Кен орындарын жерасты ұңғылап және үймелеп шаймалау тәсілдерімен игерудің өнеркәсіптік қауіпсіздік ережесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2006 жылғы 6 наурыздағы N 79 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2006 жылғы 3 сәуірде тіркелді. Тіркеу N 4170. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2015 жылғы 28 мамырдағы № 647 бұйрығымен

Ескерту. Бұйрықтың күші жойылды - ҚР Инвестициялар және даму министрінің м.а. 28.05.2015 № 647 бұйрығымен.

"Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған Кен орындарын жерасты ұңғылап және үймелеп шаймалау тәсілдерімен игерудің өнеркәсіптік қауіпсіздік ережелері бекітілсін.
2. Технологиялық даму және мемлекеттік активтерді басқару департаменті осы бұйрықты заңнамамен белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткізуді қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау вице-министр Б.Оразбаевқа жүктелсін.
4. Осы бұйрық ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Министр

КЕЛІСІЛДІ:

Қазақстан Республикасы
Төтенше жағдайлар министрі

2006 жылғы 27 ақпан

КЕЛІСІЛДІ:

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі

2006 жылғы 27 ақпан

КЕЛІСІЛДІ:

Қазақстан Республикасы
Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрі

2006 жылғы 28 ақпан

КЕЛІСІЛДІ:

Қазақстан Республикасы
Қоршаған ортаны қорғау министрі

2006 жылғы 1 наурыз

Қазақстан Республикасы
Энергетика және минералдық
ресурстар министрінің
2006 жылғы 6 наурыздағы
N 79 бұйрығымен бекітілген

Кен орындарын жерасты ұңғылап және үймелеп
шаймалау тәсілдерімен игерудің қауіпсіздік
ЕРЕЖЕСІ

МАЗМҰНЫ

1-ТАРАУ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1. Осы Кен орындарын жерасты ұңғылап және үймелеп шаймалау тәсілдерімен игерудің қауіпсіздік ережесі (бұдан әрі - Ереже) Қазақстан Республикасының "Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіп қауіпсіздігі туралы ", "Еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау туралы", "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы", "Халықтың санитарлық-эпидемиялық салауаттылығы туралы" Заңдарының талаптарына және Қазақстан Республикасының басқа да нормативтік-құқықтық актілеріне сәйкес, кен орындарын игеру кезінде төтенше жағдайлардың алдын алу, азаматтардың өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаны қорғау мақсатында дайындалды.
2. Осы Ережелерде мынадай негізгі ұғымдар, терминдер және анықтамалар қолданылады:
1) шаймалау (қышқылмен немесе сілтімен) - көп фазалы қатты шикізатты сұрыптай әрекет ететін реагентпен еріту;
2) геотехнология - қатты пайдалы қазбаларды жер қойнауында жатқан жерінде жылыту, масса алмастыру, химиялық және гидродинамикалық процестер арқылы оларды жылжымалы жағдайға ауыстырып, соңынан сұйық немесе газ түріндегі өнімдерді жер бетіне шығаруды қамтамасыз ететін өндіру технологиясы;
3) жерасты ұңғылап шаймалау тәсілі - жер қойнауында жатқан жерінде кеннің пайдалы компоненттерін іріктеп, ерітіндіге айналдыра отырып, химиялық реагенттердің әсері арқылы пайдалы қазбаларды алудың геотехнологиялық тәсілі;
4) жерасты ұңғылап шаймалау тәсілімен ұңғылай өңдеу жүйесі - үстіңгі қабаттан бұрғылау арқылы бұрғылау ұңғымасының көмегімен, жерасты шаймалау тәсілімен кен орындарын ашу, дайындау және пайдалану жүйесі;
5) үймелеп шаймалау тәсілі - үстіңгі қабатқа шығарылған және белгі тәртіппен орналастырылған рудалардан шаймалау әдісімен пайдалы қазбалар өндіру тәсілі;
6) технологиялық процесс-заттардың физикалық-химиялық немесе физикалық-механикалық басқа қалыпқа ауысу және аппаратта (өзара байланысты аппараттар жүйесінде, агрегатта, машинада және сол сияқты) мақсатты түрде жүргізілетін материалдық орта параметрлері мәнінің өзгеру жиынтығы;
7) жерасты ұңғылап шаймалау немесе үймелеп шаймалау ұйымы - жерасты ұңғылап шаймалау немесе үймелеп шаймалау тәсілдері арқылы кеннің пайдалы компоненттерін өндіретін тау-кен ұйымы, кен басқармасы, кеніш, цех, учаске;
8) жерасты ұңғылап шаймалау немесе үймелеп шаймалау өндіру кешені - шаймалау процесін жүзеге асыру үшін жұмыс ерітінділерін беруді, тиімді ерітінділерді сорып шығаруды және оларды қайта өңдеу үшін тасымалдауды қамтамасыз ететін жерасты және жерүсті құрылыстары мен техникалық құралдарының кешені;
9) жерасты ұңғылап шаймалау пайдалану учаскесі - кен орнының коммуникациялау мен бақылау орнату және жерасты шаймалау процестерін басқару жүйелерімен біріккен, пайдаланушы блоктар тобымен ұзақ мерзімде игерілген геологиялық немесе кеңістіктік оқшауланған бөлігі;
10) жерасты ұңғылап шаймалау пайдалану блогы - бір уақытта пайдалануға енгізілетін және бірдей ұңғылап өңдеуде бірыңғай геотехнологиялық тәртіпте жұмыс істейтін, пайдалану ұялары тобынан тұратын, ең аз өндіру бірлігі;
11) жерасты ұңғылап шаймалау пайдалану ұясы - айдау және сору ұңғымаларымен өңделген кен қатпарының бір бөлігі;
12) жерасты ұңғылап шаймалау полигоны - жерасты ұңғылап шаймалау тәсілімен ұзақ мерзімде жасалатын, шаймалау процесінің коммуникациялары мен бақылау орнату және басқару жүйелеріне біріккен пайдаланушы учаскелердің тобы;
13) үймелеп шаймалау үйіндісі - технологиялық ерітінділерді айдау мен соруға арналған құбыржол жүйесімен жабдықталған, жер бетіне белгілі қалыппен орналастырылған геометриялық шектеулі кен массасы;
14) үймелеп шаймалау үйіндісінің табаны - технологиялық ерітінділердің алаңнан тыс кетуіне кедергі болатын, судан оқшаулайтын қабаттардан қатталған, үймелеп шаймалау үйіндісін жиыстыруға және өнімді ерітінділерді жинауға арналған, үстіңгі бетте орналасқан геометриялық шектеулі алаң;
15) үймелеп шаймалау учаскесі - коммуникациялар жүйесімен және шаймалау процестерінің дайындау, өңдеу, бақылау және басқару қондырғыларымен біріктірілген, бір немесе бірнеше ҮШ үйінділерінен тұратын тау-кен массасының белгілі ретпен жинақтау кешені;
16) технологиялық ерітінділер - реагенттердің және олардың сиымды ортамен әрекеттескендегі өнімдерінің сулы ерітіндісі. Олар жұмыс, өнімді, аналық, қайтарма, лықсыма ерітінділер болып бөлінеді;
17) жұмыс (шаймалаушы) ерітіндісі - ерітуге жарамды реагенттің пайдалы компоненттері бар, және өнімді горизонттарға немесе үймелеп шаймалау үйінділеріне айдауға арналған технологиялық ерітінді;
18) өнімді ерітінді - жұмыс ерітіндісінің шаймаланушы тау-кен жыныстарының массасымен физика-химиялық әрекеттесуі нәтижесінде қалыптасқан және шоғырлануында өнеркәсіптікке немесе оның ең аз мөлшеріне тең пайдалы компонент (компоненттер) құрайтын ерітінді;
19) аналық ерітінді - пайдалы компоненттері алынған және шаймалаушы реагенттермен күшейткеннен кейін жұмыс ерітіндісі ретінде қолданылатын технологиялық ерітінді;
20) қайтарма ерітінді - пайдалы компоненті өнеркәсіптік мөлшерінен төмен, бірақ (шаймалаушы реагенттерді қосқаннан кейін) өнімді горизонттарға немесе ҮШ үйінділеріне шаймалаушы ретінде қайтадан беруге арналған жұтаң өнімді ерітінді;
21) лықсыма ерітінді - әртүрлі себептермен жұмыс ерітіндісін жасауға жарамайтын аналық немесе өнеркәсіптік емес (жұтаң) өнімді ерітінді. Зиянды қоспаларынан тиісті тазартылғаннан кейін ғана лықсыма ерітінді гидрографиялық желіге жөнелтілуі мүмкін;
22) қышқылдандыру (күшейтуге дейін) торабы - қайтарма және аналық ерітінділерді күшейтуге арналған құрылыстар мен техникалық құралдар жиынтығы;
23) жер асты шаймалау ұңғылары - кен қыртысын ашуға және жер қойнауынан өнімді ерітінділерді бөліп алуға арналған ұңғылар. Атқаратын қызметіне қарай олар технологиялық (айдаушы және сорушы), бақылаушы, тексеруші және арнайы ұңғылар болып бөлінеді;
24) айдаушы ұңғылар - бұл ұңғылар арқылы кен қыртысына жұмыс ерітіндісі жіберіледі;
25) сорушы ұңғылар - бұл ұңғылар арқылы кен қабатынан жоғарыға өнімді ерітінді шығарылады;
26) бақылаушы ұңғылар - шаймалау процесін немесе шаймаланатын тау жыныстарындағы жер асты суларының (ерітінділердің) тәртібін үздіксіз немесе мерзімді бақылауға арналған ұңғылар;
27) тексеруші ұңғылар - пайдалы компонентті бөліп алу дәрежесін бақылау мен кеннің және сыйымды тау жыныстарының техногендік өзгерістерін зерттеу мақсатында өндірілетін кен қыртысының көрсетілген жерін ашуға арналған ұңғылар;
28) арнайы ұңғылар - барражлық, геофизикалық, гидрогеологиялық, жоюшы және басқа мақсаттағы ұңғылар;
29) ұңғы құрылымы - ұңғының диаметрі мен тереңдігінің өзгерісін, шегендеу құбырларының типтік өлшемі мен ұзындығын, сүзгінің түрі мен ұзындығын, судан сақтаудың аралығын және тағы да басқаларды анықтайтын ұңғының сипаттамасы;
30) ұңғы құрылысы - ұңғыны бұрғылауға дайындау, бұрғылау мен оның орнықты қалпын сақтау, құбырлармен бекіту және сүзгілермен жабдықтау, судан қорғау және арнайы жұмыстар жүргізу мен игеру жөніндегі кешенді жұмыстарды атқару;
31) ұңғыны бекіту - жағалай қойылатын пайдалану бағаналарын монтаждау;
32) ұңғыны анжылау (тампондау) - ұңғының жекелеген аралықтарын оқшаулауға арналған жұмыс кешені;
33) ұңғыдағы судан сақтау - пайдаланылатын өнімді сулы қат-қабатты онымен шектес құбыр сыртындағы кеңістіктен оқшаулау;
34) судан сақтаушы қоспа - ұңғыларды судан сақтау үшін қолданылатын су өтпейтін әрі химиялық тұрақты тұтқыр қоспа;
35) ұңғыны игеру - пайдалану бағанының қуысын, өнімді сулы қат-қабаттың сүзу аймағының сүзгісін және бастапқы кеңістігін соқта мен қатты фазадан жуатын сұйықпен және басқа құралдармен тазарту жөніндегі жұмыс кешені;
36) ұңғының техникалық жағдайы - ұңғының құрама бөліктерінің күйі, оның пайдалану сипаттамалары, пайдалану барысында туындайтын уақытша және жөнделмейтін ақаулар;
37) ұңғы сүзгісінің және сүзгі жанындағы жерлердің бітелуі - тесіктердің, түтіктердің және саңлаулардың механикалық және химиялық шөгінділермен бітелуі салдарынан сүзгінің және өнімді сулы қат-қабаттың сүзгі жанындағы жерлерінің сүзгіштік қабілетінің төмендеуі;
38) ұңғы сүзгісін және сүзгі жанындағы жерлерді тазарту - бітелу процесінің зардаптарын жою;
39) тұндырғыштар - технологиялық ерітінділер мен қатты шөгінділерді жинауға арналған жер бетіндегі немесе тереңдетілген көлемді құрылыстар;
40) жерасты ұңғылап немесе үймелеп шаймалаудың өңдеуші кешені - өнімді ерітіндіден түпкілікті өнім алғанға дейін өңдеу жұмыстарын жүргізетін техникалық құралдар мен құрылыстар кешені;
41) өнеркәсіп қауіпсіздігі саласындағы уәкілетті орган - берілген өкілеттіктері шеңберінде өнеркәсіп қауіпсіздігі саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырушы Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы;
42) қызмет көрсету мен жөндеу жүйесі - жоспарлау, даярлау, белгіленген бірізділігімен және мерзімділігімен техникалық қызмет көрсету және жөндеуді іске асыру кешені;
43) жабдықтар - кәсіпорындар пайдаланатын негізгі өнеркәсіптік - өндірістік қорлардың бөлігі: машиналар, аппараттар, ұстындар, өткізгіш құбырлар, электротехникалық және жылу техникалық жабдықтар.
3. Ережелер атом өнеркәсібінің кен өндіру, қайта өңдеу ұйымдарының, жобалау, ғылыми-зерттеу ұйымдарының, мемлекеттік бақылау және қадағалау органдарына арналған.
Құрылысы басталған және жұмыс істеп тұрған өндірістерді жаңғыртудың тәртібі мен мерзімдерін әрбір нақты жағдайда осы ережелердің талаптарына сәйкес жергілікті тау-кен техникалық қадағалау органдарының келісімі бойынша ұйымдардың басшылары белгілейді.
4. Әрбір жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымының кенорнын немесе оның бөлігін қазуға әзірлеген, мемлекеттік сараптан өткізілген және белгіленген тәртіп бойынша бекітілген жобасы, сондай-ақ маркшейдерлік, геологиялық құжаттамалары және ағымдағы жылға арналған тау-кен жұмыстарын дамыту жоспары болуға тиісті.
Жобада өндірілетін пайдалы қазбаның қорларын, өндіруші және өңдеуші кешен құрылысын дайындау тәртібі, өнімді ерітінділерді өңдеу технологиясы алдын-ала ескерілуі қажет. Еңбекті қорғау, өнеркәсіп қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау, азаматтық қорғаныс және төтенше жағдайлар жөніндегі шаралар жобаның құрамдас бөлігі болуға тиіс.
5. Тау-кен, бұрғылау, технологиялық, электр техникалық және басқа жабдықтарды, механикаландыру мен автоматтандыру құралдарын жобалау, жасау және пайдалану қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес жүргізіледі.
6. Пайдалы қазбаларды жерасты немесе ашық тәсілдермен өңдеу кезінде, кен массасын үймелеп шаймалау үймесіне салғанға дейін, тиісті нормативтік құжаттар басшылыққа алынуы тиіс.
7. Бітпеген жерлері бар және осы Ереже мен жобадан ауытқыған жаңа және жаңартылған объектілерді пайдалануға қабылдауға рұқсат берілмейді.
8. Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымдарының басшылары қызметкерлердің еңбек жағдайының қауіпсіздігін қамтамасыз етуі тиіс. Қажет болған жағдайда осы Ережелерге қайшы келмейтін, жұмыстардың қауіпсіздігін арттыратын қосымша іс-шаралар да қарастырылуы тиіс.
9. Жыл сайын әрбір жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымында ұйымның бас инженері бекіткен апатты жою жоспары жасалады. Апатты жою жоспарында мыналар ескерілуі тиіс:
1) қауіпті өндірістік нысандарда мүмкін болатын апаттар;
2) апатқа ұшыраған адамдарды құтқару шаралары;
3) апатты бастапқы кезде жою шаралары;
4) апатты жоюға қатысушы апаттан құтқару құрамаларының бірлескен әрекеттері.
10. Әрбір жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымында жыл сайын аса қауіпті жұмыстар тізбесі әзірленіп, бекітілуі тиіс.
11. Ұйым аумағы арқылы жұмыс орнына келу-кету және өрт немесе апат жағдайында көшу жоспарының қауіпсіз бағыттары жасалуы, ол барлық қызметкерлерге таныстырылуы және ел өтетін көрнекі жерлерге, цехтардың (бөлімшелердің) маңдайшаларына ілінуі керек.
12. Ұйымның аумағында және өндірістік ғимараттары мен құрылыстарында, оларды ертіп жүрген кісілер болмаса, ондағы жабдықтармен жұмыс істеуге қатысы жоқ адамдардың болуына рұқсат берілмейді.
13. Әрбір жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымында зиянды (ерекше зиянды), ауыр (ерекше ауыр) және қауіпті (ерекше қауіпті) еңбек жағдайлары бар өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен қызметтердің белгіленген заңнамалық тәртіппен бекітілген тізімі болуы қажет.
14. Әрбір жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымында барлық қызметшілер үшін еңбекті ұйымдастырудың қауіпсіздігі бойынша нұсқаулықтар бекітіледі.
15. Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымдарының әрбір жұмыскері өзі байқаған барлық Ереже бұзушылықтарды, сондай-ақ құрылыстардың, жабдықтар мен механизмдердің ақаулары туралы өзінің тікелей бастығына, ол болмаған жағдайда - жоғарыдағы басшыларға дереу хабарлауы керек.
16. Кен қазу және өндіру, үймелеп шаймалау үйінділерін қалыптастыру жұмыстарына ауысым сайын жазбаша нарядтар беріледі.
17. Жұмысшылар жұмыс берушінің есебінен Салалық нормаларға сәйкес арнайы киімдермен, аяқкиіммен және басқа да жеке сақтану құралдарымен қамтамасыз етілуі тиіс.
18. Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау кәсіпорындарында Салалық нормалары негізінде арнайы киімдердің, аяқкиімдердің және басқа да жеке сақтану құралдардың ақысыз беру Нормалары әзірленуі тиіс.
19. Жұмысшылардың сақтану құралдары "Жеке сақтану құралдары" 12.4.011-89 Мемлекеттік стандарттың (бұдан әрі - МемСТ), техникалық эстетиканың және эргономиканың талаптарына сай және пайдалану кезде қолайлы болып, сақтанудың жоғары дәрежесін қамтамасыз етуі тиіс. Әрбір жеке жағдайда бұл өндірістік процестер немесе жұмыстардың түрі үшін сақтану құралдарын таңдау қауіпсіздік талаптары ескеріліп жүзеге асырылады.

2-ТАРАУ. ЖАЛПЫ ҚАУІПСІЗДІК ТАЛАПТАРЫ

1. Аумаққа, ғимараттарға және құрылыстарға
қойылатын талаптар

20. Жерасты ұңғылап немесе үймелеп шаймалау объектілерін салу үшін алаңды таңдау мен бекіту "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының заңына сәйкес жүргізілуі қажет.
21. Ұйымдардың аумағындағы көлік жолдарының құрылымы мен күтімі құрылыстық нормалары мен ережелеріне (бұдан әрі - ҚНжЕ): теміржолдарының - "1520 мм жол табанның теміржолдары" ҚР 3.03-01-2001 ҚНжЕ-не, автомобиль жолдарының - "Автомобиль жолдары" ҚР 3.03.-09-2003 ҚНжЕ-не және "Өнеркәсіп кәсіпорындарының негізгі жоспарлары" ІІ-89-80 ҚНжЕ-не сай болуы керек.
22. Жұмыскерлердің қауіпсіз және ыңғайлы жүріп-тұруы үшін ұйым аумағында қауіпсіз өту жолдары салынуы қажет.
23. Ұйым аумағы тазалықта болуы керек және жүйелі түрде тазалануы тиіс. Жолдар, аяқ жолдар мен өтпелер жаз кезінде сумен шайылып, ал қыста қар мен мұздан тазартылуы керек. Көктайғақта жолдар мен аяқ жолдарға құм, ұсақ шлак немесе сондай заттар себіледі. Аумақ пен өндірістік ғимараттардағы (үй-жайлардағы) өтпелер мен жолдардың шекаралары қоршалуы немесе анық белгіленуі тиіс.
24. Ұйымның өнеркәсіптік алаңына кірердегі қақпаларына олардың өздігінен ашылып-жабылуына жібермейтін бекіткіш орнатылуы керек. Ұйымның аумағында автомашиналардың, автокарлардың, электрокарлардың және басқа рельссіз көліктің қозғалу жылдамдығын әкімшілік белгілейді, бірақ ол өндірістік ғимараттарға кірерде, ғимарат ішінде және олардан шығарда сағатына 5 километрден (бұдан әрі - с/км) аспауы тиіс. Көрсетілген көліктің кәсіпорын аумағында және өндірістік ғимараттарда қозғалысы жол белгілерімен реттелуі тиіс.
25. Теміржолдан өтетін жерлерде рельс бастарымен бір деңгейде жасалған төсем болуы керек, ал өткелдер поездің жақындағандығы туралы ескертетін светофорлармен және дыбыс сигналдарымен жабдықталуға тиіс.
26. Электрокарларда, автокарларда, көліктің барлық түрлерінің жүк тіркемелерінде және адамдар үшін жабдықталмаған автомобильдерде адамдар тасуға болмайды.
Аумақта және жұмыс жайларында тазалық сақталуы тиіс. Төгілген, шашылған сұйықтар мен өнімдер (су, мұнай өнімдері, реагенттер, технологиялық ерітінділер) қажетінше бейтараптандырылып, жойылуы, ал жиналған жер тазартылуы керек.
Әрбір цехта (бөлімшеде) едендерді және басқа құрылыс құрандыларын, жабдықтарды, жұмыс алаңдарын, баспалдақтарды, өтетін жерлер мен жолдарды, өндірістік сипатына қарай, жинап-тазалаудың белгілі тәртібі мен кестесі болуға тиіс.
27. Өндірістік ғимараттар мен үй-жайлардың қабырғаларына шаң, конденсат, зиянды будың түзілуін болдырмау және тазалауды жеңілдету үшін олардың беті тегіс болуы тиіс. Қабырғаларға, құрандыларға және жабдықтарға шаң жиналуына жол берілмеуі керек. Барлық жағдайларда механикаландырылған (сумен жуу, ауа қысымымен бұрғылау) тазалау шаралары қарастырылғаны жөн.
28. Технологиялық процестерде тез тұтанғыш, жарылғыш және улы материалдар мен олардың қоспаларын өндіретін және қолданатын үй-жайларда шаңдарды жинау жұмыстары алдын ала қауіпсіздік шаралары бекітілген нұсқаулықтарға сәйкес жүргізілуі тиіс.
29. Едендер:
1) технологиялық процестерде сұйықтар қолданылатын үй-жайларда ылғал өткізбейтін, тайғанамайтын жабынды төселген және олардың трап пен сужимаға қарай ағып кетуін қамтамасыз ететін еңісті;
2) жебір заттар қолданылатын үй-жайларда олардың әсеріне төзімді;
3) электролиз қолданылатын үй-жайларда - электр өткізбейтін, ылғал жібермейтін және жылу ұстағыш;
4) технологиялық жабдықтардың жұмыс алаңдарында - тайғанамайтын, тозбайтын, тегіс материалдардан;
5) үй-жайлардың жарылыс және өрт қаупі бар жерлерінде - жарылысқа қауіпсіз болып жасалуы керек.
Едендердің жалпы еңістігі 0,02 кем болмауы, негізгі өтетін жерлерде - 0,04, қызметтік өтетін жерлерде 0,1 аспауы тиіс.
30. Терезелердің, шамдар мен қораптардың желдеткіш ойықтарының жармасын қолайлы әрі қауіпсіз реттеу үшін, сондай-ақ биікте орналасқан терезе жақтауларын ашу үшін үй-жайдың еденінен немесе жұмыс алаңдарынан ашып-жабуды атқаратын тетіктер орнатылуы керек.
31. Ұйымдардың аумағында және өндірістік жайларда ашық, қоршалмаған шұңқырлар, орлар, люктер, құдықтар, ұралар, науалар мен арналар болмауы керек. Люктердің, құдықтар мен ұралардың қақпақтары, сондай-ақ науалар мен арналардың үсті кедір-бұдырлы болаттан еденмен бір деңгейде тегіс жасалып, берік бекітіледі.
Технологиялық мақсаттарға жасалған немесе құрылыс не жөндеу жұмыстары үшін уақытша ашық қалдырылған жармалар, люктер, құдықтар, ұралар, науалар, арналар, құбырлар жүйесінің камералары мен учаскелері биіктігі 1,1 метр (бұдан әрі - м) орташа білте тақтайшалармен, ернеуі 0,15 м кем емес тақтаймен немесе инвентарлық қалқанмен қоршалып, жол белгілері қойылуы және тәуліктің қараңғы уақытында жарық түсірілуі тиіс. Жол белгілері мен қалқандардағы сигналдық (дабылдық) шамдар автокөліктің жүру мүмкіндігі мен жаяу жүргіншілердің қоршалған жерді барлық жағынан жақсы көрінуін қамтамасыз етуі тиіс.
Жыралардан, орлар мен шұңқырлардан өтетін жерлерде таяныштармен қоршалған өтпелі көпірлер орнатылуы керек.
32. 0,6 м артық төсемі бар жер бетіндегі құбыржолдар үстінен ені 0,7 м, биіктігі 1,1 м жақтауы бар, төменгі жағы тұтас қапталған, астының биіктігі 0,15 м, ал құбырлар мен резервуарларға, көлбеулігі 20 ^о С артық тұндырғыштарға түсу мен шығу үшін траптарымен немесе басқыштарымен өтетін кішкене көпірлер орнатылуы керек.
33. Сору станцияларының тереңдетілген үй-жайларынан, ені 0,7 м, көлбеу бұрышы 45 ^о артық емес, баспалдақпен жабдықталған сыртқа шығатын есігі болуы керек. Ұзындығы 12 м және одан кем үй-жайлар үшін баспалдақтың көлбеу бұрышы 60 ^о дейін болуы мүмкін.
34. Ыдыстар мен өзге жабдықтарды күту үшін еденнен немесе алаңнан 0,8 м астам биікте орналасқан жұмыс өткелдерінің ені 0,7 м кем болмауы керек.
35. Едендері бірінші қабаттың едені деңгейінен 1,8 м тереңдіктегі, ұзындығы 18 м асатын үй-жайларда екі эвакуациялық шығатын есік болуы керек.
36. Қызметшілерге қауіпті өндірістік ағындарды ағызу мен жіберу адамдар бар үй-жайлардан саңлаусыз жабылатын және бекітілетін есіктермен бөлінетін жерлермен жүргізілуі тиіс.
37. Жер астындағы инженерлік тораптар мен трассалардың бағыты өзгерген жерлерде, құдықтары мен камералары болмаса, тораптың жағдайын білдіретін сыртта анықтаушы белгілері болуы керек.
38. Қолданыстағы нормативтік-техникалық актілерге сәйкес муфталар мен кабельдердің жатқан орнын анықтауға мүмкіндік беретін жер астындағы кабель трассаларының сыртқы анықтаушы белгілері болуы керек.
39. Ұйымдардың аумағындағы тұндырғыштардың, тоғандардың және ашық ыдысты құрылыстардың қабырғалары жоспарланған аумақтың деңгейінен 0,6 м аса көтерілсе, биіктігі 1,1 м кем емес таяныштармен немесе, сұйықтарды ішуден, шомылудан және малды суарудан сақтандыратын, ірі жазулы инвентарлық қалқандармен қоршалуы керек.
40. Ұйымдар аумағында жердегі жұмыстар басшылықтың жазбаша рұқсатымен ғана жүргізілуі мүмкін. Рұқсатқа қосымша жұмыс жүргізілетін орын көрсетілген бас жоспар мен жобаның көшірмесі болуы керек.
Жұмыс аяқталғаннан кейін барлық өзгерістер мен толықтырулар ұйымның бас жоспарындағы коммуникацияларды атқару схемасына енгізілуі тиіс.
41. Басқару пункті бар үй-жайдың үстіне дымқыл технологиялық процесі бар жұмыс орнын орналастыруға рұқсат етілмейді.
42. Ұйымдардың өрттен сақтануы ҚР ӨҚЕ 08-97 "Қазақстан Республикасындағы өрт қауіпсіздігі туралы Ережесінің" талаптарына сай болуы керек. Аумақ пен үй-жайлар өрт сөндірудің дұрыс қалыптағы алғашқы құралдарының қажетті қорымен қамтамасыз етілуі тиіс.
43. Жұмыс орындарын, жүру және үй-жайлардан шығу жолдарын, өрт сөндіру жабдықтары мен байланыс құралдарына баратын жолдарды ыбырсытуға болмайды.
44. Жарылыс пен өрт қауіпі бар үй-жайларда темекі шегуге және ашық от қолдануға болмайды, ол туралы көрсетілген жайлардың сыртқы есіктеріне және олардың ішіне, қолданыстағы талаптарға сай, қауіпсіздікті сақтау белгілері орнатылуы керек.
Темекі шегуге тек көрсеткіштермен белгіленген, арнайы бөлінген және жабдықталған жерлерде рұқсат етіледі.
45. Жарылу-жану және өртену қаупі бойынша үй-жайлармен ғимараттардың санаттары қолданыстағы нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес қабылдануы тиіс. Өндірістік ғимараттардың, қоймалардың және үй-жайлардың барлық есіктері мен қақпаларына белгіленген нормаларға сәйкес ескертпе белгілер мен жазулар, үй-жайлардың жарылу-жану қауіптілігі бойынша санаттарының және белгіленген талап бойынша аймақтық сынып белгілері қойылуы керек.
Барлық өндірістік ғимараттар мен құрылыстарда өрт қауіпсіздігіне жауапты адамдарды көрсететін жазулар болуы тиіс.
46. Кіретін жолдар мен жүретін жерлердің учаскелерін белгіленген тәртіппен алдын ала келіспей жабуға немесе басқаша жоспарлауға тыйым салынады. Өрт жабдықтарына, өрт гидранттарына және су қоймаларына баратын жолдар мен кіре берістер әрқашан бос болуы тиіс. Өрт гидранттарының жанына жазу-көрсеткіштер ілінуі тиіс және олар тұрған орынды тез анықтауға мүмкіндік беретіндей түн кезінде жарық болуы керек.
47. Материалдар, бұйымдар және басқа жүктер ұйым аумағында арнайы бөлінген жерде (учаскеде) сақталуы тиіс. Жүктерді түсіру және жинау бекітілген нұсқаулыққа сәйкес жүргізілуі керек. Өндіріске қажетті жабдықтардың бөлшектері мен материалдары белгіленген мөлшерде ғана, олардың сақталу ережелері бұзылмайтын, өздеріне бөлінген орындарда болуы керек.
Теміржолдардың бойына жиналған жүктердің (қатарларының) биіктігі 1,2 м дейін болса, жақын рельс басынан 2,0 м қашықтықта, ал одан биік болса - 2,5 м жақын болмауы керек.
48. Зиянды немесе улы заттардың қалдықтарын сақтау, тасымалдау және жою белгіленген тәртіппен жүргізілуі тиіс.
49. Өндірістік қоқыс аумақтан тысқары, белгіленген тәртіппен келісілген жерлерге тұрақты шығарылып тұруы керек.
50. Ұйым аумағында қоқысты және өндірістік қалдықтарды жағуға рұқсат етілмейді.
51. Жұмыс орындарына жақын маңдағы өндірістік жайларда санитарлық-эпидемиологиялық ережелері талаптарына сай шапшыма сулар мен ауыз су құйылған ыдыстар болу керек.
52. Жүк көтергіш механизмдермен (крандармен) жұмыс істейтін өндірістік ғимараттармен үй-жайларда адамдар өтетін есіктер мен кіре беріс қақпалар, олардың орналасу ретіне қарамастан, крандардың жұмыс істейтінін ескертетін қауіпсіздік белгілерімен және жарық дабылымен жабдықталуы керек.
53. Өндірістік жайларда бензин, керосин, спирт, нитробояулар, еріткіштер, сұйылтқыштар мен басқа да тез тұтанғыш заттарды сақтауға болмайды. Олар арнайы қоймаларда берік металл ыдыстарда сақталуы тиіс.
54. Ғимараттарды, құрылыстарды және сыртқы қондырғыларды тікелей жай түсуден және оның қайталануынан қорғау ғимараттар мен құрылыстарды жай түсуден қорғау қондырғыларын жобалау жөніндегі нормаларға сай және жарамды жағдайда болуы керек.
Жай түсуден қорғау қондырғыларының жай-күйін тексеру күн күркіреуі басталмастан бұрын және ақаулар байқалған жағдайда жүргізіледі. Тексеруді ұйымның басшылығы тағайындаған комиссия жүргізеді. Тексеру нәтижелері актімен ресімделуі керек. Табылған ақаулар жедел жөнделуі тиіс.
55. Өндірістік ғимараттар мен құрылыстар, оларды ұстап тұрған конструкциялары жақсы жағдайда болуы керек. Жемір ортаның әсеріндегі ғимараттар мен құрылыстардың барлық құрылыс конструкциялары ҚР 2.01-19-2004 ҚНжЕ-не сай тоттанудан сақталуы тиіс. Ғимараттардың қорғаныш жабындыларының жай-күйін тексеру кәсіпорын бастығымен бекіткен кесте бойынша жүргізіледі.
56. Ғимараттар мен құрылыстарды қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін ұйым басшылығы олардың дұрыс қалыпта болуы мен қауіпсіз пайдалануына жауапты адамдарды бұйрықпен тағайындауы керек.
57. Ғимараттардың шатыры мұз бен қардан тазалануы керек. Шатырды тазалау жұмысы кәсіпорын басшысымен бекітілген нұсқаулық бойынша жұмыс орнында белгіленген тәртіппен мақсатты нұсқамалық жүргізумен жүргізілуі тиіс.
Ескерту 57-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2010.01.18 N 10 бұйрығымен.
58. Бояулары әрдайым қалпына келтірілетін биіктіктерге шығу үшін ғимараттар жобаларында ол жұмыстарды қауіпсіз жүргізуді қамтамасыз ететін құрылғылар ескерілуі тиіс.
59. Ғимараттардың құрылыс конструкцияларына түсетін күшті өзгертуге тек есептеулер тексерілген соң және Ғимарат және құрылыстардың техникалық жағдайын тексеру мен бағалау туралы ҚР 1.04-04-2002 ҚНжЕ-не сәйкес өзгерістерді келісуден кейін ғана рұқсат етіледі.
60. Үймелеп шаймалау ұйымдарында кендерден пайдалы компоненттерді алу мен үйіндідегі жабдықтарды бөлшектеу жұмыстары аяқталған соң оған арнайы жоба бойынша қайта өңдеу жұмыстары жүргізілуі тиіс.

2. Жабдықтарға және технологиялық
құрылыстарға қойылатын талаптар

61. Жерасты ұңғылап немесе үймелеп шаймалау ұйымдарында қолданылатын барлық жабдықтар, технологиялық құрылыстар, қондырғылар мен коммуникациялар қолданыстағы қауіпсіздік ережелеріне, мемлекеттік стандартқа, осы Ережелердің талаптарына сәйкес болуы, еңбек қауіпсіздігін сақтау жөніндегі нормативтік-техникалық құжаттамалар талабына және дайындаушы зауыттың нұсқауларына сай пайдаланылуы тиіс, сондай-ақ Қазақстан Республикасында қолданылатын қауіпсіздік нормалары мен талаптарына сәйкес сертификаттары болуы керек.
Жабдықтар олардың қажеттілігіне және өндірістік-техникалық сипаттамасына сәйкес пайдалануы тиіс. Жабдықтарды пайдаланатын жұмысшылар олардың жұмысының технологиялық режимін қатаң сақтауға міндетті, жабдықтарды таза күйде ұстап, үнемі олардың техникалық жағдайын қадағалап, ақауларын уақтылы анықтап, түзетуі тиіс. Техникалық пайдалану тәртіптің барлық бұзушылықтары, қолданыстағы жабдықтардың анықталған және түзетілген ақаулары туралы кезек журналында жазылуы тиіс.
Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау кәсіпорындарында жабдықтарға қызмет көрсету мен оларды жөндеу бойынша ұйымдастыру және техникалық шаралар кешені - техникалық қызмет көрсету мен жөндеу жүйелері жасалуы тиіс.
62. Жабдықтардың, механизмдердің, аппараттар мен аспаптардың құрылымына өзгерістер енгізу тек әзірлеуші ұйым мен дайындаушы зауыттың келісімімен ғана жүргізіледі.
63. Жабдықтарды жалпы құрастыру және орналастыру қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстарын жүргізудің қолайлылығын қамтамасыз етуі керек, әрі технологиялық процестерді жүргізу қауіпсіздігі мен санитарлық-эпидемиологиялық талаптарды қанағаттандыруы тиіс.
64. Жабдықтарды нұсқаулықтар мен қауіпсіздік ережелерінің талаптарында көрсетілгендей тиісті қоршаусыз, дыбыс немесе жарық дабылынсыз, бақылау-өлшеу және қауіпсіздік аспаптарынсыз, тосқауылсыз қабылдауға және пайдалануға рұқсат берілмейді.
65. Технологиялық жабдықтар мен аппараттардың барлығына технологиялық cызбаның нөмірлеріне сәйкес нөмірлер қондырылуы тиіс.
66. Өндіру кешеніндегі немесе басқа ашық құрылыстардағы технологиялық жүйелер мен коммуникацияларда (негізгі жайдан 1 км қашықта) жұмыс істеушілер үшін қысқы уақытта жылынатын және қолайсыз ауа райында қорғанатын жылжымалы пункттер (жылынатын үйшіктер, шағын вагондар және сол сияқтылар) тұрғызылуы қажет.
Бұл пункттер қолжуғыштармен, жылумен, жарықпен жабдықталып, ауыз сумен және дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етілуі тиіс.
67. Өткізгіш құбырларды, олардың тораптарын, бөлшектері мен бөліктерін жобалауда, жасауда, құрастыру мен жөндеуде жұмыс қысымы, қызуы және ортаның химиялық белсенділігі ескерілген материалдар, шала өнімдер мен бұйымдар қолданылуы керек.
68. Материалдардың, шала өнімдер мен бұйымдардың сапасы мен қасиеттері тиісті стандарттар мен техникалық шарттардың талаптарын қанағаттандыруы тиіс, ол дайындаушы зауыттың сертификаттарымен расталуы тиіс.
69. Құжаты немесе сертификаттары жоқ материалдарды, шала өнімдер мен бұйымдарды тиісті стандарттардың, техникалық шарттардың және осы Ережелердің талаптарына сәйкес сынаудан және тексеруден кейін ғана қолдануға болады.
70. Жемір сұйықтарды айдайтын тығырықты сорғыларда тығырықты жауып тұратын тоттанбайтын материалдан қорғаныш қабы болуы керек.
71. Өзінің құрылымы, материалы мен механикалық беріктігі жағынан құбыржолдар мен арматура жұмыстың ерекше жағдайына және олармен тасымалданатын заттардың қасиеттеріне сай келуі тиіс.
72. Жемір сұйықты өткізгіш құбырлардың құрсаулы жалғанған жерлерінің қорғаныш қабы (қаптамасы) болу керек, ал өткізгіш құбырлар адамдар өтетін өткелдердің үстінен салынғанда олар науамен жабдықталуы тиіс.
Эстакадаларда жемір сұйықты өткізгіш құбырларды көміртекті болаттан жасалған басқа өткізгіш құбырлар үстінен төсеуге болмайды.
73. Технологиялық сызбаға сәйкес арнайы стендке орналастырудың және нөмір берудің алдында:
бекітілген кестеге сәйкес пайдалану процесінде үнемі;
барлық бекіткіш арматура, сондай-ақ қайтарма және сақтандыру клапандарының механикалық беріктігі тексеріліп, саңылаусыздыққа гидравликалық сынақтан өткізілуге және бекіткіш арматураны сынау журналына тіркелуге тиісті
Ескерту 73-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2010.01.18 N 10 бұйрығымен.
74. Барлық өткізгіш құбырлар және оларға орнатылатын бекіту арматуралары "Өнеркәсіп кәсіпорындарының өткізгіш құбырлары" 14202-69 МемСТ-қа сай анық таңбалануы және ерекше боялуы керек.
75. Еденнен 1,5 м астам биіктікте орналасқан жабдықтардың бөліктерін күту үшін олар стационарлық алаңдармен қамтамасыз етілуі тиіс.

3. Жабдықтар мен механизмдерді күтуге
қойылатын талаптар

76. Бұрғылау жабдықтарын, жүк көтергіш механизмдерді басқаруға, технологиялық жабдықтарды, геофизикалық және зертханалық аппаратураларды, сол сияқты күшке негізделген қондырғыларды, ауа сығымдағыштарды, электрқондырғыларды, газэлектрпісіргіштер мен басқа да жабдықтарды күтуге арнайы оқудан өткен, денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның нормативті құқықтық актыларымен белгіленген талаптарға сай міндетті медициналық тексеруден өткен және тиісті куәліктері бар адамдар жіберіледі.
Жабдықтарды, механизмдер мен аппаратураларды басқару мен күтімге алуды бұған құқығы жоқ адамдарға жүктеуге, сондай-ақ қосылған жабдықтарды, механизмдер мен аппаратураларды қараусыз қалдыруға болмайды.
77. Геофизикалық және бұрғылау жабдықтарын, машиналар мен электрқозғалтқышты механизмдерді, электр техникалық қондырғылар мен аппаратураларды күтуші қызметкердің электр қауіпсіздігі бойынша біліктілігі II дәрежелі топтан төмен болмауы керек.
78. Жабдықтардың, машиналар мен механизмдердің, аппаратуралар мен бақылау-өлшеу аспаптарының дұрыс жұмыс істеуіне және оны қауіпсіз пайдалануға жауапты адам ұйым бойынша бұйрықпен жоғары және орта арнайы білімі бар қызметкерлер құрамынан тағайындалуы тиіс.
79. Жабдықтар пайдалану мен жөндеу құжаттарының талаптарына сәйкес күтілуі керек.
80. Бұзылған жабдықты, аппаратураны, аспапты, қоршауларды, тетіктерді және жеке сақтану құралдарын пайдалануға, сондай-ақ белгіленген міндетінен бөлек қолдануға болмайды. Жабдықтарды, механизмдерді, аппаратуралар мен бақылау-өлшеуіш аспаптарын пайдаланатын бөлімшеде олардың пайдаланылуы мен жөнделуі туралы мәліметтер енгізілген пайдалану және жөндеу құжаттары, төлқұжаты болуы керек.
81. Жабдықтарды, механизмдер мен аспаптарды төлқұжатта көрсетілген жүктеме мен қысым мөлшерінен артық пайдалануға рұқсат берілмейді.
82. Электр энергиясы кенеттен тоқтаған жағдайда, күтуші қызметкерлер қауіпсіздік шарттарына қайшы келетін өздігінен қосылуына жол бермейтін механизмдерді қозғалысқа келтіретін электр қозғалтқыштарды дереу ажыратуы керек.
83. Жабдықтарға орнатылған бақылау-өлшеу аспаптарды жөндеу және салалық тексеру жүргізетін мемлекеттік тексерушілердің немесе ұйымдардың пломбасы немесе таңбасы болуы керек. Аспаптар пайдалану нұсқауларында көрсетілген мерзімде, сондай-ақ көрсеткішінің дұрыстығына күдік туған әрбір жағдайда, тексерілуі тиіс. Манометрлер, масса индикаторлары және басқа бақылау-өлшеу аспаптары күтуші қызметкерге көрсеткіші айқын көрінетіндей етіп орнатылуы керек.
Шкалада ең жоғарғы жұмыс қысымына сәйкес қызыл белгі болуы тиіс. Белгілерді аспаптың әйнегіне қондыруға болмайды.
84. Жабдықтардың жай-күйіне техникалық бақылау жүргізетін тұлғалар былайша тұрақты бақылау орнатуы керек:
1) ұйымның бас механигі - айына бір рет;
2) ұйымның бас инженері - үш айда бір рет.
Тексеру нәтижелері «Жабдықтың жөндеу-пайдалану паспортына» жазылады.
Ескерту 84-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2010.01.18 N 10 бұйрығымен.
85. Жабдықты жөндеу алдын-ала жоспарлы жөндеу кестесіне сәйкес жұмыс жүргізу жобасы немесе технологиялық карталар бойынша жүргізілуі керек. Жөндеу нәтижелері «Жабдықтың жөндеу-пайдалану паспортына» жазылады.
Ескерту 85-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2010.01.18 N 10 бұйрығымен.
86. Нормативтік қызмет мерзімі біткен жабдықтар кәсіпорын басшылығы тағайындаған комиссияның оң қорытындысынан кейін ғана қайта тексеру мерзімі көрсетіліп және тиісті актісі жасалып, одан әрі пайдалануға жіберілуі мүмкін.
Комиссия құрамына:
1) ұйымның бас механигі;
2) бас маман (жабдықтарға қатысы бар);
3) еңбекті қорғау қызметінің қызметкері кіреді.
Амортизациялық мерзімі біткен жабдықтардың одан әрі пайдалану мүмкіндіктерін бағалағанда, оның үлгісі мен қызметіне қарай лайықты бақылау әдістері - механикалық, электрлік, гидравликалық, бүлдірмейтін және басқа да сынақтар қолданылуы керек.
Белгіленген пайдалану мерзімі біткен және мемлекеттік қадағалау органдарының бақылауындағы қауіптілігі жоғары жабдықтарды пайдалану тек мамандандырылған ұйымның тексеру нәтижелері бойынша рұқсат етілуі мүмкін.
87. Төмендегі әрекеттерге рұқсат етілмейді:
1) жұмысты қоршаусыз немесе дұрыс қоршалмаған жерде жүргізуге;
2) қандай да болсын затты қоршауда қалдыруға;
3) қозғалушы бөліктердің толық тоқтағанынша қоршауды немесе оның элементтерін алуға;
4) қоршаудың үстімен немесе астымен жүруге;
5) қоршауға кіруге, қозғалыстағы қоршалмаған арқандар мен белдіктер үстінен өтуге немесе оларға жанасуға;
6) түймеленбеген арнайы киіммен, ұштары салбыраған шалмамен және орамалмен жұмыс істеуге.
88. Механизмдерді, аппараттар мен аспаптарды іске қоспас бұрын жүргізуші қауіпті аймақта ешкімнің жоқтығына көзін жеткізіп, сақтық дабылын (дыбыстық немесе жарық) беруі керек. Орнатылған дабылдардың мағынасы барлық жұмыскерлерге түсінікті болуы тиіс.
89. Пайдаланудағы барлық тракторлар, тартқыштар мен бульдозерлер қозғалтқышты тікелей кабинадан оталдыратын немесе трансмиссия іске қосылып тұрған кезде негізгі қозғалтқышты оталдырмайтын тосқауыл тетіктермен қамтамасыз ететін қондырғылармен жабдықталуы керек.
90. Механизмдер жұмыс істеп тұрғанда:
1) оларды жөндеуге, қандай да бір бөлігін бекітуге, қозғалыстағы бөлігін қолмен немесе оған арналмаған тетіктердің көмегімен тазалауға, майлауға;
2) механизмнің қозғаушы бөлігін тоқтатуға, белбеуді, сына белбеуді немесе шынжырлы берілістерді кигізуге, шешіп тастауға, тартуға немесе босатуға, арқанды немесе кабельді шығыр барабанына сүймендермен, басқа да иінтіректердің көмегімен және тікелей қолмен бағыттауға болмайды.
Жабдықтар мен механизмдерді қарағанда, жөндегенде және тазалағанда олардың қозғалтқыштары сөндіріліп, электр схема ажыратылуы және жаңсақ қосылуына бөгет болатын шаралар қолданылуы керек, ал қосу қондырғыларына "Қосуға болмайды - жұмыс жүріп жатыр" деген ескертпе белгі қойылуы немесе ілінуі тиіс.
91. Жабдықтар мен өткізгіш құбырларды жөндеу, құрастыру, бөлшектеу жұмыстарында, сол сияқты жабдықтардың тораптарын ауыстыру кезінде жұмыс жүргізудің немесе технологиялық карталардың жобасында қарастырылған жабдықтардың бұрыннан қалған немесе жаңа орнатылған тораптарының орнықтылығын қамтамасыз ететін операциялардың жүйелілігін сақтау керек.
92. Қол аспабы сайлы болуы керек. Кескір жиектері мен жүзі бар аспаптарды қабымен немесе сөмкелерде алып жүру керек, ал жұмыс кезінде ол байлаулы болуы тиіс. Соқпалы металл аспаптармен жұмыс істегенде міндетті түрде сақтану көзілдірігін пайдалану керек.
93. Кезеңдік тексеру мерзімі мен ақаулы аспаптарды істен шығару тәртібін бөлімшенің бас инженері (автошаруашылықтың бас инженері, кеніштің бас инженері) бекітеді.
94. Бөлшектер мен жабдықтарды жууға және майдан арылтуға керосин, бензин, бензол, ацетон және басқа да жанғыш және тез тұтанғыш заттарды, сондай-ақ үшхлорэтилен, екіхлорэтан мен басқа хлорлы көмірсутектерді қолдануға болмайды.
95. Өндіріс қажеттілігінсіз агрегеттар алаңдарында, люктер маңы мен тар жолдарда, сол сияқты реттеуші және сақтық арматураларының және жемір сұйықпен немесе қысыммен жұмыс істейтін құрсаулы өткізгіш құбырлардың жанында болуға рұқсат берілмейді.
96. Алаң тосқауылдарына сүйену мен тұруға, өткізгіш құбырлармен, сол сияқты өтуге болмайтын конструкциялармен және шатыр арқалығымен жүруге болмайды.
97. Барлық өткізгіш құбырларды жүйелі түрде ұйымның бас инженері бекіткен кестеге сәйкес қарау және жөндеу керек.
98. Өткізгіш құбырларды, бекітуші арматуралар мен аппаратураны сорғылар жұмыс істеп тұрған кезде жөндеуге болмайды.

