ИПС "Әділет"

Соттардың тұрғын үй заңнамасын қолдану практикасын және мемлекеттік тұрғын үй қорын жекешелендіруден туындайтын дауларды қарау және шешу кезінде пайда болатын мәселелерді зерделеп, сондай-ақ заңнамадағы өзгерістерге байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

қаулы етеді:

1. "Азаматтардың тұрғын үй-жайларды жекешелендіру жөніндегі заңдарды соттардың қолдану тәжірибесі туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1997 жылғы 18 шілдедегі № 9 нормативтік қаулысына (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы № 8, 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістерімен және толықтыруларымен бірге) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) нормативтік құқықтық актінің тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын:

"Азаматтардың мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй-жайларды жекешелендіру жөніндегі заңнаманы қолдану сот практикасы туралы";

2) 1-тармақта:

бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (бұдан әрі - АК), "Тұрғын үй қатынастары туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (бұдан әрі - Заң), "Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасының Заңы, сондай-ақ заңға тәуелді мынадай нормативтік актілер: Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 1 маусымдағы № 616 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мемлекеттік мүлікті мемлекеттік меншіктің бір түрінен екіншісіне беру қағидасы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 2 шілдедегі № 673 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік тұрғын үй қорынан берілетін тұрғын үйлерді жекешелендіру қағидалары (бұдан әрі - Жекешелендіру қағидалары), Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 28 тамыздағы № 1091 қаулысымен бекітілген Әскери қызметшілерді тұрғын үймен қамтамасыз ету қағидалары және басқалары қазіргі кезде тұрғын үйді жекешелендіру тәртібін регламенттейтін негізгі заңнамалық актілер болып табылады.";

екінші абзацта ", Жалпы бөлім" деген сөздер алып тасталсын;

3) 2-тармақта:

бірінші абзацта "кезінде" деген сөзден кейін "Қазақстан Республикасының "Тұрғын үй қатынастары туралы", "Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 16 сәуірдегі "тұрғын үй қатынастары туралы" деген сөздер алып тасталсын, "осы заңда" деген сөздер "онда" деген сөзбен ауыстырылсын;

мынадай мазмұндағы үшінші абзацпен толықтырылсын:

"Қазақстан Республикасының азаматтары Қазақстан Республикасының аумағында мемлекеттік тұрғын үй қорынан тек қана бір тұрғын үйді жекешелендіруге құқылы. Купондық механизмді қолдана отырып тұрғын үйді жекешелендіру және негізгі тұрғын үйді жалға алушы отбасы мүшесінің бұрын жекешелендірілген тұрғын үйдегі үлесінің елу пайыздан кем болуы кейіннен оның мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді жекешелендіру құқығын іске асыруына кедергі болмайды.";

4) 5-тармақта "купондық механизмді қолдана отырып", "Тұрғын үй қатынастары туралы" деген сөздер алып тасталсын;

5) 6-тармақта ", Жалпы бөлім" деген сөздер алып тасталсын;

6) 7-тармақтың бірінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:

"Жекешелендіру қағидаларының 7-тармағында мемлекеттік тұрғын үй қорынан берілген өздері тұратын тұрғын үйлерді меншігіне өтеусіз алатын тұрғын үй құқық қатынастарының субъектілері көрсетілген. Осындай жеңілдіктері бар адамға ғана жекешелендіру туралы шарт ресімделеді. Мұндай жағдайларда жекешелендірілетін үй-жай кәмелетке толған отбасы мүшелерінің келісімімен аталған жеңілдікті пайдаланатын адамның және оның отбасы мүшелерінің ортақ бірлескен меншігіне өтеді. Жекешелендірілген үй-жайдың иесі жекешелендіру туралы шартқа енгізілмеген адамдарды өз қалауы бойынша тұрғын үйден шығара алмайды.";

7) 8-тармақта "Тұрғын үй қатынастары туралы" деген сөздер алып тасталсын;

8) 9-тармақта "(Жалпы бөлім)" деген сөздер алып тасталсын;

9) 11-тармақта:

