Парақорлық үшін жауапкершілік жөніндегі заңдарды соттардың қолдану тәжірибесі туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1995 жылғы 22 желтоқсан N 9 нормативтік қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 27 қарашадағы № 8 нормативтік қаулысымен.

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 27.11.2015 № 8 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.
Ескерту. Тақырыбы мен кіріспеге өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

Парақорлық үшін жауапкершілік туралы қолданылып жүрген заңды бірегей және дұрыс қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы Қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі - ҚК) 307-бабына ескертпелерде ұғымдары берілген тұлғалар заң бойынша пара алғаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылатыны түсіндірілсін.

Пара берушінің мүддесін орындау үшін тиісті әрекет ету өкілеттігі жоқ адамдар пара үшін өзінің лауазымдылық жағдайында басқа адамдардың осындай әрекет жасауына шара қолданса, ондай адамдар да осы қылмыстың субъектісі ретінде танылуы керек.

Ескерту. 1-тармақ өзгерді және толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.12.20. N 20 , 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулыларымен.

2. Паралық нәрсе болып ақша, бағалы қағаздар, материалдық байлықтар, сондай-ақ тегін көрсетілген ақылы қызметтер, мүлікке құқық беретін жеңілдіктер (құрылыс, жөндеу жұмыстарын жүргізу; санаторийлық немесе туристік жолдамаларды, жол билеттерін алып беру; жеңілдік жағдайындағы қарыз немесе несие алуға жәрдемдесу және т.б.) саналады.

3. Парақорлық туралы істерді қарау кезінде адамның пара берушінің мүддесіне сай қандай әрекеттерді орындағаны немесе орындамағаны үшін пара алғандығын әрдайым анықтау қажет. Мұндайда адамның параны қашан алғанына, яки әрекет немесе әрекетсіздік жасағанына дейін, ия кейін, сондай-ақ параның алдын ала келісілген-келісілмеген, пара берушінің мүддесі үшін қандай да әрекеттің орындалған-орындалмағанына қатыссыз жауапкершілікке тартылатынын ескеру керек.

Адамның өзіне бағынышты немесе бақылауындағы адамдардан қызмет бабында қорғаштағаны немесе кемшіліктеріне көзжұмбайлық жасағаны үшін, оның құзыретіне енетін мәселелерді сәтті шешуі үшін ақша немесе басқа құнды нәрселерді алуы, пара алу деп бағалануы тиіс.

Құнды нәрселерді алудың немесе қызмет көрсетудің шарттары арнайы келісілмеген, бірақ қылмысқа қатысушылар параны берушінің мүддесін қанағаттандыру мақсатында табыс еткенін түсінген жағдайда да айыпты адамдардың әрекеттері пара беру және пара алу деп дәрежеленуге жатады.

Ескерту. 3-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

4. Мемлекеттік, қоғамдық немесе жеке ұйымдар үшін қайсыбір артықшылықтарды алу үшін пара берушінің әрекеті пара беру ретінде, ал негіз болған жағдайда, басқа қылмыстардың жиынтығы бойынша (ұрлық, қызмет бабын пайдалану және т.б.) сараланады.

Мемлекеттік, қоғамдық немесе жеке кәсіпорындардың, мекемелердің немесе ұйымдардың басшылары қызметі бойынша бағынышты адамдарға ҚК-нің 307-бабына ескертпелерде көрсетілген басқа адамға пара беру жолымен ойлаған әрекетке немесе әрекетсіздікке жетуге тапсырма берсе, ондай адамдар пара беруші ретінде жауапқа тартылады. Пара үшін ойлаған әрекеттерді орындауға келісімге келген және параны табыс еткен қызметкер параны беруге қатысушы ретінде жауапқа тартылуы тиіс. Егер аталған адам жүктелген істің сипатын біле тұрып, тек параны апарып берсе, оның әрекеті парақорлыққа делдал ретінде сараланады.

