Қазақстан Республикасындағы тарифтік саясат жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 30 қыркүйектегі N 1005 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 5 шілдедегі № 775 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 05.07.2014 № 775 қаулысымен.

«Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 сәуірдегі № 302 қаулысын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасындағы тарифтік саясат жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған бағдарлама (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі мүдделі орталық атқарушы органдармен бірлесіп, Бағдарламада көзделген іс-шаралардың тиісінше және уақтылы орындалуын қамтамасыз етсін.
3. Жауапты орталық атқарушы органдар «Салалық бағдарламаларды әзірлеу және мониторингілеу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 18 наурыздағы № 218 қаулысымен бекітілген Салалық бағдарламаларды әзірлеу және мониторингілеу ережесіне сәйкес Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы ақпарат берсін.
4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары Ө.Е. Шөкеевке жүктелсін.
5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2010 жылғы 30 қыркүйектегі
№ 1005 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасындағы тарифтік саясат жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған бағдарлама Астана - 2010 жыл

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кіріспе
3. Ағымдағы жағдайды талдау
3.1 Табиғи монополиялар мен реттелетін нарықтар субъектілерінің қызметін реттеу жай-күйінің ағымдағы жағдайын бағалау
3.2 Табиғи монополиялар мен реттелетін нарықтар саласын реттеу үшін күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктер мен қауіп-қатерлерді талдау
3.3. Табиғи монополиялар мен реттелетін нарықтар салаларын реттеуді дамытудың негізгі проблемалары, үдерістері мен алғышарттары
3.4. Реттеудің қолданыстағы саясатын талдау
3.5 Орын алып отырған проблемаларды шешу жөніндегі шетелдік оң
тәжірибені шолу
4. Бағдарламаны іске асырудың мақсаттары, міндеттері, нысаналы индикаторлары мен нәтижелер көрсеткіштері
4.1. Бағдарламаның мақсаты
4.2. Нысаналы индикаторлар
4.2.1. Базалық субъектілердің нормативтен тыс ысыраптарын (олар болған жағдайда) азайту пайызы
4.2.2. Базалық субъектілерінің нормативтік техникалық ысыраптарын бекітілгеннен азайту пайызы
4.2.3. Реттелетін қызметтерге арналған тарифтердің болжамы (ұлттық валюта бағамының, газ, көмір, мазут құнының тұрақты болуы және көрсетілетін қызметтер көлемінің өзгермеу шартымен)
4.2.3.1. Электр энергиясына босату бағаларының өзгеруі
4.2.3.2. Жүктерді темір жол көлігімен тасымалдауға арналған тарифтердің өзгеру болжамы
4.2.4 Реттелетін тарифтер деңгейінің тұрақтылығын қамтамасыз ету
4.3. Бағдарламаның міндеттері
4.4. Нәтижелер көрсеткіштері
5. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері
5.1 Реттеудің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру
6. Қажетті ресурстар және оларды қаржыландыру көздері
7. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

1. Паспорт

Атауы Қазақстан Республикасындағы тарифтік саясат
жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама

Әзірлеу үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 негіздеме сәуірдегі № 302 қаулысымен бекітілген Қазақстан
Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасын
үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі
2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар
жоспарының 21-тармағы

Жауапты Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды
орындаушы реттеу агенттігі

Бағдарламаның Табиғи монополиялар субъектілерінің қызметін мақсаты реттеудің инвестицияларды өз активтерін жаңғыртуға
және жаңартуға бағыттауды, өздері ұсынатын
қызметтердің сапасын жоғарылатуды ынталандыратын
және инфрақұрылымдық салалардың бәсекеге
қабілеттілігін арттыруды қамтамасыз ететін тиімді
теңгерімделген жүйесін қалыптастыру

Бағдарламаның Табиғи монополиялар субъектілері мен олардың
міндеттері қызметтерін тұтынушылар мүдделерінің теңгерімін
қамтамасыз етуге негізделген тиімді тариф саясатын
жүргізу

Іске асыру 2010-2014 жылдар
мерзімдері
(кезеңдері)

Нысаналы 1) 2014 жылға базалық субъектілердің желілеріндегі индикаторлары нормативтен тыс ысыраптарды толық жою болжануда;
2) 2014 жылы тұтынушыға жылу энергиясын тасымалдау
кезіндегі нормативтік ысыраптардың деңгейі 20%-ды,
суды тасымалдау кезінде - 19%-ды және электр
энергиясын тасымалдау кезінде -15%-ды құрайды;
3) 2014 жылы Қазақстан Республикасы бойынша электр
энергиясын босату бағасы ҚҚС-ны қоспағанда орташа
есеппен 14,65 теңге/кВт сағ құрайды;
4) облысаралық және экспорттық қатынастарда темір
жол көлігімен жүктерді тасымалдауға арналған
тарифтерді 2011-ден 2014 жылға дейін жыл сайын
15%-ға ұлғайту жоспарлануда;
5) 2014 жылға орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді
тарифтер бойынша 80-нен астам базалық субъектілер
жұмыс істейтін болады.

Қаржыландыру Бағдарламаны іске асыру республикалық бюджеттен
көздері мен ақшалай қаражат бөлуді көздемейді
көлемдері

2. Кіріспе

Табиғи монополиялар субъектілері (бұдан әрі - субъектілер) жұмылдырылған салаларда еліміздің барлық экономикасы мен халықтың тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету үшін тауарлар мен қызметтер өндіру жөніндегі ресурстар шоғырланған. Субъектілер су мен жылу энергиясын жеткізеді, электр энергиясын береді және таратады, мұнай мен газды тасымалдайды, көлік қызметтерін көрсетеді.
«Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының, кейіннен оған енгізілген өзгерістердің, толықтырулардың және заңға тәуелді тиісті актілердің қабылданумен Қазақстан Республикасында экономикалық тыныс-тіршілігін пәрменді реттеуіштерінің бірі және нарықтық экономикадағы мемлекеттік реттеудің өркениетті нысандарының негізі болған табиғи монополиялар туралы заңнаманы қалыптастыру негізінен аяқталды.
Тарифтік реттеу негіздерін қалыптастыру кезеңдері 2001 - 2009 жылдар аралығында іске асырылған бірнеше бағдарламалық құжаттарда өзінің көрінісін тапты.
Қазақстан Республикасындағы тарифтік саясат жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама (бұдан әрі - Бағдарлама) «Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама және Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлықтарының күші жойылды деп тану туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 Жарлығына, сондай-ақ Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын іске асырудың екінші кезеңі болып табылатын, Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының (бұдан әрі - 2020 жылға дейінгі стратегиялық жоспар) өзекті бағыттарына сәйкес әзірленді.
Бағдарлама тарифтік саясатты дамытудың одан арғы қадамдарын айқындау мен субъектілерді дамытуға және олар ұсынатын реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруға бағытталған оларды мемлекеттік реттеудің тиімді жүйесін қалыптастыру мақсатында әзірленді.

3. Ағымдағы жағдайды талдау 3.1 Табиғи монополиялар мен реттелетін нарықтар субъектілерінің, қызметін реттеу жай-күйінің ағымдағы жағдайын бағалау

Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі (бұдан әрі - Агенттік) темір жол көлігі, электр және жылу энергетикасы, мұнай өнімдері және газ, мұнай тасымалдау, су шаруашылығы және кәріз жүйелері, азаматтық авиация, порттар қызметі салаларында реттеуіш болып табылады және оған тарифтік реттеу мен осы салалардағы табиғи монополия субъектілерінің қызметтерін нормалау және нормативтік техникалық ысыраптар мәселелері бойынша реттеу функциялары берілген.
Тарифтік реттеу табиғи монополия субъектілерін, көрсетілген нарықтарда үстем немесе монополиялық жағдайға ие субъектілерді, мемлекеттік монополия субъектілерін және Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген номенклатураға енгізілген өнімді, тауарлар мен қызметтерді өткізетін субъектілерді қамтиды.
Нормалау және нормативтік техникалық ысыраптар мәселелері нормалау мәселелерін және әртүрлі сипаттағы рұқсат берулерді, кемсітусіз қол жеткізу талаптарын айқындау және лицензиялау мәселелерін қамтиды.
Тарифтік саясат инфляцияны болжанған аралықта ұстауды қамтамасыз ету үшін елдің әлеуметтік-экономикалық дамуын ескере отырып, Қазақстан Республикасының Үкіметі жыл сайын белгілейтін реттеліп көрсетілетін қызметтердің инфляцияға үлесінің шеңберінде жүргізіледі.
Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы заңнамаға сәйкес қазіргі уақытта Агенттік табиғи монополиялар саласында 1600-ден астам қызмет көрсететін 1078-нан астам субъектінің қызметін реттейді, оның ішінде:
су-кәріз жүйелері саласында - 862;
электр және жылу энергетикасы саласында - 465;
көлік саласында - 241;
мұнай және газ тасымалдау саласында - 51.
Бұдан басқа, реттелетін нарықтың 375 субъектісінің қызметтері реттеледі және 1000-нан астам лицензиаттың қызметі бақыланады.

3.2 Табиғи монополиялар мен реттелетін нарықтар салаларын реттеу үшін күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктер мен қауіп-қатерлерді талдау

Күшті жақтары:
Субъектілердің қызметін реттеу экономиканың инфрақұрылымдық салаларының тиімді жұмыс істеуін және дамуын қамтамасыз ететін тұтынушылардың және табиғи монополия субъектілері мен реттелетін нарық субъектілері мүдделерінің теңгерімін сақтай отырып жүзеге асырылады.
Әлсіз жақтары:
1. Субъектілердің негізгі құралдарының табиғи және моральдық тозуы мен техникалық жағдайы.
Тозығы жеткен негізгі құралдар баяу қарқынмен жаңартылады.
Жалпы барлық субъектілердің, әсіресе коммуналдық сектордың салалық жағдайы, тозған өндірістік қорларды жаңғырту мен жаңартудағы имвестициялардың іс жүзінде төменгі деңгейін сиппатайды.
2. Субъектілер желілеріндегі ысыраптардың жоғары деңгейі.
Мүмкіндіктер:
1. Субъектілер қызметтерінің тиімділігін арттыру үшін ынтыландыру жасауға, тиімсіз шығындарды төмендету қажеттілігіне, кәсіпорындардың инвестициялық тартымдылығын арттыруға байланысты проблемалық мәселелерді шешу:
1) аса жеңілдікті жағдайларда ұзақ мерзімді инвестицияларды тартуға, экономиканың тұрақсыздағына байланысты тәуекелдерді төмендетуге жәрдемдесетін, сондай-ақ өндірістік шығындарды төмендетуге ынталандыратын шекті тарифтерді бекіту жолымен жүзеге асырылады.
Шекті тарифтерді есептеу кезінде елдің дамуының макроэкономикалық көрсеткіштері ескеріледі, сондай-ақ субъектілердің өндірістің тиімділігін арттырудан алған табыстарына дербес билік ету мүмкіндігі бар.
2) өңірлік электр желілері компанияларын (бұдан әрі - ӨЭК) қызметін салыстырмалы талдау нәтижелерінің негізінде тарифтерді қалыптастырудың баламалы әдісін енгізу.
Осы әдістің басымдығы белгіленген тарифтік табыстар шегіндегі шығыстарды субъектінің дербес бөлуі және оңтайландыруы болып табылады.
Көрсетілген әдісті енгізу Агенттікке көптеген факторларды ескере отырып, ӨЭК қызметінің тиімділігін бағалауға және кімнің қызметі аса тиімді екенін, оларды көшбасшы субъектінің үлгісімен салыстыруға мүмкіндік береді;
3) тұтынушыларды су ресурстарын ұтымды пайдалануға ынтыландыруға жәрдемдесетін сумен жабдықтау қызметтеріне тұтынушылардың топтары және (немесе) түтыну көлемдері бойынша сараланған тарифтер енгізу.
2. Нормативтік техникалық ысыраптарды жою және міндетті түрде төмендету жөніндегі жоспарларды субъектілердің міндетті түрде әзірлеуін және іске асыруын көздейтін табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы заңнаманың талаптарын іске асыру.
Қауіп-қатерлер:
1) өндірістердің тозуына және технологиялық жағынан артта қалуына және осыған байланысты тиімділігінің төмендеуі мен ысыраптарға алып келетін қайта құрылымдау мен жаңғырту жөніндегі инвестициялық міндеттемелердің орындалмауы;
2) инфляция деңгейінің берілген өлшемдерден асып кетуі макроэкономикалық тұрақтылықтың нашарлауына алып келуі мүмкін;
3) Агенттік жүйелерінің тиімді жұмыс істеуі үшін қажетті шешімдер мен тиісті нормативтік құқықтық актілерді уақтылы қабылдамау Агенттіктің мақсаттарға қол жеткізуіне әсер етуі мүмкін.

3.3 Табиғи монополиялар мен реттелетін нарықтар салаларын реттеуді дамытудың негізгі проблемалары, үдерістері мен алғышарттары

Барлық салалардағы, әсіресе коммуналдық сектордағы субъектілердің жай-күйі тозығы жеткен өндірістік қорларды жаңғыртудағы және жаңартудағы инвестициялардың төмен деңгейін сипаттайды. Тозығы жеткен негізгі құралдар баяу қарқынмен жаңартылуда.
Негізгі өндірістік қорлардың баяу жаңартылуы инвестициялық салымдардың жеткіліксіз деңгейіне тікелей байланысты. Айталық, 2006 жылы су Кәрізі жүйелері саласының базалық өңірлік субъектілеріне бар болғаны 1,1 млрд. теңгеге инвестиция салынды. Электр энергиясын беру және тарату саласының базалық субъектілері 2006 жылы күрделі салымдарды 11,6 млрд. теңге сомасында ғана игерді, бұл ретте осы күрделі салымдардың негізгі үлесі (61 %) жүйелік оператор - «КЕGОС» АҚ-ға келді. Жылу энергетикасының базалық кәсіпорындарына салынған инвестициялар 2006 жылы 5,2 млрд. теңгені құрады.
Осы жағдай жеке капиталдың табиғи монополиялар саласына инвестициялар салуға қызығушылығының болмауы салдарынан да қалыптасты, оның негізгі себептері:
1) қажетті инвестициялық салымдардың ауқымды мөлшері;
2) инвестициялардың өзін өзі анықтау кезеңінің ұзақтығы;
3) «ұзақ» және барынша «арзан» кредиттік ресурстардың шектеулі болуы;
4) инвестициялардың өзін өзі ақтау бөлігінде жүргізіліп отырған тарифтік саясатты анық түсінудің жоқтығы болып табылады.
Санамаланған факторлар қазіргі кезде қолда бар негізгі құралдардың тозуына әсер етті, ол коммуналдық сектордың барлық табиғи монополиялар салалары бойынша орта есеппен 60 - 65 %-ды құрайды. Тұтастай алғанда, коммуналдық сектордың базалық субъектілері бойынша 2004 - 2006 жылдары тозу көрсеткішінің серпіні оны төмендетуге үдерістің жоқтығын куәландырады.
Өндірістік активтердің жай-күйі мен субъектілер желілеріндегі энергия ысыраптарының жоғары деңгейінің проблемасы да өзара байланысты болып отыр. Бұл ретте тарифтердің шығын бөлігіне енгізілетін өзіндік құнның құрылымында нормативтік техникалық ысыраптар 50 %-ға дейін құрайды. Ысыраптың нақты мөлшері одан да жоғары, мәселен, сумен жабдықтауда 60%-ға дейін жетеді. Осы өлшемдердің тұрақты өсу үдерісі уәкілетті органның нормативтік техникалық ысыраптарды бекіту жөніндегі функцияларды алуына орай, 2006 жылдың екінші жарты жылдығында түбегейлі өзгерді. 2007 жылы жүзден астам субъектіде нормативтік техникалық ысыраптар төмендетілді. Бірақ дамыған елдердің көрсеткіштеріне жету үшін техникалық, қаржылық және ұйымдастыру сипатындағы түбегейлі кешенді шаралар қабылдап, оларды іске асыру қажет.
Коммуналдық сектордың барлық базалық субъектілерінде құндық және нақты көріністе еңбек өнімділігі көрсеткіштерінің серпіні өте әлсіз өсу үдерісін көрсетеді. Көптеген кәсіпорындар бойынша бір жұмысшыға шаққанда өнім шығару (қызметтерді өткізу) көлемі көрсеткішінің құндық көріністе төмендеуі орын алып отыр. Бұл тиімсіз менеджмент проблемаларының болуын айғақтайды, ол әсіресе мемлекеттік коммуналдық кәсіпорындар болып табылатын субъектілерге тән.
Тұтастай алғанда, табиғи монополиялар саласындағы жағдай жүйелік сипаттағы техникалық және қаржылық проблемалардың ортақ болуын көрсетеді, бұл:
1) өндірістердің тозғандығы және технологиялық жағынан артта қалуы мен осыған байланысты төмен тиімділік пен ысыраптар;
2) жаңғыртуға инвестициялық ресурстардың жетіспеушілігі және қаржыландыру тетіктерінің дамымағандығы;
3) тиімсіз менеджмент.
Көрсетілген проблемаларды шешу үшін салалық реттеуіш ретінде агенттіктің стратегиялық бағыты болып 2010 - 2014 жылдар кезеңіне арналған тиісті іс-шаралар жүргізу жөнінде жұмыс жалғасатын табиғи монополиялар субъектілерінің тиімді жұмыс істеу және даму жағдайларын қамтамасыз ету белгіленген.
Сонымен бірге, пәрменді көтермелеусіз айтарлықтай ілгерілеу болмайды.