3-ТАРАУ. БҰРҒЫЛАУ ЖҰМЫСТАРЫ

1. Жалпы қауіпсіздік талаптары

99. Жерасты шаймалау ұңғымаларын орнату жөніндегі барлық жұмыстар ұйым басшысы бекіткен жұмыс жүргізу жобалары бойынша жүргізіледі.
100. Кіре беріс жолдарды төсеу, алаңдарды жоспарлау, бұрғылау қондырғыларын, жылу, жарық, дабыл және байланыс қондырғыларын құрастыру мен орнату, тұрмыстық және өндірістік жайларды салу жобалары мен сызбалары техникалық және өрт қауіпсіздігі ережелерін, тазалық нормалары мен ережелерін сақтау негізінде, қолданылатын техникалық құралдар мен жабдықтардың техникалық шарттарын ескере отырып жасалуы тиіс.
101. Жабдықтарды орналастыратын алаң өзге заттардан тазартылып, жоспарлануы керек. Жерасты шаймалау ұңғыларын орнату үшін МемСТ талаптарына сай жабдықтар қолданылуы тиіс.
102. Базадан 5 километр (бұдан әрі - км) және одан да қашық орналасқан бұрғылау учаскелері (оқшау бұрғылау учаскелері) үшін базамен (кенішпен) тәулікбойғы телефон немесе радиобайланыс орнатылуы тиіс.
103. Әрбір бұрғылау қондырғысында жұмысшыларға арналған кәсіптер мен жұмыс түрлері бойынша еңбекті қорғау туралы, алғашқы дәрігерлік көмек көрсету, өрт қауіпсіздігі жөніндегі нұсқаулықтар, сондай-ақ сақтандыру белгілері мен ұйым басшылығы бекіткен тізімге сай қауіпсіздік белгілері болуы керек.
104. Бұрғылау қондырғысының жұмысшылары арнайы киімдермен, арнайы аяқкиімдермен және жұмыс жағдайы мен берілетін нормаларға сәйкес жеке сақтану құралдарымен қамтамасыз етілуге және оларды пайдалануға міндетті.
105. Бұрғылау қондырғыларынан тұрмыстық және өндірістік ғимараттарға, темір жол мен тас жолдарды қорғау аймақтарына, мұнай және газ құбырларына дейінгі аралық мұнараның (діңгектің) биіктігінен және оған қоса 10 м кем болмауы керек. Бұрғылау қондырғыларынан әуе электр берілісі желісін қорғау аймағына дейінгі көлденең аралық мұнара (діңгек) биіктігінен кем болмауы тиіс.
106. Тік беткейге өзі жүретін бұрғылау қондырғыларын орналастырған кезде оның табанынан беткейдің қабағына дейінгі арасы 3 м кем болмауы керек, яғни бұрғылау қондырғысы қопарылатын аймақтан тысқары орналасуы қажет.
107. 5 баллдық және одан да күшті желде, найзағай ойнаған кезде, қар қатты жауғанда, көктайғақта және 100 м дейінгі жер ғана көрінерлік тұманда, биікте жұмыс істеуге болмайды.
108. Ұңғыма салуға геологиялық-техникалық наряды болмаса, құрастырылып біткен бұрғылау агрегатын, оны пайдалануға беру туралы акті жасалмай, іске қосуға рұқсат берілмейді. Өзі жүретін бұрғылау қондырғыларымен ұңғыманы 300 м дейін тереңдікте бұрғылау кезінде, қондырғыны пайдалануға беру туралы актіні, жасаушы зауыттан нұсқау алынған кезде, сондай-ақ күрделі жөндеу мен сақтаудан шығарудан (расконсервациядан) кейін жасауға болады.
109. Мұнараның (діңгектің) бұрғылау жабдықтарын, жүк көтергіш құралдары мен механизмдерін:
1) бұрғылау жұмыстарын жүргізуші бөлімшенің бас инженері - 2 айда 1 рет;
2) бұрғылау учаскесінің (цехтың) бастығы (механигі) - айына 1 рет;
3) бұрғылау мастері - он күнде 1 рет;
4) бұрғылаушы ауысымды қабылдар кезде тексеріп, қарап отыруы керек.
110. Көрсетілген кезеңдер ең төменгі шамада ғана, ал қажет болған жағдайда ұйымның басшылығы тексерудің басқа да мерзімдерін белгілей алады. Сонымен бірге мұнараның (діңгектің) жай-күйі мынадай жағдайларда міндетті тексеруге жатады:
1) бұрғылау қондырғыларын орнынан қозғамастан бұрын және кейін;
2) шегендеу құбырларын түсірместен бұрын және кейін;
3) ашық жерде - 6-7 балл, ал орманды жерде - 8 балл және одан да күшті жел соққаннан кейін;
4) апаттарды жою жұмыстарын жүргізбестен бұрын және кейін.
111. Инженерлік-техникалық қадағалаушылар жүргізген тексеру нәтижелері "Техника қауіпсіздігі жағдайын тексеру журналына" енгізіледі, ал бұрғышылардыкі - "Бұрғылау журналына" жазылады.
112. Мерзімді тексеру уақыты және қосалқы жүк көтергіш аспаптар мен механизмдерді (наголовник, элеватор және т.с.с.) сұрыптау тәртібі ұйымның бас инженері бекіткен нұсқаулықтар мен дайындаушы зауыттың техникалық құжаттарының талаптарына сәйкес белгіленеді.
113. Уранды кен қабаттарында бұрғылау жұмысын жүргізу кезінде 2.6.1. 758-99 санитарлық ереженің (бұдан әрі - СЕ) радиациялық қауіпсіздік нормаларының (РҚН-99) талаптарын сақтау қажет.

2. Бұрғылау қондырғыларының құрылымы

114. Бұрғылау қондырғыларын жалпы құрастыру, механизмдерді, блоктарды орналастыру жұмыстары оларды орнату, пайдалану, техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде қолайлылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге тиіс.
115. Қабырғалары тұтас қапталған бұрғылау қондырғысының ғимаратында бір-бірінен біршама алыс қашықтықта орналасқан, сыртқа қарай ашылатын есіктері бар екі шығатын жер болуы керек. Терезелердің жарық алаңы еден көлемінің кемінде 10% құрауы тиіс.
116. Ғимараттың едені тегіс, металл тарағының бедері саңлаусыз болуы керек. Еденді берік негізге қалыңдығы 50 мм тақтайлардан да салуға болады.
117. Бұрғылау ғимаратының биіктігі қолданылатын жабдықтың сыртқы тұрпатына сәйкес, бірақ 2,4 м кем емес, яғни ол жабдықтың жоғарғы бөлшегі мен шатыр арқалығының құрастыру бөлшектерінің арасындағы саңылау кемінде 0,3 м болуы керек.
118. Жылдың суық мезгілінде пайдаланылатын бұрғылау ғимаратында, өрттен қауіпсіз және қолданыстағы нормаларына сәйкес жұмыс орындарында 13 ^о -18 ^о ауа температурасын қамтамасыз ететін, жылыту қондырғылары (пеш, калорифер және сол сияқтылар) болуы тиіс.
119. Ғимарат құрылымында түсіріп-көтеру әрекеттерін жүргізу үшін люк болуы қажет.
120. Жабдықтарды бұрғылау ғимаратына орналастыру тұрақты техникалық күтімді қажет ететін механизмдерге, сақтандыру қондырғыларына, электр жабдықтарына қауіпсіз қол жеткізуді қамтамасыз етуі керек.
121. Тұрақты және жылжымалы бұрғылау қондырғыларында шығатын жұмыс есігі (негізгі) жағынан көлбеулігі кемінде 1:20, қалыңдығы 40 мм кем емес тақтайдан жасалған қабылдау көпірі салынуы керек. Қабылдау көпірдің ені кемінде 3 м, ұзындығы - шамдалдың ұзындығындай және 2 м болуы тиіс.
122. Қабылдау көпірінің биіктігі жер бетінен 0,7 м болғанда, оған биіктігі 1,2 м, төменгі жағынан 0,15 м биіктікте тұтас қапталған, орташа тақтайдан жақтау орнатылуы қажет.
123. Өзі жүретін және жылжымалы (тіркемелі) бұрғылау қондырғыларын басқышпен немесе екі жағында жақтауы бар сатымен жабдықтауға болады.
124. Бұрғылаушы мен оның көмекшісінің жұмыс орындарында берік төсеніш және қолайсыз ауа райынан қорғайтын пана болуы керек.
125. Тығыз ауамен үрлеп бұрғылауға арналған бұрғылау қондырғыларында жұмыс істеуші қызметкерлерді шаң-қоқыстан қорғайтын құрылғылар болуы қажет.
126. Ауа сығымдағыш қондырғылар мен ауа жібергіштерді орнату және пайдалану қолданыстағы қысыммен жұмыс істейтін ауа сығымдағыш қондырғылар мен сауыттардың қауіпсіздік ережелерінің талаптарына сәйкес жүргізіледі.
127. Іштен жану қозғалтқышы бар бұрғылау қондырғысы бұрғылау станогін, механизация құралдары мен қосалқы қондырғыларын қоректендіретін және жұмыс орны мен жылыту құрылғыларына жарық беретін қуаты бар генератормен толықтырылуы қажет.
128. Бұрғылау ғимаратының ішіне іштен жану қозғалтқышын санитарлық-эпидемиологиялық ережелермен және нормалармен белгіленген шуыл мен діріл деңгейін сақтаған жағдайда ғана орналастыруға болады.
129. Бұрғылау ғимаратының ішіндегі көміртегі тотығының құрамы бір литрге 0,02 миллиграмнан (бұдан әрі - л/мг) аспауы керек.
130. Қозғалтқыштардың түтін шығатын құбырлары ұшқын аулағыштармен және дыбыс тұндырғыштармен жабдықталуы және бұрғылау ғимаратының сыртына шығарылуы тиіс.
131. Қозғалтқыштардың түтін шығатын құбырлары тиетін учаскелерінің (сумен салқындамайтын) жылу оқшаулағышы болуы керек.
132. Қозғалтқыш май жинайтын табандықпен жабдықталуы тиіс.
133. Мұнара мөлшері жұмыс алаңында бұрғылау бағаналарын (шырақтарды) орналастыруды және шырақ қойғыштарды қауіпсіз орнатуды қамтамасыз етуі қажет.
134. Мұнаралардың (діңгектердің) бұрандалы қосылыстары құрылымының өз бетімен босап кетуіне жол берілмеуі керек.
135. Мұнаралардың (діңгектердің) қорапты және құбырлы металл құрылымы ылғалдың түсуінен және жиналуынан сақтандырылуы тиіс.
136. Биіктігі 14 м немесе одан биік бұрғылау мұнараларын (діңгектерін) болат арқаннан жасалған кергішсіз пайдалануға болмайды.
137. Кергіштер диаметральды жазықтықта, яғни жолдарды, әуе электр берілісі желілері мен қозғалыс алаңдарын кесіп өтпейтіндей етіп орнатылуы тиіс.
138. Кергіштер саны, арқанның диаметрі мен олардың бекітетін жерлері бұрғылау қондырғыларының құжатына және пайдалану жөніндегі нұсқаулықтарға сәйкес болуы керек.
139. Кергіштердің төменгі ұштары зәкірлерге созылмалы муфталар арқылы кем дегенде үш қысқышпен бекітілуі тиіс.
140. Зәкірлердің құрылымы мен оның салыну тереңдігі топырақтың жай-күйіне байланысты анықталады. Кергіштерге жалғамалы арқандарды қолдануға болмайды.
141. Мұнаралар мен діңгектердің биіктігімен шамалас биіктікте ұшақтар, тікұшақтар ұшуы мүмкін аудандарда орналасқан бұрғылау қондырғыларының мұнаралары мен діңгектерінде жарық дабылы болуы керек.
142. Бұрғылау қондырғысының мұнарасы (діңгегі) жартылай автоматтырылған элеваторларды пайдалану кезінде биіктігі 350 мм шыраққойғышпен жабдықталуы тиіс.
143. Сәулеқабылдағыш (сәуле қабылдағыш доға) сынған жағдайда құлаудан сақтандырылуы керек, тәл блогы мен элеватор қозғалысына кедергі келтірмеуі тиіс.
144. Жылжымалы (өзі жүретін) бұрғылау қондырғыларының діңгектері тоннель түріндегі басқыштармен жабдықталуы қажет.
145. Басқыштың ені 0,6 м, адым сатысы 0,35 м аспауы керек.
146. Басқыштар радиусы 0,35-0,4 м, бір-бірінен 0,2 м аралықта орналасқан және өзара үш белдеумен бекітілген сақтық доғаларымен жабдықталады.
147. Егер жұмыс кезінде жұмысшылардың діңгекке көтерілуі қажет болмаса, ал діңгек құрылысында оны көлденең қалыпта орнату қарастырылса, онда тоннель түріндегі басқышсыз өзі жүретін және жылжымалы бұрғылау қондырғыларының биіктігі 14 м діңгегі пайдаланылады.
148. Бұрғылау қондырғыларының мұнараларында, қолданыстағы МемСТ талаптарына сай жасалған, өтетін алаңдары бар жүру басқыштары болуы керек.
149. Биіктігі 14 м асатын мұнаралар биіктігі 1,2 м орташа тақтай жақтаулармен қоршалған және кемінде 0,15 м қапталған шығырлы көтергіш алаңмен жабдықталуы тиіс.
150. Шығырлы көтергіш алаңның жұмыстық өткелдерінің ені 0.7 м кем болмауы керек.
151. Мұнаралардың (діңгектердің) металл құрылысының көтергіш бөліктерін дәнекерлеп жөндеуді мамандандырылған жөндеу ұйымдары атқаруы тиіс.
152. Иелік етушінің күшімен жөндеу (дәнекерлеу арқылы) жұмыстарын техникалық және тау-кен бақылау органдарының келісімімен (рұқсатымен) жүргізуге болады.
153. Бұрғылау сорғылары сақтық қақпақтары іске қосылған кезде жуынды сұйық төгілетін төгу желісімен жабдықталуы керек.
154. Төгу желісі оқыс бүгілмеуі және қатты бекітілмеуі тиіс.
155. Бұрғылау сорғыларының техникалық құжатта көрсетілген ең жоғарғы жұмыс қысымы 5 % асқан кезде іске қосылатын сақтық қақпақтары болуы керек.
156. Қолдан жасалған сақтық қақпақтарын қолдануға болмайды. Жарамсыз шпильдер мен пластиналар тек калибрленгендерге ғана ауыстырылуы тиіс.
157. Айдауыш түтікті (буын қап) құлап қалудан және шырмалып қалудан сақтандыру керек.
158. Топсақ-тығырық шеткі төменгі жағдайға жеткенде қысым түтігін 0,5 м.-дей аралықтағы жұмыс полкасының деңгейіне дейін түсіруге болмайды. Ол үшін қысым түтігі мұнараға (діңгекке) бекітілген аспалы реттеуші қондырғымен жабдықталуы тиіс. Қысым түтігі өзінің топсақ-тығырыққа бекітілген жерінен 2 м дейін, қолданыстағы МемСТ-қа сәйкес боялуы керек.
159. Бұрғылау қондырғыларының көтергіш механизмдерінде қолданылатын болат арқандар қолданыстағы МемСТ-қа сай болуы керек және жасаушы зауыттың, қолданыстағы МемСТ-қа сәйкес, оларды сынақтан өткізгендігі туралы сертификаты (куәлігі) немесе сертификат көшірмесі болуы тиіс. Арқанды куәліксіз алған жағдайда оларды қолданыстағы стандартқа сәйкес сынақтан жергілікті жерде өткізуге болады.
160. Сынақтан өткендігі туралы куәлігі жоқ арқандар пайдалануға жіберілмейді.
161. Тәл арқан шығыр барабанына бұрғылау қондырғысының шығырлары құрылысында көзделген арнайы құрылғылардың көмегімен бекітілуі тиіс.
162. Арқандарды бекіту мен орналастыруда олардың блоктардан немесе өзге механизмдерден құлау мүмкіндігін, сондай-ақ мұнара (діңгек) құрылысы бөліктерімен жанасу салдарынан қажалуын болдырмау керек.
163. Тәл арқанның ұзындығы түсіру-көтеру әрекеттері кезінде шығырдың айналмалы барабанында кем дегенде үш орам қалатындай етіп мөлшерленуі тиіс.
164. Тәл арқанның қозғалмайтын ұшы бұрғылау мұнарасының (діңгегінің) табан жақтауына жасаушы зауыттың арнайы құрылғысымен немесе қиыстырылған тетікке үш бұрандалы қысқышпен бекітіліп, тіркегіш немесе көрсеткіш аспаппен жабдықталуы керек.
165. Барлық жүк көтергіш тетіктерде олардың жүк көтеруінің шектеулі салмағы туралы айқын белгіленген жазулар болуы керек. Бақылау-өлшеу аспаптарда - манометрлерде, салмақ индикаторларында және басқаларда мемлекеттік тексерушінің пломбасы немесе жөндеуші ұйымның таңбасы болуы керек.
166. Мамандандырылған ұйымның тексеруінсіз нормативтік мерзімі біткен жабдық пайдалануға жіберілмейді.

3. Бұрғылау мұнараларын, жылжымалы және өзі жүретін
бұрғылау қондырғыларын құрастыру мен бөлшектеу

167. Бұрғылау жабдықтарын құрастыру мен бөлшектеу жұмыстары техникалық қадағалау жөніндегі жауапты адамның басшылығымен жүргізілуі тиіс.
Бұрғылау мұнараларын (діңгектерін) құрастыру мен бөлшектеу кезінде биіктікте істелетін жұмыстарға денсаулығы жарамды және жұмыс жүргізудің қауіпсіздігі бойынша оқудан өткен бұрғылау мен құрастыру бригадаларының жұмысшылары жіберіледі.
168. Жерде (алаңда) жиналған мұнараларды, діңгектерді және жүктерді көтеруге арналған механизмдер мен тетіктердің, ең жоғарғы көтеру мүмкіндігіне қарағанда, үш есе артық беріктік қоры болуы керек.
169. Құрылған мұнараны (діңгекті) көтерудің алдында құрастыру-бөлшектеу жұмыстарының жауапты жетекшісі:
1) көтергіш механизмдердің, тетіктердің, арқандардың жарамдылығын;
2) мұнараның жиналуының дұрыстығын;
3) мұнара бөліктерінде құрал-саймандар мен басқа заттар қалып қоймағандығын;
4) арқандардың жабдықтары мен бекітілуінің дұрыстығы мен сенімділігін;
5) тірек плиталары бекітілуінің беріктігін тексеруден өткізуге тиіс.
170. Құрылған мұнараларды көтеру және түсіру шығырлардың, крандардың немесе тракторлардың көмегімен істеледі. Бұл кезде көтергіш механизмдер мен жұмысшылар мұнарадан, оның биіктігінен 10 м артық қашықтықта болуы керек. Шығырларды пайдалану кезінде, оларда үйкелісті және қырылдақ тежегіштер болуы қажет.
171. Жылжымалы және тұрақты бұрғылау қондырғыларының мұнараларын көтеріп-түсіруге автомашиналарды пайдалануға болмайды. Көтерілетін (түсірілетін) мұнара, оның аударылмауына кепіл болатын сақтық тартпаларымен жабдықталуы керек.
172. Мұнараны тігінен құрастыру (бөлшектеу) жұмыстарын (жөндеумен қоса) жүргізу кезінде, белдеулер қалыңдығы 50 мм кем емес тақтайдан жасалуы қажет.
173. Құрастыру, бөлшектеу кезінде мұнара алаңына жұмысшылардың көтерілуі үшін аспалы жеңіл баспалдақтар, белдеу баспалдақтар немесе тоннель түріндегі баспалдақтар орнатылуы керек. Көтерілу биіктігі 5 м асқан жағдайда баспалдақтар мұнараның құрылысына бекітілуі керек, бұған тек белдеу баспалдақтар немесе тоннель түріндегі баспалдақтарды қолдануға болады.
174. Тәлдік жүйені жарақтандыру және кронблокты алаңы жоқ діңгектің кронблогын жөндеу тек діңгек түсірілген кезде, саты-баспалдақты немесе арнайы алаңды пайдалана отырып жүргізілуі керек.
175. Бұрғылау қондырғысының діңгегін көтеру мен түсірудің алдында оның жай-күйі тексерілуі керек, ал діңгекті көтерудің дербес гидрожүйесі бар қондырғыларда, гидрожүйенің дұрыстығына көз жеткізілуі тиіс. Гидрожүйеден ауаны айдап шығу керек.
176. Бұрғылау діңгегін көтеру және түсіру кезінде:
1) жұмыскерлердің діңгекте немесе оның астында болуға;
2) бұрғылау қондырғысының роторының немесе айналмасының жанында, алаңда немесе өзі жүретін бұрғылау қондырғысы автомобилінің кабинасында (жүргізушіден басқа) немесе діңгекті көтеруді (түсіруді) басқарушыдан басқа адамның қасында болуға;
3) толық көтерілмеген діңгекті тастап кетуге, оны қолмен немесе тіреуіш арқылы ұстап тұруға;
4) діңгектің төменгі шетін және діңгек кергішін тікелей қолмен немесе иінтірекпен ұстап тұруға болмайды.
177. Өзі жүретін және жылжымалы қондырғылардың діңгектері жұмыс жағдайында бекітілуі керек, ал діңгек тіректері домкратқа қойылады. Бұрғылау кезінде бұрғылау қондырғылары жылжып кетпес үшін оның доңғалақтары (шынжыр табаны, сырғытпалары) мықтап бекітіледі.

4. Бұрғылау қондырғыларын жылжыту

178. Бұрғылау қондырғыларын жылжыту, басқа жерге ауыстыру бұрғылау шеберінің немесе бұрғылау жұмысын жүргізуге жауапты адамның басшылығымен атқарылуы керек.
179. Бұрғылау қондырғыларын жаңа алаңға (учаскеге) ауыстыру кезінде қондырғыны орналастыру жұмыстарын басқарушы адамға ұйымның бас инженері бекіткен, әуе және кабельді электр берілісінің желілері, газ-су-бу құбырлары, теміржол өткелдері, суландыру жүйелерінің арналары және басқа да инженерлік құрылыстар арқылы өту жолдары көрсетілген трасса жоспары берілуі керек.
180. Бұрғылау қондырғыларын қайта жығып және бөлшектеп тасымалдау кезінде, тиеу-түсіру жұмыстарындағы қауіпсіздік шаралары мен көлік және басқа техника құралдарын пайдалану кезіндегі талаптар сақталуы қажет.
181. Доңғалақты жылжымалы бұрғылау қондырғыларын сүйрету және бұрғылау қондырғыларын автокөлік алаңдарымен тасымалдау Қазақстан Республикасының жол жүру Ережесінің талаптарын және геологиялық барлау жұмыстарды жүргізудің қауіпсіздік Ережесінің талаптарын сақтай отырып жүргізіледі.
182. Бұрғылау қондырғыларын жылжытудың (орын ауыстыруының) барлық жағдайларында алдын ала бұрғылау қондырғысын орнату үшін жаңа алаң мен қозғалыс трассасы дайындалуы тиіс.
183. Тік қалыпта қозғалатын мұнарадан тракторларға дейінгі аралық мұнара биіктігінен 5 м артық болуы керек, ерекше жағдайларда бұл аралықты азайтуға болады, бірақ ол үшін мұнараның аударылуына қарсы сақтық тартпаларын қолдану қажет.
184. Бұрғылау қондырғыларын қалың тұманда, жаңбырда, қар жауып тұрғанда, көктайғақта, 5 баллдан күшті жел соққанда (мұнарасыз блоктар үшін 7 баллдан асса) жылжытуға болмайды.
185. Бұрғылау қондырғыларын тәуліктің қараңғы уақытында жылжыту кезінде бұрғылау қондырғысы мен тіркемелі трактордың арасындағы трассаға, сондай-ақ жылжыту бағытына қарай жарық түсірілуі керек. Мынадай жағдайларда:
1) мұнараларды жылжыту кезінде бұл жұмысқа тікелей қатысы жоқ адамдардың мұнараның биіктігінен бір жарым еседен аз қашықтықта болуына;
2) көшірілетін (орын ауыстыратын) бұрғылау қондырғыларында адамдардың болуына;
3) бұрғылау қондырғыларын тік көтерілген, сондай-ақ тірекке түсірілген, бекітілмеген діңгекпен және бекітілмеген жетекші құбырларымен жылжытуға рұқсат берілмейді. Өзі жүретін қондырғыларды, егер бұл оны пайдалану жөніндегі нұсқаулықтарда көзделген және арнайы есептермен негізделген болса, діңгегін көтеріп, тегіс жермен алып жүруге болады;
4) сулы бөгеттерден, көпірлер мен трассаның басқа да қауіпті жерлерінен өту кезінде, өрге (15 аса) және ылдиға қарай өзі жүретін қондырғылардың автомашинасының кабинасында жүргізушіден басқа адамның отыруына болмайды.

5. Бұрғылау жабдықтары мен аспаптарын пайдалану

186. Көтеру-түсіру жұмыстарын жүргізу үшін, жасаушы зауыттардың стандарттары мен техникалық шарттарына сай жасалған, зауыттардың сериялық шығарған жүк көтергіш құрылғылары мен тетіктерін (элеваторларды, ұршықтарды, құбыр құрылыстары және сол сияқтылар) пайдалану қажет.
187. Көрсету құрылғысы жоқ тиекті элеваторлар қолданылуға жіберілмейді.
188. Көтеру-түсіру операцияларын жүргізу кезінде:
1) тежегіші дұрыс істемейтін шығырмен жұмыс істеуге;
2) элеватордың түсірілетін (көтерілетін) құбырларына тым жақын тұруға;
3) бұрандалары толық бұралмаған құбырларды түсіруге;
4) тәлдік жүйені салмақпен (салмақсыз) тежегіш тұтқасына түскен жүктің көмегімен немесе тұтқаның қарысуымен ауада ұстауға;
5) бұрандамен қосылған жерлерді жалаң қолмен тексеруге немесе тазартуға;
6) тежегіш дөңгелектердің қажалған сыртын сумен, сазды ерітіндімен және сол сияқтылармен салқындатуға;
7) тиек тетіктері дұрыс істемейтін элеваторларды, ілмектерді, ұршық сырғаларын қолдануға болмайды.
189. Бұрғылау қондырғылары жұмыс істеп тұрған кезде:
1) айналып тұрған жетекші құбырды өлшеуге;
2) жұмыс алаңына (капитан көпіріне) көтерілуге;
3) шығыр мен айналманың жылдамдығын ауыстыруға, сондай-ақ толық тоқтағанға дейін олардың шығырдан айналмаға және керісінше айналуын ауыстыруға;
4) машиналар мен механизмдердің басқару тұтқасын сыналауға болмайды.
190. Тәлдік жүйеде бұрғылау станогының (қондырғылардың) құжатында рұқсат етілген арқандарды қолдану қажет.
191. Тәл арқандардың беріктігі есептегі ең жоғарғы жүк көтеру мүмкіндігінен үш есе артық болуы керек.
192. Тәлдік жүйені жабдықтаудан кейін және арқанды ауыстырған соң "Техника қауіпсіздігі жағдайын тексеру журналына" тәлдік жүйенің құрылысы, арқанның ұзындығы мен диаметрі, сертификат нөмірі, арқанның жасалған уақыты мен ілінген мезгілі көрсетіліп, жазылады.
193. Барлық жұмыс арқандары ауысым басталмастан бұрын тексерілуі тиіс.
194. Көтеру-түсіру жұмыстары үшін арқандарды пайдалануға мына жағдайларда:
1) арқанның ұзындығы бойынша бір тарамы үзілсе;
2) арқан созылып кетсе немесе жаншылса және оның диаметрі бастапқысының 90 %-дай және одан да кем болса;
3) диаметрі 20 мм арқанның қадам бойы үзілген сымдар саны 5 %, ал диаметрі 20 мм артық арқанда - 10 % асса;
4) тарамдарының біреуі өзектің жарылуы салдарынан ішке еніп кетсе;
5) арқан диаметрі мен қолданылатын блоктардың (роликтердің) ара қатынасы тиісті шектерге төтеп бере алмаса рұқсат берілмейді.
195. Бұрғылау сорғылары мен олардың орамдары (компенсаторлар, түтіктер, тығырықтар, өткізгіш құбырлар) пайдаланбастан бұрын және әр құрастырудан кейін жобада көрсетілген, бірақ сорғының техникалық құжатында көрсетілген мөлшерден жоғары емес, бір жарым максимальды қысымға есептелген сумен сығымдалуы керек.
196. Сорғының сақтандырғыш клапаны сығымдалған қысымнан төмен қысымды көрсетуі тиіс.
197. Орамдарды сығымдауға арналған аспаптарды бөлшектеу тек жүйедегі қысым төмендетілгеннен кейін ғана жүргізіледі.
198. Сығымдау кезінде және сығымдауға арналған аспаптарды бөлшектеу кезінде сынақ орнында жүргізіліп жатқан жұмысқа қатысы жоқ адамдардың болуына рұқсат берілмейді.
199. Сорап орамдарын сығымдаудың нәтижелері актімен ресімделеді.
200. Ұңғымадағы айналысты қалпына келтіру забойға шаятын ерітіндіні беруді біртіндеп көбейту арқылы жүргізілуі керек.
201. Жабық ысырмамен (қақпақпен) сорғыны іске қосуға болмайды.
202. Қыс мезгілінде жұмыс арасындағы үзілістен кейін сорғыларды іске қоспастан бұрын айдау желілерінің өткізгіштігін тексеру қажет.
203. Түтіктерді сорапқа жалғау, өзара және тығырық-ұршықтарға жалғау жұмыстары сорғының, тығырықтың құрылысында ескерілген құрылғылардың көмегімен жүргізіледі.
204. Мыналарға:
1) сорғының көмегімен айдау желісінде тұрып қалған тығындарды қууға;
2) сорғы мен айдау түтіктерін қолданып, еденді және т.б. заттарды жууға;
3) өткізгіш құбырларды, түтіктерді, тығырықтарды жөндеу жұмыстарын оларға шайғыш ерітінділер жіберілген уақытта жүргізуге;
4) айдау түтігін жетекші құбырға оралып қалмас үшін ұстап тұруға;
5) жетекші құбырға оралып қалған айдау желісіндегі қысымды алдын ала төмендетпестен тарқатуға рұқсат берілмейді.
205. Тозығы жеткен бұрғылау құбырларын, муфталарын, ниппельдерін рұқсат етілген шегінен аса пайдалануға болмайды. Бұзылған аспаптар бұрғылау мұнарасынан тыс әкетілуі керек.
206. Техникалық жағдайлар мен оларды пайдалану жөніндегі нұсқаулықтарда, нормаларда көзделгендегіден асып, тозған элеваторларды, ұршық сырғаларын, төсеніш айырларды, плашкаларды қолдануға болмайды.
207. Құбыр кілттерінің тұтқаларын ұзарту оларға жігі жоқ, ешбір жері бүлінбеген келте түтіктерді тығыздап кигізу арқылы жасалады. Жалғаудың ұзындығы 0,2 м кем болмауы тиіс. Кілттің жалпы ұзындығы 2 м аспауы керек.

6. Механикалық айналмалы бұрғылау

208. Қоршауы алынған немесе бұзылған ротормен, шпиндельмен, түбі бұзылған жетекші құбырмен, шығыр барабанымен, техникалық жағдайларда және нұсқаулықтарда алдын ала ескерілген, жетек берілістері және басқа да сақтық қоршаулары жоқ бұрғылау қондырғысында жұмыс жүргізілмейді.
209. Көлденең ұңғымаларды бұрғылау кезінде жетекші құбыр ұзына бойымен қоршалуы керек.
210. Мыналарға:
1) шырақтарды мұнараның (діңгектің) уысына ұстатпай тастап кетуге;
2) қабылдау алаңынан бұрғылау, бағаналық және шегендік құбырларды көтеруге және оларды элеватор қозғалысының жылдамдығы 1,5 м/сек артық болғанда түсіруге;
3) бұрғылау құбырларын ротордың (шпиндельдің) айналу кезінде роторда (шпиндельде) ауыстыруға;
4) ротордың (шпиндельдің) қозғалысы кезінде бұрап кигізуге және бұрап ажыратуға рұқсат берілмейді.
211. Жоғары көтерілген бұрғылау құбырларын тазалау арнайы аспаптармен жүргізілуі керек.
212. Бұрғылау шырақтарының ұзындығы мұнара (діңгек) биіктігінен шығатын есеппен анықталады.
213. Элеватордың (тәлдік блоктың) көтеру биіктігін шектеу үшін және оны кронблокқа немесе аспалы блокқа артық тартудан сақтандыратын мұнарада немесе діңгекте дабылқаққыш орнатылуы керек.
214. Шпиндельдің патрондарын қайта бекіту шпиндель толық тоқтаған соң, айналдырғышты қосу және ажырату тұтқасын бейтарап жағдайға қойғаннан кейін, жүргізілуі тиіс.
215. Тығырықты, бұрғылау құбырларын босату мен бекітудің барлық операциялары және 1,5 м жоғары биіктіктегі басқа да жұмыстар арнайы алаңнан орындалуы керек. Диаметрі 63,5 мм және одан үлкен бұрғылау құбырларын ұңғыманың сағасынан бағана қойғышқа және керісінше орнату үшін арнайы тетіктер пайдаланылуы керек.
216. Тау жыныстарын бұзушы құралдарды бұрап сіңіру мен бұрап босату және кернді ілулі тұрған бағаналы құбырдан шығару мына талаптарды сақтай отырып орындалуы тиіс:
1) құбыр бұрғылаушы басқаратын тежегіш арқылы ұсталып тұрады, құбырды тек ұршық-тығында, сақиналы элеваторда немесе жабық және тиекпен бекітілген жартылай автоматты элеваторда ғана ілуге болады;
2) құбырдың төменгі шетінен еденге дейінгі аралық 0,2 м аспауы тиіс.
217. Бағаналы құбырдан кернді шығару кезінде:
1) ілулі тұрған бағаналы құбырдың төменгі жағынан қолмен ұстауға;
2) бағаналы құбырға ілінген керннің жағдайын қолмен тексеруге;
3) кернді станок шығырымен құбырды сілкілеу, бағаналы құбырды қыздыру арқылы шығаруға болмайды.
218. Жартылай автоматты элеваторларды пайдалану кезінде:
1) жұмыс бастамастан бұрын элеваторлар мен олардың басындағыларының жарамдылығын тексеру;
2) элеваторлар мен олардың басындағыларын тазалықта ұстау;
3) бұрғылау снарядтарын орналастыру, орнын ауыстырумен байланысты әрекеттерді және бұрғылау құбырларын алмастыру жұмыстарын тек элеватор қақпағының жабық және тиегі бекітулі кезінде орындау;
4) бағананы арқанның бос кезінде бұрау;
5) элеваторды тік арқанмен жоғары қарай ақырын, жұлқымай, 15 м/сек аспайтын жылдамдықпен көтеру;
6) бұрғылау снарядына МемСТ-на және қолданылатын элеватордың түріне сәйкес келетін жалғаушы құлыптар мен муфталарды қолдану;
7) элеватор басындағыларын жалғаушы құлыптардың муфталарына берік бекіту;
8) элеваторды тек ұршық-амортизаторға асу;
9) биіктігі металл борттарының (жақтауларының) периметрі бойынша 350 мм бағаналарды қолдану;
10) элеваторды бағана бойымен жоғары көтеру кезінде бұрғышының көмекшісі бағана қойғыштан 1 м қашықтықта болуы қажет.
219. Мыналарға:
1) Түсіру-көтеру жұмыстары кезінде элеватордың қозғалысы аяқталмастан бұрын олардың басындағыларын бекітуге;
2) ұңғыда бұрғылау снаряды кездейсоқ тоқтап қалған жағдайда снарядты астарлы айырға немесе топсалы қамытқа орнатқанға дейін элеватор мен олардың басындағыларын дұрыстауға, шешуге және кигізуге рұқсат берілмейді.
220. Бұрғылау құбырларын имек құбырдың көмегімен бұрап қосу мен бұрап ажырату жұмысын басқаруға тек имек құбырмен тікелей жұмыс істейтін адамға ғана рұқсат етіледі.
221. Имек құбырмен басқару тетігі ұңғының ортасынан кемінде 2 м қашықтықта көлденең орналасуы керек.
222. Жұмыс аяқталған соң имек құбырдың электрқозғалтқышының автоматты сөндіргіш тетігі ажыратылуы тиіс.
223. Имек құбырмен жұмыс істеген кезде:
1) айналып тұрған бағананы қолмен ұстауға;
2) жүргізу тетігі толық тоқтағанға дейін айырды бұрғылау құбыры құлпының саңылауына сұғуға немесе шығаруға;
3) ұзын тұтқалы, ілмексіз жетекші айырларды және құлыпты және ниппельді қосылыстардың ойықтары мөлшерінен 2,5 мм артық әзірленген ашаларды пайдалануға;
4) қатты тартылған бұрандалы қосылыстарды босату үшін қосымша құбыр кілттерін қолдануға;
5) бұрандалы қосылыстарды босатудың алғашқы кезеңінде айналу тетігінің бағытында тұруға;
6) егер астарлы айыр центраторға көлбей қондырылса, ал айырдың сап жағы қақпақтың шығыңқы жерлерінің арасындағы ойыққа кірікпесе, имек құбырды қосуға болмайды.

7. Шаю сұйықтарын дайындау

224. Шаю сұйықтарын орталықтандырылып дайындау үшін балшық станциялары дайындалатын шайғыш сұйықтардың өлшемдері мен қуатын және қоспа химиялық реагенттер мен концентраттардың сипаттарын ескере отырып, бекітілген жоба бойынша салынып, жабдықталуы тиіс. Жобада оларды кәдеге жаратудың орны мен тәсілдері ескерілуі керек.
225. Орталықтандырылған балшық станцияларын пайдалануға беру санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің мемлекеттік органы және тау-кен бақылау инспекциясының өкілдерінің қатысуымен жүргізіледі.
226. Шайғыш сұйықтардың сапасын жақсарту үшін химиялық реагенттер мен концентраттарды қолдану кезінде химиялық реагенттерді мөлшерлегіш аспап болуы керек.
Орталықтандырылған балшық станциясын пайдалануға беруге мынадай жағдайларда:
1) балшық бұлғауышқа балшық салу механикаландырылмаса;
2) зертхана (бөлме) шайғыш сұйықтардың (балшықты, эмульсиялы, химреагенттермен өңделген және тағы басқалар) өлшемдерін бақылау мен өлшеуге арналған аппаратуралармен, құралдармен жабдықталмаса;
3) мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қызмет органымен келісілген және ұйымның бас инженері бекіткен, қолданылатын реактивтер мен концентраттар тізбесі болмаса;
4) балшық станциясының қызметкерлері шайғыш сұйықтарды (эмульсия, көбік және тағы басқалар) дайындауда пайдаланылатын химреактивтерді қолдануды үйренбесе;
5) қызмет етушілер үшін техника қауіпсіздігі бойынша нұсқаулықтар болмаса;
6) балшық станциясы өрт сөндіру және алғашқы жәрдем көрсетудің құралдарымен қамтамасыз етілмесе;
7) балшық станциясының жұмысқа дайын екендігі туралы кәсіпорын комиссиясының актісі болмаса, рұқсат етілмейді.
227. Шайғыш сұйықтарды дайындау мен өңдеуді тікелей бұрғылау алаңындағы уақытша алаңда жүргізуге болады. Ондай жағдайда мынадай қауіпсіздік талаптары орындалуы керек:
1) шайғыш сұйықтарды дайындауға арналған алаң тазаланып, тегістелуі, оның көлемі жабдықтардың ыңғайлы орналасуы мен оны дұрыс пайдалануды қамтамасыз етуі керек, қалыңдығы 40 мм кем емес тақтайдан едені болуы тиіс;
2) балшық бұлғауышының люгін 1,5 м астам биіктікте орналастыру кезінде, оның айналасына ені 1 м кем емес тақтайша көпір орнатылып, оған басқыштар жасалады. Көпірдің үстіңгі жағынан люкке дейінгі аралық 1 м аспауы керек, басқыштардың көлбеулігі 30 ^о аспауы, ені 1,5 м кем болмауы және сырғанаудан сақтайтын арасы 0,25 м көлденең жұқа тақтайшалармен жабдықталуы тиіс;
3) шайғыш сұйықтардың өлшемдерін өлшеуді және оның сапасын бақылауды кезекші лаборант немесе шайғыш сұйықты дайындау бойынша оқыған жұмысшы жүргізеді. Шайғыш сұйықтың өлшемдеріне қатаң талап болмаған кезде оны өлшеуді бұрғылау бригадасының мүшелері жүргізіп, журналға енгізе алады.
228. Тәулігіне 25 м ³ шайғыш сұйық өндіретін уақытша алаңға орнатылған балшық станцияларында және сиымдылығы 2,0 м ³ және одан да үлкен балшық бұлғауыштарын пайдалану кезінде балшық салу жұмысы механикаландырылуы қажет.
229. Шайғыш сұйықтарды дайындау тәсілдеріне (орталықтандырылған балшық станцияларында немесе уақытша алаңдарда) қарамастан, мынадай қауіпсіздік талаптары қамтамасыз етілуі керек:
1) балшық бұлғауышының люгі тиекті темір тормен жабылуы тиіс;
2) ұялардың көлемі 0,15х0,15 м артық болмауы қажет;
3) шайғыш сұйықтар мен суларды жер бетінде сақтау орындары барлық периметрі бойынша биіктігі 1,2 м кем емес қоршаумен қоршалуы немесе төсемдермен жабылуы керек;
4) шайғыш сұйықтарды дайындау және пайдалану кезіндегі химреагенттермен, басқа да қосымшалармен өңделген науалар жүйесі, сондай-ақ сақтау орындары топырақты жер қыртысын ластанудан сақтауды қамтамасыз етуі тиіс.
230. Балшық бұлғауышын қоршаудың дұрыстығын, білік қалақтарының мықты бекітілгенін алдын ала тексермей, балшық бұлғауышының өзінде бөтен заттардың, адамдардың және үй жануарларының жоқтығына көз жеткізбей іске қосуға болмайды.
231. Жөндеу жұмыстарын жүргізген кезде балшық бұлғауышының дөңгелегінен аспа қайыстар (шынжырлар) шешілуі, ал жетектің қосқыш құрылғысында "Қосуға болмайды - адамдар жұмыс істеп жатыр" деген плакат ілінуі керек.
232. Балшық бұлғауыш жұмыс істеп тұрғанда оның люгіне балшықты және қосымша затты күрекпен не басқа затпен тыққылауға рұқсат берілмейді.
233. Жұмыс істеп тұрған балшық бұлғауыштан шайғыш сұйықтың сынамасын алуға болмайды.
234. Шаң (балшық ұнтағы) шығатын жұмыстарды шаңға қарсы респираторсыз және қорғаныш көзәйнексіз атқаруға болмайды. Ұнтақ реагенттер (құрғақ) балшықты толтырмас бұрын салынады.
235. Жемір химиялық реагенттердің қосындысымен шайғыш ерітінділерді дайындау және оларды қолдана отырып бұрғылау кезінде мына талаптар орындалуы керек:
1) сұйық химреагенттерді салу балшық ерітіндіні алдын ала өңдеген соң және балшық бұлғауыш тоқтаған кезде жүргізіледі;
2) жұмыс кезінде, абайсызда терісін былғамау үшін, қызметкерлер қорғаныш гидрофильді майды және пастаны қолдануы тиіс;
3) қолданылатын химреагенттерге қарай, соған сәйкес қорғайтын арнайы киім болуы қажет;
4) арнайы киім кірлеуіне қарай айына бір рет, химреагенттерді бейтараптандырушыларды қолдана отырып, механикалық тәсілмен жуылуы тиіс;
5) химреагенттер мен өңделген ерітінділерді (шайғыш сұйықтарды) жер астындағы және жер бетіндегі суларға түсірмеу шараларын қолдану керек;
6) химреагенттердің және өңделген шайғыш сұйықтардың балшық бұлғауышқа салу мен сынамасын алу кезінде көзге түсуінен сақтану үшін қорғағыш көзәйнектер қолданылуы тиіс;
7) бұрғылаушы мен оның көмекшісі түсіріп-көтеру жұмыстары кезінде қорғағыш көзәйнегін киюі керек;
8) бұрғылау қондырғылары мен химиялық қосымшалары бар сұйықтарды орталықтандырып дайындау пункттері, кенеттен химреагенттердің тікелей әсері болған жағдайда, дәрі-дәрмекпен және алғашқы көмек көрсету жөніндегі нұсқаулықтармен қамтамасыз етілуі тиіс;
9) балшық бұлғауыштың ішіне тұнған тұнбалар мен қақтар сумен жуу арқылы тазартылып, кетірілуі керек.
236. Химреагенттерді қолдану арқылы дайындалған шайғыш сұйықтар мен олардың қалдықтарын қайта өңдеу жобада белгіленген тәсілдермен учаскелерде жүргізілуі тиіс. Бұл учаскелер тұрғын үйлер мен құрылыстар маңында, сондай-ақ ауыз су қабаттары бар жерлерде болуына рұқсат етілмейді.

