ИПС "Әділет"

Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010.07.29 № 565 (ресми жарияланған күнінен кейін он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Бұйрығымен.

      КЕЛІСІЛГЕН
Қазақстан Республикасы
энергетика және минералдық
ресурстар министрлігінің
атомдық энергетика жөніндегі
Комитет Төрағасы
2003 жылғы 04 ақпан

КЕЛІСІЛГЕН
Қазақстан Республикасы
Төтенше жағдайлар жөніндегі
агенттігінің Төрағасы
2003 жылғы 15 ақпан

      "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 7 бабына сүйене отырып төмендегi көрсетiлген тармақтарды орындауды, БҰЙЫРАМЫН:
      1. Қосымша берiлген 2003 жылғы 31 қаңтардағы N 5.01.030.03 "Радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етудiң негiзгi санитарлық-гигиеналық талаптары" санитарлық ережелерi және нормалары бекiтiлсiн.
      2. Осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеуге қойылып, алғашқы ресми түрде баспадан шыққан күннен он күн өткеннен қолданысқа енгiзiледi.

Министр

БЕКІТІЛГЕН
Қазақстан Республикасының
Денсаулық сақтау Министрінің
2003 жылғы 31 қаңтардағы
N 97 бұйрығымен

"Радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етудің негiзгi санитарлық-гигиеналық талаптары" санитарлық ережелерi және нормалары

1. Жалпы жағдайлар

1. Радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етудiң негiзгi санитарлық ережелерi (бұдан әрi - санитарлық ережелер) иондаушы сәуле шығару көздерiнен таралатын (бұдан әрi - сәуле шығару көздерi) сәулеленудiң барлық жағдайларында адамдарды зиянды радиациялық әсерден қорғау бойынша талаптарды белгiлейдi.

2. Осы санитарлық ережелер қызметi радиоактивтi заттар мен басқа да сәуле шығару көздерiн жобалаумен, қазып алумен, өндiрумен, сақтаумен, пайдаланумен, тасымалдаумен, қайта өңдеумен және көмумен; иондаушы сәуленi пайдалануға негiзделген аспаптарды, қондырғылар мен аппараттарды және иондаушы сәуленi өндiретiн құрылғыларды құрастырумен, жөндеумен және реттеумен байланысты жеке тұлғаларға және меншiк нысанынан тәуелсiз заңды тұлғаларға таралады.

3. Осы санитарлық ережелердi сақтау жауапкершiлiгi ұйымдардың бiрiншi басшыларына жүктеледi.

      4. Осы санитарлық ережелерге қатысты төмендегi терминдер мен айқындамалар қабылданған:
      1) радиациялық жобалық апат - жоба бойынша радиациялық жағдайдың бастапқы және соңғы ахуалдары айқындалған және қауiпсiздiк жүйелерi көзделген апат;
      2) белсендiлік (бұдан әрi - А) - осы уақытта осы ахуалда болатын радионуклидтың қандай да бiр санының радиоактивтiк өлшемi:

                          dN
                     А = ------
                          dt

      мұнда dN - dt уақыт аралығында болатын, осы энергетикалық ахуалдан тосын ядролық түрленiстер саны. Белсендiлік бiрлiгi Беккерель (Бк) болып табылады;
      Бұрын қолданыста болған жүйеден тыс белсендiлік бiрлiгi кюри (Ки) 3,7x10 ¹⁰Бк құрайды;
      3) минималды мәндi белсендiлiк (бұдан әрi - ММБ) - үй-жайдағы немесе жұмыс орнындағы ашық иондаушы сәуле шығару көзiнiң белсендiлiгi, бұл белсенділiк шегiнен артқан жағдайда, егер сонымен бiрге сондай-ақ минималды мәндi меншiктi белсендiлік мәнi артса, бұл көздердi пайдалануға мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының рұқсаты талап етiледi;
      4) минималды мәндi меншiктi белсенділік (бұдан әрi - МММБ) - үй-жайдағы немесе жұмыс орнындағы ашық иондаушы сәуле шығару көзiнiң белсендiлiгi, бұл белсендiлiк шегiнен артқан жағдайда, егер сонымен бiрге сондай-ақ минималды мәндi белсендiлiк мәнi артса, бұл көздi пайдалануға мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының рұқсаты талап етiледi;
      5) меншiктi белсендiлік (көлемдiк) - заттағы радионуклид А белсенділiгінiң заттың массасына m (көлемi V) қатынасы;

                       A          А
                 Аm = ----; Аv = ----
                       m          V

      Меншiктi белсендiлiк бiрлiгi - Беккерель-килограмм, (бұдан әрi - Бк/кг). Көлемдiк белсендiлiк бiрлiгi - Беккерель-текше метр (бұдан әрi - Бк/м ³);
      6) радон изотоптарының - ²²²Rn және ²²⁰Rn еншiлес өнiмдерiнiң баламалы тепе-тең көлемдiк белсендiлiгi (бұдан әрi - БТКБ) - радон изотоптарының ғұмыры қысқа еншiлес өнiмдерiнiң - тиiсiнше ²¹⁸Po (RаА); ²¹⁴Рb (RаВ); <- ²¹⁴Вi (RaC); ²¹²Рb (ТhВ); ²¹²Вi (ТhС) - баламалы тепе-тең көлемдiк белсендiлiктерiнiң таразыланған жиынтығы:
      (БТКБ) _Rn= 0,10 А _RnA+ 0,52 А _RaB+ 0,38 А _RaC
      (БТКБ) _Tn= 0,91 А _ThB+ 0,09 А _ThC
      мұнда А _i- радон изотоптарының еншілес өнiмдерiнің көлемдiк белсендiлiктерi;
      7) радиоактивтi зат - құрамында белсенділiкке ие радионуклидтер бар кез келген агрегаттық күйдегi зат, РҚН-99 және осы санитарлық ережелердің талаптарына сәйкес болуы тиiс;
      8) баламалы дозаны есептеу кезiнде жекелеген сәулелеу түрлерi үшiн таразылық коэффициенттер (бұдан әрi -W _R) - радиациялық қорғаныста қолданылатын, биологиялық эффекттердi индукциялауда түрлi сәулелеу көздерiнiң салыстырмалы тиiмдiлiгiн ескеретiн сiңiрiлген дозаны көбейтушiлер:
      Кез келген энергия фотондары......................      1
      Кез келген энергия электрондары
      мен мюондары ....................                       1
      10 кэВ кем энергиялы нейтрондар .............           5
      10 кэВ-тен 100 килоэлектронвольт (бұдан әрi - кэВ)
      дейiн ...............                                   10
      100 кэВ-тен 2 МегаэлектронВольт (бұдан әрi - МэВ)
      дейiн ...............................                   20
      2 MэB-тен 20 MэB дейiн ............................... 10
      20 MэB астам.......................................... 5
      Серпiм протондарынан басқа 2 МэВ энергиялы
      протондар......                                         5
      Альфа-бөлшектер, бөлiну жарықшақтары, ауыр ядролар
      ...............                                         20
      Барлық мәндер денеге түсетiн, ал iшкi сәулелену
      жағдайында - ядролық түрлену кезiнде шығатын сәулеленуге
      қатысты;
      9) тиiмдi дозаны есептеу кезiнде тiндермен органдар үшiн өлшеуiш коэффициенттер (бұдан әрi - W _T) - радиацияның стохастикалық эффекттерi пайда болу кезiнде түрлi органдар мен тiндердің әртүрлi сезiмталдығын ескеру үшiн радиациялық қорғаныста қолданылатын органдар мен тiндердегi баламалы дозаны көбейтушiлер:
      Гонадалар ........................................     0,20
      Сүйектiң кемiгі (қызыл)...........................     0,12
      Тоқ iшек .........................................     0,12
      Өкпе ............................................     0,12
      Асқазан .........................................     0,12
      Зәр қуығы ........................................     0,05
      Төс безi .........................................     0,05
      Бауыр ............................................     0,05
      Өңеш .............................................     0,05
      Қалқанша безi ....................................     0,05
      Терi..............................................     0,01
      Сүйек бетi клеткалары ............................     0,01
      Басқасы ..........................................     0,05 *

      10) араласу - сәулелену ықтималдығын, не болмаса сәулелену дозасын немесе қолайсыз салдарларын төмендетуге бағытталған әрекет;
      11) сыни топ - халықтың осы сәулелеу көзiнен осы жол арқылы неғұрлым көп радиациялық сәулеленуге ұшырап отырған бiр немесе бiрнеше белгiсi - жынысы, жасы, әлеуметтiк немесе кәсiби жағдайлары, тұрып жатқан жерi, тамақтану үлесi бойынша бiр тектi тобы (кем дегенде он адам);
      12) белсенділіктi жою - қайсы бiр беттен немесе қайсы бiр ортадан радиоактивтiк ластануды аластау немесе төмендету;
      13) сiңiрілген доза (бұдан әрi - D) - затқа берiлген иондаушы сәулелеудiң энергия шамасы:

                       de
                  D =-----
                       dm

      мұнда de - иондау сәуле элементар көлемдегi затқа берген орташа энергия, ал dm - осы көлемдегi заттың массасы
      Энергия кез келген белгiлi бiр көлем бойынша орташаландырыла алады, және бұл жағдайда орташа доза осы көлемге берiлген, осы көлемнiң массасына бөлiнген толық энергияға тең болады. Халықаралық бiрлiктер жүйесiндегi (бұдан әрi - СИ) бiрлiктерiнде сiңiрiлген доза килограмға бөлiнген джоульдармен (Дж x кг ^-1) өлшенедi және арнайы атауы - грей (бұдан әрi - Гp) бар. Бұрын қолданыста болған жүйеден тыс бiрлiк рад 0,01 Гр тең;
      14) органдағы немесе тiндегi доза (бұдан әрi - D _m) - адам тәнiнiң белгілi бiр органындағы немесе тiнiндегi сiңiрілген доза:

                         1
                  Dт = ---- $(интеграл)D x dm
                       m _Тmт

мұнда m _т- органның немесе тiннiң массасы, ал D - масса элементiндегi сіңiрілген доза dm;
15) баламалы доза (бұдан әрi - Н _T,R) - осы сәулелеу түрі үшін тиiстi таразылаушы коэффициентке көбейтiлген органдағы немесе тiндегi орташа сiңiрiлген доза, W _R:

H _T,R= W _Rх D _T,R,

мұнда D _T,R- органдағы немесе тiндегi T орташа сiңiрiлген доза, ал W _R- R сәулелеу үшiн таразылаушы коэффициент;
Әртүрлi таразылаушы коэффициенттерi бар әртүрлi сәулелеу түрлерiнiң әсер етуi кезiнде баламалы доза осы сәулелеу түрлерi үшiн баламалы дозалардың жиынтығы ретiнде айқындалады

H _T= E (жиынтығы) Н _T,R
R

Баламалы дозаның бiрлiгi зиверт (бұдан әрi - Зв) болып табылады.
16) тиiмдi доза (бұдан әрi - Е) - олардың радиосезiмталдығын ескерумен адамның бүкiл тәнiнiң және оның жекелеген органдары мен тiндерiнiң сәулеленуiнiң аласталған салдарларының пайда болу тәуекелiнiң өлшемi ретiнде қолданылатын шама. Ол органдар мен тiндердегi баламалы доза көбейтiндiлерiнiң тиiстi таразылаушы коэффициенттерге жиынтығы болып табылады:

Е = Е (жиынтығы) W _Tx H _T,
т

      мұнда Н _т- органдағы немесе тiндегi T баламалы доза, ал W _т- орган немесе тiн T үшiн таразылаушы коэффициент.
      Тиiмдi дозаның бiрлiгi - зиверт (Зв);
      17) iшкi сәулелену кезiнде күтiлетiн баламалы (бұдан әрі - Н _T(t)) немесе тиiмдi (Е _(t)) доза - организмге радиоактивтi заттар түскеннен кейiн өткен уақыт t iшiндегi доза:

                         t _о+ч
                  Н _T(ч)= $(интеграл) Н _T(t)dt,
                         t _о

Е(ч) = E W _Tx Н _T(ч),
Т

      мұнда t _о- баламалы дозаның органға немесе тiнге T түсу сәтi, ал Н _T(t)- t уақыт сәтiне қарай қуаты.
      t айқындалмаған уақытта оны ересектер үшін 50 жасқа тең және (70- _tо) - балалар үшiн қабылдау керек;
      18) жылдық тиiмдi (баламалы) доза - күнтiзбелiк жыл iшiнде алынған сырттай сәулеленудің тиiмдi (баламалы) дозасын және осы жылда организмге радионуклидтер келіп түсуiмен шартталған iшкi сәулеленудiң күтiлетiн тиiмдi (баламалы) дозасының жиынтығы;
      19) тиiмдi ұжымдық доза - сәулеленудiң стохастикалық эффекттерi пайда болуының ұжымдық тәуекелiнің өлшемi; ол дара тиiмдi дозалар жиынтығына тең. Тиiмдi ұжымдық доза бiрлiгi - кiсi-зиверт (бұдан әрі - к-Зв);
      20) беті қайтарылатын доза - сақтану iс-шараларымен алдын алуға болатын радиациялық апат салдарынан болжанатын доза;
      21) радиоактивтiк ластану - радиоактивтiк заттардың РҚН-99 және осы санитарлық ережелер белгiлеген деңгейлерден асып түсетiн санда материалдың үстiңгi бетiнде, iшiнде, ауада, адам тәнiнде немесе басқа жерде орын алуы;
      22) үстiңгi беттің алынбайтын ластануы (бекiтілген) - қатынас кезiнде басқа заттарға өтпейтін және белсенділiгiн жою кезiнде аласталмайтын радиоактивтi заттар;
      23) үстiңгi беттің алынатын ластануы (бекiтiлмеген) - қатынас кезiнде басқа заттарға өтетiн және белсендiлiгiн жою кезiнде аласталатын радиоактивтi заттар;
      24) радиоактивтi қалдықтарды көму - радиоактивтi қалдықтарды оларды келесiде алу ниетiнсiз қауiпсiз жайғастыру;
      25) байқау ауданы - радиациялық бақылау жүргiзілiп жатқан санитарлық-қорғаныс ауданының шектерiнен тыс аумақ;
      26) радиациялық апат ауданы - радиациялық апат жайты белгілi болған аумақ;
      27) иондаушы сәулелеу көзi - иондаушы сәуле шығаратын немесе шығаруға қабiлеттi радиоактивтi зат немесе құрылғы (бұдан әрi - сәулелеу көзi) РҚН-99 және осы санитарлық ережелердiң талаптарына сәйкес болуы тиiс;
      28) жабық сәулелеу көзi - құрылысы ол есептелген қолдану және тозу шарттарында оның құрамында бар радионуклидтердiң қоршаған ортаға түсуiн болдырмайтын сәулелеу көзi;
      29) ашық сәулелеу көзi - оны пайдалану кезiнде оның құрамында бар радионуклидтердiң қоршаған ортаға түсуi ықтимал сәулелеу көзi;
      30) табиғи сәулелеу көзi - табиғи тектi иондаушы сәулелеу көзi РҚН-99 және осы санитарлық ережелердiң талаптарына сәйкес болуы тиiс;
      31) техногендiк сәулелеу көзi - оны пайдалы қолдану үшiн арнайы құрылған немесе осы қызметтiң жанама өнiмi болып табылатын иондаушы сәулелеу көзi;
      32) радиациялық объект санаты - ықтимал апат жағдайларында оның халық үшiн әлеуеттi қауiптілігi дәрежесi бойынша объектiнiң сипаттамасы;
      33) квота - нақты техногендiк сәулелеу көзiнен халықтың сәулеленуiн шектеу үшiн белгiленген доза шегiнiң бiр бөлiгi және сәулелеу жолдары (сыртқы, сумен, тамақпен және ауамен келiп түсуi);
      34) жұмыстар сыныбы - ашық иондаушы сәулелеу көздерiмен жұмыстардың қызметкерлер құрамы үшiн қауiптілік дәрежесi бойынша нуклидтердiң радиоуыттылығына және белсенділігiне байланысты радиациялық қауiпсiздiк бойынша талаптарды айқындайтын, сипаттамасы;
      35) радиациялық бақылау - ұйымдағы, қоршаған ортадағы радиациялық жағдай туралы және адамдардың сәулелену деңгейлерi туралы ақпарат алу (оған дозиметрлiк және радиометрлiк бақылау кiредi);
      36) жұмыс орны - жұмыс уақытының жарымынан астам немесе екi сағат үзiлiссiз иондаушы сәулелеу әсерi жағдайларында өндiрiстiк функцияларды атқару үшiн қызметкерлер құрамының тұрақты немесе уақытша болатын орны;
      37) доза қуаты - уақыт бiрлiгi (секөнт, минөт, сағат) iшiндегi сәулелеу дозасы;
      38) халық - иондаушы сәулелеу көздерiмен жұмыс iстейтiн қызметкерлер құрамын қоса барлық тұлғалар;
      39) сәулелеу - иондаушы сәулелеудiң адамға әсерi;
      40) апаттық сәулелеу - радиациялық апат нәтижесiнде сәулелену;
      41) медициналық сәулелеу - медициналық тексеру немесе емдеу кезiнде пациенттердi сәулелеу;
      42) жоспарланатын жоғарылатылған сәулелеу - радиациялық апаттың дамуын немесе оның салдарларын шектеу мақсатында белгiленген негiзгi дозалар шегiнен асатын дозаларда қызметкерлер құрамын жоспарланатын сәулелеу;
      43) әлеуеттi сәулелеу - радиациялық апаттың нәтижесiнде пайда болуы мүмкiн сәулелеу;
      44) табиғи сәулелеу - табиғи сәулелеу көздерiмен шартталатын сәулелеу;
      45) өндiрiстiк сәулелеу - жұмыскерлердiң өндiрiстiк қызмет барысында барлық техногендiк және табиғи иондаушы сәулелеу көздерiнен сәулеленуi;
      46) кәсiби сәулелену - қызметкерлер құрамының техногендiк иондаушы сәулелеу көздерiмен жұмыс iстеу кезiнде сәулеленуi;
      47) техногендiк сәулелеу - пациенттердi медициналық сәулелеудi қоспағанда қалыпты, сондай-ақ апат жағдайларында техногендiк көздерден сәулеленуi;
      48) радиоактивтi қалдықтарды кәдеге жарату - радиоактивтi қалдықтарды жинау тасымалдау, қайта өңдеу, сақтау және (немесе) көмумен байланысты барлық қызмет түрлерi;
      49) радиациялық объект - техногендiк иондаушы сәулелеу көздерiн кәдеге асыру жүзеге асырылатын ұйым;
      50) радиоактивтi қалдықтар - радионуклидтер құрамы РҚН-99 және осы санитарлық ережелер талаптарымен белгiленген деңгейлерден асатын, бұдан әрi қолдануға арналмаған кез келген агрегатты күйдегi заттар;
      51) қызметкерлер құрамы - техногендiк иондаушы сәулелеу көздерiмен жұмыс iстейтiн (А тобы) немесе жұмыс жағдайлары бойынша олардың әсерi саласында болатын (Ә тобы) тұлғалар;
      52) доза шегi (бұдан әрi - ДШ) - қалыпты жұмыс жағдайларынан асырылмауға тиiс жылдық тиiмдi немесе баламалы техногендiк сәулелеу дозасының шамасы. Жылдық доза шегiн сақтау детерминделген эффектiлердiң пайда болуының алдын алады, ал стохастикалық эффектiлердiң ықтималдығы деңгейде сақталады;
      53) жылдық түсу шегi (бұдан әрi - ЖТШ) - монофакторлық әсер кезiнде шартты адамның жылдық дозаның тиiстi шегiне тең күтiлетiн дозамен сәулеленуiне әкелiп соғатын жыл iшiнде осы радионуклидтiң организмге келiп түсуiнiң шақтамалы шегi;
      54) ұйымның радиациялық-гигиеналық төлқұжаты - ұйымдағы радиациялық қауiпсiздiк ахуалын сипаттайтын және құрамында оны жақсарту бойынша ұсыныстар бар құжат;
      55) аумақтың радиациялық-гигиеналық төлқұжаты - аумақ халқының радиациялық қауiпсiздiк ахуалын сипаттайтын және құрамында оны жақсарту бойынша ұсыныстар бар құжат;
      56) радиациялық апат - адамдардың белгiленген нормалардан аса сәулеленуiне немесе қоршаған ортаның радиоактивтiк ластануына әкелiп соғатын немесе соғуы мүмкiн жабдықтың ақаулығы, жұмыскерлердiң (қызметкерлер құрамының) жаңсақ әрекеттерi, табиғи нәубеттер немесе өзге себептерден туындаған иондаушы сәулелеу көзiн басқарудан айрылу;
      57) халықтың радиациялық қауiпсiздiгi - адамдардың қазiргi немесе келесi ұрпағының денсаулығына қауiптi иондаушы сәуле шығару әсерiнен қорғалу жағдайы;
      58) иондаушы сәуле шығару көзiмен жұмыс iстеу - радиациялық бақылауды қоса кез келген сәуле шығару көзiн жұмыс орнында кәдеге жаратудың барлық түрлерi;
      59) радиоактивтiк заттармен жұмыс iстеу - радиациялық бақылауды қоса кез келген сәуле шығару көзiн жұмыс орнында кәдеге жаратудың кез келген түрлерi;
      60) радиациялық тәуекел - сәулелену нәтижесiнде адамда немесе оның ұрпағында қандай да бiр зиянды эффектiнiң пайда болу ықтималдығы;
      61) санитарлық-қорғаныс ауданы - осы көздi қалыпты iске пайдалану жағдайларында адамдардың сәулелену деңгейi халықтың сәулелену дозасының белгiленген шегiнен асып түсуi мүмкiн иондаушы сәуле шығару көзiнiң айналасындағы аумақ;
      62) санитарлық өткiзу орны - киiм, аяқ киiм ауыстыруға, қызметкерлер құрамын санитарлық өңдеуге, қызметкерлер құрамының терi жабындысының, дара сақтану құралдарының, арнайы және жеке киiмiнiң радиоактивтiк ластануын бақылауға арналған үй-жайлар кешенi;
      63) санитарлық шлюз - радиациялық объектi аудандарының арасындағы дара сақтанудың қосымша құралдарының белсендiлiгiн жоюға және ауыстыруға арналған үй-жай;
      64) дара сақтану құралы - қызметкерлер құрамын сырттай сәулеленуден, радиоактивтi заттардың организмнiң iшiне түсуiнен және терi жабындыларының радиоактивтiк ластануынан қорғау құралы;
      65) араласу деңгейi (АД) - одан асу кезiнде белгiлi бiр қорғаныс iс-шараларын жүргiзу керек болатын радиациялық фактор деңгейi;
      66) бақылау деңгейi - қол жеткен радиациялық қауiпсiздiк деңгейiн орнықтылау, қызметкерлер құрамы мен халықтың сәулеленуiн, қоршаған ортаның радиоактивтiк ластануының бұдан әрi төмендеуiн қамтамасыз ету мақсатында жедел радиациялық бақылау үшiн белгiленетiн дозаның, доза қуатының, радиоактивтiк ластанудың және бақыланатын шамасының мәнi;
      67) иондаушы сәуле шығару өндiру құрылғысы (көзi) - иондаушы сәуле шығару зарядталған бөлшектер жылдамдығының өзгеруi, олардың аннигиляциясы немесе ядролық реакциясы есебiнен туындайтын электрфизикалық құрылғы (рентген аппараты, үдеткiш, генератор);
      68) детерминделген сәуле шығару эффектiлерi - иондаушы сәуле шығару туындаған, оларға қатысты одан төмен эффект болмайтын, ал одан жоғары - эффектінің ауырлығы дозаға байланысты болатын шектiң болуы болжанатын, клиникалық анықталатын зиянды биологиялық эффектiлер;
      69) стохастикалық сәуле шығару эффектiлерi - иондаушы сәуле шығару туындаған, туындаудың дозалық шегi жоқ, туындау ықтималдығы дозаға сайма-сай және көрiну ауырлығы дозаға тәуелдi болмайтын зиянды биологиялық эффектiлер.

      5. Сәуле шығару көздерi мiндеттi есепке алуға және бақылауға жатады. Радиациялық бақылау мен есепке алудан:
      1) максималды энергиясы 5 кэВ аспайтын иондаушы сәуле шығару өндiретiн электрфизикалық құрылғылар;
      2) қалыпты iске пайдалану жағдайларында баламалы дозаның қуаты аппаратураның үстiңгi бетiнен 0,1 метр қашықтықта 1,0 микроЗиверт/сағатына (бұдан әрi - мкЗв/с) аспайтын иондаушы сәуле шығару өндiретiн басқа электрфизикалық құрылғылар;
      3) олар құратын сәулелеу дозалары РҚН-99 1.4-тармағында келтiрiлген мәндерден аса алмайтыны жөнiнде гигиеналық қорытындысы болатын құрамында радионуклидтер бар өнiмдер, тауарлар;
      4) қолданыстағы радиациялық қауiпсiздiк нормаларында келтiрiлген ММБ төмен белсендiлiктi радиоактивтi көздер, сондай-ақ дозасының қуаты 0,1 м қашықтықта 1,0 мкЗв/с. аспайтын жабық гамма сәуле шығарушы радиоактивтi көздер толық босатылады.

      6. Сәуле шығару көздерiн кәдеге жарату саласындағы қызметтi жүзеге асыратын ұйымдарда, жеке кәсiпкерлерде уәкiлеттi органымен берiлетiн, қызметтiң осы түрiмен айналысуға немесе белгiлi бiр әрекеттердi жүзеге асыруға арнайы рұқсат (лицензия) болуы қажет. Сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеуге рұқсат талап етiлмейдi, егер:
      1) осы санитарлық ережелердiң 5-тармағында аталған өнiмдер, тауарлар пайдаланылатын болса;
      2) жұмыс орнында: радионуклидтiң меншiктi белсендiлiгi минималды мәндегi меншiктi белсендiлiктен (МММБ) кем, немесе ашық көздегi радионуклидтiң белсендiлiгi РҚН-99 4-қосымшасында келтiрiлген минималды мәндегi белсендiлiктен (ММБ) кем, немесе жекелеген радионуклидтердiң белсендiлiгiнiң олардың кестелiк мәндерiне қатынасының жиынтығы бiрден кем болса;
      3) ұйымда: ашық сәуле шығару көздерiндегi радионуклидтердiң ортақ белсендiлiгi ММБ он еседен артық аспаса немесе жекелеген радионуклидтердің белсендiлiгiнiң РҚН-99 4-қосымшасында келтiрiлген олардың кестелiк мәндерiне қатынасының жиынтығы;
      4) баламалы дозаның қуаты жабық радионуклидтiк сәуле шығару көзiнiң yстiңгi бетiнен 0,1 метр қашықтықтағы кез келген нүктесiнде аяның жоғарғы жағында 1,0 мкЗв/сағаттан аспаса. Бұл орайда құрылғының iшiндегi радиоактивтi заттардың сенiмдi герметикалығы қамтамасыз етiлуi, ал оның нормативтiк-техникалық құжаттамасына санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды берiледi.

2. Радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етудің негiзгi принциптерi

      7. Қызметкерлер құрамының, халықтың және қоршаған ортаның радиациялық қауiпсiздiгi, егер радиациялық қауiпсiздiктiң негiзгi принциптерi мен Қазақстан Республикасының "Халықтың радиациялық қауiпсiздiгi туралы" Заңы , РҚН-99 және осы санитарлық ережелер белгiлеген радиациялық қорғаныс талаптары сақталатын болса, қамтамасыз етiлген деп саналады.
      Негiзгi принциптердiң iске асырылуын бақылау төмендегi талаптардың орындалуын тексеру арқылы жүзеге асырылуы тиiс:
      1) негiздеу принципiн уәкiлеттi органдар жаңа сәуле шығару көздерi мен радиациялық объектiлердi жобалау, сәуле шығару көздерiн пайдалануға лицензиялар беру және радиациялық қауiпсiздiк жөнiндегi ережелердi, нормаларды және гигиеналық нормативтердi жасау және бекiту кезiнде, сондай-ақ оларды iске пайдалану жағдайларының өзгеруi кезiнде шешiм қабылдау сатысында осы санитарлық ережелерге 1 -қосымшаға сәйкес қолдануы тиiс.
      Радиациялық апат жағдайларында негiздеу принципi сәуле шығару көздерi мен сәулелену жағдайларына емес, қорғаныс iс-шарасына жатады. Бұл орайда пайда шамасы ретiнде осы iс-шарамен алды алынған дозаны бағалау керек. Алайда сәуле шығару көздерiн бақылауды қалпына келтiруге бағытталған iс-шаралар мiндеттi тәртiпте жүргiзiлуi тиiс;
      2) оңтайландыру принципi әлеуметтiк және экономикалық факторларды ескерумен дара (РҚН-99 белгiлеген шектерден төмен), сондай-ақ ұжымдық сәулелену дозаларын мүмкiндiгiнше төмен және қол жетерлiк деңгейде осы санитарлық ережелерге 1-қосымшаға сәйкес сақтауды көздейдi;
      Радиациялық апат жағдайларында доза шектерiнің орнына одан жоғары араласу деңгейлерiнiң әрекетi кезiнде оңтайландыру принципi алды алынатын сәулелену дозасын және араласуға байланысты нұқсанды ескерумен қорғаныс iс-шарасына қолданылуы тиiс;
      3) нормалау принципi Қазақстан Республикасының "Халықтың радиациялық қауiпсiздiгi туралы" Заңы , РҚН-99 дара доза шектерiн және радиациялық қауiпсiздiктің басқа нормативтерiн асырмауды талап етедi, олардан адамдардың сәулелену деңгейi тәуелдi барлық ұйымдармен және тұлғалармен сақталуы тиiс.
      4) РҚН-99 реттемелген тиiмдi және баламалы сәулелену дозаларын бақылау үшiн дозаның негiзгi шегiнен көбейтiндi болып табылатын: доза қуатының, радионуклидтердiң организмге жылдық түсуiнің шақтамалы мәндерi түрiндегi доза шектерi және басқа нормативтер түрiнде монофакторлы әсердiң рұқсат етiлген шектерi (бiр радио нуклид үшiн, түсу жолдары үшiн немесе сыртқы сәулеленудiң бiр түрi үшiн) енгiзiледi.
      Техногендiк сәулелену кезiндегi көбейтiндi нормативтер монофакторлы әсерлерге есептелген және олардың әрқайсысы дозаның бүкiл шегiн тауысатын болғандықтан, оларды пайдалану барлық бақыланушы шамалардың, олардың шақтамалы мәндерiне қатынасының жиынтығы бiрлiктен аспау шартында негiзделген болуы тиiс;
      5) халық үшiн белгiленген доза шегiн тек бiр техногендiк сәуле шығару көзiне немесе олардың шектелген санын пайдаланудың алдын алу үшiн негiзгi техногендiк сәуле шығару көздерiне квоталар қолданылуы тиіс.
      Квоталар мәндерiнiң негiздемесi радиациялық объектiлердiң жобаларының құрамында болуға тиiс. Квоталар белгiлеу бойынша ұсыныстар осы санитарлық ережелерге 2 -қосымшада келтiрiлген.

3. Радиациялық қауiпсiздiк ахуалын бағалау

      8. Ұйымда немесе әр аймақта радиациялық қауiпсiздiктi бағалау төмендегi көрсеткiштер:
      1) қоршаған ортаның радиоактивтiк ластануының сипаттамасы;
      2) радиациялық қауiпсiздiк бойынша iс-шараларды және радиациялық қауiпсiздiк саласындағы нормаларды, ережелермен гигиеналық нормативтердiң орындалуын қамтамасыз етудiң талдауы;
      3) радиациялық апаттардың ықтималдығы және олардың масштабына;
      4) радиациялық апаттарды және олардың салдарларын тиiмдi түрде жоюға дайындық дәрежесi;
      5) барлық иондаушы сәуле шығару көздерiнен халықтың жекелеген топтары алатын сәулелену дозаларының талдауы;
      6) сәулелену дозаларының белгiленген шектерiнен жоғары сәулеленуге душар болған тұлғалар саны;
      7) радиациялық қауiпсiздiк бойынша iс-шараларды және санитарлық ережелер, нормалар мен гигиеналық нормативтердiң ережелердiң сақталуын қамтамасыз етудiң тиiмдiлiгi негiзiнде жүзеге асырылуы тиiс.

9. Жоғарыда аталған барлық көрсеткiштердi ұйымдар мен аумақтардың, осы ұйымның жұмыскерлерiнiң немесе аумақ халқының радиациялық қауiпсiздiгiнiң қамтамасыз ету деңгейiн сипаттайтын, Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiпте әзiрленген және бекiтiлген радиациялық-гигиеналық төлқұжаттарында ұсынылуы тиіс.

10. Ұйымдар мен аумақтардың радиациялық-гигиеналық төлқұжаттарында келтiрiлген деректер талдауын, оларды РҚН-99 және осы санитарлық ережелердiң талаптарымен, алдыңғы жылдардың деректерiмен және басқа ұйымдар мен аумақтардың ұқсас көрсеткiштерiмен салыстыру арқылы жүргiзу керек.

11. Радиациялық қауiпсiздiк ахуалын бағалау үшiн радиациялық тәуекел көрсеткiшi қолданылады. Бұл тәуекелдi неғұрлым үлкен дәрежеде барлық сәуле шығару көздерiнiң жинақталған баламалы жиынтық дозасы сипаттайды. Әр сәуле шығару көзiнiң мәндiлiгiн оның жиынтық баламалы дозаға салымы бойынша бағалау керек.

4. Радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жолдары

      12. Объектiде және оның айналасында радиациялық қауiпсiздiк төмендегiлер:
      1) радиациялық объект жобасының сапасы;
      2) радиациялық объектiнi жайғастыру ауданының және алаңшасының негiзделген таңдауы;
      3) сәуле шығару көздерiн табиғи қорғау;
      4) неғұрлым қауiптi объектiлердiң айналасындағы аумақты және олардың iшiн аймақтандыру;
      5) технологиялық жүйелердi iске пайдалану жағдайлары;
      6) сәуле шығару көздерiмен барлық қызмет түрлерiн санитарлық төлқұжаттау және лицензиялау;
      7) сәуле шығару көздерiмен қызметтi санитарлық-эпидемиологиялық бағалау;
      8) радиациялық бақылау жүйесiнiң болуы;
      9) объектiнiң қалыпты жұмысы, оның қайта құрылмалау және iске пайдаланудан шығару кезiнде қызметкерлер құрамының және халықтың радиациялық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша iс-шаралар жоспарлау және өткiзу;
      10) бiлiктiлiктi және радиация қайнар көздерiмен жұмыс iстеу ережелерi бойынша бiлiмдi жоғарылату есебiнен қамтамасыз етiледi.

      13. Қызметкерлер құрамының радиациялық қауiпсiздiгi төмендегiлер арқылы қамтамасыз етiледi:
      1) сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеуге жол берудi жасы, жынысы, денсаулық ахуалы, алдыңғы сәулелену деңгейi және басқа көрсеткiштер бойынша шектеу;
      2) сәулелену көздерiмен жұмыс iстеу ережелерiн бiлу және сақтау;
      3) сәуле шығару көздерiнен қорғану кедергiлерiнiң, экрандардың және қашықтықтың жеткiлiктiгi, сондай-ақ сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеу уақытын шектеу;
      4) РҚН-99 және осы санитарлық ережелердiң талаптарына жауап беретiн еңбек жағдайларын жасау;
      5) дара қорғану құралдарын қолдану;
      6) белгiленген бақылау деңгейлерiн сақтау;
      7) радиациялық бақылау ұйымдастыру;
      8) радиациялық жағдай туралы ақпарат жүйесiн ұйымдастыру;
      9) апат қаупi және пайда болу жағдайында жоғарылатылған сәулелену кезiнде қызметкерлер құрамын қорғау бойынша тиiмдi iс-шаралар өткiзу қамтамасыз етiледi.

      14. Халықтың радиациялық қауiпсiздiгi төмендегiлер арқылы қамтамасыз етiледi:
      1) адамдардың Қазақстан Республикасының "Халықтың радиациялық қауiпсiздiгi туралы" Заңының , РҚН-99 және осы санитарлық ережелердiң талаптарына жауап беретiн тiршiлiк ету жағдайларын жасау;
      2) түрлi сәуле шығару көздерiнен сәулеленуге квоталар белгiлеу;
      3) радиациялық бақылау ұйымдастыру;
      4) қалыпты жағдайларда және радиациялық апат кезiнде радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша iс-шаралар жоспарлау және өткiзудiң тиiмдiлiгi;
      5) радиациялық жағдай туралы ақпарат жүйесiн ұйымдастыру арқылы қамтамасыз етiледi.

      15. Қызметкерлер құрамының және халықтың сәулелену дозаларын төмендету бойынша iс-шаралар әзiрлеу кезiнде төмендегi негiзгi жағдайларды басшылыққа алу керек:
      1) дара дозалар олар шақтамалы сәулелену деңгейiнен асатын жерлерде төмендетiлуi тиiс;
      2) адамдарды ұжымдық қорғау бойынша iс-шаралар ең төмен шығындар жағдайында ұжымдық сәулелену дозасын неғұрлым төмендетуге қол жеткiзу мүмкiн болатын сәуле шығару көздерiне қатысты жүзеге асырылуы тиiс;
      3) әр сәуле шығару көзiнiң дозаларын төмендетуге бәрiнен бұрын осы сәуле шығару көзi үшiн сыни топтардың сәулеленуiн төмендету есебiнен қол жеткiзiлуi тиiс.

16. Радиоактивтi заттарды шаруашылықтың түрлi салаларында оларды өндiрiлетiн өнiмге енгiзу арқылы қолдануға (өнiмнiң табиғи ахуалынан тәуелсiз) санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi.

5. Радиациялық бақылау есiне жалпы талаптар

17. Радиациялық бақылау адамға РҚН-99 1.3-тармағында аталған барлық иондаушы сәуле шығару көздерiнiң негiзгi түрлерiн қамтиды.

18. Радиациялық бақылаудың мақсаты адам тiршiлiгiнiң барлық жағдайларында қызметкерлер құрамының, пациенттердiң және халықтың дара және ұжымдық сәулелену дозалары туралы ақпарат, сондай-ақ радиациялық жағдайды сипаттайтын барлық реттемеленетiн шамалар жайында мәлiметтер алу болып табылады.

      19. Радиациялық бақылау объектiлерi болып төмендегiлер:
      1) А және Б топтарының қызметкерлер құрамы - өндiрiстiк жағдайларда иондаушы сәуле шығару әсерi орын алған кезде;
      2) пациенттер - медициналық рентген-радиологиялық процедуралар кезiнде;
      3) халық - табиғи және техногендiк сәуле шығару көздерiнiң әсерi орын алған кезде;
      4) адамның тiршiлiк ету ортасы табылады.

20. Сәуле шығару көздерiн кәдеге жарату жоспарланып отырған ұйымда радиациялық қауiпсiздiктi өндiрiстiк бақылау жобалау сатысында әзiрленедi. "Радиациялық бақылау" бөлiмiнде радиометрлiк және дозиметрлiк бақылаудың түрлерi және көлемi, қажеттi радиометрлiк және дозиметрлiк аспаптардың, қосалқы жабдықтың тiзбесi, тұрғылықты аспаптар мен тұрақты және мезгiл-мезгiл бақылау орындарын жайғастыру, қажеттi үй-жайлар құрамы, сондай-ақ радиациялық бақылауды жүзеге асыратын жұмыскерлер штаты айқындалады. Жобамен айқындалған радиациялық қауiпсiздiктi өндiрiстiк бақылау осы ұйымдағы және жапсарлас аумақтағы нақты радиациялық жағдайға байланысты нақтыланады. Жобаға мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының санитарлық-эпидемиологиялық қорытындысы болуы қажет.

21. Ұйымдағы радиациялық қауiпсiздiктi өндiрiстiк бақылауды жұмыстың көлемi мен сипатына байланысты, арнайы дайындықтан және аттестациядан өткен арнайы қызмет немесе радиациялық қауiпсiздiк үшiн жауапты тұлғамен жүзеге асырылады.

22. Жұмыскерлердiң табиғи сәуле шығару көздерiмен жылына 1 мЗв артық дозада сәулеленуi орын алатын ұйымда да сондай-ақ радиациялық қауiпсiздiктi өндiрiстiк бақылауды арнайы қызмет немесе радиациялық қауiпсiздiк үшiн жауапты тұлға жүзеге асырады.

23. Радиациялық қауiпсiздiктi өндiрiстiк бақылаудың орындайтын жұмыстарының ерекшелiктерi мен жағдайларын ескерумен, оның мiндеттерiн айқындайтын радиациялық қауiпсiздiктi өндiрiстiк бақылаудың номенклатурасы және көлемiн жүргiзу тәртiбi санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде бекiтiледi.

24. Ұйымдардың және аумақтардың радиациялық қауiпсiздiгiн бақылауға жұмыскерлер (қызметкерлер құрамы) мен халықтың дара сәулелену дозаларын бақылау және есеп жүргiзу де кiредi. Қызметкерлер құрамының және халықтың сәулелену дозаларын тiркеу бiртұтас мемлекеттiк сәулелену дозаларын бақылау және есепке aлу жүйесiне сәйкес жүргiзiлуге тиiс.

25. Өлшеу құралдары мақсаты бойынша қолданылуға және белгiленген тәртiпте мезгiл-мезгiл тексерiстен, дәлдеуден Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiпте өткiзiлуi тиiс.

26. Радиациялық қауiпсiздiктi өндiрiстiк бақылау нәтижелерiн талдау әрбiр ұйымда жүзеге асырылады және бағалау нәтижелерi жыл сайын ұйымдар мен аумақтардың радиациялық-гигиеналық төлқұжаттарына енгiзiледi.

27. Радиациялық қауiпсiздiктi бақылау жүргiзу деректерi радиациялық жағдайды бағалау, бақылау деңгейлерiн белгілеу, сәулелену дозаларын төмендету бойынша iс-шаралар әзiрлеу және олардың тиiмділiгiн бағалау, ұйымдар мен аумақтардың радиациялық-гигиеналық төлқұжаттарын жүргiзу үшiн қолданылады.

28. Сәулеленудiң негiзгi көздерiнiң бiрiнен жинақталған дозасы РҚН-99 1.3-тармағы бойынша 0,5 Зв артық тұлғалар үшiн мүмкiндiгінше басқа сәулелену түрлерiнiң дозаларын қайта құрылмалау (қалпына келтiру) жүргiзiлуi тиiс.

6. Радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша әкiмшiлiкке, қызметкерлер құрамына және азаматтарға
қойылатын талаптар

      29. Орталық атқарушы органдар және өзге мемлекеттiк органдар:
      1) радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету саласында ведомстволық бағынысты ұйымдарды орталықтан басқаруды;
      2) ұйымдарда радиациялық қауiпсiздiк ахуалын талдау, тәжiрибемен алмасу жүргiзу мен оларға ақпарат жеткiзудi жүзеге асырады.

      30. Аумақтар әкiмшiлiгiне:
      1) Радиациялық қауiпсiздiк саласында "Халықтың радиациялық саулығы туралы" Заңның , РҚН-99 және осы санитарлық ережелердi" талаптарын ескерумен Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiн әзiрлеуге қатысу;
      2) жыл сайын ведомстволық бағынысты аумақтағы радиациялық қауiпсiздiк ахуалын бағалау бойынша жұмыстар жүргiзiлуiн қамтамасыз ету және ол туралы халыққа ақпарат беру;
      3) халықтың радиациялық қауiпсiздiк қамтамасыз ету жүйесiн оңтайландыру бойынша iс-шаралар жоспарлау және жүзеге асыру;
      4) ведомстволық бағынысты және көршiлес аумақтарда радиациялық апаттар туындау жағдайына жылдам және тиiмдi iс-қимыл жасау жүйесiн құру, сақтау және жетiлдiру;
      5) радиациялық қауiпсiздiк саласында азаматтардың құқықтарының iске асуын қамтамасыз ету қажет.

      31. Iске пайдаланушы ұйым төмендегiлердi қамтамасыз етедi:
      1) ҚР "Халықтың радиациялық қауiпсiздiгi туралы" Заңының , заңдарының және Қазақстан Республикасының радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету саласындағы өзге нормативтiк актiлерiнiң, РҚН-99 және осы санитарлық ережелердiң талаптарын сақтау;
      2) сәуле шығару көздерiне санитарлық төлқұжат және құрамында радиоактивтi заттар бар немесе иондаушы сәуле шығару көздерiнiң негiзiнде жұмыс iстейтiн шығарылатын өнiмге санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды алу;
      3) қол жеткiзiлген радиациялық қауiпсiздiк деңгейiн орнықтыру мақсатында ұйымда және байқалушы аумақта радиациялық факторлардың бақылау деңгейлерiн, сондай-ақ радиациялық қауiпсiздiк бойынша нұсқаулықтар әзiрлеу;
      4) А және Б топтарының қызметкерлер құрамына жататын тұлғалар тізімi;
      5) осы санитарлық ережелерге, еңбек қорғау, қауiпсiздiк техникасы бойынша ережелерге, басқа санитарлық нормалар мен күшi осы ұйымға тарайтын ережелерге сәйкес сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеу жағдайларын жасау;
      6) ұйымдағы радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету және жетiлдiру бойынша iс-шаралар жоспарлау және жүзеге асыру;
      7) жұмыс орындарындағы, үй-жайлардағы, ұйымның аумағындағы, санитарлық-қорғаныс ауданы мен байқау ауданындағы радиациялық ахуалды, сондай-ақ радиоактивтi заттардың лақтырысын және тасталысын жүйелi түрде бақылау;
      8) қызметкерлер құрамының дара сәулелену дозаларын бақылау және есепке алу;
      9) қызметкерлер құрамын жұмыс орындарындағы сәуле шығару деңгейлерi туралы және дара сәулелену дозаларының шамалары туралы тұрақты түрде ақпараттандыру;
      10) басшыларды және жұмыстарды атқарушыларды, радиациялық қауіпсiздiк қызметтерiнiң мамандарын, сәуле шығару көздерiмен тұрақты немесе уақытша жұмыстар атқаратын басқа тұлғаларды радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету мәселелерi бойынша дайындау және аттестациялау;
      11) радиациялық қауiпсiздiк саласында қызметкерлер құрамына нұсқамалықтар өткiзу және бiлiмiн тексеру;
      12) қызметкерлер құрамын алдын-ала (жұмысқа орналасу кезiнде) және мезгiл-мезгiл медициналық тексерулер жүргiзу;
      13) жыл сайын белгiленген мерзiмде ұйымның толтырылған радиациялық-гигиеналық төлқұжатын табыстау;
      14) апаттық жайттың немесе апаттың туындауы туралы радиациялық қауiпсiздiк саласында мемлекеттiк басқаруды, мемлекеттiк қадағалау және бақылауды жүзеге асыруға уәкiлеттi органдарын дер кезiнде ақпараттандыру;
      15) радиациялық қауiпсiздiк саласында мемлекеттiк басқаруды, мемлекеттiк қадағалау және бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдарының лауазымды тұлғаларының қаулылары мен ұйғарымдарын орындау.