3.4 Реттеудің қолданыстағы саясатын талдау

«Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (бұдан әрі - Заң) 2009 жылғы 1 қаңтардан бастап субъектілерді нормативтен тыс ысыраптарды, олар бар болған жағдайда, оларды жою жөніндегі іс-шаралар әзірлеп, іске асыруды міндеттейтін нормалар қолданылады, бұл ретте іс-шаралар жоспарын іске асыру нәтижесінде нормативтен тыс ысыраптарды жою бес жылдан аспауға тиіс, сондай-ақ нормативтік техникалық ысыраптар деңгейін уәкілетті орган белгілеген шамаға және мерзімде төмендетуді міндеттейтін нормалар қолданылады.
Бұдан басқа, Заңда субъектінің реттеліп көрсетілетін қызметтерге тарифтік сметалардың және тарифтердің (бағалардың, алымдар ставкаларының) жобаларын, сондай-ақ белгіленген тәртіппен бекітілген (қуаты аз субъектілерді қоспағанда) инвестициялық бағдарламаны (жобаны) және нормативтен тыс ысырап болған кезде, оларды жою жөніндегі іс-шаралар жоспарын олар қолданысқа енгізілгенге дейін тоқсан күннен кешіктірмей өтініммен бірге табыс етуге міндетті екені көзделген.
Сондай-ақ, 2009 жылы Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау жөніндегі агенттігінің 2003 жылғы 19 наурыздағы № 82-НҚ бұйрығымен бекітілген табиғи монополиялар субъектілерінің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне (тауарларына, жұмыстарына) тарифтер (бағалар, алымдар ставкаларын) және тарифтік сметалар бекіту жөніндегі ережесіне субъектілердің нормативтен тыс ысыраптарды жою және нормативтік техникалық ысыраптарды міндетті түрде төмендету жөніндегі жоспарларды міндетті түрде әзірлеу мен іске асыру талабын көздейтін өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Осылайша, Агенттік мұндай шараларды нормативтен тыс ысыраптар толық жойылғанға дейін және ысыраптардың деңгейі әлемдік параметрлерге жеткенге дейін қолданатын болады.
Базалық субъектілер бойынша нормативтік техникалық ысыраптардың деңгейі 2006 жылы электр энергиясы бойынша - 15,7 %-ды, жылу бойынша - 20,7 %-ды, су бойынша - 31,7 %-ды құрады.
Агенттіктің нормалау және нормативтік техникалық ысыраптардың мәселелері жөніндегі өкілеттіктерді жүзеге асыру, нормативтік техникалық ысыраптар деңгейін төмендетуге бағытталған іс-шараларды өткізу нәтижесінде осы параметрлердің тұрақты өсу қарқыны түбегейлі өзгерді.
2007 жылы Агенттік осы ысыраптардың деңгейін 120 субъектінің 151 өтінімі бойынша төмендетті. 2008 жылы қаралған 197 өтінімнің 99 өтінімі бойынша (50 %) ысыраптардың мөлшерлері бұрын қолданыста болған деңгейлерден төмендетілді. Барынша төмендету 67,2%-ды құрады. Аталған шара осы фактордың тарифтердің деңгейіне ықпалын әлсіретуге мүмкіндік берді.
Табиғи монополиялар салаларында өндірістердің тозу және технологиялық жағынан артта қалу және осыған байланысты тиімділіктің төмен болуы мен ысыраптар проблемасы да бар.
Қазіргі уақытта коммуналдық сектордағы табиғи монополиялардың барлық салалары бойынша негізгі құралдардың тозуы орта есеппен 60-65 %-ды құрайды.
Бұл ретте субъектілердің көпшілігінде желілерді жаңғыртуға және реконструкциялауға, желілердегі ысыраптарды төмендетуге бағытталған инвестициялық бағдарламалары болған жоқ. 2008 жылы 1007 субъектінің 11-і ғана белгіленген тәртіппен бекітілген инвестициялық бағдарламаларды (жобаларды) іске асыра отырып, жұмыс істеді. 2009 жылы 997 субъектінің 44-і бекітілген инвестициялық бағдарламаларды (жобаларды) іске асыра отырып, жұмыс істеді.
Сонымен бірге, коммуналдық сектор даму мен жаңғыртуды қамтамасыз ету үшін едәуір инвестициялық әлеуетті, ішкі резервтерді иеленді.
Қазіргі кезде коммуналдық сектордың инвестициялық тартымдылығын арттыру мақсатында мынадай жұмыс жүргізілуде:
электр станцияларының топтары үшін электр энергиясына шекті тарифтер бекітілді;
сараланған тарифтер:
республика өңірлері бойынша тәулік аймақтары бойынша және тұтыну көлемдері бойынша (жеке тұлғалар үшін) электр энергиясына;
республиканың 13 өңірінде тұтынушылар топтары бойынша сумен жабдықтау қызметтеріне енгізілді;
орта мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңге арналған шекті тарифтер бойынша жұмыс істейтін субъектілердің санын көбейту жоспарлануда, бұл реттеліп көрсетілетін қызметтерге арналған тарифтердің тұрақтылығын қамтамасыз етеді және олар инвестициялық тартымды болады.
2009 жылы инвестициялық (орташа және ұзақ мерзімді) тарифтер бойынша қызметтер көрсететін субъектілердің саны 2008 жылмен салыстырғанда 4 есе өсті және 21 бірлікті құрады.
Осылайша, тұтынушылар үшін тарифтердің тұрақтылығы мен болжамдығы, активтерді жаңғыртуға инвестициялар салу есебінен қызметтердің сапасын көтеру қамтамасыз етіледі. Бекітілген инвестициялық (орташа және ұзақ мерзімді) тарифтердің шеңберінде қаржыландырылатын инвестициялардың жалпы көлемі базалық (ірі) субъектілер бойынша ғана шамамен 287 млрд. теңгені құрайды.
Оның ішінде:
электр энергетикасы саласында - 43 787 млн. теңге сомасында (қосымша 35 млрд. теңге бюджет қаражаты) инвестициялары бар 11 субъект;
жылу энергетикасы саласында - 11 839 млн. теңге сомасында (қосымша 23 млрд. теңге бюджет қаражаты) инвестициялары бар 5 субъект;
құбыржолы тасымалы саласында - 2 016 млн. теңге сомасында инвестициялары бар 4 субъект;
темір жол көлігі саласында - 130 млрд. теңге сомасында (оның ішінде 59 млрд. теңге - бюджет қаражаты) инвестициялары бар 1 субъект.
Реттеліп көрсетілетін қызметтерді ұсынатын субъектілер бесжылдық кезеңге есептелген жоспарлар мен кестелерге сәйкес нормативтік техникалық ысыраптарды төмендету және нормативтен тыс ысыраптарды жою жөнінде жұмыс жүргізуде.
2009 жылдың қорытындылары бойынша нормативтен тыс ысыраптары бар барлық реттелетін базалық субъектілер Нормативтен тыс ысыраптарды жою жөнінде және нормативтік техникалық ысыраптардың деңгейін уәкілетті орган белгілеген шамаға және мерзімде төмендету жөнінде іс-шаралар жоспарын әзірлеп, іске асыруда.
Сөйтіп, 2009 жылдың қорытындылары бойынша базалық субъектілердің нормативтен тыс ысыраптарды төмендету проценті:
электр желілерінде - 1,53%;
жылу желілерінде - 1,82%;
су шаруашылығы желілерінде - 3,3% құрады.
2009 жылы нормативтік техникалық ысыраптарды бекітілгеннен төмендету проценті:
электр желілерінде - 1,2%;
жылу желілерінде - 1,5%;
су шаруашылығы желілерінде - 6,57% құрады.
Сумен жабдықтау секторының инвестициялық тартымдылығын арттыру шараларының бірі тұтынушылардың топтары және (немесе) суды тұтыну көлөмдері бойынша сумен жабдықтау қызметтеріне сараланған тарифтер енгізу болып табылады.
Осыған байланысты, 2009 жылы Су шаруашылығының және кәріз жүйелерінің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне сараланған тарифтер есептеудің әдістемесі әзірленді және бекітілді.
Сондай-ақ, республиканың өңірлерінде тәулік аймақтары бойынша электр энергиясына сараланған тарифтер енгізілді. 2009 жылдан электр энергиясына тұтыну көлемдеріне қарай сараланған тарифтер енгізу басталды.
Мемлекет басшысы «Қазақстан - 2030 Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы» атты Қазақстан халқына 1997 жылғы 11 қазандағы Жолдауында: «Қазақстан дүниежүзілік көлік - коммуникация жүйесінің бір бөлігі болуға тиіс...» деген міндет қойды.
2008 жылғы 5 шілдеде экономиканың әртүрлі салаларындағы концессияның тартымдалығын көтеру үшін оның мәселелерін одан әрі реттеуге бағытталған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне концессия мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.
Көлік саласын дамыту аясындағы мемлекеттік баға саясатын іске асыру және концессия шарттары бойынша реттеліп көрсетілетін темір жол көлігі объектілерімен темір жол саласындағы қызметтерге (тауарларға, жұмыстарға) және әуежайларр саласындағы қызметтерге арналған тарифтерді (бағаларды, алым ставкаларын) есептеу тетіктерін анықтау мақсатында Агенттік 2009 жылы Концессия шарттары бойынша көрсетілетін темір жол көлігі объектілерімен қоса темір жол қызметтеріне арналған әдістемесін және Концессия шарттары бойынша әуежайлардың қызметтеріне арналған тарифтерді есептеу әдістемесін әзірледі.
Темір жол секторын табиғи-монополиялық және бәсекелестік салаларға бөлу процесінде бірыңғай Прейскурант мынадай төрт бөлікке бөлінген: магистральдық темір жол желісі, локомотивтік тартым, жүк және коммерциялық жұмыстар, вагондарды пайдалануға беру. Осы прейскуранттарға теңгеге аударуды және қызметті жүзеге асыруға арналған шығындардың өсуін жабуды болжайтын жоғарылату коэффициенті қолданылады.
Осыған орай, Агенттік Табыстардың, шығындар мен қолданысқа енгізілген активтердің бөлек есебін алуды жүргізу әдістемесіне сәйкес бастапқы есепке негізделген тарифтер есептеуді көздейтін жүктердің түрлері, тасымалдардың түрлері, жылжымалы құрамның үлгісі, поездың санаты, бағыты ескерілген Магистральдық темір жол желісі қызметтерінің өзіндік құнын есептеу әдістемесін әзірледі.
Қазіргі кезде магистралдық темір жол желісі операторы 2008 жылы «Еrnst аnd yоung» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің аудиторлық компаниясы әзірлеген және Агенттікпен келісілген Табыстардың, шығындар мен қолданысқа енгізілген активтердің бөлек есептерін жүргізу әдістемесін енгізу кезеңін жүргізуде. Магистральдық темір жол желісі қызметтерінің өзіндік құнын есептеу әдістемесін автоматтандыру бойынша жұмыс қатар басталды.
Бүгінгі күні әуежайлар саласындағы тарифтік саясаттағы негізгі проблемалардың бірі оларда жұмысбастылықтың болмауының салдарынан көрсетілетін қызметтер көлемінің төмендігі болып табылады.
Сонымен қатар, Еуропаны Азиямен, Оңтүстік Шығыс Азиямен жалғастыратын Қазақстанның әуе трассаларының орналасуын ескере отырып, халықаралық әуе қатынастарын кеңейтудің және қазақстандық әуе компанияларының жақын және алыс шетелдерге ұшуларын арттырудың едәуір әлеуеті бар.
Осылайша, әуежай алымдарына тарифтерді төмендету жерде қызмет көрсету көлемін ұлғайтқан жағдайда мүмкін болады, ол жаңа бағыттардың пайда болу және авиатасымалдау нарығында бәсекелестікті дамыту есебінен қамтамасыз етілуі мүмкін.
Аэронавигация саласында тарифтік саясатты жетілдіру әлемдік нарықта аэронавигациялық қызметтер бәсекесінің шиелесуіне және біздің республика арқылы шетелдік авиакомпаниялардың транзиттік рейстері ағынының кемуіне байланысты.
Бүгінде жолаушыларға жағымсыз салдарларды азайтуды ескере отырып, қазіргі бар тарифтерді саралау мәселесі осы саланы реттеудегі негізгі проблемалар болып отыр.
Сонымен бірге, қолданыстағы табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы заңнамада субъектілерді реттелетін тарифтерге уақытша төмендету коэффициенттерін бекіту арқылы тарифпен икемді реттеу мүмкіндігі, сондай-ақ субъектілерге:
реттеліп көрсетілетін қызметтердің (тауарлардың, жұмыстардың) көлемдерін ұлғайтқан;
негізгі құралдар құнының өсуіне алып келмейтін ағымдағы және күрделі жөндеулер мен басқа да жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарының шығындарын, заңнамада белгіленген тәртіппен бекітілген инвестициялық бағдарламаны және (немесе) инвестициялық жобаны іске асыру шығындарын қоспағанда, субъектінің нақты шығындарын қысқартқан;
Қазақстан Республикасының табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы заңнамасына сәйкес субъектілер жүзеге асыратын өзге қызмет түрлерінен елеулі табыс тапқан;
Қазақстан Республикасының салық заңнамасы тиісінше өзгерген жағдайда реттеліп көрсетілетін қызметтерге тарифтерді дербес төмендету мүмкіндігі көзделген.
Бұдан басқа, Заңға енгізілген өзгерістерге сәйкес реттелетін нарық субъектілері баға белгілеуге жүргізілген сараптаманың нәтижелері бойынша уәкілетті орган негізді деп таныған шекті бағаны көтерместен, өндірілетін (өткізілетін) тауарларға (жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге) бағаларды дербес төмендетуге және көтеруге құқылы.
Алдағы кезеңде:
субъектілер қызметтерінің тиімділігін практикаға ынталандырушы реттеудің жаңа әдісін - өңірлік электр желісі компаниялары (бұдан әрі - ӨЭК) қызмет тиімділігінің дәрежесін ескеретін тарифтер белгілеу үшін салыстырмалы талдауды енгізу жолымен арттыруды көздейді, бұл табиғи монополиялар субектілерінде қызметті және қызметтер көрсету технологияларын оңтайландыруға түрткі болады;
сумен жабдықтау қызметтеріне тұтынушылар топтары және (немесе) тұтыну көлемдерді бойынша сараланған тарифтер енгізу, ол аса қолайлы жағдайларға, сондай-ақ суды коммерциялық мақсатта пайдалануға сәйкес қызметтерге төленетін ақыны саралауды көздейтін әлеуметтік әділеттікті қамтамасыз етуге мүмкіндік береді;
реттелетін нарық субъектілеріне реттелетін нарықтарда болып жатқан өзгерістерге икемді ден қою мүмкіндігін бағалардың белгіленген деңгейінен асырмай беретін, реттелетін нарық субъектілерінің қызметтеріне бағалардың шекті деңгейлерін енгізу көзделеді. Бұл ретте реттеуіш орган сараптама жүргізу кезінде бағаларды төмендетуге құқылы.
Экономика салаларын дамытуға әсер ететін тарифтерді өзгерту инфляцияның жоспарлаған дәлізін, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген инфляция деңгейінде реттеліп көрсетілетін қызметтердің үлесін ескере отырып, көзделеді.
Табиғи монополиялар субъектілерін өнімділікті арттыруға және шығындарды төмендетуге ынталандыру үшін нормативтен тыс ысыраптарды жою мен нормативтік ысыраптарды қысқарту негізінде тарифтер есептеу әдіснамасы жетілдірілетін болады.