8. Ұңғымаларды құбырлармен бекіту

237. Бұрғылау қондырғысында шегендеу бағаналарын түсіру (көтеру) жұмыстары кезінде оған қатысы жоқ адамдардың жүруіне болмайды.
238. Шегендеу құбырларын түсіру немесе көтеруден бұрын бұрғылау шебері бұрғылау мұнарасының (діңгегінің), жабдықтардың, белдік жүйесінің, құрал-саймандардың, бақылау-өлшеу аспаптарының және іргелердің (домкраттың тарту, діңгек тірегі беріктігі, бұрғылау қондырғысының дөңгелектерінің, табан шынжырларының, сүйретпелерінің орнықтылығы, тартылыс қалыптары мен олардың лаждануы) дұрыстығын өзі тексеруі керек.
239. Шегендеу құбырларын түсіру мен көтеру жөніндегі жұмыстарды, сөрелерде құлап қалуы мүмкін заттардың жоқтығын тексермей, бастауға болмайды.
240. Шегендеу құбырлары бағандарының секциясы оларды көпірден көтеру кезінде бұрғылау мұнарасына еркін өтуі тиіс.
241. Кавернометрия деректері болмаған жағдайда, шегендеу бағаналарын түсірместен бұрын ұңғыма қабырғаларының жай-күйі, ұңғыма диаметрінің түсірілетін құбырлар бағаналарының диаметріне (ұңғыма диаметрінің тарылу аралықтары болуы мүмкін) сәйкестігін тексеру аспабын (қалыпты) түсіріп көру арқылы тексеріледі.
242. Шегендеу құбырларын калибрлеу кезінде ұңғы ернеуіндегі өрде калибр құлауы мүмкін бағытта жұмыскерлердің болуы тиіс емес.
243. Шегендеу құбырларын түсіру және көтеру процесі кезінде:
1) шегендеу құбырлары бағаналары секциясының еркін теңселуіне жол беруге;
2) құбырларды арқанмен ұстау арқылы оларды көтеруге, түсіруге және итеруге;
3) салмағы 50 кг артық шегендеу құбырларын құбыр арбасын немесе арнайы құралдарды қолданбай кіргізуге және шығаруға рұқсат етілмейді.
244. Пайдаланатын ұңғы бағаналарына арналған, шайғыш сұйықтықтың тығыздығынан кем тығыздықты материалдардан жасалған құбырларды қолданған кезде, ауырлатқыштың үзілу салдарынан ұңғыдан бағананы немесе оның бөліктерінің шығарылып тасталуын болдырмау үшін, бағананы бұрғылау қондырғысының рамасы астына топсалы кілттермен немесе арнайы тетіктермен сақтандыру қажет.
245. Полиэтилен құбырларынан жасалған пайдаланылушы бағаналарды түсіріп болғаннан соң (алдын ала болат техникалық сақтық бағанамен бекітілген ұңғы оқпанына) ернеу бөлігіндегі екі бағана бірге бекітілуі (қосарлануы) керек.
246. Ауырлатқыштың салмағы ұңғының тереңдігін, тығыздығын және шайғыш сұйықтықтың статистикалық деңгейін, құбырдың кесінді беті мен құбыр материалының тығыздығын ескерумен есептелінуі тиіс. Тұрпаттық құрылмаларды қолданған кезде және бір кен қабаты (алаңы) шегінде сұйықтықтың тұрақты статистикалық деңгейінде ұңғының сол типтік құрылмасы үшін ауырлатқыш массаны есептеп шығаруды бір рет жүргізуге жол беріледі.
247. Құбырды шығаруда шығыр мен домкраттың бір мезгілде бірдей жұмыс істеуіне рұқсат берілмейді.
248. Бұрғылаушы-машинист шала байланған құбыр бағанасын айналдырмастан бұрын қолымен кілт және басқа құралдар арқылы алдын ала көтергіш арқанның осал жерін біліп алуы керек. Бағана қамытпен сақтандырылуы тиіс.

9. Ұңғыларды тығындау және судан оқшаулау

249. Ұңғыларды тығындау, кондукторлар мен техникалық қорғауыш бағаналарын цементтеп бекіту, техникалық ұңғыларды судан оқшаулау бұрғылау шеберінің (бұрғылау жөніндегі технологтің, бұрғылау учаскесі бастығының) басшылығымен жүргізілуі тиіс.
250. Жұмысты бастамастан бұрын сору жабдықтарының қорғағыш қақпақтарының, манометрлер мен бүкіл сору қондырғысының дұрыстығы тексерілуі керек.
251. Сору қондырғысын тығыздау үшін екі манометр болуы керек: сору және тығындайтын қондырғының су құюшы басында. Су құюшы басы имекті қақпақпен жабдықталуы тиіс.
252. Сору қондырғысы (сорғыштар, өткізгіш құбырлар, түтіктер, су құюшы басы және тағы басқалар) жұмысты бастамас бұрын нығыздау үшін қажет, бірақ сорғыштың немесе цементтейтін агрегаттың техникалық құжатында көрсетілген ең жоғарғы жұмыс қысымынан артық емес, бір жарым есептегі жоғарғы қысымға сығымдалуы керек.
253. Ең жоғарғы жұмыс (есептегі) қысымын қамтамасыз етпейтін сорғыштарды пайдалануға болмайды.
254. Ұңғыға тығын орнатар алдында ұңғының оқпанын қалыппен тексеріп алу қажет.
255. Цемент ерітінділерімен жұмыс жасағанда персоналда қолғап, қорғағыш көзілдірік және алжапқыш болуы әрі оларды пайдалануы керек.
256. Ерітіндінің қажетті мөлшері алдын ала есептеу арқылы анықталуы тиіс.
257. Құйылатын агрегаттар жанында жұмысқа қатысы жоқ адамдардың болуына рұқсат берілмейді.
258. Цементті және басқа да компоненттерді төсейтін алаң берік, жеткілікті көлемде, жұмысшылардың қауіпсіз көтерілуі мен түсуіне арналған баспалдақты болуы керек.
259. Цемент ерітіндісін дайындау кезінде жұмысшылар респиратормен және қорғағыш көзәйнекпен жұмыс істеуі тиіс.
260. Құбырдағы қысым жұмыс қысымынан 10 % көтерілген жағдайда, ол жұмыс қысымына дейін түсірілуі керек.

10. Аварияларды жою

261. Авариялардың болу мүмкіндігіне қарай жұмыс жетекшісі аварияны жою жоспарын жасауы керек, оны ұйымның бас инженері бекітуі тиіс. Аварияны жою жоспары бөлімше бастығымен, бас технологымен, өндірістік-техникалық бөлімінің бастығымен, бас механигімен, бас энергетигімен, ұйымның еңбекті қорғау қызметінің жетекшісімен, кен техникалық инспекциясымен, өрт қауіпсіздігі қызметімен келісіледі.
Жұмыс басталғанға дейін бұл аварияны жою жоспарымен барлық бөлімшелердің қызметкерлері мен жұмысшылары танысып шығуы қажет. Аварияны жою жоспарымен танысу қолдары қойылған күйде ресімделуі қажет. Аварияны жою жоспары (оның үзіндісі) нысанның ел өтетін көрнекті жеріне ілінуі тиіс. Аварияны жою жоспары туралы білімі өндірістің, филиалдың бас инженері бекіткен кестеге сәйкес, үйрету дабылдар және үйрету-жаттығу кезінде, сондай-ақ техникалық қауіпсіздік жөніндегі нұсқама өткізу мен білім тексеру кезінде тексеріледі.
262. Аварияларды жою жұмыстары бұрғылау шеберінің (құрылыс жұмысын басқарушының, учаске бастығының, техникалық жетекшінің) басшылығымен жүргізілуі тиіс.
263. Аварияны жою жұмысы басталғанға дейін бұрғылау шебері мен бұрғылау қондырғысының машинисі мұнараның (діңгектің), жабдықтардың, белдік жүйесінің, түсіріп-көтеруші құралдың және бақылау-өлшеу аспаптарының дұрыстығын тексеруі керек.
264. Дірілдеткіштің алғашқы 20-30 минуттық жұмысынан кейін барлық бұрандалы жалғастығы ажыратылып, тартылып және қайта қатайтылуы тиіс.
265. Құбырлардың ұңғыда ұсталып қалуына байланысты аварияларды жою кезінде:
1) станоктың шығырымен және домкратпен күшті бір мезгілде түсіруге;
2) станоктың шығырымен және гидравликамен (гидроцилиндрлермен) күшті бір мезгілде түсіруіне;
3) бұзылған салмақ көрсеткішімен (салмақ индикаторымен) жұмыс істеуге;
4) мұнараға (діңгекке) құжатта көрсетілген салмақтан жоғары күш түсіруге болмайды.
266. Бұрғылау снарядының ұсталып қалуына байланысты аварияларды жоюға, сол сияқты шегендеу құбырларын шығаруға бұрандалы домкраттарды қолдануға рұқсат берілмейді.
267. Домкраттардың көмегімен шығарылатын құбырлар домкраттың жоғары тұсынан топсалы қамыттармен сақтандырылуы тиіс.
268. Домкрат берік негізге төсемсіз және орнықты етіп қондырылуы тиіс.
269. Домкрат сыналары өзара бір бірімен жалғастырылуы және домкратқа немесе станокқа (қондырғы рамасына) болат арқанмен бекітілуі тиіс.
270. Құбырды шығырмен немесе домкратпен керген кезде, сондай-ақ олар ерсілі-қарсылы қозғалған кезде, бұл жұмысқа тікелей қатысы жоқ барлық жұмысшылар қауіпсіз орынға әкетілуі керек (мұнара биіктігінен 10 м алысқа).
271. Серпінді "аспалы тоқпақпен" жұмыс кезінде бұрғылау құбырларының жалғанған жері босап кетепуін қадағалау қажет.
272. Аулаушы құбырларды авариялық құбырлармен жалғау үшін орнату кезінде, сондай-ақ оларды бұрап ажыратқанда, аулаушы құбырлардың құлауына қарсы барлық шараларды қолдану керек.
273. Авариялық құбырларды қолмен бұрап ажыратуға болмайды.
274. Авариялық құбырларды аулағыш құбырлармен бұрап-бөлшектеу бұрғылау станогінің көмегімен жүргізілуі тиіс.
275. Гидравликалық домкраттарды қолдану кезінде:
1) домкраттардың орнын ауыстырғанда және түзету кезінде белдік жүйемен керілген құбырларды ұстатуға;
2) домкраттың бастарының, лафет пен қамыттың араларына төсемдер қолдануға;
3) домкратқа аспаптар мен басқа заттар қоюға;
4) жүк астындағы домкраттың қисайған жерін түзеуге;
5) ақаулы манометрмен және гидрожүйеден май аққан жағдайда жұмыс істеуге;
6) домкрат поршені сабағының (шток) өз ұзындығының 3/4-тен астамы шығып тұруына;
7) ауа шығаратын тығынды тез бұрау жолымен қысымды шұғыл төмендетуге;
8) үстіңгі қысатын қамытты (лафетті) жоғарыдан құлаған жүктің соққысымен босатуға болмайды.
276. Жартылай автоматты элеваторға ілінген бұрғылау снарядты ерсілі-қарсылы қозғау қажет болғанда, бұл операцияны орындағанға дейін элеватордың қақпағы жабылуы және ілмекпен бекітілуі тиіс.

11. Жерасты шаймалау ұңғыларын жою

277. Бұдан әрі пайдалануға жатпайтын жерасты шаймалау ұңғылары белгіленген тәртіппен жойылуы керек.
278. Ұйымның бас инженері бекіткен жою тампонажын жүргізу жөніндегі нұсқаулықтар ұңғыларды жоюға арналған міндетті жұмыс құжаты болып табылады.
279. Жою тампонажын жүргізу жөніндегі нұсқаулық жергілікті жердің нақты жағдайын, пайдаланылатын шайғыш және басқа да ерітінділердің, сондай-ақ химреагенттердің сапалық сипатын ескерумен жасалуы тиіс.
280. Ұңғыларды жою кезінде мына талаптар орындалуы тиіс:
1) бұрғылау қондырғыларын бөлшектегеннен кейін қалған барлық шұңқырлар, шурфтар, зумпфтер (су жинайтын шұңқырлар) көму;
2) топырақ қыртысының жанар-жағар материалдармен ластануын жою;
3) пайдаланылған ерітінділер мен химреагенттердің қалдықтары бейтараптандырылуы немесе қалдық қоймаларына әкетілуі тиіс.

4-ТАРАУ. ГЕОФИЗИКАЛЫҚ ЖҰМЫСТАР

1. Жалпы қойылатын талаптар

281. Геофизикалық зерттеулерді, ұңғылардағы атқылау және жару жұмыстарын жүргізу үшін тек сериямен шығарылған жабдықтар, аппаратура, аспаптар мен құрал-саймандар қолданылуы тиіс.
282. Электр тізбектерін құрастыруға арналған айырлар, фишкалар мен штепсель айырғыштары таңбалануы тиіс. Бұл ретте жоғары қысым берілетін айырғыш құрылғылардың таңбасы олардың айырмашылықтарын анықтауы тиіс.
283. Өндіріс қауіптілігін тудыратын жабдықтарды, механизмдерді және аппаратураларды пайдалануды тек арнайы дайындықтан өткен және соларға бекітілген персонал ғана жүргізуі тиіс.
284. Күн күркірегенде, қатты жаңбырда, боранда және басқа қолайсыз табиғат құбылыстарында, ашық ауада орналасқан, геофизикалық аппаратуралар мен жабдықтарды пайдалану мен қызмет көрсету жұмыстары тоқтатылуы керек. Найзағайдан қорғанысы жоқ құрылғылар мен үй-жайдан тыс орналасқан қоректену көзі мен өткізгіштерге қосылатын аппаратура, күн күркіреген кезде өшірілуі тиіс, ал жерге қосылмаған электр желісінің ұшы адам болатын жайдан шығарылуы керек.
285. Бірнеше жұмыскерлердің геофизикалық аппаратуралар мен жабдықтарға қызмет етуі кезінде, егер де бір адамның кандай да болмасын бір операцияны орындау барысында басқаларға өндірістік қауіп (қуатты ток берілсе, айналмалы және қозғалатын механизмдер іске қосылса, жарылыс жүргізілсе және сол сияқты) төнген жағдайда, олардың арасында байланыс (дабыл) болуы керек.
286. Бөлімшелерде байланыс пен дабылдың барлық түрін қолдануда бұйрықтар мен дабылдардың жүйесі жасалынып, олармен барлық жұмысшылар таныс болуы тиіс.
287. Геофизикалық аппаратуралар мен жабдықтардың құрылымында электр тоғы жарақатынан автоматты қорғау мүмкіндігі қарастырылуы керек.
288. Геофизикалық жұмыстар аяқталған соң электрмен қоректендіруші барлық көздер өшірілуі тиіс.
289. Геофизикалық аппаратураның жиынтығына кіретін электротехникалық құрылғыларды пайдалану оған берілген пайдалану және жөндеу жұмыстарының құжаттарына сәйкес және осы Ережелердің "Электротехникалық қондырғыларының" 11-тарауын сақтаумен жүргізілуі керек.
290. Геофизика станцияларының ішінде өртке қарсы шаралар қатаң сақталуына байланысты жылыту үшін ашық от және бұзылған бензин немесе электр жылытқыштарын қолдануға болмайды.

2. Ұңғылардағы геофизикалық зерттеулер

291. Ұңғылардағы геофизикалық жұмыстар бұрғылау қызметі өкілінің (бұрғылау жұмыстары учаскесінің бастығы немесе бұрғылау шебері) қатысуымен каротаждық станцияның операторының басшылығымен жүргізілуі тиіс.
292. Күрделі таулы-геологиялық жағдайдағы (жұту, атқылау және соған ұқсас) ұңғыларда геофизикалық зерттеулерді орындау кезінде, сол жерлерде жарылғыш заттар мен иондағыш сәулелену көздерінің қалдырылуына байланысты аварияларды жою жұмыстары, ұйымның бас инженері бекіткен жедел жоспар бойынша жүргізілуі керек.
293. Геофизикалық жұмыстарды тек арнайы дайындалған ұңғыларда жүргізуге рұқсат етіледі. Дайындық жұмыстары барлық кешенді геофизикалық зерттеулерді өткізу үшін қажетті уақыт бойында жер бетіндегі геофизикалық жабдықтарды және каротаждық зондтар мен ұңғылық аспаптарды кедергісіз түсіріп-көтеруге қауіпсіз, әрі ыңғайлы жағдайды қамтамасыз етуі тиіс.
294. Каротаждық станцияны орналастыруға арналған алаң оның қондырмасының көлденең тұруына мүмкіндікті; жүргізуші орнынан көпірлердің көтергіші мен ұңғының ернеуі көрінуін; авария жағдайында өз жүрісімен немесе басқа көлік құралдарының сүйреуімен кедергісіз шығаратын өтпелі жолдардың болуын қамтамасыз етуі тиіс; белгіленген талаптарға сәйкес қараңғы уақытта жарық берілуі керек.
295. Барлық кешенді геофизикалық зерттеулерді жүргізу кезінде бұрғылау қондырғысының жабдықтары, оларды қолданудың қажеттілігін қамтамасыз ету үшін дұрыс қалыпта болуы тиіс. Геофизикалық жұмыстарды жүргізу уақытында ұңғыда бұрғылаушы бригада болуы керек.
296. Геофизикалық жұмыстарды жүргізуде бұрғылау бригадасы басқа істі тек геофизикалық жұмыстар жетекшісінің келісімімен орындай алады.
297. Геофизикалық жұмыстарды жүргізуді қамтамасыз ету жөніндегі бұрғылау агрегаттары жұмыс істеп тұрғанда (ұңғыны қосымша өңдеу, бұрғылау снарядының көмегімен ұңғыда қалдырылған аспаптарды шығару және сол сияқты) бұрғылау қондырғысында геофизик персоналдар тек бұрғылау жұмысының жетекшісінің келісімімен ғана болуы тиіс.
298. Геофизик персонал бұрғылау қондырғысында жұмыста болғанда қорғағыш касканы астарымен және 1,3 м. аса биіктіктегі жұмыста сақтық белдікті қолдануы қажет.
299. Геофизикалық жұмыстарды жүргізу алдында қабылдау көпірлер мен ұңғы ернеуінен бұрғылау аспабы мен саймандар алынып кетуі керек. Каротаждық станция мен ернеу арасында кабельдің еркін қозғалысына бөгет болатын ешбір заттар болмауы тиіс, ал ернеу алаңы мен қабылдау көпірлері жөнделіп, бұрғылау ерітіндісінен, жанар-жағар материалдардан, қар мен мұздан тазартылуы тиіс.
300. Ұңғы ернеуін жайластыру ұңғылық аспаптарды түсіру мен шығаруға қолайлылықты қамтамасыз етуі тиіс. Балшық ерітіндісімен бұрғыланатын ұңғы ернеуіне техникалық су апарылуы қажет.
301. Түсіріп-көтеру жұмыстарын жер бетіндегі және аспалы блок баланстары арқылы жүргізуге рұқсат етіледі. Бағыттаушы блок немесе жердегі блок-баланс ұңғы ернеуіне мықтап (қамытпен, бұрандамен) бекітіледі. Оларды бұрағыш арқандармен немесе ауыр заттармен бекітуге болмайды. Аспалы ілгек белдік блок ілмегіне бекітіледі және тартқыштардың көмегімен ажыратылуы керек. Аспалы блоктарды қорғағыш қабынсыз пайдалануға рұқсат етілмейді.
302. Геофизикалық жабдық пен аппаратураны бұрғылау қондырғысының күштік желісіне қосу үшін, жерге қосуға болатын, 200 вольт (бұдан әрі - В) қуатқа арналған, оңай табылатын жерге орнатылған қолдануға ыңғайлы, оңтайландырылған үш полюсті розетка (сыртқа орнатуға жарамды істелген) болуы керек.
303. Жерге қосылатын каротаж станциясының желісінде бұрғылау қондырғысын жерге түйістіру үшін нақты орын белгіленуі керек. Жалғау тек бұрандамен қосу және струпцин көмегімен орындалуы тиіс. Жерге қосу желісі мен бұрғылау қондырғысының жерге түйістіру контуры қарсылығының қосынды шамасы 10 Ом аспауы керек.
304. Геофизикалық жабдықтарды электр көзімен байланыстырушы күштік кабель тіреу немесе тығырық арқылы жерден 0,5 м биікте, ал адамдар өтетін жерде 2 м биіктікке ілінуі тиіс.
305. Кабельді энергия көзі қосуға тек станцияның жұмысшы электросхемасын жинап бітіргеннен соң ғана жол беріледі. Қосу сәті туралы каротаждағы жұмыскерлердің бәрі хабарлануы тиіс. Қосуды бұған құқығы бар адам атқарады.
306. Өлшеу схемасының қоректенуші тізбегіне қуат беруге ұңғы құралы ұңғыға түсірілгеннен соң ғана рұқсат етіледі. Жер бетіндегі аспаптың жарамдылығын тексеру үшін өлшеу тізбегіне токты қосу қажет болған жағдайда, бұл жөнінде қызмет көрсетуші персоналға ескертілуі қажет.
307. Каротаж станциясы (көтергіш) кабельдерін кергенде орнынан қозғалып кетпес үшін, ең көп жүк көтерімділігіне сәйкес мөлшерде тік қалыпта тұратын тежегішпен және төзімді тіреу табандармен бекітілуі керек.
308. Ұңғымада жұмыс басталар алдында тежегіш жүйенің, кабель төсеуіштің, көтергіштің қорғағыш қоршауының дұрыстығы, шығырдың автокөлік рамасына бекітілуінің сенімділігі тексерілуі керек.
309. Ұңғы снарядтарының түсуін (көтерілуін) бақылау кабельдің жылдамдық, тереңдік және керу өлшеуіштерінің көрсеткіштері бойынша орындалуы тиіс. Тереңдігі 1500 м кем ұңғыларда жұмыс істеу кезінде керу өлшегішін қолдану міндетті емес.
310. Салмағы 40 килограмнан (бұдан әрі - кг) астам және салмақтан тәуелсіз ұзындығы 2 м артық ұңғылау аспаптары, салмағына қарамай, ұңғыға түсіру мен көтеруді тек арнайы каротаж көтергіші немесе бұрғылау шығырымен іске асыруға рұқсат етіледі.
311. Геофизикалық кабельге ұңғылау аспаптарын, зондтар мен жүктерді бекіту мықтылығы кабельдің ажырауына дейінгі күш салудың 2/3 кем болмауы тиіс.
312. Кабельдің ұзындығы мөлшермен, ұңғы аспабын барынша тереңдікке түсіргенде, көтергіштің шығыр барабанында кабель орамдарының соңғы қатарының жартысынан көбі қалатындай болуы тиіс.
313. Бронды кабельде "фонарьлар" болуына жол берілмейді. Кабель броны үш айда бір реттен кем тексерілмеуі керек, ал ұңғымада агрессивті заттар ерітіндісімен жұмыс кезінде, тексеру ажырауға күш түсуімен сыналуы тиіс.
314. Ұңғылау аспаптарының блокқа еңгізілмеуі үшін кабельге үш жақсы көрінетін ескерту белгілер орнатылуы керек. Соңғы ескерту белгісі көрінгеннен кейін және шегендеу бағанасының табанына ұңғылау аспабының өтуі кезінде көтерілу жылдамдығы 250 метр сағатқа (бұдан әрі - м/сағатқа) төмендеуі тиіс. Бұрғылау аспаптары мен ұңғылау снарядын көтергенде, бұрын тартылған және созылғандары байқалған ұңғыдағы аралықтарында, жылдамдықты азайту қажет.
315. Ұсталып қалған жерлерін босату мақсатымен "жөнге келтіру" кезінде кабельді керу күші оның ажырап кетуінің 50 % аспауы тиіс.
316. Түсіріп-көтеру операцияларын жүргізу кезінде, жұмыс басталғанын ескерткен дабылдан кейін ұңғының ернеуі мен қозғалыстағы кабель маңына 2 м.-ден кем аралықта адам болуына рұқстат етілмейді.
Ұңғылау снарядының тұтылып қалуын жою кезінде, каротаж станциясының көтергіші мен ұңғының ернеуі жанында және каротаж станциясы көтергіші мен ұңғының ернеуі арасына тең қашықтық радиусында адамдар болуына рұқсат етілмейді.
317. Өлшеу аяқталғанда және кабель көтеруді тоқтатуға мәжбүр болған кезде кабель желісіндегі электр қуаты ажыратылуы тиіс. Жерге қосу сақтану тетігін тек каротаж станциясын (көтергішті) энергия көзінен ажыратқаннан кейін ғана алу керек.
318. Ұңғымаларда ядролық-геофизикалық зерттеулерді өткізген кезде, аппаратураның қалыпты жұмыс істеуін тексеру үшін тек қана ұйымның санитарлық құжатында тізімделген нейтрон көздерін пайдалануға болады.
319. Нейтрон көздерін тасымалдау тек арнайы көлікте немесе тасу контейнерлерінде атқарылуы тиіс. Контейнер сыртының сәулелену деңгейі 1 микрозиверт/сағатына (1 мкЗв/с) аспауы керек. Контейнердің сыртында радиациялық қауіптің белгісі болуы тиіс.

3. Ұңғымалардағы ату және жару жұмыстары

320. Жарылғыш материалдардан жасалған бұйымдармен және ату-жару аппараттарымен жұмыс істеу, қауіпті аймақтарды анықтау, белгілеу және қорғау, электрлі жарылу қауіпсіздігін қамтамасыз ету заңнамамен белгіленген тәртіппен жүргізілуі тиіс.
321. Ұңғымаларда ату-жару жұмыстарын дайындау және жүргізу кезінде ұңғыдағы барлық жұмыстар тоқтатылады, ал бұрғылау қондырғылары токтан ажыратылуы керек.
322. Ұңғымада электр жабдықтарын токтан ажыратқаннан бастап аппаратты 50 м тереңдікке түсіргенше, 400 м радиусте электрлі дәнекерлеу жұмыстарын жүргізуге болмайды.
323. Ату-жару аппаратын түсіру алдында ұңғымаға қалыппен бақылау жүргізу қажет. Қалыптың ең кіші көлемі түсірілетін ату немесе жару аппаратының көлеміне сәйкес болуы тиіс.
324. Ату-жару аппаратурасын кабельге жалғау аппарат басында тұруға тиіс бір адамның атқаруымен жүргізіледі.
325. Атуды немесе жаруды, жаратын машина немесе перфоратор панелінен жару жұмыстарын жүргізуге құқығы бар адам жүргізуі тиіс.
326. Ток қосу тетіктерін қолданып перфорацияны өткізгенде және топырақты іріктегенде:
1) токты аппараттарды атқылау аралықтарына орнатқанға дейін ток қосқыш тетіктерге қосуға;
2) қосқыш тетіктерге қуат берілгенде атқылау аппараттарын көтеруге, не түсіруге;
3) ток қосқыштың басын оған зарядталған аппараттарды қосқаннан кейін тексеруге болмайды.
Атқаннан кейін перфоратты басқару панелінен қоректенуші магистаральды босату, "Ату" тетігін бекіту, кілтті суырып және коллектор сымдарын ажырату қажет.
327. Ату немесе жару аппараттары көтерілген соң оларды жарылыс жасаушы тексереді, сол кезде:
1) іске қосылмаған аппараттар зарядтық шеберханаға қуатынан ажырату үшін жіберіледі;
2) толық жарылмау салдарынан қалған жарылғыш материалдар жиналып, белгіленген тәртіп бойынша жойылады.
328. Ұңғымада "тұтылып қалған" немесе қалып қойған қуатты аппаратты жою, тек ұйым басшылығы және жарылыс жұмыстарынның жетекшісі бекіткен, осы жұмысты наряд бойынша атқарушының келісілген шешімі бойынша басқа аппаратты жару арқылы жүргізіледі.
329. Бұрғылау ұңғымаларын радиометриялық зерттеу кезінде және құрамында уран бар керндермен жұмыста қолданыстағы радиациялық қауіпсіздік нормаларының талаптарын сақтау қажет.

5-ТАРАУ. ГИДРОГЕОЛОГИЯЛЫҚ ЖҰМЫСТАР

1. Жалпы талаптар

330. Гидрогеологиялық жұмыстар далалық және зертханалық жұмыстар қатарымен орындалады: ұңғымалардан суды сорып алу, тәжрибелік толтыру мен ерітінділерді қысыммен айдап шығару, жер асты мен жер бетіндегі сулардың құрамын анықтау, ұңғымалардағы су жүретін қабаттарға көпірлер орнату, тығындау және перфорация жолымен сүзбелерді орнату және тазалау, қабаттарды, жерасты тау-кен қазбаларын сумен ажырату және тағы басқалар.
331. Бақылау-өлшеу аппаратура еркін жетуге болатын орындарға - ұңғымалардың ернеуі мен тау-кен қазбалары жанына орнатылуы тиіс. Өлшемдерді алу үшін арнайы алаңдар жабдықталады. Алаңның биіктігі 1м асса, оның қоршауының биіктігі 1,2 м болуы керек және жақтауы бар баспалдақпен жабдықталуы тиіс.
332. Тәжірибелерді тәуліктің қараңғы мезгілдерінде жүргізген кезде, жұмыс орындары Қазақстан Республикасындағы қолданылатын ҚНжЕ-нің талаптарына сәйкес жарықпен жабдықталуы керек.
333. Аспаптарды, өлшегіш аппаратураны, қысым құбырларын, сорғылар мен қысыммен істейтін басқа жабдықтарды бөлшектеу мен жөндеу жұмыстары олардан қысым түсірілгеннен соң жүргізілуі тиіс.
334. Жерасты ұңғылап шаймалау полигондарының сорғылы қондырғыларында және басқа да учаскелерінде, сол жердегі қандай да болмасын жұмыстарға қатысы жоқ адамдардың болуына рұқстат етілмейді.

2. Ұңғымалардағы гидрогеологиялық зерттеулер

335. Эрлифтпен ағызып шығару және қысып толтыру кезінде қолданылатын ұңғының жабдықтары мен арматурасы ең жоғарғы жұмыс қысымынан 50 % артық қысыммен тексерілуі керек. Қысыммен тексеру нәтижесі актімен ресімделуі тиіс.
336. Ұңғымадағы су өткізгіш құбырлар мен түтіктер арқылы жұмыс алаңының сыртына шығарылуы керек.
337. Шапшымалы ұңғымалардың ішінде, олардың ернеуі лайықты жабдықталғанша, жерасты шаймалау процесінің ережелері мен серпінін қадағалауға, сонымен қатар су қайтарғыш құбырлардың астында ысырма жабылған кезде тұруға болмайды.
338. Өлшем бактарының (ыдыстарының) көмегімен дебитті өлшеген кезде, оларды арнаулы орнықты алаңға қондыру қажет. Бактардың сыйымдылығы 200 литрден асқанда, алаңдар ағызғыш құрылғылармен жабдықталады.
339. Ұңғымаға ұзындығы мұнаралардың биіктігінен және көтергіш кранның амплитудасынан 0,8 м артық сүзгілер немесе олардың секцияларын түсіруге болмайды.
340. Ұңғымаларды тығындар алдында:
1) ұңғыма оқпанын жөндеу және қалыппен тексеріп алу;
2) пневматикалық және гидравликалық сақтандырғыш қақпақтарының, ауа, су магистральдарының және пневматикалық және су тығындарының ажыратқыш құрылғыларының жарамдылығын тексеру қажет.
341. Ұңғымаға бір-екі бағандық тығындар орнату кезінде кілттерді сұғындырмалармен ұзартуға болады. Сұғындырмалар тегіс құбырлардан жасалуы керек. Сұғындырманың кілтпен қабысқан жерінің ұзындығы 0,2 м кем болмауы керек. Кілт пен сұғындырманың жалпы ұзындығы 2 м аспауы тиіс.
342. Қысым айдауға арналған сорғы қондырғысында екі манометр болуы тиіс: сорғының өзінде және тығындаушы құрылғының құятын тетігінде.
343. Өткізгіш құбырда пайда болған "тығынды" сорғының көмегімен айдап шығуға болмайды. Тәжірибе жұмыстарын жүргізу тоқталуы тиіс және олар "тығынды" алғаннан кейін жалғастырылуы мүмкін.
344. Зерттеу аралығы мен су өлшегіштің вентилін жабу кезінде суды қысыммен айдап шығарған соң ұңғыдан су шашырауы мүмкін ауа шүмектерінің жанында болуға рұқсат етілмейді.
345. Жанғыш газдар бөлінетін ұңғыларда жұмыс кезінде:
1) түйіскен электрлі деңгей өлшегіштермен және жарылыс қауіпсіздігін сақтамай жасалған басқа электрлі аспаптармен өлшем жүргізуге;
2) шегендеу құбырларын ары-бері қозғалту және оларды болат заттармен соққылауға;
3) ұңғы жанында темекі шегуге немесе ашық отпен болуға рұқсат етілмейді.
346. Электр жетегі бар батырылатын сорғылармен сору кезінде:
1) сорғының су көтергіш бағанын тиісті құралсыз және құбырларға арналған қамытсыз құрастыруға;
2) кабельді токтан ажыратпастан сорғыны түсіріп-көтеруге;
3) сорғының электрқозғалтқышына жұмыс істеп жатқан бригада немесе шығыр жағынан кабельді төсеуге болмайды.
347. Қоректендіруші кабель сукөтергіш бағанға бір-бірінен, 1,5 м аралықта орналасқан қысқыштармен бекітілуі керек; электрлі батқыш сорғылардың қосу механизмдері құлыпқа жабылатын жайларда орнатылуы керек.
Қоректендіру желісін сорғыны агрегаттарға (тәжірибе қондырғысының жұмыс алаңы қасында) қосатын жерде, қажет болған кезде электржабдықтарының қуатын толық ажыратуға болатын, жалпы ажыратқыш орнатылуы керек.
348. Сору жұмыстарын жүргізген кезде қадағалаушы мен шебер үшін жазда жауын мен желден қорғайтын пана, ал қыста жылы жай жасалады.

6-ТАРАУ. ЖЕРАСТЫ ҰҢҒЫЛАП ШАЙМАЛАУ ӨНДІРГІШ КЕШЕНІ

1. Жалпы талаптар

349. Жерасты ұңғылап шаймалау өндіргіш кешенінің құрылысы құрылыс нормалары мен ережелерінің талаптарына сәйкес белгіленген тәртіппен бекітілген жоба бойынша орындалуы тиіс.
Кен шығару кешені құрылысының жобасына өндіргіш кешенді жоюдың тәртібі мен тәсілдерін және жерді залалсыздандыруды анықтайтын бөлім кіруі керек.
350. Өндіргіш кешенінің жоғарғы беті құрылғыны, технологиялық өткізгіш құбырлардың желі төсемдерін орналастыру және көрсетілетін қызмет пен пайдаланудың қауіпсіздік шарттарын жасау үшін жоспарлануы тиіс. Барлық құрылыстар мен техникалық құралдарға қауіпсіз қол жеткізу қамтамасыз етілуі керек.
351. Өндіру кешенінің аумағы қоршалуы немесе тиісті қауіпсіздік белгілерімен белгіленуі қажет.
352. Технологиялық ұңғыманың пайдалану бағаналарының жоғарғы бөлігі үстіңгі бетте 0,3 м шығып тұруы керек.
353. Барлық технологиялық ұңғымалардың нөмірлері бағананың жоғарғы жағына бекітілген тақтайшаларға бояумен белгіленіп немесе ұңғымалар басына ойылып жазылуы тиіс.
354. Өнімді ерітінділердің шашырауын болдырмау үшін, оларды эрлифт ерітінді көтергіштің сорғыш ұңғылары басынан, сорғыны ерітінді көтергішпен саңылаусыз қиысқан бас құбырға айдаған кезде, құрастырылған жиынтық өткізгіш құбырға ауа бөлгіштер арқылы жүзеге асырылуы тиіс.
355. Жыл сайын ұйымның бас инженері бекітіп, санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау қызметі мемлекеттік органдармен келісілген кесте бойынша өндіруші кешенінің жоғарғы бетінің ластануына дозиметрлік бақылау жүргізіледі.
356. Ластанған учаскелердің топырағы жиналып, арнайы жабдықталған орынға қойылуы тиіс. Жемір сұйықтар мен өнімді ерітінділер төгілген жерлер бейтараптандырылып, мұқият жиналады.
Ескерту 356-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2010.01.18 N 10 бұйрығымен.
357. Ұңғыма ернеуінде опырылатын шұңқырлар пайда болса, оларды тез арада жою қажет.

2. Сорғы станциялары

358. Сорғы станциялары ыза сулардан сенімді оқшауландырылуы және жер бетіндегі судың басып кетуінен сақтандырылуы керек; едендер тоттанып-бұзылуға төзімді етіп жасалуы тиіс.
359. Сорғы жабдықтары, оның орамы, тиекті және реттеуші арматурасы тотығып-бүлінбейтін берік жасалуы тиіс.
360. Сорғы станцияларының машина залдарында жабдықтарды жөндеуге және жүк көтергіш механизмдерді жөндеу мен күтуге арналған алаңдар алдын ала қарастырылуы тиіс. Алаңның көлемі, ені 0,7 м кем емес еркін өтетін жолмен қамтамасыз етілетіндей болуы тиіс.
361. Машина залының биіктігі, еденнен үйдің төбесіне дейін, көтергіш тетіктер жоқ кезде, 3,0 м кем болмауы тиіс. Жүк көтергіш механизмді сорғы станцияларының машина залдарының биіктігі - орналасқан жүктің асты мен қондырылған жабдықтың үсті кем дегенде 0,5 м бос кеңістік болуы қамтамасыз етілуі керек.
362. Едендегі арықтар мен басқа да тереңдетілген жерлер алынып-салынатын плиталармен немесе орташа тақтайшалардан жасалған 1,1 м таяныштары бар және асты түгел қапталған биіктігі 0,15 м қоршаумен қоршалуы тиіс; өткізгіш құбырлар үстінен өтетін өткелдер де осындай қоршаулармен жабдықталуы керек.
363. Сорғы станцияларында агрегаттар мен электр қозғалтқыштары сырмаларының еденнен 1,4 м астам биіктікте орналасқанында, оларды күтуге арналған алаңдар, көпіршелер немесе іргетас енінің кеңейтілуі қарастырылғаны жөн.
364. Авария жағдайында әдеттегі жұмыс кезіндегі жарықтардан басқа, желіден қоректенетін шамдармен немесе қолға алып жүретін аккумуляторлы фонарьлармен авариялық жарық беру күн ілгері ескерілуі тиіс.
365. Сорғы агрегатын, таратушы қалқандарды, өткізгіш құбырларды, арматураны, аспаптарды, қосалқы және басқа механизмдерді оларға еркін бара алатындай етіп орналастыру керек.
366. Жабдықтар мен электр қозғалтқыштардың шығыңқы қозғалмайтын бөліктері мен өтетін жолдар арасының ең аз қашықтығы 1000 В кернеуде 1,0 м, ал 1000 В асса - 1,2 м құрауы тиіс.
367. Кернеуі 1000 В дейінгі электр қондырғысы мен сорғының диаметрі 200 мм дейінгі қысым өлшеуіш түтікшесі бар тереңдете салынған станцияларда және бар машина бөлімінің қабырғаға жақын сорғы агрегаттарын қабырғадан 0,25 м кем емес аралықта орнатады. Агрегаттар арасындағы өтетін жолдардың ені 0,7 м кем болмауы тиіс.
368. Сорғы станцияларының кезекші персоналға арналған жай телефон немесе радио байланысымен жабдықталуы керек.
369. Сорғы станциясын қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін, ұйым басшылығы тиісті техникалық дайындығы мен іскерлік тәжірибесі бар, сорғы станцияларын дұрыс және қауіпсіз пайдалануға жауапты адамды бұйрықпен персоналдар арасынан тағайындауы керек.
370. Сорғы станцияларының жайында ұйымның бас инженері бекіткен, сорғы станцияларының шартты түстермен орындалған өткізгіш құбырлары мен бекітетін арматурасының технологиялық схемасы көрнекі жерлерге ілінуі тиіс.
Барлық өзгерістерді схемаға енгізу 3 тәуліктен кешіктірілмеуі керек.
371. Сорғы агрегатының іске қосылуы, күтілуі және жөндеу жұмысы ұйымның бас инженері бекіткен нұсқаулықтар талаптарына сай жүргізілуі тиіс.
372. Сорғы агрегатының өнімділігін сіңіретін өткізгіш құбырдағы ысырма арқылы реттеуге болмайды. Сорғы жұмыс істеп тұрғанда сіңіретін өткізгіш құбырдағы ысырма толық ашық болуы қажет.
373. Авария пайда болу қаупі кезінде сорғы агрегаты тоқтатылуы керек. Кезекші оператор өзінің іс-әрекеттері туралы жоғарыдағы басшыларға баяндауға міндетті.

3. Технологиялық ерітінділердің тұндырғыштары

374. Технологиялық ерітінділерді сұйылту және механикалық қосындыларын тұндыру үшін, өндіру кешенінің өнімділігімен сәйкес келетін жобамен мөлшері анықталатын, арнайы тұндырғыштарды қолдану керек.
375. Тұндырғыштарды, дайындау мен құрастыру, олардың тораптары мен элементтерін жобалау кезінде материалдар, жартылай өнімдер мен бұйымдар ортаның химиялық белсенділігін ескере отырып қолданылуы тиіс.
376. Ауданның гидрогеологиялық және инженерлік жағдайына байланысты тұндырғыш жұмыстары жер үстінде, жер бетінен төмен тереңдетілген немесе жер бетінде болуы мүмкін.
377. Жерүсті тұндырғыштары реагенттерді сақтауға арналған резервуарларға (сыйымдылықтарға) қойылатын барлық талаптарға сай тығырық табаны іргетасқа орнатылуы керек.
378. Белгіленген тәртіпке сәйкес жыл сайын ұйымның бас инженері бекіткен кесте бойынша, металл тұндырғыштардың қабырғасының қалыңдығын және техникалық жағдайын тиісті акті жасаумен куәландыру жүргізіледі.
379. Жер бетінде тереңдетілген тұндырғыштар орналастыру кезінде құламаларды бекітуді және тотығуға шыдамды материалдарды қолданып, сүзгіге қарсы шараларды алдын ала қарастыру керек.
380. Жер бетінде тереңдетілген тұндырғыштың көлемі мен алаңы қолданыстағы құрылыс нормалары мен ережелеріне сәйкес болуы тиіс.
381. Тұндырғыштың құрылыс биіктігі ерітіндінің есептегі деңгейінен 0,3 м. биік болуы керек.
382. Жер бетінде тереңдетілген тұндырғыш түбі шөгіндіні шаятын мүмкіндікті қамтамасыз етуге арналып, ерітінді қозғалысын кері бағытта жүргізетін бойлық көлбеулігі 0,02 м кем болмауы тиіс.
383. Тұндырғыштарды жөндеу, тазалау және жуу кезінде ерітінділердің келуін тоқтататын шаралар қолдану керек.
384. Жер бетіндегі тұндырғыштардағы жұмыстарды, аса қауіпті жұмыстарды орындау кезінде тиісті ережелердің талаптарын сақтай отырып, бригадалар наряд-рұқсат бойынша орындауы тиіс.
385. Жөндеу, тазалау және жуу кезінде адамдарды тұндырғыштарға түсіру үшін мықты металл баспалдақтарды қолдануы қажет. Жұмысшылар сақтану белдіктерімен, арқандарымен, тиісті арнайы киімдермен және аяқ киіммен жабдықталуы тиіс.

4. Қышқылдандыру тораптары

386. Технологиялық ерітінділерді саралап қышқылдандыру үшін, орналасу орны мен көлемі кен орнын өңдеу жөніндегі технологиялық нұсқаулықтарға сәйкес жобамен белгіленетін қышқылдандырудың арнайы тораптары қолданылуы керек.
387. Қышқылдандыру тораптарын, олардың элементтерін жобалау, дайындау және құрастыру (монтаждау) кезінде материалдарды, жартылай өнімдерді және бұйымдарды ортаның химиялық белсенділігін есепке ала қолдану керек.
388. Араластырғыш құрылғылар тұтас қоршаумен және, әрбір нақты жағдайда, құрылымы мен мөлшері жобамен анықталуы тиіс, тоттану-бүлінуге шыдамды материалдан жасалған экрандармен жабылуы керек.
389. Араластырғыштарға, аналық және қайтармалы ерітінділерді тұндырғыштар мен қышқылдандыру тораптарына қызмет көрсетуге арналған жаяу жолдар мен алаңдар, өкпек жел екпінімен персоналдарға реагенттер шашырау мүмкіндігін болдырмау үшін, желдің басым бағытын ескере отырып құрылуы тиіс.
390. Қышқылдандыру тораптарындағы реагенттердің шығын ыдыстары қызмет көрсету алаңдарымен жабдықталуы керек.
391. Қышқылдандыру тораптарын қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін, ұйым басшылығы қышқылдандыру тораптарын қауіпсіз пайдалануы мен дұрыс жағдайына жауапты адамдарды бұйрықпен тиісті техникалық дайындығы мен тәжірибесі бар қызметшілер арасынан тағайындауы тиіс.
392. Өндіріс жайлары мен жедел диспетчерлік пункттердегі көрнекі орындарда кеніштің бас инженері бекіткен өткізгіш құбырлардың шартты түстермен жасалған қышқылдандыру тораптарының технологиялық схемалары ілінуі керек. Барлық өзгерістер схемаға 3 тәуліктен кешікпей енгізілуі тиіс.
393. Қышқылдандыру тораптарын іске қосу, қызмет көрсету және жөндеу ұйымның бас инженері бекіткен тиісті нұсқаулықтың талаптарына сәйкес жүргізілуі тиіс.
394. Қышқылдандыру тораптарында 1,2 х 1,0 х 1,0 м. мөлшерлі сыйымдылықта көлемі 1 м ³ су қоры болу керек, денеге тиген сілтіні немесе қышқылды шаюға шапшыма су қондырғылары орнатылуы тиіс.
395. Қышқылдандыру тораптарында:
1) көлемі 1 литрден (бұдан әрі - л) кем емес 3 %-ті қышқыл сода ерітіндісі;
2) көлемі 0,5 л бор қышқылының сұйытылған ерітіндісі;
3) мөлшері 0,5 кг ұнтақ сода;
4) 5 мл мөлшеріндегі инокаин ерітіндісінің (оксибупрокаин) шоғырлануы 0,4% немесе 15 мл мөлшеріндегі алкаин ерітіндісінің (проксиметакаин) шоғырлануы 0,5%;
5) мақта немесе мақта тығыны болуы тиіс.
Ескерту 395-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2010.01.18 N 10 бұйрығымен.