      32. Сәуле шығару көздерi мен жұмыс iстейтiн қызметкерлер құрамына (А тобы):
      1) осы санитарлық ережелер, радиациялық қауiпсiздiк бойынша нұсқаулықтар және лауазымдық нұсқаулықтар белгiлеген радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша талаптарды бiлу және қатаң сақтау;
      2) көзделген жағдайларда дара қорғаныс құралдарын пайдалану;
      3) радиациялық апаттың алдын-алу бойынша белгiленген талаптарды және оның туындау жағдайында жүрiс-тұрыс ережелерiн орындау;
      4) өз уақытында мезгiл-мезгiл медициналық тексерулерден өту және медициналық комиссияның ұсыныстарын орындау;
      5) сәуле шығару көздерi болып табылатын қондырғылардың, аспаптар мен аппараттардың жұмысында анықталған барлық ақаулықтар жайлы басшыға (цехтың, учаскенiң, зертхананың) және радиациялық қауiпсiздiк қызметiне (радиациялық қауiпсiздiк үшiн жауапты тұлғаға) дереу хабарлау;
      6) радиациялық қауiпсiздiк қызметiнiң жұмыстар атқару кезiндегi радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге қатысты нұсқауларын орындау;
      7) ауысым аяқталғанда, егер одан әрi қалуды өндiрiстiк қажеттiлiк талап етпесе, өзiнiң жұмыс орындарын тастап кету керек.

33. Қазақстан Республикасының азаматтары, Қазақстан Республикасының аумағында тұрып жатқан шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ тұлғалар радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша заңнамалық талаптарды және радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша санитарлық ережелер мен нормалардың талаптарын сақтауға мiндеттi.
Иондық сәуле шығару көздерiмен жұмыс жасайтын ұйымдардың аумағында, осы ұйымдардың лауазымды тұлғалардың талаптарын орындауы тиiс.

7. Радиациялық объектілердi әлеуеттi қауіптілiгi бойынша сыныптау

      34. Радиациялық объектiнiң әлеуеттi қауiптілiгi, оның радиациялық апат кезiнде халыққа ықтимал радиациялық әсер етуiмен айқындалады.
      Әлеуеттi қауiптiлiгi анағұрлым жоғары болып, қызметiнiң нәтижесiнде апат кезiнде тек объект жұмыскерлерiнiң ғана емес, сонымен бiрге халықтың да сәулеленуi мүмкiн радиациялық объектiлер табылады. Қауiптілігi анағұрлым төмендер қызметкерлер құрамына жатпайтын тұлғалардың сәулеленуi мүмкiн болмайтын радиациялық объектілер болып табылады.
      Әлеуеттi радиациялық қауiптілігi бойынша төрт объектiлер санаты белгiленедi:
      1) I санатқа апат кезiнде халыққа радиациялық әсер етуi ықтимал және оны қорғау бойынша iс-шаралар талап етілуi мүмкiн радиациялық объектiлер жатады.
      2) объектiлердiң II санатында апат кезiнде радиациялық әсер санитарлық-қорғаныс ауданының аумағымен шектеледi.
      3) III санатқа радиациялық әсерi объектiнiң аумағымен шектелетiн объектiлер жатады.
      4) IV санатқа радиациялық әсерi сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлетiн үй-жайлармен шектелетiн объектiлер жатады.
      Радиациялық объектілердiң санаты оларды жобалау сатысында санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде белгiленуi тиiс.

8. Радиациялық объектiлердi және аумақтарды аймақтандыру

35. Радиациялық объектiлер құрылыс орнын таңдау кезiнде объектiнің санатын, оның халық және қоршаған орта үшiн әлеуеттi радиациялық, химиялық және өрт қаупiн ескеру қажет. Жаңадан тұрғызылатын объектiлерге арналған алаңшалар құрылыстық жобалау нормаларының және осы санитарлық ережелердiң талаптарына жауап беруi тиіс.

36. I және II санаттың радиациялық объектiлерiн жайғастыру орнын таңдау кезiнде қалыпты iске пайдалану кезiндегi және ықтимал апаттар кезiндегi метерологиялық, гидрологиялық, геологиялық және сейсмикалық факторлар бағаланған болуы тиiс.

      37. I және II санаттың радиациялық объектiлерiнің құрылысы үшiн алаңшалар таңдау кезiнде:
      1) сирек қонысталған су баспайтын аумақтарда орналасқан;
      2) орнықты жел peжимi бар;
      3) өзiнiң топографиялық және гидрогеологиялық жағдайларының арқасында радиоактивтi заттардың объектiнiң өнеркәсiптiк алаңшасы шегiнен тыс таралу мүмкiндiгiн шектейтiн учаскелер артықшылыққа ие болуы шарт.

38. I және II санаттың радиациялық объектiлерi жел тоғысын ескерумен басым түрде тұрғын аумаққа, емдiк-профилактикалық және балалар ұйымдарына, сондай-ақ демалыс орындары мен спорт құрылыстарына қатысты желдiң ық жағында орналастырылуы тиiс.

39. Радиациялық объектiнің бас жоспары объектiде және оның айналасында өндiрiстің дамуын, радиациялық жағдай болжамын және радиациялық апаттар туындау мүмкiндiгiн ескерумен әзiрленуi тиiс.

40. Радиациялық объектiнi орналастыру объектiнің өзiнiң де, сондай-ақ ол орналасқан ауданның да даму келешектерiн ескерумен санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi.

41. Стоматологиялық тәжiрибеде қолданылатын, тұрғын ғимараттарда жайғастыруға санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiлетiн рентген қондырғыларынан басқа, сәуле шығару көздерiмен жұмысты жүзеге асыратын ұйымды немесе оның бөлiмшесiн тұрғын-үй ғимаратында немесе балалар ұйымында жайғастыруға жол берiлмейдi.

42. I және II санаттың радиациялық объектiлерiнің айналасында санитарлық-қорғаныс ауданы, ал I санаттың радиациялық объектiсiнiң айналасында сондай-ақ байқау ауданы белгiленедi. III санаттың радиациялық объектiсi үшiн санитарлық-қорғаныс ауданы объектiнiң аумағымен шектеледi, IV санаттың радиациялық объектiсi үшiн аймақтандыру көзделмеген.
Жекелеген жағдайларда санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде I және II санаттың радиациялық объектiлерiнiң санитарлық-қорғаныс ауданы объектiнiң аумағымен шектеледi.

      43. Радиациялық объектiнiң айналасындағы санитарлық-қорғаныс ауданының және байқау ауданының мөлшерлерi сырттай сәулелену деңгейлерiн, сондай-ақ радиоактивтi лақтырыстар мен тастандылардың ықтимал таралу шамалары мен аудандарын ескерумен белгiленедi.
      Радиациялық объектiлер кешенi бiр алаңшада орналастырылған жағдайда санитарлық-қорғаныс ауданы және байқау ауданы объектiлердiң жиынтықта әсер етуiн ескерумен белгiленедi.
      Байқау ауданының iшкi шекарасы әрқашанда санитарлық-қорғаныс ауданының сыртқы шекарасымен тұспа-тұс келедi.

44. I санаттың радиациялық объектiсiнiң байқау ауданында тұрып жатқан халыққа радиациялық әсер, оны қалыпты iске пайдалану кезiнде осы объектi үшiн белгiленген квота мөлшерiмен шектелген болуы тиiс.

45. Сұйық радиоактивтi қалдықтарды аластауға арналған түтiкқұбыр трассасының бойындағы санитарлық-қорғаныс ауданының (айыру жолағының) мөлшерлерi олардың белсендiлiгiне, жер бедерiне, топырақтар сипатына, түтiкқұбырдың төселу тереңдiгiне, ондағы арын деңгейiне байланысты белгiленедi және түтiкқұбырдың әр тарапына қарай кем дегенде 20 метр болуы тиiс.

46. Ядролық қондырғылары бар кемелер мен өзге де жүзу құралдарының айналасындағы санитарлық-қорғаныс аудандары және байқау аудандары оларды iске пайдалануға қосу орындарында, тұрақ айлақтарында және iске пайдаланудан алу орындарында белгiленедi.

47. Радиациялық объектiнiң айналасындағы санитарлық-қорғаныс ауданының және байқау ауданының шекаралары жобалау сатысында санитарлық ережелермен белгiленедi.

48. Радиациялық объектiлердiң санитарлық-қорғаныс ауданында тұрақты немесе уақытша тұруға, балалар ұйымдарын, ауруханаларды, санаторийлер мен басқа да сауықтыру ұйымдарын, сондай-ақ осы объектiге жатпайтын өнеркәсiптiк және қосалқы жайларды жайғастыруға тыйым салынады. Санитарлық-қорғаныс ауданының аумағы жайластырылған және көгалданған болуы тиiс.

49. Байқау ауданында және санитарлық-қорғаныс ауданында санитарлық-эпидемиологиялық сараптамасының нәтижелерi бойынша шаруашылық қызметке шектеулер енгiзiлуi мүмкiн.
Санитарлық-қорғаныс ауданының жерлерiн ауылшаруашылық мақсаттар үшiн пайдалану тек санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi. Бұл жағдайда барлық өндiрiлетiн өнiм санитарлық-эпидемиологиялық бағалау мен радиациялық бақылауға жатады.

50. Байқау ауданында радиоактивтi заттардың апаттық лақтырысы жағдайына аумақ әкiмшiлiгiмен РҚН-99 6-бөлiмiнiң талаптарына сәйкес қорғаныс iс-шараларының кешенi көзделген болуы тиiс.

51. Санитарлық-қорғаныс ауданында және байқау ауданында объектiнi радиациялық қауiпсiздiгi қызметiнiң күштерiмен радиациялық бақылау жүргiзiлуi тиiс.

9. Радиациялық объектiлердi жобалау

52. Радиациялық объектiлер жобасының құрамында құрылмалау, салу, iске пайдалану, iске пайдаланудан шығару, сондай-ақ апат жағдайы кезiндегi қауiпсiздiк шараларының негiздемесi болуы тиiс. Осындай құжаттаманы әзiрлеуге иондаушы сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстейтiн объектiлердi жобалау құқығына лицензия болғанда жол берiледi.

      53. Радиациялық объектiнiң жобалық құжаттамасында әрбiр үй-жай (учаске, аумақ), яғни төмендегiлер:
      1) ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеу кезiнде: радионуклид, қосылыс, агрегаттық ахуалы, жұмыс орнындағы белсендiлiк, жылдық тұтыныс, жоспарланатын жұмыстардың түрi және сипаты, жұмыстар сыныбы;
      2) жабық сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеу кезiнде: радионуклид оның түрi, белсендiлiгi, жұмыс орнындағы көздердiң шақтамалы caны және олардың жиынтық белсендiлiгi, жоспарланатын жұмыстардың сипаты;
      3) иондаушы сәуле шығару өндiретiн құрылғылармен жұмыс iстеу кезiнде: құрылғы тұрпаты, өндiрiлетiн сәуле шығару түрi, энергиясы және қарқындылығы және (немесе) анодтық кернеуi, тоқ күшi, қуаты бiр үй-жайда, (учаскеде, аумақта) жайғастырылған бiрдей уақытта жұмыс iстейтiн құрылғылардың максималды шақтамалы саны;
      4) ядролық реакторлармен, радионуклидтер генераторларымен, радиоактивтi қалдықтармен және басқа да күрделi радиациялық сипаттамасы бар сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеу кезiнде: бар сәуле шығару көзiнiң түрi және оның радиациялық сипаттамалары (радионуклидтiк құрамы, белсендiлiгi, энергиясы мен сәуле шығару қарқындылығы) көрсетiледi.
      Барлық жұмыстар үшiн олардың сипаты және шектеу жағдайлары көрсетiледi.

54. Қызметкерлер құрамын және халықты сырттай сәулеленуден қорғауды жобалауды жылдық тиiмдi доза бойынша екiге тең қор коэффициентiмен жүргiзу қажет. Бұл орайда басқа сәуле шығару көздерiнің болуын және олардың қуатының келешектi ұлғаюын ескеру қажет.

55. Сырттай иондаушы сәулеленуден қорғауды жобалау үй-жайлардың арналу мақсатын, сәулеленушi тұлғалар санаттарын және сәулелену ұзақтығын ескерумен орындалуы тиiс.
1) Қорғауды екiге тең қор коэффициентiмен есептеу кезiнде қорғау бетiндегi сәуле шығарудың баламалы дозасының жобалық қуаты төмендегi формула бойынша айқындалады:

H = 500 х Д/t, мкЗв/ч,

      мұнда Д - қызметкерлер құрамы немесе халық үшiн доза шегi, жылына мЗв,
      t - сәулелену ұзақтығы, жылына сағат;
      2) қызметкерлер құрамының және халықтың үй-жайларда немесе аумақтарда болуының стандартты ұзақтығы үшiн екiге тең қор коэффициентi бар баламалы дозаның жобалық қуатының мәндерi осы санитарлық ережелерге 3 қосымшаның I -кестеде келтiрiлген;
      3) рентген аппараттары мен үдеткiштер үшiн есептеу Қазақстан Республикасы мемлекеттiк санитарлық Бас дәрiгерi, мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалауды жүзеге асыруға уәкiлеттендiрiлген орган бекiткен әдiстемелер бойынша аппараттың радиациялық шығымын және жұмыс емесiн ескерумен жүргiзiледi.

56. Радиациялық объектiнiң шақтамалы лақтырыстары мен тастандыларын есептеу халық үшiн жылдық лақтырыспен және тастандымен шарттасылған 70 жыл өмiр iшіндегi тиiмдi доза шегiнiң белгiленген квотасынан аспау талабына орай жүргiзiлуi тиiс.

      57. Радиациялық объектілер жобалау және технологиялық сұлбалар таңдау кезiнде төмендегiлердi қамтамасыз ету керек:
      1) қызметкерлер құрамының минималды сәулеленуiн;
      2) операцияларды максималды автоматтандыру және механизациялау;
      3) технологиялық үрдiстiң барысын автоматтық және көзкөрiмдiк бақылау;
      4) уыттылығы мен зияндылығы неғұрлым аз заттар қолдану;
      5) шу вибрация және басқа да зиянды факторлардың минималды деңгейлерi;
      6) радиоактивтi заттардың минималды лақтырыстары және тастандылары;
      7) оларды уақытша сақтау және қайта өңдеудiң қарапайым, сенiмдi әдiстерiмен радиоактивтiк қалдықтардың минималды саны;
      8) технологиялық үрдiс бұзылушылықтары жайлы дыбыстық және/немесе жарықтық дабылдама;
      9) бұғатаулар.

      58. Радиоактивтi заттармен жұмыс iстеуге арналған технологиялық жабдық төмендегi талаптарды қанағаттандыруы тиiс:
      1) құрылма iске пайдалануда сенiмдi және ыңғайлы, қажеттi герметикалығы болуға, жабдықтың жұмысын қашықтан басқару және бақылау әдiстерiн қолдану мүмкiндiгiн қамтамасыз етуi тиiс;
      2) белсендiлiгiн жоюға оңай көнетiн берiк тоттануға қарсы және радиацияға төзiмдi материалдардан жасалуы тиiс;
      3) жабдықтың сыртқы және iшкi үстiңгi беттерi белсендiлiк жою жүргiзу үшiн оңай қол жеткiзерлiк болуы тиiс.

59. Радиациялық объектiнiң жобасында қызметкерлер құрамының және халықтың радиациялық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша ұйымдық, техникалық және санитарлық-гигиеналық iс-шаралар кешенi көзделген болуы тиiс.

10. Сәуле шығару көздерiмен жұмыстар ұйымдастыру

60. Радиациялық объект (сәуле шығару көзi) оны iске пайдалану басталғанға дейiн құрамы мүдделi ұйымның, радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша мемлекеттiк қадағалау органдарының және өзге мемлекеттiк органдар өкiлдерiнен тұратын комиссия қабылданады.
Комиссия қабылданатын объектiнiң жобаға, қолданыстағы санитарлық ережелер мен нормалар, құрылыс нормалары мен ережелерi, сәуле шығару көздерiн сақтаудың қажеттi шарттарына сәйкестiгiн белгiлейдi, және осының негiзiнде объектiнi iске пайдалану мүмкiндiгi жөнiнде шешiм қабылданады.

61. Ұйымдардың сәуле шығару көздерiн пайдалануға қатысты қызметiне Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiлеген тәртiпте берiлетiн лицензиясыз жол берiлмейдi.

62. Сәуле шығару көздерiн алуға, сақтауға және олармен жұмыстар жүргiзуге тек ұйымның сұрау салуы бойынша мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органы беретiн сәуле шығару көздерiмен (адамға табиғи әсер ету факторларымен) жұмыс iстеу жағдайларының санитарлық ережелерге сәйкестiгi туралы санитарлық төлқұжат осы санитарлық ережелерге 3 және 4 -қосымшаларға сәйкес болғанда рұқсат етiледi. Санитарлық төлқұжат беру үшiн салынған (қайта құрылмаланған) объектiнi iске пайдалануға қабылдау актiсi немесе қолданыстағы объектiнi санитарлық тексеру актiсi негiз болып табылады.
Сәуле шығару көздерiмен (адамға табиғи әсер ету факторларымен) жұмыс iстеу жағдайларының санитарлық ережелерге сәйкестiгi туралы санитарлық төлқұжат екi жылдан аспайтын мерзiмге берiледi. Санитарлық төлқұжаттың әрекет мерзiмi аяқталғанда, мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органы ұйым әкiмшiлiгiнiң сұрау салуы бойынша оның әрекет мерзiмiн ұзарту туралы мәселенi шешедi.

63. Сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеуге тек санитарлық төлқұжатта көрсетiлген үй-жайларда ғана рұқсат етiледi.
Осы үй-жайларда сәуле шығару көздерiн қолданумен байланысы жоқ жұмыстар жүргiзуге тек олар өндiрiстiк қажеттiлiктен туындағанда ғана жол берiледi. Әрбiр үй-жайдың есiгiнде оның мақсаты, ашық сәуле шығару көздерiмен жүргiзiлетiн жұмыстар сыныбы және радиациялық қауiптiлiк белгiсi көрсетiлген болуы тиiс.

64. Құрамында сәуле шығару көздерi бар жабдықта, контейнерлерде, орамдарда, аппараттарда, жылжымалы қондырғыларда, көлiк құралдарында радиациялық қауiптiлiк белгiсi болуы тиiс.

65. Радиациялық қауiптілік белгiсiн сәуле шығару көздерiмен жұмыстар тұрақты түрде жүргiзiлетiн және радиациялық қауiптiлiк белгiсi бар үй-жайлардағы жабдыққа салмауға жол берiледi.

66. Ұйымда сәуле шығару көздерiнiң сақталу шарттарын қамтамасыз етудi оның әкiмшiлiгi жүзеге асырады.

67. Сәуле шығару көзiне санитарлық төлқұжаттың әрекетi тарайтын ұйымнан тыс жұмыс iстеу үшiн шығаруға жұмыстар жүргiзу құқығына және жоспарланған жұмыстар жүргiзу орны бойынша санитарлық төлқұжат болғанда және санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi. Егер сәуле шығару көзiнiң уақытша қоймасы көзделген болса, жоспарланған жұмыстар жүргiзу орны бойынша жаңа санитарлық төлқұжат ресiмдеу талап етiлмейдi.

      68. Осы санитарлық ережелердiң талаптары бұзылу кезiнде мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдары заңмен белгiленген тәртiпте:
      1) ұйымда сәуле шығару көздерiмен жұмысты толық немесе iшiнара тоқтатады:
      2) жұмыстар жүргiзу құқығына санитарлық төлқұжатты оның мерзiмi аяқталмастан бұрын қайта шақыртып алады, сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзуге лицензия берген орган алдында оның әрекетiн тоқтата тұру немесе қайта шақыртып алу туралы мәселе қояды.

69. Өнеркәсiп, ғылым, медицина, бiлiм беру, ауылшаруашылық, сауда және өзге салаларында сәуле шығару көздерiн кәдеге жаратуға тек санитарлық төлқұжат болғанда рұқсат етiледi.
Сәуле шығару көзiнiң немесе құрамында сондай көз бар бұйымның құрылмасы өзгерген жағдайда жаңа санитарлық төлқұжат алу керек.

70. Санитарлық-эпидемиологиялық сараптаманы жүргiзу тәртiбi халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкiлеттi органмен бекiтiледi. Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама нәтижелерiнiң негiзiнде санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды берiледi.

71. Сәуле шығару көзiн алу сәтiне қарай iске пайдаланушы ұйым олармен жұмыс iстеуге жол берiлген тұлғалар тiзiмiн бекiтедi, оларды қажеттi оқыту және нұсқауламамен қамтамасыз етедi, ұйым бойынша бұйрық арқылы сәуле шығару көздерiн есепке алу және сақтау үшiн, радиоактивтi қалдықтар жинау, сақтау және тапсыруды ұйымдастыру үшiн, радиациялық қауiпсiздiкке өндiрiстiк бақылау жасау үшiн жауапты тұлғаларды тағайындайды.

72. Сәуле шығару көздерiмен жұмыстар тоқтатылған кезде ұйым әкiмшiлiгi ол жайында мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарына хабарлайды.
Радиоактивтi қалдықтармен жұмыстар жүргiзiлген үй-жайларды одан әрi пайдалануға санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi.

73. Сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеуге (А тобының қызметкерлер құрамы) жасы он сегiзден кем емес медициналық қарсы көрсетулер жоқ тұлғаларға жол берiледi. Сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеуге жол берер алдында қызметкерлер құрамы оқу, нұсқаулама және жұмыстар жүргiзу қауiпсiздiгi ережелерi мен ұйымда қолданыстағы нұсқаулықтар бойынша бiлiмiн тексеруден өткiзуге тиiс. Ұйымдағы жұмыс қауiпсiздiгi ережелерi бойынша бiлiмiн тексерудi комиссия жұмыс басталғанға дейiн және мезгiл-мезгiл кем дегенде жылына бiр мәрте, ал басшылық құрамды - кем дегенде үш жылда бiр мәрте жүргiзедi. Бiлiктiлiк талаптарына жауап бермейтiн тұлғалар жұмысқа жiберiлмейдi. Қызметтiң белгiлi бiр түрлерiне мемлекеттiк қауiпсiздiк реттеу органдары беретiн рұқсаттары болғанда А тобының қызметкерлер құрамы жiберiледi.

74. Сәуле шығару көздерiмен жұмыс жүргiзген кезде iске пайдалану мен радиациялық қауiпсiздiк бойынша нұсқаулармен көзделген операцияларды, егер бұл әрекеттер жұмысшылардың денсаулығына қатер төндiретiн апаттар мен басқа да мән-жайларды болдырмау жөнiндегi шұғыл шаралар қабылдауға бағытталмаған болса, орындауға жол берiлмейдi.

75. Технологиялық жабдықтың (камералар, бокстар, тарту шкафтары), сондай-ақ сейфтердiң, радиоактивтi қалдықтарға арналған контейнерлердiң, көлiк құралдарының, көлiктiк орама жинақтардың, радиоактивтi қалдықтар сақтау мен тасымалдауға бағытталған контейнерлердiң, шаң мен газдан тазарту жүйелерiнiң, дара қорғаныс және радиациялық бақылау құралдарының техникалық жағдайларына мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қызмет органдарының қорытындысы болуы тиiс.

76. Әрекетi иондаушы сәуле шығаруды, радионуклидтi сәуле шығару көзiн пайдалануға негiзделген аспаптарды, аппараттарды, қондырғылар мен басқа да бұйымдарды, жұмыс iстеген кезде иондаушы сәуле өндiрiлетiн аспаптарды, аппараттар мен қондырғыларды, сондай-ақ эталонды сәуле шығару көздерiн шығаруға қолданыстағы стандарт талаптарына және санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi.

11. Сәуле шығару көздерiн жеткiзу, есепке алу, сақтау және тасымалдау

77. Сәуле шығару көздерi мен құрамында ондай бар бұйымдарды ұйымдарға жеткiзу тапсырыс-өтiнiмдер бойынша жүргiзiледi (осы санитарлық ережелерге - 6 -қосымшада көрсетiлген). Өлшемдеуге және дозиметрлiк, әрi радиометрлiк аппаратураны, сондай-ақ радиоимунды препараттарды тексеруге арналған сәуле шығару көздерiн жеткiзу, егер олардың сипаттамалары осы санитарлық ережелердің 6-тармағының талаптарына сәйкес келсе, арнайы рұқсаттарсыз жүргiзiледi.
Жоғарыда көрсетiлген көздердi қоспағанда, радиоактивтi көздер мен материалдың импорты, экспорты транзитi тек Қазақстан Республикасының құқықтық кесiмдерi белгiлеген тәртiпте алынған лицензия (рұқсаттар) болған жағдайда ғана жүзеге асырылады.

78. Осы санитарлық ережелердің 6-тармағының талаптарында көрсетiлген мәндерден артық сипаттамалары бар сәуле шығару көздерi мен бұйымдарды бiр ұйымнан екiншiсiне табыстау сәуле шығару көздерiн табыстаушы, сондай-ақ қабылдаушы ұйымның орналасқан жерi бойынша санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi, және лицензия берушi органға мiндеттi түрде ақпарат беру арқылы жүргiзiледi.

79. Сәуле шығару көздерi мен құрамында ондай бар бұйымдарды алуға, табыстауға тапсырыс-өтiнiмдердi келiсу мен тiркеу тек сәуле шығару көздерiмен шұғылдануға лицензиясы бар ұйымдар үшiн ғана рұқсат етiледi.

80. Сәуле шығару көздерiн алған ұйым бұл туралы мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарына он күндiк мерзiм iшiнде хабар бередi.

81. Iске пайдаланушы ұйым сәуле шығару көздерiнің сақталуын қамтамасыз етедi және сәуле шығару көздерiнiң жоғалып кетуi немесе бақылаусыз пайдаланылу мүмкiндiгi жоққа шығатындай оларды алу, сақтау, пайдалану және есептен шығару жағдайларын қамтамасыз етуi тиiс.

82. Сәуле шығару көздерiн есепке алу мен сақтауға жауапкершiлiктi болып тағайындалған тұлға оларды қабылдау мен табыстауды белгiленген нысандар бойынша реттеудi осы санитарлық ережелерге 7 , 8 , 9 -қосымшаларға сәйкес жүзеге асырады.

83. Ұйымға келiп түскен барлық сәуле шығару көздерi кiрiс-шығыс журналында осы санитарлық ережелерге 8-қосымшаға сәйкес есепке алынуы тиiс, ал iлеспе құжаттар кiрiске енгiзу үшiн бухгалтерияға табысталуы тиiс.

      84. Радионуклидтi сәуле шығару көздерi негiзгi құжаттарда көрсетiлген радионуклид, препараттың атауы, орау мен белсендiлiгi бойынша есепке алынуы тиiс. Радионуклидтi сәуле шығару көздерi пайдаланылатын аспаптар, аппараттар мен қондырғылар өз атаулары мен зауыттық нөмiрлерi бойынша, жинаққа кiретiн әрбiр сәуле шығару көзiнiң белсендiлiгi мен нөмiрi көрсетiле отырып есепке алынады.
      Қысқа өмiрлi радионуклидтер өздерiнiң атаулары мен зауыттық нөмiрлерi бойынша, аналық нуклидтiң атаулы белсендiлiгi көрсетiле отырып есепке алынады.
      Иондаушы сәулеленудi өндiретiн құрылғылар атаулары, зауыттық нөмiрлерi мен шығару жылы бойынша есепке алынады.

85. Ұйымда генераторлардың, үдеткiштердiң, ядролық реакторлардың көмегiмен алынған радионуклидтер орамалары, препараттары мен белсендiлiктерi бойынша кiрiс-шығыс журналында есепке алынады.

86. Сәуле шығару көздерiн сақталу орындарынан жауапты тұлға талап етулер бойынша, осы санитарлық ережелердiң 7-қосымшаға сәйкес ұйым басшысының немесе ол уәкілдік берген тұлғаның жазбаша рұқсатымен бередi. Сәуле шығару көздерiн беру мен қайтару кiрiс-шығыс журналында осы санитарлық ережелердiң 8-қосымшаға сәйкес тiркеледi. Сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеуге жiберiлген тұлғалар жұмыстан босатылған (ауыстырылған) жағдайда, олардың есебiндегi барлық сәуле шығару көздерiн әкiмшiлiк акт бойынша қабылдап алады.

87. Ашық түрде пайдаланылатын радионуклидтердi шығындау сәуле шығару көздерiн есепке алу мен сақтау, сондай-ақ өндiрiстiк радиациялық бақылау үшiн жауапты тұлғалардың қатысуымен жұмысты атқарушылар жасайтын iшкi актiлермен ресiмделедi. Актiлердi ұйым әкiмшiлiгi бекiтедi және олар радиоактивтi заттектер қозғалысын осы санитарлық ережелерге 9 -қосымшаға сәйкес есепке алу үшiн негiз болады.

88. Ұйым басшысы тағайындаған комиссия жыл сайын радиоактивтi заттектердi, радио изотопты аспаптарды, аппараттарды, қондырғыларды түгендеудi жүргiзедi. Сәуле шығару көздерiн ұрлау мен жоғалту анықталған жағдайда әкiмшiлiк кiдiрiссiз жоғары тұрған ұйымды, мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдары мен лицензиялаушы органды хабардар етуi тиiс.

89. Сәуле шығару көздерiн сақтау және тасымалдауды қолданыстағы стандарт талаптарына сәйкес заттар мен материалдардың бiртектестiгi принципi бойынша жүзеге асыру қажет.

90. Жұмысқа кiрiстiрiлмеген сәуле шығару көздерi олардың сақталуын қамтамасыз ететiн және оларға бөтен тұлғалардың қолы жетуiне жол бермейтiн арнайы бөлiнген орындарда немесе жабдықталған қоймаларда сақталуы тиiс. Қоймада сақталатын радионуклидтердiң белсендiлiгi санитарлық төлқұжатта көрсетiлген мәндерден аспауға тиiс.

91. Сәуле шығару көздерiне, соның iшiнде далалық жағдайларда пайдаланылатын гамма-ақау табушы аппараттарға арналған уақытша сақтау қоймаларын ұйымның аумағынан тыс құрған кезде мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының сәуле шығару көздерiмен жұмыс жағдайларының (адамға әсердiң физикалық факторларының) санитарлық ережелерге сәйкестiгi туралы берген санитарлық төлқұжаты болуы тиiс. Сондай қойманың немесе оның бөгде тұлғалардың қол жеткiзу мүмкiндiгiн болдырмайтын қоршауының үстiңгi бетiндегi дозаның қуаты 1,0 мкГр/сағат аспауға тиiс.
Көлiк ұйымдарының ашық алаңшаларында және ортақ қоймаларында радиоактивтi заттардың орамдарын уақытша сақтауға тек жұмыстар жүргiзу уақытына санитарлық төлқұжат болғанда жол берiледi.

92. Арнайы жабдықталған қойма-жайлар әдетте ғимараттың астыңғы белгiлерiнiң деңгейiнде (cу баспайтын подвал, I қабат) жайғастырылуы тиіс.

93. Ашық сәуле шығару көздерiн сақтауға арналған жайлардың әрлемесi мен жабдықталуы тиiстi сынып жұмыстарына арналған жайларға қойылатын, бiрақ II сыныптан төмен емес талаптарға жауап беретiн болуы тиіс.

94. Радионуклидтiк сәуле шығару көздерiн сақтауға арналған құрылғылар (қуыстар, құдықтар, сейфтер) жекелеген сәуле шығару көздерiн саларда немесе алғанда қызметкерлер құрамы басқа сәуле шығару көздерiн сәулеленуге ұшырамайтындай құрылмаланған болуға тиiс. Бiр қорғаушы контейнерде бiрден артық сәуле шығару көзiн сақтауға рұқсат етiледi. Радиоактивтi заттар бар секциялардың есiктерi мен орамдар (контейнерлер) оңай ашылатын және радионуклид атауы мен оның белсендiлiгiн көрсететiн айқын таңбаламасы болуға тиiс. Сәуле шығару көздерiн есепке алу және сақтау үшiн жауапты тұлғада олардың қоймада жайғастырылуының карта-сұлбасы болуы тиiс.
Радиоактивтi сұйықтар сақталатын шыны сыйымдылықтар металл немесе пластмасса орамдарға салынған болуы тиiс.

      95. Сақталу кезiнде радиоактивтi газдар, бу немесе аэрозольдер бөлiнiп шығуы мүмкiн радионуклидтер желдету жүйелерiнiң тазартқыш сүзгiштерi бар тарту шкафтарында, бокстарда, камераларда жанбайтын материалдардан жасалған, түзiлетiн газдарды бұрғышы бар жабық ыдыстарда сақталуы тиiс.
      Қойма тәулiк бойы жұмыс iстейтiн тартқыш желдетумен жабдықталған болуы тиiс.
      Белсендiлiгi жоғары радиоактивтi заттарды сақтау кезiнде оларды суыту жүйeci көзделуi тиiс. Бөлiнетiн материалдарды сақтау кезiнде ядролық қауiпсiздiк шаралары қамтамасыз етiлген болуы тиiс. Тез тұтанатын немесе жарылыс қаупi бар материалдарды сақтау кезiнде олардың жарылыс және өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн шаралар көзделген болуы тиiс.

96. Бұдан әрi пайдалануға жарамсыз радионуклидтiк сәуле шығару көздерi дер кезiнде есептен шығарылуға және қайта өңдеу немесе көму үшiн тапсырылуы тиiс. Сәуле шығару көздерiн көму үшiн қабылдау туралы актiнiң көшiрмесi мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық органдар мен лицензиялаушы органға табысталады.

97. Радионуклидтiк сәуле шығару көздерiн үй-жайлардың iшiнде, сондай-ақ ұйым аумағында тасымалдау сәуле шығару көздерiнiң нақты күйiн, олардың белсендiлiгiн, сәуле түрiн, орамның көлемдерi мен массасын ескерумен қауiпсiздiк жағдайларын сақтай отырып арнайы көлiкпен және орамдарда жүргiзiлуi тиiс.

98. Радиоактивтiк заттар мен ядролық материалдарды ұйымның шектерiнен тыс тасымалдауға арналған көлiк құралдарында осы санитарлық ережелерге 10 -қосымшаға сәйкес оларды тасымалдау құқығына санитарлық төлқұжат болуы тиiс. Радионуклидтiк сәуле шығару көздерiн ұйымның шектерiнен тыс тасымалдау кезiндегi қауiпсiздiк қолданыстағы нормативтiк құқықтық актiлермен реттеледi.

99. Сәуле шығару көздерiн тасымалдауға арналған көлiк жабдықтары қолданыстағы стандарт талаптарына сәйкес жүктiң қауiптiлiгiн бiлдiретiн белгiлер, қауiпсiз белгiлер мен бояулар салынуы тиiс.

100. Көлiк құралдарының үстiңгi бетiнiң радиоактивтiк ластану деңгейi осы санитарлық ережелерге 3 қосымшасының 2 -кестесiнде келтiрiлген мәндерден аспауы тиiс.

12. Радиациялық объектiлердi (сәуле шығару көздерiн) iске пайдаланудан шығару

101. Радиациялық объектiнi (сәуле шығару көзiн) iске пайдалану мерзiмiн ұзарту, сондай-ақ iске пайдаланудан шығару, сондай-ақ оның нұсқасын таңдау туралы шешiм технологиялық жүйелер мен жабдықтың, құрылыс құрылмаларының және жапсарлас аумақтың радиациялық және техникалық ахуалын кешендi тексеруден кейiн қабылданады.

102. I санаттың радиациялық объектiлерiнде тағайындалған iске пайдаланудан шығару мерзiмiне дейiн кем дегенде 5 жыл бұрын мемлекеттiк радиациялық қауiпсiздiктi қадағалау органдарымен келiсiлген бүкіл объектiнi немесе оның бiр бөлiгiн iске пайдаланудан шығарудың егжей-тегжейлi жобасы әзiрленген болуы тиiс. II санаттың объектiлерi үшiн iске пайдаланудан шығару жобасы iске пайдалану мерзiмiнiң аяқталуына дейiн 3 жылдан, ал III санаттың объектiлерi үшiн 1 жылдан кешiктiрмей әзiрленген болуы тиiс.

103. Радиациялық объектiнi iске пайдаланудан шығару жобасында оны iске пайдаланудан шығарудың түрлi кезеңдерiнде: тоқтату, консервациялау, бөлшектеу, пiшiнiн өзгерту жою немесе көму, сондай-ақ жөндеу жұмыстарын жүргiзу кезiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша iс-шаралар көзделген болуы тиiс.

      104. Радиациялық объектiнi iске пайдаланудан шығару жобасының құрамында төмендегiлер болуы тиiс:
      1) бөлшектеу жұмыстарын жүргiзу үшiн қажеттi жабдық дайындау;
      2) бөлшектенетiн жабдықтың белсендiлiгiн жоюдың әдiстерi мен құралдары;
      3) радиоактивтi қалдықтарды кәдеге жарату тәртiбi.

105. Радиациялық объектiнi iске пайдаланудан шығару кезiнде қызметкерлер құрамы мен халықтың күтiстегi дара және ұжымдық сәулелену дозаларын бағалау керек.

106. Радиациялық объектiнi iске пайдаланудан шығару бойынша жұмыстарды объектiнiң арнайы дайындалған қызметкерлер құрамы немесе тиiстi лицензиясы бар басқа ұйымдардың қызметкерлер құрамы атқаруға тиiс. Қажет болған жағдайларда қызметкерлер құрамының дайындығы алдағы жұмыстардың негiзгi операцияларын бейнелеумен макеттер мен тренажерларда жүргiзiлуi тиiс.

107. Сәуле шығару көздерiн iске пайдалану мерзiмiн ұзарту мүмкіндiгi туралы мәселенi құрамынан сәуле шығару көздерiн пайдаланушы ұйымның және мемлекеттiк радиациялық қауiпсiздiктi бақылау органдарының, ал қажет болған жағдайда жасап шығарушы кәсiпорынның өкілдерi кiретiн комиссия шешуi тиiс. Комиссияның қорытындысында сәуле шығару көзiн бұдан әрi iске пайдалану мүмкіндiгi, жағдайлары және мерзiмi айқындалады. Көздi техникалық куәландыруды осы жұмыстарды жүргiзу құқығына лицензиясы бар мамандандырылған ұйым жүзеге асырады.

13. Жабық сәуле шығару көздерiмен және иондаушы сәуле шығару өндiретiн құрылғылармен жұмыс iстеу

108. Жабық сәуле шығару көздерiн және иондаушы сәуле шығару өндiретiн құрылғыларды пайдалану осы санитарлық ережелердiң, мемлекеттiк стандарттардың және санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi.

109. Жабық сәуле шығару көздерiнiң герметикалығын бақылау тиiстi стандарттармен және олардың техникалық құжаттамасы белгiлеген тәртiпте және мерзiмдерде жүргiзiлуi тиiс. Жабық сәуле шығару көздерiн олардың герметикалығы бұзылған жағдайда, сондай-ақ белгiленген iске пайдалану мерзiмi аяқталған кезде оның қызмет мерзiмiн ұзарту туралы құжат болмаса жол берiлмейдi.

110. Жабық сәуле шығару көздерi салынған құрылғы механикалық, химиялық, температуралық және басқа да әсерлерге төзiмдi, радиациялық қауiп белгiсi болуы тиiс.

111. Жұмыстық емес күйде жабық сәуле шығару көздерi қорғаушы құрылғыларда болуы тиiс, ал иондаушы сәуле өндiретiн қондырғылар токтан ажыратылған болуы тиiс.

112. Жабық сәуле шығару көзiн контейнерден алу үшiн қашықтықтан алатын сайман немесе арнайы айла-құралдар қолдану керек. Қорғаушы контейнерден алынған сәуле шығару көзiмен жұмыс iстеу кезiнде қорғаушы экрандар мен манипуляторлар, ал бiр метр қашықтыққа екi мГр/са. астам доза қуатын құратын сәуле шығару көзiмен жұмыс iстеу кезiнде - қашықтықтан басқарылатын арнайы қорғаушы құрылғылар (бокстар, шкафтар).

      113. Жұмысы радионуклидтiк сәуле шығару көздерiне негiзделген ықшам, жылжымалы, тұрақты дефектоскопиялық, терапевтiк аппараттар мен басқа да қондырғылардың сәуле шығару дозасының қуаты сәуле шығару көзiнiң қорғаушы блогының үстiңгi бетiнен бiр метр қашықтықта 20 мкГр/сағ. аспауы тиiс.
      Өндiрiстiк жағдайларда қолдануға арналған радиоизотоптық аспаптардың сәуле шығару дозасының қуаты сәуле шығару көзiнiң қорғаушы блогының үстiңгi бетiнде 100 мкГр/сағ., ал одан бiр метр қашықтықта 3 мкГр/сағаттан аспауы тиiс.
      Жұмыс iстеген кезде жанама пайдаланылмайтын рентгендiк сәуле пайда болатын құрылғылардың сәуле шығару дозасының қуаты кез келген үстiңгi беттен 0,1 метр қашықтықта 1,0 мкГр/сағат аспауы тиiс.

114. Рентгенфлюорографиялық, рентгендиагностикалық, рентгентерапевтiк аппараттардың рентген сәулесiнен қорғану қолданыстағы нормативтiк құқықтық актiлермен реттеледi.

115. Сәуле шығару дозасының қуаты жұмыс күйiнде және сәуле шығару көздерiн сақтау кезiнде қондырғының үстiңгi бетінiң қол жетерлiк бөлiктерiнен бiр метр қашықтықта 1,0 мкГр/сағат аспайтын қондырғыларды (аппараттарды) пайдалану жағдайында үй-жайға арнайы талаптар қойылмайды.

116. Сәуле шоғы бағыттары бойынша шектелмеген аппараттар мен қондырғылардың жұмыс бөлiктерi бөлек үй-жайда жайғастырылуға тиiс (басым түрде жеке ғимаратта немесе ғимараттың бөлек қанатында); ол үй-жайдың қабырғаларының, денiнiң, төбесiнiң материалы мен қалыңдығы сәуле шығару көзiнiң кез келген күйi мен шоғының бағыты кезiнде жапсарлас үй-жайлар мен ұйым аумағында бастапқы және шашыраңқы сәулелеудiң шақтамалы мәндерге дейiн әлсiреуiн қамтамасыз етуге тиiс.
Осындай аппаратты басқару пультi сәуле шығару көзiнен бөлек үй-жайда жайғастырылуға тиiс. Аппарат тұрған үй-жайдың кiреберiс есiгi сәуле шығару көзiн ауыстыру тетiгiмен немесе қызметкерлер құрамының кездейсоқ сәулелену мүмкіндiгiн болдырмау үшiн жоғары (үдегiш) кернеу қосумен бұғатталуы тиiс.

117. Жабық сәуле шығару көздерiмен тұрақты қондырғыларда жұмыстар жүргiзiлетiн үй-жайлар бұғаттау және көздiң (қоректендiру көзiнiң) қалыптары жайлы дабылдама жүйелерiмен жабдықталған болуы тиiс. Сонымен бiрге қондырғыны токпен қоректендiру ажыратылған жағдайда немесе басқа кез келген күтпеген жайт жағдайында сәуле шығару көзiн сақталу қалпына мәжбүрлеп қашықтықтан аударуға арналған құрылғы көзделген болуы тиiс.

118. Жабық сәуле шығару көздерiн су астында сақтау жағдайында ауыздағы су деңгейiн автоматты түрде сақтау, су деңгейiнiң өзгергенi және жұмыс жайында доза қуатының жоғарылағаны туралы дабылдама жүйелерi.

119. Жабық сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеу кезiнде үй-жайларды әрлеуге арнайы талаптар қойылмайды. Мұның тек сәуле шығару блоктарын қайта зарядтау және жөндеу жүргiзiлетiн үй-жайларға қатысы жоқ, олар III сыныпты сәуле шығару көздерiмен жұмыс жүргiзу жөнiнде қойылатын талаптарға сәйкес жабдықталуы тиiс.

120. Қуатты радиациялық қондырғыларды жұмыс жайларының ауасында уытты заттардың нормативтен жоғары шоғырланыстарының жиналуына әкелетiн көлемде пайдалану және жабық сәуле шығару көздерiн сақтау кезiнде қолданыстағы санитарлық ережелер талаптарына сәйкес ағындық тартқыш желдету жүйесiн көздеу қажет.