3.5 Орын алып отырған проблемаларды шешу жөніндегі шетелдік оң тәжірибені шолу

Тұтыну көлеміне қарай сараланған (сатылы) тарифтерді әлемдік практикада қолдануды талдау елеулі нәтижелерге қол жеткізу үшін сатылы тарифтердің бірнеше деңгейі қажет екендігін көрсетті.
Мысалы, Қытайдың Гонконг қаласында 3 деңгей белгіленген: 1-деңгей - 150 кВт сағ. дейін, 2-деңгей - 151 бастап 1000 кВт сағ. дейін, 3-деңгей - 1000 кВт сағ астам; Шанхай қаласында төлемақы төрт деңгейлі тарифтер бойынша жүзеге асырылады.
Сондай-ақ сатылы тарифтер Жапонияда (3 деңгей), Оңтүстік Кореяда (5 деңгей), Мысырда (6 деңгей), БАӘ-де (4 деңгей) және басқа да елдерде қолданылады.
Көпжылдық реттелетін кезеңді және тиімділіктің салыстырмалы талдауын пайдалана отырып, ынталандыру негізінде реттеу реттеудегі тексерілген алдыңғы қатарлы әдіс болып табылады.
Оны реттеу органдары Еуропалық Одақта қолданады. Энергетиканы реттеу органдарының өңірлік қауымдастығының көптеген мүшелері (ЕRRА) ынталандыру негізінде реттеуді енгізді не пайда нормасы бойынша реттеуден өсу шегінің негізінде реттеуге көшуге дайындалуда.
Ынталандырушы реттеу алғаш рет Ұлыбританияда 1984 жылы British Telecoms-қа қатысты кеңінен қолданылған болатын және компания шығындарын төмендету үшін қуатты түрткі боларлықтай әзірленді. Бұл бағаларды белгілеу немесе компания көптеген жылдар бойы осы уақыт аралығында болатын шығындарына қарамастан алатын пайда арқылы жүзеге асырылады. Сондай-ақ компанияға жақсарудың болжанып отырған деңгейінен тыс тиімділіктің кез келген жақсаруынан ішінара болса да пайда табуға рұқсат беру арқылы қол жеткізіледі.
ІРАRТ (Австралиядағы Жаңа Оңтүстік Уэльстің реттеу органы) әрбір лицензиат электр энергиясын таратуда жыл сайын таба алатын табысқа доллармен абсалюттік лимит белгілейді. Бұл шек 1996 - 1997 жылдарда абсалюттік доллар көрінісінде белгіленген болатын. Табыстың ең жоғарғы шегі жыл сайын формула бойынша реттеледі, ол сұраныс жағдайындағы өзгерістерді, клиенттердің санын, берілген МВт/сағ санын және тізбектердің километражын (ауылдық жердің желілері үшін) қоса алғанда, ескереді. Клиенттердің және сатылған МВт/сағ санының ара салмағы шамамен қалалық желілер үшін 70/30 және ауылдық жерлер үшін 75/25 құрайды. Сөйтіп, рұқсат берілген табыстың және көлемдердің арасындағы байланыс табыстылықтың деңгейі бойынша реттеумен салыстырғанда әр жыл сайын қысқарады.
ІРАRТ сұранысты басқару жөніндегі бастамаларды - әдетте табыстылық деңгейін реттеуге тән болатын тиімділікті енгізуге кедергі жасайтын электр энергиясын сатуды ұлғайту ынталарын төмендету мақсатында реттеудің осы үлгісін таңдады.
Реттеудің алғашқы кезеңінде 2001 - 2003 жылдары аралығында DТе голландтық реттеуіш тариф қоржынының шегін қолданған. Желілік тарифтер бенчмаркинг арқылы ашылған өнімділіктің алдағы болатын жақсаруын реттеп бағалау негізінде алдын ала бірнеше жылға белгіленген. Екі — электр және газ монополияларына тарифтерді анықтау үшін негіз ретінде бағалар шегінің негізінде жүйелер қолданылды. Х-факторларды анықтау стратегиясы да бірдей жұмыс жағдайын жасау мақсатында компанияларды бірлесіп жететін деңгейлерге жеткізіп, кейіннен 2004 жылы басталған реттеудің екінші деңгейі кезеңінде шартты (өлшемдік) бәсекелестікті енгізуге негізделеді.
ВNetzA германиялық реттеу органы салыстырмалы талдаудың негізінде ынталандырушы реттеуді енгізу кезінде алдағы реттеу үшін аралас табыстың шегін таңдады, ол 2009 жылы басталды. Мұнда қосылу санының параметрлерінен, қызмет көрсетілетін алаңнан және жүктемеден тұратын аралас элемент орын алады.
NVE норвегиялық реттеуші органы бірінші (1997 - 2001) және екінші (2002 - 2006) кезеңдерде аралас табыстар шегінің негізінде желілердегі бағаны реттеуді қолданды.
Словения мен Румыниядағы реттеу органдары электр желілерін реттеу үшін тарифтің қоржындарының толық емес көзқарастарын ұстанады.
Мысалы электр энергиясын және жылуды реттейтін Румыния органы (ANRE) баға қоржыны шегінің әдістемесін таңдады. Ерекше жағдай ретінде реттеудің бірінші кезеңі (2005 жылы басталды) 3 жылға созылған, одан кейінгі реттеудің әрбір кезеңі 5 жылға созылатын болады. Бағаны реттеудің негізгі формуласы мынадай: 1+СРІ - X, мұндағы бағаның ұлғаюы жылына +18% ең жоғарғы мәнімен шектеледі. Бағаның ұлғаюы теріс X - факторын білдіреді, ол күрделі шығындар бойынша қарқынды жоспарлардың немесе барлық шығындарды көрсетпейтін өткендегі бағалардың және т.б. нәтижесі болуы мүмкін.
Алдыңғы мысалдан айырмашылығы Болгарияның реттеуші органы табыс өсуінің шектерін қолданады. Тарату желілері үшін реттеуіш (SEWRC энергияны және сумен жабдықтауды реттеу жөніндегі мемлекеттік комиссиясы) 2005 жылы пайда өсуінің шегін енгізді, бұл ретте 2006 жыл 3 жылға белгіленген реттеудің алғашқы кезеңінің бірінші жылы болып табылады.

4. Бағдарламаны іске асырудың мақсаттары, міндеттері, нысаналы индикаторлары және нәтижелер көрсеткіштері 4.1 Бағдарламаның мақсаты

Осы Бағдарламаның мақсаты субъектілердің активтерін жаңғырту мен жаңартуға инвестицияларды бағыттауды және олар ұсынатын қызметтердің сапасын көтеруге ынталандыратын және инфрақұрылымдық салалардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруды қамтамасыз ететін олардың қызметтерін реттеудің тиімді теңгерімделген жүйесін қалыптастыру болып табылады.

4.2 Нысаналы индикаторлар

4.2.1 Базалық субъектілердің нормативтен тыс ысыраптарын (олар болған жағдайда) төмендету проценті:

	Өлшем бірлік	2010 жылы	2011 жылы	2012 жылы	2013 жылы	2014 жылы
электр желілерінде:	%	1,5	1,5	1,0	0,5	-
жылу желілерінде:	%	2,0	2,5	2,0	0,5	-
су шаруашылығы желілерінде:	%	2,5	1,0	0,5	0,4	-

4.2.2. Базалық субъектілердің нормативтік техникалық ысыраптарын бекітілгеннен төмендету проценті:

	Өлшем бірлік	2010 жылы	2011 жылы	2012 жылы	2013 жылы	2014 жылы
электр желілерінде:	%	1,3	1,0	0,5	0,2	0,1
жылу желілерінде:	%	1,5	1,8	1,0	0,3	0,1
су шаруашылығы желілерінде:	%	2,6	2,0	2,0	1,0	1,0

4.2.3. Реттеліп көрсетілетін қызметтерге арналған тарифтердің болжамы (ұлттық валюта бағамының, газ, көмір мазут құнының тұрақтылығы және көрсетілетін қызметтер көлемінің өзгермейтіндігі жағдайында)
4.2.3.1. Электр энергиясына босату бағаларының өзгеруі:

Қызметтердің атауы	Өлшем бірлік	2010 жылы	2011 жылы	2012 жылы	2013 жылы	2014 жылы
Қазақстан Республикасы бойынша орта есеппен	теңге/кВт сағ.	10,14	11,09	12,33	13,48	14,65

4.2.3.2. Темір жол көлігімен жүктерді тасымалдауға арналған тарифтерді өзгерту болжамы

Қатынас түрі	Өлшем бірлігі	болжам
		2010 жылы	2011 жылы	2012 жылы	2013 жылы	2014 жылы
облысаралық қатынастарда	%	17,6	15	15	15	15
экспорттық қатынастарда	%	17,6	15	15	15	15

4.2.4 Реттелетін тарифтер деңгейінің тұрақтылығын қамтамасыз ету

	Өлшем бірлік	2010 жылы	2011 жылы	2012 жылы	2013 жылы	2014 жылы
Орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді тарифтер бойынша жұмыс істейтін табиғи монополиялар субъектілерінің саны	дана	12	15	11	10	12

4.3 Бағдарламаның міндеттері

Бағдарламаның міндеттері табиғи монополиялар субъектілері мен олардың қызметтерін тұтынушылардың мүдделер теңгерімін қамтамасыз етуге негізделген тиімді тарифтік саясат жүргізу болып табылады, олар:
1) субъектілердің активтерін, әсіресе ескірген активтерін жаңғыртуға және жаңартуға инвестициялар салуға ынталандыруға;
2) субъектілердің ысыраптарының деңгейлерін тарифтерді қалыптастыру кезінде ескерілетін ысыраптардың деңгейлері бойынша ынталандырушы шектеулерді кезең-кезеңмен белгілеу арқылы төмендетуге;
3) субъектілердің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне тарифтердің тұрақтылығы мен болжамдылығын арттыруға;
4) тиімсіз шығындарды төмендетуге уәждемені көтеру және инвестицияларды ынталандыру мақсатында тиімділік факторын қолдану негізінде тариф есептеуді қамтамасыз ететін тарифтер есептеу әдіснамасын қалыптастыруға;
5) орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді тарифтер бойынша жұмыс істейтін субъектелердің санын ұлғайтуға;
6) тарифтерді бекіту рәсімдерінің ашықтылығын қамтамасыз етуге;
7) электр энергиясына және суға тұтыну көлеміне қарай сараланған тарифтерді енгізуге;
8) нормативтен тыс ысыраптарды жою және нормативтік техникалық ысыраптарды оңтайландыруға;
9) шикізат пен материалдар, отын мен энергия шығысының, әкімшілік шығыстардың нормаларын оңтайландыруға;
10) субъектілер тарифтерінің негізсіз өсуін болдырмау және Қазақстан Республикасының Үкіметі мақұлдаған Агенттік реттейтін қызметтердің инфляцияға үлесін асыруға жол бермеу бойынша барлық қажетті шараларды қабылдауға бағытталған.

4.4 Нәтижелердің көрсеткіштері

2014 жылға базалық субъектілердің желісіндегі нормативтен тыс ысыраптарды толық жою болжанып отыр.
2014 жылы нормативтік ысыраптардың деңгейі тұтынушыға жылу энергиясын тасымалдау кезінде 20%, суды тасымалдау кезінде - 19% және электр энергиясын тасымалдау кезінде - 15% құрайды.
2014 жылы Қазақстан Республикасы бойынша электр энергиясын босату бағасы орта есеппен 14,65 теңге/кВт сағ. құрайды.
2011-ден 2014 жылға шейін облысаралық және экспорттық қатынастарда темір жол көлігімен жүктерді тасымалдауға арналған тарифтерді жыл сайын 15% -ке ұлғайту жоспарлануда.
2014 жылы орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді тарифтер бойынша 80-нен астам базалық субъектілер жұмыс істейтін болады.
Бағдарламының мақсаттарына, нысаналы индикаторларына, міндеттеріне, нәтижелер көрсеткіштеріне қол жеткізу үшін Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі жауапты болып табылады және басқа да мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылының қажеттілігі болмайды.
Инфляцияны жоспарланған аралықта ұстауды қамтамасыз ету үшін тарифтік саясат жыл сайын айқындалатын реттелетін қызметтердің үлесін көтермеуді ескеріп жүргізіледі.

5. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері

5.1 Реттеудің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру

Ескерту. 5.1-кіші бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 02.05.2013 № 449 қаулысымен.