5. Технологиялық өткізгіш құбырлар

396. Өткізгіш құбырларды, олардың тораптарын, бөлшектері мен элементтерін жобалауда, жасауда, құрастыру мен жөндеуде материалдарды, шала өнімдерді және бұйымдарды ортаның химиялық белсенділігі мен температурасын, жұмыс қысымын ескере отырып қолдану керек.
397. Жерге және жер бетіне төселетін технологиялық өткізгіш құбырларының техникалық жағдайларын тұрақты бақылау мүмкіндігін, реагенттер мен технологиялық ерітінділер ағып кетпеуін, уақтылы жөндеу жұмыстарын қамтамасыз ету алдын ала ескерілуі тиіс.
Жерасты өткізгіш құбырларға полиэтиленнен немесе поливинилхлоридтен жасалған төсемдер қолдануға рұқсат етіледі.
398. Өткізгіш құбырларды төсеу кезінде олардың температуралық кернеуі мен 90 ^о басымдықпен трасса бұрылысы есебінен бұзылуының өзіндік өтемақы болуын қарастыру қажет.
399. Барлық технологиялық өткізгіш құбырларға: цифрлармен - магистраль нөмірлері, стрелкалармен - орта қозғалысының бағыты белгіленуі тиіс. Әрбір өткізгіш құбырда үш белгіден (тармақталған жерде, құбырдың шеттерінде және ортасында) кем болмауы тиіс. Әріптер мен цифрлар өткізгіш құбырдың түрлі-түсті бояулы фонында анық көрінетіндей бояумен, баспа таңбасымен жазылуы тиіс.
400. Өткізгіш құбырлар мен өткелдердің (жолдардың) қиылысуы олардың осіне тік бұрыш жасайтындығын күн ілгері қарастыру қажет. Тік бұрыштық қиылыстың мүмкін болмауы жағдайында бұрышты 45 ^o кемітуге болады.
401. Өткелдердің (жолдардың) металл емес (полиэтилен немесе поливинилхлорид) құбырлармен қиылысатын кезінде, соңғылар болат патрондарға қапталып, өткел (жол) төсемінің астына 1,0 м кем болмайтын тереңдікке салынуы тиіс.
402. Кен ішіндегі өткелдердің (жолдардың) металл өткізгіш құбырлармен қиылысуы кезінде олардан өткел (жол) төсеміне дейінгі аралық 4,5 м кем болмауы керек.
403. Реагент-ауа және ерітінді өткізгіштерінің қиылыстарда жолдармен жалғануына жол берілмейді.
404. Реагент пен ерітінді өткізгіштерін сұйықтық ағынының бағытына қарай төмендете төсеу қажет. Кеміту мөлшері тіреуіш пен өткізгіш құбыр арасындағы бүгілістің 2,5 көлемінен кем болмауы тиіс, бірақ еңістігі 0,002 % 0 кем болмауы керек.
405. Реагент-, ауа-, ерітінді өткізгіштер ең көп төмендетілген (бүгілген) учаскелерде өткізгіш құбырларды босату кезінде реагенттер мен ерітінділерді құю үшін, ауа өткізгіштерді тұнбадан босату немесе конденсатты төгу үшін дренажды құрылғылармен жабдықталуы керек. Дренаждық құрылғылардың құрылымы жергілікті жағдайларды ескере отырып, өткізгіш құбырлардың толығырақ босатылуын қамтамасыз ететіндей етіп жасалуы тиіс.
406. Өткізгіш құбырлардың пісірілген (сваркаланған) бөліктері құбыр жасалған материалдан жасалуы керек.
Болат және тотықпайтын болат өткізгіш құбырлар, сапалы пісіріп біріктіруді қамтамасыз ететін, пісірілуде тек қана тиісті өндірістік әдіспен құрастырылуы тиіс.
407. Өткізгіш құбырларды төсейтін сақиналар мен төсемдерді қолданып пісіруге болмайды.
408. Болат және тотықпайтын болат өткізгіш құбырлардағы алмалы-салмалы фланецті жалғауларды тек жабдықтар мен арматураны бақылау-өлшеу аспаптары жалғанатын жерлерде ғана қолдануға болады.
409. Болат және тотықпайтын болат өткізгіш құбырларда бүгіліс болған кезде ең жақын жердегі қиғаш тігістен шеңберленуге дейінгі аралық құбырдың сыртқы бір диаметрінен кем болмауы, бірақ кем дегенде 100 мм-ден аз болмауы тиіс.
410. Өткізгіш құбырлардың тармақталуын пісіру 100 мм кем болмайтын құбырлардың пісірілген тігістерінен қашықтағы учаскеде ғана жүзеге асырылады.
411. Пісіру түйісінің өткізгіш құбырлар тіреуішіне 200 мм жақын орналасуына жол берілмейді.
412. Поливинилхлоридті немесе полиэтиленді құбырлардан жасалған тегеурінсіз реагент өткізгіштері мен ерітінді өткізгіштері жер бетіне 0,002%о кем болмайтын еңістікпен жатқызылады.
413. Полиэтиленнен жасалған құбырларды жалғау тек термикалық түйістіріліп пісірумен тікелей немесе кеңейтіліп жүргізіледі.
414. Поливинилхлоридтен жасалған құбырларды жалғау муфтыны немесе кеңейтуді пайдаланып, кеңейтілген жерге бұрап қосуда тығыздауды немесе желімдеуді қолданып жүргізіледі.
415. Бекіткіш металл арматураны полиэтилен немесе поливинилхлоридті құбырларынан жасалған өткізгіш құбырларға жалғау тотықпайтын болат кірістірме немесе полиэтиленнен не поливинилхлоридтен жасалған арнайы сәнді шығыңқылар көмегімен орындалуы керек.
416. Полиэтиленнен немесе поливинилхлоридтен жасалған құбырларды тотықпайтын болаттан жасалғандармен жалғау ажыратылып та, ажыратылмай да жүргізіледі. Ажыратылмаған жалғаулар кеңейтіле-кірістірілген тәсілмен орындалуы тиіс.
417. Өткізгіш құбырлар арматурасы қызмет көрсетуге және жөндеуге ыңғайлы жерлерге құрылуы керек. Қажет болған жағдайда баспалдақтар мен алаңдар жасалуы тиіс.
418. Жылжымайтын тіреуіштер аралығындағы өткізгіш құбырдың әрбір учаскесі температуралық бүлінудің өтеліміне қарай есептелінуі керек.
419. Болат және тотықпайтын болат өткізгіш құбырлар үшін сыртқы диаметрі 426 мм артық пісіруші секторлық компенсаторлар құрылғысына рұқсат етіледі.
420. Өткізгіш құбырлардың (тіреуіштердің) негізгі құрылымдары тасымалданатын ортамен толтырылған және қажет болған жағдайда, жылу өткізбейтіндей етіп қапталған өткізгіш құбырдың салмағынан түсетін тік жүктемеге, әрі құбырлардың температуралық бүлінуінен туындайтын күшке есептелінуі тиіс.
421. Жылжымайтын тіреуіштерді өткізгіш құбырлардың өздігінен өтелінетін жағдайларына қарай және оларға жүктеменің аса қолайсыз ұштастырылуынан берілетін күшке есептеп орналастыру керек.
422. Өткізгіш құбырларды қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін ұйым басшылығы, өткізгіш құбырлардың дұрыс жай-күйі мен қауіпсіз пайдаланылуына тиісті ережелер, нормалар мен нұсқаулықтар туралы білімі белгіленген тәртіппен тексеруден өткізілген жауапты адамды қызметкерлер арасынан бұйрықпен тағайындауы тиіс.
423. Өндірістік үй-жайларда және жедел диспетчерлік бекеттерде көрнекі жерлерде өткізгіш құбырлардың шартты түстерде орындалып, кеніштің бас инженері бекіткен схемалары ілінуі тиіс. Өткізгіш құбырлар жүйесіндегі барлық өзгерістер схемаға 3 күннен кешіктірілмей енгізілуі тиіс.
424. Өткізгіш құбырларды іске қосу, күту және жөндеу жұмыстары ұйымның бас инженері бекіткен нұсқаулықтардың талаптарына сәйкес жүргізілуі тиіс.
425. Мыналарға рұқсат етілмейді:
1) өткізгіш құбырларда қысым бар кезде табылған ақауларды жөндеуге, сондай-ақ бұрандалы жалғауларды тартып бұрауға;
2) өткізгіш құбырлардан, оларда жұмыс ортасы (реагенттер мен ерітінділер) бар кезде, арматураны алуға, агрессивті ортамен жанасатын сыртын залалсыздандырмай арматураны жиыстыруға;
3) арматураны өткізгіш құбырға тіреуіш ретінде пайдалануға;
4) арматураны өткізгіш құбырларды құрастырудағы сынақ кезінде бұқтырма орнына қолдануға.

6. Технологиялық ұңғылардағы
жөндеу-қалпына келтіру жұмыстары

426. Технологиялық ұңғылардың техникалық жағдайына бақылау тиісті нормативтік құжаттар мен осы Ережелердің талаптарын сақтай отырып, геофизикалық және гидрогеологиялық әдістермен жүргізілуі тиіс.
427. Технологиялық ұңғыларда пайдаланатын шегенді бағаналардың саңлаусыздығы мен бүтіндігінің бұзылуын және технологиялық ерітінділердің құбырдан тыс циркуляциясын бұзылған бағаналар бөлігін ауыстырумен, кіші диаметрлі пайдалану бағанасын құрастырумен немесе жемірлікке шыдамды цемент ерітіндісімен, басқа да шыдамды тез ұстайтын қоспаларды құбырдан тыс кеңістікке айдау арқылы жою ұйымның бас инженері бекіткен жобалық құжаттама мен нұсқаулықтарға сәйкес жүзеге асырылуы тиіс.
428. Технологиялық ұңғыларды эрлифтпен шайғанда компрессор құрылғылары мен ауа өткізгіштерін пайдалану және жұмыс істету қолданыстағы нормалар мен ережелердің талаптарына сәйкес жүргізілуі тиіс.
429. Ұңғыға сығылған ауаны беру үшін полиэтилен түтіктерін пайдаланған кезде түтікті бүгу (майыстыру) арқылы сығылған ауаны беруді тоқтатуға болмайды.
430. Технологиялық ұңғыларды шайған кезде құм-су қойыртпақтарын жер бетіне тастауға тыйым салынады. Қойыртпақты арнайы ыдысқа жинау керек, содан кейін тұнған ерітінді жинаушы өткізгіш құбырға немесе буферлік ыдысқа құйылады, ал құм мен лайды осы үшін жабдықталған орынға жинақтау керек.
431. Технологиялық ұңғыларды реагентті өңдеу жұмысын ұйым бойынша бұйрықпен тағайындалған жерасты шаймалау учаскесінің шебері немесе басқа маманның басшылығымен арнайы дайындықтан өткен бригада жүргізуі тиіс.
432. Декольматациялық өңделетін ұңғыларға сұйық реагенттер арнайы цистерналармен, пластмасса ыдыстармен және шыны құтылармен жеткізілуі қажет.
433. Ұнтақ реагенттерді тасымалдағанда және жұмыс орнында сақтағанда олар су мен ылғалдан қорғалуы керек.
434. Реагентпен өңдеу жұмысымен айналысатын кісілер қорғанатын арнайы киімдермен және аяқкиіммен, резеңке қолғаптармен, көзілдіріктермен және тиісті маркалы противогаздармен қамтамасыз етілуі керек.
435. Ұнтақ реагенттермен жұмыс кезінде қорғағыш көзілдірік, шаңға қарсы респиратор қолданылуы тиіс.
436. Өңдеу жұмысы кезінде ұңғыға апаратын жолдардың бәріне де, ұңғыға келуге тыйым салатын, қауіпсіздік белгілері қойылуы қажет.
437. Реагентпен өңдеу жұмысын бастардың алдында ұңғының арматурасы мен төбесі біржарым жұмыс қысымымен тығыздалғандай беріктігі мен саңлаусыздығына тексеру жасалуы керек.
438. Ұңғыны реагентпен өңдеу жұмысына арналған агрегаттар, олардың ыңғайлы және қауіпсіз қызметін қамтамасыз ететін, алаңға орнатылуы тиіс. Желдің көбірек соғатын бағытын ескеріп, алаң жел өтіне орналасуы керек.
439. Реагенттерді жылдамдығы 12 м/сек және одан да күшті желде, тұман мен тәуліктің қараңғы уақытында шаймалауға рұқсат етілмейді.
440. Қышқыл ерітінділерімен жұмыс істеген кезде ұңғыда:
1) мөлшері 100 л кем емес таза су;
2) мөлшері 1 л кем емес қышқыл содасының 3 % ерітіндісі;
3) мөлшері 0,5 л бор қышқылының сұйытылған ерітіндісі;
4) мөлшері 0,5 кг ұнтақ сода;
5) 5 мл мөлшеріндегі инокаин ерітіндісінің (оксибупрокаин) шоғырлануы 0,4% немесе 15 мл мөлшеріндегі алкаин ерітіндісінің (проксиметакаин) шоғырлануы 0,5%;
6) мақта немесе мақта тығыны болуы тиіс.
Ескерту 440-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2010.01.18 N 10 бұйрығымен.
441. Технологиялық ұңғыларды қысым импульсімен өңдеу жұмысы арнайы қондырғыда тиісті ережелердің, нұсқаулықтардың және техникалық құжаттың талаптарын орындаумен жүргізілуі керек.
442. Технологиялық ұңғыларды қысым импульсімен өңдеу жұмысын ұйым бойынша бұйрықпен тағайындалған жерасты ұңғылап шаймалау учаскесінің шебері немесе басқа маманның басшылығымен арнайы дайындықтан өткен бригада жүргізуі тиіс.

7-ТАРАУ. ҮЙМЕЛЕП ШАЙМАЛАУ УЧАСКЕСІ

1. Қауіпсіздіктің жалпы талаптары

443. Үймелеп шаймалау учаскесі ашық немесе жерасты тәсілдермен қатты пайдалы қазбаларды өндіру және өңдеу технологиясының құрамдас бөлігі бола алады. Осы Ережелердің 2 бабына сәйкес, үймелеп шаймалау учаскесінің жобасы қатты пайдалы қазбаларды ашық немесе жерасты тәсілдерімен өндіру жобасымен бірге жасалуы мүмкін.
444. Үйінді алаңы мен оған жақын аумақтар тиісті қауіпсіздік белгілерімен қоршалуы керек. Барлық жабдықтар мен техникалық құралдарға қауіпсіз қол жеткізу қамтамасыз етілуі тиіс.
445. Үймелеп шаймалау учаскесінде материалдарды, арматураны және басқа бұйымдарды орналастырып, сақтау үшін, қолданыстағы ережелердің талаптарына сәйкес арнайы қоймалар жабдықталуы тиіс.
446. Жобалық-техникалық құжаттамаларды дайындауға үймелеп шаймалау үйінділерін орналастыру көзделетін орынға гидрогеологиялық зерттеулер жүргізілуі алғы шарт болуы тиіс.
Үймелеп шаймалау кенішінің жұмыс жобасында:
1) жалпы түсіндірме жазба;
2) пайдалы қазбаны қайта өңдеудің технологиялық шешімдер;
3) үймелеп шаймалау учаскесі кешенінің бас жоспары мен көлігі;
4) геологиялық және маркшейдерлік құжаттамалар;
5) инженерлік жабдықтар, ауа өткізгіштердің реагені, өткізгіштерінің және ерітінді өткізгіштерінің тораптары мен жүйелері;
6) үймелеп шаймалау үйінділерін салу жөніндегі шешімдер;
7) сәулеттік-құрылыс шешімдері;
8) еңбекті және қоршаған ортаны қорғау, радиациялық қауіпсіздік, азаматтық қорғаныс, төтенше жағдайлар жөніндегі бөлім;
9) үймелеп шаймалау үйінділерін жою және жерді бейтараптандыру бойынша бөлім қамтылуы тиіс.
447. Жұмыс жүргізуге нарядтар берілуі тиіс. Нарядтарды беру мен олардың орындалуын қадағалау, ұйым басшысы бекіткен нарядтар жүйесі туралы ережеге сәйкес іске асырылады. Техника қауіпсіздігінің ережелері бұзылған жерлерге, осы ескертулерді түзету бойынша істелетін жұмыстардан басқа, жұмыстар істеу үшін нарядтар беруге тыйым салынады.
448. Әр жұмыс орны жұмыс басталмастан бұрын немесе ауысым кезінде, техникалық қауіпсіздік ережелерінің бұзылуы орын алса жұмысты тоқтатуға тиісті, ауысымның техникалық бақылау жүргізетін адамының, ал тәулік ішінде - учаске бастығы немесе оның орынбасарының тексеруінен өтуі керек.
449. Әр жұмысшы, жұмыс бастаудан бұрын, өзінің жұмыс орнының қауіпсіздігіне көз жеткізіп, жұмысқа қажетті аспаптардың, механизмдер мен құралдардың жарамдылығын тексеруі тиіс. Егер өзі көрген кедергілерді шеше алмаған жағдайда, жұмысқа кіріспей, техникалық қадағалайтын тұлғаға хабарлауы тиіс.
450. Ұйымда жұмыс істейтін әр жұмысшы адамдарға немесе кәсіпорынға қатерлі қауіпті байқаса, оны жоюға шара қолданумен қатар, бұл жөнінде техникалық бақылаушы маманға хабарлап, сонымен бірге қауіп төніп тұрған адамдарды сақтандыруға міндетті.
451. Жұмыс орындарын және оған баратын жолдарды адамдардың қозғалысын қиындататын қандай да болмасын заттармен бөгеуге болмайды.
452. Жұмыс орнындағы ауаның зиянды заттармен былғану мөлшері, N 1.02.011-94 ҚНжЕ бекіткен "Жұмыс аумағындағы ауада болатын зиянды заттардың жиналуы мен жіберілу шегінің қауіпсіздік бағамының мөлшері" мөлшерінен аспауы тиіс. Сынама алу орны мен олардың мерзімдері ұйымның бас инженері бекіткен кестеге сәйкес айына бір рет жүргізіледі. Үймелеп шаймалау учаскесіндегі шаңның немесе зиянды газдар белгіленген нормадан асып кеткен барлық жағдайларда, еңбек жағдайының қауіпсіздігі мен денсаулыққа тиімділігін қамтамасыз ету шараларын қабылдау қажет.

2. Үймелеп шаймалау үйінділерін жасау

453. Үймелеп шаймалау үйінділерінің әрқайсысы жұмыс жобасына сәйкес дайындалған, ұйымның бас инженері бекіткен паспорт бойынша құрылады. Үйінділерді жасау паспортында:
1) үйіндінің құрылыс жұмыстарын ұйымдастыру жөнінде түсіндірме жазба;
2) үйіндіні төгу кезіндегі қауіпсіздік шараларын;
3) жұмыс алаңдарының, құлама бұрыштарының, тау-кен мен қөлік жабдықтарының үйінді шетіне дейінгі аралықтарының мүмкін болатын параметрлері мен өлшемдерін;
4) қолданылатын технологиялық көлікті;
5) судан сақтандырылатын үйінді табанының параметрлері мен құрылымын қамтиды.
454. Бекітілмеген паспортпен, сол сияқты одан ауытқыған, үйінді құрылысын салуға рұқсат етілмейді.
455. Үймелеп шаймалау үйінділері судан сақтандырылатын негізге орналастырылады.
Үйіндінің судан сақтандырылатын табаны құрылғысының құрылымы мен орналасу тәртібі жобамен анықталады және жақын маңындағы жерлердің бетіне, жинаушы-сыйымдылық толып кеткенде, өте көп жауын-шашын кезінде, сол сияқты өнімді ерітінділер өңдеу цехында технологиялық процесті авария жағдайында тоқтатқан кезде, өнімді, шаймалаушы ерітінділердің шығуына жол бермейтін, үйіндіні пайдаланудың барлық мерзімінде табанының саңлаусыз болатындығын қамтамасыз ететін талапқа сай болу керек. Үйіндінің судан сақтандырылатын табанына қолданылатын материалдар химиялық реагенттерге шыдамды болуы керек және үйіндіге кен массасын автокөлікпен тасуға, жобалау жұмыстарын механизацияландырылған тәсілмен орындағанда механикалық беріктігі жеткілікті болуы тиіс.
456. Үйіндінің биіктігі, құлама бұрышы, себелеу жағы қозғалысының жылдамдығы кен массасының физикалық-механикалық қасиеттеріне және оның негізіне, себелеу тәсілі мен жер бедеріне байланысты жобамен белгіленеді. Үйіндіге учаске таңдау алдында инженерлік-геологиялық және гидрогеологиялық зерттеулер алғы шарт болуы тиіс. Жобада үйінділерді орналастыруға арналған учаскелердің топырақ сипаты көрсетілуі тиіс.
457. Үймелеп шаймалау үйінділерінің периметрі бойынша, жайылма сулар мен топырақ асты сулардың үйінді табанына кетуін тежейтін, тереңдігі 0,5 м кем емес ор және биіктігі 0,7 м дуал болуы керек.
Үймелеп шаймалау үйінділерін тау баурайына және табиғи су қоймалары маңына орналастыруға болмайды.
458. Үймелеп шаймалау үйінділерінің аумақтарында тиісті қауіпсіздік белгілері бар қоршаулар болуы керек.
459. Жүретін жолдар үймелеп шаймалау үйінділерінің дуалдары мен қоршауының сыртына орналасуы тиіс. Технологиялық мұқтаждыққа қажет жолдар жобада белгіленуі керек.
460. Автокөліктер мен басқа да көлік түрлерінен жүктер үйіндінің жобада көрсетілген, кеннің құлау (ысырылу) тұсынан тыс, орындарға түсірілуі тиіс.
461. Геологиялық-маркшрейдерлік қызметпен әр ұйымдарда үйіндідегі кеннің тұрақтылығына жүйелі бақылау ұйымдастырылуы керек. Құлау призмасының өлшемдерін маркшрейдер қызметінің жұмыскерлері белгілеп, үймелеп шаймалау учаскесінде жұмыс істейтіндерге тұрақты түрде хабарлайды. Үйінділер алаңының бүкіл жүк түсіру жағынан, құламаның шетінен үйінді түбіне қарай бағытталған, 30% төмендемейтін, көлденең еңісі болуы тиіс. Жүк түсірілетін пункттерде автокөліктер мен бульдозерлердің қозғалыс әрекеттеріне арналған қажетті кеңістік болуы керек. Машиналардың артқа қозғалысын шектеу үшін жүк түсірілетін учаскелерде 10 тоннаға (бұдан әрі - т) дейін жүк көтеретін автокөліктерге биіктігі 0,7 м кем емес, ал 10 т жоғары жүк көтеретін автокөліктерге 1 м кем болмайтын мықты сақтандырғыш қабырға (білік) орнатылуы керек. Сақтандырғыш қабырға болмаса, жар қабағына 10 т дейін жүк көтеретін машиналар 3 м дейін, ал 10 т артық жүк көтеретін машиналар 5 м дейін жақындауға рұқсат етілмейді.
Үйіндінің опырылу призмасы шегінде болуға болмайды.
462. Үйіндіні бульдозермен жинаған кезде құлама жиегіне тек сүргіш жағымен жылжуы керек. Бульдозерді үйінді жиегіне артымен келтіруге тыйым салынады. Бульдозердің опырылатын призмадан тыс, сақтық біліктерінің бойымен жүріп жұмыс істеуіне болады. Бульдозердің шынжыр табаны шетінен құламаның қабағына дейінгі аралық үйіндідегі кен массасының физикалық-механикалық қасиетімен және жобамен анықталады. Бульдозердің жұмысы кезінде үйінді үстінің көлбеу бұрышының ең шегі, оны пайдалану туралы завод нұсқамасы белгілеген мөлшерден аспауы тиіс. Беріліс қорабы іске қосылғанда қозғалтқышты от алдырмайтын және қозғалтқышты кабинадан от алдыру қондырғысы жоқ жағдайларда матаусыз бульдозермен жұмыс істеуге болмайды.
463. Бульдозерді жөндеу, майлау және реттеу үшін оны алаңға көлденең қойып, қозғалтқышын өшіріп, ал сүргісін жерге немесе арнайы тірекке түсіру керек. Бульдозер еңісті бетте авариялық жағдайда тоқтап қалса, оның төмен қарай өздігінен қозғалуын болдырмау үшін тиісті шаралар қолдану керек.
464. Үйінділердің еңістерінде, олардың табанына жақын жерлерде және көліктерден жүк түсіретін орындарда адамдардың болуына қауіпті екендігін ескертетін жазулар ілініп қойылуы тиіс.
465. Үймелеп шаймалау үйінділерін себелеуде автокөліктерді пайдаланған кезде осы Ережелерге қайшы келмейтін автокөліктерге арналған техника қауіпсіздігі мәселелерін реттейтін тиісті ережелерді және басқа да нормативтік құжаттарды басшылыққа алу қажет. Автокөлік техникалық жағынан жарамды, оның арт жағын көрсететін айнасы, істеп тұрған жарық және дыбыс дабылдары, жарығы мен жарамды тежегіші болуы тиіс. Өтпе жолдар мен үймелеп шаймалау үйінділерінде автокөліктердің қозғалыс жылдамдығы мен тәртібін ұйым әкімшілігі жергілікті жағдайларға байланысты белгілейді. Үймелеп шаймалау учаскелерінің жолдарындағы қозғалыс қолданыстағы ережелерінде қарастырылған стандартты белгілермен реттелуі тиіс.
466. Үймелеп шаймалау учаскелерінің жолдарында автомашиналар бірінен-бірі озбай қозғалуы керек. Үймелеп шаймалау учаскелеріндегі автокөліктің жұмысы кезінде:
1) автокөліктердің шанақтарын көтеріп жүруіне, электржелісі астында жөндеуге және жүк түсіруге;
2) жер бетіндегі, арнайы қорғалатын жамылғысы жоқ, кабель үстінен басып өтуге;
3) автокөлікті еңіске және өрде қалдырып кетуге тыйым салынады.
Автокөлік артқа жүрудің барлық жағдайында үздіксіз дыбыс дабылын беруі керек, ал 10 т және одан да көп жүк көтеретін автокөліктердің қозғалысында үздіксіз дыбыстық дабыл автоматты түрде қосылуы тиіс.

3. Технологиялық өткізгіш құбырларды құрастыру

467. Үйінді алаңының үсті мен оған шектес аумақтар технологиялық өткізгіш құбырларды құрастыру, пайдалану мен қызмет көрсету жұмыстарына қауіпсіз жағдай жасау үшін жоспарлануы тиіс.
468. Жер астына төселген технологиялық өткізгіш құбырлардың техникалық жай-күйін бақылау үшін жобада арнайы қондырғылар ескерілуі тиіс.
Жер астына полиэтиленнен және поливинилхлоридтен жасалған технологиялық өткізгіш құбырлар төсеуге рұқсат етіледі.
469. Өткізгіш құбырларды төсеуде олардың температуралық кернеулерінің өзіндік өтемі, трасса бұрылысынан, негізінен 90 ^о болуын ескеру қажет.
470. Технологиялық өткізгіш құбырларда мынадай мазмұндағы жазулар болуы керек:
1) магистралды желілерде - магистраль нөмірлері (рим цифрымен) мен жұмысшы ортаның жылжу бағытын көрсететін сілтеме-белгі;
2) магистральдар маңындағы тарамдарда - магистраль нөмірі (рим цифрымен), агрегаттар нөмірлері (араб цифрларымен) және жұмысшы ортаның жылжу бағытын көрсететін сілтеме-белгі;
3) агрегаттар маңындағы магистральдардың тарамдарында - магистараль нөмірі (рим цифрымен) мен жұмысшы ортаның жылжу бағытын көрсететін сілтеме-белгілер.
Диаметрі 150 мм кем өткізгіш құбырларға белгілер арнайы кестеге жазылып, құбырға (астыңғы немесе үстіңгі жағына) қамыт арқылы тік жазыққа бекітілуі тиіс. Құбырларды жер астына төсегенде ақпарат бекеттік белгілерде көрсетіледі.
Шартты белгілер, бояуы, әріп көлемі мен жазу орны қолданыстағы МемСТ сәйкес болуы керек.
471. Болат пен тотықпайтын болаттан істелген өткізгіш құбырларды және олардың бөлшектерін жасау, құрастыру және жөндеу кезінде, пісірілген жалғаулардың қажетті пайдалану беріктігін қамтамасыз ететіндей, пісіру әдісі қолданылуы тиіс.
Болат пен тотықпайтын болаттан істелген өткізгіш құбырлардың алмалы-салмалы фланецті жалғауларын бақылау-өлшеу аспаптары, жабдықтары мен арматурасын қосу жерлерінде қолдануға рұқсат етіледі.
Өткізгіш құбырлардың тармақтарын пісіруді тек өткізгіш құбырлардың пісірілген тігісінен кем дегенде 100 мм аралықтан кейін жүргізуге болады.
Пісірілген қиыстыру орны өткізгіш құбыр тіреуінен 500 мм жақын болмауы керек.
472. Синтетикалық материалдардан жасалған құбырларды жалғау бір біріне біріктіріп, немесе кеңейтіліп, тек термикалық жанастырып пісірумен істелінуі тиіс. Тармақтардың полиэтиленді өткізгіш құбырларға жалғануы, тотықпайтын болаттан әзірлеген бұйымдар мен бұранданың көмегімен, полиэтиленді өткізгіш құбырларға орнатылған тотықпайтын болат қосындыға қосылуы керек. Қосындының ұзындығы 1 м кем болмауы тиіс.
473. Сорғы станцияларының құрылымы мен жабдықтары, жарығы, өртке қарсы жабдықтары қолданыстағы нормативтік актілер мен осы Ережелердің талаптарына сай болуы керек. Сорғы жабдықтары, оның орамы, ілмекті және реттеуші арматурасы тотығуға төзімді жасалуы тиіс.

4. Технологиялық процестерді жүргізу

474. Үймелеп шаймалау учаскесіндегі барлық жұмыс орындарының ұйым диспетчерімен телефон байланысы қамтамасыз етілуі тиіс.
475. Жұмыс бастаудың алдында технологиялық жабдықтардың, коммуникациялардың жай-күйін, бақылау-өлшеу аспаптарының дұрыстығын, дабылдың, өртсөндіру құралдарының, жеке сақтану құралдары мен арнайы киімнің кезекші даналары, құрал-саймандардың және қоршаулардың бар екендігін тексеру қажет.
476. Технологиялық процестерді іске қосу, жүргізу және тоқтату технологиялық регламентке сәйкес жүргізіледі. Аппаратураны қосу мен шығару реті басқару пультінде орналасқан схемада көрсетілуі тиіс.
477. Үйіндідегі тау массасының суғару аймағы, шаймалаушы ерітінділерді желмен қоршаған ортаға шашылмайтындай етіп қоршалуы тиіс.
Ерітінділер берілген уақытта суғару аймағына кіруге рұқсат етілмейді.
478. Жұмыс, жұмыс жағдайының қауіпсіздігін анықтайтын, наряд (міндет) бойынша жүзеге асырылуы тиіс. Технологиялық режимнен ауытқыған кезде, жабдықтар жұмысында ақау туындаса, сондай-ақ өткізгіш құбырлар мен ілмекті арматура тесілгенде жұмыстар тоқтатылуы керек.
479. Бұзылған жабдықтарда, реагент өткізгіштердің қаптамалары жоқта жұмыс істеуге, тиісті нарядсыз аппараттарды босатуға және оларды тазалауға, асыра толтыруға болмайды.
480. Бекітілген нормаға сәйкес жұмысшылар мен мамандар өздерінің кәсібі мен жұмыс жағдайына байланысты арнайы киіммен, арнайы аяқ киіммен, жарамды қорғаныс каскасымен, көзәйнекпен және басқа да жеке сақтану құралдарымен қамтамасыз етілуі әрі оларды пайдалануы керек.
481. Әр жұмысшы жұмыс алдында өзінің жұмыс орнының қауіпсіздігіне көз жеткізіп, жұмысқа қажетті сақтық қондырғылардың, аспаптардың, механизмдер мен тетіктердің жарамдылығын тексеруі керек. Егер жұмысшы өзі жоя алмайтын кемшіліктерді байқаса, жұмысқа кіріспестен техникалық бақылаушы маманға хабарлауға міндетті.
482. Негізгі технологиялық жабдықтарды жөндеудің барлық түрлеріне де нұсқаулықтар (технологиялық карталар, жұмыс тәртібі мен ретін белгілейтін жұмысты ұйымдастыру жобасы, олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қажетті құралдар мен аспаптар), жасалуы тиіс. Жұмыстың алдында оны жүргізуге жауапты адамды тағайындап алу керек, ал жұмысшыларды қол қойдыру арқылы осы нұсқаулықтармен таныстыру қажет.
483. Реагенттермен жұмыс істегенде олардың шашырауы мен жерге, еденге, жабдықтарға төгілуін болдырмау үшін шаралар қолдану керек. Еденге немесе жабдыққа түскен реагенттерді, қолданыстағы нұсқаулықтарға сәйкес жинап алып, бейтараптандырып, сумен әбден жуылуы тиіс.
484. Өнімді ерітінділерді қабылдау мен жұмысшы ерітінділерін сіңіруші бағаналарға үздіксіз жіберуді бақылау шығын өлшегіштің көрсеткіштері бойынша жүзеге асырылуы керек. Қабылдау мен шығаруды реттеу дистанциялық басқарылатын электр ысырмалармен атқарылады.

8-ТАРАУ. ӨҢДЕУ КЕШЕНІ

1. Аумақ, ғимараттар мен құрылыстар

485. Өңдеу кешені санитарлық өткізу және, қажет болса, радиациялық бақылау постысымен жабдықталуы тиіс.
486. Зиянды немесе улы заттардың қалдықтарын сақтау, тасымалдау, көму және жою осы мақсатқа арнайы жабдықталған жерлерде мемлекеттік бақылау органдарының келісімімен жүргізіледі.
487. Өңдеу кешенінің кіретін және шығатын жолдарының жеке учаскелерін тек өрттен қорғаушылардың алдын ала келісімімен жабуға болады. Өрт сөндіру жабдықтарына, гидранттарға және су қоймаларына баратын жолдар әрқашанда бос болуы керек. Өрт сөндіргіш гидранттардың жанында, олардың орналасқан жерін тез анықтауға болатындай, түнгі уақытта жарығы бар мезгеуші-жазулар ілінуі тиіс.
488. Өңдеу кешенінің әрбір ғимараты мен құрылысында ғимараттың (құрылыстың) техникалық төл құжаты болуы және техникалық журналы жүргізілуі керек. Ғимаратты (құрылысты) пайдалану, ұйымның басшылығы бекіткен, ғимараттар мен құрылыстарды техникалық пайдалану жөніндегі нұсқаулықтардың талаптарына сәйкес іске асырылуы тиіс.
489. Барлық өндірістік және қосалқы жайлар, қолданыстағы нормаларға сәйкес, алғашқы жарамды өрт сөндіргіш құралдармен және өртке қарсы жабдықтармен қамтамасыз етілуі керек.
490. Құрылыс құрылымын өзгертетін және оларға саңлау (ойық) жасайтындай жұмыстарды, мұны істеуді алдын ала мақұлдайтын есептеу болмаса, орындауға, сонымен қатар орнатылған тәртіп бойынша жоба құжаттамаларына енгізуге рұқсат етілмейді.
491. Өткелдерді бекіту және олардың ішіне персоналдардың еркін жүруіне кедергі болатын бөгеттер орнатуға болмайды.
492. Өңдеу кешенінің ғимаратында (үй-жайында):
1) негізгі және қосымша есіктер және эвакуация кезінде персоналдың қозғалу бағыты көрсетілген жабдықтардың орналасу жоспарлары;
2) медициналық дәрі-дәрмектер, өз-өзіне көмек көрсететін және байланыс жүйесі орналасқан жерлер белгіленген үлкен жазулар;
3) жөндеу алаңдарының орнын және оларға жүк артатын салмағының мөлшері көрсетілген арқалықтың жоспары болуы керек.
493. Жайларда жөндеу алаңының шекарасы (периметрі) анық белгіленуі тиіс, ал оларға түсетін жүк салмағының шамасы кестеде көрсетілуі керек.
494. Қаптауларын уақтылы қалпына келтіріп отыруды талап ететін құрылғылардың үстіне жету үшін ғимараттарды жобалауда мұндай жұмыстардың қауіпсіз атқарылуын қамтамасыз ететін қондырғылар көзделуі тиіс.

2. Ауаны желдету мен салқындату, жылыту,
су құбырлары мен канализация, жарық беру

495. Ғимараттар мен жайлардың ауаны желдететін қондырғыларының құрылысы жобаға сәйкес болуы тиіс.
496. Желдеткіш жүйемен қуылатын, құрамында зиянды және қауіпті заттар бар ауа, атмосфераға жіберудің алдында, қолданыстағы санитарлық-эпидемиологиялық ережелері мен нормаларының талаптарына сәйкес тазартылуға жатады.
497. Желдеткіш қондырғылар, құрастырылғаннан кейін жөнге салынып санитарлық-эпидемиологиялық тиімділігі сыналуы керек және оларды кәсіпорынның басшысы тағайындаған комиссиясы тиісті құжаттарды толтырып, пайдалануға қабылдайды. Істеліп бітпеген және жобадан ауытқыған жерлері бар желдеткіш қондығыларды пайдалануға қабылдауға рұқсат етілмейді.
498. Ауаны тазартатын құрылғыларды қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін ұйым басшылығы бұйрықпен желдеткіш құрылғылардың дұрыс қалпына және пайдалану қауіпсіздігіне жауапты адамды тағайындауы керек.
499. Желдеткіш құрылғылардың барлығына құжаттар, жөндеу карталары мен пайдалану журналы толтырылуы тиіс.
500. Желдеткіш қондығыларды пайдалану тәртібі тиісті нұсқамамен айқындалуы керек.
501. Технологиялық жабдықтар жұмыс істеп тұрған уақытта барлық негізгі құйғыш-сорғыш ауаны тазартатын құрылғылар үздіксіз істеуі тиіс.
502. Жұмыс кезінде қауіпті және зиянды заттар бөлінетін технологиялық жабдықтарды, желдеткіш жүйелер бұзылғанда, пайдалануға болмайды. Егер де ауа тазартқыш құрылғылар тоқтап қалса немесе зиянды заттардың жиналуы гигиеналық нормативтерден артса, жайдағы жұмыс дереу тоқтатылып, адамдар таза ауаға шығарылуы керек.
503. Желдеткіш жүйелерді технологиялық жабдықтардан бұрын іске қосып, олар тоқтағаннан кейін, ауада зиянды немесе қауіпті заттардың шамадан тыс жиналып, сақталуына мүмкіндік бермеу үшін біраз уақыт оздырып, істен айыру керек.
504. Өндіріс жасалатын жайларда жарылыс қауіпі, сондай-ақ 1-сыныпты қауіпті зиянды заттар сақталғанда немесе пайда болғанда, жарық пен дыбыс дабыл қондырғылары бар автоматты газ талдағыштардың көмегімен ауа ортасының жағдайын үздіксіз бақылау жүргізілуі тиіс және тұтануы төменгі жиынтығының шегінен 20 % аспайтын тез тұтанғыш сұйықтардың, жарылғыш газдары мен буларының жиынтығы ауада пайда болған кезде, ал зиянды жарылу қауіпі бар газдардың, зиянды газдар, булар және аэрозолдар үшін - олардың жиынтығы шамадан тыс түзілуге жақындағанда, авариялық желдеткішті бір уақытта іске қосу керек. Жану-жарылу қауіпі бар жайларда жарылудан сақтандыра жасалған желдеткіш құрылғыларды орнатуы қажет.
505. Желдеткіш ысырмалар мен шиберлерді, ауа кіретін және шығатын тесіктерді (өзектерді) жабуға, сонымен бірге желдеткіш қондырғыларына қызмет етпейтін адамдардың желдеткіштерді тоқтатуына және іске қосуына тыйым салынады.
506. Зиянды булар мен газдардың мол бөлінетін жерлерінде паналар (қорғауыштар) болуы тиіс және жұмысшылар жеке сақтану құралдарымен қамтамасыз етілуі керек.
507. Сапырылысқан ауаның көлемін реттеп басқару үшін желдеткіш құрылғылар ауа-жүргізгіштердегі ауаның жылдамдығын, қысымын және температурасын бақылап және өлшеп отыратын тетіктермен жабдықтандырылуы тиіс.
508. Желдеткіш жүйелердің (кіргізу мен шығару) барлық металл ауа-жүргізгіштері мен жабдықтары тиісті ережелердің талаптарына сай жерге қосылуы қажет.
509. Желдеткіш жүйенің ауа-жүргізгіштерінің бір-бірімен және желдеткішпен жалғанған жерлері, желдеткіштің кіру жүйесіне қауіпті және зиянды заттары бар ауаны келтірмейтіндей, саңлаусыз болуы тиіс.
510. Желдеткіштің кіру жүйесіне арналған ауа жинағыш қондырғы өндірістік жұмыстың барлық жағдайларында қауіпті және зиянды заттардың түсуіне жол бермеуі керек.
511. Ауаның шаңды немесе газды екенін анықтау үшін оның сынамасын жинау, сонымен бірге жұмыс орнындағы ауаның температурасын, дымқылдылығын, қозғалыс жылдамдығын тексеру шаралары, желдеткіш құрылғылардың әдеттегі жағдайлармен қатар технологиялық тәртібі өзгерген, жаңартылған немесе күрделі жөндеуден кейін пайдаланған жағдайларда да, әрдайым белгілі бір тәртіппен өткізілуі керек.
512. Ауаның сынамасын жинау орындары мен мерзімі санитарлық-эпидемиологиялық қадағалаудың мемлекеттік органдарының келісімімен ұйым басшылығы бекіткен графикпен белгіленеді.
513. Киім шешетін жайлар мен құйылма су кабиналарында, күйіп қалмау үшін, жылыту радиаторлары қоршалуы керек.
514. Жарылыс-өрт қауіпі бар технологиялық процесті жайларда ағынды желдеткішпен біріктіріп ауаны жылыту да қарастырылғаны жөн. Егер заттардың сумен қатынасы кезінде жарылыс қауіпі бар қосынды пайда болмаған жағдайда, жайларды сумен немесе бумен жылытуды қолдануға болады. Жылыту жүйесінің үстіңгі қызуы, Цельсия бойынша градустардағы ( ^о С) ең жоғарғы температура, процесте айналушы заттардың қайсысы болсын өздігінен тұтануының 80 % артық болмауы тиіс.
515. Қайта өңдеу кешенінің, киімнің жанып кетуі немесе химиялық күйіп қалу мүмкін өндірістік жайларында, авария душтары, сулы ванналар мен өзіне-өзі көмек көрсету жуғыштары орнатылуы керек. Бұл аталған құрылыстар шаруашылық, ауыз-су өткізгіш құбырларына жалғануы тиіс және зақымдану ошақтарынан қашықтығы 25 м аспайтын, көзге түсетін қолайлы жерлерге орналасуы керек.
Сумен түйіскенде жарылып ыдырайтын заттарды (сілтілі металдар және тағы басқалар) қолданатын өндірістік жайларда авария душтарын орнатуға рұқсат етілмейді.
516. Шапшыма мен душтардан алыс орналасқан қышқыл мен сілті құбырларын жөндеу кезінде жұмыс жасау орны таза су мен дененің күйген жерлерін шаятын және бейтараптандыратын ерітінділермен қамтамасыз етілуі тиіс.
517. Өндірістік су құбырлары жүйесінің шүмектерінің қасында бұл суды шаруашылық-ауыз су қажеттіліктеріне пайдалануға тыйым салатын жазулар болуы керек.
518. Жалпы кеніштік канализацияға қауіпті жарылғыш, улы және жемір сұйықтарды жіберуге рұқсат етілмейді.
519. Әрбір технологиялық нысандар бойынша канализацияға жіберілетін өнеркәсіптік ағындардың құрамы, температурасы және мөлшері анықталуы керек. Әртүрлі нысандардан ағындарды жіберуді ұйымдастыру түзілген тұнбалардың, олардың араласуы кезінде улы және жарылысы қауіпті өнімдердің, өндіріс жұмысының реттелген тәртібінде де, сондай-ақ авария жағдайларындағы шығарылатын, қатты бөлшектердің канализацияны бітеп қалмауы ескерілуі тиіс.
520. Канализация жүйесіне ағындарды алдын ала тазаламай жіберуге, жүйеде ондай ағындарды қабылдауға арналған жағдай есептелмегенде, рұқсат етілмейді.
521. Су немесе ауа коммуникациясына қауіпті булар мен газдардың өтіп кетпеуі үшін технологиялық аппараттардың немесе жүйелердің, орындары жобада анықталған төгілетін жерлерінде, кері жабылатын клапандар немесе гидравликалық бекітпелер орнатылуы керек.
522. Канализация жүйелері мен гидравликалық бекітпелерді тексеру және тазалау жұмыстары, ұйым басшылығы бекіткен кесте бойынша, жылына бір рет жүргізілуі тиіс.
523. Газ қауіптілігіне қатысты су құбырлары мен канализация жүйелерін күту, жөндеу және басқа жұмыстар қолданыстағы нормативтік актілер талаптарына сәйкес атқарылады.
524. Жұмыс және авария жарығының шамдары мықты бекітіліп, қауіпсіз және пайдалануға ыңғайлы орнатылуы керек.
525. Жалпы және жергілікті жарық беретін шамдар сәуле түсіргіш тетіктермен жабдықталуы тиіс. Сәуле түсіргішсіз шамдарды қолдануға тыйым салынады. Жану-жарылу қауіпі бар жайларда жарылудан сақтандыра жасалған жарық беретін шамдары орнатылуы керек.
526. Ғимараттардағы жалпы жарық ажыратқыштарын қосу мен сөндіру, шырақтарды, арматураны және шамдарды ауыстыру мен тазалау, штепсель айырлары мен қорғағыш тетіктерді ауыстыру, өткізгіштерді алмастыру жұмыстарын, ұйымның бас инженері бекіткен кесте бойынша, тек электротехника персоналдары орындауы тиіс.
527. Тасымалданатын электр жарығы үшін қуаты 42 В аспайтын шамдар қолданылуы керек. Металл сыйымдылықтарының ішінде жұмыс істегенде жарық жүйесінің қуаты 12 В аспауы тиіс. Ауаның құрамында қауіпті жарылғыш газдар, булар мен шаңдар бар орындарда қуаты 12 В аспайтын, жарылудан сақтандыра жасалған, шамдар қолдану керек.
528. Терезе әйнектері мен фонарьларды шаң мен кірден тазарту жұмыстары ұйымның бас инженері бекіткен кесте бойынша жүйелі түрде жүргізіледі.
529. Терезе әйнектері мен фонарьларды тазалау және жөндеу, шамдарды күтімге алу үшін, персоналдардың осы жұмыстарды қауіпсіз атқаруын қамтамасыз ететін қондырғыларды қолдану керек. Терезе жақтауларын ашуға арналған механизмдер мен тетіктерді жүйелі түрде, ай сайын тексеріп, тазалап және майлап тұру қажет.
530. Жайлардың сәулелік ойықтарын материалдармен, бұйымдармен, аспаптармен және басқа заттармен бекітуге болмайды.