      121. Жабық сәуле шығару көздерi бар аспаптар мен иондаушы сәуле шығару өндiретiн құрылғыларды үй-жайлардан тыс немесе ортақ өндіpicтiк жайларда пайдалану кезiнде сәуле шығару көздерiне бөгде тұлғалардың қол жеткiзу мүмкiндiгi болмауы және көздердiң сақталуы қамтамасыз етiлуi тиiс.
      Қызметкерлер құрамы мен халықтың радиациялық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында төмендегiлердi iске асыру керек:
      1) сәуленi жерге немесе адамдар жоқ жаққа бағыттау;
      2) сәуле шығару көздерiн қызмет көрсетушi қызметкерлер құрамынан және басқа тұлғалардан мүмкiндiгiнше алыс қашықтыққа аластау;
      3) адамдардың сәуле шығару көздерiне жақын болуын шектеу;
      4) кем дегенде 3 метр қашықтықтан анық көрiнетiн радиациялық қауiптілік белгiсi мен ескертушi плакаттар iлу.

14. Ашық сәуле шығару көздерiмен (радиоактивтi заттарымен) жұмыс істеу

      122. Радионуклидтер әлуеттi іштей сәулелену көздерi ретiнде минималды мәндi белсендiлiгiне (ММБ) байланысты радиациялық қауiптiлiгi дәрежесi бойынша төрт топқа бөлiнедi:
      А тобы - минималды мәндi белсендiлiгi 10 ³Бк радионуклидтер;
      Б тобы - минималды мәндi белсендiлiгi 10 ⁴Бк және 10 ⁵Бк радионуклидтер;
      В тобы - минималды мәндi белсендiлiгi 10 ⁶Бк және 10 ⁷Бк радионуклидтер;
      Г тобы - минималды мәндi белсендiлiгi 10 ⁸Бк және одан артық радионуклидтер;
      Радионуклидтiң радиациялық қауiптiлiк тобы РҚН-99 4 -қосымшасына сәйкес белгiленедi. Осы қосымшада келтiрiлмеген жартылай ыдырау кезеңi 24 сағат кем ғұмыры қысқа радионуклидтер Г тобына жатады.

123. Барлық ашық сәуле шығару көздерi қолданылатын жұмыстар үш сыныпқа бөлiнедi. Жұмыстар сыныбы радионуклидтiң меншiк белсендiлiгi РҚН-99 4-қосымшасында келтiрiлгеннен асу жағдайында оның радиациялық қауiптілік тобына және жұмыс орнындағы белсендiлiгiне байланысты осы санитарлық ережелерге 3 қосымшасының 3 -кестесi бойынша белгiленедi.
Жұмыс орнында радиациялық қауiптiлiк топтары бойынша әртүрлi радионуклидтер болған жағдайда олардың белсендiлiгi радиациялық қауiптiлiктiң А тобына төмендегi формула бойынша келтiрiледi:

С _Э= C _А+ ММБ _АЕ(жиынтығы) (С _і/ММБ _і),

      мұнда С _Э- А тобының белсендiлiгiне келтiрiлген жиынтық белсендiлiк, Бк;
      С _А- А тобы радионуклидтерiнiң жиынтық белсендiлiгi, Бк;
      MMBA - А тобы үшiн минималды мәндi белсендiлiк, Бк;
      С _і- А тобына жатпайтын жекелеген радионуклидтер белсендiлiгi;
      ММБ _і- РҚН-99 4-қосымшасында келтiрiлген жекелеген радионуклидтердiң минималды мәндi белсендiлiгi, Бк.

124. Жұмыстар сыныбымен ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлетiн үй-жайларды жайғастыру мен жабдықтауға қойылатын талаптар айқындалады.

125. Ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстар кезiндегi радиациялық қауiпсiздiк бойынша іс-шаралар кешенi қалыпты iске пайдалану кезiнде, сондай-ақ радиациялық апат салдарларын жою кезiнде де қызметкерлер құрамын іштей және сырттай сәулеленуден қорғауды қамтамасыз етуге, жұмыс жайлары ауасының және үстiңгi беттерiнiң, қызметкерлер құрамының терi жабындысы мен киiмiнiң, сондай-ақ қоршаған орта объектiлерiнiң - ауаның, топырақтың, өсiмдiктердiң ластануын шектеуге тиiс.

126. Радионуклидтердің жұмыс жайлары мен қоршаған ортаға түсуiн шектеу статикалық (жайлардың жабдықталуы, қабырғалары мен жаппалары) және динамикалық (желдету және газ тазарту) бөгеттер жүйесi арқылы қамтамасыз етiлуi тиiс.

127. Ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлетiн барлық ұйымдарда әр жұмыстар сыныбына арналған жайларды бiр жерге шоғырландыру керек. Ұйымда барлық үш сынып бойынша жұмыстар жүргiзiлген жағдайда жайлар оларды жүргiзiлетiн жұмыстар сыныбына сәйкес бөлiнген болуы тиiс.

128. Белсендiлiгi РҚН-99 4-қосымшасында келтiрiлген мәндерден төмен ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстарды радиациялық қауiпсiздiк бойынша қосымша талаптар қойылмайтын өндiрiстiк жайларда жүргiзуге рұқсат етiледi.

129. III сыныптың жұмыстары химиялық зертханаларға қойылатын талаптарға сәйкес келетiн жеке үй-жайларда жүргiзiлуге тиiс. Осы үй-жайлардың құрамында ағынды тартқыш желдету және жуынатын бөлме құру көзделедi. Ауаның радиоактивтiк ластану мүмкiндiгiмен байланысты жұмыстар (ұнтақ операциялары, ерiтiндiлердi буландыру, эманациялаушы және ұшқыш және басқа заттармен жұмыс iстеу) жұмыстар тартқыш шкафтарда жүргiзiлуi тиiс.

      130. II сыныптың жұмыстары ғимараттың жеке бiр бөлiгiнде басқа жайлардан оқшау жинақталған жайларда жүргiзiлуi тиiс. Бiр ұйымда тұтас технологиямен байланысқан II және III сынып жұмыстары жүргiзiлген жағдайда II сынып жұмыстарына қойылатын талаптарға сәйкес жабдықталған жайлардың ортақ блогын бөлуге болады.
      Жоспарлау кезiнде қызметкерлер құрамы тұрақты және уақытша болатын үй-жайлар бөлiнедi.
      Бұл жайлардың құрамында санитарлық өткiзу орны немесе санитарлық шлюз болуы тиiс. II сынып жұмыстарына арналған жайлар тартқыш шкафтармен немесе бокстармен жабдықталған болуы тиiс.

      131. I сыныптың жұмыстары жеке ғимаратта немесе ғимараттың тек санитарлық өткiзу орны арқылы жеке кiреберiсi бар оқшауланған бiр бөлiгiнде жүргiзiлуге тиiс. Жұмыс жайлары бокстармен, каньондармен немесе басқа герметикалық жабдықпен жабдықталуға тиiс. Жайлар әдетте үш ауданға бөлiнедi:
      1) бiрiншi аудан - сәуле шығару және радиоактивтiк ластанудың негiзгi көздерi болып табылатын технологиялық жабдық пен байланыстар жайғастырылатын қызмет көрсетiлмейтiн жайлар. Жұмыс iстеп тұрған технологиялық жабдық жағдайында қызметкерлер құрамының қызмет көрсетiлмейтiн жайларда болуына жол берiлмейдi;
      2) екiншi аудан - жабдықты жөндеуге, технологиялық жабдықты aшумен, радиоактивтi материал тиеу және түсiру, шикiзат, дайын өнiм мен радиоактивтi қалдықтарды уақытша сақтау тораптарын жайғастырумен байланысты басқа жұмыстарға арналған мезгiл-мезгiл қызмет көрсетiлетiн жайлар;
      3) үшiншi аудан - қызметкерлер құрамы бүкiл ауысым бойына тұрақты болатын жайлар (операторлықтар, басқару пульттерi);
      4) радиоактивтi ластанудың таралуын болдырмау үшiн аудандардың арасында санитарлық шлюздер жабдықталады;
      5) I сыныптың жұмыстары кезiнде радиациялық объектiнiң мақсатына және қолданылатын бөгеттердiң тиiмдiлiгiне байланысты жұмыс жайларының екi аудандық жоспарлануына жол берiледi. Бұл жағдайлар үшiн радиациялық қауiпсiздiк талаптары арнайы ережелермен реттемеленедi.

132. I және II сынып жұмыстарының жайларында жылытудың, газбен жабдықтаудың, қысылған ауаның, суқұбырының жалпы жүйелерiн басқару мен топтық электр қалқандар жұмыс жайларынан шығарылуы тиic.

133. Қызметкерлер құрамының ашық сәуле шығару көздерiнен сырттай сәулелену деңгейлерiн төмендету үшiн автоматтандыру және қашықтықтан басқару жүйелерi, сәуле шығару көздерiн экрандау және жұмыс операцияларының уақытын қысқарту қолданылуы тиiс.

134. Радиоактивтi заттармен жұмыстар жүргiзiлетiн ұйымда өндiрiстiк жайлар мен жабдықтың белсендiлiгiн жою бойынша iс-шаралар кешенi көзделген болуы тиiс.

135. II сыныптың және I сыныптың 3-ауданының жұмыстарына арналған жайлардың едендерi мен қабырғалары, сондай-ақ I сыныптың 1- және 2-аудандарының төбелерi жуғыш құралдарға төзiмдi сiңiргiштiгi төмен материалдармен жабылған болуға тиiс. Түрлi аудандар мен сыныптарға жататын жайларды түрлi түстерге бояу керек.

136. Еден жабындыларының шеттерi көтерiлген және қабырғалармен жiктестiрiлген болуы тиiс. Траптар болған жағдайда едендердiң еңiсi болуы тиiс. Есiк тақталары мен терезе жақтауларының пiшiндерi өте қарапайым болуы тиiс.

137. Радиоактивтi заттармен жұмыс iстеуге арналған жайлардың биiктiгi және бiр жұмысшыға шаққандағы ауданы құрылыс нормалары мен ережелерiнiң талаптары бойынша айқындалады. I және II сынып жұмыстарына арналған жайдың бiр жұмысшыға шаққандағы ауданы 10 шаршы метрден (әрi қарай - м ²) кем болмауы тиiс.

138. Жабдық пен жұмыс жиhазының үстiңгi беттерi тегiс, құрылмалары қарапайым және радиоактивтiк ластанулардан тазартуды жеңiлдететiн сiңiргiштiгi төмен жабындылары болуы тиiс.

139. Жабдық, сайман және жиhаз әр сыныптың жайларына бекiтiлген және тиiстi түрде таңбаланған болуы тиiс. Оларды бiр сыныптың (ауданның) жайынан басқаларына табыстауға тыйым салынады; айрықша жағдайларда оған тек радиациялық бақылаудан кейiн таңбаламаны мiндеттi түрде ауыстырумен рұқсат етiледi.

140. Камералар мен бокстарда радиоактивтi заттармен жүргiзiлетiн өндiрiстiк операциялар қашықтық құралдары арқылы немесе қасбеттiк қабырғаға герметикалық түрде орнатылған қолғаптар қолдану арқылы орындалуы тиiс. Өңделетiн өнiмдi, жабдықты тиеу мен түсiру, камералық қолғаптарды, манипуляторларды ауыстыру камералардың немесе бокстардың герметикалығын бұзбастан жүргiзiлуi тиiс.

141. Жұмыс орнындағы радиоактивтi заттардың көлемi жұмысқа қажет ең аз шамада болуы тиiс. Радиоактивтi заттарды таңдау мүмкiндiгi болған жағдайда ерiтiндiлердi емес, меншiк белсендiлiгi неғұрлым төмен ұнтақтарды және радиациялық қауiптiлiк тобы төмен заттарды, ерiтiндiлердi пайдалану керек.
Үй-жайлар мен қоршаған ортаның радиактивтiк жағынан ластануы мүмкiн операциялар санын мейлiнше азайтқан жөн (ұнтақтарды басқа ыдысқа салу, құрғақтау). Радиоактивтi ерiтiндiлермен қолмен жасалатын операциялар кезiнде автотамшуырлар мен резеңке алмұрты бар тамшуырлар қолдану қажет.

142. Ашық көздермен жүргiзiлетiн жұмыстарды ұйымдастыру технологиялық үрдiстер (операциялар) кезiнде түзiлетiн радиоактивтi қалдықтарды мейлiнше азайтуға бағытталуы тиiс.

143. Жұмыс беттерiнiң, жабдық пен үй-жайлардың радиоактивтi заттармен зертханалық жағдайларда жұмыс iстеу кезiнде ластануын шектеу үшiн сiңiргiштiгi төмен, материалдардан жасалған науалар мен табандықтар, пластик пленкалар, сүзгiш қағаз және бiр жолғы пайдаланылатын басқа да материалдар пайдаланған дұрыс.

15. Ашық сәуле шығару көздерiмен жұмысты қамтамасыз етуге арналған санитарлық-техникалық жүйелер

144. Ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыс кезiнде желдеткiш және ауа тазартқыш құрылғылар жұмыс жайлары мен атмосфералық ауаны радиоактивтi ластанудан қорғауды қамтамасыз етуi тиiс. Жұмыс жайлары, тартқыш шкафтар, бокстар, каньондар және басқа технологиялық жабдық ауа ағыны аз ластанған кеңiстiктерден көбiрек ластанған кеңiстiктерге бағытталатын болып құрылған болуы тиiс.

145. Ұйымның өндiрiстiк ғимараттары мен құрылыстарында ауаны желдету, қалыптауды, сондай-ақ желдету ауасын атмосфераға лақтыруды және оны лақтыру алдында тазартуды жобалау осы санитарлық ережелер мен құрылыс нормалары және ережелерiнiң талаптарына сәйкес жүргiзiлуi тиiс. Радиоактивтiк заттарының атмосфераға лақтырысы халықтың сыни тобында 10 мкЗв/жыл астам доза құрауы мүмкiн ұйымдар үшiн шақтамалы шектi лақтырыстар санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде бекiтiледi.

146. Тасалардан, бокстардан, камералардан, шкафтардан және бacқa да жабдықтан аласталатын ластанған ауа атмосфераға лақтырыс алдында тазартылуға тиiс. Ол ауаның тазартылуға дейiн сұйылтылуын болдырмау керек.
I сыныптың, ал қажет болған жағдайда II сыныптың да жұмыстары жүргiзiлетiн ұйымдарда алаудың жерге түсу орнында атмосфералық ауада радиоактивтi заттардың көлемдiк белсендiлiгiн халық үшiн белгiленген доза шегінің квотасынан асырмауды қамтамасыз ететiн мәндерге дейiн төмендетудi қамтамасыз етуге тиiс тартқыш құбырлар көздеу керек.

147. Егер ауаның жыл бойғы жиынтық лақтырысы ұйым үшiн белгiленген шақтамалы лақтырыс мәнiнен аспайтын болса оны сыртқы ауаға тазартусыз аластауға жол берiледi. Бұл орайда халықтың іштей және сырттай сәулелену деңгейлерi белгiленген квоталардан аспауы тиiс.

148. Ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстар үшiн тек жалпы ауданның бiр бөлiгi бөлiнетiн ғимараттарда радиоактивтi заттармен жұмыстар жүргiзiлетiн жайлар үшiн және сондай заттарды қолданумен байланыспаған жайлар үшiн бөлек желдету жүйелерiн көздеу қажет.

149. Ауаның рециркуляциясы жүйесiн қолдану кезiнде I және II сынып жұмыстарына арналған жайлардың радиоактивтi және уытты заттардан тазарту және аэрациялау қамтамасыз етiледi.

150. Герметикалық камералар мен бокстарда жабық ойықтар жағдайында кем дегенде 20 миллиметр су бағанының сиретiлуi қамтамасыз етiлуге тиiс. Камералар мен бокстар сирету дәрежесiн бақылау аспаптарымен жабдықталуға тиiс. Тартқыш шкафтар мен тасалардың жұмыс ойықтарындағы ауа қозғалысының есептiк жылдамдығы 1,5 м/с тең қабылдануы тиiс.
Сиретудi су бағанының 10 миллиметр дейiн ашық ойықтардағы ауа жылдамдығын 0,5 м/с дейiн төмендетуге жол берiледi.

151. Тартқыш шкафтарды, бокстар мен камераларды қамтамасыздандыратын желдетудi жеке арнайы жайларда жайғастыру керек. I сыныптың жұмыстарына арналған жайларда тартқыш камера 2-аудан жайларының құрамына кiруге тиiс; I сыныптың жұмыстарына арналған жайларына қызмет көрсететiн желдету жүйелерiнде кем дегенде толық есептiктен 1/3 өнiмдiлiгi бар резервтiк агрегаттар болуы тиiс.
Қозғалтқыштардың iске қосқыштарында жарық дабылдамасы болуға тиiс, оларды 3-ауданның жайларында жайғастыру керек.

152. Эманацияланатын және ұшқыр радиоактивтi заттармен жұмыстар үшiн қоймалардың, жұмыс жайларының және бокстардың тұрақты әрекет ететiн тартқыш желдету жүйесi көзделген болуы тиiс. Жүйеде кем дегенде толық есептiктен 1/3 өнiмдiлiгi бар резервтiк тартқыш агрегат болуы тиiс.

      153. I және II сыныптардың радиоактивтi заттарымен жұмыстар кезiнде шаң-газ тазартқыш жүйелерi мен қондырғыларын таңдау және құру кезiндегi негiзгi талаптар төмендегiлер болып табылады:
      1) шаң-газ тазартқыш жабдық бiрлiктерiнiң минималды саны;
      2) шаң-газ тазартқыш жабдыққа қызмет көрсету, жөндеу және ауыстыру үрдiстерiн механикаландыру және автоматтандыру, ал қажет болған жағдайларда - бұл жұмыстарды қашықтықтан жүргiзу;
      3) тазартқыш аппараттар мен сүзгiштердiң жұмысының тиiмдiлiгiн бақылау және дабылдамасының жүйелерiнiң болуы; көпсатылы шаң-газ тазарту жүйeci жағдайында барлық жүйенiң, сондай-ақ оның жекелеген бөлiктерiнiң (сатыларының) жұмысын автоматтандырылған бақылау және дабылдама жүйесi жүзеге асырылуы тиiс;
      4) шаң-газ тазартқыш жабдықты сәуле шығару көзi ретiнде сенiмдi оқшауландыру, қарау және қызмет көрсету кезiнде қызметкерлер құрамының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету.

154. Сүзгiштер мен аппараттары күрежолдық ауабұрғыштар жүйелерiнiң ластануын төмендету үшiн мүмкiндiгiнше тiкелей бокстардың, камералардың, шкафтардың, тасалардың жанында орнату керек. Аппараттар мен сүзгiштердiң қызмет мерзiмi ауа үшiн өткiзу қабылетiнiң төмендеуi мен радиоактивтi заттар жиналудың нәтижесiнде пайда болатын радиациялық қауiптілік деңгейi бойынша айқындалуы тиiс.

155. Шаң-газ тазартқыш жабдық бөлек жайларда (ғимараттардың бiр бөлiктерiнде, жеке ғимараттарда) жайғастырылған жағдайда оларға негiзгi өндiрiстiк жайларға сияқты талаптар қойылуға тиiс. Шаң-газ тазартқыш жабдық шатырда жайғастырылған жағдайда ол техникалық қабат ретiнде жабдықталған болуы тиiс.

156. Шаң-газ тазартқыш жабдық жайлары оқшауланған болуға және негiзгi өндiрiстiк жайлармен және аудандармен ауа арқылы қатынаспауы тиiс. Шаң-газ тазартқыш жабдық жайларының кiреберiстерi мен шығаберiстерi санитарлық шлюз арқылы жүзеге асырылуы тиiс.

157. Шаң-газ тазартқыш жабдық жайларының кешенiнде сүзгiштердi, аппараттарды жөндеу, бөлшектеу, уақытша сақтауға, сондай-ақ жинау және белсендiлiгiн жою құралдарын сақтауға арналған оқшауландырылған жайлардың немесе учаскелердiң болуы мiндеттi.

158. Шаң-газ тазартқыш жабдық I сыныптың жұмыстары үшiн учаскелерде орталықтандырып жайғастырылған жағдайда шаң-газ тазарту кешенiн жоспарлау негiзiнде аймақтандыру принципi қойылған болуы тиіс.

159. I сыныптың жұмыстарына және жекелеген II сыныптың жұмыстарына арналған жайларда жабдықты аймақтандырып жайғастыру кезiнде қызметкерлер құрамының түтiктiк оқшаулағыш дара қорғану құралдарына (пневматикалық киiмдерiне, пневматикалық дулығаларына, түтiктiк газтұтқыштарына) ауа жiберудi, сондай-ақ жылжымалы тартқыш қондырғыларды тартқыш желдету жүйелерiне қосу мүмкіндiгiн көздеу қажет.
Түтiктiк қорғау құралдарына ауа жiберу үшiн ауаның қажеттi қысымы мен шығынын қамтамасыз ететiн жеке пневматикалық желi немесе жеке желдеткiштер орнату керек. Түтiктердiң қосылыс орындары шарлық немесе серiппелi автоматтық клапандармен жабдықталған болуы тиiс.

160. Ашық сәуле шығару көздерi қолданылатын жұмыстарға арналған жайлардың жылытылуы судың немесе ауаның негiзiнде болуы тиiс.

161. Барлық сыныптардың ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлетiн ұйымдарда суық және жұмыстық сумен жабдықтау және канализация болуы тиiс. Айырмашылық жасауға тек III сыныптың жұмыстары жүргiзiлетiн және елдi мекендерден тыс немесе орталық сумен жабдықтау eci жоқ дала зертханалары үшiн жол берiледi.
Су құбырын, жылыту және шаруашылық-тұрмыстық канализация құруға талаптар қолданыстағы құрылыс нормалар және ережелерiмен реттеледi.

162. I және II сыныптардың жұмыстарына арналған жайларда раковиналарға жiберiлетiн судың крандарында араластырғыштар болуы және педальдiк, шынтақтық немесе контактысыз құрылғының көмегiмен ашылуы тиiс. Унитаздарды шаю суды педальдiк ағызу арқылы жүзеге асырылуға тиiс. Қол жуғыштарда қол кептiруге арналған электркептiргiштер болуы тиiс.

163. Арнайы канализация жүйесi ағын сулардың белсендiлiгiн жоюды және оларды технологиялық мақсаттар үшiн қайтара пайдалау мүмкiндiгiн көздеуi тиiс. Тазартқыш құрылыстарды арнайы жайларда немесе ұйым аумағының қоршалған учаскесiнде жайғастыру керек.
Арнайы канализация жүйесi ағын сулардың санын және белсендiлiгiн бақылау құралдарымен жабдықталған болуы тиiс. Арнайы канализация жүйесiнде радиоактивтi ерiтiнділердi ағызуға арналған қабылдағыштар (раковиналар, траптар) тоттануға төзiмдi материалдардан жасалған болуға немесе iшкi және сыртқы үстiңгi беттерiнiң тоттануға төзiмдi белсендiлiгi оңай жойылатын жабындылары болуы тиiс. Қабылдағыштардың құрылмасы ерiтiндiлердiң шашырау мүмкiндiгiн болдырмауы тиiс.

164. Ауажеткiзгiштердi, суқұбыры, канализация мен басқа да байланыстар түтiктерiн қабырғалар мен жаппалар арқылы жүргiзу иондаушы сәуледен қорғаудың әлсiреуiне әкелiп соқпауы тиiс.

16. Санитарлық өткiзу орындары мен санитарлық шлюздер

      165. Санитарлық өткiзу орны ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлетiн ғимаратта немесе ғимараттың өндiрiстiк корпуспен (зертханамен) жабық галерея арқылы жалғасқан жеке бiр бөлiгiнде жайғастырылуы тиiс.
      Санитарлық өткiзу орнының құрамына: жуыну бөлмелерi, үй киiмi гардеробтары, арнайы киiм гардеробтары, дара қорғану құралдарын сақтауға арналған жайлар, терi жабындысы мен арнайы киiмдi радиометрлiк бақылау орны, кiрлеген арнайы киiм қоймасы, таза арнайы киiм қоймасы, әжетхана бөлмелерi кiруi тиiс.
      Санитарлық өткiзу орнында педальдiк немесе контактысыз басқарылатын ауыз су фонтаны болуы тиiс.

166. Санитарлық өткiзу орнының жоспарлануы қызметкерлер құрамының жұмыс жайларына және керi бағытта бөлек өтуiн қамтамасыз етуi тиiс.

      167. Тұрғылықты санитарлық шлюздер жұмыс жайларының 2- және 3-аудандарының арасында жайғастырылады. Жүргiзiлетiн жұмыстар көлемiне және сипатына байланысты санитарлық шлюздерде төмендегiлер көзделедi:
      1) дара қорғанудың қосымша құралдарын ауыстырып киюге, сақтауға және алдын ала белсендiлiгiн жоюға арналған орындар;
      2) радиациялық бақылау орыны;

176. Меншiктi бета-белсенділігi 0,3-тен 100 кБк/кг-ға дейiн, немесе меншiктi альфа-белсендiлiгi 0,3-тен 10 кБк/кг-ға дейiн, немесе трансуранды радионуклидтер құрамы 0,3-тен 1,0 кБк/кг-ға дейiн шикiзат, материалдар мен бұйымдар тек қолданудың белгiлi бiр түрiне санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде шектеулi түрде пайдалануға жол берiледi. Бұл материалдар мiндеттi радиациялық бақылауға жатады.

177. Шаруашылық қызметте құрамында табиғи тектi радиоактивтi заттар бар құрылыс материалдары мен тыңайтқыштарды пайдалану РҚН-99 5.3.4 және 5.3.6-тармақтарымен реттеледi.

178. Құрамында осы санитарлық ережелердiң 176-тармағында және РҚН-99 8.9-кестесiнде келтiрiлген деңгейлерден жоғары радиоактивтi заттар бар бұдан әрi тура мақсаты бойынша пайдалануға арналған материалдар мен бұйымдар белсендiлiгiн жоюға жатады.
Белсендiлiгiн жоюды материалдар мен бұйымдардың ластану деңгейiн оларды бұдан әрi де қолдануды қамтамасыз ететiн шақтамалы мәндерге дейiн төмендету мүмкін болған жағдайларда жүргiзу керек.

179. Радиациялық объектiден алып кетуге арналған шикiзат, материалдар мен бұйымдардың радионуклидтер құрамы және алынатын радиоактивтiк ластанудың жоқ екенi және олардың осы санитарлық ережелердiң 173-178-тармақтары жағдайларына сәйкестiгi туралы құжат хаттаманы осы ұйымның радиациялық қауiпсiздiк қызметi бередi. Көрсетiлген шикiзат, материалдар мен бұйымдардың санитарлық ережелерге сәйкестiгi туралы санитарлық-эпидемиологиялық қорытындыны ұйым хаттамасының негiзiнде мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдары бередi. Радионуклидтер құрамы мен ластану жоқтығы туралы ақпараттың сенiмдiлiгi үшiн жауапкершiлiктi хаттама берген ұйымның әкiмшiлiгi көтередi.

180. Қайта өңдеу ұйымдарына жөнелтугe арналған металл шикiзат оның белсендiлiгi жойылғаннан кейiн радиациялық объектiлерде алдын ала қайта балқыту немесе қайта балқытылған металды пайдаланудың кез келген нұсқасы кезiнде қайтарма радиоактивтi қалдықтар түзiлуiн болдырмайтын өзге бiр түрде қайта өңдеуге жатады.

181. Құрамында радионуклидтер бар материалдардың белсендiлiгiн жою, қайта балқыту немесе өзге бiр түрде қайта өңдеу жүргiзiлетiн ұйымдарда осы жұмыстарды жүргiзу құқығына санитарлық төлқұжат және осы қызмет түрiне лицензия болуы тиiс. Шикiзатты қайта өңдеу және оны бұдан әрi пайдалану технологиясы санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жасалып, бекiтiлуi тиiс.

182. Металдарды алдын ала қайта балқыту немесе өзге бiр түрде қайта өңдеуден кейiн шектеусiз пайдалану үшiн негiзгi ғұмыры ұзақ радионуклидтер бойынша меншiктi белсендiлiктiң сандық мәндерi осы санитарлық ережелердiң 11 -қосымшасында келтiрiлген.

183. Шектеулi пайдалану санатына осы санитарлық ережелердiң 176-тармағына сәйкес жатқызылған шикiзат, материалдар мен бұйымдарды пайдалану мүмкін емес немесе үйлесiмсiз болған жағдайда олар өнеркәсiптiк қалдықтарды көму орындарына арнайы бөлiнген учаскелерге жөнелтiледi. Бұл материалдарда алынатын радиоактивтiк ластану болмауы тиiс. Осындай өндiрiстiк қалдықтарды көмудiң тәртiбi, жағдайлары және тәсiлдерi материалдардың белсенділігiн алдын ала жою бойынша жұмыстар жүргiзуге санитарлық төлқұжат болу жағдайында және санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жүзеге асырылады.

184. Құрамында осы санитарлық ережелердiң 176-тармағында келтiрiлген мәндерден жоғары радионуклидтер бар шикiзат, материалдар мен бұйымдарды пайдалану мүмкін емес немесе үйлесiмсiз болған жағдайда оларды радиоактивтi қалдықтар сияқты iс қылу қажет.

18. Радиоактивтiк қалдықтарды iс қылу

      185. Радиоактивтi қалдықтар агрегаттық күйi бойынша сұйық, қатты және газ тәрiздес болып бөлiнедi.
      Сұйық радиоактивтi қалдықтарға радионуклидтердiң меншiктi белсендiлiгi РҚН-99 2 -қосымшасында келтiрiлген сумен түсу кезiндегi араласу деңгейлерi мәндерiнен 10 есе асатын бұдан әрi пайдалануға жатпайтын органикалық және органикалық емес сұйықтар, қойыртпақтар және қоқырлар жатады.
      Қатты радиоактивтi қалдықтарға өзiнiң ресурсын iстеп бiткен пайдаланылмайтын радионуклидтiк көздер, бұдан әрi пайдалануға арналмаған материалдар, биологиялық объектiлер, топырақ, сондай-ақ радионуклидтердiң меншiктi белсендiлiгi РҚН-99 4 -қосымшасында келтiрiлген мәндерден асатын, ал белгiсiз радионуклидтiк құрамы кезiнде меншiктi белсендiлiгi:
      1) бета-сәуле шығару көздерi үшiн - 100 кБк/кг;
      2) альфа-сәуле шығару көздерi үшiн - 10 кБк/кг;
      3) трансурандық радионуклидтер үшiн - 1,0 кБк/кг асатын қатайтылған сұйық радиоактивтi қалдықтар жатады.
      Газтәрiздес радиоактивтi қалдықтарға көлемдiк белсендiлiгi РҚН-99 2 -қосымшасында келтiрiлген ДОБ асатын өндiрiстiк үрдiстер кезiнде түзiлетiн пайдалануға жатпайтын радиоактивтi газдар мен аэрозольдар жатады.

186. Радиоактивтi қалдықтар меншiктi белсендiлiгi бойынша 3 санатқа - белсендiлiгi төмен, белсендiлiгi орташа және белсендiлiгi жоғары, осы санитарлық ережелерге 3 қосымшаның 4 -кестесi сәйкес болып бөлiнедi.

187. Қалдықтар осы санитарлық ережелерге 3 қосымшаның 4-кестеде келтiрiлген радионуклидтер сипаттамалары бойынша әртүрлi санаттарға жататын жағдайда олар үшiн одан көрi жоғары қалдық санаттары белгiленедi.

188. Радиоактивтi қалдықтарды олардың түзiлу орындарында iс қылу жүйесi ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жоспарлайтын әрбiр ұйым үшiн жобамен айқындалады. Радиоактивтi қалдықтарды жинау және уақытша сақтау үшiн жағдайлар болмаса радиоактивтi заттармен жұмыстар жүргiзуге жол берiлмейдi.

189. Газтәрiздес радиоактивтi қалдықтар олардың белсендiлiгiн шақтамалы лақтырыспен реттемеленетiн деңгейлерге дейiн төмендету мақсатында сүзгiштерде ұсталуға және (немесе) тазартылуға жатады, одан кейiн атмосфераға аласталына алады.

190. Сұйық және қатты радиоактивтi қалдықтарды iс қылу жүйесiне оларды жинақ сұрыптау, орамдау, уақытша сақтау, қалыптау (шоғырландыру, қатайту, сығымдау, жағу), тасымалдау, ұзақ уақыт сақтау және (немесе) көму кiредi.

      191. Ұйымдарда радиоактивтi қалдықтар жинау тiкелей олардың түзiлу орындарында кәдiмгi қалдықтардан бөлек және төмендегiлердi ескеру арқылы жүргiзiлуге тиiс:
      1) қалдықтар санаттары;
      2) агрегаттық күйi (қатты, сұйық);
      3) физикалық және химиялық сипаттамалары;
      4) табиғаты (органикалық және органикалық емес);
      5) қалдықтардағы радионуклидтердiң жартылай ыдырау кезеңi, (15 тәулiктен кем, 15 тәулiктен көп);
      6) жарылыс және от қауiптiлiгi;
      7) қалдықтарды қайта өңдеудiң қабылданған әдiстерi.

192. Ұйымдарда радиоактивтi қалдықтар жинау үшiн арнайы жинағыштар болуы тиiс. Қатты радиоактивтi қалдықтарды бастапқы жинау үшiн кейiннен жинағыш-контейнерлерге тиелiнетiн пластикат немесе қағаз қаптар пайдалануға болады. Қажет болған жағдайда жинағыштар орналастырылған жерлер олардың шектерiнен тыс сәуле шығаруды шақтамалы деңгейлерге дейiн төмендетуге арналған қорғаушы айла-құралдармен қамтамасыз етiлуi тиiс.

193. Үстiңгi бетiне жақын 2 мГр/сағат астам гамма-сәулелену құратын радиоактивтi қалдықтардың жинағыштарын уақытша сақтау және ұстау үшiн арнайы қорғаушы құдықтар немесе қуыстар болуға тиiс. Қалдықтар жинағыштарын құдықтар мен қуыстардан алуды қызмет көрсетушi қызметкерлер құрамының асыра сәулеленуiн болдырмайтын арнайы құрылғылардың көмегiмен жүргiзiлуi тиiс.

194. Сұйық радиоактивтi қалдықтар арнайы сыйымдылықтарға жиналуы тиiс. Оларды, олар түзiлетiн ұйымда немесе радиоактивтi қалдықтарды iс қылу бойынша маманданған ұйымда шоғырландыру және қатайту және содан кейiн көмуге жөнелту керек.
Сұйық радиоактивтi қалдықтардың айтарлықтай саны (күнiне 200 л астам) түзiлуi мүмкiн ұйымдарда жобамен арнайы канализация жүйесi көзделген болуы тиiс. Арнайы канализацияға радиоактивтiк емес ағындар түспеуi тиiс.

195. Сұйық радиоактивтi қалдықтарды шаруашылық-тұрмыстық және нөсерлiк канализацияға, су қоймаларына, жұтқыш шұңқырларға, құдықтарға, ұңғымаларға, суару өрiстерiне, сүзу өрiстерiне, жер асты суару жүйелерiне және жер бетiне тастауға тыйым салынады.

196. Ұйымда түрлi санаттардың радиоактивтi қалдықтарын сақтау жеке жайда, не болмаса II сыныптың жұмыстарына арналған жайларға қойылатын талаптарға сәйкес жабдықталған арнайы бөлiнген учаскеде жүзеге асырылуы тиiс. Радиоактивтi қалдықтарды сақтауды арнайы контейнерлерде жүзеге асыру керек.

197. Құрамында жартылай ыдырау кезеңi 15 тәулiктен кем радионуклидтер бар радиоактивтi қалдықтар басқа радиоактивтi қалдықтардан бөлек жиналады және белсендiлiгiн осы санитарлық ережелердiң 185-тармағында келтiрiлген деңгейлерге дейiн төмендету үшiн уақытша сақтау орындарында ұсталады. Осындай ұсталудан кейiн қатты қалдықтар өнеркәсiптiк қалдықтар сияқты аласталады, ал сұйық қалдықтарды ұйым айналмалы шаруашылық-техникалық сумен жабдықтау жүйесiнде пайдалана алады немесе осы санитарлық ережелердiң 196-тармағының талаптарын ескерумен шаруашылық-тұрмыстық канализацияға төгiледi.
Құрамында органикалық заттардың саны көп радиоактивтi қалдықтардың (тәжiрибелiк жануарлардың өлекселерi) ұстану мерзiмдерi егер тоңазытқыш қондырғыларда немесе тиiстi ерiтiндiлерде сақтау (ұстау) жағдайлары қамтамасыз етiлмесе бес тәулiктен аспауы тиiс.

198. Өздiгiнен тұтанатын және жарылыс қауiптi радиоактивтi қалдықтар көмуге жөнелтуге дейiн қауiпсiз күйге ауыстырылуға тиiс, бұл орайда радиациялық және өрт қауiпсiздiгi шаралары көзделген болуы тиiс.

199. Радиоактивтi қалдықтарды ұйымнан қайта өңдеу немесе көму үшiн табыстау арнайы контейнерлерде жүргiзiлуге және актiмен ресiмделуi тиiс.
Орамның (контейнердiң) үстiңгi беттерiндегi радиоактивтiк ластану осы санитарлық ережелерге 3 қосымшаның 2 -кестесiнде келтiрiлген мәндерден аспауы тиiс.

200. Радиоактивтi қалдықтарды тасымалдау механикалық берiк герметикалық орамдарда тасымалдау жағдайлары мен тәсiлдерiнiң санитарлық ережелерге сәйкестiгi туралы санитарлық-эпидемиологиялық төлқұжат осы санитарлық ережелерге 10 -қосымшасына сәйкес болғанда және санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде жол берiледi.

      201. Радиоактивтi қалдықтарды қайта өңдеудi, сондай-ақ оларды ұзақ уақыт сақтау мен көмудi радиоактивтi қалдықтарды iс қылу бойынша маманданған ұйымдар жүргiзедi.
      Жекелеген жағдайларда егер ол жобамен көзделген болса және лицензия болғанда радиоактивтi қалдықтарды iс қылудың барлық сатылары оларды көмудi қоса бiр ұйымда жүзеге асырылуы мүмкiн.
      Белсендiлiгi жоғары, белсендiлiгi орташа және белсендiлiгi төмен қалдықтарды көму бөлек жүзеге асырылуы тиiс.

202. Радиоактивтi қалдықтарды көмуге орын таңдау гидрогеологиялық, геоморфологиялық, тектоникалық және сейсмикалық жағдайларды ескерумен жүргiзiлуi тиiс. Бұл орайда ұзақ мерзiмдiк болжамды ескерумен қалдықтардың бүкiл оқшауландырылу мерзiмiнiң iшiнде халықтың және қоршаған ортаның радиациялық қауiпсiздiгi қамтамасыз етiлген болуы тиiс.

203. Халықтың қатарынан жекелеген тұлғалардың сақтау және көму сатыларын қоса радиоактивтi қалдықтар нәтижесiнде болған дара тиiмдi сәулелену дозасы 10 мкЗв/жылдан аспауы тиiс, ал ұжымдық доза жылына бiр адам/зиверттен аспауы тиiс.

204. Радиоактивтi қалдықтарды iс қылудың егжей-тегжейлi тәртiбi барлық сатыларда арнайы ережелермен реттеледi.

19. Техногендiк сәуле шығару көздерiмен жұмыс істеу
кезіндегі радиациялық бақылау

205. Техногендiк сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеу кезiнде радиациялық бақылау қызметкерлер құрамы мен халықтың сәулелену деңгейлерiн айқындайтын барлық негiзгi радиациялық көрсеткіштерге жүзеге асырылуы тиiс. Әрбiр ұйымда радиациялық бақылау жүйeci бақылау түрлерiнiң, радиометрлiк және дозиметрлiк аппаратура тұрпаттарының, өлшеу орындары мен бақылау кезеңділігiнiң нақты тiзбесiн көздеуi тиiс.
Өндiрiстiк жағдайларда табиғи сәуле шығару көздерiнiң қызметкерлер құрамын сәулелеудегi үлесi ол жылына 1 мЗв асатын жағдайда бақылануға және есепке алынуы тиiс.

      206. Дара дозиметрлер пайдалану арқылы бақылау А тобының қызметкерлер құрамы үшiн мiндеттi болып табылады. Қызметкерлер құрамының сәулеленуiн дара бақылауға жұмыстар сипатына байланысты төмендегiлер кiредi:
      1) терi жабындылары мен дара қорғаныс құралдарының ластануын радиометрлiк бақылау;
      2) тура және/немесе жанама радиометрия әдiстерiн қолдану арқылы организмге радиоактивтi заттардың түсу сипатын, динамикасын және деңгейлерiн бақылау;
      3) дара дозиметрлер қолдану арқылы немесе есептiк жолмен сырттай бета-, гамма- және рентгендiк сәуле шығару сондай-ақ нейтрон дозаларын бақылау.
      Радиациялық бақылаудың нәтижелерi бойынша қызметкерлер құрамының тиiмдi дозаларының мәндерi есептелуге, ал қажет болған жағдайда жекелеген органдардың баламалы сәулелену дозаларының мәндерi айқындалуға тиiс.

      207. Радиациялық жағдайды бақылауға жүргiзiлетiн жұмыстар сипатына байланысты төмендегiлер кiредi:
      1) жұмыс орындарында, жапсарлас жайларда, ұйым аумағында, санитарлық-қорғау ауданы мен байқау ауданында рентген, гамма және нейтрондық сәуле шығару дозаларының қуатын, иондаушы сәуле шығару бөлшектерi ағынының тығыздығын өлшеу;
      2) жұмыстық үстiңгi беттердiң, жабдықтың, көлiк құралдарының, қызметкерлер құрамының дара қорғаушы құралдарының, терi жабындылары мен киiмiнiң радиоактивтi заттармен ластану деңгейлерiн өлшеу;
      3) жұмыс жайларының ауасындағы газдар мен аэрозольдердiң көлемдiк белсендiлiгiн айқындау;
      4) радиоактивтi заттардың лақтырыстары мен тастандыларының белсендiлiгiн өлшеу немесе бағалау;
      5) санитарлық-қорғау ауданы мен байқау ауданындағы қоршаған орта объектiлерiнiң радиоактивтiк ластану деңгейлерiн өлшеу.

      208. I және II санаттардың объектiлерiн радиациялық бақылау жүйесi төмендегi техникалық құралдарды пайдалануға тиiс:
      1) тұрғылықты автоматтандырылған техникалық құралдар негiзiнде үзіліссiз бақылау;
      2) алынып жүретiн және жылжымалы техникалық құралдар негiзiнде жедел бақылау;
      3) тұрғылықты зертханалық аппаратура, талдау үшiн сынамалар сұрыптау және дайындау құралдары негiзiнде зертханалық талдау.
      Автоматтандырылған жүйелер ақпарат бақылау, тiркеу, бейнелеу, жинау, өңдеу, сақтау және берудi қамтамасыз етуге тиiс.

209. Өздiгiнен бөлiнудiң тiзбектi реакциясы туындауы мүмкін сандарда бөлiнетiн материалдармен жұмыстар жүргiзiлетiн жайларда, сондай-ақ ядролық реакторлар мен сыни жинақтауларда және жұмыстар жүргiзу кезiнде радиациялық жағдай елеулi өзгеруi мүмкiн I сыныптың басқа да жұмыстары кезiнде дыбыстық және жарықпен дабылдаушы құрылғылары бар радиациялық бақылау аспаптарын орнату қажет, ал қызметкерлер құрамы апаттық дозиметрлермен қамтамасыз етiлген болуы тиіс.

210. Қызметкерлер құрамының сәулелену дозаларын дара бақылаудың нәтижелерi 50 жыл бойына сақталуы тиiс. Дара бақылау жүргiзу кезiнде жылдық тиiмдi және баламалы дозалардың, соңғы тiзбектес 5 жылдағы тиiмдi дозаның, сондай-ақ бүкiл кәсiби қызмет кезеңi бойына жинақталған жиынтық дозаның есебiн жүргiзу қажет.

211. Дара сәулелену дозасы ұйымда деректер базасын құру үшiн одан әрiде дара карточкаға, сондай-ақ машиналық тасушыға енгiзу жолымен журналда тiркелуi тиiс. Жұмыскер сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлетiн басқа ұйымға ауысқан жағдайда оның дара карточкасының көшiрмесi жаңа жұмыс орнына табысталуы тиiс, түпнұсқасы бұрынғы жұмыс орнында сақталуы тиiс.

212. Сәуле шығару көздерiмен жұмыстарға iссапарларға жолданатын тұлғаларға алынған сәулелену дозалары туралы дара карточкасының толтырылған көшiрмесi берiлуi тиiс. Iссапарға жолданған тұлғалардың сәулелену дозалары туралы деректер олардың дара карточкаларына кiруi тиіс.

213. Техногендiк сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлетiн ұйымдарда бақылау деңгейлерi белгiленуi тиiс.
Бақылау деңгейлерiнiң тiзбесi сандық мәндерi жұмыс жағдайларына сәйкес және санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде айқындалады.

      214. Бақылау деңгейлерiн белгiлеу кезiнде төмендегiлердi ескере отырып оңтайландыру принципiн басшылыққа алу керек:
      1) радиациялық әсердiң уақыт iшiндегi бiркелкi еместiгi;
      2) осы объектiдегi радиациялық әсердiң қол жеткiзiлген деңгейiн шақтамалыдан төмен сақтаудың үйлесiмдiгi;
      3) радиациялық жағдайды жақсарту бойынша iс-шаралардың тиімділігі.
      Бақылау деңгейлерiнiң тiзбесi мен сандық мәндерi жұмыстар сипаты өзгерген кезде нақтылануға жатады.
      Атмосфера ауасы мен су қоймалары суындағы радионуклидтердiң көлемдiк және меншiктi бақылау деңгейлерiн белгiлеу кезiнде олардың азық-түлiк тiзбектерi бойынша түсу мүмкiндiгiн және сол жерде жиналған радионуклидтердiң сырттай сәулелеуiн ескеру керек.