Субъектілердің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне тариф белгілеу жүйесін жетілдіру экономика салаларының дамуына тарифтердің әсер етуін бағалау аспаптарын қолдана отырып жүзеге асырылатын болады. Бұл ретте субъектілердің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне тарифтер есептеу және оңтайлы тарифтер белгілеу әдіснамасын жетілдіру іс-шаралары экономика секторларын, салалық даму бағдарламаларында берілген даму бағыттарын және жүргізіліп отырған реформаларды іске асыру қарқынын ескеретін болады.
Субъектілердің шығындарды төмендетуге ынталандыратын реттеудің неғұрлым прогрессивті үлгілеріне біртіндеп әрі бірізділікпен көшу қажет. Ол үшін тиімсіз шығындарды төмендетуге уәждемені көтеру, субъектілердің активтерін жаңғыртуға бағытталатын инвестицияларды жүзеге асыру үшін ынталар жасау және көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру мақсатында тиімділік факторын қолдану негізінде тарифтің деңгейін бекіту мүмкіндігін қамтамасыз ететін ынталандырушы реттеуді енгізу мәселесін пысықтау жоспарлануда.
Осыған байланысты:
субъектілердің активтерін, әсіресе ескірген активтерін жаңғыртуға және жаңартуға инвестициялар салуға ынталандыруға;
субъектілер ысыраптарының деңгейлерін тарифтерді қалыптастыру кезінде ескерілетін ысыраптардың деңгейлері бойынша ынталандырушы шектеулерді кезең-кезеңмен белгілеу арқылы төмендетуге;
субъектілері ұсынатын қызметтердің сапасын көтеруге;
инфрақұрылмдық салалардың бәсекеге қабілеттігін көтеруді қамтамасыз ететін субъектілер қызметтерінің менеджментін және көрсеткіштерін жақсартуға;
субъектілердің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне тарифтердің тұрақтылығы мен болжамдылығын арттыруға;
тиімсіз шығындарды төмендетуге уәждемені көтеру және инвестицияларды ынталандыру мақсатында тиімділік факторын қолдану негізінде тириф есептеуді қамтамасыз ететін тарифтер есептеу әдіснамасын қалыптастыруға бағытталған іс-шараларды өткізу жоспарларын отыр.
«Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 наурыздағы Заңында өңірлік электр желілері компанияларының (бұдан әрі - ӨЭК) тарифтерін бекіту кезінде салыстырмалы талдау әдісін енгізуге бағытталған түзетулер қабылданған, оның артықшылығы субъект шығыстарын белгіленген тарифтік табыс шегінде дербес үлестіріп, оңтайландырады. Сонымен қатар, активтердің құнындағы елеулі айырмашылық ескеріле отырып күрделі шығындарды (амортизация және пайда) айқындау тәсілі өзгеріссіз қала береді.
Осы Заңда көрсетілгендей салыстырмалы талдау әдісі қолданылған тариф электр энергетикасы саласындағы басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік органмен келісім бойынша уәкілетті орган бекіткен салыстырмалы талдау әдісі қолданылған тарифтің есеп-қисабы әдістемесіне сәйкес әрбір өңірлік электр желісі компаниясы үшін жылдарға бөле отырып үш жылға бекітіледі және оның қызметінің тиімділігі ескеріліп жыл сайын түзетіледі.
Сондай-ақ аталған Заңда көрсетілетін қызметтердің нақты (өткен күнтізбелік жылдағы) және (алдағы күнтізбелік үш жылға) жоспарланып отырған шығындары мен көлемдері туралы, сондай-ақ техникалық-экономикалық қызмет көрсеткіштері туралы ақпаратты негіздеуші материалдарды қоса бере отырып ұсыну тәртібін уәкілетті орган айқындайтыны белгіленген.
Осыған байланысты, аталған тәртіп бойынша ережелер Заңды іске асыруға әзірленген нормативтік құқықтық актілерде ескерілген.
Аталған Заңға сәйкес ӨЭК үшін салыстырмалы талдау әдісі қолданыла отырып тарифтер 2013 жылдан бастап енгізіледі.
ӨЭК үшін өтпелі кезең ретінде 2011 - 2012 жылдарға тарифтер бекітілген инвестициялық бағдарламаларды іске асыруды қамтамасыз ететін орташа мерзімді кезеңге бекітілетін болады.
Бұдан басқа, осы Заң реттелетін нарық субъектілерінің тауарларына (жұмыстарына, қызметтеріне) бағаларды реттеуге өзгеріс енгізілді.
Бұрын реттелетін нарық субъектісінде бағаны төмендету мүмкіндігі болған, бірақ кейін оны көтеру үшін Агенттікке қайтадан хабарлама беруге тиіс еді, ол тауар нарықтарында бағаларды төмендетуді тежеу факторы болып табылатын.
Осылайша, реттелетін нарық субъектісіне тауар нарықтарындағы бағалардың өзгеруіне келісілген бағаның шеңберінде төмендету немесе көтеру арқылы жедел ден қоюға мүмкіндік бермейтін.
Көрсетілген Заңда реттелетін нарық субъектілері үшін негізделген (шекті) бағаның ұғымы көзделген, оның шегінде ол нарықта болып жатқан өзгерістерге икемді ден қоя (бағаны төмендете) алады. Бұл ретте бағаны негізделген (шекті) бағадан өздігінен көтерген жағдайда, реттелетін нарық субъектісіне ден қою шаралары қолданылады.
Бұдан басқа, мемлекеттік реттеудің тиімділігін арттыру және нарық субъектілерінің бағаларын нарық жағдаяттарының өзгеруі кезінде төмендету мақсатында бағалар мониторингінің нәтижелері бойынша және баға белгілеуді бақылау шеңберінде (шағымдарды, ақпаратты және т.б. қарау нәтижелері бойынша) уәкілетті органға субъектінің бағасына сараптама жүргізу құқығы берілген.
Көрсетілген түзетулер реттелетін нарық субъектісінің негізделген (шекті) бағаның шеңберінде бағаны өзгертетін мүмкіндігі арқылы оны бағамен икемді реттеуді қамтамасыз етеді.
Аталған Заңды іс асыруда жаңа нормативтік құқықтық актілер әзірленіп, қолданыстағыларға тиісті түзетулер енгізілді:
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 7 маусымдағы № 521 қаулысымен Су шаруашылығы жүйелері саласындағы реттелетін қызметтерді жеке тұлғалардың тұтыну көлемінің негізделген шамасын айқындау ережесі бекітілді, оның мақсаты суды және тұтынушылардың қаражаттарын үнемдеу болып табылады;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 3 наурыздағы № 238 қаулысымен бекітілген Реттелетін нарықтардағы бағаны белгілеу ережесіне Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 8 маусымдағы № 537 қаулысымен субъект шекті бағаны көтерместен, уәкілетті орган бағаға жүргізген сараптаманың нәтижелері бойынша өндірілетін (өткізілетін) тауарларға (жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге) бағаларды дербес төмендету және көтеру құқығын көздейтін түзетулер енгізілген.
Бұдан басқа, көрсетілген Заңды іске асыруда 2010 жылы су шаруашылығы жүйелерінің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне сараланған тарифтер енгізу әдісі көзделген.
Темір жол саласына инвестицияларды тартуға бағытталған тарифтік саясат қазіргі кезде ең өзекті болып отыр, өйткені темір жол саласының алдында тұрған аса өткір проблемалардың бірі негізгі құралдардың тозуы, болып табылады.
Қысқа мерзімді, орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді кезеңге арналған субъектінің жаңа активтерді жасауға, қолда бар активтерді кеңейтуге, қалпына келтіруге, жаңартуға, қолдауға, негізгі құралдарын қайта құрылымдауға, техникалық қайта жарақтандыруға бағытталған қосымша инвестицияларды тарту мақсатында темір жол көлігі саласындағы субъектілерге инвестициялық бағдарламаларды және (немесе) жобаларды бекіту қажет.
2013 жылға жүк және жолаушылар тасымалдау саласында жаңа тарифтік саясат іске асырылатын және магистральдық темір жол желісінің қызметтеріне шекті тарифтер ұзақ мерзімге бекітілетін болады.
Бөлектеп есепке алудың енгізілуіне және оның іс жүзінде қолданылуына қарай Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі төрағасының 2005 жылғы 30 желтоқсандағы № 384-НК, бұйрығымен бектілген Магистральдық темір жол желісінің қызметтерін көрсететін табиғи монополиялар субъектілерінің табыстарды, шығындар мен қолданысқа енгізілген активтерді бөлектеп есепке алуды жүргізу ережесіне толықтырулар мен өзгерістер енгізу қажет.
Бұдан басқа, Агенттік Қазақстанның Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіру шеңберінде қатынастар бойынша магистральдық темір жол желісінің қызметтеріне арналған тарифтерді бір ізге түсіру жұмыстарын сезімтал тауарларды және елдің экономикасына тигізетін әсерін ескере отырып, жүргізуде.
Сонымен, қазіргі кезде барлық қатынас түрлері бойынша түсті, қара металдарды және олардың илектерін, түсті және қара металдар сынықтарын, шикізатты, материалдар мен құрылыс бұйымдарын тасымалдауға тарифтер бір ізге түсірілді, сондай-ақ республика ішіндегі және импорттық қатынастарда шикі мұнай мен астық тасымалдау тарифтері бір ізге түсірілді.
Сондай-ақ 2012 жылы іштегі және импорттық қатынастардағы тарифтерді бір ізге түсіруді жүргізу жоспарланып отыр.
Концессиялық негізде теңіз порты жеке құрлымдарының мүмкін болатын құрылысы ескеріліп, 2011 жылы концессионер салған инвестициялардың өзін-өзі ақтауын және оның негізді сыйақы (пайда) алуын ескеретін концессия шарты бойынша порттың реттеліп көрсетілетін қызметтеріне тарифтер есептеу әдістемесін әзірлеу көзделуде.
Негізгі өндірістік қорлардың (ұшу-қону жолақтары және терминалдар) тозуы және өңірлік әуежайларда батыста шығарылған әуе кемелеріне қызмет көрсету үшін қазіргі заманғы арнаулы техниканың болмауы, шығындар ұлғайған кезде әуежайлардың қызмет көрсетуді жеткілікті көлемде тартпауы әуежайлар қызметінің тиімділігіне теріс әсер етуі, реттеліп көрсетілетін қызметтерге тарифтердің өсуіне алып келуі мүмкін.
Осыған байланысты, әуежайлар саласындағы субъектілерге тарифтік кіріс есебінен активтерін жаңарту үшін инвестициялық бағдарламаларды және (немесе) жобаларды бекіту қажет.
2010 жылғы 15 шілдеде «Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.
Осы Заңға сәйкес азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган табиғи монополиялар салаларындағы және реттелетін нарықтардағы басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті органмен бірлесіп әуежай қызметінің құрамына кіретін қызметтердің осы қызметтерге кіретін операцияларды қосып, тізбесін (бұдан әрі - Тізбе) бекітуге міндетті.
«Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы» Қазақстан Республикасы Заңның 18-1-бабының 1-1-тармағына сәйкес реттеліп көрсетілетін қызметтермен (тауарлармен, жұмыстармен) технологиялық жағынан байланысты қызмет түрлерінің тізбесін уәкілетті орган тиісті мемлекеттік басқару саласына (аясына) басшылықты жүзеге асыратын тиісті мемлекеттік органмен бірлесіп бекітеді.
Осыған байланысты, әуежай қызметінің құрамына кіретін қызметтердің осы қызметтерге кіретін операцияларды қосып, қызметтер тізбесін бекіткеннен кейін «Әуежайлар саласындағы реттеліп көрсетілетін қызметтермен (тауарлармен, жұмыстармен) технологиялық байланыстағы қызмет түрлерінің тізбесін бекіту туралы» Көлік және коммуникация министрлігі мен Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттіктің бірлескен бұйрығының жобасын әзірлеу қажет.
Әуежайлар саласындағы реттеліп көрсетілетін қызметтер тізбесін анықтау мақсатында осы салалар шеңберінде көрсетілетін қызметтерді (тауарларды, жұмыстарды) реттеліп көрсетілетін қызметтер қатарына жатқызу мәніне талдау жасауды жүргізу қажет.
Республика әуежайларында қондыру көлемдерін арттыру мақсатында қолданыстағы әуежайлар мен аэронавигацияның реттеліп көрсетілген қызметтерінің тарифтеріне (бағаларына, алымдар ставкаларына) уақытша төмендету коэффициеттерін қолдану ережелерін қайта қарау, оның ішінде, реттеліп көрсетілетін қызметтер тарифтеріне 30%-тен жоғары мөлшерде жеңілдіктерді әуежайлардың дербес қолдануына мүмкіндік беру ұсынылады.
Сонымен қатар аэронавигация саласында тарифтік саясатты жолаушыларға жағымсыз салдарларды негізінен азайтуды ескеріп одан әрі жетілдіру қажет.
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласының инвестициялық тартымдылығын көтеру мақсатында:
коммуналдық сектордағы кәсіпорындардың тиімділігін арттыруға ынталандыратын тарифтік реттеудің жаңа әдістеріне және тариф белгілеудің қолдағы бар әдістерін кеңінен пайдалануға негізделетін өлшенген тарифтік саясатты жүргізу;
инвестициялық (орта және ұзақ мерзімді) тарифтер бойынша жұмыс істейтін кәсіпорындардың санын ұлғайту;
инвестициялардың мақсатты тағайындалуына мемлекеттік бақылауды, тарифтік сметаның орындалуының қаржылық тәртібін күшейту қажет, ол үшін бақылау әдістерін жетілдіру, мемлекеттік органдардың тиісті функцияларын заңнамалық тұрғыда бекіту мәселелері қаралады;
тұтыну көлемдері бойынша сараланған тарифтерді енгізу және техникалық ысыраптарды нормалаудың жаңа тәсілдерін қолдану бөлігінде энергияны үнемдеу, энергия үнемдеуді насихаттау іс-шараларын іске асыру қажет.
Осыған байланысты, электр энергиясына тарифтерді тұтыну көлеміне қарай саралауды енгізу жұмыстарын қазіргі бар екі деңгейліктен саралаудың үшінші деңгейін енгізіп, үш деңгейлі жүйеге көшірумен жалғастыру қажет.
Тұтынушыларды суды тиімді пайдалануға ынталандыру мақсатында Агенттік тұтынушылар топтары және (немесе) тұтыну көлемдері бойынша сумен жабдықтау қызметтеріне сараланған тарифтерді енгізу жұмыстарын жалғастырып отыр.
2009 жылдан бері тұтынушылар топтары бойынша сараланған тарифтерді енгізу жұмысы басталды. Сөйтіп, сараланған тарифтер Қазақстан Республикасының 13 өңірінде енгізілді. Арналардың қосымша табысы шамамен 13,2 млрд. теңгені құрайды.
2010 жылы сумен жабдықтау қызметтеріне тұтынушылар топтары және (немесе) тұтыну көлемдері бойынша сараланған тарифтерді енгізудің дайындық жұмыстары жүргізіледі, оның аяқталуы 2014 жылға жоспарланып отыр.
Нормативтен тыс ысыраптарды жою және нормативтік техникалық ысыраптарды міндетті түрде төмендету жөніндегі Жоспарларды субъектілердің міндетті түрде әзірлеуі мен іске асыруын көздейтін, табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы заңнаманың талаптары іске асырылады.
Бұл ретте, 5 жыл ішінде жыл сайын нормативтік ысыраптарды 1-2%-ға төмендету қарастырылады.
Табиғи монополиялар саласындағы әлсіз техникалық жағдай және субъектілердің негізгі құралдарының табиғи және едәуір нақты тозуы, нормативтік техникалық ысырыптардың жоғары деңгейі және нормативтен тыс ысырапттардың бар болуы негізгі проблемалар болып қала береді.
Осыған орай жоғарыда көрсетілген мәселенің шешімін Агенттік негізгі жұмыс бағыттарының ішінде көрсетті.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың қатысуымен 2010 жылғы 22 қаңтарда өткен кеңестің № 01-7.1 хаттамасына сәйкес Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу, Бәсекелестікті Қорғау агенттіктері, Қаржы, Энергетика және минералдық ресурстар министрліктері субъектілердің инвестициялық міндеттемелерді міндетті түрде орындауын белгілеуді және келісімшарттардың талаптарын орындамаған кәсіпорындарды мемлекеттік меншікке қайтару мүмкіндігін көздейтін заңнамалық сипаттағы ұсыныстар әзірледі.
Ұсыныстар өндірісті жаңғырту жөніндегі инвестициялық міндеттемелерді орындау мәніне субъектілерге және энергия генерациялайтын ұйымдарға 2010 жылдың наурыз айында жүргізілген тексерулер нәтижесінің негізінде әзірленді, осы тексерулердің нәтижесі жекешелендіру талаптарында және «Электр энергетикасы туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 шілдедегі Заңында көзделген міндеттемелердің жекелеген кәсіпорындардың іс жүзінде орындамайтынын көрсетті. Осыған байланысты, мыналарды:
энергия өндіруші ұйымдардың, реттелетін нарықтар және субъектілердің инвестициялық міндеттемелерді орындауы үшін жауапкершілігін көтеруді;
көрсетілетін қызметтердің сапасын көтеруді (қуаттарды қайта құру мен жаңғырту және жаңаларын енгізу жөніндегі іс-шараларды өткізу есебінен электрмен жабдықтаудың сенімдігін арттыру, тұтынылған электр энергиясы үшін ақы төлемеген жағдайда электрмен жабдықтауды тоқтата тұру тәртібін регламенттеу);
энергия өндіруші ұйымдардың инвестициялық міндеттемелерінің тарифтік табыстың деңгейіне сәйкестігін қамтамасыз етуді;
энергия өндіруші ұйымдардың инвестициялық қызметінің ашықтығын арттыруды;
Қазақстан экономикасының электр энергиясына және қуатқа деген қажетін қамтамасыз етуді көздейтін Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне электр энергетикасы және табиғи мопополиялар субъектілері мен реттелетін нарық субъектілерінің инвестициялық қызметтерінің мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу қажет. Бағдарламаны іске асырудың нәтижесінде:
тарифтер деңгейлерінің ашықтығын, негізділігі мен тұрақтылығын, реттелетін субъектілердің тиімді жұмыс істеуін және негізгі өндірістік қорларын жаңарту мен жаңғыртуға инвестициялардың көлемдерін көтеруді;
субъектілер қызметтерінің тиімділігін тозған өндірістік активтерді жаңғыртуға және кәсіпорындарды басқару (менеджмент) сапасын көтеруге бағытталған инвестициялық бағдарламаларды әзірлеп, іске асыру арқылы арттыруды;
уәкілетті органның базалық субъектілерге орта мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңдерге инвестициялық бағдарламаларды бекітуді;
орта мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңдер бойынша жұмыс істейін кәсіпорындарын, барлық базалық субъектілердің санын ұлғайтуды;
өңірлік электржелілік компаниялар болып табылатын субъектілерге тарифтер белгілеу кезінде салыстырмалы талдау әдісін қолдануды;
субъектілер ұсынатын реттеліп көрсетілетін қызметтердің сапасын энергияны, ресурсты үнемдеу арқылы көтеруді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін монополистердің қызметтерін реттеудің теңдестірілген кешенді жүйесін қалыптастыру күтіледі.
«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлік қоғамының еншілес және тәуелді ұйымдары акцияларының пакеттерін бағалы қағаздар нарығына шығару бағдарламасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 8 қыркүйектегі № 1027 қаулысына сәйкес «Халықтық ІРО» бағдарламасының шеңберінде қор нарығына шығып жатқан табиғи монополиялар субъектілерін реттеудің нормативтік құқықтық базасын іске қосылған активтердің реттелетін базасын және осы субъектілер үшін іске қосылған активтерге пайда ставкаларының есебін айқындау ерекшеліктерін белгілеу жолымен жетілдіру бойынша бірінші кезектегі шаралар қабылданды.
«Халықтық ІРО» бағдарламасының шеңберінде бағалы қағаздар нарығына акциялардың шығарылуын жүзеге асырған субъектілер үшін тарифтерді белгілеу мәселелерін регламенттейтін нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру инвесторлар мен тұтынушылар мүдделерінің сақталуымен, сондай-ақ орнықты және болжамды негізде инвестицияланған капиталдан кірістің нарықтық нормаларын алу мүмкіндігі ескеріле отырып жүзеге асырылатын болады.