3. Жабдықтарға және олардың
орналасуына қойылатын талаптар

531. Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымдардың барлық салынып жатқан және қалпына келтірілетін өңдеу кешендеріндегі жабдықтардың орналасуы өндірістің бағытына, технологиялық процесіне сәйкес болып, жұмысшылардың қауіпсіз және зиянсыз еңбек етуін қамтамасыз етуі керек және жабдықтарды күту мен жөндеуге ыңғайлы болуы тиіс.
532. Өндірістік жайларда алдын ала ескерілетін қажеттіліктер:
1) басқару қалқанын күтімге алатын алаңдардың алдыңғы жағының ені 2 м кем болмауы;
2) жабдықтарды тұрақты күтуге арналған алаңдардың ені 1,0 м кем болмауы;
3) жабдықтарды мерзімді күтуге арналған алаңдардың ені 0,8 м кем болмауы;
4) жабдықтарды жан-жағынан күту қажеттілігі туғанда, олардың айналасындағы алаңның ені 1,0 м және 0,8 м болуы;
5) құрастырылатын, бөлшектенетін жабдықтарды орналастыруға, оларды жөндеуге, керекті материалдарды, тетіктерді, аспаптарды, жұмыс өткелдерін, негізгі және қосалқы есіктерін, басқыштардың араларын бекітпей, жинастыруға көлемі жеткілікті осы жайда жөндеу жүргізілетін жабдықтарды құрастыру және бөлшектеу үшін арналған алаңдар.
533. Басқару шкафтары, пульттері мен панельдері қызмет етуге ыңғайлы әрі қауіпсіз, шолу секторы жақсы және пайдаланатын агрегат пен оның жанындағы учаскелер анық көрінетін жерге орналасуы керек.
534. Агрегаттар мен механизмдерден алыс орналасқан операторлық және диспетчерлік жайлардағы қалқандар мен пульттен қашықтықта және автоматты басқаруға болады.
535. Басқару пульттері жайының ішіне ұзақ уақыт жылу немесе үдемелі шу шығаратын аспаптар мен аппараттарды орналастыруға рұқсат етілмейді.
536. Басқару пульттерінің жайында өртсөндіргіш құралдар ретінде көмір-қышқылды немесе ұнтақ өртсөндіргіштерді қолдану керек.
537. Басқару шкафтары, пульттері мен панельдері технологиялық процестерді қауіпсіз жүргізуді (бақылау, басқару, реттеу және тағы басқалар) қамтамасыз ететін тетіктермен жабдықталуы, сонымен бірге қызмет ететін агрегаттарды іске қосу мен тоқтату туралы хабарлау үшін және олардың қалыпты жұмыс тәртібі бұзылғанын ескерту үшін жарықты-дыбысты дабылдар орнатылуы тиіс.
538. Бір-бірімен сәйкеспейтін операцияларды басқару қондырғыларында олардың бір мезгілде қосылып кету мүмкіндігін болдырмау үшін матау тетіктері болу керек. Басқару тұтқалары мен тетіктері қозғалыстарының бекіткіштері олардың өздігінен немесе кенеттен іске қосылып кетуіне жол бермеуі керек.
539. Бір операцияны қолмен және автоматты басқару жүйелерінде екі басқару жүйесін бір мезгілде іске қостырмайтын блокировка болуы тиіс.
540. Жану-жарылу қаупі бар, улы және жемір заттарға арналған өткізгіш құбырларды тұрмыстық, қосалқы және әкімшілік-шаруашылық жайлар, бөлгіш қондырғылар, электр, бақылау-өлшеу құралдарының жайлары мен желдету камералары үстінен төсеуге рұқсат етілмейді.
541. Қауіпті және жемір заттар тасымалданатын өткізгіш құбырлардың фланецті жалғауларын есік шығатын жер мен цех ішіндегі негізгі өтетін жолдар үстіне орналастыруға тыйым салынады.
542. Жұмыс істеп тұрған өткізгіш құбырларды блоктар мен төсемелерді, басқыштарды және басқа да нәрселерді бекіту үшін қолдануға болмайды.
543. Егер өндіріс жағдайы бойынша агрегаттарды жиі сөндіру және әркез оған баспаны орнату, соның ішінде қосалқы жабдықтарға ауысқанда да қажет болса, оларды орнату орны жобада белгіленуі керек және, сонымен бірге, сөндіретін баспаны орнату мен алуға ыңғайлы әрі қауіпсіз жағдайды қамтамасыз ететін, оларға еркін баруға болатын қажетті жұмыс алаңы көзделуі тиіс.
544. Сөндіру тетігін орнату және алу, оны орнататын немесе алатын адамның журналға қол қоюымен белгіленуі тиіс. Барлық сөндіру тетіктері нөмірленуі және белгілі қысымға есептелінуі керек. Сөндіру тетігіне есептелген нөмір мен қысым оның "артқы ілмегіне" қағылады.
545. Аппараттар мен өткізгіш құбырлардағы сұйықтардың айналымын бақылауға арналған бақылау шынылары болған жағдайда қорғайтын торлар және қажет болса көмескі жарық орнатылуы керек. Бақылау шынылары тазалықта ұсталынуы тиіс.
546. Барлық сақтық клапандарын пайдалануға қоспастан бұрын қысымға арналған арнайы стендте реттелініп, пломбамен бекітілуі тиіс, ол туралы сақтық клапандарын сынау журналында тиісінше жазба болуы тиіс.
547. Барлық ілмекті арматуралар пайдалануға жіберілмес бұрын қысымға арналған арнайы стендте тексерілуі және нөмірленуі тиіс, ол туралы ілмекті арматураны сынау журналында тиісінше жазба болуы тиіс.
548. Барлық шүмектер шүмек тығындарының қалпын белгілейтін оның беткі жағынан кесілген және ақ түске боялған сызығы болуы керек. Жапқыштары мен шиберлерінің қалпы белдеудің беткі жағында кертіктермен белгіленуі тиіс. Автоматты бөлгіштердің шеткі қалпын анықтайтын көрсеткіштері ("Ашық", "Жабық") болуы тиіс.
549. Реттеуші клапандарды ілмекті арматура ретінде қолдануға болмайды.
550. Бақылау-өлшеу аспаптар көрсеткіштерді алу, аспаптарды тексеру немесе ауыстыру үшін ашық және қауіпсіз орындарда орнатылуы қажет.
551. Өлшеу мен автоматтандырудың пневматикалық құралдары үшін құрғатылған және тазаланған тығыз ауа немесе қолданыстағы МемСТ бойынша азот берілуі тиіс.
552. Жабдықтарды автоматтандыру жобалары технологиялық жобалау нормаларын ескерумен және қолданыстағы нормативтік актілерге сәйкес әзірленуі тиіс.
553. Технологиялық процестерді автоматтандыру авариялық, ескерту және технологиялық дабылдар мен матауды, сондай-ақ технологиялық параметрлердің мүмкіндік мәнінің шегіне жеткен және технологиялық жабдықты авариялық кездегі қорғау іс-шараларын көздеуі тиіс.
554. Технологиялық процестерді автоматтандырудың схемасы автоматиканың жекелеген құралдарының істен шығуы немесе олардың бұзылуы өндірісте авария тудырмайтындай етіліп жасалуы тиіс.
555. Технологиялық процестерді автоматтандыру қондырғысын электр энергиясымен қоректендіру үздіксіз болуы тиіс.
556. Автоматтық немесе дистанциялық қосу және ажырату режимінде жұмыс істейтін әрбір агрегатта "Абайлаңыз! Автоматты жүйеде жұмыс істейді. Дабылсыз іске қосылады" деген жарық таблосы (аншлаг) болуы тиіс.
557. Автоматтық режимде және дистанциялық қосумен жабдықталып жұмыс істейтін агрегаттарға қызмет көрсету кезіндегі сақтық шаралары жұмыс нұсқаулықтарында, сондай-ақ техника қауіпсіздігі жөніндегі нұсқаулықтарда көрсетілуі тиіс.
558. Тегершіктерге, шкивтер мен қаптамаларға олардың айналу бағыттарын көрсететін нұсқамалар салынуы тиіс.
559. Өңдеуші кешендердегі барлық өндірістер мен тұрақты жұмыс орындары телефонмен және кажет болса, дауыс күшейткіш байланыспен қамтамасыз етілуі тиіс. Дауыс күшейткіш байланыстың қажеттігін жобалау ұйымы анықтайды.

4. Технологиялық процестерді жүргізу

560. Өңдеу кешенінде жобалық және технологиялық құжаттама, өңдеу кешенінің аппаратуралық-технологиялық схемасы, жабдықтарды орналастыру, негізгі жабдықтар мен сорғы паркін айырықшалау схемасы болуы тиіс.
561. Технологиялық процестер әзірленген және бекітілген:
1) технологиялық регламентке;
2) химиялық реагенттер шығысының материалдық балансы бар технологиялық схемаға;
3) жұмыс нұсқаулықтарына және технологиялық регламентте белгіленген басқа да нормативтік құжаттарға, сондай-ақ осы Ережелерге сәйкес жүзеге асырылуы тиіс.
562. Технологиялық процестерді жүргізудің параметрлері бұзылған кезде технологиялық регламентке, аварияны жою жоспарына және қолданыстағы нұсқаулықтарға сәйкес бұзушылықтарды жою жөніндегі шаралар дереу қабылдануы тиіс. Барлық іс-әрекеттер оперативтік журналға тіркеуші және өзі жазатын аспаптардың көрсеткіштерінің қосымшасымен тіркелуі тиіс.
563. Авариялық жағдайлар туындаған жағдайда технологиялық процестерді жүргізу дереу тоқтатылуы тиіс, жұмыс істейтін персонал аварияны жою жоспарына сәйкес әрекет жасауы тиіс.
564. Технологиялық процестерді жүргізу үшін пайдаланатын химреагенттер мен материалдардың сапасы мен ерекшелігі тиісті МемСТ пен техникалық ережелердің талаптарын қанағаттандыруы тиіс, ол дайындаушы-зауыттардың сертификаттарымен расталынуы тиіс.
565. Жарылыс-өрт қаупін тудыратын және зиянды бу мен газдарды бөлетін реагенттермен жұмыс істеуге арналған технологиялық жабдық, аппараттар және өткізгіш құбырлар саңлаусыз болуы және жергілікті сорғыштармен жабдықталуы тиіс.
566. Газдар мен булардың технологиялық бөлінулері олар атмосфераға шығарылар алдында зиянды қоспаларынан тазартылуы немесе процеске қайтарылуы қажет.
567. Ерітінді бактары, сондай-ақ олармен байланысты коммуникациялар, қажет болған жағдайда, ішіндегі реагенттерді толығымен, реагенттерді дайындауға арналған үй-жайлардағы авариялық ыдыстарға аударуға болатындай етіп орналастырылуы тиіс.
568. Сұйық реагенттер мен реагенттердің ерітінділерін аралық кішкентай бактар мен қоректендіргішке құю, әдеттегідей, сорғылардың көмегімен жүргізілуі тиіс. Аз мөлшердегі реагенттерді тек арнайы жабық ыдыстарда ғана тасуға рұқсат етіледі.
569. Ерітінділердің компоненттерін мөлшерлеу және оларды араластыру, газ бөлінумен және қоспалардың шығарындыларымен күшті реакция туғызбайтын, автоматтандырылған тәсілмен жүзеге асырылуы тиіс.
570. Реакторларды ерітінділермен толтыру 0,3 м. кем емес бос кеңістік қалдырумен жүргізілуі тиіс.
571. Реагенттерді дайындау, еріту және тасымалдау бойынша негізгі және қосалқы операциялардың барлық түрлері механикаландырылуы тиіс.
572. Әр реагентке арналған бактарға реагенттің аты анық жазылуы тиіс, құйғыш құбырлармен және деңгей өлшегіштермен жабдықталуы керек.
573. Жұмыс кезінде реакторлардың қақпақтары тығыз жабылып, бекітілуі тиіс.
574. Реакторлардың ағызғыш штуцерлерін тазалауды тек араластырғыш толық тоқтаған соң, реакторда ерітінділер жоқ кезде және қоректендіруші өткізгіш құбырлар жабылғаннан кейін жүргізу қажет.
575. Сорбция, десорбция және регенерация процестерін бақылау және басқару операциялары автоматтандырылуы керек.
576. Шайырды бағаналармен жылжытқанда бағаналардың көру тесіктері мен қақпақтары тарс жабылуы тиіс.
577. Шайырды басқа ортаның құрамымен (сілтілі ортадан қышқылды және керісінше) бағанаға тасымалдау процесінде ерітінділер толық алынуы керек. Ерітінділерді шайырмен бірге тасымалдауға рұқсат етілмейді.
578. Барабанды және дөңгелек вакуум-сүзгілер жұмыс істеп тұрғанда секторларды ықшамдауға рұқсат етілмейді.
579. Сүзгіш аппараттарды пайдаланған кезде рамалар мен төсемдерді сүзіндіден тазалау үшін арнайы күрекшелерді қолдану керек.
580. Сүзгіш-престің қысатын құрылғылары істеп тұрғанда раманы, тақтайшаны және сүзгіш сүрткіштерін дұрыстауға болмайды.
581. Сүзгіш-престі сүзіндіден жеңілдетер алдында оны сұйықтықтан арылтуға дейін тығыз ауамен үрлеп тазарту керек.
582. Үрлеп тазарту кезінде ерітінділердің шашырап кетпеуі үшін сүзгіш-басқыш матамен (полиэтилен пленкасымен) жабылуы тиіс.
583. Сүзгіш-престі бөлшектеу жұмысын кем дегенде екі адам бірге орындауы керек.
584. Барабанды сүзбелерде шөгінділерді шаюға арналған құрылғылар болса, онда қызметкерлерді шашырандылардан қорғау үшін сүзгіштерді қоршау керек.
585. Қозғалмалы рамалары бар жапырақша сүзгіштер шөгінділерді шаюға қолайлы стационарлы алаңдармен жабдықталуы тиіс.
586. Жұмыс барысында вакуум-сүзгіштің барабанының жиып қысатын сымдарының үзілгендерін орнына келтіруге болмайды.
587. Сүзгіш аппараттардан бөлінетін зиянды заттар мен газдарды сорып алатын желдеткіш үздіксіз жұмыс істеуі тиіс.
588. Технологиялық жабдықтарды тексеріп-қарау, жөндеу және тазалау жұмыстары алдында электр схемасын ажыратумен электр энергиясының электр қабылдағыштарға келуі тоқтатылуы тиіс. Іске қосатын қондырғыларда "Іске қоспа - адамдар жұмыс істейді" деген плакат ілінуі керек.

9-ТАРАУ. СЫНАМАЛАРДЫ ІРІКТЕУ ЖӘНЕ ӨҢДЕУ

1. Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау
кеніштеріндегі ерітінділердің сынамаларын іріктеу

589. Сынамаларды іріктеу орны қолайлы, сонымен бірге жабдықтардың қозғалатын барлық бөлшектерінің жергілікті (жеке дара) қоршаулары болуы керек.
590. Сынамаларды іріктеу үшін сұйықтықтардың шашырауын болдырмайтын автоматты сынама сұрыптауыштар мен арнайы қондырғылар немесе басқа да аспаптар ескерілуі тиіс.
591. Сынамаларды іріктеуге арналған сынама сұрыптауыштар мен басқа аспаптар сынамаларға жататын ортаға қатысы жөнінен химиялық инертті материалдардан жасалуы қажет.
592. Сынамаларды қолмен іріктеу, ұйымның бас инженері бекіткен тізім бойынша, ерекше жағдайда ғана болады. Ол кезде сынама сұрыптауыш сабының ұзындығы 20 см кем болмауы тиіс.
593. Бір сынама сұрыптауышты қышқыл және сілті ерітінділеріне қажетті сынамаларды іріктеуге қолдануға рұқсат етілмейді.
594. Керннен сынамалар іріктеу үшін бұрғылау қондырғысында арнайы алаң бөлінуі тиіс. Керн салынған жәшіктер қатарларының биіктігі олар құламайтындай болғаны жөн.
595. Бұрғылау соқтасының сынамаларын іріктеу ауысымның бұрғылау шеберінің бақылауымен жүргізіледі. Бұрғылау қондырғысы істеп тұрғанда соқта жинағышты орнатуға және алуға болмайды.
596. Керндердің, айғыздар мен соқталардың сынамаларын өңдеуге арналған жұмыс жайы үнемі тазартылып тұруы тиіс. Ол кездерде:
1) еденді күнделікті жуу;
2) қабырғаларды, үйдің төбесін, терезені, жарық беретін аппаратураларды аптасына кем дегенде бір рет ылғалды шүберекпен сүрту және айына бір рет жуу керек.
Шаңды құрғақ шүберекпен сүртуге болмайды.
597. Өңдеу үшін алынған, құрамында зиянды заттар бар сынамаларды үй-жайда сақтауға рұқсат етілмейді.
598. Сынамаларды өңдеу ұйымның бас инженері өкімімен осы мақсатқа бөлінген жерлерде ғана жүргізілуі тиіс.
599. Сынамаларды механикалық өңдеуге арналған жабдықтар мықты тербеліс өшіргіш негіздерде пайдаланылуы керек.
600. Сынамаларды қолмен бөлшектеу мен үгіту тек жабық келілерде жүргізіледі.
601. Ұсақталған сынамаларды себелеу қақпақтарымен тығыз жабылған елеуіш арқылы істелуі тиіс.
602. Сынамаларды қолмен өңдеу жұмысы кезінде жұмысшылар бір-бірінен кем дегенде 0,5 м қашықтықта орналасуы керек.
603. Ірі кесекті бірнеше тонна сынамалар массасын өңдеу қорғағыш жақтауларымен қоршалған алаңдарда жүргізілуі тиіс.
604. Сынамаларды ұсақтау мен себелеу жұмыстары іске қосылғанда соратын желдеткіштері арқылы, ал құрамында зиянды заттары бар сынамаларды - сору желдеткіштерімен шатыр астында жүргізілуі тиіс; желдеткіштер тоқтап тұрғанда жұмыс жүргізуге рұқсат етілмейді.

2. Зертхана ғимараттарына, жайларына
және жұмыс орындарына қойылатын талаптар

605. Талдау жұмыстары ғимараттары мен жайлары, қолданыстағы нормативтік-техникалық талаптарды қанағаттандыратын, арнайы жабдықталған физика-химиялық зертханаларда жүргізілуі тиіс. Зертханалық ғимараттар мен жайларда міндетті түрде табиғи жарық, жылу, өткізгіш құбырлар мен канализация, шайынды суларды ағызу мен тазалау орны болуы керек.
606. Аса қауіпті заттармен жұмыс істеуге арналған бөлмелер зертхананың басқа жайларынан оқшаулануы тиіс, жеке кіру есігі мен басқа жайлардың желдеткішіне қатысы жоқ ауасорғыш шкафтар болуы керек. Желдеткіштің сөнгенін ескертетін, жарық және дыбыс дабылымен қоршалған желдеткіш құрылғының ажыратқышы жайдың кіреберісінде болуы керек, сондай-ақ негізгі желдеткіш құрылғы іске жарамай қалған жағдайда авариялық желдеткішті бір уақытта косымша іске автоматты қосуды алдын ала қарастыруы қажет.
607. Зертхана жайларының желдеткіші механикалық түрткілі ағынды-сорылатынын алдын ала ескеріп, ауасорғыш шкафтың сорып алуға арналған желдеткіш құрылғылармен жабдықталуы тиіс. Зертханалық жайдағы ауа алмасуы зиянды заттар қоспасы шамадан тыс жиналып кетпеуіне есептелуі керек.
608. Химиялық жемір заттармен жұмыс істелетін зертхана жайларының желдеткіш қондырғылары химиялық шыдамды материалдардан жасалуы тиіс немесе тотығуға қарсы жапқышы болуы керек.
609. Ауа сорғыш шкафтар үстіңгі және астыңғы сорғыштармен жабдықталуы тиіс.
610. Өрт шығарушы және жарылу қауіпі бар заттармен жұмыс жасауға арналған жұмыс үстелдері мен ауа сорғыш шкафтар жанбайтын және ұшқын пайда болмайтын материалмен жабылуы керек, ал қышқыл, сілті және басқа химиялық белсенді заттармен жұмыс кезінде олардың әсеріне төзімді материалдармен жабылуы тиіс, және де биіктігі 2,0 см кем емес жақтаулары болады.
611. Зертханадағы жасанды жарық қолданыстағы құрылыс нормалары мен ережелерінің талаптарына сәйкес болуы керек. Жергілікті жарықты жалпы жарықпен аралас қолдану қажет. Тек жергілікті ғана жарықты қолдануға болмайды. Жергілікті жарықтың шамдарын жарық ағынының бағытын жұмыскер өз қалауынша өзгерте алатындай етіп құру керек.
612. Ауасорғыш шкафтағы шамдар орындалуы бойынша сол жерде түзілуі мүмкін жарылғыш қоспалардың санаты мен тобына сәйкес болуы тиіс. Штепсельді айырлар мен ажыратқыштар сорғыш шкафтан тыс орналасуы керек.
613. Жұмыс үстелдері мен шкафтарындағы газ және су шүмектері олардың алдыңғы жақтауларына (шетіне) орналастырылуы және кездейсоқ ашылып кетпейтіндей етіп қондырылуы керек.
614. Әр зертханада әкімшілік газ жүйесін дұрыс пайдалану үшін жауапты адамды сонда істейтін қызметкерлер арасынан тағайындайды.
615. Барлық газ бен ауаны ажырататын қондырғыларда тиесілі "Газ", "Ауа" деген жазулар, ал тығынды шүмектерде көзге көрінетін бақылау белгі болуы тиіс.
616. Ажыратушы қондырғыларға түтіктер және басқа заттар ілуге, газ шүмектеріне жарамсыз резеңке түтік жалғауға және оларды шыны түтік арқылы жанатын көздермен жалғастыруға рұқсат етілмейді.
617. Пайдаланбайтын газ өткізгіш ажыратылып, бекітпе мен жабық шүмектерге пломба қойылуы тиіс.
618. Толып жатқан химиялық ыдыстарды жуу үшін, қызмет көрсететін зертханалар ортасына оқшау орналасқан, жуу жайлары жабдықталуы керек. Жуу орны:
1) зиянды иісі қатты шығатын заттарды кетіру үшін ауасорғыш бір шкафты;
2) сода ерітіндісімен және таза сумен жуу үшін екі ашық шкафты - арнайы үстелдермен жабдықталуы керек.
Әрбір зертхана жайындағы ауасорғыш шкафтарда ыдыстарды жуу үшін орын жасауға болады.
619. Тері арқылы еніп және тері мен шырышты қабыққа әсер ететін зиянды заттармен жұмыс жасайтын зертханалар орналасқан ғимараттарда автоматты түрде қосылатын, жарақаттанған соң 6-12 секундтан кешікпей қолдануды қамтамасыз ететін құйылма сулар мен шапшымалар ескерілуі тиіс.
620. Қышқылдар мен сілтілері бар шыны сауыттарды (бутыльдерді) ағаштан жасалған мықты торларда сақтау керек. Сауыт пен тор арасындағы кеңістік алдын ала оттан қорғайтын құрам сіңдірілген қораптық материалдармен толтырылуы тиіс.
621. Зертханаларда қойыртылған қышқылдарды шыныда ауырлық астында белгілі бір жерде немесе, қышқылдар әсерімен бүлінуге ұшырауы мүмкін - канализация, су құбырлары, газ құбырлары және басқа өткізгіш құбырлар кірістірілмеген жерлердегі, ауасорғыш шкафтың төменгі бөлігінде сақтау қажет.
Қойыртылған қышқылдар мен сілтілерді жұқа шыны ыдыстарда сақтауға болмайды.
622. Сілтілі металдарды құрғатылған керосинде немесе ауа бармайтын майда, қалың қабырғалы мұқият тығыздалып жабылған ыдыста сақтау керек. Сілтілі металдар бар шыныны, қабырғалары мен түбі асбестпен қаланған, қақпақтары тығыз жабылатын металл жәшікке салу қажет.
623. Тез тұтанғыш сұйықтар және жанғыш сұйықтықтар зертхана жайларында, қабырғалары мен түбі асбестпен қаланған, қақпақтары тығыз жабылған арнайы металл жәшікке салынып, ауызы тығынмен тығыз жабылған қалың қабырғалы шыны ыдыста сақталуы тиіс. Тез тұтанғыш және жанғыш сұйықтар тізімі, осы жайда сақталатын әрбір затының рұқсат етілген нормасын көрсетіп зертхана жетекшісі бекітеді және олар сақталатын орынға ілінеді.
624. Қайнау температурасы 50 ^о С төмен тез тұтанғыш заттарды (дивинил, изопрен, екіэтилді эфир және сол сияқты) зертхана жайларында сақтауға рұқсат етілмейді.
625. Химиялық зат бар әрбір ыдысқа, өнім атаулары мен қолданыстағы МемСТ-на сәйкес басқа да мәліметтер көрсетіліп, этикеткалар желімделуі тиіс. Салынған ыдыстарына тиісті сипаты жазылмаған химиялық заттарды зертханаларда сақтауға рұқсат етілмейді.
626. Химиялық әсері салдарынан өрт немесе жарылыс туындауы мүмкін өзара химиялық белсенді заттардың (мысалы, азот қышқылы және қандай да бір органикалық зат) тікелей жақын жерде бірге сақталуына рұқсат етілмейді.
627. Қауіпті заттар арнайы жайларда құлыптаулы және пломбалы металл шкафтарда сақталуы керек. Бұл заттарды сақтауға арналған ыдыстар саңлаусыз болуы тиіс.
628. Қауіпті заттарды сақтау, есептеу және жұмсауға жауапкершілік зертхана меңгерушісіне немесе оның орынбасарына жүктеледі. Бұл заттар жұмыс үшін кеніш бастығы мен зертхана меңгерушісінің қолы қойылған жазбаша талаптар бойынша беріледі. Олардың жұмсалған мөлшеріне акт жасалуы тиіс. Зертханадағы қауіпті заттар шығыны арнайы журналға тіркелуі керек.
629. Зертханада көрнекті жерлерге техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқаулықтар ілінуі тиіс.
630. Әрбір жұмыс орны мен қоймада бейтараптандыру заттарының жеткілікті мөлшері болуы қажет.
631. Зертхананың әрбір жұмыс бөлмелерінде көрнекті, алуға ыңғайлы жерде алғашқы көмек көрсетуге қажетті дәрі-дәрмегі бар аптечка болуы тиіс.
632. Зертхана жайларында отты қолданумен (газды-пісіру) істелетін жөндеу жұмыстары тек аса қауіпті жұмыс жүргізу нарядтарын толтырғаннан кейін жүргізіледі.

3. Зертханалық-талдау жұмыстарын жүргізу

633. Зертханада тапсырмаға байланысты емес және жұмыс нұсқауларында ескерілмеген жұмыстарды орындауға рұқсат етілмейді.
634. Жұмысты бастамастан 30 минут бұрын зертхананың барлық бөлмелерінде ағынды-ауа сорғыш желдеткіштер; бұл ретте алдымен ауа сорғыш, соңынан - ағындысы іске қосылуы тиіс. Жұмыс күні біткенде желдеткіш ажыратылуы керек; алдымен ағындысы, содан кейін - ауа сорғышы.
635. Кешкі және түнгі уақыттағы жұмыс кезінде, сондай-ақ тәуліктің кез келген уақытында аса қауіпті жұмыстарды жасағанда, орындаушылар саны екеуден кем болмауы тиіс, олардың біреуі басшы болып тағайындалуы тиіс.
636. Төгілген аса қауіпті сұйықтықты тез арада залалсыздандыру қажет, сонан соң сумен шаю керек. Шашылған заттарды міндетті түрде жинау керек, ал олар түскен участоктарды, залалсыздандыру және сумен мұқият жуу керек. Шашылған қышқылдар мен сілтілерді дереу құммен көміп бейтараптандырып, тек сонан соң ғана жинау қажет. Шашылған цианды тұзды немесе төгілген цианды қосылыстар ерітінділерін арнайы ыдысқа мұқият жинайды; цианды тұзбен былғанған еден мен үстіңгі беттерді дереу тотыяйын суспензиясымен және өшірілген әкпен (натрий гипохлоритпен) залалсыздандырып, таза сумен бірнеше рет шаю керек.
637. Күнделікті жұмысқа қажет қауіпті заттар ерітінділерінің қалдықтары, күнде, жұмыс күнінің аяғында, қауіпті заттардың сақталуына, жұмсалуына және есебіне жауапты адамға тапсырылуы тиіс.
638. Қауіпті заттармен ластанған арнайы киімдерді, сүлгіні және т.б. тез арада газсыздандырып, жууға беру керек. Жұмыс соңында қорғағыш көзілдірікті, қолғаптарды, шлем-масканы зертханада, қолданылатын нұсқаулықтар бойынша, залалсыздандыру (газсыздандыру) қажет.
639. Зиянды заттармен жұмыс істегенде екі сүлгі болуы қажет: бірі - ыдысқа, екіншісі - қол сүртуге арналған.
640. Зертхана жайында темекі шегуге, тамақ ішуге және сақтауға болмайды.
641. Зертхана ыдысын жеке мақсатқа пайдалануға болмайды.
642. Қышқылдарды бөліп-құюды арнайы жайда жүргізу қажет. Қоюланған қышқылдар зертханаға 1 л аспайтын сыйымдылықты ыдыспен әкелінуі тиіс.
643. Қышқылы бар шөлмекті тек ерекше жағдайда тасу, онда да жақын жерге ғана рұқсат етіледі. Шөлмекті кемінде екі адам тасуы керек. Сиымдылығы 5 л аспайтын қышқылды, арнайы себеттегі шыны ыдыспен, бір қызметкердің апаруына болады.
644. Қышқылдарды, сілтілерді және басқа жемір сұйықтарды шыны имек түтіктер арқылы құю керек. Қоюланған азот, күкірт және тұз қышқылдарын ауа сорғыш шкафтағы желдеткішті іске қосқанда ғана құю керек.
645. Күкірт, азот және басқа қышқыл ерітінділерін дайындау үшін оларды үздіксіз араластыра отырып суға сыздықтата құю керек. Суды қышқылға құюға болмайды.
646. Тез тұтанғыш сұйықтарды және жанғыш сұйықтарды зертханаға, ұстайтын құлағы бар арнайы металл жәшікке салынған, тығыз жабылған ыдыспен әкелінуі тиіс.
647. Жұмыс жайларында бір мезгілде сақталатын тез тұтанғыш сұйықтардың жалпы қоры бір күнгі қажеттіктен аспауы тиіс. Олардың шығындарын және осымен байланысты сақталатын тез тұтанғыш сұйықтардың мөлшерін ұлғайтуды талап ететін жұмыстарды орындаған кезде жұмыс жетекшісі ұйым басшылығының, өрттен қорғаушылармен келісілген, жазбаша рұқсатын алуы керек. Сонымен бірге қосымша қауіпсіздік шараларын көздейтін арнайы нұсқаулықтар дайындалуы тиіс.
648. Тез тұтанғыш сұйықтарға және жанғыш сұйықтарға арналған шыны ыдыстардың сиымдылығы 1 л аспауы тиіс, үлкен сыйымдылықты ыдыстар саңлаусыз қаппен жабдықталуы керек.
649. Тез тұтанғыш сұйықтармен және жанғыш сұйықтармен барлық жұмыстар, газ от көздері мен электрмен қызатын аспаптар сөндіріліп тұрғанда, желдеткішті ауа соратын шкафта жүргізілуі тиіс. Өрт қауіпті заттармен жұмыстарды бір жерге шоғырландыруға болмайды. Тез тұтанғыш сұйықтар және жанғыш сұйықтар жұмыс орнында тек қажетті мөлшерде ғана болуы тиіс.
650. Заттарды сулы, майлы немесе құмды қызба үстіне дөңгелек түпті сауытта қыздыру қажет. Отты ашық қолдануға болмайды. Қауіпті заттармен жұмыс кезінде қолданылған сүзгілер мен қағаздар тиісті ерітінділерде газсыздандырылып жойылуы керек.
651. Сумен реакцияға түсіп жарылатын немесе газдар бөлетін заттарды бумен қыздыруға рұқсат етілмейді.
652. Қыздырылған тез тұтанғыш сұйықтарға және жанғыш сұйықтарға кеуекті ұнтақ заттарды және сол сияқтыларды (белсенді көмірді, кеуекті металды, пемзаны және тағы басқалар) қосуға рұқсат етілмейді.
653. Қыздырылған тез тұтанғыш сұйықтарды және жанғыш сұйықтарды канализацияға төгуге болмайды. Жұмыстан босаған сұйықтықтарды бөлектеп жинап, саңлаусыз жабылатын арнайы ыдыспен жұмыс күнінің соңында зертханадан регенерация үшін немесе жою үшін жіберіледі.
654. Қолдарында жарасы, сызаттары бар зертхана қызметкерлері цианды қосындыларымен жұмыс істеуге тек дәрігердің рұқсатымен жіберілуі тиіс.
655. Цианды қосындыларымен жұмысты арнайы киіммен, қолғаптармен, қорғағыш көзілдірікпен істеу керек, өзімен бірге "В" маркалы қорабы бар противогаз болуы тиіс.
656. Цианды қосындыларына жай қолмен тиісуге болмайды.
657. Цианды қосындыларымен жұмыс жасайтын жерлерде темекі тартуға және тамақ ішуге рұқсат етілмейді. Тамақ ішу мен темекі шегудің алдында қолды темір тотыяйының 1 % сілті ерітіндісімен, содан соң жылы сумен сабындап жуу қажет.

10 ТАРАУ. ХИМИЯЛЫҚ РЕАГЕНТТЕР МЕН МАТЕРИАЛДАРДЫ
САҚТАУ ЖӘНЕ ТАСЫМАЛДАУ

1. Жалпы талаптар

658. Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымдарында технологиялық процестерді жүргізу үшін қолданылатын химиялық реагенттер (қышқылдар, сілтілер, циандар, аммияк суы, аммияк селитрасы, карбонаттар мен сілтілі және сілтіліжер металдарының гидрокарбонаттары) қолданыстағы нормативтік актілер мен осы Ережелердің талаптарына сәйкес арнайы жабдықталған шығын қоймаларында сақталуы тиіс.
659. Шығын қоймалары, жалпы пайдаланатын автомобиль жолдарымен қоймаларды жалғастыратын, қоймалардың ішкі автомобиль жолдарымен және, мүмкін болса, жалпы пайдаланатын теміржолдармен қоймаларды жалғастыратын кірме теміржол тармақтарымен қамтамасыз етілуі керек.
Жалпы пайдаланатын автомобиль жолынан және теміржолдардан едәуір қашық қоймалар үшін кірме жол ретінде бейінделген топырақ автомобиль жолдарын қолдануға болады.
660. Реагент қоймаларын, топырақтың, жерасты сулары мен атмосфералық ауаның ластануына жол бермейтін міндетті шараларды атқара отырып, жерде және жер астына жартылай ендіре салуға болады.
661. Қатты әсер ететін улы заттар мен прекурсорларға жататын реагенттерді жаңа салынған қоймаларға тасу мен сақтау тек белгіленген тәртіпте рұқсат алғаннан кейін атқарылады.
662. Қауіпті және зиянды заттарды сақтау мен орын ауыстыру, жылжымалы және стационар резервуар-сақтағыштарды толтырылу мен босатылуы жөніндегі технологиялық операцияларды орындау тәртібі, маңыздылығын осы жұмыстарды (қысым, ауыстыру жылдамдығы, мүмкін болатын ең жоғарғы және ең төменгі деңгейлері, вакуумды алу тәсілдері және тағы басқалары) атқару қауіпсіздігі анықтайтын процестер параметрін таңдау осы заттардың физикалық-химиялық қасиеттерін есепке алумен жүзеге асырылады және белгіленеді.
663. Реагенттерді сақтау және құю-төгу операцияларын жүргізу кезінде тұрақты және жылжымалы резервуарлар мен құйып-төгу қондырғылары тек өздері арналған өнімдерге ғана қолданылуы тиіс. Осыған байланысты сақтау мен құйып-төгу операцияларын орындаудың барлық кезеңдерінде өнімдерді кездейсоқ ауыстырып алу мүмкіндігін болдырмайтындай қажетті шаралар дайындалады және іске асырылады.
Химиялық өзара белсенді реагенттерді немесе бөтен материалдарды бір қойма жайында бірге сақтауға рұқсат етілмейді.
664. Сақтау жағдайында қосымша тұрақсыз қосындылар жасауға, негізгі өнімнің жарылыс қаупін арттыратын қоспалар жинайтын қабілеті бар заттарды сақтағанда және құйып-төгу операцияларын жүргізгенде, олардың қоспалар мен қосымша қосындыларының пайда болуына жол бермейтін және жинақталу жылдамдығын тежейтін шараларды, сонымен бірге олардың өткізгіш құбырлардағы, тұрақты, жылжымалы резервуарлардағы, басқа да жабдықтардағы жағдайларына бақылау тәртібін және оларды уақтылы кетірудің тәсілдерін алдын ала ескеру керек.
665. Ыдыстарды толтыруға дайындық (бұрынғы өнімдердің қалдықтарынан босату, шаю, тазалау, ыдыстарды залалсыздандыру және тағы басқалар) пен өткізгіш құбырларды, арматураны іске қосу (жалғау) бойынша жұмыстарды жүргізу тәртібі ұйымның бас инженері бекіткен нұсқаулықтармен белгіленуі тиіс.
666. Әрбір қоймаға әкелінетін сұйық реагенттер тобы үшін, аумақтың су келмейтін құрғақ учаскелеріне орналасқан, тиесілі қойма аймағына жеке теміржол немесе автомобиль кірме жолы болуы керек.
667. Теміржол тармақтарындағы, теміржол цистерналарын тұрақты, қоймалардың (шығын) ыдысы ретінде пайдалануға рұқсат етілмейді.
668. Қойма аймағындағы теміржол тармағы, әдеттегідей, тұйық және ұйымды кеңейту кезінде, одан әрі дамытуға қолайлы болуы тиіс.
669. Теміржол тұйығы және кіретін жолдарының құрылысы мен оларды пайдалану қолданыстағы теміржолдарды салу және пайдалану ережелері мен нормаларына сәйкес жүргізілуі керек.
670. Тұйық эстакадалар, конструкциясы жобада анықталуы тиіс, тірекпен жабдықталуы керек. Тіректер дабыл түстеріне сәйкес боялуы және жарық дабылдарымен жабдықталуы тиіс.
671. Эстакаданың рельсаралық кеңістігінің рельс бастарымен бір деңгейдегі төсемдері болуы керек.
672. Тұйық жолдар түзу сызықты және горизонтальды болуы тиіс.
673. Барлық құрылыс орындары құрылыстардың сыртқы өлшем (габарит) жақындастығын сақтай отырып орналасуы керек.
674. Тез тұтанғыш сұйықтар және жанғыш сұйықтар үшін тұйықтық төгу-құю жолдарының ұзындығы, өрт шығу жағдайында құрамды (составты) ажырату мүмкіндігіне орай, есепті бағыт құрамының ең шеткі цистернасынан тіреу таянышына дейін 30 м ұлғайтылуы керек.
675. Жүктерді тиеу мен түсіру жұмыстары, сондай-ақ қоймалар аумағында материалдардың орнын ауыстыру тетіктендірілуі және ұйымның бас инженері бекіткен нұсқаулықтарға сәйкес жүргізілуі тиіс.
676. Қауіпті және зиянды сұйық заттарды қабылдап алатын сыйымдылықтар көлік сыйымдылықтарының көлемінен үлкен болуы керек.
677. Тез тұтанғыш сұйықтардан, сондай-ақ улы заттардан босаған ыдыстар тығыз жабылып, арнайы бөлінген алаңдарда сақталуы қажет.
678. Қышқылдар, сілтілер және басқа да улы сұйықтар қоймаға арнайы ыдыспен келіп, ұйымның бас инженері бекіткен нұсқаулықтардың талаптарына сәйкес тасымалдануы, қабылдануы және қотарылуы керек.
679. Белсенді сұйықтықтардың резервуарлары мен жинағыштарының қақпақтарының қатты элементтері қақпақтың үстіңгі жағына орналасуы тиіс.
680. Белсенді сұйықтықтар үшін пайдаланатын резервуарлар мен жинағыштарының қақпақтары үстімен жүруге рұқсат етілмейді.
681. Белсенді сұйықтықтардың сыйымдылықтары мен жинағыштарының қақпақтарында орналасқан араластырғыштар мен тиеуші сорғыштардың жетектеріне қызмет көрсету үшін арнайы жасалған алаңдар резервуардың немесе қақпақтардың қатты құрылғыларына бекітілуі керек.
682. Сыйымдылық жабдықтарын тазалау жұмыстары, сол сияқты оларды жөндеу наряд-рұқсат қағазы арқылы жүргізілуі тиіс.
683. Сақтаушы-резервуарлар мен төгетін-құятын пункттер процестерді бақылайтын және басқаратын құралдармен жабдықталады.
684. Төгетін-құятын пункттерде жарамсыз цистерналарды апат бойынша босату операцияларын орындау үшін әдістер мен құралдар, сонымен бірге арнайы жабдықталған орындар, алдын ала ескерілуі керек. Бұл операцияларды орындау кезіндегі қауіпсіздік шаралары нұсқаулықта жазылуы тиіс.
685. Төгіп-құю операцияларын жүргізгенде атмосфералық және статистикалық электрліктен сақтану шаралары қарастырылуы тиіс.

2. Қышқылдарды сақтау

686. Бір текше сантиметірінде 1,87; 1,4; 1,15 грамм (см ³ /г) күкірт, азот және тұз қышқылы қоймалары 5 топтағы қатты әсер ететін улы заттарға арналған құрылыс нормалары мен ережесінің талаптарына сәйкес жобаланып, жайғастырылуы қажет.
687. Қышқылдарды сақтауға арналған қойма ыдыстары, сондай-ақ меланжа үлгілік жобалар бойынша жасалып және технологиялық жобалау нормаларына сәйкес орналастырылады. Ыдыстар мен резервуарларға технологиялық позициясының нөмірі, сақталатын заттың атауы, Біріккен ұлттар ұйымының (бұдан әрі - БҰҰ) тізімі бойынша нөмірі, сондай-ақ берілген мүліктік нөмірі жазылады.
688. Қоюлығы 72% кем емес қойыртпақ етіп сұйытылған күкірт қышқылы болатпен жабылған немесе қышқылға төзімді болаттан істелген резервуарда сақталуы тиіс. Резервуардың сиымдылығы 60 м ³ аспауы тиіс.
689. Қоюлығы 78% астам қойыртылған күкірт қышқылы (1 және 2 сорттағы техникалық, күшейтілген, мұнаралық және жаңғыртылған қышқылдар) мен олеум жақсартылған және техникалық қышқылға төзімді кірпіштен немесе қышқылға берік материалдан жасалған қаптамалармен, қаптамасыз да, түбі жалпақ, конус қақпақты болаттан немесе арнайы болат резервуарда тігінен сақталуы керек. Көлемі 100 м ³ көп емес көлденең резервуарларда қойыртылған күкірт қышқылын сақтауға рұқсат етіледі.
Олеумді сақтау үшін резервуарлар қапталады. Жақсартылған күкірт қышқылы саңлаусыз жабылатын тоттанбайтын болаттан немесе, қолданыстағы МемСТ бойынша, Сталь 3 маркалы болаттан жасалған, қышқылға берік плиталармен немесе кірпішпен қапталған ыдыстарда сақталуы керек.
Құрамында 60 % дейінгі HNO ₃ бар әлсіз азот қышқылы мен меланжды сақтау үшін резервуарлар тотықпайтын болаттан жасалынуы тиіс.
Қойыртылған азот қышқылы алюминийден жасалған ыдыстарда сақталады.
690. Тұз қышқылы тотығуға қарсы құралдармен жабдықталған көміртекті болат резервуарларда сақталуы керек. Тұз қышқылына арналған резервуарлардың сиымдық мөлшерлері: көлденеңінде - 200 м ³ , тігінде - 400 м ³ .
691. Қышқыл қоймаларын жер үстіне резервуарларды ашық алаңдарға орналастыратындай етіп орналастыру қажет.
692. Қышқылдарға арналған резервуарлардың бүкіл үстіңгі бетін, сондай-ақ түбін бақылау мен жөндеу мүмкіндігін қамтамасыз ететін, іргетастардағы белгіден жоғары қою қажет.
693. Бағаналы іргетастарының биіктігі 1,2-1,8 м. тең болуы тиіс. Түбінде орналасқан штуцер арқылы қышқылдың төгілуі ескерілген резервуарлар іргетастың үстіне көрсетілген ең аз биіктіктен жоғары орналасуы керек.
694. Іргетастың жер үстіндегі бөлігінде резервуар түбінің дәнекер тігісін бақылап көруге болатындай өтпе жолдар жасалуы тиіс. Іргетастағы өтпе жолдарды бағдарлау резервуар түбінің пішім үлгісі бойынша анықталады. Өтпе жолдар ені жарықта 600 мм кем болмауы керек.
695. Қойманың резервуарлық паркі су-қышқылға шыдамды құрылыс материалдарынан жасалған және еденде астауы мен жақтаулары бар тығырыққа орналасуы қажет.
696. Тығырықтың еркін көлемі қойма сыйымдылығының үштен бірінен кем болмайтындай, бірақ ең үлкен бір резервуардың сыйымдылығынан көп болмауы тиіс.
697. Тығырық түбі жоспарланған белгіден 0,5 м төмен ендіріліп және биіктігі 0,15 м кем болмайтын жақтаулары болу керек.
698. Тығырықтың түбі жоспарланған алаң деңгейімен бірдей болса, онда жақтаулар биіктігі 0,6 м кем болмауы тиіс.
699. Тығырық едені, қышқыл төгілген жағдайда, сондай-ақ жауын-шашындар жинағыш шұңқырға баруы үшін, жинағыш астауға қарай еңістеу орналасуы керек. Бейтараптандырылғаннан кейін олар өндірістік канализацияға құйылуы тиіс.
700. Қышқылға шыдамды материалдан берік жасалған шұңқыршаның көлемі 1 м ³ кем емес есеппен айқындалуы тиіс.
701. Қышқыл шұңқырдан резервуарға сорғы өткізгіш құбырға орнатылған қабылдағыш қақпақ арқылы сорғының көмегімен айдалуы керек.
702. Шұңқырдан қышқылдар канализациясының сыртқы жүйесіне қышқыл ағындарының шығуына арналған ілмек құрылғылы жалғауыш орнатылуы тиіс. Ілмекті құрылғы қышқылдың кенеттен канализацияға құйылып кету мүмкіндігін болдырмауы керек.
703. Қышқылдар резервуарларының құрылымында, резервуарлардың ауа қатынағышы арқылы, уландырғыш және жемір бу мен газдың атмосфераға кетуінен сақтайтын құрылғы (дем алатын қақпақтар) алдын ала қарастырылуы тиіс.
Уланған булар мен газдардың бейтараптандырылуы немесе іске жаратылуы тиіс.
704. Қышқылдар резервуарлары, резервуарлар толып кетуі мен қышқылдардың асып төгілу мүмкіндіктерін болдырмау үшін, құйылма түтіктермен жабдықталуы тиіс.
705. Құйылма түтіктердің диаметрі өлшеммен дәлелденуі тиіс және қышқылды құятын құбырлардың диаметрінен кем болмауы керек.
706. Сыртынан резервуардың периметрі бойынша жабдықтарды қауіпсіз қызметпен қамтамасыз ететін люктер мен құю құбырларды қоса алғанда, резервуардың периметрі бойынша орнатылған стационарлы басқыштары бар алаң салынуы тиіс. Қоймада резервуарлар тобы болған кезде периметр бойынша таянышы бар ортақ алаң салынуы тиіс. Алаңда екі жақты таянышты кемінде екі саты болу керек.
707. Қышқыл қоймасында:
су құбырының болуына қарамастан, көлемі 1,2 х 1,0 х 1,0 м сыйымдылықтағы судың қоры 1 м³ мөлшерінде;
3% қос көмірқышқылды сода ерітіндісі 1 литрден кем емес мөлшерде;
сұйылтылған бор қышқылының ерітіндісі 0,5 литр мөлшерінде;
ұнтақ тәрізді сода 0,5 кг мөлшерінде;
5 мл көлеміндегі инокаин (оксибупрокаин) ерітіндісінің шоғырлануы 0,4 % немесе 15 мл көлеміндегі алкаин (проксиметакаин) ерітіндісінің шоғырлануы 0,5 %;
мақта немесе мақта анжысы болуы тиіс.
Ескерту 707-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2010.01.18 N 10 бұйрығымен.
708. Қышқылдарды сақтауға арналған резервуарлар басқару жайлар мен орындарда ыдыстар толтыруы және босатуы ең ақырғы шекке жеткенде дыбыс пен жарық дабылы автоматты қосылатын қышқыл мен сілті деңгейлерін өлшеу және бақылау үшін екі жеке жүйелерімен жабдықталуы керек.
Резервуарлар байлану сұлбасы кез келген резервуарларды резервтік ретінде пайдалануға мүмкіншілік беретіні алдын ала қарастырылып, апатты жағдайда болған ыдыстан қышқылды алып тастауды қамтамасыз етуі тиіс.
709. Қышқылдар резервуарларының төгу және құю жолдары қос ілмекті арматурамен жабдықталуы қажет.
710. Резервуар құрылымы мен оларға қатысты коммуникациялар олардан қышқылдың толық кету мүмкіндігін қарастыруы тиіс.
711. Резервуарлар жиналған тұнбадан уақтылы тазартылып тұруға арналған арнайы құрылғылармен жабдықталуы керек.
712. Резервуарлардан шығарылған лас тұнбаны канализацияға немесе қоймадағы осы мақсатқа арналған орынға жібермес бұрын, оларды қабылдау мен бейтараптандыру үшін сыйымдылықтар мен зумпфтар ескерілуі тиіс.
713. Резервуарларды қышқылмен толтырған кезде онда биіктігі бойынша 0,15 м кем емес бос, толтырылмаған кеңістік қалу керек.
714. Астында төккіші бар қышқылдар резервуарлары, онда апат жағдайы болса, қышқылды жоғарыдан айдау үшін мүмкіншілік беретін сифонды қондырғымен жабдықталуы тиіс.