215. Радиациялық бақылаудың нәтижелерi дозалар шектерiнiң мәндерiмен және бақылау деңгейлерiмен салыстырылады. Бақылау деңгейлерiнiң асуларын ұйым әкiмшiлiгi талдауы тиiс. Қызметкерлер құрамы үшiн РҚН-99 3.1.2-тармағымен белгiленген дозалар шектерiнен немесе халықтың сәулелену квоталарынан асу жағдайлары туралы ұйым әкiмшiлiгi мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарын ақпараттандырады.

20. Дара қорғану және жеке гигиена әдiстерi мен құралдары

216. Сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстейтiндердiң немесе осындай жұмыстар жүргiзiлетiн учаскелерде болатындардың барлығы жұмыстар түрi мен сыныбына сәйкес дара қорғану құралдарымен қамтамасыз етiлуi тиiс.

      217. Ашық түрдегi радиоактивтi заттармен I сыныптың жұмыстары кезiнде немесе II сынып жұмыстарының жекелеген түрлерi кезiнде қызметкерлер құрамында дара қорғанудың негiзгi құралдарының жиынтықтамасы, сондай-ақ ықтимал радиоактивтiк ластану деңгейi мен сипатына байланысты қосымша қорғану құралдары болуы тиiс.
      Дара қорғану құралдарының негiзгi жиынтықтамасына арнайы iшкиiм, шұлық, комбинезон немесе костюм (шекпен, шалбар), арнайы аяқ киiм, телпек немесе дулыға, бiр мәртелiк сүлгiлер немесе бет орамалдар, тыныс органдарын қорғау құралдары (ауаның ластануына байланысты) кiредi.
      II сыныптың жұмыстары кезiнде және III сыныптың жекелеген жұмыстары кезiнде қызметкерлер құрамы халаттармен, телпектермен, қолғаптармен, жеңiл аяқ киiммен және қажет болған жағдайда тыныс органдарын қорғау құралдарымен қамтамасыз етiлуi тиiс.

218. Радиоактивтi заттармен жұмыстар үшiн дара қорғану құралдары белсендiлiгi жақсы жойылатын материалдардан жасалуға не болмаса бiр мәртелiк болуы тиiс.

219. Радиоактивтi ерiтiндiлермен және ұнтақтармен жұмыс iстейтiндерде, сондай-ақ радиоактивтiк заттармен жұмыстар жүргiзiлетiн жайларды жинайтын қызметкерлер құрамында дара қорғану құралдарының негiзгi жиынтықтамасынан басқа қосымша ұлпалық материалдардан немесе полимерлi жабындысы бар материалдардан жасалған арнайы киiм: алжапқыштар, шынтаққаптар, жартылай халаттар, резина және пластик аяқ киiм болуы тиiс.

220. Радионуклидтермен ластанған металды пiсiру немесе кесу бойынша жұмыстар атқаратын қызметкерлер құрамы ұшқынға төзiмдi белсендiлiгi жақсы жойылатын материалдардан жасалған дара қорғанудың арнайы құралдарымен жабдықталған болуы тиiс.

221. Тыныс органдарын қорғау құралдарын(сүзгiш немесе оқшаулағыш) жайдың ауасының радиоактивтi заттармен ықтимал аэрозольдiк ластану жағдайларында (ұнтақтармен жұмыстар жүргiзу, радиоактивтi ерiтiндiлердi буландыру) қолдану қажет.

222. Жайдың ауасы радиоактивтi газдармен немесе булармен ластану мүмкiн жұмыстар кезiнде (апаттарды жою, жөндеу жұмыстары) немесе сүзгiш құралдар қолдану радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етпейтiн болса оқшаулағыш қорғану құралдарын (пневматикалық костюмдер, пневматикалық дулығалар, ал жекелеген жағдайларда - дербес оқшаулағыш аппараттар) қолдану керек.

223. Жоғары сыныптың жұмыстарына арналған жайлардан одан көрi төмен сыныптың жұмыстарына арналған жайларға өту кездерiнде дара қорғану құралдарының радиоактивтiк ластану деңгейлерiн бақылау қажет, ал екiншi ауданнан үшiншi ауданға өту кездерiнде қосымша дара қорғану құралдарын шешу қажет.

224. Шақтамалы деңгейлерден жоғары ластанған арнайы киiм мен iшкиiм белсендiлiгiн жою үшiн арнайы кiржуу орындарына жөнелтiлуi тиiс. Негiзгi арнайы киiм мен iшкиiм ауыстыруды қызметкерлер құрамы кем дегенде он күндe бiр мәрте жүзеге асырып отыруы тиiс.
Дара қорғанудың қосымша құралдары (ұлпалық, резина, полимерлiк жабындысы бар) әр пайдаланудан кейiн санитарлық шлюзде немесе басқа арнайы бөлiнген жерде алдын ала белсендiлiгiн жоюға ұшырауы тиiс. Егер белсендiлiгiн жоюдан кейiн олардың қалдықтық ластануы шақтамалы деңгейден жоғары болса, дара қорғанудың қосымша құралдары арнайы кiржуу орынына жөнелтiлуi тиiс.

225. Жеке киiм мен аяқ киiмнiң радиоактивтiк ластануын болдырмау керек. Сондай ластану анықталған жағдайда жеке киiм мен аяқ киiм радиациялық қауiпсiздiк қызметiнiң бақылауымен белсендiлiгiн жоюға, ал оны тазалау мүмкiн болмаған жағдайда көмiлуге жатады.

      226. Ашық түрдегi радиоактивтi заттармен жұмыстарға арналған жайларда төмендегiлерге тыйым салынады:
      1) қызметкерлердiң дара қорғану құралдарынсыз болуына;
      2) ас iшуге, темекi шегуге, косметикалық заттарды пайдалануға;
      3) азық-түлiк өнiмдерiн, темекi бұйымдарын, үй киiмiн, косметикалық заттар мен жұмысқа қатысы жоқ басқа да заттар сақтауға.

227. Радиоактивтi заттармен жұмыстар жүргiзiлетiн жайлардан шығар кезде арнайы киiм мен басқа дара қорғану құралдарының радиоактивтiк ластануын тексеру, оларды шешу және радиоактивтiк ластануы анықталған жағдайда белсендiлiгiн жоюға жiберiлуi, ал қызметкердiң өзi жуынатын бөлмеде жуынуы тиiс.

228. Ас iшу үшiн ыстық су тартылған қолжуғышпен жабдықталған, ашық түрде радиоактивтi заттармен жұмыстар жүргiзiлетiн жайлардан оқшауланған арнайы үй-жай көзделуi тиiс.

229. Терi жабындыларының радиоактивтiк ластану жағдайлары туындауы мүмкiн радиациялық объектiлерде олардың белсендiлiгiн жою құралдары ретiнде ластануды тиiмдi аластайтын және радионуклидтердiң терi арқылы организмге түсуiн ұлғайтпайтын препараттар (жуғыш құралдар) пайдаланылуға тиiс. Соңғы мән-жай уыттылығы жоғары радионуклидтермен жұмыстар кезiнде айқындаушы болып табылады.

21. Пациенттер мен халықтың медициналық сәулелендiру кезiндегi радиациялық қауiпсiздiгi

230. Пациенттер мен халықтың медициналық сәулелендiрудiң барлық түрлерi (профилактикалық, диагностикалық, емдiк, зерттеушiлiк) кезiндегi радиациялық қауiпсiздiгi сәулеленушiлер үшiн пайданың зияннан сөзсiз басымдығы жағдайында рентген-радиологиялық процедуралардан максималды пайдаға қол жеткiзу және радиациялық нұқсанды жан-жақты азайту арқылы қамтамасыз етiлетiн болуы тиiс. P031277

231. Диагностикалық ақпарат немесе терапевтiк эффект алу мақсатында пациенттердi медициналық сәулелендiру тек дәрiгердiң тағайындауымен және пациенттiң келiсiмiмен жүргiзiледi. Тиiстi процедураны өткiзу туралы түпкiлiктi шешiмдi рентгенолог дәрiгер немесе радиолог дәрiгер қабылдайды.

232. Медициналық диагностикалық сәулелендiру басқа баламалы диагностикалық әдiстер жоқ болса немесе қолдану мүмкiн болмаса, немесе ақпарат тұрғысынан жеткiлiксiз болған жағдайларда медициналық көрсетiмдер бойынша жүзеге асырылады.

233. Сәулелiк диагностика мен терапияның барлық қолданылатын әдiстерi халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласында уәкiлеттi органымен бекiтiлген болуы тиiс. Әдiстер суреттемесiнде процедуралар орындаудың оңтайлы режимдерi және олардың орындалу кезiнде пациенттiң сәулелену деңгейлерiн көрсету қажет.

234. Рентгенрадиологиялық диагностикалық зерттеулердiң барлық түрiнің жүргiзiлу тәртiптемесi детерминделген сәулелiк эффектiлердiң болмауына кепiлдiк беруi тиiс.

235. Адамдарды ғылыми медициналық ақпарат алу мақсатында сәулелендiру санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде зерттелушiлерге сәулелендiрудiң ықтимал салдарлары туралы мәлiметтер табысталғаннан кейiн олардың мiндеттi жазбаша түрдегi келiсiмi жағдайында сәулелендiрудiң белгiленген шақтамалы деңгейлерiнiң шектерiнде жүзеге асырыла алады.

236. Сәулелiк терапия жүргiзу кезiнде пациентте сәулелiк асқынулардың алдын алу үшiн барлық мүмкін шаралар қабылданатын болуға тиiс.

237. Рентгенрадиологиялық медициналық зерттеулер мен сәулелiк терапия үшiн халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласында уәкiлеттi органымен Қазақстан Республикасында медициналық қолдануға арналған медициналық бұйымдар тiркелiмiне енгiзiлген және оны iске пайдалану құқығына санитарлық төлқұжаты бар аппаратура пайдаланылуы тиiс.

238. Сәулелiк терапия мен диагностика бөлiмдерi (бөлiмшелерi) емдiк-диагностикалық процедуралар атқару кезiнде пациенттi және қызметкерлер құрамын радиациялық қорғаудың жылжымалы және дара құралдарының мiндеттi жинағы болуы және қолданылуы тиiс.

239. Түрлi рентгенрадиологиялық бөлiмдер мен кабинеттердегi пациенттi және қызметкерлер құрамын қорғаудың табельдiк құралдарының халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкiлеттi органы бекiтедi.

240. Фармакологиялық радиопротекторларды тәжiрибеде пайдалануға тек санитарлық төлқұжат бар болғанда жол берiледi.

241. Рентгенрадиологиялық медициналық диагностикалық және терапевттiк бөлiмшелерiнiң заңмен белгiленген тәртiпте тиiстi лицензиялары болуы тиiс.

242. Рентгенрадиологиялық диагностикамен және терапиямен айналысатын медициналық қызметкерлер құрамы пациенттердің дара сәулелену дозаларын мүмкiндiгiнше төмен деңгейде сақтай отырып оларды қорғауды жүзеге асырады. Пациент алған доза тiркеуге жатады.

243. Пациенттің әрбiр жүргiзiлген рентгенрадиологиялық зерттеуден және сәулелiк терапия процедураларынан алған сәулелену дозалары оның амбулаториялық картасына мiндеттi қосымша болып табылатын дербес медициналық сәулелену дозаларын есепке алу парағына енгiзiлуi тиiс.

244. Пациенттiң жинақталған медициналық диагностикалық сәулелену дозасы 0,5 Зв жеткенде егер сәулелiк процедуралар өмiрлiк мәнi бар қажеттілікпен байланысты болмаса, оның сәулеленуiн бұдан әрi шектеу бойынша шаралар қабылдануы тиiс.

245. Пациенттiң талабы бойынша оған күтiстегi немесе алынған сәулелену дозасы туралы және рентгенрадиологиялық процедуралар жүргiзудiң ықтимал салдарлары туралы ақпарат табысталады.

246. Пациенттiң эпидемиологиялық тұрғыдан қауiптi ауруларды анықтау мақсатында жүргiзiлетiн профилактикалық зерттеулердi басқа медициналық рентгенрадиологиялық процедуралардан бас тартуға құқығы бар.

247. Медициналық қызметкерлер құрамының өзiнiң кәсiби сәулеленуiн қысқарту мақсатында пациенттi сәулеленуiн ұлғайтуға тiкелей немесе жанама түрде ықпал етуге құқығы жоқ.

248. Пациентке терапевттiк мақсатта радиофармацевттiк препарат енгiзу кезiнде дәрiгер оған ұрпақ өндiруден уақытша бой тартуға кеңес беруi тиiс.

249. Радиофармацевттiк құралдарды диагностика және терапия мақсатында жүктi әйелдерге енгiзуге жол берiлмейдi.

250. Диагностика немесе терапия мақсатында емшек емiзетiн аналарға радиофармацевттiк препараттар енгiзу кезiнде баланы емшекпен қоректендiру уақытша тоқтатыла тұруы тиiс. Емшек емiзудi тоқтату мерзiмi енгiзiлетiн препараттың түрi мен санына байланысты және жеке нұсқаулықтармен айқындалады.

22. Табиғи сәуле шығару көздерiнiң әсерi кезiндегi радиациялық қауiпсiздiк 1. Жұмыскерлердiң сәулеленуi

251. Өндiрiстiк жағдайларда табиғи сәуле шығару көздерiнің әсерi кезiнде радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша талаптар жұмыскерлердiң табиғи радионуклидтерден сәулеленуi 1 мЗв/жыл асатын кез келген ұйымдарға қойылады. Оларға соның iшiнде жер асты жағдайларында жұмыстарды жүзеге асыратын (урандық емес кенiштер, шахталар), сондай-ақ табиғи радионуклидтердiң құрамы жоғары минералдық және органикалық шикiзат қазбалайтын және қайта өңдейтiн ұйымдар жатады. Урандық емес кенiштер мен басқа да жер асты құрылыстарының жобалық құжаттамасында радиациялық қауiпсiздiк мәселелерi бейнеленген болуы тиiс.
Табиғи радионуклидтер (уран, радий, торий) алу мақсатында кен қазбалайтын және қайта өңдейтiн ұйымдар, сондай-ақ осы радионуклидтердi пайдаланатын ұйымдар техногендiк сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзетiн ұйымдарға жатады. Оларға ережелердiң 3-бөлiмiнде баяндалған радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша талаптар таралады.

252. Өндiрiстiк мақсаттағы ғимараттар тұрғызу үшiн аумақтың топырақ үстiнен радон ағынының тығыздығы 250 микробеккерель секундына шаршы метр (бұдан әрi - мБк/(м ²хс) аспайтын учаскелерiн таңдау керек. Ғимаратты тұрғызу топырақ үстiнен радон ағынының тығыздығы 250 мБк/(м ²xc) асатын учаскеде жобалау кезiнде ғимараттың жобасында радоннан қорғану жүйесi ұсынылуы тиiс.

253. Техногендiк сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлмейтiн ұйымдарда жұмыскерлердің өндiрiстiк жағдайларда табиғи сәулелену деңгейлерi РҚН-99 4.2-тармағында келтiрiлген мәндерден аспауы тиiс. Жұмыс ұзақтығын өзгерту, радиациялық әсер деңгейiн айқындайтын өндiрiстiк шаңдағы радионуклидтердің радиоактивтiк тепе-теңдiгiнің бұзылу жағдайларында ұйым әкiмшiлiгi санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде радиациялық әсердi бақылау деңгейлерiн белгiлеуi тиic.

254. Табиғи сәуле шығару көздерiмен шарттасылған радиациялық жағдайды бақылау жүзеге асырылуға тиiс жұмыс жасаушы ұйымдардың, цехтардың немесе жеке жұмыс орындарының тiзбесiн құрастыру үшiн оларға бастапқы тексеру жүргiзу керек.

255. Егер тексеру нәтижесiнде ұйымда жұмыскерлердiң 1 мЗв/жыл сәулелену дозаларынан асу жағдайлары анықталмаған болса онда бұдан әргi радиациялық бақылау мiндеттi болып табылмайды. Алайда өндiрiстiк технологияны жұмыскерлердiң сәулеленуiнiң ұлғаюына әкелiп соғуы мүмкiн түрде елеулi өзгерту кезiнде қайтара тексеру өткiзу керек.

256. Дозаның ұлғаюы 1 мЗв/жыл белгiленген, бiрақ дозаның 2 мЗв/жыл ұлғаюы жоқ ұйымдарда жұмыскерлердiң сәулелену деңгейлерi ең жоғары жұмыс орындарында iрiктелген радиациялық бақылау өткiзу керек.

257. Жұмыскерлердiң сәулелену дозалары 2 мЗв/жыл аспайтын ұйымдарда сәулелену дозаларын тұрақты бақылау жүзеге асырылуға және оларды төмендету бойынша iс шаралар жүргiзiлуi тиiс.

258. Белгiленген нормативтен (5 мЗв/жыл) асу анықталған жағдайларда ұйым әкiмшiлiгi жұмыскерлердiң сәулеленуiн төмендету бойынша барлық қажеттi шаралар қабылдайды. Көрсетiлген нормативтi сақтау мүмкiн болмаған жағдайда осы санитарлық ережелердiң 251-тармағында аталған ұйымдарда тиiстi жұмыскерлердi жұмыс жағдайлары бойынша техногендiк сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстейтiн қызметкерлер құрамына теңестiруге жол берiледi. Қабылданған шешiм туралы ұйым әкiмшiлiгi мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарына хабар бередi.
Жұмыс жағдайлары бойынша техногендiк сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстейтiн қызметкерлер құрамына теңестiрiлген тұлғаларға А тобының қызметкерлер құрамы үшiн белгiленген радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша барлық талаптар таралады.

259. Табиғи радионуклидтер құрамы жоғары пайдалы қазбаларды шаруашылық қызметте пайдаланудың санитарлық-гигиеналық жағдайларын Қазақстан Республикасының мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалаудың аймақтық органдарымен анықталады.

260. Өндiрiс қалдықтары осы санитарлық ережелердің 3.12-бөлiмiнде келтiрiлген өлшемдер бойынша радиоактивтiлер санатына жататын ұйымдарда оларды жинау, уақытша сақтау және көму ұйымдастырылуға тиіс.

2. Халықтың сәулеленуi

      261. Халықтың радиациялық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша талаптар реттелетiн табиғи сәуле шығару көздерiне: радон изотоптарына және олардың жайлардың ауасында ыдырау өнiмдерiне, құрылыс бұйымдарында болатын табиғи радионуклидтердiң гамма-сәуле шығаруына, ауыз суда, тыңайтқыштарда және пайдалы қазбаларда болатын табиғи радионуклидтерге таралады. Халықтың табиғи сәуле шығару көздерiнен сәулелену деңгейлерi туралы мәлiметтер аумақтардың радиациялық-гигиеналық төлқұжаттарына енгiзiледi.
      1) халықтың радиациялық қауiпсiздiгiнiң салыстырмалы дәрежесiн табиғи сәуле шығару көздерiнiң тиiмдi дозаларының төмендегi мәндерi сипаттайды: 2 мЗв/жыл кем - сәулелену елдiң тұрғындары үшiн табиғи сәуле шығару көздерi дозаларының орташа мәндерiнен аспайды; 2-ден 5 мЗв/жыл дейiн - жоғарылатылған сәулелену; 5 мЗв/жыл астам - жоғары сәулелену. Сәулеленудiң жоғары деңгейлерiн төмендету бойынша iс-шаралар бiрiншi кезектi тәртiпте жүзеге асырылуға тиiс;
      2) тұрғын үйлер мен әлеуметтiк-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттар тұрғызу үшiн аумақтардың учаскелерiн таңдау кезiнде гамма-аясы 0,3 мкГр/сағ. аспайтын және топырақ үстiнен радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м ²хс) артық емес учаскелер бөлiнедi;
      3) ғимарат тұрғызу үшiн радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м ²хс) артық учаске бөлiнген кезде ғимараттың жобасында радоннан қорғану жүйесi көзделген болуға тиiс (тұтасқұйма бетон тұғырық, подвал үй-жайы жаппасының жақсартылған оқшауламасы). Топырақ үстiнен радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м ²хс) кем болған кезде радоннан қорғану iс-шараларының қажеттiлiгi әр жағдайда санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде айқындалады;
      4) өндiрiстiк радиациялық бақылау тұрғын үйлер мен әлеуметтiк-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттардың барлық тұрғызу, қайта құрылмалау, күрделi жөндеу және iске пайдалану кезеңдерiнде жүзеге асырылуға тиiс. Өндiрiстiк радиациялық бақылау олардың қолданыстағы нормативтерге сәйкестiгiн тексеру үшiн РҚН-99 5.3.2 және 5.3.3-тармақтары сәйкес жүргiзiледi. Нормативтiк мәндерден асу анықталған жағдайларда осыған байланысты себептердi талдау жүргiзiлуге және гамма-сәуле шығару қуатын және (немесе) үй-жайлардың ауасындағы радон құрамын төмендетуге бағытталған қажеттi қорғану iс-шаралары жүзеге асырылуға тиiс. Құрылыс жүргiзiлiп жатқан, қайта құрылмаланатын немесе күрделi жөндеудегi ғимараттың гамма-сәулелену қуаты және үй-жайлардың ауасындағы радонның көлемдiк белсендiлiгiнiң нормативтiк мәндерге дейiн төмендетiлмей ғимарат немесе оның бiр бөлiгiн iске пайдалану үшiн мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарына санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды беруге тыйым салынады;
      5) тұрғын үйлер мен әлеуметтiк-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттарды өндiрiстiк радиациялық бақылауды белгiленген тәртiпте аккредитацияланған ұйымдар жүзеге асырады;
      6) тұрғын үйлер мен әлеуметтiк-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттарды тұрғызу, қайта құрылмалау, iске пайдалануға тапсыру және iске пайдалану жағдайында радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету кезiнде санитарлық нормалардың, ережелердiң және гигиеналық нормативтердiң орындалуын мемлекеттiк қадағалауды мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдары жүзеге асырады;
      7) халықты ауыз сумен орталықтандырылған жабдықтаудың әрбiр көзiне санитарлық ережелер мен гигиеналық талаптарға сәйкестiгi жөнiнде санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды берiледi. Ауыз судағы радионуклидтер құрамын бақылауды халықты сумен жабдықтауды қамтамасыз ететiн ұйым жүзеге асырады. Бақылау тәртiбi санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде белгiленедi; V074735
      8) сумен жабдықтау көздерiндегi радионуклидтер құрамын мемлекеттiк қадағалауды қажет болған жағдайларда аумақ халқының және радионуклидтер құрамы жоғары көздерден су тұтыну есебiнен неғұрлым көп сәулеленуге ұшырайтын халықтың жекелеген сыни топтарының іштей сәулелену дозаларын бағалауды жүргiзетiн мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдары жүзеге асырады;
      9) қолданыстағы сумен жабдықтау көздерiнiң суында радионуклидтер құрамы араласу деңгейлерiнен жоғары болған кезде РҚН-99 П-2-қосымшаға сәйкес балама көздер iздестiру бойынша шаралар қабылдау керек. Мемлекеттiк, органдар, жеке кәсiпкерлер мен заңды тұлғалар өздерiнiң өкiлеттiктерiне сәйкес аталған су объектiлерiн шектеу, тоқтата тұру немесе тыйым салу бойынша шаралар қабылдауға мiндеттi;
      10) жаңа сумен жабдықтау көздерiн судағы радионуклидтiң меншiктi белсендiлiгi қабылданған араласу деңгейлерiнен аспайтын жағдайда РҚН-99 П-2-қосымшаға сәйкес iске пайдалануға енгiзедi;
      11) фосфорлы тыңайтқыштар мен мелиоранттардағы табиғи радионуклидтердiң меншiктi белсендiлiгiнiң мәндерiн жеткiзушiлер көшiрмесiн алушы ұйым мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдарына табыстауға тиiс iлестiрме құжатта көрсетуге тиiс;
      12) құрылыс материалдары мен бұйымдарындағы табиғи радионуклидтер құрамын бақылауды өндiрушi ұйым жүзеге асырады.
      Табиғи радионуклидтердiң меншiктi белсендiлiгiнiң мәндерi мен қауiптiлiк сыныбы материалдар мен бұйымдардың әр партиясының iлестiрме құжаттамасында (төлқұжатында) көрсетiлуi тиiс;
      13) құрамында РҚН-99 нормативтер белгiлемеген табиғи радионуклидтер бар материалдар мен бұйымдарды пайдалану мүмкiндiгi мен жағдайлары халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы нормативтiк құқықтық актiлерiмен анықталады.

23. Радиациялық апаттар кезiндегi радиациялық қауiпсiздiк

262. Радиациялық апат кезiндегi халықтың және қызметкерлер құрамының радиациялық қауiпсiздiгi жүйeci апаттың терiс салдарларын неғұрлым төмендетуге, бәрiнен бұрын - детерминделген эффекттiлер туындауының алдын алу және стохастикалық эффекттердiң ықтималдығын азайтуды қамтамасыз етуге тиiс. Радиациялық апат анықталған жағдайда апаттың дамуын тоқтату, сәуле шығару көзiн бақылауды қалпына келтiру мен сәулелену дозаларын және қызметкерлер құрамы мен халықтың қатарынан сәулеленген тұлғалардың санын, өндiрiстiк жайлар мен қоршаған ортаның радиоактивтiк ластануын, апат әкелген экономикалық және әлеуметтiк шығасыларды неғұрлым төмендету бойынша шұғыл шаралар қабылдануы тиiс.

263. Әрбiр радиациялық объектiнiң жобалық құжаттамасында жабдықтың ақаулығының, қызметкерлер құрамының жаңсақ әрекеттерiнiң, табиғат нәубеттерінің немесе сәуле шығару көздерiн бақылаудан айырылу мен адамдардың сәулеленуiне және (немесе) қоршаған ортаның радиоактивтiк ластануына әкелiп соғуы мүмкiн өзге себептердiң салдарынан туындайтын ықтимал апаттар айқындалған болуы тиiс. Сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеудiң нақты жағдайлары үшiн мүмкiн апаттар тiзбесi санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде белгiленедi.

      264. I-II санаттардың радиациялық объектiлерiнiң жобалық құжаттамасында:
      1) "Азаматтық қорғаныстың инженерлiк-техникалық шаралары. Төтенше жағдайлардың алдын алу бойынша iс-шаралар" бөлiмi, радиациялық апаттың салдарларын жою бойынша қауырт жұмыстар өткiзу үшiн қажеттi дара қорғану құралдарының, дәрi-дәрмектердiң, радиометрлiк және дозиметрлiк аспаптардың, белсендiлiктi жою және санитарлық өңдеу құралдарының, саймандар мен мүкәммалдың апаттық қорының номенклатурасы, көлемi және сақталу орындары кiретiн болуы тиiс;
      2) "радиациялық апат жағдайында қызметкерлер құрамы мен халықты қорғау бойынша iс-шаралар жоспары" бөлiмдерi болуы қажет.

      265. Жоспардың құрамында төмендегi негiзгi бөлiмдер болуы тиiс:
      1) апаттың ықтимал себептерiн, тұрпаттары мен даму сценарийлерiн, сондай-ақ түрлi апат тұрпаттары кезiндегi болжамдағы радиациялық жағдайды ескерумен радиациялық объектiдегi ықтимал апаттар болжамы;
      2) қорғану iс-шараларын жүргiзу туралы шешiм қабылдау үшiн өлшемдер;
      3) апатты және оның салдарларын жою кезiнде өзара әрекеттесу жүзеге асырылатын ұйымдар тiзбесi;
      4) апаттық радиациялық бақылауды ұйымдастыру;
      5) радиациялық апаттың сипатын және мөлшерлерiн бағалау;
      6) апаттық жоспарды iскe енгiзу;
      7) жариялау және хабар беру тәртiбi;
      8) қызметкерлер құрамының апат кезiндегi мiнез-құлқы;
      9) лауазымды тұлғалардың апаттық жұмыстар жүргiзу кезiндегi мiндеттерi;
      10) апаттық жұмыстар жүргiзу кезiндегi қызметкерлер құрамын қорғау шаралары;
      11) өрттен сақтану iс-шаралары;
      12) халықты және қоршаған ортаны қорғау бойынша iс-шаралар;
      13) зардап шеккендерге медициналық көмек көрсету;
      14) радиоактивтiк ластану ошақтарын (учаскелерiн) оқшаулау және жою бойынша шаралар;
      15) қызметкерлер құрамын апат жағдайына дайындау және жаттықтыру.

266. Радиациялық объектiлердiң жобалық құжаттамасы санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде радиациялық объектiлердiң әкiмшiлiгiмен бекiтiледi.

267. Барлық радиациялық объектiлерде "Қызметкерлер құрамының апаттық жағдайларда әрекет етуi бойынша нұсқаулық" болуы тиiс.

268. Радиациялық объектiнiң өндiрiстiк учаскелерiнде, санитарлық өткiзу орны мен денсаулық сақтау орнында апат кезiнде зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетудiң қажеттi құралдарының жинағы бар дәрiқобдишалар , ал ашық түрде радиоактивтi заттармен жұмыстар жүргiзiлетiн объектiлерде сондай-ақ ластануға ұшыраған тұлғаларды санитарлық өңдеу құралдарының толықтырылып отыратын қоры болуы тиic.

269. Радиациялық апат болуы мүмкiн әрбiр ұйымда сигналдары бойынша қызметкерлер құрамы радиациялық апатты жою бойынша iс-шаралар жоспарына және лауазымдық нұсқаулықтарға сәйкес әрекет ететiн туындаған апат туралы шұғыл хабарлау жүйесi көзделген болуы тиiс.

270. Радиациялық апаттың болуы анықталатын барлық жағдайларда ұйым әкiмшiлiгi радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету саласында мемлекеттiк қадағалау және бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдарын хабардар етуге мiндеттi.

271. Мемлекеттiк органдар "Радиациялық апат жағдайында халықты қорғау бойынша iс-шаралар жоспарына" сәйкес радиациялық апат туралы деректердiң радиациялық қорғау саласының мамандарына тез жеткiзiлуiн және олардың халықты радиациялық апат, қорғанудың ұсынылатын құралдары мен әдiстерi туралы хабарлауға қатысуын қамтамасыз етедi.

272. Апатты және оның салдарларын жою бойынша жұмыстар жүргiзуге бәрiнен бұрын мамандандырылған апаттық бригадалардың жүйелерi тартылуы тиiс. Қажет болған жағдайларда осы жұмыстарды орындау үшiн қызметкерлер құрамынан 30 жастан асқан, медициналық қарсы көрсетiмдерi жоқ тұлғалар ықтимал сәулелену дозалары және денсаулық үшiн қаупi туралы хабар берiлгеннен кейiн олардың жазбаша келiсiмi жағдайында тартыла алады. Әйелдердiң апаттық жұмыстарға қатысуына тек айрықша жағдайларда жол берiледi.

273. Апаттың салдарларын жою бойынша жұмыстардың алдында жұмыстар сипаты мен кезектiлiгiн түсiндiрумен радиациялық қауiпсiздiк мәселелерi бойынша қызметкерлер құрамына нұсқаулама жүргiзiлуi тиiс. Қажет болған жағдайда алдағы операциялар барысын қайталауды жүргізу керек.

274. Апаттың салдарларын жою бойынша жұмыстар және қызметкерлер құрамының ықтимал асыра сәулеленуiмен байланысты басқа iс-шараларды орындау радиациялық бақылау бойынша жұмыстың шектi ұзақтығы, қосымша қорғану құралдары, қатысушылардың және жұмыстардың орындалуына жауапты тұлғаның тектерi айқындалатын арнайы рұқсат (жiберу) бойынша жүргiзiлуi тиiс.

275. Апатты жою кезiнде қызметкерлер құрамының жоспарланатын көтерiңкi сәулеленуiн реттемелеу РҚН-99 3.2-бөлiмiмен айқындалады. Жоспарланатын көтерiңкi сәулеленуге апаттық-қалпына келтiру жұмыстарына қатысатын радиациялық объектiнiң қызметкерлер құрамы мен апаттық-құтқару қызметтерi мен құрамаларының мамандары үшiн жол берiледi.

276. Радиациялық бақылау тәртiбi орындалатын жұмыстардың ерекшелiктерi мен жағдайларын ескерумен санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде айқындалады.

277. Майыптық зақымдары, химиялық улануы бар немесе 0,2 Зв жоғары дозада сәулеленуге ұшыраған адамдарды медициналық тексеруге жiберу қажет. Радиоактивтiк ластану жағдайында адамдарға санитарлық өңдеу және киiмнiң белсендiлiгiн жою жүргiзiлуi тиiс.

278. Көлемдi аумақтардың радиоактивтiк ластануына әкелiп соққан радионуклидтердi қоршаған ортаға лақтырысымен болған радиациялық апат кезiнде халықты қорғау РҚН-99 6-бөлiмiнде келтiрiлген шешiмдер қабылдау үшiн өлшемдерге сәйкес жүзеге асырылады.

279. Апаттың салдарларын жою және оның себептерiн тергеу қажет болған жағдайда аймақтық, аумақтық және объект деңгейлерiнде Қазақстан Республикасының заңнамасы белгiлеген тәртiпте жүргiзiледi.

      280. Мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қызмет органдары радиациялық апатты тексеру және салдарларын жою кезiнде төмендегi мiндеттердi орындауға қатысуы тиiс:
      1) апаттық сәулеленуге ұшырауы мүмкiн тұлғаларды анықтау;
      2) апатты тексеру және салдарларын жоюға қатысатын тұлғалардың радиациялық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етiлуiн бақылау;
      3) өндiрiстiк және қоршаған ортаның, сумен жабдықтау көздерiнiң, азық-түлiк өнiмдерiнiң радиоактивтiк ластану деңгейлерiн бақылау;
      4) радиациялық жағдайды және қызметкерлер құрамы мен халықтың жекелеген топтарының, сондай-ақ апаттық жұмыстарға қатысқан тұлғалардың дара сәулелену дозаларын гигиеналық бағалау;
      5) белсендiлiгiн жою мен санитарлық өңдеудiң тиiмдiлiгiн бағалау;
      6) орталық атқарушы органдары мен ұйымдар үшiн радиациялық жағдайдың болжамымен қызметкерлер құрамын және халықты қорғау бойынша ұсыныстар әзiрлеу;
      7) радиоактивтi қалдықтардың жиналуын, аласталуын және көмiлуiн бақылау.

281. Халықтың радиоактивтiк ластану аудандарындағы тұрмысының ерекше режимдерi, тиiстi аумақтағы радиациялық жағдайды бақылау, халықтың сәулелену дозаларын есепке алу санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде белгiленедi.

      282. Радиациялық апаттың нәтижесiнде радиоактивтiк ластануға ұшыраған аумақтарда төмендегiлер жүзеге асырылуға тиiс:
      1) аумақтың радиоактивтiк ластану есебiнен халықтың сәулелену дозалары 10 мкЗв/жылдан асуы мүмкін болса, оларды бағалау жолымен радиациялық бақылау;
      2) халықтың басқа негiзгi сәулелену түрлерiн радиациялық бақылау;
      3) егер аумақтың радиоактивтiк ластану есебiнен халықтың сәулелену дозасы 1,0 мЗв/жыл асатын болса сәулеленудiң барлық негiзгi түрлерi бойынша дозаларды оңтайландырып төмендету;
      4) егер аумақтың радиоактивтiк ластану есебiнен сәулелену дозасы 0,1 мЗв/жыл acca, бiрақ 1,0 мЗв/жыл артық болмаса халықтың қалыпты тұрмысын, аумақтың шаруашылық және әлеуметтiк қызметiн бұзбайтын оңтайландырылған қорғану iс-шаралары.

283. Радиоактивтiк ластануға ұшыраған аумақта шаруашылық қызметтi жүзеге асыратын ұйымның әкiмшiлiгi жұмыскерлердiң радиоактивтiк ластанудың есебiнен сәулеленуi 5 мЗв/жыл аспайтын жұмыс жағдайларын қамтамасыз етедi. Жұмыскерлердiң радиоактивтiк ластанудың есебiнен сәулеленуi 1 мЗв/жыл асатын ұйымдарда радиациялық бақылауды жүзеге асыратын және оңтайландыру принципiне сәйкес жұмыскерлердiң сәулелену дозаларын төмендету бойынша iс-шаралар жүргiзетiн радиациялық қауiпсiздiк қызметi құрылуы тиiс. Радиациялық бақылау тәртiбi санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде бекiтiледi.

24. Радиациялық қауіпсiздiктi медициналық қамтамасыздандыру

284. Сәулеленуге ұшыраған қызметкерлер құрамы мен халықтың радиациялық қауiпсiздiгiн медициналық қамтамасыздандыруға медициналық тексерулер (медициналық қарау), аурулардың алдын алу, ал қажет болған жағдайда денсаулығының ауытқулары анықталған тұлғаларды емдеу және қатарға қосу кiредi.

285. Иондаушы сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстейтiндердiң барлығы (А тобының қызметкерлер құрамы) алдын ала (жұмысқа орналасу кезiнде) және мезгiл-мезгiл профилактикалық медициналық қараулардан өтуi тиiс.

286. Профилактикалық медициналық тексерiстен өтуден бас тартқан жұмыскерлер жұмысқа жiберiлмейдi.

287. Қызметкерлер құрамы басқа да зиянды факторлардың (физикалық, химиялық, биологиялық) әсерiне ұшырауы мүмкін жағдайларда медициналық қорғау шаралары барлық зиянды өндiрiстiк факторлардың тiркес әсер етуiн ескерумен жүргiзiлуi тиiс.

288. Кезеңдiк профилактикалық медициналық тексерiстер өткiзiлгеннен кейiн әсер етушi қолайсыз факторлар кешенiне сәйкес диспансерлiк есепке алу топтарын бөлiп шығарған жөн.

289. Қызметкерлер құрамының қатарынан денсаулық ахуалының ауытқулары сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеудi жалғастыруға кедергi болатын тұлғалар анықталған жағдайда сол тұлғаларды иондаушы сәуле шығарумен контакттан тыс жұмысқа уақытша немесе тұрақты ауыстыру туралы мәселе әрбiр нақты жағдайда дара, жұмыс жағдайларының санитарлық-гигиеналық сипаттамасын, анықталған патологияның төзiмдiлiгi мен ауырлығын, сондай-ақ әлеуметтiк себептердi ескере отырып шешiледi.

290. Кезеңдiк профилактикалық медициналық қараулар кезiнде ем талап етiлетiн тұлғалар, оларға қатысты профилактикалық шаралар жүйесi жүзеге асырылуға тиiс радиациялық тәуелдi аурулар пайда болу тәуекелi жоғары тұлғалар анықталуға тиiс. Ауру анықталған тұлғалар амбулаторлық немесе стационарлық емдеуге, ал қажет болған жағдайда қатарға қосу үшiн жiберiледi.

      291. Сәуле шығару көздерiмен жұмыстар жүргiзiлетiн ұйымға қызмет көрсетiлетiн медициналық мекемеде апаттық сәулелену жағдайына төмендегiлер болуы тиiс:
      1) радиациялық бақылау аспаптары;
      2) терi жабындыларының, күйiктер мен жаралардың белсендiлiгiн жою құралдары (ашық түрдегi радиоактивтi заттармен жұмыс iстеу кезiнде);
      3) организмнен радионуклидтер шығаруды жылдамдату құралдары;
      4) радиопротекторлар.

292. А тобының қызметкерлер құрамының қатарынан тұлғаларды олар сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеуiн тоқтатқаннан кейiн мезгiл-мезгiл медициналық тексерулер аталған жұмыстар уақытындағы медициналық мекемеде немесе ол сәуле шығару көздерiмен жұмыс iстеген ведомствоның басқа медициналық ұйымда жүргiзiледi.

293. Халықтың қатарынан бiр жылдың iшiнде 200 мЗв астам тиiмдi дозада сәулеленуге ұшыраған немесе негiзгi сәулелендiру көздерiнiң бiрiнен 500 мЗв немесе барлық сәулелендiру көздерiнен 1000 мЗв астам доза жинаған тұлғаларды медициналық тексерудi бекiтiлген тәртiпте аумақтық денсаулық сақтау басқармасы ұйымдастырады.

294. Аурулардың, мүгедектiктiң немесе өлiмнiң кәсiби қызметке немесе апаттық сәулеленуге себептiк-нәтижелiк байланыстарын Қазақстан Республикасы Үкiметiмен бекiтiлген тәртiпте халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкiлеттi органмен, сараптама кеңесiмен және өзге де уәкiлеттi органдармен анықталады.

295. Айтарлықтай сәулеленуге ұшыраған қызметкерлер құрамы мен халықтың денсаулығын нығайту үшiн тамақтану рационына антиканцерогендiк және иммунопротекторлық әсерi бар тағамдық қосымшалар енгiзу керек.

296. Сондай-ақ салауатты өмiр салтын қарқынды насихаттау жүргiзу, зиянды әдеттердiң (шылым шегу, алкоголь тұтыну) таралуына қарсы әрекет ету қажет.

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
1-қосымша

Радиациялық қауiпсiздiктiң негiзгi принциптерiн
тәжiрибелiк iске асыру 1. Негiздеу принципi

1. Неғұрлым қарапайым жағдайларда негiздеу принципiн тексеру төмендегiлердiң пайдасы мен зиянын салыстыру арқылы жүзеге асырылады:

Х-(У ₁+ У ₂)>=0, (1)

      мұнда X - радиациялық қорғауға шығындарды қоспағанда сәуле шығару көзiн немесе сәулелендiру жағдайларын құруға және iске пайдалануға барлық шығындарды шегергенде сәуле шығару көзiн немесе сәулелену жағдайларын қолданудан келген пайда;
      У ₁- барлық қорғау түрлерiне шығындар;
      У ₂- адамдардың денсаулығына және қоршаған ортаға қорғау шараларымен жойылмаған сәулеленуден келетiн зиян .
      2. Пайданың (Х) және зиянның жиынтығының (У ₁+ У ₂) арасындағы айырмашылық нөлден көп болуға тиiс, ал пайдаға (Х) қол жеткiзудің баламалы әдiстерi барда бұл айырмашылық оның үстiне максималды болуға тиiс. Пайданың зияннан асуына көл жеткiзу мүмкiн болмаған жағдайда сәуле шығару көзiнiң осы түрiн қолданудың қабылдауға жарамсыздығы туралы шешiм қабылданады.
      Техникалық және экологиялық қауіпсiздiк жақтары ескерiлуге тиiс.
      3. Көбiнесе пайдасы мен зияны әртүрлi көрсеткіштер арқылы өлшенетiн сәуле шығару көзiнiң пайдасы мен зиянын салыстырумен байланысты негiздеу принципiн тексеру тек радиологиялық өлшемдермен шектелмейдi, сонымен бiрге әлеуметтiк, экономикалық, психологиялық және басқа факторларды қосады.
      4. Әртүрлi сәуле шығару көздерi мен сәулелену жағдайлары үшiн пайданың нақты шамаларының өз ерекшелiктерi бар (АЭС өндiрген энергия, диагностикалық және басқа ақпарат, қазбаланған табиғи ресурстар, баспанамен қамтамасыздандырылу). Оларды бiрдей уақыт аралықтарында сәулеленудің өмiрдiң адам/жас қысқару түрiндегi ықтимал нұқсанымен салыстыру үшiн пайданың жалпылама өрнегiне келтiру керек. Бұл орайда бiр адам-Зв ұжымдық тиiмдi дозасында сәулелену өмiрдiң бiр адам-жылынан айырылуға әкеледi деп қабылданады.
      5. Басымдық экономикалық пайдалармен салыстырғанда денсаулық көрсеткiштерiне берiледi.
      Пайда-зиян арақатынасының медициналық-әлеуметтiк негiздемесi сәулеленумен байланысты қызметтiң денсаулық үшiн пайдасы мен зиянының сандық және сапалық көрсеткiштерінің негiзiнде жасалына алады.
      Сандық бағалау үшiн төмендегiлердiң теңсiздiгiн пайдалану керек:

У ₀> У ₂, (2)

      мұнда У ₂мәнi (1) формуладағыдай,
      У ₀- сәулеленумен байланысты осы қызмет түрiнен бас тарту нәтижесiнде денсаулыққа келген зиян.
      6. Сапалық бағалау төмендегi формуланың көмегiмен орындала алады:
                                Z     Z ₀
                  Е(интеграл) {--- - ---} < 0,
                                D     D

      мұнда Z - сәулеленумен байланысты қызметтiң нәтижесiнде зиянды факторлардың әсер ету қарқындылығы;
      Z ₀- сәулеленумен байланысты қызметтен бас тарту кезінде қызметкерлер құрамына немесе халыққа әсер ететiн зиянды факторлар;
      D _zжәне D _z0, - Z және Z ₀факторлары әсерiнің шақтамалы қарқындылығы.

2. Оңтайландыру принципi

      7. Оңтайландыру принципiн iске асыру қорғау iс-шараларын жүргiзу жоспарланатын уақытта әр кезде жүзеге асырылуға тиiс. Осы принциптi iске асыру үшiн радиациялық қорғау қажеттілiгi туындайтын объектілерде немесе аумақтарда радиациялық қауіпсiздiктi ұйымдастыру үшiн жауапты қызмет немесе тұлғалар жауапты болып табылады.
      8. Сәуле шығару көзiн немесе сәулелендiру жағдайларын қалыпты iске пайдалану жағдайларында оңтайландыру (қорғанысты жетілдiру) тиiстi шектерден мардымсыз төмен - дара доза жылына 10 мкЗв деңгейге қол жетер диапазондағы сәулелену деңгейлерi кезiнде жүзеге асырылуға тиiс.
      9. Оңтайландыру принципiн iске асыру негiздеу принципi сияқты Қазақстан Республикасының мемлекеттік санитарлық Бас дәрігерi бекiтетiн арнайы әдiстемелiк нұсқаулар бойынша, ал олар басылып шыққанға дейiн - негiздеушi құжаттардың радиациялық-гигиеналық сараптамасын өткiзу арқылы жүзеге асырылуы тиiс. Бұл орайда РҚН-99 сәйкес тиiмдi дозаны бiр адам-зивертке төмендететін қорғауды жетiлдiру үшiн минималды шығын болып бiр жылдық жанға ұлттық табысқа (халықаралық ұсыныстамаларда қабылданған альфа шамасы) тең шығын саналады.