"Қазақстан Республикасының "Тұрғын үй қатынастары туралы" Заңының 29-бабына орай" деген сөздер "Заңның 29-бабына орай" деген сөздермен ауыстырылсын;

"мемлекеттің қажеті" деген сөздер "мемлекет мұқтажы" деген сөздермен ауыстырылсын;

"Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінде", "Азаматтық кодексте" деген сөздер "АК-де" деген сөздермен ауыстырылсын;

мынадай мазмұндағы бесінші абзацпен толықтырылсын:

"Өтемақы алғаннан кейін меншік иесі жекешелендірілген тұрғын үйдегі үлесі құқығынан айырылады.";

10) 13-тармақта "Тұрғын үй қатынастары туралы", "(Жалпы бөлім)" деген сөздер алып тасталсын;

11) 14-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"14. Жекешелендіру қағидаларының 12-тармағына сәйкес, тұрғын үйді жекешелендіру туралы шешімді мыналар қабылдайды:

коммуналдық тұрғын үй қорынан - жергілікті атқарушы органдардың тұрғын үй комиссиялары;

мемлекеттік кәсіпорындардың тұрғын үй қорынан - мемлекеттік кәсіпорындардың тұрғын үй комиссиялары;

мемлекеттік мекемелердің тұрғын үй қорынан - мемлекеттік мекемелердің тұрғын үй комиссиялары.

Тұрғын үй комиссиялары туралы үлгі ережені тұрғын үй қатынастары саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды жүзеге асыратын уәкілетті орган бекітеді.

Жекешелендіру тәртібімен тұрғын үйді меншікке сатып алу үшін тұрғын үй комиссиясының қарауына ұсынылатын құжаттардың тізбесі Жекешелендіру қағидаларының 14-тармағында айқындалған, онда тұрғын үй комиссияларына Жекешелендіру қағидаларында көзделмеген қосымша құжаттарды талап етуге тыйым салынған.

Тұрғын үй комиссиясының тұрғын үйді жекешелендіруден бас тартуына негіз болған Жекешелендіру қағидаларының 16-тармағында көзделген талаптар түпкілікті болып табылады.

Азаматтар, егер:

Қазақстан Республикасының аумағында меншік иесі құқығында өзге тұрғын үйі болса, бұл ретте тұрғын үйдегі үлесінің елу пайыздан кем болуы ескерілмейді;

Қазақстан Республикасының аумағында ипотекалық тұрғын үй займы шарты бойынша міндеттемесі болса;

жекешелендіруге жүгінген сәтке дейін соңғы бес жыл ішінде оларға меншік иесі құқығымен тиесілі тұрғын үйді иеліктен шығарса, мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді жекешелендіре алмайды.

Азаматтың мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй-жайды жекешелендіру құқығы болған жағдайда және уәкілетті мемлекеттік органға арыз беріп, мұра қалдырушы шарт жасауға өз еркін білдірсе, арызын кері қайтарып алмаса және өзіне байланысты емес себептер бойынша шартқа қол қоймаса, ол қайтыс болған жағдайда сот мұрагерлердің қойған талабы бойынша олардың жекешелендіру құқығын танитындығы соттарға түсіндірілуі тиіс. Соттың қойылған талапты қанағаттандыру туралы шешімі мемлекеттік органға заңнамада көзделген тәртіппен мұрагерлермен жекешелендіру шартын жасауға негіз болып табылады.

Осы тұрғын үйді жекешелендіру тәртібі қайтыс болған (қаза болған) адамның отбасы мүшелеріне көшетіндіктен, аталған жағдай мұрагерлердің қызметтік тұрғын үйге теңестірілген тұрғын үйді жекешелендіру құқығын жоймайды.

Иесіз қалған мүлік ретінде мемлекетке тиесілі тұрғын үйдің бөлігін заңнамалық актілерде белгіленген тәртіппен оған басым құқығы бар осы тұрғын үйдің басқа бөлігінің меншік иесі жекешелендіре алады.";

12) мынадай мазмұндағы 14-1-тармақпен толықтырылсын:

"14-1. "Мемлекеттік мүлік туралы" 2011 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабының 2-тармағына сәйкес, мемлекеттік мүлікті мемлекеттік меншіктің бір түрінен екіншісіне беруге жол беріледі.