Ескерту. 4-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

5. Парақорлыққа делдал болу пара берушінің немесе пара алушының тапсырмасымен әрекет ете отырып, тікелей паралық нәрсені беретін адам екенін ескеріп, парақорлыққа делдал болуды параны беру мен алудан даралай білу керек. Мұндайда парақорлыққа делдал болған адамды айыпты деп тану үшін оның пара берушіден немесе пара алушыдан сыйақы алған-алмағанының маңызы жоқ.

Параны беруді немесе алуды ұйымдастырып, бұған біреуді итермелеген немесе параны алуға, беруге көмектесуші болған әрі бір мезгілде делдал міндетін атқарған ҚК-нің 307-бабына ескертпелерде көрсетілген адам немесе басқа адам параны беруге немесе алуға қатысқаны үшін жауапқа тартылады. Мұндайда қатысушының әрекетін саралау жөніндегі мәселе оның пиғылына, пара берушінің немесе пара алушының қайсысының мүддесі үшін, кімнің жағында болғанына қарай шешілуі тиіс. Мұндай жағдайда оның әрекетін парақорлыққа делдал болу үшін жауапкершілік белгіленген бап бойынша қосымша саралаудың қажеті жоқ.

Ескерту. 5-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

6. Егер тиісті қылмысты бірлесіп жасауға алдын ала келіскен екі немесе одан көп пара алу субъектісі қатысса, онда параны алдын ала келісім бойынша бір топ адам алды деп есептелінеді. Мұндайда параны ең болмағанда пара алу субъектілерінің біреуі алған сәтінен бастап қылмыс жасалынады деп есептеледі және бұл жерде пара берушінің параны алуға пара алудың бірнеше субъектілерінің қатысқандығын білген-білмегенінің қажеті жоқ.

Бір топ адамның алдын ала келісімі бойынша алынған параның мөлшері алынған бағалы заттардың немесе көрсетілген қызметтің жалпы құны бойынша анықталады, ал негізсіз иемденген бағалы заттарды мемлекет есебіне қайтару кезінде әрбір пара алушының ақшалай немесе материалдық пайдасының мөлшері тұрғысынан есептеледі.

Бір адам екінші бір лауазымды адаммен алдын ала келіспестен пара алып, пара берушінің мүддесі үшін оның бір бөлігін соңғыға берсе, параны бергені және алғаны үшін жасаған қылмысының жиынтығы бойынша жауапқа тартылады.

Пара алу субъектісі болып табылмайтын адаммен келісіп пара алған адамның әрекеті бір топ адамның алдын ала келісіп пара алғаны ретінде бағаланбайды.

Ескерту. 6-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

7. Жауапқа тарту мерзімі өтіп кетпеген жағдайда параны алу, беру немесе парақорлыққа делдал болу қылмыстары кемі екі рет жасалынса, онда аталған қылмыстар әлденеше рет жасалған деп есептелінеді.

Егер әрбір пара берушінің мүддесі үшін жеке-жеке әрекет жасалып, бірнеше адамнан бір мезгілде пара алынса, онда пара әлденеше рет алынды деп саралануы керек.

Пара берушінің қажет еткен нәтижесін қамтамасыз ететін орындағаны немесе орындамағаны үшін параны әлденеше рет беру немесе алу, сол сияқты өзара алдын ала келісіп, қылмыс жасаған пара алу субъектілері тобына пара беру немесе аталған жағдайларда делдал болу, бірнеше рет жасалған қылмыс ретінде қаралмайды.

Егер әр пара берушінің мүддесі үшін пара алушы жекелеген әрекеттер жасаса (жасамаса), немесе пара берушінің мүддесі үшін пара алудың әр субъектісі жекеленген әрекет етсе және бұл жағдайлар делдал болған адамға белгілі болған жағдайда, ондай адамның бір мезгілде бірнеше пара берушінің пара алудың бір субъектісіне пара берушіден пара алудың бірнеше субъектілерінің пара алу кезіндегі делдалдық әрекеттері әлденеше рет парақорлыққа делдал болу деп есептеледі.