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
2-қосымша

Халықтың жекелеген техногендiк сәуле шығару көздерiнен сәулеленуіне квоталар белгiлеу бойынша ұсыныстар

      1. Квоталар белгiлеудiң мақсаты бiрнеше радиациялық объектiлерден сәулеленуге ұшырап отырған халық үшiн РҚН-99 белгiлеген халықтың техногендiк сәулелену дозасының шегiн (1 мЗв/жыл) асыруға жол бермеу және оңтайландыру принципiне сәйкес халықтың техногендiк көздерден сәулеленуiн төмендету болып табылады.
      2. I санаттың радиациялық объектiлерінің жобалық құжаттамасында объектiнiң қалыпты жұмысы кезiнде халықтың сәулеленуiне квоталар айқындалған болуға тиiс. Квоталардың сандық мәндерi санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды негiзiнде бекiтiледi.
      3. Квоталар объектiнiң байқау ауданында тұрып жатқан халықтың сыни топтарының сәулеленуінің дара тиiмдi орташа дозасының шамалары үшiн белгiленедi.
      4. Квоталар барлық радиациялық объектінің қалыпты iске пайдалану кезiнде санитарлық-қорғау ауданының шектерiнен тыс халықтың сыни тобының сәулеленуi минималды мәндегi шамадан - 10 мкЗв/жылдан асып түсуi мүмкiн радиациялық факторлар (әуелiк лақтырыстар, суға тастандылар және басқалары) үшiн белгiленедi.
      5. Квотаның мөлшерi халықтың радиациялық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудiң қол жеткен деңгейiн ескерумен радиациялық объектiдегi сәуле шығару көздерiн қалыпты iске пайдалану есебiнен халықтың сыни топтарының сәулеленуiнiң ықтимал деңгейiнің жоғарғы шегiн сипаттауға тиiс.
      6. Түрлi сәуле шығару көздерiнiң квоталар жиынтығы РҚН-99 белгiлеген халықтың сәулелену дозасының шегiнен аспауға тиiс. Халықтың дозалық шегi мен квоталар жиынтығының айырмашылығының шамасы халықтың техногендiк сәуле шығару көздерiнен радиациялық қауiпсiздiгiнiң дәрежесiн сипаттайтын резерв ретiнде қарастырылуға тиiс.
      7. Квоталардың мәндерi жекелеген радиациялық факторлардың (санитарлық-қорғау ауданының шекарасындағы сәуле шығару дозасының қуаты, лақтырыстар мен тастандылардың қуаты, қоршаған орта объектiлерiндегi радионуклидтер құрамы және басқалар) шақтамалы деңгейлерiн есептеу үшiн қолданылады.

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
3-қосымша

Сырттай иондаушы сәулеленуден қорғауды жобалау кезiнде қолданылатын баламалы дозаның қуаты

1. Кестеде ұйымда бар техногендiк сәуле шығару көздерi дозасының қуаты келтiрiлген.
2. Баламалы дозаның өлшенетiн мәндерiнен тиiмдi дозаға ауысу арнайы әдiстемелiк ұсыныстар бойынша жүзеге асырылады.

Көлiк құралдарының үстiңгi бетiнің шақтамалы радиоактивтiк
ластану деңгейлерi, жиiлiгi/(см ²x мин)

      Ашық сәуле шығару көздерiмен жұмыстар сыныбы
                                                          3-кесте
___________________________________________________________________
       Жұмыстар сыныбы           |    А тобына келтiрiлген жұмыс
                                 | орнындағы жиынтық белсенділігі,
                                 |               Бк
___________________________________________________________________
         I сынып                 |            10 ⁸артық
         II сынып                |          10 ⁵-нан 10 ⁸дейiн
         III сынып               |          10 ³-нан 10 ⁵дейін
___________________________________________________________________

      1. Сұйықтармен жай операциялар кезiнде (буландырусыз, қайнатусыз, барботаждаусыз) жұмыс орнындағы белсенділiгін 10 есе ұлғайтуға жол берiледi.
      2. Генераторлардан медициналық мақсаттағы ғұмыры қысқа радионуклидтер алу (элюирлау) және қаттау бойынша жай операциялар кезiнде жұмыс орнындағы белсендiлігін 20 есе ұлғайтуға жол берiледi. Жұмыстар сыныбы еншiлес радионуклидтiң бiр мезгiлде шайылатын (элюирланатын) максималды белсендiлiгi бойынша айқындалады.
      3. Уран мен оның қосындыларын қайта өңдеушi ұйымдар үшiн жұмыстар сыныбы өндiрiс сипатына байланысты айқындалады және арнайы ережелермен реттемеленедi.
      4. Ашық радионуклидтiк сәуле шығару көздерiн сақтау кезiнде белсендiлiктi 100 есе ұлғайтуға жол берiледi.

Сұйық және қатты радиоактивтi қалдықтар сыныптамасы

                                                           4-кесте
___________________________________________________________________
Қалдықтар    |         Меншiктi белсендiлiгi кБк кг
санаты      |_____________________________________________________
             |бета-сәуле      альфа-сәуле           Трансурандық
             |шығарушы        шығарушы              радионуклидтер
             |радионуклидтер радионуклидтер
             |                (трансурандық.
             |                тарды қоспағанда)
Белсенділігi | 10 ³кем           10 ²кем                10 ¹кем
төмен        |
___________________________________________________________________
Белсендiлiгi |10 ³-нан 10 ⁷     10 ²-нан 10 ⁶дейiн      10 ¹-нан 10 ⁵
орташа       | дейiн                                   дейiн
___________________________________________________________________
Белсендiлiгi | 10 ⁷артық         10 ⁶артық           10 ⁵артық
жоғары       |
___________________________________________________________________

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
4-қосымша

Иондаушы сәуле шығару көздерiне (бұдан әрi - ИСК)санитарлық төлқұжат

1. Ұйым _____________________________________________________
___________________________________________________________________
(толық және қысқаша атауы, әкiмшiлiк ауданы, мекен-жайы, телефоны)

2. Министрлiк, ведомство ____________________________________
___________________________________________________________________
(толық және қысқаша атауы, мекен-жайы)

3. Жоғарыдағы (тiкелей ұйымнан жоғары) ұйым _________________
___________________________________________________________________
(толық және қысқаша атауы, мекен-жайы, телефоны)

      4. Санитарлық төлқұжат алатын ұйымның бөлiмшесi (объектi) ___
___________________________________________________________________
   (атауы, ұйым, құрылымындағы бағыныштылығы, әкімшілiк ауданы,
                   мекен-жайы, телефоны)

5. Объектiдегi радиациялық қауiпсiздiк үшін жауапты лауазымды тұлға (лауазымы, жауапкершiлiк жүктеу туралы ұйым бойынша бұйрықтың нөмiрi, күнi, телефон)

      6. ИСК-мен жұмыс iстеугe рұқсат етiледi
___________________________________________________________________
ИСК түрi және             | Жұмыстар түрi | Жұмыстар | Шектеушi
сипаттамасы               |     және      | жүргiзу   | жағдайлар
                          | сипаттамасы   | орны     |
___________________________________________________________________
I. Ашық ИСК-мен жұмыстар
_________________________
II. Жабық ИСК-мен
жұмыстар
_________________________
III. Сәуле шығару
өндiретiн құрылғылармен
жұмыстар
_________________________
_________________________
_________________________
IV. ИСК-мен басқа
жұмыстар
_________________________
___________________________________________________________________

      7. Санитарлық төлқұжат төмендегiлердің негiзiнде берiлген
___________________________________________________________________
    (нөмiрлерiн және күндерiн, қадағалау органдарын көрсетумен
___________________________________________________________________
          қабылдау, тексеру актiлерi мен басқа құжаттар)

8. Санитарлық төлқұжат жарамды____ жыл "____" __________ дейiн

Мемлекеттiк санитарлық Бас дәрiгер __________________________
(_________________________________________________________________)
(Т.А.Ә.)

M.O.

Санитарлық төлқұжат беру күнi _______ жыл "____" ________

Орындаушы:
___________________________________________________________________
(т., а., ә., лауазымы, санитарлық-эпидемиологиялық қызмет органы,
___________________________________________________________________
телефоны)

______ данада орындалған

Тапсырылған:
___________________________________________________________________
Дана N | Ұйымға | Күні | Тапсырылуы туралы белгi
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Жұмыстар жүргiзу құқығына санитарлық төлқұжаттың әрекет
мерзiмi ____________жыл "___" ______ дейiн ұзартылған.

Мемлекеттiк санитарлық Бас дәрiгер ____________________

M.O.

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
5-қосымша

Иондаушы сәуле шығару көздерiне санитарлық төлқұжатты
толтыру бойынша
Нұсқаулық

      1. Кестенi радиациялық гигиена бойынша санитарлық дәрiгер толтырады және оның құрамында иондаушы сәуле шығару көздерiмен (бұдан әрi - ИСК) рұқсат етiлген жұмыстар туралы барлық қажеттi мәлiметтер: ИСК-інің сандық және сапалық сипаттамасы (1-баған), олармен жұмыстардың түрi және сипаты (2-баған), олардың жүргiзiлетiн орны (3-баған) санитарлық дәрiгер осы жұмыстарға рұқсатта ескеру қажет деп есептейтiн кейбiр шектеулер (4-баған) болуға тиiс.
      Санитарлық төлқұжат санитарлық-эпидемиологиялық қызмет органдарының рұқсаты талап етiлетiн ИСК-мен барлық жұмыстарға (ИСК-iн сақтау, радиоизотоптық көздердi тасымалдау, радиоактивтi қалдықтарды жинау, тасымалдау және көму бойынша жұмыстарды қоса) құқық беретiн бiртұтас құжат болып табылады.
      2. Мiндеттi түрде ИСК-мен рұқсат етiлетiн жұмыстар тобына арналған бөлiмнiң тақырыбы мен нөмiрi келтiрiледi. IV бөлiм тақырыбының астында I-III бөлiмдерге жатқызыла алмайтын ИСК-мен жұмыстар: радионуклидтер өндiргiштермен, ядролық реакторлармен, радиоактивтi қалдықтармен және аралас немесе қатаң түрде айқындалмаған радиациялық сипаттамалы басқа ИСК-мен жұмыстар келтiрiледi.
      3. ИСК-iнiң әрбiр түрiне (немесе радиациялық сипаттамасы бар бiрнеше түрiне) бөлiмнiң iшiндегi реттiк нөмiр берiледi, және осы нөмiрге 2-4-бағандардағы барлық мәлiметтердi осы бағандардағы жазбаларға реттiк нөмiрлер бере отырып және оларды келесi бағандағы жазбалардың алдыңғыға қатынасын сәйкестендiру үшiн пайдалана отырып жатқызу керек.
      4. 1-бағанда келтiрiлетiн мiндеттi мәлiметтер:
      1) I-бөлiмде: радионуклид, зат, оның агрегаттық күйi, жұмыс орнындағы максималды шақтамалы бiр мәртелiк белсенділік, жылдық тұтыныс;
      2) II-бөлiмде: нуклид, көз түрi (қондырғылар, аппараттар, аспаптар үшiн - тұрпаты, маркасы, шығарылған жылы; бейстандартты ИСК үшiн - жасап шығарушы, шығаруға санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды туралы деректер), көздiң максималды белсендiлiгi, жұмыс орындарындағы көздердiң максималды шақтамалы бiр мәртелiк саны және олардың жұмыс орнындағы жиынтық белсендiлiгi, жылдық тұтыныс (ғұмыры қысқа нуклидтер үшiн);
      3) III-бөлiмде: көз түрi (қондырғылар, аппараттар, аспаптар үшiн - II-бөлiмдегідей мәлiметтер), сәуле шығарудың түрi, энергиясы және қарқындылығы [немесе (және) үдеткiш кернеуi, ток күшi, қуаты], бiр мезгiлде жұмыс iстеушi ИСК-нiң максималды шақтамалы саны, бiр жерде жайғастырылған ИСК-нiң саны;
      4) IV-бөлiмде: ИСК түрi мен сипатына байланысты I-III-бөлiмдерге арналған мәлiметтер (радионуклидтер өндiргiштерi үшiн - аналық нуклид және еншiлес өнiмдер бойынша өнiмдiлiгi туралы деректер);
      5) радиоизотопты көздер мен радиоактивтi қалдықтарды арнайы автокөлiкпен тасымалдау бойынша жұмыстар үшiн - автомашинаның түрi, маркасы және нөмiрi.
      2-бағанда келтiрiлетiн мiндеттi мәлiметтер:
      жұмыстардың түрiн және сипатын көрсету (тұрғылықты, тұрғылықты емес, зерттеушілiк, өндiрулiк).
      3-бағанда келтiрілетiн мiндеттi мәлiметтер:
      жұмыстар орнын: ғимаратты, қабатты, цехты, учаскенi, бөлменi, аумақ учаскесiн (ұйымда немесе одан тыс) нақты белгiлеу; 4-бағанда келтiрiлетiн мiндеттi мәлiметтер;
      6) I бөлiмде (және ашық ИСК-мен жұмыстар жағдайында IV бөлiмде): осы жайларда жүргiзуге рұқсат етiлген жұмыстардың сыныбын көрсету;
      7) барлық бөлiмдерде: кез келген қажеттi шектеушi жағдайлар - осы жерде ИСК қолданумен байланысты емес басқа жұмыстар жүргiзуге рұқсат немесе тыйым (А тобының қызметкерлер құрамымен немесе басқа жұмыскерлермен), зиянды радиациялық емес факторлар әсерiн болдырмау немесе азайту.

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
6-қосымша

Ұйымның тiркеу нөмiрi ______

Иондаушы сәуле шығару көздерiн
жеткiзуге тапсырыс-өтiнiм

1. Жеткiзушiнің атауы және пошталық мекен-жайы ___________________
__________________________________________________________________

2. Тапсырыскердiң атауы және пошталық мекен-жайы _________________
__________________________________________________________________

3. Ол үшiн тапсырыс жүргiзілетiн ұйымның атауы ___________________
__________________________________________________________________

4. Тапсырыс мәнi _________________________________________________
__________________________________________________________________

___________________________________________________________________
Көз. |Өл. |Бір.|Бір |     Соның iшінде айлар бойынша     |Жылы.|со.
дің |шем |лік |жыл.|                                    |на   |ма.
атауы|бір.|бел.|ға |                                    |жал. |сы,
     |лігі|сен.|бір.|                                    |пы   |тең.
     |    |ді. |лік.|                                    |саны |ге
     |    |лігі|тер |                                    |(бел.|
     |    |    |саны|                                    |сен. |
     |    |    |    |                                    |ді. |
     |    |    |    |                                    |лік) |
___________________________________________________________________
                     I II III IV V VI VII VIII IX X ХI XII
___________________________________________________________________

Барлығы __________________________________________________________

Ескертулер _______________________________________________________

5. Төлем кепiлдiктерi ____________________________________________

______ жыл "____"______ Ұйым басшысы ____________________________
Бас бухгалтер ____________________________

Мемлекеттік санитарлық Бас дәрiгер _______________________________

М.П.__________ жыл "____"

6. Тапсырыс-өтінiмдi iске асыру туралы есепке алу белгiлерi (бір мәртелік жеткiзілiмдер кезiнде)

7. Көздердi жөнелту күнi Көздердi алу күнi
тапсырыскерге ______________ жыл "____"
тапсырыскермен ______________ жыл "____"
5 данада орындалған:
N 1.2 дана - жеткізушіге
N 3 дана - Мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау басқармасы
N 4 дана - тапсырыскерге
N 5 дана - Iшкi iстер басқармасы

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
7-қосымша

РҰҚСАТ ЕТЕМIН
________________________
(ұйым басшысының қолы)
__________ жыл "____"

Радиоактивтік заттар беруге талап
(Талап екi данада)

Талап еткен қызметкер                  Радиоактивтi заттарды
                                            сақтау үшiн
                                           жауапты бердi
_____________________________      ________________________________
   (тегi, аты-жөнi)                       (тегi, аты-жөнi)
_____________________________      ________________________________
(зертхана немесе цех атауы)                (ұйымның атауы)
_____________жыл "____"            ________________________________
                                               (қолы)

Алған________________________
(қолы)
Сағаты ____________ (ғұмыры қысқалар үшiн) __________жыл "____"

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
8-қосымша

Радионуклидтік сәуле шығару көздерін есепке алудың кіріс-шығыс журналы

      1. Радионуклидтік иондаушы сәуле шығару көзіне бөлек беттер ашылады.
      2. Радионуклидтік көздермен жиынтықталған аспаптарды, аппараттар мен қондырғыларды есепке алу радиоактивті заттарды есепке алудан бөлек жүргізіледі, (бөлек журналда).
      3. Есеп жүргізу журналы тұрақты сақталады.

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
9-қосымша

БЕКIТЕМIН
____________________________
(ұйым басшысының қолы)
________________ жыл "____"

Ұйымның радионуклидтiк сәуле шығару көздерiн шығындау және есептен шығару туралы актi

__________________________________________________________________
(ұйым атауы)

Осы актiнi жасаған қызметкерлер __________________________________
__________________________________________________________________
(тегі, аты-жөнi)
жұмыстар басшысы _________________________________________________
(тегi, аты-жөнi)
N ______ талап бойынша ______ жыл "___" алынған радиоактивтi заттар

__________________________________________________________________
(көздiң атауы, нөмiрi немесе партия нөмiрi, төлқұжат
__________________________________________________________________
нөмiрi және күнi)

саны ___________ меншiктi белсендiлігі ___________________________
және жалпы белсенділiгі __________________________________________
__________ сағат ______________________ минут өлшеулер бойынша
(бастапқы құны _____________________________________________ теңге)

__________ жыл "_____" _______________________ үшiн пайдаланылды
__________________________________________________________________
                   (жұмыс сипаты көрсетілсін)
Жұмыс жүргiзген __________________________________________________
                    (қызметкердің тегi және аты-жөні)
Жұмыс барысында __________________________________________________
                (нуклидтiң не болғанының қысқаша суреттемесi)
Қалдықтар _________________________________________________ түрiнде
__________ жыл "_____" N ______ құжат бойынша көмуге тапсырылды
Заттың қалдығы ______ саны _______________________________________
жалпы белсендiлiгi _______________________________________________
___________________________________________ __________ жыл "_____"
   (қоймаға қайтарылды немесе жоқ)

Жұмыстар басшысы ______________________________
(қолы)

Қызметкер ______________________________
                   (қолы)
Нуклеидтердi сақтау үшiн жауапты ______________________________
                                         (тегі, аты-жөнi)
_______________________ ___________________ жыл "_____"
      (қолы)

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
10-қосымша

Радиоактивтi заттар мен ядролық материалдар, сәуле шығару көздерi бар құрылғылар мен қондырғылар және радиоактивтi заттар тасымалдау құқығына санитарлық төлқұжат

1. Ұйым атауы _____________________________________________________
2. Көлiк түрi (автомашина, тiркеме, темiржол вагоны) ______________
нөмiрi ____________________________________________________________
3. Көлiк жабдығы __________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Апаттық жиынтықтамамен қамтамасыздығы __________________________
5. Санитарлық тексеру негiзiнде және дозиметрлiк өлшеулердің
нәтижесiнде тасымалдауға рұқсат етiледi:
а) радиоактивтi заттар, радионуклидтiк көздер бар қондырғылар мен құрылғылар орамдарын _____________________________________________
(орамдардың саны, санаты және жиынтық
___________________________________________________________________
белсендiлiгi көрсетiлсiн)

б) радиоактивтi қалдықтарды (сұйық, қатты)
___________________________________________________________________
(сызылсын)
___________________________________________________________________
(қалдықтар түрi мен олардың белсендiлiгi көрсетiлсiн)

Санитарлық төлқұжат берiлген күнi ___________ жыл "_____"

Төлқұжат ___________ жыл "_____" дейiн жарамды

Төлқұжаттың әрекет мерзiмi __________ жыл "____" дейiн ұзартылған

М.О Бас мемлекеттiк санитарлық дәрiгер

___________ жыл "_____"

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
11-қосымша

Металдарды шектеусiз пайдалану үшiн негiзгi ұзақ ғұмырлы радионуклидтердің шақтамалы меншiктi белсенділігi

___________________________________________________________________
Радионуклидтер   |    Жартылай      | Жеке i-ro радионуклидтiң
                 | ыдырау кезеңi   |   шақтамалы меншiктi
                 |                  | белсендiлiгi ДК"кБк/кг
___________________________________________________________________
⁵⁴Mп                 312 тәулiк             1,0

⁶⁰Со 5,3 жыл 0,3

⁶⁵Zn 244 тәулiк 1,0

⁹⁴Nb 2,0х10 ⁴жыл 0,4

¹⁰⁶Ru+ ^106mRh 368 тәулiк 4,0

^110mAg 250 тәулiк 0,3

¹²⁵Sb+ ^125mTe 2,8 жыл 1,6

¹³⁴Cs 2,1 жыл 0,5

¹³⁷Cs- ^137mBa 30,2 жыл 1,0

¹⁵²Eu 13,3 жыл 0,5

¹⁵⁴Eu 8,8 жыл 0,5

⁹⁰Sr+ ⁹⁰Y 29,1 жыл 10,0

²²⁶Ra 11,6х10 ³жыл 0,4

²³²Th 1x10 ¹⁰жыл 0,3
___________________________________________________________________

1. Металда радионуклидтер қоспасы п барда жекелеген радионуклидтердiң меншiктi белсендiлiктерiнің мәндерi Q _іЕ(жиынтығы) Q _і/ДК _і< 1 арақатынасын қанағаттандыруға тиiс.

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
12-қосымша
(анықтамалық)

Ондық еселіктеp мен үлестiк бiрлiктердің түзiлуi мен оларды атауға арналған көбейткiштер мен тiркемелер

___________________________________________________________________
Көбейткіш|Тiркеме|   Тiркеме   | Көбейткiш|Тiркеме|   Тіркеме
         |       | белгiленуi |          |       | белгiленуi
         |       |_____________|          |       |_______________
         |       |Халық.| Орыс |          |       |Халық. |Орыс
         |       |ралық |      |          |       |ралық |
___________________________________________________________________
10 ¹⁸        Экса     E      Э    10 ^-1       Деци       D      д
10 ¹⁵        Пета     Р      П    10 ^-2       Санти      C      с
10 ¹²        Тера     Т      Т    10 ^-3       Милли      M      м
10 ⁹         Гига     G      Г    10 ^-6       Микро      u      мк
10 ⁶         Мега     M      М    10 ^-9       Нано       n      н
10 ³         Кило     k      к    10 ^-12      Пико       p      п
10 ²         Гекто    h      г    10 ^-15      Фемто      f      ф
10 ¹         Дека     da     да   10 ^-18      Атто       a      а
___________________________________________________________________

"Радиациялық қауiпсiздiктi
қамтамасыз ету жөнiндегi
санитарлық-гигиеналық
талаптар" санитарлық
ережелерi мен нормаларына
13-қосымша
(анықтамалық)

СИ бiрлiктерi мен жүйеден тыс белсендiлiк бiрлiктерiнің және сәуле шығару өрiсiнiң арасындағы қатынастар

___________________________________________________________________
Шама және |   Бiрлiктер атауы және     | Бірліктер арасындағы
оның    |       белгiленуi           |        байланыс
символы |____________________________|
          | СИ бiрлiгi   | Жүйеден тыс |
          |              |   бiрлiк    |
___________________________________________________________________
А          секундте бiр   Кюри (Ки)     1 Ки = 3,700х10 ¹⁰ыдырау./с
белсендi. ыдырауға тең                 = 3,700-10 ¹⁰Бк;
лiгi       Беккерель (Бк)               1 Бк = 1 ыдырау./с;
           (ыдырау/сек/)                1 Бк = 2,703х10 ^-11Ки
___________________________________________________________________
Ағынның I Шаршы метрге   Секундте      1 эрг/(см ²хс) = 1х10-3Дж/
немесе J ^Е ватт (Вт/м ²), эрг шаршы     (м ²хс) = 1х10 ^-3BT/м ²;
бөлшектер секундте бір   сантиметрге   1 Вт/м ²= 1 Дж/(М ²хс) =
энергиясы шаршы метрге   [эрг/(см ²хс)] = 1х10 ³эрг/(см ²хс);
тогының    джоульге       немесе        1 МэВ/(см ²хс) =
тығыздығы [Дж/м ²хс)]     секундте       = 1,602х10 ^-9Дж/(м ²хc) =
           тең            мегаэлектрон. = 1,602х10 ^-9Вт/м ²;
                          вольт шаршы   1 Вт/м ²= 1 Дж/(м ²хс) =
                          сантиметрге   = 6,24х10 ⁸Мэв/(см ²хс)
                          [МэВ/(см ²хс)]
___________________________________________________________________
Сiңiрiл. Грэй (Гр),      Рад (рад)     1 рад = 100 эрг/г =
ген       бір джоуль                    1х10 ^-2Дж/кг = 1х10 ^-2Гр;
доза D    килограммға                   1 Гр = 1 Дж/кг;
          тең (Дж/кг)                   1 Гp = 1 Дж/кг = 10 ⁴эpг/ =
                                        = 100 рад
___________________________________________________________________
Сiңiрiл. Грэй            Рад секундте 1 рад/с = 1х10 ^-2Дж/(кгхс) =
ген       секундте        (рад/c)       = 1х10 ^-2Гр/с;
дозаның   (Гp/c),                       1 Гр/с = 1 Дж/(кгхс) =
қуаты D   ceкундте бiр                  = 1х10 ²рад/с
          джоуль кило.
          граммға тең
          [Дж/(кгхс)]
___________________________________________________________________
Баламалы Зиверт (Зв),   Бэр (бэр)              1рад    1х10 ^-2Дж/кг
доза H    сәулелендiру                   1 бэр =---- = ----------- =
          түрі үшін                              W _RW _R
          таразылаушы                       1х10 ^-2Гр
          коэффициентке                  = ----------- = 1х10 ^-2Зв
          -W _Rбiр грэйге                       W _R
          тең,                                  1 Гр   1 Дж/кг
          [1 Гр/W _R=                     1Зв = ----- = --------- =
          = 1(Дж/кг)/W _R]                         W _RW _R

                                           100 рад
                                         = -------- = 100 бэр
                                              W _R
___________________________________________________________________
Баламалы Зиверт          Бэр секундте 1 бэр/с = 1х10 ^-2Зв/с;
дозаның   секундте        (бэр/с)       1 Зв/с = 100 бэр/с
қуаты Н   (Зв/с)
___________________________________________________________________
Экспози. Кулон           Рентген (Р)   1 Р = 2,58Ху10 ^-4Кл/кг (дәл)
циялық    килограмға                    1 Кл/кг = 3,88х10 ³Р
доза      (Кл/кг)                       (шамамен)
Х
___________________________________________________________________
Экспози. Секундте        Рентген       1 P/c = 2,58х10 ^-4Кл/(кгхс)
циялық    кулон           секундте      (дәл);
дозаның   килограммға     (Р/с)         1 Кл/(кгхс) =3,88х10 ³Р/с
қуаты Х   [Кл/(кгхс)]                   (шамамен)
___________________________________________________________________
Керма К   Грэй (Гр),      Рад (рад)     1 рад = 100 эрг/г =
          бiр джоуль                    = 1х10 ^-2Дж/кг =
          килограммға                   = 1х10 ^-2Гp;
          тең (Дж/кг)                   1 Гр = 1 Дж/кг;
                                        1 Гр = 1 Дж/кг =
                                        = 10 ⁴эрг/г =100 рад
___________________________________________________________________
Керманың Грэй ceкундте Рад секундте 1 рад/с=1х10 ^-2Дж/(кгхс) =
қуаты К   (Гр/с),                      = 1х10 ^-2Гр/с;
          секундте                     1 Гр/с = 1 Дж/(кгхс) = 1х10 ²
          бір джоуль                   рад/с
          килограммға
          тең
          [Дж/(кгхс)]
___________________________________________________________________

      1. Ауадағы энергиясы 3 МэВ дейiн гамма-сәуле шығару үшiн пайдаланылады. 1P = 0,87 рад = ауада сiңiрiлген дозаның 0,87х10 ^-2Гp тең.
      2. Энергиясы 10 МэВ дейiн гамма-сәуле шығару үшiн керма сіңiрiлген дозадан айырмасы жоқ деуге болады.
      3. Нейтронды сәуле шығару көздерi үшiн баламалы дозаның нақ осындай тиiсiнше м ³в/сағат және мк ³в/сағат сандық мәндерi реттеледi.

Сноска. Утратил силу приказом Министра здравоохранения РК от 29.07.2010 N 565 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

              Согласован                  Согласован
         Председатель Комитета      Председатель Агентства
         по атомной энергетике       Республики Казахстан
      Министерства энергетики и    по чрезвычайным ситуациям
         минеральных ресурсов       от 5 февраля 2003 года
         Республики Казахстан
        от 4 февраля 2003 года

В соответствии со статьей 7 Закона Республики Казахстан "О санитарно-эпидемиологическом благополучии населения", приказываю:

1. Утвердить прилагаемые санитарные правила и нормы от 31 января 2003 года N 5.01.030.03 "Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности".

2. Настоящий приказ вводится в действие после государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан, по истечении десяти календарных дней со дня их первого официального опубликования.

Министр

Утверждены
приказом Министра здравоохранения
Республики Казахстан
от 31 января 2003 года N 97

Санитарные правила и нормы
"Санитарно-гигиенические требования по обеспечению
радиационной безопасности"

1. Общие положения

      1. Настоящие санитарные правила и нормы по обеспечению радиационной безопасности (далее - санитарные правила) устанавливают требования по защите людей от вредного радиационного воздействия при всех условиях облучения от источников ионизирующего излучения (далее - источников излучения).
      2. Настоящие санитарные правила распространяются на физические и юридические лица независимо от форм собственности, деятельность которых связана с проектированием, добычей, производством, хранением, использованием, транспортировкой, переработкой, захоронением радиоактивных веществ и других источников излучения, монтажом, ремонтом, наладкой приборов, установкой аппаратов, действие которых основано на использовании ионизирующего излучения, и устройств, генерирующих ионизирующее излучение.
      3. Ответственность за соблюдением настоящих санитарных правил возлагается на первых руководителей организаций.
      4. В настоящих санитарных правилах использованы следующие термины и определения:
      1) авария радиационная проектная - авария, для которой проектом определены исходные и конечные состояния радиационной обстановки и предусмотрены системы безопасности;
      2) активность (далее - А) - мера радиоактивности какого-либо количества радионуклида, находящегося в данном энергетическом состоянии в данный момент времени:

                              dN
                         А = ----
                              dt,

      dN - ожидаемое число спонтанных ядерных превращений из данного энергетического состояния, происходящих за промежуток времени - dt. Единицей активности является Беккерель (далее - Бк).
      Использовавшаяся ранее внесистемная единица активности кюри (далее - Ки) составляет 3,7x10 ¹⁰Бк;
      3) активность минимально значимая (далее - МЗА) - активность открытого источника ионизирующего излучения в помещении или на рабочем месте, при превышении которой требуется разрешение органов государственного санитарно-эпидемиологического надзора на использование этих источников, если при этом также превышено значение минимально значимой удельной активности;
      4) активность минимально значимая удельная (далее - МЗУА) - удельная активность открытого источника ионизирующего излучения в помещении или на рабочем месте, при превышении которой требуется разрешение органов государственного санитарно-эпидемиологического надзора на использование этого источника, если при этом также превышено значение минимально значимой активности;
      5) активность удельная (объемная) - отношение активности А радионуклида в веществе к массе m (объему V) вещества:

                        А         А
                  А _m= ---; A _v= ---
                        m         V

      Единица удельной активности - Беккерель на килограмм (далее - Бк/кг). Единица объемной активности - Беккерель на кубический метр (далее - Бк/м ³);
      6) активность эквивалентная равновесная объемная (далее - ЭРОА) дочерних продуктов изотопов радона - ²²²Rn и ²²⁰Rn - взвешенная сумма объемных активностей короткоживущих дочерних продуктов изотопов радона - ²¹⁸Ро(RaA); ²¹⁴Pb(RaB); <-- ²¹⁴Bi(RaC); ²¹²Pb(ThB); ²¹²Bi (ThC) соответственно:
      (ЭPOA) _Rn= 0,10 A _RnA+ 0,52 A _RaB+ 0,38 A _RaC
      (ЭРОА) _Tn= 0,91 A _ThB+ 0,09 A _ThC,
      A _i- объемные активности дочерних продуктов изотопов радона;
      7) вещество радиоактивное - вещество в любом агрегатном состоянии, содержащее радионуклиды с активностью, должны соответствовать требованиям санитарных правил "Нормы радиационной безопасности" (далее - НРБ-99) и настоящих санитарных правил;
      8) взвешивающие коэффициенты для отдельных видов излучения при расчете эквивалентной дозы (далее - W _R) - это используемые в радиационной защите множители поглощенной дозы, учитывающие относительную эффективность различных видов излучения:
      Фотоны любых энергий....................................... 1
      Электроны и мюоны любых энергий............................ 1
      Нейтроны с энергией менее 10 килоэлектронвольт (далее-кэВ)..5
      от 10 кэВ до 100 кэB...................................... 10
      от 100 кэВ до 2 мегаэлектронвольт (далее-МэВ)..............20
      от 2МэВ до 20МэВ.......................................... 10
      более 20 МэВ............................................... 5
      Протоны с энергией более 2 МэВ, кроме протонов отдачи.......5
      Альфа частицы, осколки деления, тяжелые ядра...............20
      Все значения относятся к излучению, падающему на тело, а в случае внутреннего облучения - испускаемому при ядерном превращении;
      9) взвешивающие коэффициенты для тканей и органов для расчета эффективной дозы (далее - W _T) - это множители эквивалентной дозы в органах и тканях, используемые в радиационной защите для учета их различной чувствительности в возникновении стохастических эффектов радиации:
      гонады............................................. 0,20
      костный мозг (красный)............................. 0,12
      толстый кишечник................................... 0,12
      легкие............................................. 0,12
      желудок............................................ 0,12
      мочевой пузырь..................................... 0,05
      грудная железа..................................... 0,05
      печень............................................. 0,05
      пищевод............................................ 0,05
      щитовидная железа.................................. 0,05
      кожа............................................... 0,01
      клетки костных поверхностей........................ 0,01
      остальное (надпочечники, головной мозг, экстраторокальный отдел органов дыхания, тонкий кишечник, почки, мышечная ткань, поджелудочная железа, селезенка, вилочковая железа и матка)................................................... 0,05
      В случаях, когда один из перечисленных органов или тканей получает эквивалентную дозу, превышающую самую большую дозу, полученную любым из двенадцати органов или тканей, для которых определены взвешивающие коэффициенты, следует приписать этому органу или ткани взвешивающий коэффициент, равный 0,025, а оставшимся органам или тканям из рубрики "Остальное" приписать суммарный коэффициент, равный 0,025;
      10) вмешательство - действие, направленное на снижение вероятности облучения, либо дозы или неблагоприятных последствий облучения;
      11) группа критическая - группа лиц из населения (не менее десяти человек), однородная по одному или нескольким признакам - полу, возрасту, социальным или профессиональным условиям, месту проживания, рациону питания, которая подвергается наибольшему радиационному воздействию по данному пути облучения от данного источника излучения;
      12) дезактивация - удаление или снижение радиоактивного загрязнения с какой-либо поверхности или из какой-либо среды;
      13) доза поглощенная (далее - D) - величина энергии ионизирующего излучения, переданная веществу:

                            __
                            de
                       D = ----
                            dm

      __
      de - средняя энергия, переданная ионизирующим излучением веществу, находящемуся в элементарном объеме, a dm - масса вещества в этом объеме.
      Энергия может быть усреднена по любому определенному объему, и в этом случае средняя доза будет равна полной энергии, переданной объему, деленной на массу этого объема. В единицах Международной системы единиц (далее - СИ) поглощенная доза измеряется в джоулях, деленных на килограмм (Дж/кг ^-1), и имеет специальное название - грей (далее - Гр). Использовавшаяся ранее внесистемная единица рад равна 0,01 Гр.;
      14) доза в органе или ткани (далее - D _T) - средняя поглощенная доза в определенном органе или ткани человеческого тела:

                            1
                      D _T= --- S(интеграл)D x dm
                           m _T m _T                ,

m _т- масса органа или ткани, a D - поглощенная доза в элементе массы dm;
15) доза эквивалентная (далее - H _T,R) - поглощенная доза в органе или ткани, умноженная на соответствующий взвешивающий коэффициент для данного вида излучения, W _R:

H _T,R= W _Rx D _T,R,

D _T,R- средняя поглощенная доза в органе или ткани Т, a W _R- взвешивающий коэффициент для излучения R.
При воздействии различных видов излучения с различными взвешивающими коэффициентами эквивалентная доза определяется как сумма эквивалентных доз для этих видов излучения:

H _T=Е(сумма)H _T,R
R .

Единицей эквивалентной дозы является зиверт (далее - Зв);
16) доза эффективная (далее - Е) - величина, используемая, как мера риска возникновения отдаленных последствий облучения всего тела человека и отдельных его органов и тканей, с учетом их радиочувствительности. Она представляет сумму произведений эквивалентной дозы в органах и тканях на соответствующие взвешивающие коэффициенты:

E = Е(сумма)W _Tx H _T
т ,

      Н _т- эквивалентная доза в органе или ткани Т, a W _т- взвешивающий коэффициент для органа или ткани Т.
      Единица эффективной дозы - зиверт (3в);
      17) доза эквивалентная (далее - Н _т(t)) или эффективная (Е(t)) ожидаемая при внутреннем облучении - доза за время t, прошедшее после поступления радиоактивных веществ в организм:

                                 t _о+t
                         H _T(t) = S(интеграл)H _T(t)dt,
                                 t _о
                         E(t) = E(сумма) W _Tx H _T(t)
                                 т           ,

      t ₀- момент поступления, a H _T(t) - мощность эквивалентной дозы к моменту времени t в органе или ткани Т.
      Когда t не определено, то его следует принять равным 50 годам для взрослых и (70-t _o) - для детей;
      18) доза эффективная (эквивалентная) годовая - сумма эффективной (эквивалентной) дозы внешнего облучения, полученной за календарный год, и ожидаемой эффективной (эквивалентной) дозы внутреннего облучения, обусловленной поступлением в организм радионуклидов за этот же год;
      19) доза эффективная коллективная - мера коллективного риска возникновения стохастических эффектов облучения; она равна сумме индивидуальных эффективных доз. Единица эффективной коллективной дозы - человеко-зиверт (далее - чел.-Зв);
      20) доза предотвращаемая - прогнозируемая доза вследствие радиационной аварии, которая может быть предотвращена защитными мероприятиями;
      21) загрязнение радиоактивное - присутствие радиоактивных веществ на поверхности, внутри материала, в воздухе, в теле человека или в другом месте, в количестве, превышающем уровни, установленные требованиями НРБ-99 и настоящих санитарных правил;
      22) загрязнение поверхности неснимаемое (фиксированное) - радиоактивные вещества, которые не переносятся при контакте на другие предметы и не удаляются при дезактивации;
      23) загрязнение поверхности снимаемое (нефиксированное) - радиоактивные вещества, которые переносятся при контакте на другие предметы и удаляются при дезактивации;
      24) захоронение отходов радиоактивных - безопасное размещение радиоактивных отходов без намерения последующего их извлечения;
      25) зона наблюдения - территория за пределами санитарно-защитной зоны, на которой проводится радиационный контроль;
      26) зона радиационной аварии - территория, на которой установлен факт радиационной аварии;
      27) источник ионизирующего излучения - (далее - источник излучения) радиоактивное вещество или устройство, испускающее или способное испускать ионизирующее излучение, которые должны соответствовать требованиям НРБ-99 и настоящих санитарных правил;
      28) источник излучения закрытый - это источник излучения, устройство которого исключает поступление содержащихся в нем радионуклидов в окружающую среду в условиях применения и износа, на которые он рассчитан;
      29) источник излучения открытый - источник излучения, при использовании которого возможно поступление содержащихся в нем радионуклидов в окружающую среду;
      30) источник излучения природный - источник ионизирующего излучения природного происхождения, который должен соответствовать требованиям НРБ-99 и настоящих санитарных правил;
      31) источник излучения техногенный - это источник ионизирующего излучения специально созданный для его полезного применения или являющийся побочным продуктом этой деятельности;
      32) категория объекта радиационного - характеристика объекта по степени его потенциальной опасности для населения в условиях возможной аварии;
      33) квота - часть предела дозы, установленная для ограничения облучения населения от конкретного техногенного источника излучения и пути облучения (внешнее, поступление с водой, пищей и воздухом);
      34) класс работ - характеристика работ с открытыми источниками ионизирующего излучения по степени потенциальной опасности для персонала, определяющая требования по радиационной безопасности в зависимости от радиотоксичности и активности нуклидов;
      35) контроль радиационный - получение информации о радиационной обстановке в организации, в окружающей среде и об уровнях облучения людей (включает в себя дозиметрический и радиометрический контроль);
      36) место рабочее - место постоянного или временного пребывания персонала для выполнения производственных функций в условиях воздействия ионизирующего излучения в течение более половины рабочего времени или двух часов непрерывно;
      37) мощность дозы - доза излучения за единицу времени (секунду, минуту, час);
      38) население - все лица, включая персонал вне работы с источниками ионизирующего излучения;
      39) облучение - воздействие на человека ионизирующего излучения;
      40) облучение аварийное - облучение в результате радиационной аварии;
      41) облучение медицинское - облучение пациентов в результате медицинского обследования или лечения;
      42) облучение планируемое повышенное - планируемое облучение персонала в дозах, превышающих установленные основные пределы доз, с целью предупреждения развития радиационной аварии или ограничения ее последствий;
      43) облучение потенциальное - облучение, которое может возникнуть в результате радиационной аварии;
      44) облучение природное - облучение, которое обусловлено природными источниками излучения;
      45) облучение производственное - облучение работников от всех техногенных и природных источников ионизирующего излучения в процессе производственной деятельности;
      46) облучение профессиональное - облучение персонала в процессе его работы с техногенными источниками ионизирующего излучения;
      47) облучение техногенное - облучение от техногенных источников как в нормальных, так и в аварийных условиях, за исключением медицинского облучения пациентов;
      48) обращение с отходами радиоактивными - все виды деятельности, связанные со сбором, транспортированием, переработкой, хранением и (или) захоронением радиоактивных отходов;
      49) объект радиационный - организация, где осуществляется обращение с техногенными источниками ионизирующего излучения;
      50) отходы радиоактивные - не предназначенные для дальнейшего использования вещества в любом агрегатном состоянии, в которых содержание радионуклидов превышает уровни, установленные требованиями НРБ-99 и настоящих санитарных правил;
      51) персонал - лица, работающие с техногенными источниками излучения (группа А) или находящиеся по условиям работы в сфере их воздействия (группа Б);
      52) предел дозы (далее - ПД) - величина годовой эффективной или эквивалентной дозы техногенного облучения, которая не должна превышаться в условиях нормальной работы. Соблюдение предела годовой дозы предотвращает возникновение детерминированных эффектов, а вероятность стохастических эффектов сохраняется при этом на приемлемом уровне;
      53) предел годового поступления (далее - ПГП) - допустимый уровень поступления данного радионуклида в организм в течение года, который при монофакторном воздействии приводит к облучению условного человека ожидаемой дозой, равной соответствующему пределу годовой дозы;
      54) радиационно-гигиенический паспорт организации - документ, характеризующий состояние радиационной безопасности в организации и содержащий рекомендации по ее улучшению;
      55) радиационно-гигиенический паспорт территории - документ, характеризующий состояние радиационной безопасности населения территории и содержащий рекомендации по ее улучшению;
      56) радиационная авария - потеря управления источником ионизирующего излучения, вызванная неисправностью оборудования, неправильными действиями работников (персонала), стихийными бедствиями или иными причинами, которые могли привести или привели к облучению людей выше установленных норм или радиоактивному загрязнению окружающей среды;
      57) радиационная безопасность населения - состояние защищенности настоящего и будущего поколений людей от вредного для их здоровья воздействия ионизирующего излучения;
      58) работа с источником ионизирующего излучения - все виды обращения с источником излучения на рабочем месте, включая радиационный контроль;
      59) работа с радиоактивными веществами - любые виды обращения с радиоактивными веществами на рабочем месте, включая радиационный контроль;
      60) риск радиационный - вероятность возникновения у человека или его потомства какого-либо вредного эффекта в результате облучения;
      61) санитарно-защитная зона - территория вокруг источника ионизирующего излучения, на которой уровень облучения людей в условиях нормальной эксплуатации данного источника может превысить установленный предел дозы облучения населения;
      62) санитарный пропускник - комплекс помещений, предназначенных для смены одежды, обуви, санитарной обработки персонала, контроля радиоактивного загрязнения кожных покровов, средств индивидуальной защиты, специальной и личной одежды персонала;
      63) санитарный шлюз - помещение между зонами радиационного объекта, предназначенное для предварительной дезактивации и смены дополнительных средств индивидуальной защиты;
      64) средство индивидуальной защиты - средство защиты персонала от внешнего облучения, поступления радиоактивных веществ внутрь организма и радиоактивного загрязнения кожных покровов;
      65) уровень вмешательства (далее - УВ) - величина предотвращаемой дозы, при достижении которой, в случаях возникновения ситуаций хронического или аварийного облучения, принимаются защитные или послеаварийные меры;
      66) уровень контрольный - значение контролируемой величины дозы, мощности дозы, радиоактивного загрязнения, устанавливаемое для оперативного радиационного контроля, с целью закрепления достигнутого уровня радиационной безопасности, обеспечения дальнейшего снижения облучения персонала и населения, радиоактивного загрязнения окружающей среды;
      67) устройство (источник), генерирующее ионизирующее излучение - электрофизическое устройство (например, рентгеновский аппарат, ускоритель, генератор), в котором ионизирующее излучение возникает за счет изменения скорости заряженных частиц, их аннигиляции или ядерных реакций;
      68) эффекты излучения детерминированные - клинически выявляемые вредные биологические эффекты, вызванные ионизирующим излучением, в отношении которых предполагается существование порога, ниже которого эффект отсутствует, а выше - тяжесть эффекта зависит от дозы;
      69) эффекты излучения стохастические - вредные биологические эффекты, вызванные ионизирующим излучением, не имеющие дозового порога возникновения, вероятность возникновения которых пропорциональна дозе и для которых тяжесть проявления не зависит от дозы.
      5. Источники излучения подлежат обязательному учету и контролю. От радиационного контроля и учета полностью освобождаются:
      1) электрофизические устройства, генерирующие ионизирующее излучение с максимальной энергией не более 5 кэВ;
      2) другие электрофизические устройства, генерирующие ионизирующее излучение, в условиях нормальной эксплуатации которых мощность эквивалентной дозы в любой доступной точке на расстоянии 0,1 м от поверхности аппаратуры не превышает 1,0 микрозиверт в час (далее - мк3в/ч);
      3) продукция, товары, содержащие радионуклиды, на которые имеется санитарно-гигиеническое заключение о том, что создаваемые ими дозы облучения не могут превышать значения, приведенные в пункте 1.4 НРБ-99;
      4) радиоактивные источники с активностью ниже МЗА, приведенной в действующих нормах радиационной безопасности, а также закрытые гамма-излучающие радиоактивные источники, мощность дозы от которых на расстоянии 0,1 м не превышает 1,0 мк3в/ч.
      6. Организациям, индивидуальным предпринимателям, осуществляющим деятельность в области обращения с источниками излучения, необходимо иметь специальное разрешение (лицензию) заниматься этим видом деятельности или совершать определенные действия, выдаваемое компетентным органом. Разрешение на работу с источниками излучения не требуется в случаях, если:
      1) используются продукция, товары, перечисленные в пункте 5 настоящих санитарных правил;
      2) на рабочем месте: удельная активность радионуклида меньше МЗУА, или активность радионуклида в открытом источнике меньше МЗА, приведенных в приложении П-4 НРБ-99, или сумма отношений активности отдельных радионуклидов к их табличным значениям меньше 1;
      3) в организации: общая активность радионуклидов в открытых источниках излучения не превышает МЗА более чем в десять раз или сумма отношений активности радионуклидов к их табличным значениям, приведенным в приложении П-4 НРБ-99;
      4) мощность эквивалентной дозы в любой точке, находящейся на расстоянии 0,1 метра от поверхности закрытого радионуклидного источника излучения, не превышает 1,0 мк3в/ч над фоном. Должна быть обеспечена надежная герметизация находящихся внутри устройства радиоактивных веществ, а на его нормативно-техническую документацию выдается санитарно-эпидемиологическое заключение.