3. Каустикалық соданы (улы натр) сақтау

715. Технологиялық процесті жүргізгенде қолданыстағы МемСТ бойынша сұйық күйдегі каустикалық сода (улы натр) қолданылуы тиіс.
716. Каустика содасын сақтауға арналған резервуарлар тотықпайтын болаттан немесе ішкі жағы соңынан гуммирленген көміртекті болаттан жасалынуы керек.
717. Каустика содасын сақтауға арналған резервуарлар жылудан оқшауланып, тотықпайтын болаттан жасалған қыздыру құрылғыларымен жабдықталуы керек. Қыздыру құрылғысының резервуардың қорғағыш қабырғаларымен жанасуына жол берілмейді.

4. Аммиак суын сақтау

718. Аммиак суы қоймасы құрылыс нормалары мен ережелерінің талаптарына сәйкес орналасуы тиіс.
719. Аммиак суы қоймаларын жер үстіне орналастыру қажет.
720. Аммиак суы қоймалары, өзінің жалпы сиымдылығы жөнінен тез жанғыш және екінші топтың жанғыш сұйықтары қоймасына жататындығы бойынша, І мен ІІ, ІІІ, ІV пен V дәрежелі өртке шыдамды үйлерден тиісінше 24 м, 30 м және 42 м кем қашықтықта орналасуы тиіс.
721. Екінші топтағы аммиак суының қоймасы резервуарларынан сорғы қоймасы мен теміржолдың төгетін-құятын құрылғысына дейінгі ара қашықтық 10 м және 15 м кем болмауы керек.
722. Аммиак суының жердегі топтасып орналасқан стационарлы қақпағы бар тік резервуарларының өзара қашықтығы резервуар диаметрінің тура 0,75 болуы тиіс.
723. Сыйымдылығы 200 м ³ болатын резервуарларды жалпы сыиымдылығы 4000 м ³ дейінгі блокпен бір іргетасқа орналастыруға болады, онда олардың қабырғаларының аралықтары өлшенбейді.
724. Аммиак суы төгіліп жайылған сұйықтықтың гидростатикалық қысымына есептелген тұтас жер дуалымен (қабырғамен) қоршалуы тиіс. Дуал биіктігі, төгілген сұйықтықтың есептегі деңгейінен 0,2 м жоғары болуы, бірақ 1,0 м кем болмауы керек; дуалдың ені жоғарыдан - 0,5 м болуы тиіс.
725. Аммиак суын сақтауға арналған резервуарлар көміртекті болаттан, ал арматура мен өткізгіш құбырлар құрамында мыс пен оның ерітпесі жоқ металдан жасалуы тиіс.
726. Көлденең резервуарларды жер бетіне орнатқанда ер сияқты таяныштарға тіреу керек, таяныштың ені 300 мм кем болмауы тиіс, ал орталық қапсыру бұрышы 90 ^о .
727. Көлденең резервуарларға бұрышты болаттан мықты сақина орнату керек, сыйымдылығы 50 м ³ , 75 м ³ және 100 м ³ резервуарларды үшбұрыш түріндегі байланыстармен күшейту қажет.
728. Жердегі тік резервуарлардың негізі құм көпшікке орнатылған темірбетон плита болуы тиіс.
729. Аммиак суының тік резервуарлары мыналармен:
1) таяныштары бар жеке алаңдармен және қауіпсіз қызмет етуге арналған тұрақты сатылармен немесе екі жағында да таяныштары бар екі баспалдақтан кем емес бірнеше резервуарларға арналған ортақ алаңдармен;
2) қабылдау және тарату өткізгіш құбырларын жалғауға арналған қабылдау-тарату түтіктерімен;
3) тазалау мен жөндеу алдында резервуарларды желдетуге арналған жарық люктерімен;
4) тазалау мен жөндеу жұмысы үшін қызметкердің кіріп-шығуына арналған люктермен;
5) газ кеңістігіндегі бу қысымын автоматты түрде тұрақтандыруға арналған дем алатын қақпақтармен (клапандармен);
6) дем алатын қақпақтар істен шыққан жағдайда газ кеңістігіндегі бу қысымын тұрақтандыруға арналған гидравликалық сақтану қақпақтарымен;
7) дем алатын және сақтану қақпақтары арқылы оттың енуінен газ кеңістігін қорғауға арналған оттан сақтандырғыштармен;
8) аммиак суы мөлшерін шапшаң өлшейтін деңгей көрсеткіштерімен жабдықталуы тиіс.
Ескерту. Тік резервуарлар сатылары мен таяныштары бар қызмет ету алаңдарымен, қабылдау мен таратуға арналған түтіктермен, дем алатын қақпақтармен жабдықталады.

5. Аммиак селитрасын сақтау

730. Аммиак селитрасы, сақталу есебі қаптарға салынған 2500 тн аспайтын селитраның өртке қарсы қабырғалар аралығындағы еден аумағымен, отқа шыдамдылығы ІІ дәрежелі бір қабатты қойма үйлерінде сақталуы тиіс.
731. Суға төзімді аммиак селитрасы 1500 тн сиятын, өртке қарсы қабырғалармен бөлінген қойма бөлмелерінің әрқайсысының сыйымдылығы 500 тн аспайтын, ІІ дәрежелі өртке шыдамды бір қабатты қоймаларда сақталуы тиіс.
732. Қойма үйінің подвалында, каналдарда, еденге тереңдетіліп жасалған шұңқырларда, сондай-ақ кіретін тесіктер мен басқа да көрінбейтін участоктарда салуға жол берілмейді. Аммиак селитрасының қоймалары жасанды желдеткішпен жабдықталуы тиіс. Аммиак селитрасының қоймалары ауа арқылы жылытылуы тиіс.
733. Құбырлы таратушысы бар калориферді орнатуға рұқсат етілмейді.
734. Қоймалар мен жүк алаңдарына жанаса орналасқан аумақтың атмосфералық судың ағуына бейім еңісті, аммиак селитрасы әсеріне төзімді материалдан жасалған тұтас жабыны болуы тиіс.
735. Қорапталған аммиак селитрасының температурасы 50 ^о С аспауы тиіс. Шашылған селитра, бүлінген қаптар, қағаз жыртындылары мен сол сияқтылар тез жиналуы қажет.
736. Аммиак селитрасы қоймасының жайларын үнемі тазалаумен қатар, жылына кемінде бір рет бүкіл қойманың еденін (немесе қойманың әрбір бөлігі немесе участогын кезекпен) кейін мұқият тазартумен жабысқан селитрадан толық босату қажет.
737. Бір қоймада аммиак селитрасымен бірге басқа өнімдер мен материалдарды сақтауға рұқсат етілмейді.
738. Ластанған аммиак селитрасының сыпырындыларын (ластанған аммиак селитрасын) қоймада сақтауға тыйым салынады. Соңғысы сыиымдылығы 60 тн аспайтын, жеке орындарда сақталуы тиіс.
739. Аммиак селитрасы қатарларының (қаптағы) ара қашықтығы жүк тасымалдайтын машиналардың жолы үшін ені 1,5 м кем емес өтпе жолдың ені - 1,0 м кем болмауы керек, орталық жолдың ені - 3,0 м болуы тиіс.
740. Аммиак селитрасының қоймасына басқа адамның келуіне рұқсат берілмейді.
741. Аммиак селитрасы қоймасының жанындағы кірме жолдарда ішінде қышқылы бар авто және теміржол цистерналарының тұруына рұқсат етілмейді.

6. Карбонаттарды және сілтілі гидрокарбонаттар
мен сілтілі жер металдарын сақтау

742. Карбонаттар мен натрий, калий, кальций, магний гидрокарбонаттары қаптарда сақталуы тиіс. Қойма сыиымдылығы 1500 тн аспауы керек.
743. Жүкті тиеп-түсіру жұмыстары механикаландырылуы тиіс.
744. Қоймадағы қатарлардың арасы жүк тасымалдайтын машиналардың жолы үшін ені 1,5 м кем болмауы керек, өтпе жолдың ені - 1,0 м, орталық жолдың ені - 3,0 м болуы тиіс.
745. Қорапталған гидрокабонаттардың температурасы 55 ^о С аспауы керек.

7. Қатты әсер ететін улы заттарды сақтау

746. Технологияда қолданылатын көкшіл қышқыл тұздары - цианды натрий, калий және цианды препараттар (цианплав), ІІ топтағы қатты әсер ететін улы заттарды сақтауға арналған қолданыстағы талаптарға сәйкес жабдықталған, негізгі, шығын мен цехтік қоймаларда сақталуы тиіс.
747. Қатты әсер ететін улы заттарды жаппа астында, ашық аспан астында, сонымен бірге ылғалды жайлар мен төлелерде сақтауға рұқсат етілмейді.
748. Қойма ғимараттарында орналасқан, тұрмыстық қажеттікті өтейтін жайлар, қатты әсер ететін улы заттарды сақтайтын және оларды бөлетін (құятын) жайлардан оқшауландырылып, жеке тамбур арқылы кіретін өзінің есігі болуы керек.
749. Қатты әсер ететін улы заттарды сақтауға, бөлуге және құюға арналған қойма жайларының қабырғаларын, төбесі мен ішкі құрылымын жасауға қолданылатын материалдардың құрылымдарды қатты әсер ететін улы заттардың химиялық әсерінен қорғайтын, сыртына шаң мен буларды жинамайтын әрі үстін жеңіл тазалап, жууға болатын қабілеттері болуы тиіс. Қабырғалардың еден мен төбеге жанасатын жерлері дөңгелектенген формада болуы керек.
750. Қатты әсер ететін улы заттарды сақтайтын жайларда үздіксіз істейтін табиғи ағынды-соратын желдеткіш және апат жағдайында механикалық соратын желдеткіш болуы керек. Механикалық соратын желдеткіш қондырғылар тұрмыстық жайлар мен қатты әсер ететін улы заттарды сақтау мен ерітуге арналған жайлар үшін бөлек болуы тиіс.
751. Желдеткіш қондырғылар шығын қоймасына кірерден 15 минут бұрын іске қосылуы керек. Ол туралы ескерту плакаты кіретін есікке ілінуі тиіс. Бұл қондырғылардың іске қосу құрылғылары кіретін есіктің сыртқы жанына орнатылады.
752. Желдеткіш қондырғылардың екі дабылы болуы тиіс: жарықпен - жұмыс кезінде, дыбыспен - кездейсоқ жұмыс тоқтатылған жағдайда.
753. Сұйытылған қатты әсер ететін улы заттардан ауа қысымымен басқанда шығатын қалдық газдар, сондай-ақ жергілікті механикалық соратын қондырғылармен және апаттық желдеткіш жүйесімен қойма жайларынан кетіретін ауа, атмосфераға шығару алдында тазалануға тиіс.
754. Қатты әсер ететін улы заттарды сақтауға, бөлуге және құюға арналған жайларда, олардың ауада шоғырлануының шегіне жетуге жақындағанда жарық пен дыбыс дабылдарының құрылғылары бар және бір мезгілде апаттық желдеткіштің іске қосылуымен жұмыс істейтін, автоматты газсаралаушылардың көмегімен ауа жағдайына үздіксіз бақылау жүргізілуі керек.
755. Қатты әсер ететін улы заттардың барлық топтарын кіші ыдыстарда (барабандарда, баллондарда, сауыттарда және тағы басқаларда) сақтағанда, негізгі және шығын қоймаларының жайлары қызмет көрсетуге ыңғайлы әрі алуға жеңіл ыдыстардың көлеміне сай жасалған қабырғалық сөрелермен және ұялы үлдіріктермен (торлармен), сонымен бірге сауыттар, баллондар мен барабандар орнатылатын, дөңгелекті арба көмегімен қозғалатын, арнайы жүк таситын үстелдермен жабдықталуы тиіс.
756. Қатты әсер ететін улы заттардың барлық негізгі және шығын қоймалары уларды залалсыздандыруға арналған заттармен, жеке сақтану құралдарымен, алғашқы көмек көрсету үшін дәрі-дәрмектермен жеткілікті мөлшерде және байланыс құралдарымен қамтамасыз етілуі керек.
757. Қатты әсер ететін улы заттармен жұмыс істеушілерге техника қауіпсіздігі бойынша қайта нұсқау беру айына бір реттен кем жүргізілмеуі тиіс.
758. Қатты әсер ететін улы заттармен арнайы киімсіз, жарамсыз арнайы киіммен және ақаулы қорғағыш тетіктермен жұмыс істеуге рұқсат етілмейді.
759. Қатты әсер ететін улы заттарға қатысты противогаздардың маркасын таңдау, олардың размерлерін, оларды қолдану, сақтау және қорғағыш әрекетінің уақытын бақылау қолданыстағы талаптарға сай жүргізілуі тиіс.
760. Противогаздар жеке шкафта немесе арнайы киімге арналған шкафтың бөлек ұясында сақталуы қажет.
761. Арнайы киімдер мен қорғағыш құралдарды шешу тәртібі (түскі үзіліс алдында, жұмыстан кейін) нұсқауларда реттелуі тиіс және мына тәртіпте жүргізіледі: резеңке қолғаптарды қолдан шешпей, залалсыздандыратын ерітіндіде (3-5% кальцийлі сода ерітіндісі) немесе хлорлы әк сүтінде жуып, одан соң сумен жуып, содан кейін қолғаптарды қолдан шешпей, противогазды, арнайы аяқкиімді, арнайы киімді шешіп, қайтадан қолғаптарды жуған соң оларды шешіп, ішін жуады. Арнайы киімді шешкен соң, тамақ ішуден бұрын, қолды залалсыздандыратын ерітіндімен жуу керек: хлорамин немесе хлорлы әк сүтімен (10 бөлікті суға 1 бөлік хлорлы әк), немесе 0,5 % марганецқышқылды калий ерітідісімен, содан соң қол мен бетті сабынды сумен жуып, ауызды шаю керек.
762. Қатты әсер ететін улы заттармен жұмыс кезінде жұмыс орнында тамақ ішуге, су ішуге және темекі тартуға рұқсат етілмейді.
763. Дененің терісі зақымданғанда, жай-күйі нашарлағанда және улану белгілері байқалғанда жұмысшы жұмысты тоқтатып, әкімшілікке хабарлап, дәрігерге баруы қажет.
764. Қатты әсер ететін улы заттармен жанасқан жабдықтарды бөлшектеу, тазалау және жөндеу жұмыстары "Аса қауіпті жағдайда жұмыс жүргізу кезіндегі наряд-рұқсат қағазы" белгілеген тәртіппен атқарылады.
765. Бөлшектеуді, тазалауды және залалсыздандыруды қатты әсер ететін улы заттармен жұмыс істелетін учаскеде жүргізу керек. Жөнделетін жабдықтарды алдын ала залалсыздандырмай басқа жерге ауыстыруға болмайды.
766. Бөлшектеуге, тазалауға және залалсыздандыруға қолданылған, қатты әсер ететін улы заттармен ластанған, барлық аспаптар мен құрал-тетіктер жұмыс аяқталғанда залалсыздандырылуы және жуылуы керек.

8. Химиялық реагенттерді теміржол көлігімен тасымалдау

767. Химиялық реагенттерді теміржол көлігімен жалпы пайдаланатын теміржолдан жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымдарының аймағындағы қоймаларға тасымалдау, сол сияқты вагон құрастыру мен жүк тиеп-түсіру жұмыстары, өндіріс ішіндегі теміржолдарды ұстау, пайдалану және жөндеу қолданыстағы нормалар мен осы Ережелердің талаптарына сәйкес жүргізілуі тиіс.
768. Химиялық реагенттерді теміржолмен тасымалдау осы мақсатқа арнайы ұйғарылған цистерналар (сұйық реагенттер) және вагондар немесе контейнерлер (қатты реагенттер) арқылы жүзеге асырылады.
769. Қарапайым тетіктерді қолданумен (қол шығыры) жүк түсіретін жердің алдымен вагондардың (цистерналардың) қозғалысы өте ерекше жағдайда, мастердің тікелей басшылығымен және вагондарды бекітіп ұстауға тежеу башмактарының қажетті саны барда, тек горизонтальды учаске бойынша, ұзындығы бір вагоннан артық емес аралықта тіркелген, жүк тиелген бір вагон (цистерна) немесе бос екі төрт осьті вагон жүргізуге болады.
770. Қауіпті жүктер тиелген вагондарды қолмен қозғауға болмайды.
771. Вагондар қозғалысы алдында тақта көпірлер, көпіршелер, кеспелтектер мен қозғалысқа кедергі болатын басқа тетіктер алдын ала алынуы, ал жұмысшылар вагондар қозғалысы жөнінде ескертілуі тиіс.
772. Электрленген жолдарда қандайда бір жұмысты орындау үшін жалғау желісі ажыратылмай және оны жерге қоспай, тарту қозғалысындағы құраманың, вагондардың, цистернаның төбесіне шығуға болмайды.
773. Жалғау желісінен 2 м астам аралықта орналасқан жылжымалы құрамдағы жұмыс, электр қауіпсіздігі жөніндегі нормалар мен ережелердің талаптарына сәйкес, кернеуді алмай-ақ және жалғау желісін жерге қоспай жүргізуге болады.
774. Жарылыс қоспаларын (аммиак селитрасы), тез тұтанғыш сұйықтарды, жанғыш сұйықтарды және жарылыс қауіпті заттарды (күкірт, азот пен тұз қышқылы, каустикалы сода) құрауға қабілетті қауіпті жүктерді түсіру, тиеп-түсіру жұмыстарын реттейтін стандарттар мен ережелердің және осы Ережелердің талаптарына сәйкес жабдықталған арнайы бөлінген орындарда жүргізілуі тиіс.
775. Тез тұтанғыш сұйықтарды және улы сұйықтарды цистернадан құю механикаландырылған тәсілмен істелінуі керек.
776. Реагенттерді төгу орындары өндірісті тәулік бойы жарылыс қаупі жоқ жарықпен қамтамасыз етіп жабдықталуы, белгіленген нормаға сай өрт сөндіру құралдарымен жарақтануы керек. Электр жарығымен жабдықталмаған, тез тұтанғыш сұйықтарды төгу орындарында жарық беру құралы ретінде, аталған операцияларды тікелей өндіретін орындардың жанында, тек электр жинақтағыш, жарылыс қаупі жоқ фонарьларды қолдануға рұқсат етіледі.
777. Қауіпті жүктерді құятын орнынан 50 м дейін жерде тамақ ішуге, темекі тартуға және ашық отты пайдалануға болмайды.
778. Электр қозғалтқыштар мен сорғының іске қосу аппаратурасы саңлаусыз жабылу керек және қажет жағдайда жарылыс қаупі болмауы тиіс.
779. Тұрақты электр разрядтарынан қорғану мақсатында металл аппаратура, сорғылар, төгіп-құю және тез тұтанғыш сұйықтарды сақтауға, ағызу мен айдауға арналған басқа да құрылғылар жерге қосылуы міндетті.
Металл емес арматура, түтіктер мен жалғамалар, оларда тұрақты электр зарядтары жиналуынан сақтану үшін, қолданыстағы нормативтік актілердің талаптарына сәйкес жүзеге асырылуы керек.
780. Сорғы қондырғысының машинистері мен құйылатын сұйықтарды (жанғыш сұйықтарды, тез тұтанғыш сұйықтарды, қышқылдарды, сілтілерді) құюшы және айдаушы жұмысшылар құйылатын заттардың қасиеттерін, олармен қалай жұмыс істеу ерекшеліктерін, алғашқы дәрігерлік көмек көрсету тәсілдерін, өрттен сақтану талаптарын білуі тиіс және жұмысқа тек оқып-үйреніп, белгіленген тәртіпте емтихандар тапсырған соң жіберіледі.
781. Төгу пункттерінде цистерналарды қарау үшін оның ішіне адамның кіруіне тыйым салынады. Ыдыстармен әкелінген қышқылдар мен басқа улы заттарды түсіру және төгу жұмыстары едені вагон еденімен деңгейлес арнайы қоймаларда жүргізіледі.
782. Қауіпті және зиянды заттармен жұмысты қорғағыш көзілдіріктер немесе көзілдірігі бар арнайы маскалар, респираторлар, резеңке қолғаптар мен етіктер, алжапқыштар қолданылған арнайы киімдермен жүргізу керек; әрбір жұмысшы зиянды заттардың буы мен аэрозольдерінен қорғайтын тиісті сүзгі қорапты апат кезінде киетін противогазбен, сондай-ақ қышқылдар мен сілтілердің әсерінен терілерді қорғайтын пасталармен қамтамасыз етілуі тиіс.
783. Қышқылдар мен аммиак суын цистерналардан құю орындары кернеуі 24 В аспайтын электр шамдарымен жарықтандырылуы керек.
784. Тез тұтанғыш сұйықтар мен жанғыш сұйықтарды сорғалатып ағызып құюға болмайды.
785. Төгу кезінде өнім өткізгіштерді жіберуге иілгіш алмалы құбырды жалғау эстакаданың төгу нүктесіне қарсы цистернаның люгі орнаған соң жүргізілуі тиіс.
786. Төгу-құю тұғырлары өздері арналған ортада коррозияға шыдамды материалдардан жасалуы керек.
787. Алты және онан да көп цистерна партияларынан химиялық реагенттерді төгу кезінде төгуді жылдамдататын және төгу жұмыс өндірісінің қауіпсіз, ыңғайлы жағдайын тудыратын эстакада жасалуы тиіс.
788. Төгіп-құю құрылғылармен жабдықталған эстакадалар жылжымалы құрамның габаритін сақтай отырып теміржол тармақтарының түзу учаскелерінде орналасуы керек.
789. Жанғыш сұйықтарды, тез тұтанғыш сұйықтарды төгуге арналған эстакадалар жанбайтын материалдан жасалуы тиіс.
790. Эстакадалар теміржол рельсі басынан 3,0-4,0 м биіктіктегі ұзын ашық галерея түрінде салынуы керек. Эстакаданың бүйірі бойымен қызмет етушілерге арналған баспалдақ жасалуы тиіс.
791. Цистерналарды күту үшін эстакадалардың қайыру алаңдарының ені 1,0 м кем болмауы керек.
Өтпелі көпірлер жасырын болттары бар ағаш жастықты болуы тиіс.
792. Төгу-құю құрылғысының саны бір мезгілде берілетін цистерналар санына байланысты құйылатын өнімдердің сорттарына сәйкес болуы тиіс.

9. Химиялық реагенттерді автомобиль
көлігімен тасымалдау

793. Қауіпті жүктерді Қазақстан Республикасы аумағында автомобиль көлігімен тасымалдау қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес жүргізілуі тиіс.
794. Қауіпті жүктерді халықаралық тасымалдау, яғни ең кем дегенде екі елдің аумағымен тасымалдау, халықаралық келісімдерге сәйкес жүзеге асырылуы керек.
795. Реактивті заттарды автомобиль көлігімен тасымалдау тиісті радиациялық қауіпсіздік бойынша нормалар мен ережелердің талаптарына сәйкес жүзеге асырылуы керек.
796. Қауіпті жүктерді тасуға пайдаланатын көлік құралдарының техникалық жай-күйі, жабдықтары және қозғалысы қолданыстағы нормативтік талаптарға және нақты қауіпті жүкті тасымалдаудың қауіпсіз жағдайларына сай болуы қажет.
797. Аммиак селитрасы мен аммиак суын тасуға жүйелі түрде пайдаланатын автомобильдерде сөндіргіштердің от шығарушы трубасының шығарғыш тесіктері төмен еңкейтіліп, радиаторға қарай бағытталуы тиіс.
Автомобильдердің жанар май багы қозғалтқыштан (двигательден), электр сымдарынан, от шығарушы трубадан және, мүмкіндігінше, жол-көлік оқиғасынан болатын зақымнан сақтана алатындай қашықтықта орналасуы керек. Зақымданған жанар май багынан аққан май тасымалданушы қауіпті жүкке түспеуі тиіс.
Жанар май багы аккумулятор (жинақтаушы) батереясынан қашықта орналасуы немесе одан таса арқылы бөлінуі тиіс. Мұнан басқа ол түбі мен бүйірлері жағынан қорғанышпен (қаппен) жабдықталуы керек, сондай-ақ түбі жағында төгілген жанар майдың жиналмауы үшін көлемі 10х10 ұялы тормен ол жабдықталуы тиіс.
Қауіпті жүкті бір мәрте тасуға пайдаланатын жалпы қолданыстағы автомобильдердің от шығарушы трубасына ұшқын сөндіргіш тор орнатылуы тиіс.
798. Қауіпті жүктерді тасуға пайдаланатын көліктер, таситын жүктерінің қауіптілігі жағынан:
1) өрт сөндірудің ең қажетті құралдарымен (өртсөндіргіштермен, шеп құралдарының жиынтығымен, шелектермен, киізбен, құм салынған жәшікпен және тағы басқалар);
2) тері мен көзді қорғаудың жеке құралдары (резеңке етіктермен, қолғаптармен, алжапқыштармен, қышқылдан қорғағыш сіңдірілген костюмдермен, қорғағыш көзілдіріктермен, противогазбен);
3) апат аспаптары және жабдықтарымен ("Кіруге болмайды" және "Апаттық тоқталу" белгілерімен, сырғып кетуге қарсы тіректермен, апат орнын қоршауға арналған арқан-жіптер немесе жіңішке шығырмен, бейтараптандыратын ерітінділер бар канистрмен);
4) дәрігерлік алғашқы көмектің дәрі-дәрмектерімен;
5) радиоактивті заттарды тасукезінде, қосымша: "Лепесток" респираторымен, радиациялық қауіптен сақтандыратын төрт белгімен және таза шүберекті пластикалық пакетпен қамтамасыз етіледі.
799. Цистерна люктері қақпақтарының астындағы, ілмекті және басқа арматуралар жалғанған жерлеріндегі төселген материалдар тотығуға берік болуы тиіс.
800. Цистерна люктерінің қақпақтары, ілмекті және басқа арматуралар саңлаусыз және реагенттердің ағуына жол бермеуі керек.
801. Аммиак селитрасын тиеуге шанақтары жарамды құрғақ, қандай да болмасын басқа материалдардың қалдықтарынан мұқият тазартылған және тік түсетін күн сәулесі мен атмосфералық жауын-шашыннан сақтайтын арнайы жабынмен жабдықталған автокөлік құралдары ғана берілуі тиіс.
802. Қауіпті жүктерді тасымалдайтын көлік құралдарын жүргізуге тиісті санаттағы көлік құралдарын басқаруға құқықты куәлігі бар, арнайы дайындықтан және дәрігерлік бақылаудан өткен, жүргізуші ретінде үздіксіз кемінде 3 жыл жұмыс істеген жүргізушілер алынады.
803. Көліктерде құжаттары алдын ала қарастырылмаған жүктерді, сондай-ақ аталған қауіпті жүктің тасымалына қатысы жоқ бөтен адамды тасуға рұқсат етілмейді.
804. Қауіпті жүктер мен қауіпті заттар бар цистерналарды тасымалдайтын көліктер қауіп туралы ақпарат кестесімен (табличка) белгіленуі тиіс. Көліктер қауіп туралы ақпарат көліктің нөмір белгілері мен сыртқы жарық аспаптарын жаппауы керек.
805. Қауіпті жүктер түсірілгеннен кейін және ыдыстар тазаланған соң ақпараттық табличкалар алынуы немесе жабылуы тиіс.
806. Қауіпті жүктерді тұрақты таситын көліктердің шанақтары, автоцистерналар, тіркелгіштер мен жартылай тіркелгіш-цистерналар сол жүктерді танып, айыруға арналған түрлерде боялуы және тиісті сақтандыру жазулары болуы керек.
807. Қауіпті жүктері бар көліктегі әрбір жүк (қораптағы, контейнердегі және тағы басқалар) қолданыстағы МемСТ талаптарына сәйкес таңбалануы керек.
Таңбалану мыналарды қамтуы тиіс:
1) қорапта немесе көлік пакетінде - қауіп белгісі, жүктің көліктік аталуы, Біріккен Ұлттар Ұйымының (бұдан әрі - БҰҰ) сериялық нөмірі, топтастыру (классификациялық) шифры;
2) ірі көлемді ыдыста (контейнер-цистерна) - қауіп белгісі, БҰҰ сериялық нөмірі.
808. Қауіпті жүктерді колонналы түрде тасымалдау кезінде, колоннаға кіретін көліктер арасы мынадай ара қашықтықты сақтауы тиіс:
1) жолдың горизонтальды бөліктерімен қозғалғанда - 50 м кем болмауы;
2) таулы жерлерде қозғалыс - 300 м кем болмауы керек.
809. Автокөлік ұйымы қауіпті жүктерді таситын қызметкерлерді мүмкін болатын апат зардаптарын жою ережелері жөнінде арнайы нұсқаулықтармен қамтамасыз етуге міндетті.

11 ТАРАУ. ЭЛЕКТРОТЕХНИКАЛЫҚ ҚОНДЫРҒЫЛАР

1. Жалпы талаптар

810. Пайдалы қазбалар кен орнын жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау тәсілдерімен өңдеу кезінде пайдаланатын электр қондырғылары қолданыстағы нормалар мен ережелердің талаптарына сай болуы керек.
811. Электрмен жабдықтау ұйымдарынан электр энергиясын тұтыну заңнамаменбелгіленген тәртіпте жүзеге асырылуы тиіс.
812. Қолданылатын машиналардың, аппараттардың, аспаптардың және басқа да электр жабдықтары, сондай-ақ кабельдері мен өткізгіштерінің құрылысы, орындалуы, орнату тәсілдері мен оқшаулануы қолданыстағы ережелердің талаптарына, қоршаған ортаның жағдайына, электр қондырғысы желісінің шамашарттарына, "Қазақстан Республикасында электр қондырғыларды құру Ережелеріне" сәйкес болуы тиіс.
813. Қызмет етушіні электр тогымен зақымданудан, электр доғасы әсерінен және сол сияқтылардан қорғау үшін, қолданыстағы нормативтік актілерге сәйкес, барлық электр қондырғылары қорғағыш құралдармен, сондай-ақ алғашқы көмек көрсету құралдарымен жабдықталуы керек.
814. Осы бөлімнің талаптары істеп тұрған электр қондырғыларда қызмет жасайтын адамдарға, құрылыс-монтаж және дұрыстау мен жөндеу жұмыстарын орындаушыларға таралады.
815. Электр қондырғыларын тиісті мамандандырылған электротехникалық қызметкерлерсіз пайдалануға рұқсат етілмейді.
816. Әрбір ұйымда қызметкерлер арасынан әкімшілік бұйрығымен ұйымның электр шаруашылығын пайдаланудың жалпы жай-күйіне (ары қарай "электр шаруашылығына жауапты") жауап беретін және электр қауіпсіздігі бойынша нормалар мен ережелерді орындауды қамтамасыз ететін адам тағайындалуы керек.
817. Ұйымның электр шаруашылығына жауапты адамның электр қауіпсіздігі жөнінде мамандандырылған тобы болуы тиіс:
1) 1000 В дейінгі электр қондырғыларында - ІV;
2) 1000 В жоғарғы электр қондырғыларында - V.
818. Әрбір ұйымда ұйымды түгел және цехтарды, учаскелерді жеке-жеке электрмен жабдықтаудың жалпы схемасы болуы керек. Схемалар жасалған электр қондырғыларына сәйкес келуі тиіс. Электр қондырғысы немесе оның коммутациясындағы өзгеріс дереу тиісті схемаға, міндетті түрде кімнің, қашан және қандай себеппен өзгерткені көрсетіліп, енгізілуі керек.
819. Электр қондырғыларының кернеуі 1000 В дейін ауыспалы тогының электр желісі жерге жақсы қосылуы немесе бейтараппен оқшаулануы мүмкін.
820. Автокөліктің, механизмдердің және басқа техниканың қозғалатын жерлерінде орналасқан электр кабельдері механикалық зақымданудан қорғалуы тиіс.
821. Электрлі техникалық құрылғылар мен жабдықтардың есігі ылғи жабық болуы керек. Кілттер қызмет етуші электр техникасы маманында болуы тиіс.
822. Ұйымның электр шаруашылығына жауапты адам:
1) электр қондырғыларының сенімді, үнемді және қауіпсіз жұмыс істеуін;
2) электр қондырғыларының, аппаратураның және желілерінің жоспарлы сақтандыру жөндеу жұмыстары мен алдын ала сақтық сынағын ұйымдастырып, уақтылы өткізуді;
3) электр қондырғыларына қызмет көрсететін өзінің қарамағындағы қызметкерлердің оқуын, нұсқаулықтармен таныстыруды және кезеңді білімдеріне тексерулер ұйымдастыруды;
Тиісті мамандықтар бойынша күтуші және жөндейтін қызметкерлерді іріктейді;
4) сақтану құралдары мен өрт сөндіретін жарақтардың болуын және оларды уақтылы тексеруді;
5) мемлекеттік энергия бақылаушы органдардың тапсырмаларын мерзімінде орындауды;
6) электр қондырғыларының жұмысындағы апаттар мен жарамсыздықты, сонымен бірге электр тогынан зақымданған сәтсіз оқиғаларға белгіленген тәртіп бойынша уақтылы тексеру ұйымдастыруды қамтамасыз етуге міндетті.

2. Бұрғылау қондырғыларына арналған электр жабдығы

823. Орындалу жағынан электр жабдығы өзі қолданылатын ортаға сай болуы тиіс. Ашық ауада, аса жоғары ылғал жағдайында жақсы қорғалған электр жабдығы (электр техникалық қондырғылар) қолданылуы керек.
824. Бұрғылау қондырғыларын электрмен жабдықтау жерге мықты қосылған немесе бейтараппен оқшауланған электр энергиясының тұрақты немесе жылжымалы (автономды) көздерінен жүргізілуі мүмкін.
825. Әрбір бұрғылау қондырғысында қолданылатын жабдықтың, іске қосатын аппаратураның түрлері мен сақтану шамашарттары көрсетілген электр схемасы (үлгісі) болуы тиіс. Схеманы электр шаруашылығына жауапты адам бекітуі керек. Барлық болған өзгерістер тәулік ішінде схемаға енгізілуі тиіс.
826. Әрбір іске қосу аппаратында солар арқылы қосылатын қондырғыны көрсететін анық жазу болу керек.
827. Ылғалды жайларда, одан тыс жерде орналасқан іске қосылатын құрылғылардың, реостаттардың, басқару пульттерінің алдында оқшаулайтын сүйемел болуы керек. Ол таза әрі құрғақ болуы тиіс.
828. Мұнарасының биіктігі 5 м астам өзі жүретін бұрғылау қондырғылары қауіпті кернеулі дабылдармен жабдықталуы керек.
829. Жылжымалы бұрғылау қондырғыларын электрмен қоректендіру үшін резеңке немесе басқа сондай оқшауланған мыс желілі майысқақ кабель қолданылуы керек.
830. Қалыпты электр энергиясы қөздерінен бұрғылау қондырғыларын қоректендіру кезінде қоректендіретін желілер кіретін жерде, кернеуді толық түсіруге көмектесетін айырғыштар немесе басқа коммутациялық аппараттар қойылуы тиіс.
831. Автономды (жылжымалы) электр энергиясы көздерінен бұрғылау қондырғыларын қоректендіру кезінде осы электр энергиясы көздерін жіберіп және тоқтатып тұратын (коммутациялық) аппараттарды кернеуден толық ажырату үшін іске қосуға болады.
832. Бұрғылау қондырғыларын жұмыс кезінде жарықтандыру үшін 220 В аспайтын кернеу қолданылуы тиіс.
833. Қол шамдарын қоректендіруге 42 В аспайтын кернеу қолдану керек.
834. Шамдардың құрылымы мен орындалу түрі көрсетілген кернеу мен қоршаған орта жағдайына сәйкес болуы тиіс.
835. Апат кезіндегі жарық үшін аккумуляторлы немесе құрғақ элементтері бар электр шамдары қолданылуы тиіс. Жабық тұрпаттағы керосин шамдарын да пайдалануға болады.

3. Геофизикалық жұмыстарға арналған электр жабдығы

836. Геофизикалық жабдық электр желісіне 380 В аспайтын кернеумен қосылуы тиіс.
837. Геофизикалық жабдықтың, ауыспалы токтың 42 В жоғары және тұрақты токтың 110 В кернеуінде болатын, металл бөліктері жерге қосылуы керек.
838. Жұмыс жүргізбес бұрын каротаж станциясының корпусы сыналатын нысанның жермен түйістірілетін құрылғысына қосылуы және сенімді металдық байланыстың болуына тексеріс жүргізілуі тиіс.
839. Геофизикалық жабдықтың бұрғылау қондырғысы электр желісіне қосылуы жермен түйістірілген коммутациялық құрылғылар (айырлар, розеткалар, штепсель қосылыстары) көмегімен мыс желілі резеңке немесе сондай басқамен оқшауланған майысқақ кабельмен жүргізілуі керек.
840. Геофизикалық аппаратура жұмыс істеп тұрған кезде:
1) қосылған аппаратураны қадағалаусыз қалдыруға;
2) шығыңқы блоктары мен матаулары ажыраған аппаратураны пайдалануға;
3) геофизикалық аппаратураны реттеу кезінде өлшеуіш құралдарын қосуға (ажыратуға), сондай-ақ қоректендіру көздеріне қосылған схемаларды құруға (монтаждауға) яки бөлшектеуге;
4) сақтану мақсатында жерге қосылмаған аппаратураны пайдалануға;
5) стандартқа сай емес коммутациялық бұйымдарды (айырлар, розеткалар, штепсель айырымы және тағы басқаша) пайдалануға;
6) оқшаулануы бұзылған аппаратураны, жалғағыш арматураны және өткізгіштерді қолдануға рұқсат етілмейді.

4. Батырылатын электр сорғыларының электр жабдығы

841. Қолданылатын батыру электр сорғыларының және қосалқы электр техникалық жабдықтарының (электр қалқандары, басқару пульті және тағы басқаша), сондай-ақ кабельдер мен өткізгіш сымдарының құрылымдары, орындалуы, орнату тәсілдері және оқшалану класы электр қондырғысы желісінің шамашарттарына, қоршаған ортаның жағдайына, қолданыстағы ережелердің талаптарына сәйкес болуы тиіс.
842. Қоректендіруші магистараль желілері мен тармақтары қолданылатын химиялық заттардың әсеріне төзімді қапталған кабельдерден (сымдардан) жасалуы керек.
843. Ұңғыма бойымен сағадан тиеу сорабына дейін кабельді (сымдарды) төсеу жасаушы-зауыттың нұсқауларының талаптарына сәйкес орындалуы тиіс.
844. Мыналарға:
1) қоректендіретін кабель желісіне қосылып тұрған кезде батырылатын сорғыларды түсіруге және көтеруге;
2) кернеуде тұрған батырылатын сорғылардың электротехникалық жабдығына жөндеу жүргізуге;
3) найзағай жақындағанда және найзағай кезінде қайбір электр жабдықтарын жөндеу мен құрастыру жұмыстарын, түсіріп-көтеру операцияларын жүргізуге рұқсат етілмейді.

5. Сақтану үшін жерге қосу және нөлдеу

845. Жерге қосып сақтану мен нөлдеудің құрылғысы мен оны пайдалану қолданыстағы нормативтік актілер мен осы Ережелердің талаптарына сәйкес жүзеге асырылуы тиіс.
846. Бейтараппен оқшауланған 1000 В дейінгі кернеулі электр қондырғыларының жермен тұйықталу кезінде желінің зақымдалған телімдерін автоматты ажырату сенімді қамтамасыз етілуі тиіс.
847. Кернеуі 1000 В дейінгі терең жерге қосылған бейтарапты электр қондырғыларда нөлдеу орындалуы керек. Олар нөлденбейінше электр қондырғысының корпусын жерге қосуға болмайды.
848. Жерді нөлдік өткізгіш ретінде пайдалануға болмайды.
849. Электр қондырғысы корпусын жерге қосу мен нөлдеу ауыспалы токтың 42 В дейінгі көрсетілген кернеуінде және тұрақты токтың 110 В талап етілмейді.
850. Жерге қосуға кернеуде тікелей болмағанымен, бірақ изоляциялары зақымданған жағдайда кернеуге тап болуы мүмкін электротехникалық құрылғылардың металл бөліктері де (машиналардың, аппараттардың және трансформаторлардың корпустары, таратушы құрылғылардың жақтаулары мен арқаулары, жәшіктер мен өлшегіш аспаптардың қаптамалары, кабельдердің арматурасы, металл қабаттары мен бронясы және тағы басқаша) жатады.
851. Желі кернеуі 380 В кезінде генераторлардың немесе трансформаторлардың бейтараптағы жалғанған жерге қосатын құрылғының қарсылығы 4 Ом аспауы тиіс.
852. Аумағы жағынан бір-біріне жақын, әртүрлі мақсаттағы және әртүрлі кернеудегі электр қондырғыларын жерге қосу үшін ортақ бір жерге қосатын құрылғыны қолдануға болады.
853. Электр қондырғыларының жерге қосу құрылғысының жер бетіндегі бөлігін байқау жерге қосуға арналған электр жабдығын қараумен бір мезгілде жүргізілуі тиіс, бірақ ол айына бір мәртеден кем болмауы керек, сондай-ақ әр уақытта электр жабдығын ауыстырғанда да.
854. Электр қондырғыларының жерге қосу құрылғысының қарсылығын өлшеу оларды пайдалануға жіберу алдында жүргізілуі тиіс және одан әрі пайдалану үрдісінде кемінде 6 айда бір рет жүргізілуі керек.
855. Байқау мен өлшеу нәтижелері "Жерге қосуды байқау және өлшеу журналына" енгізілуі керек.
856. Пайдаланудағы тұрақты жерге қосылған құрылғының жерге қосылу схемасы, негізгі техникалық және есептік мөлшері қамтылған, жерге қосу құрылғысына енгізілген өзгерістер мен жүргізілген жөндеулердің сипаты жайлы мәліметтері бар құжаты болуы тиіс.
857. Электр қондырғысының әрбір жерге қосылған элементі негізгі жерге қосылған өткізгішке немесе жерге қосу магистраліне жеке жалғағыш арқылы қосылуы тиіс. Жерге қосылған өткізгішке бірнеше жерден қосу бөліктерін бірте-бірте кірістіруге тыйым салынады.
858. Тасымал электр қабылдағыштарды жерге қосу майысқақ сымның арнайы желісі арқылы жүзеге асады.
859. Жиі бөлшектенуге немесе қозғалыстағы бөлшектерге орнатылған жабдықтардың жерге қосылуы майысқақ өткізгіштердің көмегімен орындалуы тиіс.
860. Табиғи жерге қосушылар ретінде қолдануға болатындар:
1) ұңғымалардың кірістірілген металл құбырлары;
2) жермен жалғасқан металл конструкциялары;
3) жерге төселген кабельдердің қорғасын қабықтары.
861. Жасанды жерге қосушылар ретінде диаметрі 10 мм кем емес болат (шыбық) дөңгелек элементтерін, қалыңдығы 4 мм болат жапырақшаны, тілікті, бұрышты сөрелерді қолдануға болады. Олардың бояуы болмауы керек.
862. Жерге қосылатын немесе жермен қосылатынға өткізгіш ретінде жалаңаш алюминийді пайдалануға рұқсат етілмейді.
863. Жерге қосылатындар жерге қосылғандар магистралімен, кем дегенде екі өткізгішпен, жерге қосылатындардың әр жерінен жалғануы тиіс.

6. Сақтану үшін ажырату

864. 1000 В дейінгі бейтараппен оқшауланған желілердегі электр тогы соғуынан адамдарды қорғау зақымданған желіні автоматты ажыратқышты жерге қосумен және сақтық ажыратқыш құрылғыларымен (кеміту релесімен) жүзеге асырылуы қажет.
865. Зақымданған желіні ажыратудың жалпы мерзімі 0,2 секундтан аспауы тиіс.
866. Сақтық ажыратқыш құрылғысының (кеміту релесінің) жарамдығы жұмыс ауысымының алдында тексеріліп, "Кеміту релесін тексеру журналына" жазылуы керек.
Сақтық ажырату әрекетімен желінің жалпы ажыратылу уақыты арнайы аспаптардың көмегімен 6 айда бір рет тексерілуі тиіс.
867. Жердегі фазалардың тұйықталуы кезінде жерге терең қосылған бейтарапты желілердегі қорғаныс нөлденумен және желінің зақымданған телімі автоматты ажыраумен қамтамсыз етілуі керек.

7. Ғимараттар мен құрылыстарды найзағайдан қорғау

868. Ғимараттар мен құрылыстарды немесе олардың бөліктерін найзағайдан қорғау, тиісті нормативтік құжаттар талаптарына сәйкес, олардың міндеттеріне, орналасқан ауданындағы найзағай әрекетінің жиілігіне байланысты орындалуы тиіс. Электр қондырғыларын (ауа желілерін, подстанцияларды, таратушы құрылғылар және тағы басқалар) найзағайдан қорғау қолданыстағы нормативтік құжаттардың талаптарын қанағаттандыруы керек.
869. Найзағайдан қорғану мақсатында металл бұрғылау мұнаралары, өзі жүретін және жылжымалы қондырғылардың діңгектері кемінде екі нүктеде жерге қосылуы тиіс.
Бұрғылау қондырғыларында найзағайдың тікелей түсуінен қорғануға жерге қосуларды, электр жабдығының қорғаныштық жерге қосуы мен қалыпты электрліктен сақтанудың жерге қосылуын біріктіруге болады.
Токты бұрушы ретінде металл бұрғылау мұнараларын, өзі жүретін және жылжымалы қондырғылардың діңгектерін қолдануға болады.
Жерге қосылған құрылғылар қарсылығы 10 Ом аспауы тиіс.
870. Пайдалану барысында жайқағар құрылғыларының барлығы жоспарлы тексеру мен бақылаудан өтуі керек.
Жайқағар құрылғыларына тексеру мен оларға сақтық жөндеу жұмыстары жыл сайын найзағайлы кезең басталар алдында жүргізілуі тиіс.
Жермен қосылған құрылғылардың қарсылығын өлшеу жаз кезінде топырақ неғұрлым кепкенде жүргізілуі керек.
871. Найзағай кезінде бұрғылау мұнараларында, өзі жүретін бұрғылау және басқа жылжымалы қондырғылардың діңгектерінде жұмыс істеуге, сонымен бірге жайқағардың жерге қосылған құрылғысына 5 м жақын болуға рұқсат етілмейді.

12 ТАРАУ. ЖЕРАСТЫ ҰҢҒЫЛАП ШАЙМАЛАУ
ЖӘНЕ ҮЙМЕЛЕП ШАЙМАЛАУ ОБЪЕКТІЛЕРІН ЖОЮ

1. Жалпы талаптар

872. Кен орындары немесе оның бөліктері пайдаланып болған соң жойылуға және ұйымның жерасты ұңғылап шаймалау блоктары мен үймелеп шаймалау учаскелері шұрайландырылуға жатады.
Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау ұйымдарын немесе олардың жеке объектерін жою пайдалы қазбаларды өндіруге байланысты жұмыстарды толық және түпкілікті тоқтату болып табылады және:
1) өңдеу жұмысының аяқталуы немесе экологиялық, экономикалық, санитарлық-эпидемиологиялық немесе басқа негіздермен кен орнын пайдаланудың қажеттілігі болмай, пайдалы қазбаның балансты қорын белгіленген тәртіппен шығынға жатқызғанда;
2) су басып қалу немесе тау жыныстарының бұзылуына байланысты техногендік апат қаупі туындағанда, бірақ оларға қарсы тұру техникалық жағынан мүмкін еместігі мен экономикалық мақсатқа сәйкес болмайтын жағдайларда жүргізіледі.
Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау объектерін немесе оның бөліктерін жою, шұрайландыру мемлекеттік сараптаудан (экспертизадан) өткен және белгілі тәртіппен бекітілген жобаға сәйкес жүргізіледі.
873. Шұрайландыру бойынша барлық шаралар атқарылған соң, қалпына келтірілген алаңның тиісті құжаттамалары ресімделіп жер пайдаланушыға берілуі тиіс.