6. Қажетті ресурстар және оларды қаржыландырудың көздері

Бағдарламаны іске асыру республикалық бюджеттен ақшалай қаражат бөлуді көздемейді.

7. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Р/с №	Іс-шара	Аяқталу нысаны	Орындауға жауаптылар	Орындалу мерзімдері	Болжалды шығыстар (млн. теңге)						Қаржыландыру көзі	Бюджеттік бағдарламалар
					1-жыл	2-жыл	3-жыл	4-жыл	5-жыл	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
1.	«Қазақстан Республикасының электр (энергетикасы және кейбір заңнамалық актілерін табиғи монополиялар мен реттелетін нарықтар субъектілерінің инвестициялық қызметтері мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасын әзірлеу	Қазақстан Республикасы Заңының жобасы	ТМРА, ҚжТК ШІА Қаржымині, ИЖТМ, ККМ, АШМ, БАМ	2010 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-
2.	Әуежайлар саласындағы табиғи монополиялар субъектілері ұсынатын қызметтерді реттелетіндер қатарына жатқызу мәніне талдау жасау	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс	ТМРА, ККМ, БҚА	2010 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-
3.	Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігінің кейбір нормативтік құқықтық актілеріне темір жол көлігі және азаматтық авиацияны реттеу мәселесі бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2010 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-
4.	Магистралдық құбыр жолдары (арқылы газды және мұнайды тасымалдау саласында тариф түзуді жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау	Қазақстан Республикасы Үкіметіне ақпарат	ТМРА, МГМ	2011 жылғы I тоқсан	-	-	-	-	-	-
5.	Аэронавигация саласында тариф түзуді жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау	Қазақстан Республикасы Үкіметіне ақпарат	ТМРА, ККМ	2011 жылғы II тоқсан	-	-	-	-	-	-
6.	«Табиғи монополиялар субъектілерінің қызметтеріне қаржылық және (немесе) техникалық сараптамалар жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі төрағасының 2006 жылғы 17 наурыздағы № 77-НҚ бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2011 жылғы II тоқсан	-	-	-	-	-	-
7.	Әуежайлардың реттетіліп көрсетілетін қызметтеріне технологиялық байланысты қызметтердің тізбесін әзірлеу	ТМРА-ның және ККМ-нің бірлескен бұйрығы	ТМРА, ККМ	2011 жылғы II тоқсан	-	-	-	-	-	-
8.	Концессия шарты бойынша көрсетілетін порттың реттеліп көрсетілетін қызметтеріне тарифтер есептеудің әдістемесін әзірлеу	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2011 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-
9.	Магистральдық темір жол қызметтеріне тарифтер бекітуге арналған өтінімдердің шеңберінде магистральдық темір жол желісінің қызметтеріне арналған тарифтерді кезең-кезеңмен бір ізге түсіру	ТМРА бұйрығы	ТМРА	2011 жылғы IV тоқсан, 2012 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-
10.	Салыстырмалы талдау әдісін ТМРА қолданыла отырып өңірлік электр желілік компаниялар үшін тарифтер бекіту	ТМРА бұйрықтары	ТМРА	2013 жылғы I тоқсан	-	-	-	-	-	-
11.	Магистральдық темір жол желісінің қызметтерін көрсететін табиғи монополиялар субъектілерінің табыстарды, шығындар мен қолданысқа енгізілген активтерді бөлектеп есепке алуды жүргізу ережесіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу	ТМРА бұйрығы	ТМРА, ККМ	2013 жылғы I тоқсан	-	-	-	-	-	-	-	-
12.	«Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы» Қазақстан Республикасы Заңын іске асыру үшін табиғи монополиялар субъектілерінің электр, жылу және су шаруашылығы желілеріндегі нормативтен тыс ысыраптарын (олар болған жағдайда) жою	Қазақстан Республикасы Үкіметіне ақпарат	ТМРА	2014 жылғы II тоқсан	-	-	-	-	-	-

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:
ТМРА - Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу
агенттігі
ТМРАД - Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу
агеттігінің аумақтық департаменттері
БҚА - Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау
агенттігі
ҚТКШІА - Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын
үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі
ИЖТМ - Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа
технологиялар министрлігі
АШМ - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі
ККМ - Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация
министрлігі
Каржымині - Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
МГМ - Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлігі
БАМ - Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат
министрлігі

Об утверждении Программы по тарифной политике в Республике Казахстан на 2010 - 2014 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 сентября 2010 года № 1005. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 июля 2014 года № 775

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 05.07.2014 № 775.

В целях реализации постановления Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2010 года № 302 "Об утверждении Плана мероприятий Правительства Республики Казахстан по реализации Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010 - 2014 годы" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемую Программу по тарифной политике в Республике Казахстан на 2010 - 2014 годы (далее - Программа).
2. Агентству Республики Казахстан по регулированию естественных монополий совместно с заинтересованными центральными исполнительными органами обеспечить надлежащее и своевременное выполнение мероприятий, предусмотренных Программой.
3. Ответственным центральным исполнительным органам представлять информацию о ходе реализации Программы в соответствии с Правилами разработки и мониторинга отраслевых программ, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 марта 2010 года № 218 "Об утверждении Правил разработки и мониторинга отраслевых программ".
4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Первого заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан Шукеева У.Е.
5. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 30 сентября 2010 года № 1005

Программа
по тарифной политике в Республике Казахстан
на 2010 - 2014 годы

Астана - 2010 год

Содержание

1. Паспорт Программы
2. Введение
3. Анализ текущей ситуации
3.1 Оценка текущей ситуации состояния регулирования деятельности субъектов естественных монополий и регулируемых рынков
3.2 Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз для регулирования сфер естественных монополий и регулируемых рынков
3.3 Основные проблемы, тенденции и предпосылки развития регулирования сфер естественных монополий и регулируемых рынков
3.4 Анализ действующей политики регулирования
3.5 Обзор позитивного зарубежного опыта по решению имеющихся проблем
4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели результатов реализации Программы
4.1 Цель Программы
4.2 Целевые индикаторы
4.2.1 Процент снижения сверхнормативных потерь (при их наличии) базовых субъектов
4.2.2 Процент снижения нормативных технических потерь базовых субъектов от утвержденного
4.2.3 Прогноз тарифов на регулируемые услуги (при условии стабильности курса национальной валюты, стоимости газа, угля, мазута и неизменности объема оказываемых услуг)
4.2.3.1 Изменения отпускных цен на электрическую энергию
4.2.3.2 Прогноз изменения тарифов на перевозку грузов железнодорожным транспортом
4.2.4 Обеспечение стабильности уровня регулируемых тарифов
4.3 Задачи Программы
4.4 Показатели результатов
5. Этапы реализации Программы
5.1 Совершенствование нормативной правовой базы регулирования
6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования
7. План мероприятий по реализации Программы

1. Паспорт

Наименование Программа по тарифной политике в
Республике Казахстан на 2010 - 2014 годы

Основание для разработки Пункт 21 Плана мероприятий Правительства
Республики Казахстан по реализации
Государственной программы по
форсированному индустриально-
инновационному развитию Республики
Казахстан на 2010 - 2014 годы,
утвержденного постановлением
Правительства Республики Казахстан
от 14 апреля 2010 года № 302

Ответственный исполнитель Агентство Республики Казахстан по
регулированию естественных монополий

Цель Программы Формирование эффективной
сбалансированной системы регулирования
деятельности субъектов естественных
монополий, стимулирующей направление
инвестиций на модернизацию и обновление
их активов, повышение качества
предоставляемых ими услуг и
обеспечивающей повышение
конкурентоспособности инфраструктурных
отраслей

Задачи Программы Проведение эффективной тарифной
политики, основанной на обеспечении
баланса интересов субъектов естественных
монополий и потребителей их услуг

Сроки (этапы) 2010 - 2014 годы
реализации

Целевые индикаторы 1) к 2014 году предполагается
ликвидировать полностью сверхнормативные
потери в сетях базовых субъектов;
2) в 2014 году уровень нормативных
потерь при транспортировке потребителю
тепловой энергии составит 20 %,
воды - 19 % и электроэнергии - 15 %;
3) средний уровень отпускных цен на
электрическую энергию по Республике
Казахстан в 2014 году составит 14,65
тенге/кВтч без НДС;
4) с 2011 по 2014 годы планируется
ежегодное увеличение тарифов на
перевозку грузов железнодорожным
транспортом в межобластном и экспортном
сообщении на 15 %;
5) к 2014 году по среднесрочным и
долгосрочным тарифам будут работать
более 80 базовых субъектов.

Источники и объемы Реализация Программы не предусматривает
финансирования выделение денежных средств из
республиканского бюджета.

2. Введение

В отраслях, где задействованы субъекты естественных монополий (далее - субъекты), генерируются ресурсы по производству товаров и услуг для всей экономики страны и жизнеобеспечения населения. Субъекты поставляют воду и тепловую энергию, передают и распределяют электрическую энергию, транспортируют нефть и газ, оказывают транспортные услуги.
С принятием Закона Республики Казахстан от 9 июля 1998 года "О естественных монополиях и регулируемых рынках", последующих изменений, дополнений в него и соответствующих подзаконных актов, в Республике Казахстан в основном завершилось формирование законодательства о естественных монополиях, ставшее одним из действенных регуляторов экономической жизни и основой цивилизованных форм государственного регулирования в рыночной экономике.
Этапы формирования основ тарифного регулирования нашли свое отражение в нескольких программных документах реализованных в период с 2001 по 2009 годы.
Программа по тарифной политике в Республике Казахстан на 2010 - 2014 годы (далее - Программа) разработана в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 958 "О Государственной программе по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010 - 2014 годы и признании утратившими силу некоторых указов Президента Республики Казахстан", а также в соответствии с ключевыми направлениями Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2020 года, утвержденного Указом Президента Республики Казахстан от 1 февраля 2010 года № 922 (далее - Стратегический план до 2020 года), являющегося вторым этапом реализации Стратегии развития Казахстана до 2030 года.
Программа разработана в целях определения дальнейших шагов развития тарифной политики и формирования эффективной системы государственного регулирования деятельности субъектов, направленной на их развитие и повышение качества предоставляемых ими регулируемых услуг.

3. Анализ текущей ситуации

3.1 Оценка текущей ситуации состояния регулирования деятельности субъектов естественных монополий и регулируемых рынков

Агентство Республики Казахстан по регулированию естественных монополий (далее - Агентство) является регулятором в области железнодорожного транспорта, электро- и теплоэнергетики, нефтепродуктов и газа, транспортировки нефти, водохозяйственных и канализационных систем, гражданской авиации, портовой деятельности и наделено функциями тарифного регулирования и регулирования деятельности субъектов естественных монополий по вопросам нормирования и нормативных технических потерь в данных сферах.
Тарифное регулирование охватывает субъектов естественных монополий, субъектов, занимающих доминирующее или монопольное положение на указанных рынках, субъектов государственной монополии и субъектов, реализующих продукцию товары и услуги, включенных в Номенклатуру, установленную Правительством Республики Казахстан.
Вопросы нормирования и нормативных технических потерь охватывают вопросы нормирования и различного рода разрешений, определение условий недискриминационного доступа и вопросы лицензирования.
Тарифная политика проводится в рамках вклада регулируемых услуг в инфляцию, определяемого ежегодно Правительством Республики Казахстан, с учетом социально-экономического развития страны для обеспечения удержания инфляции в прогнозируемом коридоре.
В соответствии с законодательством о естественных монополиях и регулируемых рынках в настоящее время, Агентством регулируется деятельность 1078 субъектов, которые оказывают более 1600 услуг, из них:
862 - в сфере водоканализационных систем;
465 - в сфере электро- и теплоэнергетики;
241 - в сфере транспорта;
51 - в сфере транспортировки нефти и газа.
Кроме того, регулируется деятельность 375 субъектов регулируемого рынка и контролируется деятельность более 1000 лицензиатов.