2. Основные принципы обеспечения радиационной безопасности

      7. Радиационная безопасность персонала, населения и окружающей природной среды считается обеспеченной, если соблюдаются основные принципы радиационной безопасности (обоснование, оптимизация, нормирование) и требования радиационной защиты, установленные Законом Республики Казахстан "О радиационной безопасности населения", НРБ-99 и настоящих санитарных правил.
      Контроль за реализацией основных принципов должен осуществляться путем проверки выполнения следующих требований:
      1) принцип обоснования должен применяться на стадии принятия решения уполномоченными органами при проектировании новых источников излучения и радиационных объектов, выдаче лицензий, разработке и утверждении правил и норм и гигиенических нормативов по радиационной безопасности, а также при изменении условий их эксплуатации согласно приложению 1 к настоящим санитарным правилам.
      В условиях радиационной аварии принцип обоснования относится не к источникам излучения и условиям облучения, а к защитному мероприятию. В качестве величины пользы следует оценивать предотвращенную данным мероприятием дозу. Однако мероприятия, направленные на восстановление контроля над источниками излучения, должны проводиться в обязательном порядке;
      2) принцип оптимизации предусматривает поддержание на возможно низком и достижимом уровне как индивидуальных (ниже пределов, установленных НРБ-99), так и коллективных доз облучения, с учетом социальных и экономических факторов в соответствии с приложением 1 к настоящим санитарным правилам.
      В условиях радиационной аварии, когда вместо пределов доз действуют более высокие уровни вмешательства, принцип оптимизации должен применяться к защитному мероприятию с учетом предотвращаемой дозы облучения и ущерба, связанного с вмешательством;
      3) принцип нормирования должен соблюдаться всеми лицами, от которых зависит уровень облучения людей, который предусматривает непревышение установленных Законом Республики Казахстан "О радиационной безопасности населения" и НРБ-99 индивидуальных пределов доз облучения граждан от всех источников ионизирующего излучения и других нормативов радиационной безопасности;
      4) для контроля за эффективными и эквивалентными дозами облучения, регламентированными НРБ-99, вводятся допустимые уровни монофакторного воздействия (для одного радионуклида, пути поступления или одного вида внешнего облучения), являющиеся производными от основных пределов доз: мощности дозы, годового поступления радионуклидов в организм и других показателей.
      Поскольку производные нормативы при техногенном облучении рассчитаны для монофакторного воздействия и каждый из них исчерпывает весь предел дозы, то их использование должно быть основано на условии не превышения единицы суммой отношений всех контролируемых величин к их допустимым значениям;
      5) для предупреждения использования установленного для населения предела дозы только на один техногенный источник излучения или на ограниченное их количество должны применяться квоты на основные техногенные источники облучения.
      Обоснование значений квот должно содержаться в проектах радиационных объектов. Рекомендации по установлению квот приведены в приложении 2 к настоящим санитарным правилам.

3. Оценка состояния радиационной безопасности

      8. Оценка радиационной безопасности в организации и в каждом регионе осуществляется на основе:
      1) характеристики радиоактивного загрязнения окружающей среды;
      2) анализа обеспечения мероприятий по радиационной безопасности и выполнения норм, правил и гигиенических нормативов в области радиационной безопасности;
      3) вероятности радиационных аварий и их масштабе;
      4) степени готовности к эффективной ликвидации радиационных аварий и их последствий;
      5) анализа доз облучения, получаемых отдельными группами населения от всех источников ионизирующего излучения;
      6) числа лиц, подвергшихся облучению выше установленных пределов доз облучения;
      7) эффективности обеспечения мероприятий по радиационной безопасности и соблюдению санитарных правил и норм, гигиенических нормативов по радиационной безопасности.
      9. Все вышеуказанные показатели необходимо представить в радиационно-гигиенических паспортах организаций и территорий, характеризующих уровень обеспечения радиационной безопасности работников данной организации или населения территории, которые разработаны и утверждены в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
      10. Анализ данных, приведенных в радиационно-гигиенических паспортах организаций и территорий, следует проводить путем сопоставления их с требованиями НРБ-99 и настоящих санитарных правил, с данными предыдущих лет и с аналогичными показателями других организаций и территорий.
      11. Для оценки состояния радиационной безопасности используется показатель радиационного риска. В наибольшей степени этот риск характеризует суммарная накопленная эффективная доза от всех источников излучения. Значимость каждого источника излучения следует оценивать по его вкладу в суммарную эффективную дозу.

4. Пути обеспечения радиационной безопасности

      12. Радиационная безопасность на объекте и вокруг него обеспечивается за счет:
      1) качества проекта радиационного объекта;
      2) обоснованного выбора района и площадки для размещения радиационного объекта;
      3) физической защиты источников излучения;
      4) зонирования территории вокруг наиболее опасных объектов и внутри них;
      5) условий эксплуатации технологических систем;
      6) санитарной паспортизации и лицензирования всех видов деятельности с источниками излучения;
      7) санитарно-эпидемиологической оценки деятельности с источниками облучения;
      8) наличия системы радиационного контроля;
      9) планирования и проведения мероприятий по обеспечению радиационной безопасности персонала и населения при нормальной работе объекта, его реконструкции и выводе из эксплуатации;
      10) повышения квалификации и знания правил работы с источниками радиации.
      13. Радиационная безопасность персонала обеспечивается:
      1) ограничениями допуска к работе с источниками излучения по возрасту, полу, состоянию здоровья, уровню предыдущего облучения и другим показателям;
      2) знанием и соблюдением правил работы с источниками излучения;
      3) достаточностью защитных барьеров, экранов и расстояния от источников излучения, а также ограничением времени работы с источниками излучения;
      4) созданием условий труда, отвечающих требованиям НРБ-99 и настоящих санитарных правил;
      5) применением индивидуальных средств защиты;
      6) соблюдением установленных контрольных уровней;
      7) организацией радиационного контроля;
      8) организацией системы информации о радиационной обстановке;
      9) проведением эффективных мероприятий по защите персонала при планировании повышенного облучения в случае угрозы и возникновении аварии.
      14. Радиационная безопасность населения обеспечивается:
      1) созданием условий жизнедеятельности людей, отвечающих требованиям Закона Республики Казахстан "О радиационной безопасности населения", НРБ-99 и настоящих санитарных правил;
      2) установлением квот на облучение от разных источников излучения;
      3) организацией радиационного контроля;
      4) эффективностью планирования и проведения мероприятий по радиационной защите в нормальных условиях и в случае радиационной аварии;
      5) организацией системы информации о радиационной обстановке.
      15. При разработке мероприятий по снижению доз облучения персонала и населения следует исходить из следующих основных положений:
      1) индивидуальные дозы должны снижаться там, где они превышают допустимый уровень облучения;
      2) мероприятия по коллективной защите людей должны осуществляться в отношении тех источников излучения, где возможно достичь наибольшего снижения коллективной дозы облучения при минимальных затратах;
      3) снижение доз от каждого источника излучения должно достигаться за счет уменьшения облучения критических групп для этого источника излучения.
      16. Применение радиоактивных веществ в различных областях хозяйства путем их введения в вырабатываемую продукцию (независимо от физического состояния продукции) допускается на основании санитарно-эпидемиологического заключения.

5. Требования к системе радиационного контроля

      17. Радиационный контроль охватывает все основные виды воздействия ионизирующего излучения на человека, перечисленные в пункте 1.3 НРБ-99.
      18. Целью радиационного контроля является получение информации об индивидуальных и коллективных дозах облучения персонала, пациентов и населения при всех условиях жизнедеятельности человека, а также сведений о всех регламентируемых величинах, характеризующих радиационную обстановку.
      19. Объектами радиационного контроля являются:
      1) персонал групп А и Б при воздействии на них ионизирующего излучения в производственных условиях;
      2) пациенты при выполнении медицинских рентгенорадиологических процедур;
      3) население при воздействии на него природных и техногенных источников излучения;
      4) среда обитания человека.
      20. Производственный контроль за радиационной безопасностью в организации, где планируется обращение с источниками излучения, разрабатывается на стадии проектирования. В разделе "Радиационный контроль" определяются виды и объем радиометрического и дозиметрического контроля, перечень необходимых радиометрических и дозиметрических приборов, вспомогательного оборудования, размещение стационарных приборов и точек постоянного и периодического контроля, состав необходимых помещений, а также штат работников, осуществляющих радиационный контроль.
      Производственный контроль за радиационной безопасностью, определенный проектом, уточняется в зависимости от конкретной радиационной обстановки в данной организации и на прилегающей территории. На проект необходимо иметь санитарно-эпидемиологическое заключение органов государственного санитарно-эпидемиологического надзора.
      21. В организации, в зависимости от объема и характера работ, производственный контроль за радиационной безопасностью осуществляется специальной службой или лицом, ответственным за радиационную безопасность, прошедшим специальную подготовку и аттестацию.
      22. Производственный контроль за обеспечением радиационной безопасности в организации, где происходит облучение работников природными источниками излучения в дозе более одного мкЗв в год, также осуществляется специальной службой или лицом, ответственным за радиационную безопасность.
      23. Порядок проведения номенклатуры и объема производственного контроля за радиационной безопасностью, определяющий ее задачи с учетом особенностей и условий, выполняемых ею работ, устанавливается на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      24. Радиационный контроль организаций и территорий включает и проведение контроля и учета индивидуальных доз облучения работников (персонала) и населения. Регистрация доз облучения персонала и населения должна проводиться в соответствии с единой государственной системой контроля и учета индивидуальных доз облучения.
      25. Средства измерений должны применяться по назначению и периодически проходить поверку, калибровку в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан .
      26. Анализ результатов производственного контроля за радиационной безопасностью осуществляется на каждом объекте, результаты оценки ежегодно заносятся в радиационно-гигиенические паспорта организаций и территорий.
      27. Данные контроля за радиационной безопасностью используются для оценки радиационной обстановки, установления контрольных уровней, разработки мероприятий по снижению доз облучения и оценки их эффективности, ведения радиационно-гигиенических паспортов организаций и территорий.
      28. Для лиц, у которых накопленная доза от одного из основных видов облучения согласно пункту 1.3 НРБ-99 превышает 0,5 3в, должна, по возможности, проводиться реконструкция (восстановление) доз от остальных видов облучения.

6. Санитарно-гигиенические требования к администрации,
персоналу и гражданам по обеспечению радиационной безопасности

      29. Центральные исполнительные органы и иные государственные органы осуществляют:
      1) централизованное управление подведомственными организациями в области обеспечения радиационной безопасности;
      2) проведение анализа состояния радиационной безопасности в организациях, обмена опытом и доводить до них информацию о радиационной безопасности.
      30. Администрации территорий:
      1) принимают участие в разработке нормативных правовых актов Республики Казахстан в области радиационной безопасности с учетом требований Закона "О радиационной безопасности населения", НРБ-99 и настоящих санитарных правил;
      2) ежегодно обеспечивают проведение работы по оценке состояния радиационной безопасности на подведомственной территории и информируют о ней население;
      3) планируют и осуществляют мероприятия по оптимизации системы обеспечения радиационной безопасности населения;
      4) создают, поддерживают и совершенствуют систему быстрого и эффективного реагирования на случай возникновения радиационных аварий на подведомственной и сопредельной территории;
      5) обеспечивают реализацию прав граждан в области радиационной безопасности.
      31. Эксплуатирующая организация обеспечивает:
      1) соблюдение требований Закона Республики Казахстан "О радиационной безопасности населения", НРБ-99, и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан в области обеспечения радиационной безопасности;
      2) получение санитарного паспорта на источники излучения и санитарно-эпидемиологического заключения на выпускаемую продукцию, содержащую радиоактивные вещества или работающего на основе источников ионизирующего излучения;
      3) разработку контрольных уровней радиационных факторов в организации и зоне наблюдения с целью закрепления достигнутого уровня радиационной безопасности, а также инструкций по радиационной безопасности;
      4) перечень лиц, относящихся к персоналу групп А и Б;
      5) создание условий работы с источниками излучения, соответствующих требованиям настоящих санитарных правил, правил по охране труда, техники безопасности и других санитарных правил и норм, действие которых распространяется на данную организацию;
      6) планирование и осуществление мероприятий по обеспечению и совершенствованию радиационной безопасности в организации;
      7) систематический контроль радиационной обстановки на рабочих местах, в помещениях, на территории организации, в контролируемых зонах, а также за выбросом и сбросом радиоактивных веществ;
      8) проведение регулярного контроля и учета индивидуальных доз облучения персонала;
      9) регулярное информирование персонала об уровнях ионизирующего излучения на их рабочих местах и о величине полученных ими индивидуальных доз облучения;
      10) подготовку и аттестацию по вопросам обеспечения радиационной безопасности руководителей и исполнителей работ, специалистов служб радиационной безопасности, других лиц, постоянно или временно выполняющих работы с источниками излучения;
      11) проведение инструктажа и проверку знаний персонала в области радиационной безопасности;
      12) проведение предварительных (при поступлении на работу) и периодических медицинских осмотров персонала;
      13) ежегодное в установленные сроки представление заполненного радиационно-гигиенического паспорта организации;
      14) своевременное информирование государственных органов, уполномоченных осуществлять государственное управление, государственный надзор и контроль в области обеспечения радиационной безопасности, о возникновении аварийной ситуации, о нарушениях технологического регламента, создающих угрозу радиационной безопасности;
      15) выполнение заключений, постановлений и предписаний должностных лиц государственных органов, осуществляющих государственное управление, государственный надзор и контроль в области обеспечения радиационной безопасности.
      32. Персоналу, работающему с источниками излучения (группа А), следует:
      1) знать и строго выполнять требования по обеспечению радиационной безопасности, установленные требованиями настоящих санитарных правил, инструкций по радиационной безопасности и должностных инструкций;
      2) использовать в предусмотренных случаях средства индивидуальной защиты;
      3) выполнять установленные требования по предупреждению радиационной аварии и правил поведения в случае ее возникновения;
      4) своевременно проходить периодические медицинские осмотры и выполнять рекомендации медицинской комиссии;
      5) незамедлительно ставить в известность руководителя (цеха, участка, лаборатории) и службу радиационной безопасности (лицо, ответственное за радиационную безопасность) обо всех обнаруженных неисправностях в работе установок, приборов и аппаратов, являющихся источниками излучения;
      6) выполнять указания службы радиационной безопасности, касающиеся обеспечения радиационной безопасности при выполнении работ;
      7) по окончании смены покинуть свои рабочие места, если не предусмотрено иное с производственной необходимостью.
      33. Граждане Республики Казахстан, иностранные граждане и лица без гражданства, проживающие на территории Республики Казахстан, обязаны соблюдать законодательство, регулирующее обеспечение радиационной безопасности, соблюдать требования санитарных правил и норм по обеспечению радиационной безопасности.
      На территории организаций, осуществляющих деятельность с использованием источников ионизирующего излучения, выполнять требования должностных лиц этих организаций.

7. Классификация радиационных объектов
по потенциальной опасности

      34. Потенциальная опасность радиационного объекта определяется его возможным радиационным воздействием на население при радиационной аварии.
      Потенциально более опасными являются радиационные объекты, в результате деятельности которых при аварии возможно облучение не только работников объекта, но и населения. Наименее опасными радиационными объектами являются те, где исключена возможность облучения лиц, не относящихся к персоналу.
      По потенциальной радиационной опасности устанавливается четыре категории объектов:
      1) к I категории относятся радиационные объекты, при аварии на которых возможно их радиационное воздействие на население и могут потребоваться меры по его защите;
      2) во II категории объектов радиационное воздействие при аварии ограничивается территорией санитарно-защитной зоны;
      3) к III категории относятся объекты, радиационное воздействие которых ограничивается территорией объекта;
      4) к IV категории относятся объекты, радиационное воздействие от которых ограничивается помещениями, где проводятся работы с источниками излучения.
      Категория радиационных объектов должна устанавливаться на стадии их проектирования на основании санитарно-эпидемиологического заключения.

8. Размещение радиационных объектов и зонирование территорий

      35. При выборе места строительства радиационного объекта необходимо учитывать категорию объекта, его потенциальную радиационную, химическую и пожарную опасность для населения и окружающей среды. Площадка для вновь строящихся объектов должна отвечать требованиям строительных норм правил и настоящих санитарных правил.
      36. При выборе места размещения радиационных объектов I и II категорий должны быть оценены метеорологические, гидрологические, геологические и сейсмические факторы при нормальной эксплуатации и при возможных авариях.
      37. При выборе площадки для строительства радиационных объектов I и II категорий следует отдавать предпочтение участкам:
      1) расположенных на малонаселенных незатопляемых территориях;
      2) имеющим устойчивый ветровой режим;
      3) ограничивающим возможность распространения радиоактивных веществ за пределы промышленной площадки объекта, благодаря своим топографическим и гидрогеологическим условиям.
      38. Радиационные объекты I и II категории должны располагаться с учетом розы ветров преимущественно с подветренной стороны по отношению к жилой территории, лечебно-профилактическим и детским организациям, а также к местам отдыха и спортивным сооружениям.
      39. Генеральный план радиационного объекта должен разрабатываться с учетом развития производства, прогноза радиационной обстановки на объекте и вокруг него и возможности возникновения радиационных аварий.
      40. Размещение радиационного объекта допускается на основании санитарно-эпидемиологического заключения с учетом перспектив развития, как самого объекта, так и района его размещения.
      41. Не допускается размещение объекта, осуществляющего работы с источниками излучения, в жилом и общественном здании, кроме рентгеновских установок, применяемых в стоматологической практике, размещение которых, допускается на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      42. Вокруг радиационных объектов I и II категорий устанавливается санитарно-защитная зона, а вокруг радиационных объектов I категории - также и зона наблюдения. Санитарно-защитная зона для радиационных объектов III категории ограничивается территорией объекта, для радиационных объектов IV категории зонирование не предусмотрено.
      В отдельных случаях на основании санитарно-эпидемиологического заключения, санитарно-защитная зона радиационных объектов I и II категорий может быть ограничена пределами территории объекта.
      43. Размеры санитарно-защитной зоны и зоны наблюдения вокруг радиационного объекта устанавливаются с учетом уровней внешнего облучения, а также величин и площадей возможного распространения радиоактивных выбросов и сбросов.
      При расположении на одной площадке комплекса радиационных объектов санитарно-защитная зона и зона наблюдения устанавливаются с учетом суммарного воздействия объектов.
      Внутренняя граница зоны наблюдения всегда совпадает с внешней границей санитарно-защитной зоны.
      44. Радиационное воздействие на население, проживающее в зоне наблюдения радиационного объекта I категории, при нормальной его эксплуатации должно быть ограничено размером квоты для данного объекта.
      45. Размеры санитарно-защитной зоны (полосы отчуждения) вдоль трассы трубопровода для удаления жидких радиоактивных отходов устанавливаются в зависимости от активности последних, рельефа местности, характера грунтов, глубины заложения трубопровода, уровня напора в ней и должны быть не менее 20 метров в каждую сторону от трубопровода.
      46. Санитарно-защитные зоны и зоны наблюдения вокруг судов и иных плавающих средств с ядерными установками устанавливаются в местах их ввода в эксплуатацию, в портах стоянки и в местах снятия с эксплуатации.
      47. Границы санитарно-защитной зоны и зоны наблюдения радиационного объекта на стадии проектирования устанавливаются санитарными правилами.
      48. В санитарно-защитной зоне радиационных объектов запрещается постоянное или временное проживание, размещение детских организаций, больниц, санаториев и других оздоровительных организаций, а также промышленных и подсобных сооружений, не относящихся к этому объекту. Территория санитарно-защитной зоны должна быть благоустроена и озеленена.
      49. В зоне наблюдения и в санитарно-защитной зоне по результатам санитарно-эпидемиологической экспертизы могут вводиться ограничения на хозяйственную деятельность.
      Использование земель санитарно-защитной зоны для сельскохозяйственных целей допускается на основании санитарно-эпидемиологического заключения. В этом случае вся вырабатываемая продукция подлежит санитарно-эпидемиологической оценке и радиационному контролю.
      50. В зоне наблюдения, на случай аварийного выброса радиоактивных веществ, администрацией территории должен быть предусмотрен комплекс защитных мероприятий в соответствии с требованиями раздела 6 НРБ-99.
      51. В санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения силами службы радиационной безопасности объекта должен проводиться радиационный контроль.

9. Проектирование радиационных объектов

      52. Проектная документация на радиационные объекты должна содержать обоснование мер безопасности при конструировании, строительстве, реконструкции, эксплуатации, выводе из эксплуатации, а также в случае аварии. Разработка этой документации допускается при наличии лицензии на право проектирования объектов, работающих с источниками ионизирующих излучений.
      53. В проектной документации радиационного объекта для каждого помещения (участка, территории) указывается:
      1) при работе с открытыми источниками излучения: радионуклид, соединение, агрегатное состояние, активность на рабочем месте, годовое потребление, вид и характер планируемых работ, класс работ;
      2) при работе с закрытыми источниками излучения: радионуклид, его вид, активность, допустимое количество источников на рабочем месте и их суммарная активность, характер планируемых работ;
      3) при работе с устройствами, генерирующими ионизирующее излучение: тип устройства, вид, энергия и интенсивность генерируемого излучения и (или) анодное напряжение, сила тока, мощность, максимально допустимое число одновременно работающих устройств, размещенных в одном помещении (на участке, территории);
      4) при работе ядерного реактора, генератора радионуклидов, с радиоактивными отходами и другими источниками излучения со сложной радиационной характеристикой: вид источника излучения и его радиационные характеристики (радионуклидный состав, активность, энергия и интенсивность излучения). Для всех работ указываются их характер и ограничительные условия.
      54. Проектирование защиты от внешнего облучения персонала и населения необходимо проводить с учетом коэффициента запаса по годовой эффективной дозе равным двум и наличия других источников излучения и перспективное увеличение их мощности.
      55. Проектирование защиты от внешнего ионизирующего излучения должно выполняться с учетом назначения помещений, категорий облучаемых лиц и длительности облучения.
      1) при расчете защиты с коэффициентом запаса, равным двум, проектная мощность эквивалентной дозы излучения (далее - Н) на поверхности защиты определяется по формуле:

Н = 500 х Д/t, мкЗв/ч,

      Д - предел дозы для персонала или населения, мЗв в год;
      t - продолжительность облучения, часов в год;
      2) значения проектной мощности эквивалентной дозы для стандартной продолжительности пребывания в помещениях и на территориях персонала и населения с коэффициентом запаса 2 приведены в таблице 1 приложения 3 к настоящим санитарным правилам;
      3) для рентгеновских аппаратов и ускорителей расчет ведется с учетом радиационного выхода и рабочей нагрузки аппарата по методикам, утвержденным в установленном порядке.
      56. Расчет допустимых выбросов и сбросов радиационных объектов должен проводиться исходя из требования, чтобы эффективная доза для населения за 70 лет жизни, обусловленная годовым выбросом и сбросом, не превышала установленного значения квоты предела дозы.
      57. При проектировании радиационных объектов и выборе технологических схем работ следует обеспечить:
      1) минимальное облучение персонала;
      2) максимальную автоматизацию и механизацию операций;
      3) автоматизированный и визуальный контроль за ходом технологического процесса;
      4) применение наименее токсичных и вредных веществ;
      5) минимальные уровни шума, вибрации и других вредных факторов;
      6) минимальные выбросы и сбросы радиоактивных веществ;
      7) минимальное количество радиоактивных отходов с простыми, надежными способами их временного хранения и переработки;
      8) звуковую и/или световую сигнализацию о нарушениях технологического процесса;
      9) блокировки.
      58. Технологическое оборудование для работ с радиоактивными веществами должно соответствовать следующим требованиям:
      1) конструкция должна быть надежной и удобной в эксплуатации, обладать необходимой герметичностью, обеспечивать возможность применения дистанционных методов управления и контроля за ходом работы оборудования;
      2) изготавливаться из коррозионно-стойких и радиационно-стойких материалов, поддающихся дезактивации;
      3) наружные и внутренние поверхности оборудования должны быть доступными для проведения дезактивации.
      59. В проекте радиационного объекта должен быть предусмотрен комплекс организационных, технических и санитарно-гигиенических мероприятий по обеспечению радиационной безопасности персонала и населения при проведении ремонтных работ.

10. Организация работ с источниками излучения

      60. Радиационный объект (источник излучения) до начала его эксплуатации принимается комиссией в составе представителей, органов государственного надзора и иных государственных органов в области обеспечения радиационной безопасности. Комиссия устанавливает соответствие принимаемого объекта проекту, требованиям действующих санитарных правил и норм, строительных норм и правил, необходимым условиям сохранности источников излучения, на основе чего принимается решение о возможности эксплуатации объекта.
      61. Деятельность организаций, связанная с использованием источников излучения, не допускается без наличия лицензии, выдаваемой в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
      62. Получение, хранение источников излучения и проведение с ними работ разрешается при наличии санитарного паспорта на источники ионизирующего излучения (физическими факторами воздействия на человека), который заполняется согласно приложениям 4 , 5 к настоящим санитарным правилам и выдается органами государственного санитарно-эпидемиологического надзора по запросу организации. Основанием для выдачи санитарного паспорта является акт приемки в эксплуатацию построенного (реконструированного) объекта или акт санитарного обследования действующего объекта.
      Санитарный паспорт, дающий право на эксплуатацию источников ионизирующего излучения выдается на срок не более двух лет. По истечении срока действия санитарного паспорта, органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора по запросу администрации организации решает вопрос о продлении срока его действия.
      63. Работа с источниками излучения разрешается только в помещениях, указанных в санитарном паспорте.
      Проведение работ, не связанных с применением источников излучения, в этих помещениях допускается только в случае, если они вызваны производственной необходимостью. На дверях каждого помещения должны быть указаны его назначение, класс проводимых работ с открытыми источниками излучения и знак радиационной опасности.
      64. Оборудование, контейнеры, упаковки, аппараты, передвижные установки, транспортные средства, содержащие источники излучения, должны иметь знак радиационной опасности.
      65. Допускается не наносить знак радиационной опасности на оборудование в помещении, где постоянно проводятся работы с источниками излучения и которое имеет знак радиационной опасности.
      66. Обеспечение условия сохранности источников излучения в организации осуществляет ее администрация.
      67. Вывоз источника излучения для проведения работ с ним вне организации, допускается при наличии санитарно-эпидемиологические заключения на условия применения радиоактивных веществ органов санитарно-эпидемиологического надзора, выдавших санитарный паспорт и по месту планируемого проведения работ. Оформление нового санитарного паспорта по месту планируемого проведения работ не требуется, если не предусмотрена организация временного хранилища источника излучения.
      68. При нарушении требований настоящих санитарных правил, органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан:
      1) полностью или частично приостанавливают в организациях, работу с источниками излучения;
      2) отзывают санитарный паспорт до истечения срока его действия, ставят перед органом, выдавшим лицензию на проведение работ с источниками излучения, вопрос о приостановке ее действия или отзыве.
      69. Обращение с источниками излучения в различных областях промышленности, науки, медицины, образования, сельского хозяйства, торговли разрешается только при наличии санитарного паспорта.
      В случае изменения конструкции источника излучения или изделия, содержащего такой источник, следует получить новый санитарный паспорт.
      70. Порядок проведения санитарно-эпидемиологических экспертиз устанавливается уполномоченным органом в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения. На основании результатов санитарно-эпидемиологических экспертиз выдаются санитарно-эпидемиологические заключения.
      71. К моменту получения источника излучения эксплуатирующая организация утверждает список лиц, допущенных к работе с ним, обеспечивает их необходимое обучение и инструктаж, назначает приказом по организации лиц, ответственных за учет и хранение источников излучения, за организацию сбора, хранения и сдачу радиоактивных отходов, за производственный контроль за радиационной безопасностью.
      72. При прекращении работ с источниками излучения администрация организации информирует об этом органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора.
      Эксплуатация помещений, в которых ранее проводились работы с радиоактивными веществами, допускается на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      73. К работе с источниками излучения (персонал группы А) допускаются лица, не моложе восемнадцати лет, не имеющие медицинских противопоказаний. Перед допуском к работе с источниками излучения персонал должен пройти обучение, инструктаж и проверку знаний правил безопасности ведения работ и действующих в организации инструкций. Проверка знаний правил безопасности работы в организации проводится комиссией до начала работ и периодически, не реже одного раза в год, а руководящего состава - не реже одного раза в три года. Лица, не соответствующие квалификационным требованиям, к работе не допускаются. На определенные виды деятельности допускается персонал группы А при наличии у них разрешений, выдаваемых органами государственного регулирования безопасности.
      74. При проведении работ с источниками излучения не допускается выполнение операций, не предусмотренных инструкциями по эксплуатации и радиационной безопасности, если эти действия не направлены на принятие экстренных мер по предотвращению аварий и других обстоятельств, угрожающих здоровью работающих.
      75. Технические условия на защитное технологическое оборудование (камеры, боксы, вытяжные шкафы), а также сейфы, контейнеры для радиоактивных отходов, транспортные средства, транспортные упаковочные комплекты, контейнеры, предназначенные для хранения и перевозки радиоактивных веществ, фильтры системы пылегазоочистки, средства индивидуальной защиты и радиационного контроля должны иметь заключение органов государственного санитарно-эпидемиологического надзора.
      76. Выпуск приборов, аппаратов, установок и других изделий, действие которых основано на использовании ионизирующего излучения, радионуклидных источников излучения, приборов, аппаратов и установок, при работе которых генерируется ионизирующее излучение, а также эталонных источников излучения разрешается только по технической документации, составленной в соответствии с требованиями действующих стандартов и на основании санитарно-эпидемиологического заключения.

11. Поставка, учет, хранение и перевозка источников излучения

      77. Поставка организациям источников излучения и изделий, содержащих их, проводится по заказам-заявкам согласно приложению 6 к настоящим санитарным правилам. Поставка источников излучения, предназначенных для градуировки и поверки дозиметрической и радиометрической аппаратуры, а также радиоиммунных препаратов проводится без специальных разрешений, если их характеристики соответствуют требованиям пункта 6 настоящих санитарных правил.
      Импорт, экспорт и транзит радиоактивных источников и материалов осуществляется только при наличии лицензии, полученной в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, за исключением вышеуказанных источников.
      78. Передача из одной организации в другую источников излучения и изделий с характеристиками, превышающими значения, указанные в пункте 6 настоящих санитарных правил, допускается на основании санитарно-эпидемиологического заключения по месту нахождения как передающей, так и принимающей источники излучения организации и с обязательной информацией лицензирующего органа.
      79. Согласование и регистрация заказов-заявок на получение, передачу источников излучения и изделий, их содержащих, разрешается только для организаций, имеющих лицензию на деятельность в области обращения с источниками излучения.
      80. Организация, получившая источники излучения, извещает об этом органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора в десятидневный срок.
      81. Эксплуатирующая организация обеспечивает сохранность источников излучения и должна обеспечить такие условия получения, хранения, использования и списания с учета всех источников излучения, при которых исключается возможность их утраты или бесконтрольного использования.
      82. Лицо, назначенное ответственным за учет и хранение источников излучения, осуществляет регулирование их приема и передачи по установленным формам, указанным в приложениях 7 , 8 , 9 к настоящим санитарным правилам.
      83. Все поступившие в организацию источники излучения должны учитываться в приходно-расходном журнале согласно приложению 8 к настоящим санитарным правилам, а сопроводительные документы должны передаваться в бухгалтерию для оприходования.
      84. Радионуклидные источники излучения учитываются по радионуклиду, наименованию препарата, фасовке и активности согласно сопроводительным документам. Приборы, аппараты и установки, в которых используются радионуклидные источники излучения, учитываются по наименованиям и заводским номерам с указанием активности и номера каждого источника излучения, входящего в комплект.
      Генераторы короткоживущих радионуклидов учитываются по их наименованиям и заводским номерам с указанием номинальной активности материнского нуклида. Устройства, генерирующие ионизирующее излучение, учитываются по наименованиям, заводским номерам и году выпуска.
      85. Радионуклиды, полученные в организации с помощью генераторов, ускорителей, ядерных реакторов, учитываются по фасовкам, препаратам и активностям в приходно-расходном журнале.
      86. Источники излучения выдаются ответственным лицом из мест хранения по требованиям с письменного разрешения руководителя организации или лица, им уполномоченного согласно приложению 7 к настоящим санитарным правилам. Выдача и возврат источников излучения регистрируется в приходно-расходном журнале согласно приложению 8 к настоящим санитарным правилам.
      В случае увольнения (перевода) лиц, допущенных к работам с источниками излучения, администрация принимает по акту все числящиеся за ними источники излучения.
      87. Расходование радионуклидов, используемых в открытом виде, оформляется внутренними актами, составляемыми исполнителями работ с участием лиц, ответственных за учет и хранение источников излучения и за производственный радиационный контроль. Акты утверждаются администрацией организации и служат основанием для учета движения радиоактивных веществ в соответствии с приложением 9 к настоящим санитарным правилам.
      88. Ежегодно комиссия, назначенная руководителем организации, производит инвентаризацию радиоактивных веществ, радиоизотопных приборов, аппаратов, установок. В случае обнаружения хищений и потерь источников излучения администрации следует немедленно информировать вышестоящую организацию, органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора и лицензирующий орган.
      89. Хранение и транспортирование источников излучения необходимо производить по принципу однородности веществ и материалов с учетом требований действующих стандартов.
      90. Источники излучения, не находящиеся в работе, должны храниться в специально отведенных местах или в оборудованных хранилищах, обеспечивающих их сохранность и исключающих доступ к ним посторонних лиц. Активность радионуклидов, находящихся в хранилище, не должна превышать значений, указанных в санитарном паспорте.
      91. При создании временных хранилищ источников излучения вне территории организации, в том числе для гамма-дефектоскопических аппаратов, используемых в полевых условиях, необходимо иметь санитарный паспорт, выданный органами государственного санитарно-эпидемиологического надзора на соответствие условий работы с источниками излучения (физическими факторами воздействия на человека) требованиям санитарных правил. Мощность дозы на наружной поверхности такого хранилища или его ограждения, исключающего доступ посторонних лиц, не должна превышать 1,0 мкГр/ч.
      Временное хранение упаковок с радиоактивными веществами на открытых площадках и общих складах транспортных организаций допускается при наличии санитарного паспорта, подтверждающего соответствие требованиям действующих нормативных правовых актов в области санитарно-эпидемиологического благополучия.
      92. Специально оборудованные помещения-хранилища должны размещаться на уровне нижних отметок здания (незатопляемый подвал, первый этаж).
      93. Отделка и оборудование помещения для хранения открытых источников излучения должны отвечать требованиям, предъявляемым к помещениям для работ соответствующего класса, но не ниже II класса.
      94. Устройства для хранения радионуклидных источников излучения (ниши, колодцы, сейфы) должны быть сконструированы так, чтобы при закладке или извлечении отдельных источников излучения персонал не подвергался облучению от остальных источников излучения. Дверцы секций и упаковки с радиоактивными веществами (контейнеры) должны легко открываться и иметь отчетливую маркировку с указанием наименования радионуклида и его активности. Лицо, ответственное за учет и хранение источников излучения, должно иметь карту-схему их размещения в хранилище.
      Стеклянные емкости, содержащие радиоактивные жидкости, должны быть помещены в металлические или пластмассовые упаковки.
      95. Радионуклиды, при хранении которых возможно выделение радиоактивных газов, паров или аэрозолей, должны храниться в закрытых сосудах, выполненных из несгораемых материалов, с отводом образующихся газов в вытяжных шкафах, боксах, камерах, с очистными фильтрами на вентиляционных системах. Хранилище должно быть оборудовано круглосуточно работающей вытяжной вентиляцией.
      При хранении радиоактивных веществ с высокой активностью должна предусматриваться система их охлаждения. При хранении делящихся материалов должны быть обеспечены меры ядерной безопасности. При хранении легковоспламеняющихся или взрывоопасных материалов должны быть предусмотрены меры, обеспечивающие их взрыво- и пожаробезопасность.
      96. Радионуклидные источники излучения, непригодные для дальнейшего использования, должны своевременно списываться и сдаваться на переработку или захоронение. Копия акта о приеме источников излучения на захоронение передается в органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора и лицензирующий орган.
      97. Транспортирование радионуклидных источников излучения внутри помещений, а также на территории организации должно производиться в контейнерах и упаковках на специальных транспортных средствах, с учетом физического состояния источников излучения, их активности, вида излучения, габаритов и массы упаковки, с соблюдением условий безопасности.
      98. Транспортные средства, специально предназначенные для перевозки радиоактивных веществ и ядерных материалов за пределами организации, должны иметь санитарный паспорт на право их транспортировки, приведенный в приложении 10 к настоящим санитарным правилам. Требования безопасности при транспортировании радионуклидных источников излучения за пределами организации регламентируются действующими нормативными правовыми актами.
      99. Транспортные средства, предназначенные для перевозки источников излучения, должны быть оборудованы знаками, а также сигнальными цветами и знаками безопасности опасности груза в соответствии с требованиями действующих стандартов.
      100. Уровни радиоактивного загрязнения поверхности транспортных средств не должны превышать значений, приведенных в таблице 2 приложения 3 к настоящим санитарным правилам.

12. Вывод из эксплуатации радиационных объектов
(источников излучения)

      101. Решение о продлении срока эксплуатации или выводе радиационного объекта (источника излучения) из эксплуатации, а также выбор его варианта принимаются после комплексного обследования радиационного и технического состояния технологических систем и оборудования, строительных конструкций и прилегающей территории.
      102. На радиационных объектах I категории не позднее, чем за пять лет до назначенного срока окончания эксплуатации должен быть разработан детальный проект вывода из эксплуатации всего объекта или отдельной его части, согласованный с государственными органами в области обеспечения радиационной безопасности. Для объектов II категории проект вывода из эксплуатации должен быть разработан не позднее, чем за три года до окончания срока эксплуатации, а для объектов III категории - за один год.
      103. В проекте вывода радиационного объекта из эксплуатации должны быть предусмотрены мероприятия по обеспечению безопасности на различных этапах вывода его из эксплуатации: остановке, консервации, демонтаже, перепрофилировании, ликвидации или захоронении, а также при проведении ремонтных работ.
      104. Проект вывода из эксплуатации радиационного объекта должен содержать:
      1) подготовку необходимого оборудования для проведения демонтажных работ;
      2) методы и средства дезактивации демонтируемого оборудования;
      3) порядок утилизации радиоактивных отходов.
      105. При выводе радиационного объекта из эксплуатации следует оценить ожидаемые индивидуальные и коллективные дозы облучения персонала и населения.
      106. Работы по выводу радиационных объектов из эксплуатации должны выполняться специально подготовленным персоналом объекта или персоналом других организаций, имеющих соответствующую лицензию. В необходимых случаях подготовка персонала должна проводиться на макетах и тренажерах с имитацией основных операций предстоящих работ.
      107. Вопрос о возможном продлении срока эксплуатации источников излучения должен решаться комиссией в составе представителей организации, использующей источник излучения, и контролирующих органов государственного надзора за радиационной безопасностью, а при необходимости и представителей организации-изготовителя. В заключении комиссии определяются возможность, условия и срок дальнейшего использования источника излучения. Техническое освидетельствование источника осуществляется специализированной организацией, имеющей лицензию на право проведения этих работ.

13. Работа с закрытыми источниками излучения и устройствами,
генерирующими ионизирующее излучение

      108. Эксплуатация закрытых источников излучения и устройств, генерирующих ионизирующее излучение, осуществляется согласно требованиям настоящих санитарных правил, действующих стандартов и технической документации на источники излучения, на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      109. Контроль герметичности закрытых источников излучения должен проводиться в порядке и в сроки, установленные требованиями действующих стандартов и технической документацией на них. Не допускается использование закрытых источников излучения в случае нарушения их герметичности, а также по истечении установленного срока эксплуатации, без наличия документа о продлении срока его службы.
      110. Устройство, в которое помещен закрытый источник излучения, должно быть устойчивым к механическим, химическим, температурным и другим воздействиям, иметь знак радиационной опасности.
      111. В нерабочем положении закрытые источники излучения должны находиться в защитных устройствах, а установки, генерирующие ионизирующее излучение, должны быть обесточены.
      112. Для извлечения закрытого источника излучения из контейнера следует пользоваться дистанционным инструментом или специальными приспособлениями. При работе с источником излучения, извлеченным из защитного контейнера, должны применяться защитные экраны и манипуляторы, а при работе с источником излучения, создающим мощность дозы более двух микрогрей в час (далее - мГр/ч) на расстоянии одного метра, - специальные защитные устройства (боксы, шкафы) с дистанционным управлением.
      113. Мощность дозы излучения от переносных, передвижных, стационарных дефектоскопических, терапевтических аппаратов и других установок, действие которых основано на использовании радионуклидных источников излучения, не должна превышать 20 мкГр/ч на расстоянии одного метра от поверхности защитного блока с источником излучения.
      Для радиоизотопных приборов, предназначенных для использования в производственных условиях, мощность дозы излучения у поверхности блока с источником излучения не должна превышать 100 мкГр/ч, а на расстоянии одного метра от нее - 3 мкГр/ч.
      Мощность дозы излучения от устройств, при работе которых возникает сопутствующее неиспользуемое рентгеновское излучение, не должна превышать 1,0 мкГр/ч на расстоянии 0,1 метра от любой поверхности.
      114. Требования по защите от рентгеновского излучения рентгенофлюорографических, рентгенодиагностических, рентгенотерапевтических аппаратов регламентируются действующими санитарными правилами и нормами.
      115. При использовании установок (аппаратов), мощность дозы излучения от которых в рабочем положении и при хранении источников излучения не превышает 1,0 мкГр/ч на расстоянии одного метра от доступных частей поверхности установки, специальные требования к помещениям не предъявляются.
      116. Рабочая часть стационарных аппаратов и установок с неограниченным по направлению пучком излучения должна размещаться в отдельном помещении (преимущественно в отдельном здании или отдельном крыле здания); материал и толщина стен, пола, потолка этого помещения при любых положениях источника излучения и направлении пучка должны обеспечивать ослабление первичного и рассеянного излучения в смежных помещениях и на территории организации до допустимых значений.
      Пульт управления таким аппаратом (установкой) должен размещаться в отдельном от источника излучения помещении. Входная дверь в помещение, где находится аппарат, должна блокироваться с механизмом перемещения источника излучения или с включением высокого (ускоряющего) напряжения так, чтобы исключить возможность случайного облучения персонала.
      117. Помещения, где проводятся работы на стационарных установках с закрытыми источниками излучения, должны быть оборудованы системами блокировки и сигнализации о положении источника (блока источников). Кроме того, должно быть предусмотрено устройство для принудительного дистанционного перемещения источника излучения в положение хранения в случае отключения энергопитания установки или в случае любой другой нештатной ситуации.
      118. При подводном хранении закрытых источников излучения должны быть предусмотрены системы автоматического поддержания уровня воды в бассейне, сигнализации об изменении уровня воды и о повышении мощности дозы в рабочем помещении.
      119. При работе с закрытыми источниками излучения специальные требования к отделке помещений не предъявляются. Исключение составляют помещения, в которых проводится перезарядка и ремонт блоков излучения и которые должны быть оборудованы в соответствии с требованиями для работ с открытыми источниками излучения III класса.
      120. При использовании мощных радиационных установок и хранении закрытых источников излучения в количествах, приводящих к накоплению в воздухе рабочих помещений сверхнормативных концентраций токсических веществ, необходимо с требованиями предусматривать приточно-вытяжную вентиляцию в соответствии с требованиями действующих нормативных правовых актов.
      121. При использовании приборов с закрытыми источниками излучения и устройств, генерирующих ионизирующее излучение, вне помещений или в общих производственных помещениях должен быть исключен доступ посторонних лиц к источникам излучения и обеспечена сохранность источников.
      В целях обеспечения радиационной безопасности персонала и населения следует:
      1) направлять излучение в сторону земли или туда, где отсутствуют люди;
      2) удалять источники излучения от обслуживающего персонала и других лиц на возможно большее расстояние;
      3) ограничивать время пребывания людей вблизи источников излучения;
      4) вывешивать знак радиационной опасности и предупредительные плакаты, которые должны быть отчетливо видны с расстояния не менее 3 метра.