2. Жерасты ұңғылап шаймалау тәсілімен
өңделген кен орындарын жоюға қойылатын талаптар

874. Жерасты ұңғылап шаймалау тәсілімен өңделген кен орнын жою жобасын дайындаудан бұрын кен орнына гидрогеологиялық және геофизикалық зерттеулер жүзгізілуі тиіс. Жобада ұңғымалар мен жерасты қуыстарын технологиялық процестерде қолданылған химиялық реагенттерден толық бейтараптандыру, өңделген кен орындарынан келетін жерасты суынан сақтандыру шаралары ескерілуі керек.
875. Жобада жойылғаннан кейін де өңделген кен орындарының периметрі бойынша бұрғыланған бақылау ұңғылары арқылы жерасты суларының көшуін, онда зиянды заттардың болуын бақылаудың жүйелі шаралары қарастырылуы тиіс.
876. Өңделген алаңның шегіндегі барлық технологиялық және байқау ұңғымалары белгіленген тәртіппен жойылуы тиіс.
877. Жердегі барлық өткізгіш құбырлар, коммуникация желілері және құрылыстар бөлшектелініп алынуы керек. Өндірістік қалдықтармен ластанған алаңның учаскелері тазалануы тиіс, ал қалдықтар арнайы сол үшін бөлінген жерге көмілуі керек.

3. Үймелеп шаймалау учаскелерін жоюға
қойылатын талаптар

878. Үймелеп шаймалау учаскелерін жою жобасы пайдалы қазбаларды ашық немесе жерасты тәсілімен өндіру, кен орнын немесе оның бөлігін жою жобасымен бірге, сондай-ақ пайдалы қазба кен орнының қайта өңдеу кешенін жою сияқты жеке жасалуы керек.
879. Жобада технологиялық процесте қолданылатын химиялық реагенттерден үйінділерді толық бейтараптандыру, зиянды химиялық заттардың жерасты мен жер бетіндегі суларға түсуінен сақтандыру шаралары қарастырылуы тиіс.
Жердегі барлық өткізгіш құбырлар, коммуникация желілері және құрылыстар бөлшектелініп алынуы, өндірістік қалдықтармен ластанған алаң учаскелері тазалануы, ал қалдықтар көмілуі керек.
880. Үймелеп шаймалау үйінділерінің тау-кен қазындысы толық бейтараптанған соң өңделген тау-кені өнімдеріне немесе жобада белгіленген басқа жерлерге, көму үшін шығарылады. Үйінділердің негізі жоспарланып, бүлінген жерлерге рекультивация жасалады.
Өңделген тау-кен қазындысын санитарлық және экологиялық бақылау органдарының келісімімен үйінділер қойған жерге көмуге болады, онда мыналардың ескерілуі:
1) үйінділерді 18 ^о аспайтын еңіспен судан оқшаулау негізі шегінде қатарластыру;
2) пайдасыз жерлерді құнарлы қабатпен жабу жолымен жерді баптау;
3) жерасты суларда зиянды заттардың болуына бақылау жасалуы тиіс.

13-тарау. САНИТАРЛЫҚ-ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ
ТАЛАПТАРДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

1. Жалпы талаптар

881. Өндірістік нысандарды жобалау, салу, қайта салу және пайдалану, сондай-ақ оларды жою Қазақстан Республикасының Санитарлық заңнамасына және басқа нормативтік-техникалық құжаттарына сәйкес болуы тиіс.
882. Нысандарды салу және қайта салу жобалары:
1) өндірісте зиянсыз немесе зияндылығы аз заттарды қолдануды;
2) зиянды өндірістік факторлардың интенсивтілігін, сонымен бірге шығаратын зиянды заттардың және қалдықтардың көлемін жоятын немесе барынша көп төмендететін технологияны және жабдықтарды қолдануды;
3) өндірістік және қоршаған ортаның гигиеналық нормативтерінің талаптарын қамтамасыз ететін шаралар кешенін қарастыруы керек.
883. Адамның денсаулығы мен мекен-жайына негативті әсер ету көзі болып табылатын технологиялық процесімен нысандардың кәсіпорнының толық жобалық қуаттылығымен анықталатын санитарлық-қорғау аймағы болуы керек.
884. Санитарлық қорғаныс аймағының өлшемі өндірістік нысандардың жіктелуіне сәйкес қабылдануы керек.
885. Нысандардың жобаларымен қатар санитарлық-эпидемиологиялық сараптау жүргізу үшін аумақты игеру және жайластыру жобалары мен шаруашылық ауыз суы көздерін санитарлық қорғау аймақтары көрсетілуі керек.
Санитарлық қорғаныс аймағының жайластыруын жобалауда көшеттерді сақтап қалу қарастырылуы керек. Селитебті аумағы жағынан кеңдігі 50 метрден (әрі қарай - м) кем емес, ал 100 м-ге дейінгі кеңдікте - 20 м-ден кем емес ағаш-бұталы өсімдік көшетінің алқабы орналасуы керек.
886. Желдеткіш және ауабаптағыштау жүйелерімен ауаны ұйымдастырып және ұйымдастырмай алатын жерлеріндегі нысандардың алаңында жекелеген ғимараттар мен имараттар, өндірістік бөлмелердің жұмыс аймағы үшін сыртқы ауадағы зиянды заттардың мөлшері концентрацияның мүмкіндік шегінен 30%-дан аспайтындай етіп орналасуы керек.
887. Өндірістік нысандардың аумағында функционалдық аймақтар: өндірістік, әкімшілік-шаруашылық, транспорттық-қоймалық және қосалқы нысандар болып бөлінуі керек. Шектес өндірістік ғимараттардан туындайтын, циркуляциялық аймақтың енінен кем емес кеңдіктегі ажыраумен зиянды заттарды пайдаланатын нысандардағы әкімшілік-шаруашылық және қосалқы аймақтар өндірістік және транспорттық-қоймалық аймақтардан бөлінуі керек.
888. Жолдан және құрылыстан бос нысандардың аумағы жайластырылуы және көгалдандырылуы қажет.

2. Өндірістік ғимараттарға, бөлмелерге және имараттарға
қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

889. Өндірістік нысандарды, бөлмелерді және имараттарды жобалау, салу, қайта салу және пайдалану құрылыстық нормалар мен ережелерге, Қазақстан Республикасының Санитарлық заңнамасына және басқа нормативтік-техникалық құжаттарына сәйкес болуы тиіс
890. Өндірістік ғимараттардың және имараттардың жобаларында 1 жұмысшыға келетін меншікті алаң 4,5 шаршы метрден (әрі қарай м ² ) кем болмауы керек.
891. Әрбір тұрақты және тұрақсыз жұмыс орнының алаңы 2,2 м ² кем болмауы керек (кабиналардан және нысандардан басқалары), олардың бос алаңының шамасы арнайы талаптармен келісіледі. Жабдықтар орналасқан, қызмет көрсететін алаңдар, жүретін жолдар, өтетін жерлер, өндірісті кейінгі кеңейту үшін арналған резервтегі алаңдар мен аралық қойманың орындары нормативке кірмейді.
892. Микроклимат бойынша 15 текше метрден (әрі қарай - м ² ) кем емес нормативтің талаптарын қамтамасыз ету қажеттілігіне сүйене отырып, бөлменің көлемі есептеу жолымен анықталады.
893. Егер де табиғи ауа алмасуы мен жарықты бұзбаса, өндірістік ғимараттардың сыртқы қабырғасына жапсыра құрылыс салуға рұқсат етіледі.
894. Бу, газ және шаң түріндегі зиянды заттарды бөлмейтін ыстық технологиялық процестермен сипатталатын нысандарды орналастыру үшін, табиғи басқарылатын ауа алмасуын (аэрацияны) қамтамасыз ететін қабырғаның және шатырдың конструктивтік элементтерімен бір қабатты ғимараттар немесе көп қабатты ғимараттардың жоғары қабаттары қарастырылуы керек.
895. Зиянды заттар бөлінетін болса, тек қана табиғи ауа алмасуды жобалауға рұқсат етілмейді.

3. Жұмыс орыны мен еңбек процесіне қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

896. Жұмыс орыны мен еңбек процесін ұйымдастыру Қазақстан Республикасының Санитарлық заңнамасына және басқа нормативтік-техникалық құжаттарына сәйкес болуы тиіс.
897. Жобаланатын еңбек процесінің, технологиялық жабдықтардың және жұмыс аймағы өлшемінің ерекшеліктеріне байланысты, ыңғайлы тұрыста жұмыс атқаруды жұмыс орыны қамтамасыз етуі керек. Еңбек операциялары қажет ететін аймақтың шегінде (аймақ шекарасы жоғары созылған қолдың арақашықтығымен анықталады) орындалуы керек. Жиі пайдаланатын еңбек құралдары мен басқару органдары (1 минутта 1 рет және одан да көп) жұмыс бетінің шетінен 300 миллиметрден (әрі қарай - мм) аспайтын қашықтықта ең қолайлы аймақтың шегінде орналасуы қажет.
898. Отырып орындалатын жұмысқа арналған жұмыс орыны - көтерілетін-бұрылатын орындықпен және рационалды конструкциядағы аяқ тіреуішімен, ал еңбектің сипатына қарай түрегеліп жасалатын жұмысқа арналған жұмыс орыны сүйеніш орындықпен және демалуға арналған орындықпен қамтамасыз етілуі керек.
899. Жұмыс орнының (профилактикалық тексеру жүргізу, жөндеу технологиялық жабдықтарды жөндеу және қалпына келтіру кезеңдерінде) құрылуына және қызмет етуіне ашық алаңдарды, сонымен бірге жұмысшылардың жұмыс атқару аймағында еркін қимылдауы үшін бос аулалар қалдыруды жұмыс орнындағы негізгі және қосымша құрал-саймандардың технологиялық ұйымдастырылып жабдықталуының орналасуы қамтамасыз етуі керек.
900. Нысандағы еңбек процесін жобалау төмендегі жағдайларды қарастыруы керек:
1) еңбекті көп қажет ететін технологиялық операцияларды механикаландыру және автоматтандыру, іс-әрекет түрлерін алмастыру, өндіріс операцияларын кезектестіру, еңбек ету мен демалыстың рационалды тәртібін енгізу, кәсіби даярлық деңгейін жоғарылату;
2) кезек барысында адамның динамикалық еңбекке қабілетіне сәйкес қарапайым еңбек тәсілдерінің қайталану санын шектеу, конвейердің қозғалу қарқынын өзгерту, ол тұрақты болмаса технологиялық процестің барысына үздіксіз бақылау ұзақтығына шектеу жасалуы керек.

4. Жылытуға, желдетуге және ауаны кондиционерлеуге
қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

901. Өндірістік, қосалқы және санитарлық-тұрмыстық жайлар "Өндiрiстiк нысандарды жобалауға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптары", 4.02-05-2001 "Жылыту, желдету мен ауаны кондиционерлеу" ҚН және Е талаптарына сәйкес жалпы алмасулы құйғыш-сорғыш желдетумен және жылытумен жабдықталуы керек.
902. Желдету мен ауаны кондиционерлеу жүйелерінің қабылдағыш саңылаулары және табиғи ауа келетін желдету арқылы ғимараттар мен имараттардың ішіне түсетін ауадағы зиянды заттардың концентрациясы жұмыс аймағындағы ауаның деңгейінің мүмкіндік шегінен 30%-дан аспауы керек.
903. Зиянды заттарды (газдарды, шаңды, жылуды) бөлетін көздер технологиялық жабдықтарға бекітілген, болмаса бөлу көзіне мейлінше жақын орналастырылған меншікті сорғышы бар, жергілікті ауа шығаратын желдету құралымен жабдықталуы қажет.
904. Технологиялық жабдықтардан қауіптілігі І-ші және ІІ-ші сыныптағы зиянды заттарды шығаратын жергілікті сорғыштар жергілікті ауа шығаратын желдету жұмыс істемеген жағдайда, бұл жабдықтан іске қосылмайтындай етіп қоршалуы керек.
905. Егер ауа шығаратын желдету жұмыс істемей қалғанда өндірістік процесті тоқтату мүмкін болмаса немесе жабдықты (процесті) тоқтатқанда жұмыс аймағының ауасындағы концентрацияның мүмкіндік шегінен асатын концентрациядағы зиянды зат бөлменің ауасына бөлініп жатса, жұмыс режимі автоматты өшірілетін резервтік желдеткіштермен жергілікті сорғыш қарастырылуы керек.
906. Желдетуге, ауамен жылытуға және ауаны кондиционерлеуге арналған ауаның рециркуляциясы, ауасында қауіпті концентрацияда ауру қоздырғыш бактериялары, вирустары немесе саңырауқұлақтары бар бөлмелерге, сонымен қатар жағымсыз иісі бар немесе қауіптілігі І-ші және ІІ-ші сыныптағы зиянды заттары бар бөлмелерге қарастыруға рұқсат етілмейді.
907. Технологиялық жабдықтардың қыздырылған беттерімен және ауамен жылытудың ауа қыздырғыштарымен жанасуы кезінде, жанғыш зиянды заттарды бөлмейтін болса ғана, желдетумен қатар қолданылған ауамен жылытудағы рециркуляцияны қарастыруға болады.
908. Шаң бөлетін өндірістік бөлмелердегі қыздырғыш аспаптар жеңіл тазаланатын, беті тегіс болуы керек. Сыртындағы газды қыздырғыштардан тікелей жану өнімдерін шығарғанда ғана инфрақызыл газды сәулеленетін жылуды қарастыруға рұқсат етіледі.
909. Ауаны әкелетін және шығаратын қондырғылары бар табиғи желдетусіз өндірістік бөлмелердің жалпы алмасулы желдету жүйесі ауаны шығаратын жүйенің резервті желдеткіштерімен жобалануы керек. Ашылатын ойықтар арқылы талап етілетін ауа алмасудың 50%-дай түсетін көршілес бөлмелермен біріктірілген көрсетілген бөлмелер үшін резервтік желдеткішті жобаламауға болады.
910. Кезекте 40 минуттан кем емес немесе бес реттен көп емес ашылатын бөлмесіз қақпаларда; сыртқы ауаның есепті температурасы минус 15 ^о С-тан және одан төмен аудандарда салынып жатқан жылытылатын ғимараттардың технологиялық ойықтарында ауалы және ауалы-жылулы бүркеулер қарастырылуы керек.
911. Ауаны шығару үшін ойықтарды ашу және апаттық желдетуді қосу бөлменің ішінен де, сыртынан да оңай жерлерден дистанциялық басқарумен жобалануы керек.

5. Сумен қамтамасыз етуге, канализацияға және
өндірістік қалдықтарды жоюға қойылатын
санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

912. Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау кәсіпорындарын сумен қамтамасыз ету, канализациялар мен өндірістік қалдықтарды жою жүйелері қолданыстағы жобалау нормаларының талаптарына сәйкес болуы қажет.
913. Орталықтандырылған және орталықтандырылмаған жер асты және жер беті шаруашылық ауыз суымен қамтамасыз ету көздерін санитарлық-эпидемиологиялық қорғау, ҚР мемлекеттік нормативтік құқықтық актілер Реестрінде N 2999 болып тіркелген, "Шаруашылық-ауыз суымен жабдықтауға және мәдени-тұрмыстық су пайдалану орындары жөніндегі санитарлық-эпидемиологиялық ереже мен нормаларды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2004 жылғы 28 маусымдағы N 506 бұйрығының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
914. Жерасты ұңғылап шаймалау және үймелеп шаймалау кәсіпорындарының меншігіндегі суқабылдағыштар, ұңғымалар немесе жіберілген ағындылар қолданыстағы нормативтік актілерге сәйкес пайдаланылуы қажет.
915. Ішпейтін суды беретін су құбырларымен шаруашылық-ауыз су құбырларының қосылуына рұқсат етілмейді. Ішу мақсатына техникалық суды пайдалану мүмкіндігін шектейтін техникалық су құбырлары имараттарының арнайы боялуын қарастырған жөн.
916. Ыстық сумен қамтамасыз ету жүйелерін жобалау және пайдалану нормативтік құқықтық актілерді Мемлекеттік тіркеу Реестрінде N 2999 болып тіркелген, "Шаруашылық-ауыз суымен жабдықтауға және мәдени-тұрмыстық су пайдалану орындары жөніндегі санитарлық-эпидемиологиялық ереже мен нормаларды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2004 жылғы 28 маусымдағы N 506 бұйрығына сай болуы қажет.
917. Санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға оның сәйкестігі туралы санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің мемлекеттік органының санитарлық-эпидемиологиялық қорытындысы болғанда ғана орталықтандырылған канализациялық торапқа өндірістік ағынды суларды жіберу жүзеге асырылады.
918. Құрамында радиоактивті заттары бар ағынды суларды бөліп әкету жағдайы 2.6.1.758-99 СЕ-ің Радиациялық қауіпсіздік нормаларының (РҚН-99) талаптарына, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2003 жылғы 13 қаңтардағы, N 97 бұйрығымен бекітілген "Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі санитарлық-гигиеналық талаптар" туралы санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларының талаптарына сай болуы керек.
919. Ағынды суларды беткей су қоймаларына бұрғанда зиянды заттардың түсуінің мүмкіндік шегінің жобалары және оған жеткізетін шаралары жасалуы керек. Түсуінің мүмкіндік шегі басқа өндіріс ұйымдарының ағынды суларымен су қоймасына түсетін ластауыш заттарды және ағынды суларды жобалап шығаратын жерден жоғары орналасқан қақпағындағы нақты жиналуын ескере отырып белгіленуі керек.
920. Өндірістік нысандарда сумен қамтамасыз ету және айналма сумен қамтамасыз ету жүйелерінен суды тек өндірістік канализацияға ағызуға рұқсат етіледі. Душтардан, қолжуғыштардан және санитарлық тораптардан ағынды суларды бұруға шаруашылық-тұрмыстық канализацияның торабы қарастырылуы қажет. Шаруашылық-фекалды және өндірістік ағынды суларды сіңіретін құдықтарға ағызуға рұқсат етілмейді.
921. Қалдықтарды зиянсыздандыру үшін имараттарды салуға алаңды таңдау кезінде ауыл шаруашылығына құнсыз жерлер қолданылуы керек.
922. Жойылмайтын қалдықтарды көму және қоймалау полигондары елді мекеннің және өндірістік алаңның шегінде орналасуы керек.
923. Полигондардың жобасы нысанды салу жобасымен қатар жасалады.
924. Полигонның жобаларында өндірістік қалдықтар жөнінде төмендегі ақпарат болуы керек:
1) өндірістік қалдықтардың болжанатын мөлшерінің саны мен сапасы (қауіптілік сыныбы бойынша), олардың физикалық-химиялық, токсикологиялық және радиациялық қасиеттері жөнінде мәліметтер;
2) қоршаған ортаға өндірістік қалдықтардың әсер етуінің мүмкін салдарының сипаттамасы;
3) өндірістік қалдықтарды зиянсыздандыру, жою, көму мәселелерінің технологиялық шешімдері;
4) зиянды заттардан топырақты қорғау және бұзылған, ластанған топырақты қалпына келтіру бойынша шаралар;
5) қоршаған орта нысандарындағы зиянды заттарды анықтау әдістемесі.
925. Қалдықсыз технологияны енгізудің техникалық мүмкіндігі болмағанда, улы және радиоактивті өндірістік қалдықтарды зиянсыздандыру, жою және көму бойынша кешенді шаралар қарастырылуы қажет.
926. Улы қалдықтарды жинаудың, жинақтаудың, тиеудің, тасымалдаудың, зиянсыздандырудың және көмудің тәсілдері мен тәртібі химиялық заттардың қауіптілік сыныбын ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс, сонымен бірге жұмысшылардың қауіпсіздігін, қоршаған аумақтың ластануын болдырмауды қамтамасыз етуі керек.
927. Нысандарда немесе арнайы ұйымдарда өндірістік қалдықтар көміледі немесе жойылады.
928. Құрамында улы заттары бар қатты қалдықтарды қоймада ұстауға, сонымен қатар өндіріс алаңдарында шлам жинағыштарды және шлам жиналуын орналастыруға рұқсат етілмейді.

6. Жарықтандыруға және ультракүлгін сәулеленуге
қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

929. Өндірістік, қосалқы және тұрмыстық жайларда табиғи жарық Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігінің құрылыс жөніндегі Комитетінің 2003 жылғы 27 тамыздағы N 342 бұйрығымен бекітілген 2.04-05-2002 "Табиғи және жасанды жарық" ҚН және Е талаптарына, 08-97 ҚР ӨҚЕ, "Қазақстан Республикасының өрт қауіпсіздігі Ережесінің талаптарына сәйкес болуы қажет.
930. Кісілер тұрақты түрде болатын өндірістік бөлмелерде табиғи жарық қарастырылуы керек.
Метеорологиялық жағдайларға байланысты, күндізгі уақыт барысындағы табиғи жарықтың өзгерістері, жұмыстың осы түрі үшін жасанды жарықтың нормасымен белгіленген мөлшерінен жұмыс аймағындағы жарықтың төмендеуін шақырмауы керек. Жарығы жеткіліксіз жұмыс аймағындағы жарық құрылғыларын автоматты қосу жолымен, табиғи жарықтың төмендеуін жасанды жарықпен толтыру керек.
931. Жасанды жарықты жобалағанда жұмысшы, апат және эвакуация жарығы қарастырылуы керек. Орташа дәлдіктегі жұмысты атқарғандағы жұмыс орнындағы жарық 500 люкстен кем, (бұдан әрі - лк) ал аз дәлдіктегі және дөрекі жұмысты атқарғанда 200 лк кем болмауы керек.
932. Шырақтардың жарық техникалық сипаттамалары және олардың жұмыс аймағына салыстырмалы орналасуы мен жабдықталуы жұмысшыға тікелей және бейнелі жарқылдың зиянды әсерін болғызбауы керек.
933. Шырақтардың конструктивтік орындалуы жұмыс істеу кезінде өрт және электр қауіпсіздігін, өндірістік ортаның (өртке және жарылғыш қауіптілігі, шаңға, химияға активтілігі) нақтылы жағдайында сипаттамаларының беріктігін, ұзақтығын және тұрақтылығын, сонымен қатар жұмысқа ыңғайлығын қамтамасыз етуі керек.
934. Өндіріс бөлмелерінің жарық беретін құрылғыларының құрамында ультракүлгін жеткіліксіздігінің алдын-алу үшін профилактикалық ультракүлгін сәулелену қондырғылары қарастырылуы керек. Ұзақ әсер ететін профилактикалық ультракүлгін сәулелену қондырғылары ультракүлгін сәулеленудің өндірістік көздері бар бөлмелерде қарастырылмайды.

7. Жұмысшыларға қызмет көрсететін бөлмелерге
қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар

935. Жұмысшыларға қызмет көрсететін бөлмелерді (санитарлық-тұрмыстық бөлмелерді, денсаулық сақтау нысандарды) жобалау және олардың құрамы қолданыстағы ережелер мен нормаларға сәйкес жүргізіледі.
936. Нысандарда фельдшерлік немесе дәрігерлік денсаулық сақтау пункттері, сонымен бірге сауықтыру кешендері "Әкімшілік және тұрмыстық ғимараттар" ҚР 3.02-04-2002 ҚНжЕ-не сәйкес қарастырылады. Фельдшерлік және дәрігерлік денсаулық пункттеріндегі бөлмелердің құрамы мен алаңы "Өндірістік нысандарды жобалауға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптарына" сәйкес бекітіледі.
937. Жекелеген бөлмелердің алаңы, жабдықтар мен процедураның жиынтығы әр нақтылы жағдайда нысандардың қуаттылығын, еңбек процесінің қауіпті және зиянды өндірістік факторларының сипаттамасын ескере отырып шешіледі.
938. Психофизиологиялық жеңілдету бөлмелері дене және жүйкеге салмақ түсіретін еңбекпен айқын сипатталатын (гигиеналық жіктелу бойынша ІІІ-ші топтан артығырақ) нысандарда қарастырылуы керек.
939. Психофизиологиялық жеңілдету бөлмелерінің пайдалы алаңы бір орынға сағатына 4 кісі есебінен (кезекте 4 сағат жұмыс жасау) отыратын орынның болуымен анықталады. Бір отыратын орынға 2 м ² кем емес жер алынуы керек, бұл кездегі жалпы алаң 20 м ² кем болмауы керек.
940. Ұзақ уақыт "тұрып" жұмыс істеуге байланысты еңбекпен сипатталатын нысандарда аяқ гидромассажына арналған арнайы жабдықталған бөлмелер қарастырылуы керек.
941. Бір қалыпты еңбекпен және (немесе) гипокинезиямен сипатталатын нысандарда тренажерлік залдар қарастырылуы керек, олар жұмыс бөлмесінен 150 м-ден алыс орналаспайды. Залға кіретін есік шу мен шаңнан бейтараптандыруды қамтамасыз ететін тамбур арқылы болуы керек.
942. Тренажерлік залдың алаңы 5-5,5 м биіктікте, 40 м ² кем емес жалпы алаңмен, бір кісіге 4 м ² кем емес есебінде белгіленеді.
943. Жұмысшының қолына дірілдің берілумен сипатталатын технологиялық процестерімен және операцияларымен цехтарды жобалауда, діріл ауруының алдын-алу бөлмелері қарастырылады. Бөлменің құрамына: физиотерапевтік процедуралар, емдік физкультура, психологиялық және эмоционалдық жеңілдету бөлмелері кіреді.
944. Әйелдердің жеке гигиена бөлмесі 100 жұмысшыға 1 кабина есебінде кабинасы, ал жоғары шаңдылықты кәсіпорында - 50 әйелге 1 кабина және тамбуры болуы керек. Тамбурда ыстық және суық су араластырғышымен қолжуғыш, қызмет көрсететін жұмысшыларға үстелі, қолды кептіру үшін электр кептіргіш, сабын салғыш қарастырылуы керек; жеке кабиналар ыстық және суық су араластырғышымен және унитазбен, пайдаланылған гигиеналық пакетке арналған жабылатын бөшкесімен және киім ілгіштермен жабдықталуы керек.
945. Әйелдердің жеке гигиенасы бөлмесінің қабырғасы мен жеке кабиналар арасындағы таса жуғыш құралдармен және дезинфекциялық дәрілермен қолданып жууға және жеңіл тазалауға мүмкіндік беретін материалдардан болуы керек.
946. Әйелдердің жеке гигиенасы бөлмесінен жұмыс орнына дейінгі қашықтық 150 м-ден артық болмауы қажет. Әйелдердің жеке гигиенасы бөлмесін цехтық дәретханалармен біріктіруге рұқсат етілмейді.
947. Жүктілік кезеңіндегі әйелдердің еңбегі мен демалуын рационалды ұйымдастыру үшін арнаулы емдік-сауықтыру кешендері бала туатын жастағы жұмысшы әйелдер саны 500 және одан жоғары нысандарда қарастырылуы керек.
948. Жұмысшы саны 5000 адамнан көп болғанда нысанның құрылымында еңбекке бейімдеу орталығы (учаскесі), қарастырылады. Еңбекке бейімдеу орталығының құрамында емдік-диагностикалық және техникалық бөлімдері болуы қажет.

Об утверждении Правил промышленной безопасности при разработке рудных месторождений способами подземного скважинного и кучного выщелачивания

Приказ Министра энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан от 6 марта 2006 года N 79. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан от 3 апреля 2006 года N 4170. Утратил силу приказом и.о. Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 мая 2015 года № 647

Сноска. Утратил силу приказ и.о. Министра по инвестициям и развитию РК от 28.05.2015 № 647.

В соответствии с Законом Республики Казахстан "О промышленной безопасности на опасных производственных объектах" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила промышленной безопасности при разработке рудных месторождений способами подземного скважинного и кучного выщелачивания.

2. Департаменту технологического развития и управления государственными активами направить в установленном законодательством порядке настоящий приказ на государственную регистрацию в Министерство юстиции Республики Казахстан;

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра Б. Оразбаева.

4. Настоящий приказ вводится в действие со дня официального опубликования.

Министр

СОГЛАСОВАН: СОГЛАСОВАН:
Министр Министр
по чрезвычайным ситуациям здравоохранения
Республики Казахстан Республики Казахстан
_______________ __________________

СОГЛАСОВАН: СОГЛАСОВАН:
Министр Министр
труда и социальной защиты охраны окружающей среды
населения Республики Казахстан Республики Казахстан
_______________ ______________

Утверждены Приказом
Министра энергетики и
минеральных ресурсов
Республики Казахстан
от 6 марта 2006 года N 79

ПРАВИЛА
промышленной безопасности при разработке рудных
месторождений способами подземного скважинного и кучного
выщелачивания ГЛАВА 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

1. Настоящие Правила безопасности при разработке рудных месторождений способами подземного скважинного и кучного выщелачивания (далее - Правила) разработаны в соответствии с требованиями законов Республики Казахстан "О промышленной безопасности на опасных производственных объектах", "О безопасности и охране труда", "О недрах и недропользовании", "О санитарно-эпидимиологическом благополучии населения" и других нормативных правовых актов Республики Казахстан, с целью предупреждения чрезвычайных ситуаций, защиты жизни и здоровья граждан, охраны окружающей среды при разработке рудных месторождений. См. K070251; K090193, Z100291
2. В настоящих правилах используются следующие основные понятия, термины и определения:
1) выщелачивание, кислотное или щелочное - растворение многофазного твердого сырья селективно действующим реагентом;
2) геотехнология - технология добычи твердых полезных ископаемых, заключающаяся в переводе их в подвижное состояние в недрах на месте залегания посредством тепловых, массообменных, химических и гидродинамических процессов и в последующей транспортировке на дневную поверхность жидких или газообразных продуктов;
3) способ подземного скважинного выщелачивания - геотехнологический способ добычи полезных ископаемых, заключающийся в избирательном переводе полезного компонента руд в раствор в недрах на месте залегания, посредством воздействия на них химических реагентов;
4) скважинная система разработки способом подземного скважинного выщелачивания - система, предусматривающая вскрытие, подготовку и эксплуатацию месторождений способом подземного выщелачивания с помощью буровых скважин, пробуренных с дневной поверхности;
5) способ кучного выщелачивания - способ добычи полезных ископаемых методом выщелачивания из руд, выданных на дневную поверхность и складированных в определенном порядке;
6) технологический процесс - совокупность физико-химических или физико-механических превращений веществ и изменение значений параметров материальных сред, целенаправленно проводимых в аппарате (системе взаимосвязанных аппаратов, агрегате, машине и тому подобное);
7) организация подземного скважинного выщелачивания или кучного выщелачивания - горнорудная организация, рудоуправление, рудник, цех, участок ведущие добычу полезных компонентов руд способами подземного скважинного выщелачивания или кучного выщелачивания;
8) добычной комплекс подземного скважинного выщелачивания или кучного выщелачивания - комплекс подземных, наземных сооружений и технических средств, обеспечивающий подачу рабочих растворов для осуществления процесса выщелачивания, откачку продуктивных растворов и их транспортировку для последующей переработки;
9) эксплуатационный участок подземного скважинного выщелачивания - геологически или пространственно обособленная часть месторождения, отрабатываемая в течение длительного периода группой эксплуатационных блоков, объединенных системой коммуникаций, установок контроля и управления процессов подземного выщелачивания;
10) эксплуатационный блок подземного скважинного выщелачивания - минимальная добычная единица, состоящая из группы эксплуатационных ячеек, одновременно вводимых в эксплуатацию и отрабатываемых в едином геотехнологическом режиме одинаковой скважинной разработки;
11) эксплуатационная ячейка подземного скважинного выщелачивания - часть рудного тела, отрабатываемая закачной (закачными) и откачной (откачными) скважинами;
12) полигон подземного скважинного выщелачивания - отрабатываемая способом подземного скважинного выщелачивания в течение длительного периода группа эксплуатационных участков, объединенная системой коммуникаций и установок контроля и управления процессом выщелачивания;
13) штабель кучного выщелачивания - геометрически ограниченная, складированная на дневной поверхности определенным образом рудная масса, оборудованная системой трубопроводов для закачки и откачки технологических растворов;
14) основание штабеля кучного выщелачивания - расположенная на дневной поверхности геометрически ограниченная площадка, предназначенная для складирования штабелей кучного выщелачивания и сбора продуктивных растворов, сложенная из гидроизолирующих слоев, предотвращающих выход технологических растворов за пределы площадки;
15) участок кучного выщелачивания - комплекс складированной в определенном порядке горной массы, состоящий из одного или нескольких штабелей кучного выщелачивания, объединенных системой коммуникаций и установок подготовки, переработки, контроля и управления процессами выщелачивания;
16) технологические растворы - водные растворы реагентов и продуктов их взаимодействия с вмещающей средой. Подразделяются на рабочие, продуктивные, маточные, возвратные, сбросные;
17) рабочий (выщелачивающий) раствор - технологический раствор, содержащий необходимые для растворения полезного компонента реагенты, и предназначенный для закачки в продуктивные горизонты или штабели кучного выщелачивания;
18) продуктивный раствор - раствор, сформировавшийся в результате физико-химического взаимодействия рабочего раствора с выщелачиваемой горной массой и содержащий полезный компонент (компоненты) в концентрации, равной или выше минимальной промышленной;
19) маточный раствор - технологический раствор, из которого извлечен полезный компонент и используемый после доукрепления выщелачивающими реагентами как рабочий;
20) возвратный раствор - бедный продуктивный раствор, содержащий полезный компонент в количестве ниже минимального промышленного, но пригодный (после добавки выщелачивающих реагентов) для повторной подачи в продуктивные горизонты или штабели кучного выщелачивания в качестве выщелачивающего;
21) сбросной раствор - маточный или непромышленный (бедный) продуктивный раствор, который не может быть по тем или иным причинам использован для приготовления рабочего раствора. Сбросной раствор может быть направлен в гидрографическую сеть только после соответствующей очистки от вредных составляющих;
22) узел подкисления (доукрепления) - совокупность сооружений и технических средств, предназначенных для доукрепления возвратного и маточного растворов;
23) скважины подземного выщелачивания - скважины, предназначенные для вскрытия рудных тел и извлечения продуктивных растворов из недр. По своему назначению они подразделяются на технологические (закачные и откачные), наблюдательные, контрольные и специальные;
24) закачные скважины - скважины, через которые в рудные тела подается рабочий раствор;
25) откачные скважины - скважины, через которые из рудного горизонта выдается на поверхность продуктивный раствор;
26) наблюдательные скважины - скважины, предназначенные для постоянного или периодического наблюдения за процессом выщелачивания или режимом подземных вод (растворов) в выщелачиваемой горной массе;
27) контрольные скважины - скважины, предназначенные для вскрытия в заданном месте отрабатываемого рудного тела с целью контроля степени извлечения полезного компонента и исследования техногенных изменений руд и вмещающих пород;
28) специальные скважины - скважины барражные, геофизические, гидрогеологические, ликвидационные и другого назначения;
29) конструкция скважины - характеристика скважины, определяющая изменение ее диаметра с глубиной, типоразмер и длину обсадных колонн, тип и длину фильтра, интервалы гидроизоляции и тому подобное;
30) сооружение скважины - выполнение комплекса работ по подготовке к бурению, бурению и поддержанию скважины в устойчивом состоянии, креплению трубами и оборудованию фильтрами, производству гидроизоляции, специальных работ и освоению;
31) крепление скважины - монтаж обсадной эксплуатационной колонны;
32) тампонирование скважины - комплекс работ по изоляции отдельных интервалов скважины;
33) гидроизоляция в скважине - изоляция эксплуатируемого продуктивного водоносного горизонта от смежных с ним в затрубном пространстве горизонтов;
34) гидроизолирующая смесь - водонепроницаемая и химически стойкая вяжущая смесь, применяемая для гидроизоляции в скважинах;
35) освоение скважины - комплекс работ по очистке полости эксплуатационной колонны, фильтра и порового пространства прифильтровой зоны продуктивного водоносного горизонта от шлама и твердой фазы промывочной жидкостью и другими средствами;
36) техническое состояние скважины - состояние конструктивных элементов скважины, ее эксплуатационные характеристики, временные и необратимые дефекты, возникшие в процессе эксплуатации;
37) кольматация фильтра и прифильтровой зоны скважины - процесс снижения фильтрующей способности фильтра и фильтрационных свойств прифильтровой зоны продуктивного водоносного горизонта в результате закупорки отверстий, каналов и пор механическими и химическими осадками;
38) декольматация фильтра и прифильтровой зоны скважины - устранение последствий процесса кольматации;
39) отстойники - наземные или заглубленные объемные сооружения, предназначенные для сбора технологических растворов и осаждения твердых взвесей;
40) перерабатывающий комплекс подземного скважинного или кучного выщелачивания - комплекс технических средств и сооружений, обеспечивающий переработку продуктивных растворов до получения конечного продукта;
41) уполномоченный орган в области промышленной безопасности - центральный исполнительный орган Республики Казахстан, осуществляющий в пределах предоставленных полномочий реализацию государственной политики в области промышленной безопасности;
42) система технического обслуживания и ремонта - комплекс организационных и технических мероприятий, включающих в себя планирование, подготовку, реализацию технического обслуживания и ремонта с заданными последовательностью и периодичностью;
43) оборудование - активная часть основных промышленно-производственных фондов предприятий: машины, аппараты, колонны, трубопроводы, электротехническое и теплотехническое оборудование.

3. Правила предназначены для горнодобывающих, перерабатывающих организаций атомной промышленности, проектных, научно-исследовательских организаций, органов государственного контроля и надзора.
Порядок и сроки приведения реконструируемых, начатых строительством и действующих производств в соответствии с требованиями настоящих Правил определяется в каждом конкретном случае руководителями организаций по согласованию с местными органами горнотехнического надзора.

4. Каждая организация подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания должна иметь разработанный, прошедший государственную экспертизу и утвержденный в установленном порядке проект отработки месторождения или его части, а также маркшейдерскую, геологическую документацию и план развития горных работ на текущий год.
Проектом должен быть предусмотрен порядок подготовки запасов полезного ископаемого к добыче, строительства добычного и перерабатывающего комплекса, технология переработки продуктивных растворов. В проекте составной частью должны входить мероприятия по охране труда, промышленной безопасности, охране окружающей среды, гражданской обороне и чрезвычайным ситуациям.
5. Проектирование, изготовление и эксплуатация горного, бурового, технологического, электротехнического и другого оборудования, средств механизации и автоматизации должны производиться в соответствии с требованиями действующего законодательства.
6. При разработке полезных ископаемых подземным или открытым способами, до закладки рудной массы в штабели кучного выщелачивания, следует руководствоваться соответствующими нормативными документами.
7. Не допускается прием в эксплуатацию новых и реконструированных объектов, имеющих недоделки и отступления от проекта и настоящих Правил.
8. Руководители организаций подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания должны обеспечить персоналу безопасные условия труда. При необходимости должны быть предусмотрены дополнительные мероприятия, повышающие безопасность работ, не противоречащие настоящим Правилам.
9. В каждой организации подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания ежегодно составляется план ликвидации аварий, утвержденный главным инженером организации. План ликвидации аварий должен предусматривать:
1) возможные аварии на опасных производственных объектах;
2) мероприятия по спасению людей, застигнутых аварией;
3) мероприятия по ликвидации аварий в начальной стадии;
4) взаимодействие аварийно-спасательных формирований, участвующих при ликвидации аварий.
10. В каждой организации подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания ежегодно должен разрабатываться и утверждаться перечень работ повышенной опасности.
11. В организации должны быть разработаны, доведены до сведения всего персонала и вывешены на видных местах у проходных и во всех цехах (отделениях) безопасные маршруты следования по территории к месту работы и планы эвакуации на случай пожара или аварийной ситуации.
12. Не допускается нахождение на территории и в производственных зданиях и сооружениях организации лиц, не имеющих отношения к обслуживанию расположенного в них оборудования, без сопровождающих.
13. В каждой организации подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания должен быть перечень производств, цехов, профессий и должностей с вредными (особо вредными), тяжелыми (особо тяжелыми) и опасными (особо опасными) условиями труда, утвержденный в установленном законодательством порядке.
14. В каждой организации подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания утверждаются инструкции по безопасной организации труда для всего персонала.
15. Каждый работник организации подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания обо всех замеченных им нарушениях Правил, а также о неисправностях сооружений, оборудования и механизмов должен немедленно сообщать своему непосредственному руководителю, а при его отсутствии - вышестоящему руководителю.
16. На горнопроходческие и добычные работы, на формирование штабелей кучного выщелачивания ежесменно выдаются письменные наряды.
17. Работники за счет работодателя обеспечиваются средствами защиты в соответствии с Отраслевыми нормами бесплатной выдачи спецодежды, спецобуви и других средств индивидуальной защиты.
18. На предприятиях подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания на основании Отраслевых норм должны быть разработаны Нормы бесплатной выдачи спецодежды, спецобуви и других средств индивидуальной защиты.
19. Средства защиты работников должны отвечать требованиям Государственного стандарта (далее ГОСТ) 12.4.011-89 "Средства индивидуальной защиты", а также технической эстетики и эргономики, обеспечивать высокую степень защитной эффективности и удобство при их использовании. Выбор средств защиты в каждом отдельном случае должен осуществляться с учетом требований безопасности для данного производственного процесса или вида работ.