3.2 Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз для регулирования сфер естественных монополий и регулируемых рынков

Сильные стороны:
Регулирование деятельности субъектов осуществляется с соблюдением баланса интересов потребителей и субъектов естественных монополий и регулируемых рынков, обеспечивающего эффективное функционирование и развитие инфраструктурных отраслей экономики.
Слабые стороны:
1. Значительный физический и моральный износ основных средств субъектов и слабое техническое состояние.
Изношенные основные средства обновляются медленными темпами.
Состояние субъектов практически всех сфер, особенно коммунального сектора, характеризует низкий уровень инвестиций в модернизацию и обновление изношенных производственных фондов.
2. Высокие уровни потерь в сетях субъектов.
Возможности:
1. Решение проблемных вопросов, связанных с созданием стимулов для повышения эффективности деятельности субъектов, необходимостью снижения неэффективных затрат, повышением инвестиционной привлекательности предприятий, путем:
1) установления предельных тарифов, способствующих привлечение долгосрочных инвестиций на более льготных условиях, снижение рисков, связанных с нестабильностью экономики, а также стимулирующих к снижению производственных затрат.
При расчете предельного тарифа учитываются макроэкономические показатели развития страны, а также субъекты имеют возможность самостоятельно распоряжаться доходами от повышения эффективности производства.
2) внедрения альтернативного метода формирования тарифов на основе результатов сравнительного анализа деятельности региональных электросетевых компаний (далее - РЭК).
Преимуществом данного метода является то, что субъект самостоятельно распределяет и оптимизирует расходы в пределах установленного тарифного дохода.
Внедрение указанного метода позволит Агентству оценить эффективность деятельности РЭК с учетом множества факторов и сравнивать их с моделью субъекта - лидера, чья деятельность наиболее эффективна.
3) введения дифференциации тарифов на услуги водоснабжения по группам потребителей и (или) объемам потребления, способствующего созданию стимулов для рационального использования потребителями водных ресурсов.
2. Реализация требования законодательства о естественных монополиях и регулируемых рынках, предусматривающего обязательной разработки и реализации субъектами Планов по ликвидации сверхнормативных потерь и обязательного снижения нормативных технических потерь.
Угрозы:
1) невыполнение инвестиционных обязательств по реконструкции и модернизации, приводящее к изношенности и технологической отсталости производств, и связанные с этим низкой эффективности и потери;
2) превышение уровня инфляции над заданными параметрами может привести к ухудшению макроэкономической стабильности;
3) несвоевременное принятие решений и соответствующих нормативных правовых актов, необходимых для эффективного функционирования системы Агентства могут повлиять на достижение целей Агентства.

3.3 Основные проблемы, тенденции и предпосылки развития регулирования сфер естественных монополий и регулируемых рынков

Состояние субъектов практически всех сфер, особенно коммунального сектора, характеризует низкий уровень инвестиций в модернизацию и обновление изношенных производственных фондов. Изношенные основные средства обновляются медленными темпами.
Медленное обновление основных производственных фондов напрямую связано с недостаточным уровнем вложения инвестиций. Так, в 2006 году базовыми региональными субъектами сферы водоканализационных систем было инвестировано всего 1,1 млрд. тенге. Базовыми субъектами сферы передачи и распределения электрической энергии в 2006 году освоено капитальных вложений всего на сумму 11,6 млрд. тенге, при этом основная доля данных капитальных вложений (61 %) пришлась на системного оператора - АО "KEGOC". Инвестиции в базовые предприятия теплоэнергетики за 2006 год составили 5,2 млрд. тенге.
Данная ситуация сложилась также и вследствие отсутствия интереса частного капитала к вложению инвестиций в сферу естественных монополий, причинами которого являются:
1) масштабный размер необходимых инвестиционных вложений;
2) длительность периода окупаемости инвестиций;
3) ограниченность "долгих" и достаточно "дешевых" кредитных ресурсов;
4) отсутствие ясности понимания проводимой тарифной политики в части окупаемости инвестиций.
Перечисленные факторы повлияли на имеющийся в настоящее время износ основных средств, который по всем сферам естественных монополий коммунального сектора в среднем составляет 60 - 65 %. В целом, динамика показателя износа по базовым субъектам коммунального сектора за 2004 - 2006 годы свидетельствует об отсутствии тенденции к его снижению.
Взаимосвязанной с состоянием производственных активов является и проблема высоких уровней потерь энергии в сетях субъектов. При этом в структуре себестоимости, включаемой в затратную часть тарифов, нормативные технические потери составляют до 50 %. Фактические размеры потерь еще выше и доходят, к примеру, в водоснабжении до 60 %. Тенденция постоянного роста этих параметров была переломлена во втором полугодии 2006 года с получением уполномоченным органом функций по утверждению нормативных технических потерь. В 2007 году уровни нормативных технических потерь снижены более ста субъектам. Однако для достижения показателей развитых стран необходимо принятие и реализация кардинальных комплексных мер технического, финансового и организационного характера.
Динамика показателей производительности труда в стоимостном и натуральном выражении у всех базовых субъектов коммунального сектора демонстрирует крайне слабую тенденцию роста. По многим предприятиям имеется снижение показателя объема выработки продукции (реализации услуг) в стоимостном выражении, приходящегося на одного работника. Это свидетельствует о наличии проблемы неэффективного менеджмента, которая более характерна для субъектов, являющихся государственными коммунальными предприятиями.
В целом ситуация в сферах естественных монополий показывает общность технических и финансовых проблем системного характера, это:
1) изношенность и технологическая отсталость производств, и связанные с этим низкая эффективность и потери;
2) недостаток инвестиционных ресурсов на модернизацию и неразвитость механизмов финансирования;
3) неэффективный менеджмент.
Для решения указанных проблем стратегическим направлением Агентства, как отраслевого регулятора, было определено обеспечение условий эффективного функционирования и развития субъектов, по которому будет продолжаться работа по проведению соответствующих мероприятий на период 2010-2014 годы.
Вместе с тем, без действенных стимулов существенного продвижения не будет.

3.4 Анализ действующей политики регулирования

С 1 января 2009 года в Законе Республики Казахстан "О естественных монополиях и регулируемых рынках" (далее - Закон) действует норма, обязывающая субъектов разрабатывать и реализовывать план мероприятий по ликвидации сверхнормативных потерь в случае их наличия, при этом срок ликвидации сверхнормативных потерь в результате реализации плана мероприятий не должен превышать пять лет, а также снизить уровень нормативных технических потерь на величину и в сроки, определенные уполномоченным органом.
Кроме того, Законом предусмотрено, что субъект обязан вместе с заявкой предоставить проекты тарифных смет и тарифов (цен, ставок сборов) на регулируемые услуги, а также инвестиционную программу (проект), утвержденную в установленном порядке (за исключением субъектов малой мощности), и при наличии сверхнормативных потерь план мероприятий по их ликвидации не позднее, чем за девяносто дней до введения их в действие.
Также, в 2009 году внесены изменения и дополнения в Правила утверждения тарифов (цен, ставок сборов) и тарифных смет на регулируемые услуги (товары, работы) субъектов естественных монополий, утвержденные приказом Председателя Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий и защите конкуренции от 19 марта 2010 года № 82-ОД, предусматривающие требование обязательной разработки и реализации субъектами Планов по ликвидации сверхнормативных потерь и обязательного снижения нормативных технических потерь.
Таким образом, данные меры будут применяться Агентством до полной ликвидации сверхнормативных потерь и до тех пор, пока уровень потерь не будет доведен до мировых параметров.
Уровни нормативных технических потерь в среднем по базовым субъектам за 2006 год составили по электроэнергии - 15,7 %, по теплу - 20,7 %, по воде - 31,7 %.
В результате осуществления Агентством полномочий по вопросам нормирования и нормативных технических потерь, проведенных мероприятий, направленных на снижение уровней нормативных технических потерь, переломлена тенденция постоянного роста этих параметров.
В 2007 году Агентством снижены уровни данных потерь по 151 заявке 120 субъектов. В 2008 году из 197 рассмотренных заявок по 99 заявкам (50 %) размеры потерь снижены от ранее действовавших уровней. Максимальное снижение составило 67,2 %. Названная мера позволила ослабить действие данного фактора на уровни тарифов.
В сферах естественных монополий также существует проблема изношенности и технологической отсталости производств, и связанные с этим низкая эффективность и потери.
В настоящее время износ основных средств по всем сферам естественных монополий коммунального сектора в среднем составляет 60 - 65 %.
При этом, у большинства субъектов отсутствовали инвестиционные программы, направленные на модернизацию и реконструкцию сетей, снижение потерь в сетях. В 2008 году только 11 субъектов из 1007 работали с реализацией инвестиционных программ (проектов), утвержденных в установленном порядке. В 2009 году уже 44 субъекта из 997 работали с реализацией утвержденных инвестиционных программ (проектов).
Вместе с тем, коммунальный сектор обладает значительным инвестиционным потенциалом, внутренними резервами для обеспечения развития и модернизации.
В настоящее время в целях повышения инвестиционной привлекательности коммунального сектора проводится следующая работа:
утверждены предельные тарифы на электроэнергию для групп электростанций;
введены дифференцированные тарифы:
на электрическую энергию по зонам суток по регионам республики и по объемам потребления (для физических лиц);
на услуги водоснабжения по группам потребителей в 13 регионах Республики.
планируется увеличение количества субъектов, работающих по предельным тарифам на среднесрочный и долгосрочный период, что обеспечить стабильность тарифов на регулируемые услуги и появится их инвестиционная привлекательность.
За 2009 год количество субъектов, оказывающих услуги по инвестиционным (средне- и долгосрочным) тарифам, увеличилось по сравнению с 2008 годом в 4 раза и составило 21 единиц.
Таким образом, для потребителей обеспечивается стабильность и предсказуемость тарифов, повышение качества услуг за счет вложения инвестиций в модернизацию активов. Общий объем инвестиций, финансируемых в рамках утвержденных инвестиционных (средне-долгосрочных) тарифов, составляет только по базовым (крупным) субъектам около 287 млрд. тенге.
В том числе:
в сфере электроэнергетики - 11 субъектов с инвестициями на сумму 43 787 млн. тенге (дополнительно 35 млрд. тенге бюджетных средств);
в сфере теплоэнергетики - 5 субъектов с инвестициями на сумму 11 839 млн тенге (дополнительно 23 млрд. тенге бюджетных средств);
в сфере трубопроводного транспорта - 4 субъектов с инвестициями на сумму 2 016 млн. тенге;
в сфере железнодорожного транспорта - 1 субъект с инвестициями на сумму 130 млрд. тенге (в том числе 59 млрд. тенге - бюджетные средства).
Субъектами, оказывающими регулируемые услуги, в соответствии с планами и графиками, рассчитанными на пятилетний период, проводится работа по снижению нормативных технических потерь и ликвидации сверхнормативных потерь.
По результатам 2009 года всеми регулируемыми базовыми субъектами, имеющими сверхнормативные потери, разработаны и реализуются Планы мероприятий по ликвидации сверхнормативных потерь и по снижению уровня нормативных технических потерь на величину и в сроки, определенные уполномоченным органом.
Так, по итогам 2009 года процент снижения сверхнормативных потерь базовых субъектов составил в:
электрических сетях - 1,53 %;
тепловых сетях - 1,82 %;
водохозяйственных сетях - 3,3 %.
Процент снижения нормативных технических потерь от утвержденных в 2009 году составил в:
электрических сетях - 1,2 %;
тепловых сетях - 1,5 %;
водохозяйственных сетях - 6,57 %.
Одной из мер повышения инвестиционной привлекательности водоснабжающего сектора является введение дифференциации тарифов на услуги водоснабжения по группам потребителей и (или) объемам потребления.
В связи с этим, в 2009 году разработана и утверждена Методика расчета дифференцированных тарифов на регулируемые услуги водохозяйственных и канализационных систем.
Также, введены дифференцированные тарифы на электрическую энергию по зонам суток по регионам республики. С 2009 года началось введение дифференцированных тарифов на электроэнергию в зависимости от объемов потребления.
В Послании от 11 октября 1997 года "Казахстан - 2030 Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев" Глава государства поставил задачу: "Казахстан должен стать частью мировой транспортно-коммуникационной системы...".
5 июля 2008 года принят Закон Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам концессии", направленный на дальнейшее урегулирование вопросов концессии для повышения ее привлекательности в различных отраслях экономики.
В целях реализации государственной ценовой политики в области развития транспортной отрасли и определения механизма расчета тарифов (цен, ставок сборов) на регулируемые услуги (товары, работы) в сфере услуг железнодорожных путей с объектами железнодорожного транспорта, оказываемые по договорам концессии и в сфере аэропортов Агентством в 2009 году разработаны Методика расчета тарифов на услуги железнодорожных путей с объектами железнодорожного транспорта, оказываемые по договору концессии и Методика расчета тарифов на услуги аэропортов по договорам концессии.
В процессе выделения естественно-монопольной и конкурентной сфер железнодорожного сектора единый Прейскурант был разделен на четыре части: магистральная железнодорожная сеть, локомотивная тяга, грузовая коммерческая работа, предоставление вагонов в пользование. К данным прейскурантам применяется повышающий коэффициент, предполагающий перевод в тенге и покрытие увеличения затрат на осуществление деятельности.
В этой связи, Агентством разработана Методика расчета себестоимости услуг магистральной железнодорожной сети с учетом рода грузов, рода перевозок, типа подвижного состава, категории поезда, маршрутизации, предполагающая расчет тарифов основанном на первичном учете в соответствии с Методикой ведения раздельного учета доходов затрат и задействованных активов.
В настоящее время оператором магистральной железнодорожной сети производится этап внедрения методики ведения раздельного учета доходов затрат и задействованных активов, разработанной аудиторской компанией товарищества с ограниченной ответственностью "Ernst and young" в 2008 году и согласованной с Агентством. Параллельно начата работа по автоматизации Методики расчета себестоимости услуг магистральной железнодорожной сети.
На сегодняшний день одной из основных проблем в области тарифной политики в сфере аэропортов является низкие объемы оказываемых услуг вследствие их недозагруженности. В настоящее время загруженность средних и мелких аэропортов республики составляет не более 30 процентов.
Вместе с тем, учитывая, расположение воздушных трасс Казахстана, соединяющих Европу с Азией, Юго-Восточной Азией, имеется существенный потенциал расширения международных воздушных сообщений и увеличения полетов казахстанских авиакомпаний в ближнее и дальнее зарубежье.
Таким образом, снижение тарифов на аэропортовые сборы возможно при увеличении объема наземного обслуживания, которое может быть обеспечено за счет появления новых маршрутов и развития конкуренции на рынке авиаперевозок.
Совершенствование тарифной политики в сфере аэронавигации было вызвано обострением конкуренции на мировом рынке аэронавигационных услуг и уменьшением потока транзитных рейсов иностранных авиакомпаний через нашу республику.
Основными проблемами регулирования данной сферы выступают сегодня вопросы существующей дифференциацией тарифов с учетом минимизации негативных последствий для пассажиров.
Также действующим законодательством о естественных монополиях и регулируемых рынках предусмотрена возможность гибкого тарифного регулирования субъектов, путем утверждения временных понижающих коэффициентов к регулируемым тарифам, а также возможность субъектам самостоятельно снижать тарифы на регулируемые услуги при условии:
увеличения объемов оказываемых регулируемых услуг (товаров, работ);
сокращения фактических затрат субъекта, за исключением затрат на текущий и капитальный ремонты и другие ремонтно-восстановительные работы, не приводящие к росту стоимости основных средств, затрат на реализацию инвестиционной программы и (или) инвестиционного проекта, утвержденных в установленном законодательством порядке;
получение значительных доходов от иных видов деятельности, осуществляемых субъектами в соответствии с законодательством Республики Казахстан о естественных монополиях и регулируемых рынках;
соответствующего изменения налогового законодательства Республики Казахстан.
Кроме того, в соответствии с внесенными поправками в Закон субъекты регулируемого рынка также вправе самостоятельно снижать и повышать цены на производимые (реализуемые) товары (работы, услуги), не превышая предельной цены, признанной уполномоченным органом обоснованной по результатам проведения экспертизы цены.
В предстоящий период предусматривается:
повышение эффективности деятельности субъектов путем внедрения в практику нового метода стимулирующего регулирования - сравнительного анализа для установления тарифов, учитывающих степень эффективности деятельности региональных электросетевых компаний (далее - РЭК), что создаст у субъектов стимулы к оптимизации деятельности и технологий оказания услуг;
введение дифференциации тарифов на услуги водоснабжения, по группам потребителей и (или) объемов потребления, что позволит обеспечить социальную справедливость, предусматривающую дифференциацию оплаты услуг в соответствии с повышенными условиями комфортности, а также использованием воды в коммерческих целях;
введение предельных уровней цен на услуги субъектов регулируемого рынка, предоставляющих субъектам регулируемого рынка возможность гибкого реагирования на изменения, происходящие на регулируемых рынках, не превышая установленного уровня цен. При этом регулирующий орган вправе снижать цены при проведении экспертизы.
Изменение тарифов, влияющих на развитие отраслей экономики, предусматривается с учетом запланированного коридора инфляции, а также вклада регулируемых услуг в уровень инфляции, определяемого Правительством Республики Казахстан.
Будет усовершенствована методология расчета тарифов для стимулирования субъектов к повышению производительности и снижению затрат на основе ликвидации сверхнормативных и сокращения нормативных потерь.