14. Работа с открытыми источниками излучения
(радиоактивными веществами)

      122. Радионуклиды как потенциальные источники внутреннего облучения разделяются по степени радиационной опасности на четыре группы в зависимости от МЗА:
      группа А - радионуклиды с минимально значимой активностью 10 ³Беккерель;
      группа Б - радионуклиды с минимально значимой активностью 10 ⁴и 10 ⁵Бк;
      группа В - радионуклиды с минимально значимой активностью 10 ⁶и 10 ⁷Бк;
      группа Г - радионуклиды с минимально значимой активностью 10 ⁸Бк и более.
      Принадлежность радионуклида к группе радиационной опасности устанавливается в соответствии с приложением П-4 НРБ-99. Короткоживущие радионуклиды с периодом полураспада менее 24 часов, не приведенные в этом приложении, относятся к группе Г.
      123. Все работы с использованием открытых источников излучения разделяются на три класса. Класс работ устанавливается по таблице 3 приложения 3 к настоящим санитарным правилам в зависимости от группы радиационной опасности радионуклида и его активности на рабочем месте, при условии, что удельная активность превышает значение, приведенное в приложении П-4 НРБ-99.
      В случае нахождения на рабочем месте радионуклидов разных групп радиационной опасности их активность приводится к группе А радиационной опасности по формуле:

С _э= С _А+ МЗА _АЕ(сумма)(С _i/M3A _i),

      где С _э- суммарная активность, приведенная к активности группы А, Бк;
      С _А- суммарная активность радионуклидов группы А, Бк;
      МЗА _А- минимально значимая активность для группы А, Бк;
      C _i- активность отдельных радионуклидов, не относящихся к группе А;
      M3A _i- минимально значимая активность отдельных радионуклидов, приведенная в приложении П-4 НРБ-99, Бк.
      124. Классом работ определяются требования к размещению и оборудованию помещений, в которых проводятся работы с открытыми источниками излучения.
      125. Комплекс мероприятий по радиационной безопасности при работе с открытыми источниками излучения должен обеспечивать защиту персонала от внутреннего и внешнего облучения, ограничивать загрязнение воздуха и поверхностей рабочих помещений, кожных покровов и одежды персонала, а также объектов окружающей среды - воздуха, почвы, растительности, как при нормальной эксплуатации, так и при проведении работ по ликвидации последствий радиационной аварии.
      126. Ограничение поступления радионуклидов в рабочие помещения и окружающую среду должно обеспечиваться использованием системы статических (оборудование, стены и перекрытия помещений) и динамических (вентиляция и газоочистка) барьеров.
      127. Во всех организациях, в которых проводится работа с открытыми источниками излучения, помещения для каждого класса работ следует сосредоточить в одном месте. В тех случаях, когда в организации ведутся работы по всем трем классам, помещения должны быть разделены в соответствии с классом проводимых в них работ.
      128. Работы с открытыми источниками излучения с активностью ниже значений, приведенных в приложении П-4 НРБ-99, разрешается проводить в производственных помещениях, к которым не предъявляются дополнительные требования по радиационной безопасности.
      129. Работы III класса должны проводиться в отдельных помещениях, соответствующих требованиям, предъявляемым к химическим лабораториям. В составе этих помещений предусматривается устройство приточно-вытяжной вентиляции и душевой. Работы, связанные с возможностью радиоактивного загрязнения воздуха (операции с порошками, упаривание растворов, работа с эманирующими и летучими веществами), должны проводиться в вытяжных шкафах.
      130. Работы II класса должны проводиться в помещениях, скомпонованных в отдельной части здания изолированно от других помещений. При проведении в одной организации работ II и III классов, связанных единой технологией, можно выделить общий блок помещений, оборудованных в соответствии с требованиями, предъявляемыми к работам II класса.
      При планировке выделяются помещения постоянного и временного пребывания персонала.
      В составе этих помещений должен быть санитарный пропускник или санитарный шлюз. Помещения для работ II класса должны быть оборудованы вытяжными шкафами или боксами.
      131. Работы I класса должны проводиться в отдельном здании или изолированной части здания с отдельным входом только через санитарный пропускник. Рабочие помещения должны быть оборудованы боксами, камерами, каньонами или другим герметичным оборудованием. Помещения, как правило, разделяются на три зоны:
      1) первая зона - необслуживаемые помещения, где размещаются технологическое оборудование и коммуникации, являющиеся основными источниками излучения и радиоактивного загрязнения. Пребывание персонала в необслуживаемых помещениях при работающем технологическом оборудовании не допускается;
      2) вторая зона - периодически обслуживаемые помещения, предназначенные для ремонта оборудования, других работ, связанных с вскрытием технологического оборудования, размещения узлов загрузки и выгрузки радиоактивных материалов, временного хранения сырья, готовой продукции и радиоактивных отходов;
      3) третья зона - помещения постоянного пребывания персонала в течение всей смены (операторские, пульты управления);
      4) для исключения распространения радиоактивного загрязнения между зонами оборудуются санитарные шлюзы;
      5) при работах I класса в зависимости от назначения радиационного объекта и эффективности применяемых барьеров допускается двухзональная планировка рабочих помещений. Требования радиационной безопасности для этих условий регламентируются специальными правилами.
      132. В помещениях для работ I и II классов управление общими системами отопления, газоснабжения, сжатого воздуха, водопровода и групповые электрические щитки должны быть вынесены из рабочих помещений.
      133. Для снижения уровней внешнего облучения персонала от открытых источников излучения должны использоваться системы автоматизации и дистанционного управления, экранирование источников излучения и сокращение времени рабочих операций.
      134. В организации, где проводятся работы с радиоактивными веществами, должен быть предусмотрен комплекс мероприятий по дезактивации производственных помещений и оборудования.
      135. Полы и стены помещений для работ II класса и 3-й зоны I класса, а также потолки в 1-й и 2-й зонах I класса должны быть покрыты слабосорбирующими материалами, стойкими к моющим средствам. Помещения, относящиеся к разным зонам и классам, следует окрашивать в разные цвета.
      136. Края покрытий полов должны быть подняты и заделаны заподлицо со стенами. При наличии трапов полы должны иметь уклоны. Полотна дверей и переплеты окон должны иметь простейшие профили.
      137. Высота помещений для работы с радиоактивными веществами и площадь в расчете на одного работающего определяются требованиями строительных норм и правил. Для работ I и II классов площадь помещения в расчете на одного работающего должна быть не менее 10 квадратных метров.
      138. Оборудование и рабочая мебель должны иметь гладкую поверхность, простую конструкцию и слабосорбирующие покрытия, облегчающие удаление радиоактивных загрязнений.
      139. Оборудование, инструменты и мебель должны быть закреплены за помещениями каждого класса (зоны) и соответственно маркированы. Передача их из помещений одного класса (зоны) в другие запрещается; в исключительных случаях она может быть разрешена только после радиационного контроля с обязательной заменой маркировки.
      140. Производственные операции с радиоактивными веществами в камерах и боксах должны выполняться дистанционными средствами или с использованием перчаток, герметично вмонтированных в фасадную стенку. Загрузка и выгрузка перерабатываемой продукции, оборудования, замена камерных перчаток, манипуляторов должна производиться без разгерметизации камер или боксов.
      141. Количество радиоактивных веществ на рабочем месте должно быть минимально необходимым для работы. При возможности выбора радиоактивных веществ следует использовать вещества с меньшей группой радиационной опасности, растворы, а не порошки, растворы с наименьшей удельной активностью.
      Число операций, при которых возможно радиоактивное загрязнение помещений и окружающей среды (пересыпание порошков, возгонка), следует сводить к минимуму. При ручных операциях с радиоактивными растворами необходимо использовать автоматические пипетки или пипетки с грушами.
      142. Организация работ с открытыми источниками должна быть направлена на минимизацию радиоактивных отходов, образующихся при технологических процессах (операциях).
      143. Для ограничения загрязнения рабочих поверхностей, оборудования и помещений при работах с радиоактивными веществами в лабораторных условиях следует пользоваться лотками и поддонами, выполненными из слабосорбирующих материалов, пластиковыми пленками, фильтровальной бумагой и другими материалами разового пользования.

15. Санитарно-технические системы обеспечения работ
с открытыми источниками излучения

      144. При работе с открытыми источниками излучения вентиляционные и воздухоочистные устройства должны обеспечивать защиту от радиоактивного загрязнения воздуха рабочих помещений и атмосферного воздуха. Рабочие помещения, вытяжные шкафы, боксы, каньоны и другое технологическое оборудование должны быть так устроены, чтобы поток воздуха был направлен из менее загрязненных пространств к более загрязненным.
      145. Проектирование вентиляции, кондиционирования воздуха в производственных зданиях и сооружениях организации, а также выбросов вентиляционного воздуха в атмосферу и очистки его перед выбросом следует производить в соответствии с требованиями настоящих санитарных правил и строительных норм и правил. Для организаций, у которых выбросы радиоактивных веществ в атмосферу могут создавать дозу у критической группы населения более 10 мкЗв/год, предельно допустимые выбросы устанавливаются на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      146. Удаляемый из укрытий, боксов, камер, шкафов и другого оборудования загрязненный воздух перед выбросом в атмосферу должен подвергаться очистке. Следует исключать разбавление этого воздуха до его очистки.
      В организациях, где проводятся работы I, а при необходимости, и II классов, следует предусматривать вытяжные трубы, высота которых должна обеспечивать снижение объемной активности радиоактивных веществ в атмосферном воздухе в месте приземления факела до значений, обеспечивающих непревышение установленной квоты предела дозы для населения.
      147. Разрешается удалять воздух во внешнюю среду без очистки, если его суммарный выброс за год не превысит установленного для организации допустимого значения выброса. При этом уровни внешнего и внутреннего облучения населения не должны превышать установленных квот.
      148. В зданиях, где для работ с открытыми источниками излучения отводится только часть общей площади, необходимо предусматривать отдельные системы вентиляции.
      149. При использовании системы рециркуляции воздуха обеспечивается очистка от радиоактивных и токсических веществ и аэрация помещений для работ I и II классов.
      150. В герметичных камерах и боксах при закрытых проемах должно обеспечиваться разрежение не менее 20 миллиметров водяного столба. Камеры и боксы должны оборудоваться приборами контроля степени разрежения. Расчетная скорость движения воздуха в рабочих проемах вытяжных шкафов и укрытий должна приниматься равной 1,5 метров в секунду.
      Допускается кратковременное снижение разрежения до 10 миллиметров водяного столба и снижение скорости воздуха в открываемых проемах до 0,5 метров в секунду.
      151. Вентиляторы, обеспечивающие вытяжные шкафы, боксы и камеры, следует располагать в специальных отдельных помещениях. В помещениях для работ I класса вытяжная камера должна входить в состав помещений второй зоны; вентиляционные системы, обслуживающие помещения для работ I класса, должны иметь резервные агрегаты производительностью не менее 1/3 полной расчетной.
      Пускатели двигателей должны иметь световую сигнализацию, их следует размещать в помещениях 3 зоны.
      152. Для работ с эманирующими и летучими радиоактивными веществами должна быть предусмотрена постоянно действующая система вытяжной вентиляции хранилищ, рабочих помещений и боксов. Система должна иметь резервный вытяжной агрегат производительностью не менее 1/3 полной расчетной.
      153. Основными требованиями при выборе и устройстве систем и установок пылегазоочистки при работах с радиоактивными веществами I и II классов являются:
      1) минимальное число единиц пылегазоочистного оборудования;
      2) механизация и автоматизация процессов обслуживания, ремонта и замены пылегазоочистного оборудования, а в необходимых случаях - дистанционное производство этих работ;
      3) наличие систем контроля и сигнализации за эффективностью работы очистных аппаратов и фильтров; в случае многоступенчатой системы пылегазоочистки должны осуществляться автоматизированный контроль и сигнализация как за работой всей системы, так и отдельных ее частей (ступеней);
      4) надежная изоляция пылегазоочистного оборудования как источника излучения, обеспечение безопасности персонала при обслуживании.
      154. Фильтры и аппараты следует устанавливать, по возможности, непосредственно у боксов, камер, шкафов, укрытий с тем, чтобы максимально снизить загрязнение систем магистральных воздухоотводов. Срок службы аппаратов и фильтров должен определяться по снижению пропускной способности для воздуха или по уровню радиационной опасности, возникающей в результате накопления радиоактивных веществ.
      155. При размещении пылегазоочистного оборудования в отдельных помещениях (частях зданий, отдельных зданиях) к ним должны предъявляться те же требования, что и к основным производственным помещениям. В случае размещения пылегазоочистного оборудования на чердаке, он должен быть оборудован как технический этаж.
      156. Помещения пылегазоочистного оборудования должны быть изолированы и не сообщаться по воздуху с основными производственными помещениями и зонами. Вход и выход в помещения пылегазоочистного оборудования должен осуществляться через санитарный шлюз.
      157. В комплексе помещений пылегазоочистного оборудования обязательно наличие изолированных помещений или герметичных вентилируемых участков для ремонта, разборки, временного хранения фильтров, аппаратов и их элементов, а также для хранения средств уборки и дезактивации.
      158. При централизованном размещении пылегазоочистного оборудования на участках для работ I класса в основу планировки комплекса пылегазоочистки должен быть положен принцип зонирования.
      159. В помещениях для работ I класса и отдельных работ II класса при зональном размещении оборудования необходимо предусматривать подачу воздуха к шланговым изолирующим индивидуальным средствам защиты персонала (пневмокостюмам, пневмошлемам, шланговым противогазам), а также возможность подключения передвижных вытяжных установок к системам вытяжной вентиляции.
      Для подачи воздуха к шланговым средствам защиты следует устанавливать отдельную пневмолинию или отдельные вентиляторы, обеспечивающие необходимое давление и расход воздуха. Места присоединения шлангов должны быть снабжены шаровыми или пружинными автоматическими клапанами.
      160. Отопление помещений для работ с применением открытых источников излучения должно быть водяным или воздушным.
      161. Организации, где ведутся работы с открытыми источниками излучения всех классов, должны иметь холодное и горячее водоснабжение и канализацию. Исключение допускается для полевых лабораторий, ведущих работы III класса и располагающихся вне населенных пунктов или в населенных пунктах, не имеющих центрального водоснабжения.
      Требования к устройству водопровода, отопления и хозяйственно-бытовой канализации регламентируются строительными нормами и правилами.
      162. В помещениях для работ I и II классов краны для воды, подаваемой к раковинам, должны иметь смесители и открываться при помощи педального, локтевого или бесконтактного устройства. Промывка унитазов должна осуществляться педальным спуском воды. В умывальниках должны быть электросушилки для рук.
      163. Система специальной канализации должна предусматривать дезактивацию сточных вод и возможность их повторного использования для технологических целей. Очистные сооружения следует располагать в специальном помещении или на выгороженном участке территории организации. Система канализации должна быть обеспечена средствами контроля за количеством и активностью сточных вод.
      Приемники для слива радиоактивных растворов (раковины, трапы) в системе специальной канализации должны быть изготовлены из коррозионно-стойких материалов или иметь легко дезактивируемые коррозионно-стойкие покрытия внутренних и наружных поверхностей. Конструкция приемников должна исключать возможность разбрызгивания растворов.
      164. Прокладка воздуховодов, труб водопровода, канализации и других коммуникаций в стенах и перекрытиях не должна приводить к ослаблению защиты от ионизирующего излучения.

16. Требования к устройству санитарных пропускников и шлюзов

      165. Санитарный пропускник должен размещаться в здании, в котором проводятся работы с открытыми источниками излучения или в отдельной части здания, соединенной с производственным корпусом (лабораторией) закрытой галереей.
      В состав санитарного пропускника входят: душевые, гардеробная домашней одежды, гардеробная специальной одежды, помещения для хранения средств индивидуальной защиты, пункт радиометрического контроля кожных покровов и спецодежды, кладовая грязной спецодежды, кладовая чистой спецодежды, туалетные комнаты.
      В санитарном пропускнике должен быть питьевой фонтанчик с педальным или бесконтактным управлением.
      166. Планировка санитарного пропускника должна обеспечивать раздельное прохождение персонала в рабочие помещения и в обратном направлении по разным маршрутам.
      167. Стационарные санитарные шлюзы размещаются между второй и третьей зонами рабочих помещений. В зависимости от объема и характера проводимых работ в санитарных шлюзах предусматриваются:
      1) места для переодевания, хранения и предварительной дезактивации дополнительных средств индивидуальной защиты;
      2) пункт радиационного контроля;
      3) умывальники.
      Помимо стационарных санитарных шлюзов, возможно использование переносных санитарных шлюзов, устанавливаемых непосредственно у входа в помещение, где производятся ремонтные работы.
      168. Пол, стены и потолки санитарно-бытовых помещений, а также поверхности шкафов должны иметь влагостойкие покрытия, слабо сорбирующие радиоактивные вещества и допускающие легкую очистку и дезактивацию.
      169. Число мест для хранения домашней и рабочей одежды в гардеробной должно соответствовать максимальному числу людей, постоянно и временно работающих в смене.
      170. Размещение кладовой для грязной специальной одежды должно обеспечивать закрытую транспортировку одежды, направляемой в стирку, с выходом на улицу, минуя чистые помещения. Кладовая должна располагаться вблизи пунктов радиометрического контроля и гардеробной загрязненной специальной одежды.
      Сортировка специальной одежды должна производиться по ее виду и степени радиоактивного загрязнения. Загрязненная специальная одежда из раздевалки передается в кладовую в упакованном виде.
      171. Помещения для хранения и выдачи средств индивидуальной защиты (фартуки, очки, респираторы, дополнительная обувь) должны размещаться в чистой зоне, между гардеробной чистой специальной одежды и рабочими помещениями.
      172. Пункт радиометрического контроля кожных покровов должен размещаться между душевой и гардеробной домашней одежды.

17. Требования по обращению с материалами и изделиями,
загрязненными или содержащими радионуклиды

      173. Материалы и изделия с низкими уровнями содержания радионуклидов допускается использовать в хозяйственной деятельности. Критерием для принятия решения о возможном применении в хозяйственной деятельности сырья, материалов и изделий, содержащих радионуклиды, является ожидаемая индивидуальная годовая эффективная доза облучения, которая при планируемом виде их использования не должна превышать 10 мкЗв, а годовая коллективная эффективная доза не должна быть более одного человека-Зв.
      174. Не допускается наличие нефиксированного (снимаемого) радиоактивного загрязнения поверхности материалов и изделий (металл, древесина), поступающих для использования в хозяйственной деятельности.
      175. Не вводится никаких ограничений на использование в хозяйственной деятельности любых твердых материалов, сырья и изделий при удельной активности радионуклидов в них менее 0,3 килобеккерель на килограмм (далее - кБк/кг). Нормативными правовыми актами уполномоченного органа в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения, для отдельных бета-излучающих радионуклидов могут быть установлены более высокие значения удельной активности сырья, материалов и изделий, годных для неограниченного использования.
      176. Сырье, материалы и изделия с удельной бета-активностью от 0,3 до 100 кБк/кг, или с удельной альфа-активностью от 0,3 до 10 кБк/кг, или с содержанием трансурановых радионуклидов от 0,3 до 1,0 кБк/кг могут ограниченно использоваться только при наличии санитарно-эпидемиологического заключения органов государственного санитарно-эпидемиологического надзора на определенный вид применения. Эти материалы подлежат обязательному радиационному контролю.
      177. Использование в хозяйственной деятельности строительных материалов и удобрений, содержащих радиоактивные вещества природного происхождения, должна соответствовать подпунктам 5.3.4 и 5.3.6 НРБ-99.
      178. Предназначенные для дальнейшего использования по прямому назначению материалы и изделия, содержащие радиоактивные вещества выше уровней, приведенных в пункте 176 настоящих санитарных правил и в таблице 8.9 НРБ-99, подлежат дезактивации.
      Дезактивацию следует проводить в тех случаях, когда уровень загрязненности материалов и изделий может быть снижен до допустимых значений, обеспечивающих их дальнейшее применение.
      179. Протокол о содержании радионуклидов и об отсутствии снимаемого радиоактивного загрязнения в сырье, материалах и изделиях, предназначенных для вывоза с радиационного объекта, и их соответствии положениям пунктов 173-178 выдает служба радиационной безопасности данной организации. Санитарно-эпидемиологическое заключение о соответствии указанных материалов, сырья и изделий требованиям санитарных правил выдается органами государственного санитарно-эпидемиологического надзора на основании протокола организации. Ответственность за достоверность информации о содержании радионуклидов и отсутствии загрязнения несет администрация организации, выдавшей протокол.
      180. Предназначенное для отправки на перерабатывающие организации загрязненное металлическое сырье после его дезактивации подлежит предварительной переплавке или иной переработке на радиационных объектах, исключающей образование вторичных радиоактивных отходов при любых вариантах дальнейшего использования переплавленного металла.
      181. Организации, в которых производится дезактивация, переплавка или иная переработка материалов, содержащих радионуклиды, должны иметь санитарный паспорт и лицензию на указанный вид деятельности. Технология переработки сырья и его дальнейшего использования разрабатывается и утверждается на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      182. Числовые значения допустимой удельной активности по основным долгоживущим радионуклидам для неограниченного использования металлов после предварительной переплавки или иной переработки приведены в приложении 11 к настоящим санитарным правилам.
      183. В случае невозможности или нецелесообразности использования сырья, материалов и изделий, отнесенных к категории ограниченного использования, согласно пункту 176 настоящих санитарных правил, они направляются на специально выделенные участки в места захоронения промышленных отходов. Эти материалы не должны иметь снимаемого радиоактивного загрязнения. Порядок, условия и способы захоронения таких производственных отходов осуществляются на основании санитарно-эпидемиологического заключения и при наличии санитарного паспорта по предварительной дезактивации материалов.
      184. В случае невозможности или нецелесообразности дальнейшего использования материалов, изделий и сырья, содержащих радионуклиды выше значений, приведенных в пункте 176 настоящих санитарных правил, с ними необходимо обращаться как с радиоактивными отходами.

18. Обращение с радиоактивными отходами

      185. Радиоактивные отходы по агрегатному состоянию подразделяются на жидкие, твердые и газообразные.
      К жидким радиоактивным отходам относятся не подлежащие дальнейшему использованию органические и неорганические жидкости, пульпы и шламы, в которых удельная активность радионуклидов более чем в десять раз превышает значения, уровней вмешательства при поступлении с водой, приведенные в приложении П-2 НРБ-99.
      К твердым радиоактивным отходам относятся неиспользуемые отработавшие свой ресурс радионуклидные источники, не предназначенные для дальнейшего использования материалы, изделия, оборудование, биологические объекты, грунт, а также затвердевшие жидкие радиоактивные отходы, в которых удельная активность радионуклидов больше значений, приведенных в приложении П-4 НРБ-99, а при неизвестном радионуклидном составе удельная активность больше:
      1) 100 кБк/кг - для источников бета-излучения;
      2) 10 кБк/кг - для источников альфа-излучения;
      3) 1,0 кБк/кг - для трансурановых радионуклидов.
      К газообразным радиоактивным отходам относятся не подлежащие использованию радиоактивные газы и аэрозоли, образующиеся при производственных процессах с объемной активностью, превышающей ДОА, приведенные в приложении П-2 НРБ-99.
      186. Радиоактивные отходы подразделяются по удельной активности на три категории - низкоактивные, среднеактивные и высокоактивные согласно таблице 4 приложения 3 к настоящим санитарным правилам.
      187. В случае, когда по приведенным характеристикам радионуклидов отходы относятся к разным категориям, согласно таблице 4 приложения 3 к настоящим санитарным правилам устанавливается для них более высокое значение категории отходов.
      188. Система обращения с радиоактивными отходами в местах их образования определяется проектом для каждой организации, планирующей работы с открытыми источниками излучения. Проведение работ с радиоактивными веществами без наличия условий для сбора и временного хранения радиоактивных отходов не допускается.
      189. Газообразные радиоактивные отходы подлежат выдержке и (или) очистке на фильтрах с целью снижения их активности до уровней, регламентируемых допустимым выбросом, после чего могут быть удалены в атмосферу.
      190. Система обращения с жидкими и твердыми радиоактивными отходами включает их сбор, сортировку, упаковку, временное хранение, кондиционирование (концентрирование, затвердевание, прессование, сжигание), транспортирование, длительное хранение и (или) захоронение.
      191. Сбор радиоактивных отходов в организациях должен производиться непосредственно в местах их образования отдельно от обычных отходов с учетом:
      1) категории отходов;
      2) агрегатного состояния (твердые, жидкие);
      3) физических и химических характеристик;
      4) природы (органические и неорганические);
      5) периода полураспада радионуклидов, находящихся в отходах (менее 15 суток, более 15 суток);
      6) взрыво- и огнеопасности;
      7) принятых методов переработки отходов.
      192. Для сбора радиоактивных отходов в организации должны быть специальные сборники. Для первичного сбора твердых радиоактивных отходов могут быть использованы пластикатовые или бумажные мешки, которые затем загружаются в сборники-контейнеры. Места расположения сборников при необходимости должны обеспечиваться защитными приспособлениями для снижения излучения за их пределами до допустимого уровня.
      193. Для временного хранения и выдержки сборников с радиоактивными отходами, создающими у поверхности дозу гамма-излучения более 2 мГр/ч, должны быть специальные защитные колодцы или ниши. Извлечение сборников отходов из колодцев и ниш необходимо производить с помощью специальных устройств, исключающих переоблучение обслуживающего персонала.
      194. Жидкие радиоактивные отходы должны собираться в специальные емкости. Их следует концентрировать и перевести в затвердевшее состояние в организации, где они образуются или в специализированной организации по обращению с радиоактивными отходами, после чего направлять на захоронение.
      В организациях, где образуется значительное количество жидких радиоактивных отходов (более 200 литров в день), проектом необходимо предусмотреть систему специальной канализации, в которую не должны сбрасываться нерадиоактивные стоки.
      195. Запрещается сброс жидких радиоактивных отходов в хозяйственно-бытовую и ливневую канализацию, водоемы, поглощающие ямы, колодцы, скважины, на поля орошения, поля фильтрации, в системы подземного орошения и на поверхность земли.
      196. Временное хранение радиоактивных отходов различных категорий в организации должно осуществляться в отдельном помещении, либо на специально выделенном участке, оборудованном в соответствии с требованиями, предъявляемыми к помещениям для работ II класса. Хранение радиоактивных отходов следует осуществлять в специальных контейнерах.
      197. Радиоактивные отходы, содержащие радионуклиды с периодом полураспада менее 15 суток, собираются отдельно от других радиоактивных отходов и выдерживаются в местах временного хранения для снижения активности до уровней, не превышающих приведенных в пункте 185 настоящих санитарных правил. После такой выдержки твердые отходы удаляются, как обычные промышленные отходы, а жидкие отходы могут использоваться организацией в системе оборотного хозяйственно-технического водоснабжения или сливаться в хозяйственно-бытовую канализацию с учетом требований пункта 196 настоящих санитарных правил.
      Сроки выдержки радиоактивных отходов с содержанием большого количества органических веществ (трупы экспериментальных животных) не должны превышать 5 суток в случае, если не обеспечиваются условия хранения (выдержки) в холодильных установках или соответствующих растворах.
      198. Самовоспламеняющиеся и взрывоопасные радиоактивные отходы до отправки на захоронение должны быть переведены в неопасное состояние, с соблюдением радиационной и пожарной безопасности.
      199. Передача радиоактивных отходов из организации на переработку или захоронение должна производиться в специальных контейнерах и оформляться актом.
      Уровни радиоактивного загрязнения на поверхностях упаковки (контейнера) не должны превышать значений, приведенных в таблице 2 приложения 3 к настоящим санитарным правилам.
      200. Транспортировка радиоактивных отходов должна проводиться в механически прочных герметичных упаковках на специально оборудованных транспортных средствах на основании санитарно-эпидемиологического заключения и при наличии санитарного паспорта, согласно приложению 10 к настоящим санитарным правилам.
      201. Переработку радиоактивных отходов, а также их долговременное хранение и захоронение производят специализированные организации по обращению с радиоактивными отходами.
      В отдельных случаях возможно осуществление в одной организации всех этапов обращения с радиоактивными отходами, вплоть до их захоронения, если это предусмотрено проектом и при наличии лицензии. Захоронение высокоактивных, среднеактивных и низкоактивных отходов должно осуществляться раздельно.
      202. Выбор мест захоронения радиоактивных отходов должен производиться с учетом гидрогеологических, геоморфологических, тектонических и сейсмических условий. При этом должна быть обеспечена радиационная безопасность населения и окружающей среды в течение всего срока изоляции отходов с учетом долговременного прогноза.
      203. Индивидуальная эффективная доза облучения отдельных лиц из населения, обусловленная радиоактивными отходами, включая этапы хранения и захоронения, не должна превышать 10 мкЗв/год, а коллективная доза не должна превышать 1 чел.-Зв в год.
      204. Детальный порядок обращения с радиоактивными отходами на всех этапах регламентируется специальными правилами.

19. Радиационный контроль при работе
с техногенными источниками излучения

      205. Радиационный контроль при работе с техногенными источниками излучения должен осуществляться за всеми основными радиационными показателями, определяющими уровни облучения персонала и населения. В каждой организации система радиационного контроля должна предусматривать конкретный перечень видов контроля, типов радиометрической и дозиметрической аппаратуры, точек измерения и периодичности контроля.
      Вклад природных источников излучения в облучение персонала в производственных условиях должен контролироваться и учитываться при оценке доз в тех случаях, когда он превышает 1 мЗв в год.
      206. Контроль с использованием индивидуальных дозиметров является обязательным для персонала группы А. Индивидуальный контроль за облучением персонала в зависимости от характера работ включает:
      1) радиометрический контроль за загрязненностью кожных покровов и средств индивидуальной защиты;
      2) контроль за характером, динамикой и уровнями поступления радиоактивных веществ в организм с использованием методов прямой и/или косвенной радиометрии;
      3) контроль за дозами внешнего бета-, гамма- и рентгеновского излучений, а также нейтронов с использованием индивидуальных дозиметров или расчетным путем. По результатам радиационного контроля должны быть рассчитаны значения эффективных доз у персонала, а при необходимости, определены значения и эквивалентных доз облучения отдельных органов.
      207. Контроль за радиационной обстановкой в зависимости от характера проводимых работ включает:
      1) измерение мощности дозы рентгеновского, гамма- и нейтронного излучений, плотности потоков частиц ионизирующего излучения на рабочих местах, в смежных помещениях, на территории организации, в санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения;
      2) измерение уровней загрязнения радиоактивными веществами рабочих поверхностей, оборудования, транспортных средств, средств индивидуальной защиты, кожных покровов и одежды персонала;
      3) определение объемной активности газов и аэрозолей в воздухе рабочих помещений;
      4) измерение или оценку активности выбросов и сбросов радиоактивных веществ;
      5) определение уровней радиоактивного загрязнения объектов окружающей среды в санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения.
      208. Система радиационного контроля объектов I и II категорий должна использовать следующие технические средства:
      1) непрерывного контроля на основе стационарных автоматизированных технических средств;
      2) оперативного контроля на основе носимых и передвижных технических средств;
      3) лабораторного анализа на основе стационарной лабораторной аппаратуры, средств отбора и подготовки проб для анализа.
      Автоматизированные системы должны обеспечивать контроль, регистрацию, отображение, сбор, обработку, хранение и выдачу информации.
      209. В помещениях, где ведутся работы с делящимися материалами в количествах, при которых возможно возникновение самопроизвольной цепной реакции деления, а также на ядерных реакторах и критических сборках и при других работах I класса, где радиационная обстановка при проведении работ может существенно изменяться, необходимо устанавливать приборы радиационного контроля со звуковыми и световыми сигнализирующими устройствами, а персонал должен быть обеспечен аварийными дозиметрами.
      210. Результаты индивидуального контроля доз облучения персонала должны храниться в течение пятидесяти лет. При проведении индивидуального контроля необходимо вести учет годовых эффективной и эквивалентных доз, эффективной дозы за пять последовательных лет, а также суммарной накопленной дозы за весь период профессиональной работы.
      211. Индивидуальная доза облучения должна регистрироваться в журнале с последующим внесением в индивидуальную карточку, а также в машинный носитель для создания базы данных в организациях. Копия индивидуальной карточки работника в случае его перехода в другую организацию, где проводится работа с источниками излучения, должна передаваться на новое место работы; оригинал должен храниться на прежнем месте работы.
      212. Лицам, командируемым для работ с источниками излучения, должна выдаваться заполненная копия индивидуальной карточки о полученных дозах облучения. Данные о дозах облучения прикомандированных лиц должны включаться в их индивидуальные карточки.
      213. В организациях, проводящих работы с техногенными источниками излучения, администрацией должны устанавливаться контрольные уровни.
      Перечень и числовые значения контрольных уровней определяются в соответствии с условиями работы и санитарно-эпидемиологическим заключением.
      214. При установлении контрольных уровней следует исходить из принципа оптимизации с учетом:
      1) неравномерности радиационного воздействия во времени;
      2) целесообразности сохранения уже достигнутого уровня радиационного воздействия на данном объекте ниже допустимого;
      3) эффективности мероприятий по улучшению радиационной обстановки.
      При изменении характера работ перечень и числовые значения контрольных уровней подлежат уточнению. При установлении контрольных уровней объемной и удельной активности радионуклидов в атмосферном воздухе и в воде водоемов следует учитывать возможное поступление их по пищевым цепочкам и внешнее излучение радионуклидов, накопившихся на местности.
      215. Результаты радиационного контроля сопоставляются со значениями пределов доз и контрольными уровнями. Превышения контрольных уровней должны анализироваться администрацией организации. О случаях превышения пределов доз для персонала, установленных подпунктом 3.1.2 НРБ-99 или квот облучения населения, администрация организации информирует органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора.

20. Методы и средства индивидуальной защиты и личной гигиены

      216. Все работающие с источниками излучения или посещающие участки, где производятся такие работы, должны обеспечиваться средствами индивидуальной защиты в соответствии с видом и классом работ.
      217. При работах с радиоактивными веществами в открытом виде I класса и при отдельных работах II класса персонал должен иметь комплект основных средств индивидуальной защиты, а также дополнительные средства защиты в зависимости от уровня и характера возможного радиоактивного загрязнения.
      Основной комплект средств индивидуальной защиты включает: специальное белье и обувь, носки, комбинезон или костюм (куртка, брюки), шапочку или шлем, перчатки, полотенца и носовые платки одноразовые, средства защиты органов дыхания (в зависимости от загрязнения воздуха). При работах II класса и при отдельных работах III класса персонал должен быть обеспечен халатами, шапочками, перчатками, легкой обувью и при необходимости средствами защиты органов дыхания.
      218. Средства индивидуальной защиты для работ с радиоактивными веществами должны изготовляться из хорошо дезактивируемых материалов, либо быть одноразовыми.
      219. Работающие с радиоактивными растворами и порошками, а также персонал, проводящий уборку помещений, в которых ведутся работы с радиоактивными веществами, кроме комплекта основных средств индивидуальной защиты, должны иметь дополнительно спецодежду из пленочных материалов или материалов с полимерным покрытием: фартуки, нарукавники, куртки, брюки, резиновую или пластиковую специальную обувь.
      220. Персонал, выполняющий работы по сварке или резке металла, загрязненного радионуклидами, должен быть снабжен специальными средствами индивидуальной защиты из искростойких хорошо дезактивируемых материалов.
      221. Средства защиты органов дыхания (фильтрующие или изолирующие) необходимо применять при работах в условиях возможного аэрозольного загрязнения воздуха помещений радиоактивными веществами (работа с порошками, выпаривание радиоактивных растворов).
      222. При работах, когда возможно загрязнение воздуха помещения радиоактивными газами или парами (ликвидация аварий, ремонтные работы), или когда применение фильтрующих средств не обеспечивает радиационную безопасность, следует применять изолирующие защитные средства (пневмокостюмы, пневмошлемы, а в отдельных случаях - автономные изолирующие аппараты).
      223. При переходах из помещений для работ более высокого класса в помещения для работ более низкого класса необходимо контролировать уровни радиоактивного загрязнения средств индивидуальной защиты, а при переходе из второй в третью зону необходимо снимать дополнительные средства индивидуальной защиты.
      224. Загрязненные выше допустимых уровней спецодежда и белье должны направляться на дезактивацию в специальные прачечные. Смена основной спецодежды и белья должна осуществляться персоналом не реже одного раза в семь дней.
      Дополнительные средства индивидуальной защиты (пленочные, резиновые, с полимерным покрытием) после каждого использования должны подвергаться предварительной дезактивации в санитарном шлюзе или в другом специально отведенном месте. Если после дезактивации их остаточное загрязнение превышает допустимый уровень, дополнительные средства индивидуальной защиты должны быть направлены на дезактивацию в специальную прачечную.
      225. Следует исключить радиоактивное загрязнение личной одежды и обуви. В случае обнаружения такого загрязнения личная одежда и обувь подлежит дезактивации под контролем службы радиационной безопасности, а при невозможности ее очистки - захоронению.
      226. В помещениях для работы с радиоактивными веществами в открытом виде запрещается:
      1) пребывание сотрудников без необходимых средств индивидуальной защиты;
      2) прием пищи, курение, пользование косметическими принадлежностями;
      3) хранение пищевых продуктов, табачных изделий, домашней одежды, косметических принадлежностей и других предметов, не имеющих отношения к работе.
      227. При выходе из помещений, где проводятся работы с радиоактивными веществами, следует проверить радиоактивное загрязнение спецодежды и других средств индивидуальной защиты, снять их и при выявлении радиоактивного загрязнения направить на дезактивацию, а самому работнику - вымыться под душем.
      228. Для приема пищи должно быть предусмотрено специальное помещение, оборудованное умывальником для мытья рук с подводкой горячей воды, изолированное от помещений, где ведутся работы с применением радиоактивных веществ в открытом виде.
      229. На радиационных объектах, где могут возникать случаи радиоактивного загрязнения кожных покровов, должны использоваться в качестве средств их дезактивации препараты (моющие средства), эффективно удаляющие загрязнения и не увеличивающие поступление радионуклидов через кожу в организм. Последнее обстоятельство является определяющим при работах с высокотоксичными радионуклидами.

21. Радиационная безопасность пациентов и населения
при медицинском облучении

      230. Радиационная безопасность пациентов и населения должна быть обеспечена при всех видах медицинского облучения (профилактического, диагностического, лечебного, исследовательского) путем достижения максимальной пользы от рентгенорадиологических процедур и всесторонней минимизации радиационного ущерба, при безусловном превосходстве пользы для облучаемых над вредом. P031277
      231. Медицинское облучение пациентов с целью получения диагностической информации или терапевтического эффекта проводится только по назначению врача и с согласия пациента. Окончательное решение о проведении соответствующей процедуры принимает врач-рентгенолог или врач-радиолог.
      232. Медицинское диагностическое облучение осуществляется по медицинским показаниям в тех случаях, когда отсутствуют или нельзя применить, или недостаточно информативны другие альтернативные методы диагностики.
      233. Все применяемые методы лучевой диагностики и терапии отражают оптимальные режимы выполнения процедур, и уровни облучения пациента при их выполнении должны быть утверждены уполномоченным органом в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения. В описании методов необходимо отразить оптимальные режимы выполнения процедур и уровня облучения пациента при их выполнении.
      234. Регламенты проведения всех видов рентгенорадиологических диагностических исследований должны гарантировать отсутствие детерминированных лучевых эффектов.
      235. Облучение людей с целью получения научной медицинской информации может осуществляться на основании санитарно-эпидемиологического заключения в пределах установленных допустимых уровней облучения при обязательном письменном согласии обследуемых после представления им сведений о возможных последствиях облучения.
      236. При проведении лучевой терапии должны быть предприняты все возможные меры для предотвращения лучевых осложнений у пациента.
      237. Для рентгенорадиологических медицинских исследований и лучевой терапии должна использоваться аппаратура, зарегистрированная в уполномоченном органе в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения, включенная в реестр медицинских изделий для медицинского применения в Республике Казахстан и имеющая санитарный паспорт для ее эксплуатации.
      238. Отделения (подразделения) лучевой терапии и диагностики должны иметь и использовать при выполнении лечебно-диагностических процедур обязательный набор передвижных и индивидуальных средств радиационной защиты пациента и персонала.
      239. Наборы табельных средств защиты пациента и персонала в различных рентгенорадиологических отделениях и кабинетах утверждаются уполномоченным органом в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.
      240. Использование в практике фармакологических радиопротекторов разрешается при наличии санитарного паспорта.
      241. Рентгенорадиологические, медицинские, диагностические и терапевтические подразделения должны иметь соответствующие лицензии в установленном законодательством порядке.
      242. Медицинский персонал, занимающийся рентгенорадиологической диагностикой и терапией, осуществляет защиту пациентов, поддерживая на возможном низком уровне индивидуальные дозы их облучения. Доза, полученная пациентом, подлежит регистрации.
      243. Дозы облучения пациента от проведения каждого рентгенорадиологического исследования и процедур лучевой терапии должны вноситься в персональный лист учета доз медицинского облучения, являющийся обязательным приложением к его амбулаторной карте.
      244. При достижении накопленной дозы медицинского диагностического облучения пациента 0,5 Зв должны быть приняты меры по дальнейшему ограничению его облучения, если лучевые процедуры не диктуются жизненными показаниями.
      245. По требованию пациента ему предоставляется информация об ожидаемой или полученной дозе облучения и о возможных последствиях от проведения рентгенорадиологических процедур.
      246. Пациент имеет право отказаться от медицинских рентгенорадиологических процедур, за исключением профилактических исследований, проводимых в целях выявления заболеваний, опасных в эпидемиологическом отношении.
      247. Медицинский персонал не имеет права прямо или косвенно влиять на увеличение облучения пациента в целях сокращения собственного профессионального облучения.
      248. При введении пациенту радиофармацевтического препарата с терапевтической целью врач должен рекомендовать ему временное воздержание от воспроизводства потомства.
      249. Введение радиофармацевтических средств с целью диагностики и терапии беременным женщинам не допускается.
      250. При введении с целью диагностики или терапии радиофармацевтических препаратов кормящим матерям должно быть временно приостановлено кормление ребенка грудью. Срок прекращения грудного кормления зависит от вида и количества вводимого препарата и определяется отдельными инструкциями.

22. Радиационная безопасность при воздействии природных
источников излучения

1. Облучение работников

      251. Требования по обеспечению радиационной безопасности при воздействии природных источников излучения в производственных условиях предъявляются к любым организациям, в которых облучение работников от природных радионуклидов превышает 1 мЗв/год. К ним, в частности, относятся организации, осуществляющие работы в подземных условиях (неурановые рудники, шахты), а также добывающие и перерабатывающие минеральное и органическое сырье с повышенным содержанием природных радионуклидов. В проектной документации неурановых рудников и других подземных сооружений должны быть отражены вопросы радиационной безопасности.
      Организации, добывающие и перерабатывающие руды с целью извлечения из них природных радионуклидов (урана, радия, тория), а также организации, использующие эти радионуклиды, относятся к организациям, проводящим работы с техногенными источниками излучения. На них распространяются требования по обеспечению радиационной безопасности, изложенные в разделах 7-20 настоящих санитарных правил.
      252. Для строительства зданий производственного назначения следует выбирать участки территории, где плотность потока радона с поверхности грунта не превышает микробеккерель на квадратный метр в секунду (далее - мБк/(м ²хс). При проектировании строительства здания на участке с плотностью потока радона с поверхности грунта более 250 мБк/(м ²хс) в проекте здания должна быть представлена система защиты от радона.
      253. В организациях, где не проводятся работы с техногенными источниками излучения, уровни природного облучения работников в производственных условиях не должны превышать значений, приведенных в пункте 4.2. НРБ-99. При изменении продолжительности работы, нарушении радиоактивного равновесия природных радионуклидов в производственной пыли, определяющих уровень радиационного воздействия, администрации организации следует установить контрольные уровни радиационного воздействия, на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      254. Для составления перечня действующих организаций, цехов или отдельных рабочих мест, на которых должен осуществляться контроль радиационной обстановки, обусловленной природными источниками излучения, следует проводить их первичное обследование.
      255. Если в результате обследования в организации не обнаружено случаев превышения дозы облучения работников в 1 мЗв/год, то дальнейший радиационный контроль в ней не является обязательным. Однако при существенном изменении технологии производства, которые могут привести к увеличению облучения работников, следует провести повторное обследование.
      256. В организациях, в которых установлено превышение дозы 1 мЗв/год, но нет превышения дозы в 2 мЗв/год, следует проводить выборочный радиационный контроль рабочих мест с наибольшими уровнями облучения работников.
      257. В организациях, в которых дозы облучения работников превышают 2 мЗв/год, должен осуществляться постоянный контроль доз облучения и проводиться мероприятия по их снижению.
      258. В случае обнаружения превышения установленного норматива (5 мЗв/год) администрация организации принимает все необходимые меры по снижению облучения работников. При невозможности соблюдения указанного норматива в организациях, перечисленных в пункте 251 настоящих санитарных правил, допускается приравнивание соответствующих работников по условиям труда к персоналу, работающему с техногенными источниками излучения. О принятом решении администрация организации информирует органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора. На лиц, приравненных по условиям труда к персоналу, работающему с техногенными источниками излучения, распространяются все требования по обеспечению радиационной безопасности, установленные для персонала группы А.
      259. Санитарно-гигиенические условия хозяйственной деятельности при использовании полезных ископаемых с повышенным содержанием природных радионуклидов определяются территориальными органами государственного санитарно-эпидемиологического надзора Республики Казахстан.
      260. В организациях, в которых отходы производства по критериям, приведенным в разделе 18 настоящих санитарных правил, относятся к категории радиоактивных, должен быть организован их сбор, временное хранение и захоронение.

