызмет көрсетудiң стандарттарын енгiзу;
      электронды нысанда қызмет көрсетудi ұсынуға көшуге жағдай жасау және оған кезең-кезеңiмен көшу;
      қалалық басқарудың ашық жүруiн арттыру, қалалық қызметті пайдаланушылардың және оларды ұсынатын қызмет көрсету құрылымының уақытын және қаражатын үнемдеуге қол жеткiзу;
      ақпараттық ресурстарды пайдалану тиiмдiлiгiн арттыру және ШБЖ құруға және оны iске қосуға шығындарды азайту;
      ақпараттық ресурстарды жеделдете дамыту.
      Ақпараттық-имидждiк саясат саласында:
      электронды ақпараттық инфрақұрылым құру;
      ақпараттық өрiстi кеңейту және Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуын қолдауға әрi ақпараттық сүйемелдеуге жаңа көзқарас енгiзу;
      нысаналы аудиторияларда Астана қаласының оң бейнесiн қалыптастыру.
      Телекоммуникацияларды дамыту саласында:
      халықтың кең жiктерiнiң бiлiм деңгейiн және компьютерлiк сауаттылығын көтеру;
      бiрыңғай ақпараттық кеңiстiктi дамыту;
      дәстүрлi почта қызметiнiң қол жетiмдiлiгiн, сапасын және әлеуметтiк маңызын арттыру.
      Қабылданған бағдарламалық iс-шараларды практикада iске асыру оны дамытудың макроэкономикалық тұрақтылығын қамтамасыз ете отырып, орта мерзiмдi, сондай-ақ ұзақ мерзiмдi кезеңдерде Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының оң үрдiстерiн орнықтыруға мүмкiндiк туғызады.
      Астана қаласының дамуының 2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асырудың жоспарланатын индикаторлары 13-кестеде көрсетiлген.

                                                          13-кесте

                     Астана қаласы дамуының
      2006-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын
            iске асырудың жоспарланған индикаторлары


2006

2007

2008

2009

2010

2004 ж. салыстырмалы
бағасындағы ЖӨӨ, мл
д.теңге

404,5


452,9


507,4


574,4


649,4


ЖӨӨ өсiмiнiң қарқыны,%

11,5

12,0

12,0

13,2

13,1

Өнеркәсiптiк өнiм
өсiмiнiң қарқыны,%

18,8

19,2

19,3

18,7

18,3

ЖӨӨ-мен шағын бизнес
субъектiлерi өндiрген өнiмдер мен көрсеткен қызметтердiң меншiктi салмағы, %

25,8

26,7

27,6

28,3

29,2

Экономикалық белсендi
халықтың шағын бизнестегi жұмыспен қамтылуының меншiктi салмағы, %

18,2

20,2

22,1

24,1

26,1

Тұрғын үйдi пайдалануға беру, мың текше метр (Қазақстан Республика-
сында Тұрғын үй
құрылысын дамытудың
2005-2007 жылдарға
арналған мемлекеттiк
бағдарламасы шеңберiнде
тұрғын үй құрылысына
қала бюджетi алған
кредиттердi есепке
алмағанда)

530

662,5

462,1

499,0

538,9

Сыртқы сауда айналымы, млн. доллар

3060

3720

4460

5460

6180

- Экспорт (млн.доллар)

1710

2000

2300

2900

3200

- Импорт (млн. доллар)

1350

1720

2160

2560

2980

Жұмыссыздық деңгейi, %

7,6

6,9

6,9

6,9

6,9

Кiрiстер (ресми трансферттердi есепке алмағанда), млрд.теңге

41,0

45,9

47,1

48,1

49,2


Егер Сіз беттен қате тапсаңыз, тінтуірмен сөзді немесе фразаны белгілеңіз және Ctrl+Enter пернелер тіркесін басыңыз

 

бет бойынша іздеу

Іздеу үшін жолды енгізіңіз

Кеңес: браузерде бет бойынша енгізілген іздеу бар, ол жылдамырақ жұмыс істейді. Көбінесе, ctrl-F пернелері қолданылады