Аталған мүлікті беру тәртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 1 маусымдағы № 616 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мемлекеттік мүлікті мемлекеттік меншіктің бір түрінен екіншісіне беру қағидасымен айқындалады.";

13) 15-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"15. Заңға сәйкес қызметтік үй - мемлекеттік мекеменің тұрғын үй қорынан берілетін және өздерінің еңбек қатынастарының сипатына байланысты міндеттерін орындауы кезінде Қазақстан Республикасы азаматтарын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту туралы заңнамасына сәйкес жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына қатысатын Қазақстан Республикасының азаматтарын қоныстандыруға арналған айрықша құқықтық режимдегі тұрғын үй.

Қызметтік тұрғын үйге теңестірілген үйлерден басқа қызметтік тұрғын үй қатарына енгізілген тұрғын үй-жайлар жекешелендіруге жатпайды.

Қызметтік тұрғын үйге теңестірілген тұрғын үйдің құқықтық режимі коммуналдық тұрғын үй қорынан мемлекеттік қызметшілерге, бюджеттік ұйымдардың қызметкерлеріне, әскери қызметшілерге, ғарышкерлікке кандидаттарға, ғарышкерлерге, арнаулы мемлекеттік орган қызметкерлеріне және мемлекеттік сайланбалы қызмет атқаратын адамдарға немесе мемлекеттік кәсіпорынның тұрғын үй қорынан осы мемлекеттік кәсіпорынның қызметкерлеріне берілетін қызметтік тұрғын үйдің құқықтық режимінен басқаша болады. Сондықтан қызметтік тұрғын үй-жайларды жекешелендіруден туындайтын дауларды қарау кезінде соттар тұрғын үйдің құқықтық мәртебесін анықтауға тиіс.

Осы ретте қызметтік тұрғын үйге теңестірілген тұрғын үйді жалға алушылар өздері тұратын үй-жайларды меншік иесінің келісімімен белгілі бір жағдайларда жекешелендіруге құқылы екенін ескеру қажет (Заңның 101-бабы және Жекешелендіру қағидаларының 3, 4, 5-тармақтары).";

14) 16-тармақ алып тасталсын.

2. Мыналардың күші жойылды деп танылсын:

1) "Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының кейбір азаматтық және азаматтық іс жүргізу заңдарды қолдану мәселелері бойынша қаулыларына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1998 жылғы 15 мамырдағы № 5 қаулысының 4-тармағы;

2) "Соттардың азаматтық іс жүргізу заңының кейбір нормаларын қолдануы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 2000 жылғы 30 маусымдағы № 9 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 2000 жылғы 30 қазандағы № 15 қаулысы;

3) "Мұрагерлік жөніндегі заңдарды соттардың қолдануындағы кейбір мәселелер туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 7 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 2000 жылғы 22 желтоқсандағы № 18 қаулысы;

4) "Мұрагерлік жөніндегі заңдарды соттардың қолдануындағы кейбір мәселелер туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1992 жылғы 18 желтоқсандағы № 7 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 2004 жылғы 18 маусымдағы № 11 нормативтік қаулысы.

3. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына енгізіледі, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының
Төрағасы	Қ. Мәми
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысы	Қ. Шаухаров

Изучив практику применения судами жилищного законодательства и вопросов, возникающих при рассмотрении и разрешении споров, вытекающих из приватизации государственного жилищного фонда, а также в связи с изменениями в законодательстве пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан

постановляет:

1. Внести в нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 18 июля 1997 года № 9 "О практике применения законодательства по приватизации гражданами жилых помещений" (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 18 июня 2004 года № 8, от 30 декабря 2011 года № 5) следующие изменения и дополнения:

1) заголовок нормативного постановления изложить в следующей редакции:

"О судебной практике применения законодательства о приватизации гражданами жилых помещений из государственного жилищного фонда";