3.5 Обзор позитивного зарубежного опыта по решению имеющихся проблем

Анализ применения дифференцированных в зависимости от объемов потребления (ступенчатых) тарифов в мировой практике показал, что для достижения значительных результатов необходимо несколько уровней ступенчатых тарифов.
Например, в Китае в городе Гонконг установлено 3 уровня: 1 уровень - до 150 кВт.ч, 2 уровень - от 151 до 1000 кВт.ч, 3 уровень - свыше 1000 кВт.ч; в городе Шанхай оплата осуществляется по четырехуровневым тарифам.
Также, ступенчатые тарифы применяются в Японии (3 уровня), Южная Корея (5 уровней), Египет (6 уровней), ОАЭ (4 уровня) и других странах.
Регулирование на основе стимулирования с использованием многолетнего регулируемого периода и сравнительного анализа эффективности является проверенным передовым методом в регулировании.
Оно применяется органами регулирования в Европейском Союзе. Большинство членов Региональной Ассоциации органов регулирования энергетики (ERRA) либо уже внедрили регулирование на основе стимулирования, либо готовятся к переходу от регулирования по норме прибыли к регулированию на основе потолка роста.
Стимулирующее регулирование впервые было широко применено в Великобритании в отношении British Telecoms в 1984 году и разработано таким образом, что компания получает мощный стимул для снижения затрат. Это частично делается посредством установления цен или прибылей, которые компания может заработать в течение многих лет независимо от затрат, которые она несет в это время. Также, это достигается путем того, что компании разрешается получить, по крайней мере частично, выгоду от любых улучшений эффективности сверх предполагаемого уровня улучшений.
IPART (орган регулирования Нового Южного Уэльса в Австралии) устанавливает абсолютный лимит в долларах на доход, который может заработать за каждый год каждый лицензиат в распределении электроэнергии. Эти пределы были определены в 1996 - 1997 годах в абсолютном долларовом выражении. Максимальный потолок дохода регулируется каждый год по формуле, которая учитывает изменения в условиях спроса, включая количество клиентов, количество поставленных МВт/ч и (для сетей в сельской местности) километраж цепей. Соотношение количества клиентов и проданных МВт/ч составляет примерно 70/30 для городских сетей и 75/25 для сельских сетей. Связь между дозволенным доходом и объемами, таким образом, сокращаются по каждому году, в сравнении с регулированием по уровню рентабельности.
IPART выбрал этот тип регулирования с целью снижения стимулов к увеличению продаж электроэнергии, которые препятствовали бы внедрению инициатив по управлению спросом, - эффект, обычно присущий регулированию уровня рентабельности.
В первый период регулирования, с 2001 по 2003 годы, голландский регулятор DTe применял потолок тарифной корзины. Сетевые тарифы устанавливались заранее на несколько лет на основе регуляторной оценки будущих улучшений производительности, открывшихся посредством бенчмаркинга. Для обеих монополий - электрической и газовой - использовались системы на основе потолков цены в качестве основы для определения тарифов. Стратегия определения Х-факторов также состояла в том, чтобы привести компании к совместно достижимым уровням с целью создания одинаковых условий работы, чтобы затем во время второго периода регулирования, начавшегося в 2004 году, внедрить условную (критериальную) конкуренцию.
Германский орган регулирования BNetzA при внедрении стимулирующего регулирования на основе сравнительного анализа выбрал потолок смешанного дохода для будущего регулирования, которое началось в 2009 году. Здесь присутствует смешанный элемент, состоящий из параметров по количеству подключений, обслуживаемой площади и нагрузке.
Норвежский регулирующий орган NVE в первом (1997 - 2001) и во втором (2002 - 2006) периодах также применил регулирование цены в сетях на основе потолка смешанных доходов.
Органы регулирования в Словении и Румынии для регулирования электросетей применяют неполные подходы тарифных корзин.
Например, Румынский орган регулирования электроэнергии и тепла (ANRE) выбрал методику потолка ценовой корзины. В порядке исключения, первый период регулирования (начался в 2005 году) длился три года, каждый из последующих периодов регулирования будет длиться пять лет. Основная формула регулирования цены следующая: 1 + CPI -X, где увеличение цены ограничивается максимальным значением +18 % в год. Увеличение цены подразумевает отрицательный Х-фактор, который может быть результатом интенсивных планов по капитальным затратам, или прошлых цен не отражающих все затраты и т.д.
В отличие от предыдущего примера, регулирующий орган Болгарии применяет потолки роста дохода. Для сетей распределения регулятор (Государственная Комиссия по регулированию энерго- и водоснабжения SEWRC) внедрил потолок роста прибыли в 2005 году, при этом 2006 год является первым годом первого периода регулирования, установленного на три года.

4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели
результатов реализации Программы

4.1 Цель Программы

Целью настоящей Программы является формирование эффективной сбалансированной системы регулирования деятельности субъектов, стимулирующей направление инвестиций на модернизацию и обновление их активов, повышение качества предоставляемых ими услуг и обеспечивающей повышение конкурентоспособности инфраструктурных отраслей.

4.2 Целевые индикаторы

4.2.1. Процент снижения сверхнормативных потерь (при их наличии) базовых субъектов:

	Ед. изм.	2010 год	2011 год	2012 год	2013 год	2014 год
в электрических сетях:	%	1,5	1,5	1,0	0,5	-
в тепловых сетях:	%	2,0	2,5	2,0	0,5	-
в водохозяйственных сетях:	%	2,5	1,0	0,5	0,4	-

4.2.2. Процент снижения нормативных технических потерь базовых субъектов от утвержденного:

	Ед. изм.	2010 год	2011 год	2012 год	2013 год	2014 год
в электрических сетях:	%	1,3	1,0	0,5	0,2	0,1
в тепловых сетях:	%	1,5	1,8	1,0	0,3	0,1
в водохозяйственных сетях:	%	2,6	2,0	2,0	1,0	1,0

4.2.3. Прогноз тарифов на регулируемые услуги (при условии стабильности курса национальной валюты, стоимости газа, угля, мазута и неизменности объема оказываемых услуг)

4.2.3.1. Изменения отпускных цен на электрическую энергию:

Наименование услуг	Ед. изм.	2010 год	2011 год	2012 год	2013 год	2014 год
Средний по Республике Казахстан	тенге/кВтч	10,14	11,09	12,33	13,48	14,65

4.2.3.2. Прогноз изменения тарифов на перевозку грузов железнодорожным транспортом:

Вид сообщения	Ед. изм.	прогноз
		2010 год	2011 год	2012 год	2013 год	2014 год
в межобластном сообщении	%	17,6	15	15	15	15
в экспортном сообщении	%	17,6	15	15	15	15

4.2.4. Обеспечение стабильности уровня регулируемых тарифов

	Ед. изм.	2010 год	2011 год	2012 год	2013 год	2014 год
Количество субъектов естественных монополий, работающих по среднесрочным или долгосрочным тарифам	шт	12	15	11	10	12

4.3 Задачи Программы
Задачами Программы является проведение эффективной тарифной политики, основанной на обеспечении баланса интересов субъектов естественных монополий и потребителей их услуг, направленное на:
1) стимулирование вложения инвестиции в модернизацию и обновление активов субъектов;
2) снижение уровней потерь субъектов, путем поэтапного установления стимулирующих ограничений по уровням потерь, учитываемых при формировании тарифов;
3) повышение стабильности и предсказуемости тарифов на регулируемые услуги субъектов;
4) формирование методологии расчета тарифов, обеспечивающей расчет тарифа на основе применения фактора эффективности в целях повышения мотивации к снижению неэффективных затрат и стимулирования инвестиций;
5) обеспечение стабильного уровня регулируемых тарифов (цен) путем увеличения количества субъектов, работающих по среднесрочным и долгосрочным тарифам;
6) обеспечение прозрачности процедур утверждения тарифов;
7) с введением дифференцированных тарифов на электроэнергию и воду в зависимости от объемов ее потребления;
8) ликвидацией сверхнормативных и оптимизацией нормативных потерь;
9) оптимизация норм расхода сырья и материалов, топлива и энергии, административных расходов;
10) принятие всех необходимых мер по недопущению необоснованного роста тарифов субъектов позволит не превысить одобренного Правительством Республики Казахстан вклада в инфляцию от регулируемых Агентством услуг.

4.4 Показатели результатов
К 2014 году предполагается ликвидировать полностью сверхнормативные потери в сетях базовых субъектов.
В 2014 году уровень нормативных потерь при транспортировке потребителю тепловой энергии составит 20 %, воды - 19 % и электроэнергии - 15 %.
Средний уровень отпускных цен на электрическую энергию по Республике Казахстан в 2014 году составит 14,65 тенге/кВтч без НДС.
С 2011 по 2014 годы планируется ежегодное увеличение тарифов на перевозку грузов железнодорожным транспортом в межобластном и экспортном сообщении на 15 %.
К 2014 году по среднесрочным и долгосрочным тарифам будут работать более 80 базовых субъектов.
Для достижения целей, целевых индикаторов, задач, показателей результатов Программы ответственным является Агентство Республики Казахстан по регулированию естественных монополий и отсутствует необходимость взаимодействия других государственных органов.
Тарифная политика проводится с учетом не превышения вклада в инфляцию регулируемых услуг, определяемого ежегодно, для обеспечения удержания инфляции в прогнозируемом коридоре.

5. Этапы реализации Программы

5.1 Совершенствование нормативной правовой базы регулирования

Сноска. Подраздел 5.1 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 02.05.2013 № 449.