Ескерту. 7-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

8. Адамның пара берушінің заңды мүддесіне залал келтіретін әрекеттер істелетінін айтып қорқыту әрекетін жасап пара талап етуі немесе соңғыны өзінің құқықтық мүдделеріне тиетін зиянды зардаптарды болдырмау мақсатында пара беруге мәжбүр болу жағдайына жеткізу параны қорқытып алу болып табылады.

Ескерту. 8-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

9. Пара мөлшерін белгілеу үшін пара заттары қолданылып жүрген бағалардың немесе көрсетілген қызметке төленетін тарифтердің негізінде ақшалай құнға иеленуге тиіс. Егер ірі немесе аса ірі мөлшердегі заңсыз сыйақы бөліп-бөліп алынса, бірақ бұл әрекет жалғасы бір қылмыстың жеке көріністері болып табылса, істелінген әрекет ірі мөлшерде алынған пара ретінде саралануы тиіс. Параның ірі немесе аса ірі мөлшері ұғымы ҚК-нің 311-бабына ескертпелердің 1 және 3-тармақтарында берілген.

ЕСКЕРТУ. 9-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.12.20. N 20 , өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулыларымен.

10. Адамның оған қызметі бойынша берілген құқық пен өкілеттікті парақорлыққа делдал болу кезінде пайдалануы өзінің қызмет бабын пайдаланып парақорлыққа делдал болу болып табылады.

Егер парақорлыққа делдал болу айыпкердің қызмет бабымен байланысты болмаса, немесе ол парақорлықтың субъектісі болмаса, парақорлыққа делдал болу қызмет бабын пайдалана отырып жасалынды деп танылмайды.

Ескерту. 10-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

11. Егер пара толығымен немесе жартылай пара алушының ырқына байланысты емес себептермен алынбай қалса, оның әрекетін алдын ала келісілген параны алуға оқталу деп саралау керек. Пара алу субъектісі ұсынылған параны алудан бас тартқан жағдайда пара берушінің әрекетін пара беруге оқталғандық, ал делдал адамның әрекетін делдал болуға оқталғандық деп саралаған жөн.

Адамға пара түрінде берілген ақша жалған немесе бір бөлігі қолдан жасалған ақша таңбалары болған жағдайларда пара алушының әрекетін параны келісілген мөлшерде алуға оқталғандық ретінде саралау керек.

Құқық қорғау органдарына дайындалып жатқан қылмыс жөнінде мәлім болғанына қарамастан егер адам параны іс жүзінде алса, онда мұндай адамның әрекетін пара алды деп есептеу керек.

Ескерту. 11-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

12. ҚК-тің 307-ші бабына ескертудің 4-тармағында көрсетілген тұлғалар жауапты мемлекеттік қызмет атқаратын адамдар болып танылады. <*>

ЕСКЕРТУ. 12-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.12.20. N 20 , өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулыларымен.
13. (Ескерту. 13-тармақ алынып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

14.<*>

ЕСКЕРТУ. 14-тармақ алынып тасталды - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.12.20. N 20 қаулысымен . P99020S

15. Қылмыстың қоғамдық қауіптілігінің жоғарылығын сипаттайтын саралау белгілері (қорқытып алу, параның ірі, аса ірі мөлшері, пара алушының жауапты лауазымға ие екендігі) параны алуға қатысушылардың да айыбына тағылуы тиіс, егер олар бұл жағдайларды қылмысқа қатысқан кезде саналы түрде білсе.<*>

Осымен қатар қылмысқа қатысушылардың әрекетін саралау кезінде басқа қатысушылардың жеке басын сипаттайтын жайлар (параны бірнеше рет алғаны, бергені, парақорлыққа делдал болғаны) есепке алынбауы керек.

ЕСКЕРТУ. 15-тармақ өзгерді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.12.20. N 20 қаулысымен, ҚР ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

16. Егер адам пара берушіден ақша немесе басқа құнды заттарды адамға пара ретінде беру үшін алып, бірақ апарып беру оның ойында болмай өзі пайдаланса, оның жасаған әрекеті алаяқтық ретінде саралануы тиіс. Егер бұл адам құнды нәрселерді иелену мақсатымен пара берушіні пара беруге итермелесе, онда оның әрекеті алаяқтықпен бірге қосымша, пара беруге итермелеген арандатушылық болып, ал мұндай жағдайда пара берушінің әрекеті пара беруге оқталғандық болып саралануы тиіс. Бұл жағдайда нақты пара берілетін адамның аты аталған-аталмағандығының маңызы жоқ.