2) в пункте 1:

абзац первый изложить в следующей редакции:

"Основными законодательными актами, регламентирующими порядок приватизации жилья, в настоящее время являются: Конституция Республики Казахстан, Гражданский кодекс Республики Казахстан (далее - ГК), Закон Республики Казахстан "О жилищных отношениях" (далее - Закон), Закон Республики Казахстан "О государственном имуществе", а также подзаконные нормативные правовые акты: Правила передачи государственного имущества, закрепленного за государственными юридическими лицами, из одного вида государственной собственности в другой, утвержденные постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 июня 2011 года № 616, Правила приватизации жилищ из государственного жилищного фонда, утвержденные постановлением Правительства Республики Казахстан от 2 июля 2013 года № 673 (далее - Правила приватизации), Правила обеспечения жильем военнослужащих, утвержденные постановлением Правительства Республики Казахстан от 28 августа 2012 года № 1091 и другие.";

в абзаце втором слова "Общая часть" исключить;

3) в пункте 2:

после слова "Закона" исключить слова "Республики Казахстан "О жилищных отношениях", "Республики Казахстан от 16 апреля 1997 года "О жилищных отношениях", слова "этим Законом" заменить словом "им";

дополнить абзацем вторым следующего содержания:

"Граждане Республики Казахстан вправе приватизировать на территории Республики Казахстан только одно жилище из государственного жилищного фонда. Участие в приватизации жилища через купонный механизм и наличие менее пятидесяти процентов доли члена семьи основного нанимателя в приватизированном ранее жилище не препятствует в последующем реализации его права на приватизацию жилища из государственного жилищного фонда.";

4) в пункте 5 слова "с применением купонного механизма", "О жилищных отношениях" исключить;

5) в пункте 6 слова "Общая часть" исключить;

6) в пункте 7 абзац первый изложить в следующей редакции:

"В пункте 7 Правил приватизации перечислены субъекты жилищных правоотношений, которые безвозмездно получают в собственность занимаемые ими жилища из государственного жилищного фонда. Оформление договора о приватизации производится только на лицо, имеющее такие льготы. В этих случаях приватизируемое помещение переходит с согласия совершеннолетних членов семьи в общую совместную собственность лица, пользующегося указанной льготой, и членов его семьи. Собственник приватизированного помещения не может по своему усмотрению выселить из него лиц, не включенных в договор приватизации.";

7) в пункте 8 слова "О жилищных отношениях" исключить;

8) в пункте 9 слова "(Общая часть)" исключить;

9) в пункте 11:

слова "В силу статья 29 Закона Республики Казахстан "О жилищных отношениях" заменить словами "В силу статьи 29 Закона";

слова "государственных надобностей" заменить словами "государственных нужд";

слова "Гражданским кодексом Республики Казахстан" заменить на слово "ГК";

дополнить абзацем пятым следующего содержания:

"С получением компенсации собственник утрачивает право на долю в приватизированном жилище.";

10) в пункте 13 исключить слова "О жилищных отношениях", "(Общая часть)";

11) пункт 14 изложить в следующей редакции:

"14. В соответствии с пунктом 12 Правил приватизации решение вопроса о приватизации жилищ принимают:

из коммунального жилищного фонда - жилищные комиссии местных исполнительных органов;

из жилищного фонда государственных предприятий - жилищные комиссии государственных предприятий;

из жилищного фонда государственных учреждений - жилищные комиссии государственных учреждений.

Типовое положение о жилищных комиссиях утверждается уполномоченным органом, осуществляющим реализацию государственной политики в сфере жилищных отношений.

Перечень документов, предоставляемых на рассмотрение жилищной комиссии, для приобретения в собственность жилищ в порядке приватизации определен в пункте 14 Правил приватизации, где жилищным комиссиям запрещено истребовать дополнительные документы, не предусмотренные Правилами приватизации.

Основания отказа в приватизации жилища жилищной комиссией, предусмотренные требованиями пункта 16 Правил приватизации, являются исчерпывающими.