2. Облучение населения

      261. Требования по обеспечению радиационной безопасности населения распространяются на регулируемые природные источники излучения: изотопы радона и продукты их распада в воздухе помещений, гамма-излучение природных радионуклидов, содержащихся в строительных изделиях, природные радионуклиды в питьевой воде, удобрениях и полезных ископаемых. Сведения об уровнях облучения населения природными источниками излучения заносятся в радиационно-гигиенические паспорта территорий:
      1) относительную степень радиационной безопасности населения характеризуют следующие значения эффективных доз от природных источников излучения: менее 2 мЗв/год - облучение не превышает средних значений доз для населения страны от природных источников излучения; от 2 до 5 мЗв/год - повышенное облучение; более 5 мЗв/год - высокое облучение. Мероприятия по снижению высоких уровней облучения должны осуществляться в первоочередном порядке;
      2) при выборе участков территорий под строительство жилых домов и зданий социально-бытового назначения отводятся участки с гамма-фоном, не превышающим 0,3 мкГр/ч и плотностью потока радона с поверхности грунта не более 80 мБк/(м ²хс);
      3) при отводе для строительства здания участка с плотностью потока радона более 80 мБк/(м ²хс) в проекте здания должна быть предусмотрена система защиты от радона (монолитная бетонная подушка, улучшенная изоляция перекрытия подвального помещения). Необходимость радонозащитных мероприятий при плотности потока радона с поверхности грунта менее 80 мБк/(м ²хс) определяется в каждом отдельном случае на основании санитарно-эпидемиологического заключения;
      4) производственный радиационный контроль должен осуществляться на всех стадиях строительства, реконструкции, капитального ремонта и эксплуатации жилых домов и зданий социально-бытового назначения. Производственный радиационный контроль проводится для проверки их соответствия требованиям подпунктов 5.3.2 и 5.3.3 НРБ-99. В случаях обнаружения превышения нормативных значений, вышеуказанных пунктов, должен проводиться анализ связанных с этим причин и осуществляться необходимые защитные мероприятия, направленные на снижение мощности дозы гамма-излучения и (или) содержания радона в воздухе помещений. До снижения мощности дозы гамма-излучения и объемной активности радона в воздухе помещений строящегося, реконструируемого или капитально ремонтируемого здания до нормативных значений, органам государственного санитарно-эпидемиологического надзора запрещается выдавать санитарно-эпидемиологическое заключение для эксплуатации объекта;
      5) производственный радиационный контроль жилых домов и зданий социально-бытового назначения осуществляют организации, аккредитованные в установленном законодательством порядке;
      6) государственный надзор за выполнением требований санитарных норм, правил и гигиенических нормативов при обеспечении радиационной безопасности в жилых домах и зданиях социально-бытового назначения при их строительстве, реконструкции, сдаче в эксплуатацию и при эксплуатации осуществляют органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора;
      7) на каждый источник централизованного питьевого водоснабжения населения выдается санитарно-эпидемиологическое заключение о соответствии санитарным правилам и гигиеническим нормативам. Контроль за содержанием радионуклидов в питьевой воде осуществляет организация, обеспечивающая водоснабжение населения. Порядок контроля устанавливается на основании санитарно-эпидемиологического заключения; V074735
      8) государственный надзор за содержанием радионуклидов в источниках водоснабжения осуществляют органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора, которые в необходимых случаях производят оценку доз внутреннего облучения населения территорий и отдельных критических групп населения, подвергающихся наибольшему облучению за счет потребления воды из источников с повышенным содержанием радионуклидов;
      9) при содержании радионуклидов в воде действующих источников водоснабжения выше уровней вмешательства приведенных в приложении П-2 НРБ-99 следует принять меры по изысканию альтернативных источников. Государственные органы, индивидуальные предприниматели и юридические лица обязаны в соответствии с их полномочиями принять меры по ограничению, приостановлению или запрещению использования указанных водных объектов;
      10) новые источники водоснабжения вводят в эксплуатацию, при условии, что удельная активность радионуклида в воде не превышает принятых уровней вмешательства, приведенных в приложении П-2 НРБ-99;
      11) значения удельной активности природных радионуклидов в фосфорных удобрениях и мелиорантах должны приводиться поставщиками в сопроводительном документе, копию которого организация-получатель должна передавать в органы государственного санитарно-эпидемиологического надзора;
      12) контроль за содержанием природных радионуклидов в строительных материалах и изделиях осуществляет организация-производитель. Значения удельной активности природных радионуклидов и класс опасности должны указываться в сопроводительной документации (паспорте) на каждую партию материалов и изделий;
      13) возможность и условия использования материалов и изделий, содержащих природные радионуклиды, для которых в НРБ-99 не установлены нормативы, определяются нормативными правовыми актами в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

23. Радиационная безопасность при радиационных авариях

      262. Система радиационной безопасности персонала и населения при радиационной аварии должна обеспечивать сведение к минимуму негативных последствий аварии, прежде всего - предотвращение возникновения детерминированных эффектов и минимизацию вероятности стохастических эффектов. При обнаружении радиационной аварии должны быть предприняты срочные меры по прекращению развития аварии, восстановлению контроля над источником излучения и сведения к минимуму доз облучения и количества облученных лиц из персонала и населения, радиоактивного загрязнения производственных помещений и окружающей среды, экономических и социальных потерь, вызванных аварией.
      263. В проектной документации каждого радиационного объекта должны быть определены возможные аварии, возникающие вследствие неисправности оборудования, неправильных действий персонала, стихийных бедствий или иных причин, которые могут привести к потере контроля над источниками излучения и облучению людей и (или) радиоактивному загрязнению окружающей среды. Перечень возможных аварий для конкретных условий работы с источниками излучения устанавливается на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      264. В проектной документации радиационных объектов I-II категорий должны быть разделы:
      1) "Инженерно-технические мероприятия гражданской обороны. Мероприятия по предупреждению чрезвычайных ситуаций", включающий номенклатуру, объем и места хранения средств индивидуальной защиты, медикаментов, аварийного запаса радиометрических и дозиметрических приборов, средств дезактивации и санитарной обработки, инструментов и инвентаря, необходимых для проведения неотложных работ по ликвидации последствий радиационной аварии;
      2) "План мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий".
      265. План мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий должен содержать следующие основные разделы:
      1) прогноз возможных аварий на радиационном объекте с учетом вероятных причин, типов и сценариев развития аварии, а также прогнозируемой радиационной обстановки при авариях разного типа;
      2) критерии для принятия решений о проведении защитных мероприятий;
      3) перечень организаций, с которыми осуществляется взаимодействие при ликвидации аварии и ее последствий;
      4) организация аварийного радиационного контроля;
      5) оценка характера и размеров радиационной аварии;
      6) порядок введения аварийного плана в действие;
      7) порядок оповещения и информирования;
      8) поведение персонала при аварии;
      9) обязанности должностных лиц при проведении аварийных работ;
      10) меры защиты персонала при проведении аварийных работ;
      11) противопожарные мероприятия;
      12) мероприятия по защите населения и окружающей среды;
      13) оказание медицинской помощи пострадавшим;
      14) меры по локализации и ликвидации очагов (участков) радиоактивного загрязнения;
      15) подготовка и тренировка персонала к действиям в случае аварии.
      266. Проектная документация радиационных объектов утверждается администрацией радиационных объектов на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      267. На всех радиационных объектах должна быть "Инструкция по действиям персонала в аварийных ситуациях".
      268. На производственных участках, в санитарном пропускнике и здравпункте радиационного объекта должны находиться аптечки с набором необходимых средств первой помощи пострадавшим при аварии, а на объектах, где проводится работа с радиоактивными веществами в открытом виде, также и восполняемый запас средств санитарной обработки лиц, подвергшихся загрязнению.
      269. В каждой организации, в которой возможна радиационная авария, должна быть предусмотрена система экстренного оповещения о возникшей аварии, по сигналам которой персонал должен действовать в соответствии с планом мероприятий по ликвидации радиационной аварии и должностными инструкциями.
      270. Во всех случаях установления факта радиационной аварии администрация организации обязана проинформировать государственные органы, уполномоченные осуществлять государственное управление, надзор и контроль в области обеспечения радиационной безопасности.
      271. Государственные органы в области обеспечения радиационной безопасности в соответствии с "Планом мероприятий по защите населения в случае радиационной аварии" специалистам в области радиационной защиты и их участие в информации населения о радиационной аварии, рекомендуемых способах и средствах защиты.
      272. К проведению работ по ликвидации аварии и ее последствий должны привлекаться, прежде всего, члены специализированных аварийных бригад. При необходимости для выполнения этих работ могут быть привлечены лица предпочтительно из персонала старше тридцати лет, не имеющие медицинских противопоказаний, при их добровольном письменном согласии после информирования о возможных дозах облучения и риске для здоровья. Женщины могут быть допущены к участию в аварийных работах лишь в исключительных случаях.
      273. Перед началом работ по ликвидации последствий аварии должен проводиться инструктаж персонала по вопросам радиационной безопасности с разъяснением характера и последовательности работ. При необходимости следует проводить предварительную отработку предстоящих операций.
      274. Работы по ликвидации последствий аварии и выполнение других мероприятий, связанных с возможным переоблучением персонала, должны проводиться под радиационным контролем по специальному разрешению (допуску), в котором определяются предельная продолжительность работы, дополнительные средства защиты, фамилии участников и лица, ответственного за выполнение работ.
      275. Регламентация планируемого повышенного облучения персонала при ликвидации аварии определяется разделом 3.2 НРБ-99. Планируемое повышенное облучение допускается для персонала радиационного объекта, участвующего в проведении аварийно-восстановительных работ, и специалистов аварийно-спасательных служб и формирований.
      276. Порядок радиационного контроля определяется с учетом особенностей и условий выполняемых работ на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      277. Людей с травматическими повреждениями, химическими отравлениями или подвергшихся облучению в дозе выше 0,2 Зв необходимо направить на медицинское обследование. При радиоактивном загрязнении должна проводиться санитарная обработка людей и дезактивация загрязненной одежды.
      278. При радиационной аварии с выбросом радионуклидов в окружающую среду, повлекшим за собой радиоактивное загрязнение обширных территорий, защита населения осуществляется в соответствии с критериями для принятия решений, приведенными в разделе 6 НРБ-99.
      279. Ликвидация последствий аварии и расследование ее причин, при необходимости, проводится на региональном, территориальном и объектовом уровнях в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
      280. Государственные органы санитарно-эпидемиологической службы должны принимать участие в выполнении следующих задач при расследовании и ликвидации последствий радиационной аварии:
      1) выявление лиц, которые могли подвергнуться аварийному облучению;
      2) контроль за обеспечением радиационной безопасности лиц, принимающих участие в расследовании и ликвидации аварии;
      3) контроль за уровнями радиоактивного загрязнения производственной и окружающей среды, источников водоснабжения, продуктов питания;
      4) гигиеническая оценка радиационной обстановки и индивидуальных доз облучения персонала и отдельных групп населения, а также лиц, принимавших участие в аварийных работах;
      5) оценка эффективности дезактивации и санитарной обработки;
      6) разработка предложений для центральных исполнительных органов и организаций по защите персонала и населения с прогнозом радиационной обстановки;
      7) контроль за сбором, удалением и захоронением радиоактивных отходов.
      281. Регламентация особых режимов проживания населения в зонах радиоактивного загрязнения, контроля за радиационной обстановкой на соответствующей территории, учета доз облучения населения осуществляется на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      282. На территориях, подвергшихся радиоактивному загрязнению в результате радиационной аварии, должны осуществляться:
      1) радиационный контроль с оценкой доз облучения населения за счет радиоактивного загрязнения территории, если эта доза может превысить 10 мкЗв/год;
      2) радиационный контроль за другими основными видами облучения населения;
      3) оптимизированное снижение доз по всем основным видам облучения, если доза облучения населения за счет радиоактивного загрязнения территории превышает 1,0 мЗв/год;
      4) оптимизированные защитные мероприятия, не нарушающие нормальную жизнедеятельность населения, хозяйственное и социальное функционирование территории, если доза облучения за счет радиоактивного загрязнения территории превышает 0,1 мЗв/год, но не более 1,0 мЗв/год.
      283. Администрация организации, осуществляющей хозяйственную деятельность на территории, подвергшейся радиоактивному загрязнению, обеспечивает условия работы, при которых облучение работников за счет радиоактивного загрязнения не превысит 5 мЗв/год. В организациях, где облучение работников за счет аварийного загрязнения превышает 1 мЗв/год, должна быть создана служба радиационной безопасности, которая осуществляет радиационный контроль и проводит мероприятия по снижению доз облучения работников в соответствии с принципом оптимизации. Порядок радиационного контроля устанавливается на основании санитарно-эпидемиологического заключения.

24. Медицинское обеспечение радиационной безопасности

      284. Медицинское обеспечение радиационной безопасности персонала и населения, подвергающихся облучению, включает медицинские обследования (медосмотр), профилактику заболеваний, а в случае необходимости, лечение и реабилитацию лиц, у которых выявлены отклонения в состоянии здоровья.
      285. Все работающие с источниками ионизирующего излучения (персонал группы А) должны проходить предварительные (при поступлении на работу) и периодические профилактические медицинские осмотры.
      286. Работники, отказывающиеся от прохождения профилактических медицинских осмотров, не допускаются к работе.
      287. В случаях, когда персонал может подвергаться воздействию других вредных факторов (физических, химических, биологических), меры медицинской защиты должны проводиться с учетом сочетанного воздействия всех вредных производственных факторов.
      288. После проведения периодического профилактического медицинского осмотра целесообразно выделение групп диспансерного учета в соответствии с комплексом воздействующих неблагоприятных факторов.
      289. При выявлении в состоянии здоровья лиц из персонала отклонений, препятствующих продолжению работы с источниками излучения, вопрос о временном или постоянном переводе этих лиц на работу вне контакта с ионизирующим излучением решается в каждом конкретном случае индивидуально, с учетом санитарно-гигиенической характеристики условий труда, стойкости и тяжести выявленной патологии, а также социальных мотивов.
      290. При периодических медицинских осмотрах должны выявляться лица, требующие лечения, лица с высокой степенью риска возникновения радиационно-зависимых заболеваний, в отношении которых должна осуществляться система мер профилактики. Лица с выявленными заболеваниями должны быть направлены на амбулаторное или стационарное лечение, а при необходимости и на реабилитацию.
      291. В медицинской организации, обслуживающей организацию, где проводятся работы с источниками излучения, на случай аварийного облучения должны быть:
      1) приборы радиационного контроля;
      2) средства дезактивации кожных покровов, ожогов и ран (при работах с радиоактивными веществами в открытом виде);
      3) средства ускорения выведения радионуклидов из организма;
      4) радиопротекторы.
      292. Периодическое медицинское обследование лиц из персонала группы А после прекращения ими работы с источниками излучения проводится в той же медицинской организации, что и во время указанных работ, или в другой медицинской организации ведомства, в котором он работал с источниками излучения.
      293. Медицинское обследование лиц из населения, подвергшихся за год облучению в эффективной дозе более 200 мЗв или с накопленной дозой более 500 мЗв от одного из основных источников облучения, или 1000 мЗв от всех источников облучения, организуется территориальным управлением здравоохранения.
      294. Причинно-следственные связи заболеваний, инвалидности или смерти с профессиональной деятельностью или аварийным облучением устанавливаются экспертными советами, уполномоченным органом в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения и другими уполномоченными органами в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
      295. Для укрепления здоровья персонала и населения, подвергшегося значительному облучению, следует включать в рацион питания пищевые добавки с антиканцерогенным и иммунопротекторным действием.
      296. Необходимо также проводить интенсивную пропаганду здорового образа жизни, противодействовать распространению вредных привычек (курение, употребление алкоголя).

Приложение 1
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Основные принципы радиационной безопасности

1. Принцип обоснования

1. В наиболее простых ситуациях проверка принципа обоснования осуществляется путем сравнения пользы и вреда:

Х - (У ₁+У ₂) >/= 0, (1)

                                           где X - польза от применения источника излучения или условий облучения, за вычетом всех затрат на создание и эксплуатацию источника излучения или условий облучения, кроме затрат на радиационную защиту;
      У ₁- затраты на все меры защиты;
      У ₂- вред, наносимый здоровью людей и окружающей среде от облучения, не устраненного защитными мерами.
      2. Разница между пользой (X) и суммой вреда (У ₁+ У ₂) должна быть больше нуля, а при наличии альтернативных способов достижения пользы (X) эта разница должна быть еще и максимальной. В случае, когда невозможно достичь превышения пользы над вредом, принимается решение о неприемлемости использования данного вида источника излучения.
      Должны учитываться аспекты технической и экологической безопасности.
      3. Проверка соблюдения принципа обоснования, связанная с взвешиванием пользы и вреда от источника излучения, когда чаще всего польза и вред измеряются через различные показатели, не ограничивается только радиологическими критериями, а включает социальные, экономические, психологические и другие факторы.
      4. Для различных источников излучения и условий облучения конкретные величины пользы имеют свои особенности (произведенная энергия от атомной электрической станции (АЭС), диагностическая и другая информация, добытые природные ресурсы, обеспеченность жилищем). Их следует свести к обобщенному выражению пользы для сопоставления с возможным ущербом от облучения за одинаковые отрезки времени в виде сокращения числа человека-лет жизни. При этом принимается, что облучение в коллективной эффективной дозе одного чел.-Зв приводит к потере одного человека - года жизни.
      5. Приоритет отдается показателям здоровья по сравнению с экономическими выгодами. Медико-социальное обоснование соотношения польза-вред может быть сделано на основе количественных и качественных показателей пользы и вреда для здоровья от деятельности, связанной с облучением.
      6. Для количественной оценки следует использовать неравенство:

У ₀> У ₂, (2)

      где У ₂имеет то же значение, что и в формуле (1),
      У ₀- вред для здоровья в результате отказа от данного вида деятельности, связанной с облучением.
      Качественная оценка может быть выполнена с помощью формулы:

                                 Z     Z ₀
                      E (сумма)(--- - ----) < 0,            (3)
                                 D _z   D _Zо

      где Z - интенсивность воздействия вредных факторов в результате деятельности, связанной с облучением;
      Z ₀- вредные факторы, воздействующие на персонал или население при отказе от деятельности, связанной с облучением;
      D _zи D _Zo- допустимая интенсивность воздействия факторов Z и Z _0.

2. Принцип оптимизации

      7. Реализация принципа оптимизации должна осуществляться каждый раз, когда планируется проведение защитных мероприятий. Ответственным за реализацию этого принципа является служба или лица, ответственные за организацию радиационной безопасности на объектах или территориях, где возникает необходимость в радиационной защите.
      8. В условиях нормальной эксплуатации источника излучения или условий облучения оптимизация (совершенствование защиты) должна осуществляться при уровнях облучения в диапазоне от соответствующих пределов доз до достижения пренебрежимо малого уровня - 10 мкЗв в год индивидуальной дозы.
      9. Реализация принципа оптимизации, как и принципа обоснования, должна осуществляться по специальным методическим указаниям, утверждаемым уполномоченным органом в области санитарно-эпидемиологического благополучии населения, а до их издания - путем проведения радиационно-гигиенической экспертизы обосновывающих документов. При этом согласно НРБ-99 минимальным расходом на совершенствование защиты, снижающей эффективную дозу на одного человеко-зиверт, считается расход, равный одному годовому душевому национальному доходу (величина альфа, принятая в международных рекомендациях).

Приложение 2
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Рекомендации по установлению квот на облучение населения
от отдельных техногенных источников излучения

      1. Целью установления квот является недопущение превышения предела дозы техногенного облучения населения (1 мЗв/год), установленного НРБ-99 для населения, подвергающегося облучению от нескольких радиационных объектов, и снижение облучения населения от техногенных источников в соответствии с принципом оптимизации.
      2. В проектной документации радиационных объектов I категории должны быть определены квоты на облучение населения при нормальной работе объекта. Числовые значения квот устанавливаются на основании санитарно-эпидемиологического заключения.
      3. Квоты устанавливаются для величин средней индивидуальной эффективной дозы облучения критических групп населения, проживающих в зоне наблюдения объекта.
      4. Квоты устанавливаются для всех радиационных факторов (воздушных выбросов, водных сбросов), от которых облучение критической группы населения за пределами санитарно-защитной зоны радиационного объекта при его нормальной эксплуатации может превысить минимально значимую величину - 10 мкЗв/год.
      5. Размер квоты должен характеризовать верхнюю границу возможного уровня облучения критических групп населения за счет нормальной эксплуатации источников излучения на радиационном объекте с учетом достигнутого уровня обеспечения радиационной безопасности населения.
      6. Сумма квот от различных источников излучения не должна превышать предела дозы облучения населения, установленного НРБ-99. Разность между пределом дозы для населения и суммой квот должна рассматриваться как резерв, величина которого характеризует степень радиационной безопасности населения от техногенных источников излучения.
      7. Значения квот используются для расчета допустимых уровней отдельных радиационных факторов (мощности дозы излучения на границе санитарно-защитной зоны, мощности выбросов и сбросов, содержания радионуклидов в объектах окружающей среды).

Приложение 3
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Мощность эквивалентной дозы, используемая
при проектировании защиты от внешнего ионизирующего излучения

                                                         Таблица 1
-------------------------------------------------------------------
               |                            |Продолжи- |Проектная
Категория    |   Назначение помещений     |тельность |мощность
облучаемых лиц |       и территорий         |облучения,|эквивалент-
               |                            | ч/год   |ной дозы,
               |                            |          |мкЗв/ч
-------------------------------------------------------------------
                Помещения постоянного           1700         6,0
      Группа А пребывания персонала
                Помещения временного
                пребывания персонала             850          12
Пер-
сонал           Помещения организации и
      Группа Б территория санитарно-           2000         1,2
                защитной зоны, где
                находится персонал группы Б

Население Любые другие помещения 8800 0,06
и территории
-------------------------------------------------------------------

      Допустимые уровни радиоактивного загрязнения поверхности
      транспортных средств, в частицах на квадратный сантиметр
                 в минуту (далее - част/(см ²х мин)

Таблица 2

Наружная поверх- Не допускается Не допус- Не регламенти- 200
ность вагона- кается руется
контейнера

Внутренняя 1,0 100 Не регламенти- 2000
поверхность руется
охранной тары
контейнера

Наружная поверх- 1,0 100 Не регламенти- 2000
ность транспорт- руется
ного контейнера
-------------------------------------------------------------------

Класс работ с открытыми источниками излучения

                                                         Таблица 3
-------------------------------------------------------------------
Класс работ |       Суммарная активность на рабочем месте,
             |            приведенная к группе А, Бк
-------------------------------------------------------------------
I класс                                      более 10 ⁸
II класс                          от 10 ⁵до 10 ⁸
III класс                         от 10 ³до 10 ⁵
-------------------------------------------------------------------

      1. При простых операциях с жидкостями (без упаривания, перегонки, барботажа) допускается увеличение активности на рабочем месте в десять раз.
      2. При простых операциях по получению (элюированию) и расфасовке из генераторов короткоживущих радионуклидов медицинского назначения допускается увеличение активности на рабочем месте в двадцать раз. Класс работ определяется по максимальной одновременно вымываемой (элюируемой) активности дочернего радионуклида.
      3. Для организаций, перерабатывающих уран и его соединения, класс работ определяется в зависимости от характера производства и регламентируется специальными правилами.
      4. При хранении открытых радионуклидных источников излучения допускается увеличение активности в сто раз.

Классификация жидких и твердых радиоактивных отходов

                                                         Таблица 4
-------------------------------------------------------------------
                 |           Удельная активность, кБк/кг
                 |-------------------------------------------------
                 |Бета-излучающие|Альфа-излучающие| Трансурановые
    Категория    | радионуклиды | радионуклиды | радионуклиды
     отходов     |               |(исключая транс-|
                 |               | урановые)      |
-------------------------------------------------------------------
Низкоактивные       менее 10 ³        Менее 10 ²        менее 10 ¹
Среднеактивные    от 10 ³до 10 ⁷    от 10 ²до 10 ⁶    от 10 ¹до 10 ⁵
Высокоактивные      более 10 ⁷        Более 10 ⁶        более 10 ⁵
-------------------------------------------------------------------

Приложение 4
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Санитарный паспорт на источники
ионизирующего излучения (далее - ИИИ)

      1. Организация ______________________________________________
___________________________________________________________________
(полное и сокращенное наименование, административный район, адрес,
                             телефон)
      2. Министерство, ведомство___________________________________
___________________________________________________________________
            (полное и сокращенное наименование, адрес)
      3. Вышестоящая (непосредственно над организацией) организация
___________________________________________________________________
       (полное и сокращенное наименование, адрес, телефон)
      4. Подразделение организации (объект), получающее санитарный
паспорт ___________________________________________________________
___________________________________________________________________
      (наименование, подчиненность в структуре организации,
            административный район, адрес, телефон)
      5. Должностное лицо, ответственное за радиационную безопасность
на объекте
___________________________________________________________________
    (должность, номер, дата приказа по организации о возложении
                    ответственности, телефон)
      6. Разрешаются работы с ИИИ
-------------------------------------------------------------------
    Вид и характеристика   |    Вид и     | Место   |Ограничитель-
             ИИИ           |характер работ|проведения|ные условия
                           |              | работ   |
-------------------------------------------------------------------
I. Работы с открытыми ИИИ
II. Работы с закрытыми ИИИ
_________________________

III. Работы с устройствами,
генерирующими излучение
_________________________
_________________________

IV. Другие работы с ИИИ
_________________________
-------------------------------------------------------------------

      7. Санитарный паспорт выдан на основании
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
(актов приемки, обследований и других документов с указанием
                номеров и дат, органов надзора)
      8. Санитарный паспорт действителен до "__" _______ _____ года
      Главный государственный санитарный врач ______________
      (_____________________________________________________)
                     (фамилия, имя, отчество)

Место печати

      Дата выдачи санитарного паспорта
      "__" ________ ___ года
      Исполнитель:
___________________________________________________________________
(фамилия, имя, отчество, должность, наименование органа санитарно-
                эпидемиологической службы, телефон)

Исполнено в ___________ экземплярах
Вручено:
-------------------------------------------------------------------
N экземпляра | Организации | Дата | Отметка о вручении (подпись)
-------------------------------------------------------------------

Срок действия санитарного паспорта
продлен до "__"_________ ____ года

      Главный государственный санитарный врач
      _______________________________________
      Место печати

Приложение 5
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Инструкция по заполнению санитарного паспорта
на источники ионизирующих излучений

      1. Таблица заполняется санитарным врачом по радиационной гигиене и должна содержать все необходимые сведения о разрешенных работах ИИИ: количественной и качественной характеристике ИИИ (графа 1), виде и характере работ с ними (графа 2), месте их проведения (графа 3) и некоторых ограничительных условиях, которыми санитарный врач считает нужным оговорить разрешение на эти работы (графа 4).
      Санитарный паспорт является единым документом, дающим право на эксплуатацию ИИИ, требующими разрешения органов санитарной эпидемиологической службы (включая работы по хранению ИИИ, перевозке радиоизотопных источников, сбору, перевозке и захоронению радиоактивных отходов).
      2. Обязательно приводятся заголовок и номер раздела для разрешаемой группы работ с ИИИ. Под заголовком раздела IV приводятся те работы с ИИИ, которые не могут быть отнесены к разделам I-III: работы с генераторами радионуклидов, ядерными реакторами, радиоактивными отходами и другими ИИИ, со смешанной или нестрого определенной радиационной характеристикой.
      3. Каждому виду ИИИ (или нескольким видам с одинаковыми радиационными характеристиками) присваивается порядковый номер внутри раздела, и к этому номеру следует относить все сведения в графах 2-4, присваивая порядковые номера записям в этих графах и используя их для соотнесения записей в последующей графе по отношению к предыдущей.
      4. Обязательные сведения, приводимые в графе 1:
      1) в разделе I: радионуклид, вещество, его агрегатное состояние, максимально допустимая одноразовая активность на рабочем месте, годовое потребление;
      2) в разделе II: нуклид, вид источника (для установок, аппаратов, приборов - тип, марка, год выпуска; для нестандартных ИИИ - изготовитель, данные о наличии санитарно-эпидемиологического заключения органов государственного санитарно-эпидемиологического надзора на выпуск), максимальная активность источника, максимально допустимое одноразовое количество источников на рабочем месте и их суммарная активность на рабочем месте, годовое потребление (для короткоживущих нуклидов);
      3) в разделе III: вид источника (для установок, аппаратов, приборов - те же сведения, что и в разделе II), вид, энергия и интенсивность излучения (или (и) ускоряющее напряжение, сила тока, мощность), максимально допустимое количество одновременно работающих ИИИ, количество ИИИ, размещенных в одном месте;
      4) в разделе IV: в зависимости от вида и характера ИИИ те же сведения, что и к I-III разделам (для генераторов радионуклидов - данные о материнском нуклиде и производительности по дочерним продуктам);
      5) для работ по перевозке радиоизотопных источников и радиоактивных отходов специальным транспортом - вид, марка и государственный номер транспорта;
      6) обязательные сведения, приводимые в графе 2 - указать вид и характер работ (стационарные, нестационарные, исследовательские, производительные); в графе 3 - четко обозначить место работ: здание, этаж, цех, участок, комната, участок территории (в организации или вне ее); в графе 4 - в разделе I (и в разделе IV при работах с открытыми ИИИ): указать класс работ, разрешенных к проведению в данных помещениях;
      7) во всех разделах: любые необходимые ограничительные условия - разрешение или запрещение проводить в данном месте другие работы, не связанные с применением ИИИ (персоналом группы А или другими работниками), исключение или уменьшение действия вредных нерадиационных факторов.

Приложение 6
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Регистрационный номер
организации________

Заказ-заявка
на поставку источников ионизирующего излучения

      1. Наименование и почтовый адрес поставщика__________________
___________________________________________________________________
      2. Наименование и почтовый адрес заказчика __________________
___________________________________________________________________
      3. Наименование организации, для которой производится заказ__
___________________________________________________________________
      4. Предмет заказа ___________________________________________

-------------------------------------------------------------------
Наиме- |Еди- |Актив-|Коли- |      В том числе по месяцам
нование|ница |ность |чество|
источ- |изме-|еди- |единиц|
ника   |рения|ницы |на год|
-------------------------------------------------------------------
       |     |      |      | I |II|III|IV|V|VI|VII|VIII|IX|X|XI|ХII
-------------------------------------------------------------------

Продолжение таблицы

      Итого _______________________________________________________
      Примечания __________________________________________________
      5. Гарантии оплаты___________________________________________
      "_____"______________года

      Руководитель организации ______________________

      Главный бухгалтер______________________________

      Главный государственный санитарный врач________

      Место печати "__"_______года

      6. Учетные отметки о реализации заказа-заявки (при разовых поставках)
      7. Дата отправки источников       Дата получения источников
       заказчику "__"________года       заказчиком "__"________года

      Исполнено в 5 экземплярах:
      экземпляр N 1, 2 - поставщику
      экземпляр N 3 - Управление государственного санитарно-эпидемиологического надзора
      экземпляр N 4 - заказчику
      экземпляр N 5 - Управление внутренних дел

Приложение 7
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Разрешаю
__________________________________
(подпись руководителя организации)
"_____"_____________________года

Требование на выдачу радиоактивных веществ
(составляется в двух экземплярах)

      Прошу выдать для ____________________________________________
___________________________________________________________________
             (указать, для какой конкретной работы)
следующие радиоактивные вещества:
-------------------------------------------------------------------
        Требуется         |           Фактически выдано
--------------------------|----------------------------------------
Наимено-|Количест-|Общая |Количест-|    Активность     |N и дата
вание   |во (объем|актив- |во (объем|-------------------|паспорта,
вещества|или число|ность |или число|по пас-|в перес-   |N источни-
и вид   |источни- |       |источни- |порту |чете на час|ка (N пар-
соедине-|ков)     |       |ков)     |       |выдачи ве- |тии)
ний     |         |       |         |       |щества     |
-------------------------------------------------------------------
    1   |    2    |   3   |    4    |   5   |     6     |    7
-------------------------------------------------------------------

Затребовал сотрудник Выдал ответственный за хранение
радиоактивных веществ

__________________________      ______________________________
   (фамилия, имя, отчество)          (фамилия, имя, отчество)
                                  ______________________________
                                    (наименование организации)

_______________________________
(название лаборатории или цеха)
"___"______________года           _____ _____________________
                                               (подпись)
Получил________________________
          (подпись)

Часы _______ (для короткоживущих) "___"__________________года

Приложение 8
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Приходно-расходный журнал учета
радионуклидных источников излучения

-------------------------------------------------------------------
N |                           Приход
п/п|---------------------------------------------------------------
   |Наиме-|N и |Наиме- | Прибор,   |         Источник
   |нова- |дата|нование| аппарат, |
   |ние   |при-|источ- | установка |
   |пос- |ход-|ника, |-------------------------------------------
   |тавщи-|ной |прибо- |За- |N и да-|N и да-|Коли- |Актив-|Срок
   |ка    |нак-|ра, ап-|вод-|та тех-|та вы- |чество|ность |службы
   |      |лад-|парата,|ской|ничес- |дачи   |(штук)|по    |источ-
   |      |ной |уста- |N   |кого   |техни- |N ис- |пас- |ников
   |      |    |новки |    |пас-   |ческого|точни-|порту |
   |      |    |       |    |порта |паспор-|ков   |      |
   |      |    |       |    |       |та     |      |      |
-------------------------------------------------------------------
1 | 2   | 3 |   4   | 5 |   6   |   7   | 8   |   9 |   10
-------------------------------------------------------------------

Продолжение таблицы

-------------------------------------------------------------------
              Расход                | Остаток   |   Примечание
------------------------------------|------------|-----------------
Кому вы-|N и дата|Количест-|Актив- |Коли-|Актив-|Отметка о возрас-
дано или|наклад- |во источ-|ность в |чест-|ность |те, списании и
постав- |ной или |ников и |день    |во   |      |захоронении с
лено    |требова-|номера   |выдачи |     |      |указанием под-
дата    |ния     |         |        |     |      |тверждающих
выдачи |        |         |        |     |      |документов
-------------------------------------------------------------------
   11   |   12   |    13   |   14   | 15 | 16 |       17
-------------------------------------------------------------------

      1. На каждый вид радионуклидного источника ионизирующего излучения открываются отдельные страницы.
      2. Учет приборов, аппаратов и установок, укомплектованных радионуклидными источниками, ведется отдельно от учета радиоактивных веществ (в отдельном журнале).
      3. Журнал учета хранится постоянно.

Приложение 9
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Утверждаю
__________________________________
(подпись руководителя организации)
"___"_____________года

                               Акт
             о расходовании и списании радионуклидных
                 источников излучения организации

      _____________________________________________________________
                     (наименование организации)
      Настоящий акт составлен сотрудниками ________________________
___________________________________________________________________
                   (фамилия, имя, отчество)
руководителем работ _______________________________________________
                              (фамилия, имя, отчество)
в том, что полученное по требованию N______
"___"____________года
радиоактивное вещество ____________________________________________
                        (наименование, номер источника или номер
                             партии, номер и дата паспорта)
в количестве ___________с удельной активностью ____________________
и общей активностью________________________________________________
по измерениям на __________часов_________ минут
(первоначальная стоимость __________________________________ тенге)
"___"______________года использовано для __________________________
___________________________________________________________________
                    (указать характер работы)
Работа проводилась ________________________________________________
                         (фамилия и инициалы сотрудника)
В процессе работы _________________________________________________
         (краткое описание того, что произошло с исходным нуклидом)
Отходы в виде______________________________________________________
сданы на захоронение по документу N____ от "___"_______года

Остаток вещества______ в количестве________________________________
общей активностью _________________________________________________
_______________________________________________"__"____________года
(возвращен в хранилище или отсутствует)

Руководитель работ__________________________
                         (подпись)
Сотрудник___________________________________
                      (подпись)
Ответственный за хранение нуклидов ________________________________
                                          (фамилия, инициалы)

___________________ "__"______________года
(подпись)

Приложение 10
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

            Санитарный паспорт на право транспортировки
      радиоактивных веществ и ядерных материалов, устройств и
     установок с источниками излучения и радиоактивных отходов

1. Наименование организации ______________________________________
2. Вид транспорта (автомашина, прицеп, железнодорожный вагон) ____
номер_________________
3. Оборудование транспорта________________________________________
4. Обеспеченность аварийным комплектом ___________________________
5. На основании санитарного осмотра и результатов дозиметрических
измерений разрешается перевозка:
а) упаковок с радиоактивными веществами, установками и устройствами
с радионуклидными источниками _____________________________________
___________________________________________________________________
(указать количество, категорию упаковок и суммарную активность)
б) радиоактивных отходов (жидких, твердых)
___________________________________________________________________
(подчеркнуть)
___________________________________________________________________
(указать вид отходов и их активность)

Дата выдачи санитарного паспорта
"___"____________года
Паспорт действителен до "___"_______________года

Срок действия паспорта продлен до "___"______________года

Главный государственный санитарный врач

Место печати

"___" __________ года

Приложение 11
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Допустимые удельные активности основных долгоживущих
радионуклидов для неограниченного использования металлов

-------------------------------------------------------------------
      Радионуклиды      |    Период     | Допустимая удельная ак-
                        | полураспада | тивность отдельного
                        |               | радионуклида ДК, кБк/кг
-------------------------------------------------------------------
⁵⁴Мп              312 суток               1,0

⁶⁰Со              5,3 год                 0,3

⁶⁵Zn              244 суток               1,0

⁹⁴Nb            2,0 х 104 год             0,4

¹⁰⁶Ru + ^106mRh         368 суток                4,0

^110mAg             250 суток                0,3

¹²⁵Sb + ^125mTe          2,8 год                 1,6

¹³⁴Cs              2,1 год                 0,5

¹³⁷Cs + ^137mBa         30,2 год                 1,0

¹⁵²Eu             13,3 год                 0,5

¹⁵⁴Eu              8,8 год                 0,5

⁹⁰Sr + ⁹⁰Y           29,1 год                10,0

²²⁶Ra            11,6 х 10 ³лет            0,4

²³²Th              1 х 10 ¹⁰лет            0,3
-------------------------------------------------------------------

1. При наличии в металле смеси радионуклидов значения удельных активностей отдельных радионуклидов Q _iдолжны удовлетворять соотношению E(сумма)Q _i/ДK _i< 1

Приложение 12
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Множители и приставки для образования десятичных
кратных и дольных единиц и их наименования

-------------------------------------------------------------------
       |           |Обозначение|      |             | Обозначение
       |           | приставки |      |             | приставки
Множи- |           |-----------|Множи-|             |--------------
тель   | Приставка |Между-|Рус-|тель | Приставка |Между-|Русское
       |           |народ-|ское|      |             |народ-|
       |           |ное   |    |      |             |ное   |
-------------------------------------------------------------------
10 ¹⁸      Экса       Е     Э    10 ^-1       Деци        D      д
10 ¹⁵      Пета       Р     П    10 ^-2      Санти        С      с
10 ¹²      Тера       Т     Т    10 ^-3      Милли        М      м
10 ⁹       Гига       G     Г    10 ^-6      Микро        м      мк
10 ⁶       Мега       М     М    10 ^-9       Нано        n      н
10 ³       Кило       k     к    10 ^-12      Пико        р      п
10 ²      Гекто       h     г    10 ^-15     Фемто        f      ф
10 ¹       Дека      da    да    10 ^-18      Атто        а      а
-------------------------------------------------------------------

Приложение 13
к санитарным правилам и нормам
"Санитарно-гигиенические
требования по обеспечению
радиационной безопасности"

Соотношения между единицами СИ и внесистемными единицами
активности и характеристик поля излучения

-------------------------------------------------------------------
Величина и | Название и обозначение единиц     | Связь между
ее символ |-----------------------------------|   единицами
           | Единица СИ |Внесистемная единица|
-------------------------------------------------------------------
Активность Беккерель      Кюри (далее - Ки)    1 Ки = 3,700*10 ¹⁰
А           (Бк), равный                        расп/с=3,700*10 ¹⁰
            одному распаду                      Бк;
            в секунду                           1 Бк = 1 расп/с;
            (далее -                            1 Бк = 2,703*10 ^-11
            расп/с)                             Ки

Плотность   Ватт на квад- Эрг на квадратный    1 эрг/(см ²*с) =
потока I    ратный метр    сантиметр в секунду 1*10 ^-3Дж/(м ²*с) =
или тока    (далее -       (далее - эрг/(см ²*с)) 1*10 ^-3Вт/м ²;
J _Eэнергии Вт/м ²), рав-    или мегаэлектрон-    1 Вт/м ²=
частиц      ный одному     вольт на квадратный 1 Дж/(м ²*с) = 1*10 ³
            джоулю на      сантиметр в секунду эрг/(см ²*с);
            квадратный     (далее - МэВ/(см ²*с)) 1 МэВ/(см ²*с) =
            метр в секун-                       1,602*10 ^-9Дж/(м ²*с)
            ду (далее -                         = 1,602*10 ^-9Вт/м ²;
            Дж/м ²*с)                            1 Вт/м ²=
                                                1 Дж/(м ²*с) =
                                                6,24*10 ⁸
                                                МэВ/(см ²*с)

Поглащен-   Грэй равный    Рад                  1 рад = 100 эрг/г =
ная доза D одному джоулю                       1*10 ^-2Дж/кг =
            на килограмм                        1*10 ^-2Гр;
            (далее - Дж/кг)                     1 Гр = 1 Дж/кг;
                                                1 Гр = 1 Дж/кг =
                                                10 ⁴эрг/г = 100 рад

Мощность    Грэй в секунду Рад в секунду        1 рад/с = 1*10 ^-2
поглащен-   (далее - Гр/с), (рад/с)            Дж/(кг*с) =
ной дозы    равный одному                       1*10 ^-2Гр/с;
D           джоулю на                           1 Гр/с = 1 Дж/(кг*с)
            килограмм в                         = 1*10 ²рад/с
            секунду
            (Дж/(кг*с))

Эквива-     Зиверт (Зв),   Бэр (далее - эр)             1 рад
лентная     равный одному                       1бэр = -------- =
доза Н      грэю на взве-                                W _R
            шивающий                               1*10 ^-2Дж/кг
            коэффициент                         = ------------ =
            для вида из-                                 W _R
            лучения - W _R                            1*10 ^-2Гр
            (1 Гр/W _R=                          = --------- =
            1 (Дж/кг)/W _R)                             W _R
                                                 1*10 ^-2Зв

                                                      1Гр   1Дж/кг
                                                1Зв = --- = ------
                                                      W _R      W _R
                                                  100рад
                                                = ------- = 100бэр
                                                    W _R

Мощность    Зиверт в       Бэр в секунду        1 бэр/с = 1*10 ^-2
эквива-     секунду        (далее - бэр/с)        Зв/с;
летной      (далее - Зв/с)                        1 Зв/с = 100 бэр/с
дозы Н

Экспози-    Кулон на       Рентген (далее - Р) 1 Р = 2,58*10 ^-4
ционная     килограмм                           Кл/кг (точно);
доза Х      (далее - Кл/кг)                     1 Кл/кг = 3,88*10 ³Р
                                                (приближенно)

Мощность    Кулон на       Рентген в секунду    1 Р/с = 2,58*10 ^-4
экспози-    килограмм в    (далее - Р/с)        Кл/(кг*с) (точно);
ционной     секунду                             1 Кл/(кг*с) =
дозы Х      (далее -                            3,88*10 ³Р/с
            Кл/(кг*с))                          (приближенно)

Керма К     Грэй (Гр),     Рад                  1 рад = 100 эрг/г =
            равный одному                       1*10 ^-2Дж/кг =
            джоулю на                           = 1*10 ^-2Гр;
            килограмм                           1 Гр = 1 Дж/кг;
            (Дж/кг)                             1 Гр = 1 Дж/кг =
                                                10 ⁴эрг/г = 100 рад

Мощность    Грэй в секун- Рад в секунду        1 рад/с = 1*10 ^-2
кермы К     ду (Гр/с),     (далее - рад/с)      Дж/(кг*с) =
            равный одному                       1*10 ^-2Гр/с;
            джоулю на                           1 Гр/с = 1Дж/(кг*с)
            килограмм в                         = 1*10 ²рад/с
            секунду
            (Дж/(кг*с))
-------------------------------------------------------------------

      1. Экспозиционная доза Х - используется для гамма-излучения с энергией до 3 МэВ в воздухе 1 Р = 0,87 рад = 0,87*10 ^-2Гр поглощенной в воздухе дозы.
      2. Керма К - для гамма-излучения с энергией до 10 МэВ керма практически не отличается от поглощенной дозы.
      3. Для нейтронных источников излучения регламентируются такие же численные значения эквивалентной дозы в мЗв/в и мкЗв/ч соответственно.

"Радиациялық қауіпсiздікті қамтамасыз етудiң негiзi санитарлық-гигиеналық талаптары" санитарлық ережелерi және нормаларын бекiту туралы