Ескерту. 16-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

17. Параны бергені және алғаны үшін жауапкершілік парақорлықпен байланысты болса өз алдына жеке қылмыс құрамын құратын басқа әрекеттер үшін (қызмет бабын пайдалану, бөтеннің мүлкін ұрлауға қатысу және т.б.), бір мезгілде қылмыстық жауапқа тартудың жоққа шығарылмайтыны түсіндірілсін. Мұндай жағдайда жасалған әрекеттер қылмыс жиынтығы бойынша саралануы қажет.

Егер делдал адам пара берушінің паралық нәрсені ұрлап алатынын алдын ала білсе және оны пара алушыға апарып беруге келіссе, онда әрекеттері парақорлыққа делдал болу және ұрлыққа қатысқан деп сараланады.

18. (Ескерту. 18-тармақ алынып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

19. Айғақ заттар болып танылған пара ретінде алынған ақша мен басқа құнды заттар мемлекет кірісіне жатқызылады.

Егер параға берген нәрсе табылмаса, онда негізсіз иемделген нәрселер ретіндегі оның құны азаматтық заңға сәйкес мемлекет есебіне өндіріледі.

Ескерту. 19-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

20. Параның коммерциялық сатып алушылық ұғымынан айырмашылығы - коммерциялық сатып алушылық субъектісі болып коммерциялық немесе өзге де ұйымда басқару міндеттерін атқаратын адам табылады.<*>

ЕСКЕРТУ. 20-тармақ жаңа азатжолымен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.12.20. N 20 қаулысымен, өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

20-1. Парақорлық бойынша істерде техникалық құралдардың көмегімен дәлелдер жинауда (бейне, аудио жазбалар, параға берілетін заттарды арнайы бояғыштармен өңдеу т.б.) заң талаптарынан ауытқуға жол берілу фактілерін ескере отырып, бұндай тәсілдермен дәлелдер жинауда соттар қылмыстық қудалау органдарының ҚІЖК-нің қалыптарын сақтауын мұқият тексеріп, оларды іске дәлел ретінде жатқызу жөнінде мәселені шешуі керек.<*>

ЕСКЕРТУ. 20-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.12.20. N 20 қаулысымен. P99020S_

20-2. Парақорлық үшін жаза тағайындауда соттар бұл мәселе бойынша Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты нормативтік қаулысының түсініктемелерін басшылыққа алулары керек, сонымен бірге, жаза тағайындауда жазаның тым жұмсақтығына немесе тым қатаңдығына жол бермей, жасалған қылмыстың қоғамға қауіптілік сипаты мен дәрежесін ескерген жөн.<*>

ЕСКЕРТУ. 20-2-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.12.20. N 20 қаулысымен, өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 6 Нормативтік қаулысымен.

21. Осы қаулының қабылдануына байланысты:

Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының 1982-жылғы 20-желтоқсандағы N 8 "СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1977-жылғы 23-қыркүйектегі N 16 "Парақорлық туралы істер жөніндегі сот тәжірибесі туралы" қаулысын республика соттарының орындауы туралы" қаулыларының күші жойылады деп танылсын.

СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1990-жылғы 30-наурыздағы N 3 "Парақорлық туралы істер жөніндегі сот тәжірибесі туралы" қаулысы қолданылмайды деп танылсын.

О практике применения судами законодательства об ответственности за взяточничество

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 1995 г. N 9. Утратило силу нормативным постановлением Верховного суда Республики Казахстан от 27 ноября 2015 года № 8

Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного суда РК от 27.11.2015 № 8 (вводится в действие со дня официального опубликования).

Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
В целях единообразного и правильного применения действующего законодательства об ответственности за взяточничество, пленарное заседание Верховного Суда
ПОСТАНОВЛЯЕТ:
Сноска. Преамбула с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
1. Разъяснить, что в силу закона к уголовной ответственности за получение взятки подлежат лица, понятие которых дано в примечаниях к статье 307 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее - УК).
Субъектом этого преступления следует признавать и тех лиц, которые хотя и не обладали полномочиями для выполнения в интересах взяткодателя соответствующих действий, но в силу своего должностного положения могли за взятку принять меры к совершению этих действий другими лицами.
Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными постановлениями Пленума ВС РК от 20.12.1999 N 20 ; от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
2. Предметом взятки могут быть деньги, ценные бумаги, материальные ценности, оказываемые безвозмездно, но подлежащие оплате услуги, а также льготы, дающих право на имущество (производство строительных, ремонтных работ; предоставление санаторных или туристических путевок, проездных билетов; предоставление на льготных условиях ссуд или кредитов и т.п.).
3. При рассмотрении дел о взяточничестве необходимо всегда выяснять за выполнение или невыполнение каких действий в интересах взяткодателя лицом получена взятка. При этом надлежит иметь в виду, что ответственность за взяточничество наступает независимо от времени получения лицом взятки - до или после совершения действия или бездействия, а также независимо от того, была ли взятка заранее обусловлена, выполнены ли какие-либо действия в интересах взяткодателя.
Получение лицом от подчиненных или подконтрольных ему лиц денежных средств или иных ценностей за покровительство или попустительство по службе, за благоприятное решение вопросов, входящих в его компетенцию, должно расцениваться как получение взятки.
Действия виновных должны признаваться дачей и получением взятки и в тех случаях, когда условия получения ценностей, услуг или льгот хотя специально и не оговариваются, но участники преступления сознают, что взятка вручается с целью удовлетворения интересов взяткодателя.
Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
4. Действия лиц, дающих взятку за получение каких-либо преимуществ для государственных, общественных или частных организаций должны квалифицироваться как дача взятки, а при наличии оснований - по совокупности с другими преступлениями (хищение, злоупотребление служебным положением и др.).
Руководители государственных, общественных или частных предприятий, учреждений или организаций, предложившие подчиненным им по службе лицам добиваться желаемого действия или бездействия путем дачи взятки другому , указанному в примечаниях к статье 307 УК, лицу, несут ответственность как взяткодатели. Работник, договорившийся о выполнении за взятку обусловленных действий и вручивший взятку, должен нести ответственность как соучастник дачи взятки. Если названное лицо лишь передает взятку, зная о характере поручения, его действия подлежат квалификации как посредничество во взяточничестве.
Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
5. Необходимо отграничивать посредничество во взяточничестве от дачи и получения взятки, учитывая, что посредником является лицо,которое, действуя по поручению взяткодателя или взяткополучателя, непосредственно передает предмет взятки. При этом для признания такого лица виновным в посредничестве во взяточничестве не имеет значения, получил ли он от взяткодателя либо взяткополучателя вознаграждение.
Лицо, указанное в примечаниях к статье 307 УК, или иное лицо, организовавшее дачу или получение взятки, подстрекавшее к этому либо явившееся пособником дачи или получения взятки, и одновременно выполнявшее посреднические функции, несет ответственность за соучастие в даче или получении взятки. При этом вопрос о квалификации действий соучастника должен решаться с учетом направленности его умысла, исходя из того, в чьих интересах, на чьей стороне и по чьей инициативе, взяткодателя или взяткополучателя, он действует. В этих случаях дополнительной квалификации по статье, предусматривающей ответственность за посредничество во взяточничестве, не требуется.
Сноска. Пункт 5 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
6. Взятку следует считать полученной по предварительному сговору группой лиц, если в нем участвовало два и более субъекта получения взятки , заранее договорившихся о совместном совершении данного преступления. При этом преступление считается оконченным с момента принятия взятки хотя бы одним из субъектов получения взятки и независимо от того, сознавал ли взяткодатель, что в получении взятки участвуют несколько субъектов получения взятки .