Совершенствование системы тарифообразования на регулируемые услуги субъектов будет осуществляться с применением инструментов оценки влияния тарифов на развитие отраслей экономики. При этом, мероприятия по совершенствованию методологии расчета и установления оптимальных тарифов на регулируемые услуги субъектов будут учитывать состояния секторов экономики, направления развития, заданные отраслевыми программами развития, и темпы реализации проводимых реформ.
Необходимо постепенно и последовательно переходить к более прогрессивным моделям регулирования, стимулирующим субъектов снижение затрат. Для этого, в целях повышения мотивации к снижению неэффективных затрат, создания стимулов для осуществления инвестиций, направляемых на модернизацию активов субъектов, и повышения качества оказываемых услуг планируется проработка вопроса введения стимулирующего регулирования, обеспечивающего возможность утверждения уровня тарифа на основе применения фактора эффективности.
В этой связи, планируется проведение мероприятий, направленных на:
стимулирование вложения инвестиции в модернизацию и обновление активов субъектов, особенно по устаревшим активам;
снижение уровней потерь субъектов, путем поэтапного установления стимулирующих ограничений по уровням потерь, учитываемых при формировании тарифов;
повышение качества услуг, предоставляемых субъектом;
улучшение менеджмента и показателей деятельности субъектов, обеспечивающих повышение конкурентоспособности инфраструктурных отраслей;
повышение стабильности и предсказуемости тарифов на регулируемые услуги субъектов;
формирование методологии расчета тарифов, обеспечивающей расчет тарифа на основе применения фактора эффективности в целях повышения мотивации к снижению неэффективных затрат и стимулирования инвестиций.
Законом Республики Казахстан от 15 марта 2010 года "О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "О естественных монополиях и регулируемых рынках", внесены поправки, направленные на внедрение метода сравнительного анализа при утверждении тарифов региональных электросетевых компаний (далее - РЭК), преимуществом которого является то, что субъект самостоятельно распределяет и оптимизирует расходы в пределах установленного тарифного дохода. В то же время, подход к определению капитальных затрат (амортизация и прибыль), учитывая существенную разницу в стоимости активов, остается неизменным.
Как предусмотрено данным Законом, тариф с применением метода сравнительного анализа утверждается в соответствии с методикой расчета тарифа с применением метода сравнительного анализа, утвержденной уполномоченным органом по согласованию с государственным органом, осуществляющим руководство в области электроэнергетики, для каждой региональной электросетевой компании на три года с разбивкой по годам и ежегодно корректируется с учетом эффективности ее деятельности.
Также, указанным Законом установлено, что порядок предоставления информации о фактических (за предшествующий календарный год) и планируемых (на предстоящие три календарных года) затратах и объемах оказываемых услуг, а также о технико-экономических показателях деятельности с приложением обосновывающих материалов определяется уполномоченным органом.
В этой связи, положения по названному порядку учтены в нормативных правовых актах, разработанных в реализации Закона.
В соответствии с названным Законом тарифы для РЭК с применением метода сравнительного анализа будут введены с 2013 года.
На 2011 - 2012 годы в качестве переходного периода для РЭК будут утверждены тарифы на среднесрочный период, обеспечивающие реализацию утвержденных инвестиционных программ.
Кроме того, данным Законом внесено изменение в регулирование цен на товары (работы, услуги) субъектов регулируемого рынка.
Ранее субъект регулируемого рынка имел возможность снизить цену, но в последующем для ее повышения, он должен был вновь обратиться в Агентство с уведомлением, что являлось сдерживающим фактором для снижения цен на товарных рынках.
Таким образом, не позволялось субъекту регулируемого рынка оперативно реагировать на изменения цен на товарных рынках, путем снижения или повышения цены в рамках согласованной цены.
Указанным Законом предусмотрено понятие обоснованной (предельной) цены, для субъектов регулируемого рынка в пределах которой, он сможет гибко реагировать на изменения, происходящие на рынке (снижать цену). При этом, в случае самостоятельного повышения цены выше обоснованной (предельной) к субъекту регулируемого рынка будут применяться меры реагирования.
Кроме того, уполномоченному органу, в целях повышения эффективности государственного регулирования и возможности снижения цен субъектов регулируемого рынка в условиях изменения рыночной конъюнктуры, предоставлено право проводить экспертизу цены субъекта по результатам мониторинга цен и в рамках контроля за ценообразованием (по результатам рассмотрения жалоб, информации и т.д).
Указанные поправки обеспечат гибкое ценовое регулирование субъекта регулируемого рынка, с возможностью изменения ими цен в рамках обоснованной (предельной) цены.
В реализации названного Закона разработаны новые и внесены соответствующие поправки в действующие нормативные правовые и правовые акты:
постановлением Правительства Республики Казахстан от 7 июня 2010 года № 521 утверждены Правила определения обоснованной величины объема потребления физическими лицами регулируемых услуг в сферах водохозяйственных систем, целью которых являются экономия воды и средств потребителей;
постановлением Правительства Республики Казахстан от 8 июня 2010 года № 537 внесены поправки в Правила ценообразования на регулируемых рынках, утвержденные постановлением Правительства Республики Казахстан от 3 марта 2009 года № 238, предусматривающие права субъекта регулируемого рынка самостоятельно снижать и повышать цены на производимые (реализуемые) товары (работы, услуги), не превышая предельной цены, признанной уполномоченным органом обоснованной по результатам проведения экспертизы цены.
Кроме того, в реализации указанного Закона предусмотрено внедрение в 2010 году метода дифференцированных тарифов на регулируемые услуги водохозяйственных систем.
Тарифная политика, направленная на привлечение инвестиции в железнодорожную отрасль, в настоящий момент является одной из актуальных, так как одной из наиболее острых проблем стоящих перед железнодорожной отраслью является износ основных средств.
В целях привлечения дополнительных инвестиций направленных на создание новых активов, расширение, восстановление, обновление, поддержку существующих активов, реконструкцию, техническое перевооружение основных средств субъекта, на краткосрочный, среднесрочный или долгосрочный период необходимо утверждение инвестиционных программ и (или) проектов субъектам в сфере железнодорожного транспорта.
К 2013 году будет реализована новая тарифная политика в сфере грузовых и пассажирских перевозок и утверждены предельные тарифы на услуги магистральной железнодорожной сети на долгосрочный период.
По мере внедрения раздельного учета и применения его на практике необходимо внести изменения и дополнения в Правила ведения раздельного учета доходов, затрат и задействованных активов субъектами естественных монополий, оказывающими услуги магистральной железнодорожной сети, утвержденные приказом Председателя Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий от 30 декабря 2005 года № 384-ОД.
Кроме того, Агентством в рамках вступления Казахстана в Всемирную Торговую Организацию проводится работа по унификации тарифов по сообщениям на услуги МЖС с учетом чувствительных товаров и влияния на экономику страны.
Так, в настоящее время по всем видам сообщений унифицированы тарифы на перевозку цветных, черных металлов и проката из них, лома цветных и черных металлов, сырья, материалов и строительных изделий, а также унифицированы тарифы во внутриреспубликанском и импортном сообщениях на перевозку нефти сырой и зерновых грузов.
Также, планируется к 2012 году произвести унификацию во внутреннем и импортном сообщениях.
Учитывая возможное строительство отдельных сооружений морского порта на концессионной основе, в 2011 году предполагается разработка методики расчета тарифов на регулируемые услуги порта, оказываемые по договору концессии, учитывающей окупаемости вложенных концессионером инвестиций и получения им обоснованного вознаграждения (прибыли).
Износ основных производственных фондов (взлетно-посадочные полосы и терминалы) и отсутствие современной спецтехники для обслуживания воздушных судов западного производства в региональных аэропортах, недостаточное привлечение аэропортами объемов оказываемых услуг, при увеличении затрат могут негативно отразится на эффективности деятельности аэропортов, привести к росту тарифов на регулируемые услуги.
В этой связи, необходимо утверждение инвестиционных программ и (или) проектов субъектам сферы аэропортов для обновления активов за счет тарифного дохода.
15 июля 2010 года принят Закон Республики Казахстан "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации".
Согласно данному Закону уполномоченный орган в сфере гражданской авиации совместно с уполномоченным органом, осуществляющим руководство в сферах естественных монополий и на регулируемых рынках обязан утвердить перечень услуг, входящих в состав аэропортовской деятельности, включая операции входящие в эти услуги (далее - Перечень).
В соответствии с пунктом 1-1 статьи 18-1 Закона Республики Казахстан "О естественных монополиях и регулируемых рынках" перечень видов деятельности, технологически связанных с регулируемыми услугами (товарами, работами), утверждается уполномоченным органом совместно с соответствующим государственным органом, осуществляющим руководство соответствующей отраслью (сферой) государственного управления.
В этой связи, после утверждения перечня услуг, входящих в состав аэропортовской деятельности, включая операции входящие в эти услуги необходимо разработать проект совместного приказа Министерства транспорта и коммуникации и Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий "Об утверждении перечня видов деятельности, технологически связанных с регулируемыми услугами (товарами, работами) в сфере аэропортов".
В целях определения перечня регулируемых услуг в сфере аэропортов необходимо проведение анализа сфер естественной монополии на предмет отнесения представляемых субъектами услуг (товаров, работ) в рамках данных сфер к регулируемым.
В целях увеличения объемов посадок в аэропортах республики предлагается пересмотр действующих правил применения временных понижающих коэффициентов к тарифам (ценам, ставкам сборов) на регулируемые услуги аэропортов и аэронавигации, в части возможности самостоятельного применения аэропортами скидок к тарифам на регулируемые услуги в размере более 30 %.
Также, необходимо дальнейшее совершенствование тарифной политики в сфере аэронавигации с учетом минимизации негативных последствий для пассажиров.
В целях повышения инвестиционной привлекательности отрасли жилищно-коммунального хозяйства необходимо:
проведение взвешенной тарифной политики, основанной на новых методах тарифного регулирования и широкого использования существующих методов тарифообразования, стимулирующих повышение эффективности предприятий коммунального сектора.
увеличение количества предприятий, работающих по инвестиционным (средне- и долгосрочным) тарифам;
ужесточение государственного контроля за целевым назначением инвестиций, финансовой дисциплины исполнения тарифной сметы, для чего будут рассмотрены вопросы совершенствования методик контроля, законодательного закрепления соответствующих функций государственных органов;
реализация мероприятий по энергосбережению в части введения дифференцированных тарифов по объемам потребления и применения новых подходов по нормированию технических потерь, пропаганде энергосбережения.
В этой связи, необходимо продолжить работу по введению дифференциации тарифов в зависимости от объемов потребления на электроэнергию с переходом от существующей двухуровневой системы к трехуровневой с внедрением третьего уровня дифференциации.
В целях стимулирования потребителей к рациональному использованию воды Агентством продолжается работа по введению дифференцированных тарифов на услуги водоснабжения по группам потребителей и (или) объема потребления.
С 2009 года начата работа по внедрению дифференцированных тарифов по группам потребителей. Так, дифференцированные тарифы введены в 13 регионах Республики Казахстан. Дополнительный доход водоканалов составит порядка 13,2 млрд. тенге.
В 2010 году будет проводиться подготовительная работа по внедрению дифференцированных тарифов на услуги водоснабжения по объемам потребления, ее завершение планируется к 2014 году.
Реализация требования Законодательства о естественных монополиях и регулируемых рынках, предусматривающего обязательной разработки и реализации субъектами Планов по ликвидации сверхнормативных потерь и обязательного снижения нормативных технических потерь.
При этом предусматривается ежегодно снижать нормативные потери на 1-2 % в течение 5 лет.
Основными проблемами в сферах естественных монополий остаются наличие сверхнормативных потерь и высокий уровень нормативных технических потерь, значительный физический и моральный износ основных средств субъектов и слабое техническое состояние.
В этой связи в числе основных направлений работы Агентство обозначило решение вышеуказанных проблем.
В соответствии с протоколом совещания с участием Президента Республики Казахстан Назарбаева Н.А. от 22 января 2010 года № 01-7.1 Агентством Республики Казахстан по регулированию естественных монополий, по защите конкуренции, министерствами финансов и энергетики и минеральных ресурсов разработаны предложения законодательного характера, предусматривающие установление обязательного исполнения субъектами инвестиционных обязательств и возможность возврата в государственную собственность предприятий, не выполнивших условия контрактов.
Предложения разработаны на основании результатов проведенных в марте 2010 года проверок субъектов и энергогенерирующих предприятий на предмет исполнения инвестиционных обязательств по модернизации производства, результаты которых показали фактическое неисполнение отдельными предприятиями инвестиционных обязательств, предусмотренных условиями приватизации и Законом Республики Казахстан от 9 июля 2004 года "Об электроэнергетике".
В этой связи, необходимо внести изменения в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам электроэнергетики и инвестиционной деятельности субъектов естественных монополий и регулируемого рынка, предусматривающие:
повышение ответственности энергопроизводящих организаций, субъектов естественных монополий и регулируемого рынка за выполнение инвестиционных обязательств;
повышение качества оказываемых услуг (повышение надежности электроснабжения за счет проведения мероприятий по реконструкции и модернизации и вводу новых мощностей, регламентация порядка приостановления электроснабжения в случае неоплаты за потребленную электрическую энергию);
обеспечение соответствия объема инвестиционных обязательств энергопроизводящих организаций уровню тарифного дохода;
повышение прозрачности инвестиционной деятельности энергопроизводящих организаций;
обеспечение потребности экономики Казахстана в электрической энергии и мощности.
В результате реализации Программы ожидаются формирование комплексной сбалансированной системы регулирования деятельности монополистов, позволяющая обеспечить:
повышение прозрачности, обоснованности и стабильности уровней тарифов, эффективности функционирования и объемов инвестиций в обновление и модернизацию основных производственных фондов регулируемых субъектов;
повышение эффективности деятельности субъектов посредством разработки и реализации инвестиционных программ, направленных на модернизацию изношенных производственных активов и повышения качества управления (менеджмента) предприятиями;
утверждение уполномоченным органом инвестиционных программ всем базовым субъектам на среднесрочный и долгосрочный период;
увеличение количества предприятий, работающих по среднесрочным и долгосрочным тарифам, всех базовых субъектов;
применение при установлении тарифов метода сравнительного анализа у субъектов, являющихся региональными электросетевыми компаниями;
повышение качества предоставляемых субъектами регулируемых услуг путем стимулирования энерго- и ресурсосбережения.
В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 8 сентября 2011 года № 1027 "Об утверждении Программы вывода пакетов акций дочерних и зависимых организаций акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына" на рынок ценных бумаг" приняты первоочередные меры по совершенствованию нормативной правовой базы регулирования субъектов естественной монополии, выходящих на фондовый рынок в рамках Программы "Народное IPO", путем установления особенностей определения регулируемой базы задействованных активов и расчета ставки прибыли на задействованные активы для данных субъектов.
Совершенствование нормативных правовых актов, регламентирующих вопросы тарифообразования для субъектов, осуществивших вывод акции на рынок ценных бумаг в рамках Программы "Народное IPO", будет осуществляться с соблюдением интересов инвесторов и потребителей, а также учетом возможности получения рыночной нормы доходности на инвестированный капитал на устойчивой и предсказуемой основе.

6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

Реализация Программы не предусматривает выделение денежных средств из республиканского бюджета.

7. План мероприятий по реализации Программы

№ п/п	Мероприятие	Форма завершения	Ответ- ствен- ные за испол- нение	Сроки испол- нения	Предполагаемые расходы (млн. тенге)						Ис- точ- ник фи- нан- си- рова- ния	№ бюд- жет- ной про- гра- ммы
					1-й год	2-й год	3-й год	4-й год	5-й год	Все- го
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
1.	Разработка проекта Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам электроэнергетики и инвестиционной деятельности субъектов естественных монополий и peгулируемого рынка"	Проект Закона Республики Казахстан	АРЕМ, АДСиЖКХ, МФ, МИНТ, МТК, МСХ, МСИ	IV квартал 2010 года	-	-	-	-	-	-
2.	Проведение анализа на предмет отнесения предоставляемых субъектами естественных монополий услуг в сфере аэропортов к регулируемым	Предложе- ния в Правитель- ство Республики Казахстан	АРЕМ, МТК, АЗК	IV квартал 2010 года	-	-	-	-	-	-
3.	Внесение изменений и дополнений в некоторые нормативные правовые акты Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий по вопросам регулирования железнодорожного транспорта и гражданской авиации	Приказ АРЕМ	АРЕМ	IV квартал 2010 года	-	-	-	-	-	-
4.	Выработка предложений по совершенствованию тарифообразования в сфере транспортировки нефти и газа по магистральным трубопроводам	Информация в Правитель- ство Республики Казахстан	АРЕМ, МНГ	I квартал 2011 года	-	-	-	-	-	-
5.	Выработка предложений по совершенствованию тарифообразования в сфере аэронавигации	Информация в Правитель- ство Республики Казахстан	АРЕМ, МТК	II квартал 2011 года	-	-	-	-	-	-
6.	Внесение изменений и дополнений в приказ Председателя Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий от 17 марта 2006 года № 77-ОД "Об утверждении Правил проведения финансовой и (или) технической экспертиз деятельности субъектов естественных монополий"	Приказ АРЕМ	АРЕМ	II квартал 2011 года	-	-	-	-	-	-
7.	Разработка перечня услуг, технологически связанных с регулируемыми услугами аэропортов	Совместный приказ АРЕМ и МТК	АРЕМ МТК	II квартал 2011 года	-	-	-	-	-	-
8.	Разработка Методики расчета тарифов на регулируемые услуги порта, оказываемые по договору концессии	Приказ АРЕМ	АРЕМ	IV квартал 2011 года	-	-	-	-	-	-
9.	Поэтапная унификация тарифов на услуги магистральной железнодорожной сети в рамках заявки на утверждение тарифов на услуги магистральной железнодорожной сети	Приказ АРЕМ	АРЕМ	IV квартал 2011 года, IV квартал 2012 года	-	-	-	-	-	-
10.	Утверждение тарифов для региональных электросетевых компаний с применением метода сравнительного анализа	Приказы ДАРЕМ	АРЕМ	I квартал 2013 года	-	-	-	-	-	-
11.	Внесение изменений и дополнений в Правила ведения раздельного учета доходов, затрат и задействованных активов субъектами естественных монополий, оказывающими услуги магистральной железнодорожной сети	Приказ АРЕМ	АРЕМ, МТК	I квартал 2013 года	-	-	-	-	-	-
12.	Ликвидация сверхнормативных потерь (при их наличии) в электрических, тепловых и водохозяйственных сетях субъектов естественных монополий в реализации Закона Республики Казахстан "О естественных монополиях и регулируемых рынках"	Информация в Правитель- ство Республики Казахстан	АРЕМ	II квартал 2014 года	-	-	-	-	-	-

Примечание:
расшифровка аббревиатур:
АРЕМ - Агентство Республики Казахстан по регулированию естественных монополий
ДАРЕМ - территориальные департаменты Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий
АЗК - Агентство Республики Казахстан по защите конкуренции
АДСиЖКХ - Агентство Республики Казахстан по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства
МИНТ - Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан
МСХ - Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан
МТК - Министерство транспорта и коммуникаций Республики Казахстан
МФ - Министерство финансов Республики Казахстан
МНГ - Министерство нефти и газа Республики Казахстан
МСИ - Министерство связи и информации Республики Казахстан