Граждане не могут приватизировать жилище из государственного жилищного фонда, если:

имеют иное жилище на праве собственности на территории Республики Казахстан, при этом наличие доли менее пятидесяти процентов в жилище не учитывается;

имеют обязательство по договору ипотечного жилищного займа на территории Республики Казахстан;

произвели отчуждение жилища, принадлежащего им на праве собственности в течение последних пяти лет до момента обращения на приватизацию.

Судам следует разъяснить, что при наличии у гражданина права на приватизацию жилого помещения из государственного жилищного фонда и подавшего заявление в уполномоченный государственный орган, в случае его смерти, суд по иску наследников признает право приватизации за ними, так как наследодатель выразил волю на заключение договора, свое заявление не отозвал и по не зависящим от него причинам не подписал и не зарегистрировал договор. Решение суда об удовлетворении иска является основанием для заключения государственным органом договора о приватизации с наследниками в порядке, предусмотренном законодательством.

Указанное не умаляет права на приватизацию наследниками жилища, приравненного к служебному, поскольку право приватизации данного жилища переходит к членам семьи умершего (погибшего).

Часть жилища, принадлежащего государству в виде выморочного имущества, может быть приватизирована собственником другой части этого жилища, который имеет преимущественное право на приватизацию, в установленном законодательными актами порядке.";

12) дополнить пунктом 14-1 следующего содержания:

"14-1. В соответствии с пунктом 2 статьи 9 Закона Республики Казахстан от 1 марта 2011 года "О государственном имуществе" допускается передача государственного имущества из одного вида государственной собственности в другой.

Порядок передачи указанного имущества определяется Правилами передачи государственного имущества, закрепленного за государственными юридическими лицами, из одного вида государственной собственности в другой, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 июня 2011 года № 616.";

13) пункт 15 изложить в следующей редакции:

"15. В соответствии с Законом служебное жилище - жилище с особым правовым режимом, предоставляемое из жилищного фонда государственного учреждения и предназначенное для заселения гражданами Республики Казахстан на период выполнения ими обязанностей, связанных с характером их трудовых отношений, а также гражданами Республики Казахстан, участвующими в активных мерах содействия занятости в соответствии с законодательством Республики Казахстан о занятости населения.

Жилые помещения, включенные в число служебных, кроме приравненных к служебным жилищам, приватизации не подлежат.

Правовой режим жилища, приравненного к служебному, отличается от правового режима служебного жилища, которое предоставляется из коммунального жилищного фонда государственным служащим, работникам бюджетных организаций, военнослужащим, кандидатам в космонавты, космонавтам, сотрудникам специальных государственных органов и лицам, занимающим государственные выборные должности, или из жилищного фонда государственного предприятия работникам данного государственного предприятия. Поэтому при рассмотрении споров, вытекающих из приватизации служебных жилых помещений, судам надлежит выяснить правовой статус жилища.

При этом необходимо учесть, что наниматели жилища, приравненного к служебному, вправе приватизировать занимаемые ими помещения при определенных условиях с согласия собственника (статья 101 Закона и пункты 3, 4, 5 Правил приватизации).";

14) пункт 16 исключить.

2. Признать утратившими силу:

1) пункт 4 постановления Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 15 мая 1998 года № 5 "О внесении изменений в некоторые постановления Пленума Верховного Суда Республики Казахстан по вопросам применения гражданского и гражданского процессуального законодательства";

2) постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 30 октября 2000 года № 15 "О внесении изменений и дополнений в постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан "О применении судами некоторых норм гражданского процессуального законодательства" от 30 июня 2000 года № 9";

3) постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2000 года № 18 "О внесении изменений и дополнений в постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан "О некоторых вопросах применения судами законодательства о наследовании" от 18 декабря 1992 года № 7";

4) нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 18 июня 2004 года № 11 "О внесении изменений и дополнений в постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 18 декабря 1992 года № 7 "О некоторых вопросах применения судами законодательства о наследовании".

3. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель
Верховного Суда
Республики Казахстан	К. Мами
Судья Верховного Суда
Республики Казахстан,
секретарь пленарного заседания	К. Шаухаров