При получении взятки по предварительному сговору группой лиц ее размер определяется общей стоимостью полученных ценностей и услуг, а при взыскании в доход государства незаконно приобретенного следует исходить из денежной суммы или размера материальной выгоды, полученной каждым взяткополучателем.
Лицо, получившее без предварительной договоренности с другим лицом взятку, а затем передавшее последнему в интересах взяткодателя часть полученного, несет ответственность по совокупности преступлений за получение и дачу взятки.
Действия лица, связанные с получением взятки в сговоре с лицом, не являющимся субъектом получения взятки , не могут расцениваться как получение взятки по предварительному сговору группой лиц.
Сноска. Пункт 6 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
7. Неоднократное получение, дача взятки или посредничество во взяточничестве предполагает совершение одного и того же преступления не менее двух раз, если при этом не истек срок давности привлечения к уголовной ответственности.
Одновременное получение взятки от нескольких лиц, если в интересах каждого взяткодателя совершается отдельное действие, следует квалифицировать как получение взятки неоднократно.
Дача либо получение взятки в несколько приемов за выполнение или невыполнение действий, обеспечивающих наступление желаемого для взяткодателя результата, а равно дача взятки группе субъектов получения взятки , совершивших преступление по предварительному сговору между собой, либо посредничество при указанных обстоятельствах, не может рассматриваться как преступление, совершенное неоднократно.
Одновременное посредничество в даче взятки одному субъекту получения взятки от нескольких взяткодателей или посредничество в получении взятки несколькими субъектами получения взятки от одного взяткодателя рассматривается как неоднократное,если в интересах каждого из взяткодателей взяткополучатель выполняет (не выполняет) отдельные действия или каждый субъект получения взятки в интересах дающего взятку действует определенным образом и указанные обстоятельства осознаются посредником.
Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
8. Вымогательство означает требование лицом взятки под угрозой совершения действий, которые могут причинить ущерб законным интересам взяткодателя, либо умышленное поставление последнего в такие условия, при которых он вынужден дать взятку с целью предотвращения вредных последствий для его правоохраняемых интересов.
Сноска. Пункт 8 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
9. Для определения размера взятки предметы взятки должны получить денежную оценку на основании действующих цен или тарифов на услуги. Если незаконное вознаграждение в крупном или особо крупном размере получено частями, но эти действия представляют собой эпизоды одного продолжаемого преступления, содеянное должно квалифицироваться как получение взятки в крупном размере. Понятия крупного и особо крупного размеров взятки даны в пунктах 1 и 3 примечаний к статье 311 УК.
Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными постановлениями Пленума ВС РК от 20.12.1999 N 20 ; от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
10. Посредничество во взяточничестве, совершенное лицом с использованием своего служебного положения, предполагает использование лицом при посредничестве во взяточничестве представленных ему по службе прав и полномочий.
Посредничество во взяточничестве не может быть признано совершенным с использованием служебного положения, если оно не связано со служебной деятельностью виновного или такое лицо не является субъектом взяточничества .
Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
11. Если взятка полностью или в части не была получена по обстоятельствам, не зависящим от воли взяткополучателя, содеянное им следует квалифицировать как покушение на получение обусловленной взятки. При отказе субъекта получения взятки от получения предлагаемой взятки, действия взяткодателя следует квалифицировать как покушение на дачу взятки, а посредника - как покушение на посредничество.
В случаях, когда переданные лицу в виде взятки деньги оказались фальшивыми или частично имитированными денежными знаками, действия взяткополучателя следует квалифицировать как покушение на получение обусловленной суммы взятки.
Независимо от того, что правоохранительным органам было известно о готовящемся преступлении, если лицом взятка фактически принята, то действия такого лица следует расценивать как оконченное получение взятки.
Сноска. Пункт 11 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
12. Под лицами, занимающими ответственную государственную должность, понимаются лица, перечисленные в пункте 4 примечаний к статье 307 УК.
Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными постановлениями Пленума ВС РК от 20.12.1999 г. N 20 ; от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
13. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
14. Пункт 14 исключен - постановлением Пленума ВС РК от 20.12.1999 N 20 .
15. Квалифицирующие признаки, характеризующие повышенную общественную опасность преступления (вымогательство, крупный , особо крупный размер взятки, ответственное должностное положение взяткополучателя), должны вменяться в вину и соучастникам получения взятки, если эти обстоятельства охватывались их умыслом.
Вместе с тем, при квалификации действий соучастников преступления не должны учитываться такие обстоятельства, которые характеризуют личность других соучастников деяния (неоднократность получения, дачи взяток, посредничества во взяточничестве).
Сноска. Пункт 15 с изменениями, внесенными постановлениями Пленума ВС РК от 20.12.1999 N 20 ; от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
16. Если лицо получает от взяткодателя деньги или иные ценности якобы для передачи лицу в качестве взятки, и не намереваясь этого сделать, присваивает их, содеянное им должно квалифицироваться как мошенничество. Когда же в целях завладения ценностями это лицо склоняет взяткодателя к даче взятки, то действия его помимо мошенничества должны дополнительно квалифицироваться как подстрекательство к даче взятки, а действия взяткодателя в таких случаях подлежат квалификации как покушение на дачу взятки. При этом не имеет значения называлось ли конкретное лицо, которому предполагалось передать взятку.
Сноска. Пункт 16 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
17. Разъяснить, что ответственность за дачу и получение взятки не исключает одновременного привлечения к уголовной ответственности за действия, хотя и связанные со взяточничеством, но образующие самостоятельное преступление (злоупотребление служебным положением, соучастие в хищении чужого имущества и т.п.). В таких случаях содеянное необходимо квалифицировать по совокупности преступлений.
Передачу посредником заведомо похищенного чужого имущества следует квалифицировать по совокупности преступлений - посредничество во взяточничестве и соучастие в хищении, если посредник заранее знал, что предмет взятки будет похищен взяткодателем и обещал его передать взяткополучателю.
18. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
19. Изъятые деньги и другие ценности, являющиеся предметом взятки и признанные вещественными доказательствами, подлежат обращению в доход государства.
Если предмет взятки не обнаружен, то его стоимость как незаконно приобретенное взыскивается судом в доход государства в соответствии с действующим гражданским законодательством.
Сноска. Пункт 19 с изменениями, внесенными постановлениями Пленума ВС РК от 20.12.1999 N 20 ; от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
20. Взятка отличается от коммерческого подкупа тем, что субъектом коммерческого подкупа является лицо, выполняющее управленческие функции в коммерческой или иной организации.
Сноска. Пункт 20 с изменениями, внесенными постановлениями Пленума ВС РК от 20.12.1999 N 20 ; от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
20-1. Принимая во внимание, что по делам о взяточничестве во время собирания доказательств с помощью технических средств (видео и аудиозаписи, обработка предметов взятки специальными красителями и т.д.) допускаются факты отступлений от требований закона, судам необходимо тщательно проверять соблюдение органами уголовного преследования норм УПК при получении доказательств таким способом с последующим решением вопроса о их допустимости.
Сноска. Дополнено пунктом 20-1 - постановлением Пленума ВС РК от 20.12.1999 N 20 .
20-2. При назначении наказаний за взяточничество суды должны исходить из руководящих разъяснений нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан по вопросу назначения мер уголовного наказания, а также из характера и степени общественной опасности содеянного, не допуская при этом назначения как чрезмерно мягких, так и суровых мер уголовного наказания.
Сноска. Дополнено пунктом 20-2 - постановлением Пленума ВС РК от 20.12.1999 N 20 ; с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 6 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
21. В связи с принятием настоящего постановления: Считать утратившими силу постановления Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 20 декабря 1982 года N 6 и от 16 декабря 1988 года N 8 "О выполнении судами республики постановления Пленума Верховного Суда СССР" от 23 сентября 1977 года N 16 "О судебной практике по делам о взяточничестве". Признать недействующим Постановление Пленума Верховного Суда СССР "О судебной практике по делам о взяточничестве" от 30 марта 1990 года N 3. (специалист Р.Жантасова 23.11.98 г.)