ГЛАВА 2. ОБЩИЕ ТРЕБОВАНИЯ БЕЗОПАСНОСТИ 1. Требования к территории, зданиям и сооружениям

20. Выбор и утверждение площадок для строительства объектов подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания необходимо производить в соответствии с Законом Республики Казахстан "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан".
21. Устройство и содержание транспортных путей на территории организаций должны соответствовать строительным нормам и правилам (далее СНиП): железнодорожные - СНИП РК 3.03-01-2001 "Железные дороги колеи 1520 мм", автомобильные - СНиП РК 3.03-09-2003 "Автомобильные дороги" и СНиП II-89-80 "Генеральные планы промышленных предприятий".
22. На территории организации для безопасного и удобного передвижения работников должны быть устроены безопасные проходы.
23. Территория организации должна содержаться в чистоте и систематически очищаться. В летнее время дороги, тротуары и проезды должны поливаться водой, а в зимнее время очищаться от снега и льда. При гололеде дороги и тротуары должны посыпаться песком, мелким шлаком или другими подобными материалами. Границы проездов и проходов на территории и производственных зданиях (помещениях) должны быть ограждены или четко обозначены.
24. При въезде на промышленную площадку организации, на воротах должны быть установлены фиксаторы, исключающие их самопроизвольное закрывание и открывание. Скорость движения автомашин, автокаров, электрокаров и другого безрельсового транспорта по территории организации устанавливается администрацией, но не должна превышать при въезде в производственные здания, внутри здания и на выезде из них 5 километров в час (далее км/ч). Движение указанного транспорта на территории предприятия и в производственных зданиях должно регулироваться дорожными знаками.
25. Переходы через железнодорожные пути должны иметь настил на одном уровне с головками рельсов, а переезды оборудованы светофорами и звуковой сигнализацией, предупреждающими о приближении поезда.
26. Не допускается перевозка людей на электрокарах, автокарах, грузовых прицепах любого вида транспорта и не оборудованных для этой цели автомобилях.
На территории и в рабочих помещениях должна соблюдаться чистота. Разлитые, просыпанные жидкости и продукты (вода, нефтепродукты, реагенты, технологические растворы) должны быть при необходимости нейтрализованы и удалены, а места уборки зачищены.
В каждом цехе (отделении) должен быть установлен определенный порядок и график уборки полов и других строительных конструкций, оборудования, рабочих площадок, лестниц, проходов и проездов с учетом характера производства.
27. Стены производственных зданий и помещений должны иметь гладкую поверхность для предотвращения скопления пыли, конденсата, вредных паров и облегчения их уборки. Накопление пыли на стенах, конструкциях и оборудовании не допускается. Во всех случаях должна быть предусмотрена механизированная уборка (смыв водой или пневмоуборка).
28. В помещениях, в которых производятся и используются в технологических процессах легковоспламеняющиеся, взрывоопасные и ядовитые материалы и их смеси, уборка пыли должна производиться в соответствии с инструкцией, предусматривающей безопасное проведение работ, утвержденной руководителем предприятия.
29. Полы должны быть:
1) в помещениях, где в технологических процессах используются жидкости, - влагонепроницаемыми с нескользким покрытием и с уклоном к трапу или зумпфу, обеспечивающим их сток;
2) в помещениях, где применяются агрессивные вещества, устойчивыми к их воздействию;
3) в помещениях электролиза - неэлектропроводными, теплостойкими и влагонепроницаемыми;
4) на рабочих площадках технологического оборудования - из прочных износостойких материалов с нескользкой поверхностью, без выбоин и выступов;
5) во взрывоопасных и пожароопасных зонах помещений - во взрывобезопасном исполнении.
Общий уклон полов должен быть не менее 0,02, на основных проходах - не более 0,04 и служебных - не более 0,1.
30. Для удобной и безопасной регулировки створок в вентиляционных проемах окон, фонарей и коробов, а также для открывания оконных переплетов, расположенных на высоте, должны быть установлены приспособления, позволяющие открывать или закрывать створки с пола помещения или с рабочих площадок.
31. На территории организации и в производственных помещениях наличие открытых и не огражденных ям, траншей, люков, колодцев, приямков, лотков и каналов не допускается. Крышки люков, колодцев и приямков, а также перекрытия лотков и каналов должны быть выполнены из рифленой стали, вровень с полом и надежно закреплены.
Временно открытые, устраиваемые для технологических целей или в связи с проведением строительных или ремонтных работ монтажные проемы, люки, колодцы, приямки, лотки, каналы, камеры и участки трубопроводов должны иметь ограждения высотой не менее 1,1 метров (далее м) со средней рейкой и бортом не менее 0,15 м, или инвентарные щиты с вывешенными дорожными знаками и в темное время суток освещены. Сигнальные дорожные знаки и сигнальные лампы на щитах должны обеспечивать хорошую видимость мест ограждения со всех сторон возможного проезда автотранспорта и перехода пешеходов.
В местах перехода через канавы, траншеи и ямы должны быть устроены переходные мостики, огражденные перилами.
32. Через наземные трубопроводы с высотой прокладки более 0,6 м необходимо устраивать переходные мостики шириной не менее 0,7 м с перилами высотой 1,1 м и сплошной обшивкой понизу высотой 0,15 м, а на спусках и подъемах к трубопроводам, резервуарам, отстойникам с уклоном более 200 - трапами или лестницами с ограждениями.
33. Заглубленные помещения насосных станций должны иметь непосредственный выход наружу, оборудованный лестницей шириной не менее 0,7 м и с углом наклона не более 45 ⁰ . Для помещений длиной 12 м и менее допускается угол наклона лестниц до 60 ⁰ .
34. Ширина рабочих проходов, расположенных на высоте более 0,8 м над полом или площадок для обслуживания емкостей и другого оборудования, должна составлять не менее 0,7 м.
35. Помещения длиной более 18 м, полы которых заглублены ниже уровня пола первого этажа более чем на 1,8 м, должны иметь два эвакуационных выхода.
36. Помещения, в которых осуществляется отвод и спуск производственных стоков, опасных для персонала, должны быть отделены герметично закрывающимися и запирающимися дверями от помещений, где могут находиться люди.
37. Подземные инженерные сети при отсутствии колодцев, камер в местах изменения направления трассы должны иметь наружные опознавательные знаки, позволяющие определить положение сети.
38. Подземные кабельные трассы должны иметь наружные опознавательные знаки, позволяющие определить местоположение муфт и кабелей в соответствии с действующими нормативно-техническими актами.
39. На территории организации отстойники, прудки и открытые емкостные сооружения, если их стенки возвышаются над спланированной поверхностью территории менее чем на 0,6 м, должны быть ограждены перилами высотой не менее 1,1 м или инвентарными щитами с установкой предупредительных аншлагов, запрещающих использование жидкости для питья, купания и водопоя скота.
40. Земляные работы на территории организации могут производиться только с письменного разрешения ее руководителя. К разрешению должна быть приложена копия участка производства работ из генплана или проекта с указанием на ней места их проведения.
После окончания работ все изменения и дополнения должны быть внесены в исполнительные схемы коммуникаций генплана организации.
41. Не разрешается размещать помещения с мокрыми технологическими процессами над помещением пункта управления.
42. Противопожарная защита организаций должна соответствовать требованиям "Правил пожарной безопасности в Республике Казахстан ППБ РК 08-97". На территории и в помещениях должен быть обеспечен необходимый запас исправных первичных средств пожаротушения.
43. Не допускается загромождение рабочих мест, проходов, выходов из помещений, доступов к противопожарному оборудованию, средствам пожаротушения и связи.
44. Не допускается курение и применение открытого огня во взрыво- и пожароопасных помещениях, о чем на наружных дверях указанных помещений и внутри них должны быть установлены запрещающие знаки безопасности, соответствующие действующим требованиям.
Курение разрешается только в специально отведенных и оборудованных местах, обозначенных указателями.
45. Категории помещений и зданий по взрывопожарной и пожарной опасности должны приниматься в соответствии с действующими нормативно-техническими документами. На всех дверях и воротах производственных зданий, складов и помещений должны быть нанесены в соответствии с установленными нормами предупредительные знаки и надписи, обозначения категорий помещений по взрывопожароопасности и класс зон по установленным требованиям.
На всех производственных зданиях и сооружениях должны иметься надписи с указанием лиц, ответственных за противопожарную безопасность.
46. Не допускается закрытие или перепланирование участков подъездных дорог и проездов без предварительного согласования в установленном порядке. Подъезды и подходы к пожарному оборудованию, пожарным гидрантам и водоемам всегда должны быть свободными. У пожарных гидрантов должны быть вывешены надписи-указатели, имеющие освещение в ночное время и позволяющие быстро определить места их расположения.
47. Материалы, изделия и прочие грузы на территории организации должны храниться в специально отведенных местах (участках). Разгрузка и укладка грузов должны производиться в соответствии с утвержденной инструкцией. Детали оборудования и материалы, необходимые для производства, должны находиться в отведенных для этого местах и только в установленном количестве, с соблюдением правил их хранения.
Грузы, складируемые вдоль железнодорожных путей, должны находиться от головки ближайшего рельса при высоте груза (штабеля) до 1,2 м на расстоянии не ближе 2,0 м, а при большей высоте не ближе 2,5 м.
48. Хранение, транспортирование и уничтожение отходов вредных или ядовитых веществ должны производиться в установленном порядке.
49. Производственный мусор должен регулярно вывозиться за пределы территории на место, согласованное в установленном порядке.
50. Не допускается сжигание мусора и отходов производства на территории организации.
51. В производственных помещениях вблизи рабочих мест должны быть установлены в соответствии с санитарно-эпидемиологическими правилами фонтанчики или емкости с питьевой водой.
52. В производственных зданиях и помещениях, в которых работают грузоподъемные механизмы (краны), двери для прохода людей и въездные ворота должны быть оборудованы световой сигнализацией и знаками безопасности, предупреждающими о работе кранов независимо от их местоположения от дверей и въездных ворот.
53. Не допускается хранение в производственных помещениях бензина, керосина, спирта, нитрокрасок, растворителей, разбавителей и других легковоспламеняющихся материалов. Они должны храниться в прочной металлической таре в специальных кладовых.
54. Защита зданий, сооружений и наружных установок от прямых ударов молнии и вторичных ее проявлений должна соответствовать нормам по проектированию устройств молниезащиты зданий и сооружений и содержаться в исправном состоянии.
Проверка состояния устройств молниезащиты должна производиться перед началом грозового периода и в случае обнаружения неисправности. Проверка производится комиссией, назначаемой в установленном порядке руководством организации. Результаты проверки должны быть оформлены актом. Обнаруженные неисправности должны немедленно устраняться.
55. Производственные здания и сооружения, их несущие конструкции должны содержаться в исправном состоянии. Все строительные конструкции зданий и сооружений, находящиеся под воздействием агрессивной среды, должны быть защищены от коррозии в соответствии с СНиП РК 2.01-19-2004. Проверка состояния защитных покрытий и несущих строительных конструкций зданий должна производиться в соответствии с графиком, утвержденным руководителем предприятия.
56. Для обеспечения безопасной эксплуатации зданий и сооружений руководство организации должно назначить приказом лиц, ответственных за их исправное состояние и безопасную эксплуатацию.
57. Кровли зданий должны очищаться ото льда и снега. Работы по очистке кровли должны производиться согласно инструкции, утвержденной руководителем предприятия с проведением в установленном порядке целевого инструктажа на рабочем месте.
Сноска. Пункт 57 с изменениями, внесенными приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 18.01.2010 № 10 (порядок введения в действие см. п. 3).
58. Для доступа к поверхностям, окраска которых должна периодически восстанавливаться, в проектах зданий должны быть предусмотрены устройства, обеспечивающие безопасное ведение этих работ.
59. Изменение нагрузки на строительные конструкции зданий разрешается только после проверки расчетов и согласования изменений в соответствии с СНиП РК 1.04-04-2002 Обследование и оценка технического состояния зданий и сооружений.
60. В организациях кучного выщелачивания после завершения работ по извлечению полезного компонента из руд и демонтажа оборудования со штабеля должна быть произведена его рекультивация по специальному проекту.

2. Требования к оборудованию и
технологическим сооружениям

61. Все оборудование, технологические сооружения, установки и коммуникации, применяемые в организациях подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания, должны соответствовать требованиям действующих правил безопасности, государственным стандартам, настоящим Правилам и эксплуатироваться в соответствии с требованиями нормативно-технической документации по безопасности труда и инструкций заводов-изготовителей, а также иметь сертификаты соответствия нормам и требованиям безопасности, действующим в Республике Казахстан.
Оборудование должно использоваться соответственно его назначению и производственно-техническим характеристикам. Эксплуатационный персонал должен соблюдать нормальный технологический режим работы оборудования, содержать его в чистоте, постоянно следить за техническим состоянием оборудования, своевременно выявлять и устранять неисправности в его работе. Все нарушения правил технической эксплуатации, обнаруженные и устраненные дефекты действующего оборудования должны фиксироваться в сменном журнале.
В организациях подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания должны быть установлены Системы технического обслуживания ремонта - это комплекс организационных и технических мероприятий по обслуживанию и ремонту оборудования.
62. Внесение изменений в конструкцию оборудования, механизмов, аппаратуры и инструмента допускается только по согласованию с организацией-разработчиком и заводом-изготовителем.
63. Общая компоновка и расположение оборудования должны обеспечивать удобство обслуживания и проведения ремонтных работ, а также удовлетворять требованиям безопасности ведения технологических процессов и санитарно-эпидемиологическим требованиям.
64. Не допускается приемка и ввод в эксплуатацию оборудования без соответствующих ограждений, звуковой или световой сигнализации, контрольно-измерительных и приборов безопасности, блокировок, предусмотренных конструкцией и требованиями правил безопасности.
65. На всем технологическом оборудовании и аппаратах должны быть нанесены номера, соответствующие номерам технологической схемы.
66. Для работников на технологических сетях и коммуникациях добычного комплекса или других открытых сооружениях (при удаленности от основных помещений на расстояние более 1 км) необходимо устраивать передвижные пункты для обогрева в зимнее время и защиты в период неблагоприятных погодных условий (теплушки, вагончики и тому подобное).
Указанные пункты должны быть оборудованы умывальниками, отоплением, освещением, обеспечены питьевой водой и аптечками.
67. При проектировании, изготовлении, монтаже и ремонте трубопроводов, их узлов, деталей и элементов должны применяться материалы, полуфабрикаты и изделия с учетом рабочих давлений, температур и химической активности среды.
68. Качество и свойства материалов, полуфабрикатов и изделий должны удовлетворять требованиям соответствующих стандартов и технических условий, что должно быть подтверждено сертификатами заводов - изготовителей.
69. Материалы, полуфабрикаты и изделия, не имеющие паспортов или сертификатов, могут использоваться только после их испытания и контроля, согласно требованиям соответствующих стандартов, технических условий и настоящих Правил.
70. Сальниковые насосы, работающие по перекачке агрессивных жидкостей, должны иметь защитные кожухи из антикоррозионного материала, закрывающие сальники.
71. Трубопроводы и арматура по своей конструкции, материалам и механической прочности должны отвечать специфическим условиям работы и свойствам транспортируемых по ним сред.
72. Фланцевые соединения трубопроводов с агрессивными жидкостями должны иметь защитные устройства (кожухи), а при прокладке над местами прохода людей трубопроводы должны быть оборудованы желобами.
Не допускается прокладывание на эстакадах трубопроводов с агрессивными жидкостями над другими трубопроводами, выполненными из углеродистой стали.
73. Вся запорная арматура, обратные и предохранительные клапаны должны подвергаться проверке на механическую прочность и гидравлическому испытанию на герметичность с регистрацией результатов в журнале испытаний запорной арматуры:
перед установкой на специальном стенде и присвоением номера, в соответствии с технологической схемой;
в процессе эксплуатации периодически, согласно утвержденному графику.
Сноска. Пункт 73 в редакции приказа Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 18.01.2010 № 10 (порядок введения в действие см. п. 3).
74. Все трубопроводы и устанавливаемая на трубопроводах запорная арматура должны иметь четкую маркировку и отличительную окраску в соответствии с ГОСТ 14202-69 "Трубопроводы промышленных предприятий".
75. Элементы оборудования, расположенные на высоте более 1,5 м от уровня пола, должны быть обеспечены стационарными площадками для обслуживания.

3. Требования к обслуживанию оборудования и механизмов

76. К управлению буровым оборудованием, грузоподъемными механизмами, обслуживанию технологического оборудования, геофизической и лабораторной аппаратуры, а также силовых установок, компрессоров, электроустановок, газоэлектросварочного и другого оборудования допускаются лица, прошедшие специальное обучение, обязательные медицинские осмотры, в соответствии с требованиями, установленными нормативными правовыми актами уполномоченного органа в области здравоохранения и имеющие соответствующие удостоверения.
Не допускается управление оборудованием, механизмами и аппаратурой, а также их обслуживание и ремонт лицам, не имеющим на это прав, как и оставление их без присмотра в работающем состоянии.
77. Персонал, обслуживающий геофизическое и буровое оборудование, машины и механизмы с электроприводом, электротехнические установки и аппаратуру, должен иметь квалификационную группу по электробезопасности не ниже II.
78. Ответственными лицами за исправное состояние и безопасную эксплуатацию оборудования, машин и механизмов, аппаратуры и контрольно-измерительных приборов должны назначаться специалисты из состава служащих, имеющих соответствующее высшее или среднее специальное образование.
79. Оборудование должно обслуживаться в соответствии с требованиями эксплуатационной и ремонтной документации.
80. Не допускается применение неисправного оборудования, аппаратуры, инструмента, ограждений, приспособлений и средств индивидуальной защиты, а также использование их не по назначению. Подразделение, эксплуатирующее оборудование, механизмы, аппаратуру и контрольно-измерительные приборы, должно иметь эксплуатационную и ремонтную документацию на них и паспорта, в которых должны быть внесены данные об их эксплуатации и ремонте.
81. Не допускается эксплуатация оборудования, механизмов и инструментов при нагрузках и давлениях, превышающих допустимые по паспорту.
82. При внезапном прекращении подачи электроэнергии персонал, обслуживающий механизмы, должен немедленно выключить электродвигатели, приводящие в работу механизмы, самозапуск которых недопустим по условиям безопасности.
83. Контрольно-измерительные приборы, установленные на оборудовании, должны иметь пломбу или клеймо Государственного поверителя или организации, осуществляющей ремонт и ведомственную поверку таких приборов. Приборы должны поверяться в сроки, предусмотренные инструкцией по их эксплуатации, а также каждый раз, когда возникает сомнение в правильности показаний. Манометры, индикаторы массы и другие контрольно-измерительные приборы должны быть установлены так, чтобы их показания были отчетливо видны обслуживающему персоналу.
На шкале должна быть нанесена красная метка, соответствующая максимальному рабочему давлению. Не допускается нанесение метки на стекле прибора.
84. За состоянием оборудования должен быть установлен постоянный контроль лицами технического надзора:
1) главным механиком организации - не реже одного раза в месяц;
2) главным инженером организации - не реже одного раза в квартал.
Результаты осмотра заносятся в "Ремонтно-эксплуатационный паспорт оборудования".
Сноска. Пункт 84 с изменениями, внесенными приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 18.01.2010 № 10 (порядок введения в действие см. п. 3).
85. Ремонт оборудования должен проводиться в соответствии с графиками планово-предупредительного ремонта, по проектам производства работ или технологическим картам. Результаты ремонта заносятся в "Ремонтно-эксплуатационный паспорт оборудования".
Сноска. Пункт 85 в редакции приказа Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 18.01.2010 № 10 (порядок введения в действие см. п. 3).
86. Оборудование, отработавшее нормативный срок службы, может быть допущено к дальнейшей эксплуатации только после положительного заключения комиссии, назначенной руководителем организации, с указанием срока повторной проверки и составлением соответствующего акта.
В состав комиссии должны входить:
1) главный механик организации;
2) главный специалист (по принадлежности оборудования);
3) работник службы охраны труда.
При оценке возможностей дальнейшего использования оборудования, отработавшего амортизационный срок, в зависимости от его типа и назначения должны применяться соответствующие методы контроля (испытаний) - механические, электрические, гидравлические, неразрушающие и другие.
Эксплуатация оборудования повышенной опасности, отработавшего установленные сроки эксплуатации и подконтрольного органам государственного надзора, может разрешаться только по результатам обследования его специализированной организацией.
87. Не допускается:
1) производить работы без ограждений, а также при неисправном ограждении;
2) оставлять на ограждении какие-либо предметы;
3) снимать ограждения или их элементы до полной остановки движущихся частей;
4) передвигаться по ограждениям или под ними;
5) входить за ограждения, переходить через движущиеся не огражденные канаты и ремни или касаться их;
6) производить работы в не застегнутой спецодежде, с шарфами и платками со свисающими концами.
88. Перед пуском механизмов, включением аппаратуры и приборов работник должен убедиться в отсутствии людей в опасной зоне и дать предупредительный сигнал (звуковой или световой). Значение установленных сигналов должно быть известно всем работающим.
89. Все находящиеся в эксплуатации тракторы, тягачи и бульдозеры должны быть оборудованы устройствами, обеспечивающими возможность запуска двигателя непосредственно из кабины, или блокировочными приспособлениями, предотвращающими запуск основного двигателя при включенной трансмиссии.
90. Во время работы механизмов не допускается:
1) ремонтировать их, закреплять какие-либо части, чистить, смазывать движущиеся части вручную или при помощи не предназначенных для этого приспособлений;
2) тормозить движущиеся части механизмов, надевать, сбрасывать, натягивать или ослаблять ременные, клиноременные и цепные передачи, направлять канат или кабель на барабане лебедки при помощи ломов, других рычагов и непосредственно руками.
При осмотре, ремонте и чистке оборудования и механизмов их приводы должны быть выключены, произведена разборка электросхемы и приняты меры, препятствующие их ошибочному включению, а у пусковых устройств выставлены или вывешены предупредительные знаки "Не включать - работают люди".
91. При работах по ремонту, монтажу, демонтажу оборудования и трубопроводов, а также замене узлов оборудования, должна соблюдаться предусмотренная проектом производства работ или технологической картой последовательность операций, обеспечивающая устойчивость оставшихся или вновь устанавливаемых узлов оборудования.
92. Ручной инструмент должен содержаться в исправном состоянии. Инструменты с режущими кромками и лезвиями необходимо переносить в чехлах или сумках, а во время работы он должен быть привязан. При работе с металлическим ударным инструментом обязательно использование защитных очков.
93. Сроки периодических осмотров и порядок выбраковки неисправного инструмента утверждается главным инженером подразделения (главным инженером автохозяйства, главным инженером рудника).
94. Не допускается применение для мытья и обезжиривания деталей и оборудования керосина, бензина, бензола, ацетона и других горючих и легковоспламеняющихся веществ, а также трихлорэтилена, дихлорэтана и других хлористых углеводородов.
95. Без производственной необходимости не допускается нахождение персонала вблизи открытых люков, лазов, на площадках работающих механизмов, около запорной регулирующей и предохранительной арматуры, фланцевых соединений трубопроводов с агрессивными жидкостями, или находящихся под давлением.
96. Опираться и становиться на барьеры площадок, ходить по трубопроводам, а также по конструкциям и перекрытиям, не предназначенным для этой цели, не допускается.
97. Все трубопроводы необходимо систематически осматривать и ремонтировать в соответствии с графиком, утвержденным главным инженером организации.
98. Не допускается ремонт трубопроводов, запорной арматуры и аппаратуры при работающих насосах.

ГЛАВА 3. БУРОВЫЕ РАБОТЫ 1. Общие требования безопасности

99. Все работы по сооружению скважин подземного выщелачивания должны производиться по утвержденным руководителем организации проектам производства работ.
100. Проекты и схемы на прокладку подъездных путей; планировку площадок; размещение и монтаж бурового оборудования; устройства отопления, освещения, сигнализации и связи, бытовых и производственных помещений должны быть разработаны с учетом правил технической и пожарной безопасности и соблюдения санитарных правил и норм в соответствии с техническими условиями применяемого оборудования и технических средств.
101. Площадка для размещения оборудования должна быть очищена от посторонних предметов и спланирована. Для сооружения скважин подземного выщелачивания должно применяться оборудование, отвечающее требованиям ГОСТ.
102. Для буровых участков (одиночных буровых), расположенных на расстоянии 5 километров (далее км) и более от базы, должна быть предусмотрена круглосуточная телефонная или радиосвязь с базой или (рудником).
103. На каждой буровой установке для рабочих должны быть инструкции по охране труда по профессиям и по видам работ, по оказанию первой медицинской помощи, по пожарной безопасности, а также предупредительные знаки и знаки безопасности согласно перечню, утвержденному руководством организации.
104. Рабочие буровой установки должны быть обеспечены и обязаны пользоваться специальной одеждой, специальной обувью и другими средствами индивидуальной защиты соответственно условиям работ и нормам их выдачи.
105. Расстояние от буровой установки до жилых и производственных зданий, охранных зон, железных и шоссейных дорог, нефте- и газопроводов должны быть не менее высоты вышки (мачты) плюс 10 м. Расстояние по горизонтали от буровой установки до охранной зоны воздушной линии электропередач должно быть не менее высоты вышки (мачты).
106. При расположении самоходных буровых установок на крутых склонах, расстояние от края ее основания до бровки склона должно быть не менее 3 м, при этом, буровая установка должна располагаться вне зоны обрушения.
107. Не допускается производство работ на высоте при ветре силой 5 баллов и более, во время грозы, сильного снегопада, при гололедице и тумане с видимостью менее 100 м.
108. Не допускается пуск в работу законченного монтажом бурового агрегата при отсутствии геолого-технического наряда на сооружение скважины, без оформления акта о приеме бурового агрегата в эксплуатацию. Допускается при бурении скважин глубиной до 300 м самоходными передвижными буровыми установками акт о приеме установки в эксплуатацию составлять при вводе в эксплуатацию, полученной с завода-изготовителя установки, а так же после каждого капитального ремонта и расконсервации.
109. Буровое оборудование вышки (мачты), грузоподъемные средства и механизмы должны осматриваться:
1) главным инженером подразделения, ведущего буровые работы - не реже одного раза в 2 месяца;
2) начальником (механиком) бурового участка (цеха) - не реже одного раза в месяц;
3) буровым мастером - не реже одного раза в декаду;
4) бурильщиком - при приеме смены.
110. Приведенная периодичность является минимальной, при необходимости руководством организации могут быть установлены другие сроки осмотров. Подлежит обязательному осмотру состояние вышки (мачты) в следующих случаях:
1) до начала и после передвижения буровой установки;
2) перед и после спуска обсадных труб;
3) после ветра силой 6-7 баллов для открытой местности и 8 баллов и более для лесной местности;
4) до и после производства работ, связанных с ликвидацией аварий.
111. Результаты осмотров лицами инженерно-технического надзора заносятся в "Журнал состояния охраны труда", а бурильщиками - в "Буровой журнал".
112. Сроки периодических осмотров и порядок выбраковки вспомогательных грузоподъемных инструментов и механизмов (наголовники, элеватор и тому подобное) определяются инструкцией, утвержденной главным инженером организации и требованиями технических паспортов заводов-изготовителей.
113. При ведении буровых работ на урановых рудных телах необходимо соблюдать требования норм радиационной безопасности (НРБ-99) санитарных правил (далее СП) 2.6.1.758-99.

2. Устройство буровых установок

114. Общая компоновка буровой установки, расположение механизмов, блоков должны обеспечивать удобство и безопасность при монтаже, эксплуатации, техническом обслуживании и ремонте.
115. Здание буровой установки со сплошной обшивкой стен должно иметь два выхода, расположенных на наиболее отдаленном расстоянии друг от друга, с открывающимися наружу дверями. Световая площадь окон должна составлять не менее 10% площади пола.
116. Пол здания должен быть ровным, без щелей из рифленых с направленным рельефом металлических листов. Допускается устройство пола из досок толщиной не менее 50 мм, уложенных на прочном основании.
117. Высота бурового здания должна соответствовать габаритам применяемого оборудования, но не менее 2,4 м, при этом зазор между верхними деталями оборудования и конструктивными элементами перекрытия должен быть не менее 0,3 м.
118. Буровое здание, эксплуатируемое в холодное время года, должно иметь отопительное устройство (печь, калорифер и тому подобное) безопасное в пожарном отношении и обеспечивающее температуру воздуха на рабочих местах 130-180 согласно действующим нормам.
119. Конструкция здания должна иметь люк для ведения спускоподъемных операций.
120. Размещение оборудования в здании буровой должно обеспечить безопасный доступ к механизмам, предохранительным устройствам, электрооборудованию, требующим постоянного технического обслуживания.
121. У стационарных и передвижных буровых установок со стороны рабочего (основного) выхода должен быть устроен приемный мост с уклоном не менее 1:20 из досок толщиной не менее 40 мм. Ширина приемного моста должна быть не менее 3 м, а длина - равной длине свечи плюс 2 м.
122. При высоте приемного моста более 0,7 м от уровня земли должны быть устроены перила высотой 1,2 м со средней рейкой и сплошной обшивкой понизу на высоте 0,15 м.
123. Самоходные и передвижные (на прицепах) буровые установки допускается оборудовать трапами или лестницами с двухсторонними перилами.
124. Рабочие места бурильщика и его помощника должны иметь прочный настил и укрытие от неблагоприятных погодных условий.
125. Буровые установки, предназначенные для бурения скважины с продувкой сжатым воздухом, должны иметь устройства, обеспечивающие защиту обслуживающего персонала от пыли и шлама.
126. Монтаж и эксплуатация компрессорных установок и воздуховодов должны производиться в соответствии с требованиями действующих правил безопасности компрессорных установок и сосудов, работающих под давлением.
127. Буровая установка с приводом от двигателя внутреннего сгорания должна быть укомплектована генератором мощностью, обеспечивающей питание бурового станка, средств механизации и вспомогательных устройств, освещение рабочих мест и отопительного устройства.
128. Расположение двигателя внутреннего сгорания внутри бурового здания допускается при соблюдении допустимых уровней шума и вибрации, установленных санитарно-эпидемиологическими правилами и нормами.
129. Содержание окиси углерода внутри бурового здания не должна превышать 0,02 миллиграмм на литр (далее мг/л).
130. Выхлопные трубы двигателей должны быть оборудованы искрогасителями и глушителями и выведены за пределы бурового здания.
131. Участки выхлопных труб двигателей, доступные прикасанию (не охлаждаемые водой), должны иметь теплоизоляцию.
132. Двигатель должен быть оборудован поддоном для сбора масел.
133. Размеры вышки должны обеспечивать размещение комплекта буровых колонн (свечей) и безопасного размещения подсвечников (поддонов) на рабочей площадке.
134. Конструкция болтовых соединений вышек (мачт) должна исключать их произвольное развинчивание.
135. Коробчатые и трубчатые металлоконструкции вышек (мачт) должны быть предохранены от возможного попадания и скопления в них влаги.
136. Не допускается эксплуатация буровых вышек (мачт) высотой 14 м и более без растяжек из стального каната.
137. Растяжки должны устанавливаться в диаметральных плоскостях так, чтобы они не пересекали дорог, воздушных линий электропередач и переходных площадок.
138. Число растяжек, диаметр каната и места крепления должны соответствовать паспорту буровой установки и инструкции по эксплуатации.
139. Нижние концы растяжек должны крепиться через стяжные муфты к якорям, не менее чем тремя зажимами.
140. Конструкция якорей и глубина их заложения определяется расчетами с учетом состояния грунта. Не допускается применение для растяжек сращенных канатов.
141. Вышки и мачты буровых установок в районах, где возможны полеты самолетов, вертолетов по высоте соизмеримой с высотой вышки (мачты), должны иметь сигнальные огни.
142. При использовании полуавтоматических элеваторов, вышка (мачта) буровой установки должна быть укомплектована подсвечником с металлическими бортами высотой не менее 350 мм.
143. Свечеприемник (свечеприемная дуга) должен быть застрахован от падения, при его поломке и не мешать движению талевого блока и элеватора.
144. Мачты передвижных (самоходных) буровых установок должны быть оборудованы лестницами тоннельного типа.
145. Ширина лестницы должна быть не менее 0,6 м с шагом ступеней не более 0,35 м.
146. Лестницы должны быть снабжены предохранительными дугами радиусом 0,35-0,4 м, расположенными не более 0,2 м одна от другой и скрепленными между собой тремя полосами.
147. Допускается эксплуатация мачт высотой до 14 м самоходных и передвижных буровых установок без лестниц тоннельного типа, если условиями эксплуатации не требуется подъем работающих на мачты, а конструкцией мачты предусмотрена укладка ее в горизонтальное положение.
148. Вышки буровых установок должны иметь маршевые лестницы с переходными площадками, выполненными в соответствии с требованиями действующего ГОСТ.
149. Вышки высотой более 14 м должны быть оборудованы кронблочной площадкой, огражденной перилами высотой 1,2 м со средней рейкой и бортовой обшивкой высотой не менее 0,15 м.
150. Ширина рабочих проходов кронблочной площадки должна быть не менее 0,7 м.
151. Ремонт несущих элементов металлоконструкции вышек (мачт) с применением сварки должен проводиться специализированной ремонтной организацией.
152. Ремонт (с применением сварки) силами владельца может быть допущен по согласованию (разрешению) органов технического и горного надзора.
153. Буровые насосы должны быть оборудованы сливной линией, через которую при срабатывании предохранительного клапана сбрасывается промывочная жидкость.
154. Сливная линия не должна иметь резких перегибов и жестко закрепляться.
155. Буровые насосы должны иметь предохранительные клапаны, срабатывающие при давлении, на 5% превышающем максимальное рабочее давление насоса, указанное в техническом паспорте.
156. Применение самодельных предохранительных клапанов не допускается. Замена разрывных шпилек или разрывных пластин должна производиться только на калиброванные.
157. Нагнетательный шланг (рукав) должен быть застрахован от возможного падения и заматывания.
158. При достижении вертлюг - сальником крайнего нижнего положения должно исключаться опускание напорного рукава на расстояние менее 0,5 м до уровня рабочего полка. Для этого напорный рукав должен быть снабжен регулирующим устройством подвески, закрепленным на вышке (мачте). Напорный рукав от места его крепления к вертлюгу-сальнику на длине не менее 2 м должен быть окрашен в соответствии с ГОСТ.
159. Стальные канаты, применяемые в механизмах подъемника буровых установок, должны отвечать действующим ГОСТ и иметь сертификат (свидетельство) или копию сертификата завода-изготовителя канатов об испытании в соответствии с действующим ГОСТ. При получении канатов без сертификатов допускается их испытание на месте в соответствии с действующим ГОСТ.
160. Канаты, не снабженные сертификатом об испытании, к использованию не допускаются.
161. Талевый канат должен быть закреплен на барабане лебедки с помощью специальных устройств, предусмотренных конструкцией лебедки буровой установки.
162. Крепление и расположение канатов должно исключить возможность падения их с блоков или иных механизмов, а также перетирания вследствие соприкосновения с элементами конструкции вышки (мачты).
163. Длина талевого каната должна быть рассчитана так, чтобы при спуско-подъемных операциях на барабане лебедки оставалось не менее трех витков.
164. Неподвижный конец талевого каната должен быть закреплен специальным устройством завода-изготовителя или тремя винтовыми зажимами в приспособлении, смонтированном на раме основания буровой вышки (мачты), и оборудован регистрирующим или показывающим прибором.
165. Все грузоподъемные приспособления должны иметь ясно обозначенные надписи об их грузоподъемности, предельной нагрузке. контрольно-измерительные приборы-манометры, индикаторы веса и другие должны иметь пломбы госповерителя или клеймо организации, осуществляющей ремонт.
166. Оборудование, отработавшее нормативный срок, без заключения по результатам обследования специализированной организацией, к эксплуатации не допускается.

3. Монтаж и демонтаж буровых вышек,
передвижных и самоходных буровых установок

167. Работы по монтажу и демонтажу бурового оборудования должны производиться под руководством ответственного лица технического надзора.
К верховым работам при монтаже и демонтаже буровых вышек (мачт) допускаются рабочие буровых и монтажных бригад, годные по состоянию здоровья к работе на высоте и прошедшие обучение по безопасному ведению работ.
168. Механизмы и приспособления для подъема собранных на земле (площадке) вышек, мачт и грузов должны иметь трехкратный запас прочности по отношению к максимально возможной нагрузке.
169. Перед подъемом собранной вышки (мачты) ответственный руководитель монтажно-демонтажными работами должен проверить:
1) исправность подъемных механизмов, приспособлений, канатов;
2) правильность сборки вышки;
3) что на элементах вышки не остались инструменты и другие предметы;
4) правильность и надежность оснастки и крепления канатов;
5) надежность крепления опорных плит.
170. Подъем и спуск собранной вышки производится с помощью лебедок, кранов или тракторов. При этом подъемные механизмы и рабочие должны находиться от вышки на расстоянии ее высоты плюс 10 м. При использовании лебедок, последние должны иметь фрикционные и храповые тормоза.
171. Использование автомашин для подъема и опускания вышек передвижных и стационарных буровых установок не допускается. Поднимаемая (опускаемая) вышка должна быть оснащена страховочной оттяжкой, гарантирующей невозможность опрокидывания вышки.
172. При вертикальной сборке (разборке) вышки на поясе, с которого ведутся работы (включая ремонт) должны устраиваться сплошные перекрытия из досок толщиной не менее 50 мм.
173. Для подъема людей на площадку вышки во время монтажа, демонтажа должны быть установлены подвесные стремянки, маршевые лестницы или лестницы тоннельного типа. При высоте подъема более 5 м лестницы должны закрепляться на конструкции вышки, при этом допускается применять только маршевые лестницы и лестницы тоннельного типа.
174. Оснастка талевой системы и ремонт кронблока мачты, не имеющей кронблочной площадки, должна производиться только при опущенной мачте с использованием лестниц-стремянок или специальных площадок.
175. Перед подъемом и опусканием мачты буровой установки должно быть проверено ее состояние, а в установках, имеющих автономные гидросистемы подъема мачты, кроме того, необходимо убедиться в исправности гидросистемы. Гидросистема должна быть прокачена с целью удаления из нее воздуха.
176. При подъеме и опускании буровой мачты не допускается:
1) нахождение персонала на мачте или под ней;
2) нахождение около ротора или вращателя буровой установки, на площадке или в кабине автомобиля самоходной буровой установки (кроме водителя) или лица, управляющего подъемом (опусканием) мачты;
3) оставление мачты в приподнятом состоянии, удерживание мачты вручную или при помощи подпорок;
4) удерживаие нижних концов мачты и растяжек непосредственно руками или рычагами.
177. В рабочем положении мачты самоходных и передвижных установок должны быть закреплены, а опоры мачт поддомкрачены, а, во избежании смещения буровой установки в процессе бурения, ее колеса (гусениц, полозьев) должны быть прочно закреплены.

4. Передвижение буровых установок

178. Передвижение, передислокация буровых установок должна производиться под руководством бурового мастера или другого лица, имеющего право ответственного ведения буровых работ.
179. При передислокации буровых установок на новую площадь (участок) лицу, руководящему работами по перемещению установок, должен быть выдан утвержденный главным инженером организации план трассы с указанием на нем воздушных и кабельных линий электропередач, газо- водо- паропроводов, железнодорожных переездов, переездов через каналы ирригационных систем и других инженерных сооружений.
180. При перевозке буровых установок с разборкой и демонтажом должны соблюдаться требования безопасности при погрузочно-разгрузочных работах и требования безопасности при эксплуатации применяемых транспортных и других технических средств.
181. Буксирование передвижных буровых установок на колесном ходу и транспортировка буровых установок на автомобильных площадках должны производиться с соблюдением требований Правил дорожного движения Республики Казахстан и Правил безопасности при геологоразведочных работах.
182. Во всех случаях передвижения (передислокации) буровых установок предварительно должна быть подготовлена новая площадка для монтажа буровой установки и трасса передвижения.
183. Расстояние от передвигаемой в вертикальном положении вышки до тракторов должно быть не менее высоты вышки плюс 5 м, в исключительных случаях допускается уменьшение этого расстояния, но при этом необходимо применение страховочных оттяжек против опрокидывания вышки.
184. Не допускается передвижение буровых установок при сильном тумане, дожде, снегопаде, в гололедицу, при ветре силой свыше 5 баллов (для блоков без вышки при ветре свыше 7 баллов).
185. При перемещении буровых установок в темное время суток трасса между перемещаемой буровой установкой и тягачом, а также по ходу перемещения должна быть освещена.
Не допускается:
1) во время передвижения вышек нахождение людей, не связанных непосредственно с данной работой, на расстоянии менее чем полуторная высота вышки;
2) нахождение людей на передвигаемых (перемещаемых) буровых установках;
3) передвигать буровую установку с поднятой, а также опущенной на опоры, не закрепленной мачтой и с незакрепленной ведущей трубой. Допускается передвижение самоходных установок с поднятой мачтой по ровной местности, если это предусматривается инструкцией по эксплуатации установок и обосновано специальными расчетами;
4) нахождение людей в кабине автомашины самоходных установок кроме водителя на крутых (свыше 150) подъемах и спусках, при переезде через водные преграды, мосты и другие опасные участки трассы.

5. Эксплуатация бурового оборудования и инструмента

186. Для производства спуско-подъемных операций должны применяться серийно выпускаемые заводами грузоподъемные устройства и приспособления (элеваторы, вертлюги, труборазвороты и тому подобное) соответствующие стандартам или техническим условиям заводов-изготовителей.
187. Не допускается применение элеваторов с затворами, не имеющими фиксирующих устройств.
188. Во время спуско-подъемных операций не допускается:
1) работать на лебедке с неисправными тормозами;
2) стоять в непосредственной близости от спускаемых (поднимаемых) труб элеватора;
3) спускать трубы с недовернутыми резьбовыми соединениями;
4) держать на весу талевую систему под нагрузкой (или без нагрузки) при помощи груза, наложенного на рукоятку тормоза или путем заклинивания рукоятки;
5) проверять или чистить резьбовые соединения голыми руками;
6) охлаждать трущиеся поверхности тормозных шкивов водой, глиняным раствором и тому подобным;
7) применять элеваторы, крюки, вертлюжные серьги с неисправными запорными приспособлениями.
189. Во время работы буровых установок не допускается:
1) производить замер вращающейся ведущей трубы;
2) подниматься на рабочую площадку (капитанский мостик);
3) переключать скорости лебедки и вращателя, а также переключать вращение с лебедки на вращатель и обратно до полной их остановки;
4) заклинивать рукоятки управления машин и механизмов.
190. В талевой системе должны применяться канаты, разрешенные паспортом бурового станка (установки).
191. Талевые канаты должны иметь не менее трехкратного запаса прочности по отношению к расчетной максимальной нагрузке.
192. После оснастки талевой системы и после замены каната должна быть сделана запись в "Журнале состояния охраны труда" с указанием конструкции талевой системы, длины и диаметра каната, номера сертификата, даты изготовления и навески каната.
193. Все работающие канаты перед началом смены должны быть осмотрены.
194. Не допускается использование каната для спуско-подъемных операций, если:
1) по длине каната оборвана одна прядь;
2) канат вытянут или сплюснут и его наименьший диаметр составляет 90% и менее от первоначального;
3) по длине шага свивки каната диаметром 20 мм число оборванных проволок составляет более 5%, а на канате диаметром свыше 20 мм - более 10%;
4) одна из прядей вдавлена вследствие разрыва сердечника;
5) соотношение диаметра каната и применяемых блоков (роликов) не выдерживает допустимых пределов.
195. Буровые насосы и их обвязка (компенсаторы, шланги, сальники, трубопроводы) перед вводом в эксплуатацию и после каждого монтажа должны быть опрессованы водой на полуторное расчетное максимальное давление, предусмотренное проектом, но не свыше указанного в техническом паспорте насоса.
196. Предохранительный клапан насоса должен срабатывать при давлении ниже давления опрессовки.
197. Демонтаж приспособлений для опрессовки обвязки производится только после снятия давления в системе.
198. При опрессовках и демонтаже приспособлений для опрессовки не допускается нахождение на месте испытаний лицам, не занятым на выполняемых работах.
199. Результаты опрессовки обвязки насосов оформляются актом.
200. Восстановление циркуляции в скважине должно производиться путем постепенного увеличения подачи промывочной жидкости на забой.
201. Не допускается запуск насосов при закрытых задвижках (вентилях).
202. В зимнее время после перерывов в работе перед запуском насосов должна быть проверена проходимость нагнетательной линии.
203. Соединение шлангов с насосами, между собой и с сальник-вертлюгами должно быть выполнено с помощью устройств, предусмотренных конструкцией насоса, сальника.
204. Не допускается:
1) продавливать с помощью насоса пробки, образовавшиеся в нагнетательной линии;
2) мыть полы и другие предметы с использованием насосов и нагнетательных шлангов;
3) проводить ремонт трубопроводов, шлангов, сальников во время подачи по ним промывочной жидкости;
4) удерживать нагнетательный шланг от закручивания его вокруг ведущей трубы;
5) отматывать закрученный вокруг ведущей трубы шланг без предварительного снятия давления на нагнетательной линии.
205. Не допускается использовать изношенные сверх допустимых пределов бурильные трубы, муфты, ниппели. Неисправный инструмент должен быть удален с буровой вышки.
206. Не допускается применять элеваторы, вертлюжные серьги, подкладные вилки, плашки с износом, превышающим, предусмотренные техническими условиями и инструкциями по их эксплуатации, норм.
207. Удлинение рукояток трубных ключей может быть произведено путем плотного надевания на них бесшовных патрубков, не имеющих каких - либо повреждений. Длина сопряжения должна быть не менее 0,2 м. Общая длина ключа не должна превышать 2 м.

6. Механическое вращательное бурение

208. Не допускается работа на буровой установке со снятым или неисправным ограждением ротора, шпинделя, низа ведущей трубы, барабана лебедки, передач привода и других защитных ограждений, предусмотренных техническими условиями, инструкциями.
209. При бурении горизонтальных скважин ведущая труба должна быть ограждена на всю длину.
210. Не допускается:
1) оставление свечи, не заведенной за палец вышки (мачты);
2) подъем бурильных, колонковых и обсадных труб с приемного моста и спуск их на него при скорости движения элеватора, превышающей 1,5 метр в секунду (далее м/сек);
3) перекрепление механических патронов шпинделя без полной остановки шпинделя, перекрепления рукоятки включения и выключения вращателя в нейтральное положение;
211. Очистка бурильных труб при подъеме должна производиться специальными приспособлениями.
212. Длина бурильных свечей должна определяться расчетом, исходя из высоты вышки (мачты).
213. Для ограничения предельной высоты подъема элеватора (талевого блока) и предупреждения затягивания его в кронблок или в подвесной блок в вышке или на мачте должен быть установлен сигнализатор переподъема (противозатаскиватель).
214. Перекрепление патронов шпинделя должно производиться после полной остановки шпинделя, переключения рукоятки включения и выключения вращателя в нейтральное положение.
215. Все операции по свинчиванию и развинчиванию сальника, бурильных труб и другие работы на высоте свыше 1,5 м должны выполняться со специальной площадки. При диаметре бурильных труб 63,5 мм и более для их перемещения от устья скважины к подсвечнику и обратно должны использоваться специальные приспособления.
216. Свинчивание и развинчивание породоразрушающего инструмента, и извлечение керна из подвешенной колонковой трубы должно выполняться с соблюдением следующих условий:
1) труба удерживается на весу тормозом, управляемым бурильщиком, подвеска трубы допускается только на вертлюге-пробке, кольцевом элеваторе или полуавтоматическом элеваторе при закрытом и зафиксированном затворе;
2) расстояние от нижнего конца трубы до пола должно быть не более 0,2 м.
217. Не допускается при извлечении керна из колонковой трубы:
1) поддерживать руками снизу колонковую трубу, находящуюся в подвешенном состоянии;
2) проверять рукой положение керна в подвешенной колонковой трубе;
3) извлекать керн встряхиванием трубы лебедкой станка, нагреванием колонковой трубы.
218. При использовании полуавтоматических элеваторов необходимо:
1) проверять перед началом работы исправность элеваторов и наголовников;
2) содержать наголовники и элеваторы в чистоте;
3) производить операции, связанные с расхаживанием и перемещением бурового снаряда и заменой бурильных труб, только при закрытом и зафиксированном защелкой затворе элеватора;
4) навинчивать свечу при ослабленном канате;
5) поднимать элеватор вверх по свече плавно, без рывков, со скоростью не более 15 м/сек на прямом канате;
6) применять в буровом снаряде соединительные замки и муфты, соответствующие ГОСТ и типу применяемого элеватора;
7) надежно закреплять наголовники на муфтах соединительных замков;
8) подвешивать элеватор только к вертлюгу-амортизатору;
9) применять подсвечники, имеющие по периметру металлические борта высотой не менее 350 мм;
10) при подъеме элеватора вверх по свече помощнику бурильщика находиться от подсвечника на расстоянии не менее 1 м.
219. Не допускается:
1) закреплять наголовник до прекращения движения элеватора при спуско-подъемных операциях;
2) при случайных остановках бурового снаряда в скважине поправлять, снимать и надевать элеватор и наголовник до установки снаряда на подкладную вилку или шарнирный хомут.
220. При свинчивании и развинчивании бурильных труб с помощью труборазворота управлять им разрешается только лицу, непосредственно работающему с труборазворотом.
221. Кнопка управления труборазворотом должна быть расположена на расстоянии не менее 2 м от центра скважины по горизонтали.
222. После окончания работы автоматический выключатель электродвигателя труборазворота должен быть выключен.
223. Не допускается при работе с труборазворотом:
1) держать руками вращающуюся свечу;
2) вставлять вилки в прорези замка бурильной трубы или вынимать их до полной остановки водила;
3) пользоваться ведущими вилками с удлиненными рукоятками, без защелок и с разработанными зевами, превышающими размеры прорезей в замковых и ниппельных соединениях более чем в 2,5 мм;
4) применять дополнительно трубные ключи для открепления сильно затянутых резьбовых соединений;
5) стоять в направлении вращения водила в начальный момент открепления резьбового соединения;
6) производить включение труборазворота, если подкладная вилка установлена на центратор наклонно, а хвостовая часть вилки не вошла в углубление между выступами крышки.

7. Приготовление промывочных жидкостей

224. Глинистые станции для централизованного приготовления промывочных жидкостей должны быть построены и оборудованы по утвержденному проекту с учетом мощностей и параметров приготовляемых промывочных жидкостей и характеристик добавляемых химреагентов и концентратов. Проектом должны быть предусмотрены места и способы их утилизации.
225. Приемка в эксплуатацию централизованных глинистых станций должна производиться с участием представителей государственного органа санитарно-эпидемиологической службы и инспекций по горнотехническому надзору.
226. При применении химреагентов и концентратов для улучшения качества промывочной жидкости должны быть предусмотрены дозаторы химреагентов.
Не допускается пуск в эксплуатацию централизованной глинистой станции, если:
1) не механизирована загрузка глиномешалок глиной;
2) не оборудована лаборатория (комната) с приборами и аппаратурой для контроля и замера параметров промывочных жидкостей (глинистых, эмульсионных, обработанных химреагентами и других);
3) отсутствует перечень применяемых реактивов и концентратов, согласованный с органом санитарно-эпидемиологической службы и утвержденный главным инженером организации;
4) персонал глиностанции не обучен работе с применением химреактивов, используемых при приготовлении промывочных жидкостей (эмульсий, пен и тому подобных);
5) отсутствуют инструкции по технике безопасности для обслуживающего персонала;
6) глиностанция не обеспечена средствами пожаротушения и средствами оказания первой помощи;
7) отсутствует акт комиссии предприятия о готовности глиностанции к работе.
227. Допускается приготовление и обработка промывочной жидкости непосредственно на площадке буровой или на временной площадке. При этом должны быть выполнены следующие требования безопасности:
1) площадка для приготовления промывочной жидкости должна быть расчищена и выровнена, а по размерам - обеспечить удобное расположение оборудования и его эксплуатацию, иметь пол из досок толщиной не менее 40 мм;
2) при расположении люка глиномешалки на высоте более 1,5 м вокруг него делается помост шириной не менее 1 м с трапами к нему. При этом расстояние от поверхности помоста до люка должно быть не более 1 м, трапы должны иметь уклон не более 30 ⁰ , ширину не менее 1,5 м и быть оборудованными поперечными планками противоскольжения на расстоянии 0,25 м одна о другой;
3) замеры параметров промывочной жидкости и контроль за ее качеством должны производиться дежурным лаборантом или обученным работником по приготовлению промывочной жидкости. При отсутствии жестких требований к параметрам промывочной жидкости замеры могут производить и заносить в журнал члены буровой бригады.
228. На глиностанциях, установленных на временных площадках с производительностью промывочной жидкости более 25 м ³ в сутки, а при использовании глиномешалок емкостью более 2,0 м ³ и более, загрузка глины должна быть механизирована.
229. Независимо от способов приготовления промывочной жидкости (на централизованных глиностанциях или временных площадках) должны быть обеспечены следующие требования безопасности:
1) люк глиномешалки должен закрываться решеткой с запором;
2) размеры ячеек должны быть не более 0,15 х 0,15 м;
3) земляные хранилища промывочной жидкости и воды должны иметь по всему периметру ограждения высотой не менее 1,2 м или перекрываться настилами;
4) система желобов при приготовлении и использовании промывочных жидкостей, обработанных химреагентами и другими добавками, а также хранилища должны обеспечить защиту почвы от загрязнения.
230. Не допускается включение глиномешалки без предварительной проверки исправности ограждений, надежности закрепления лопастей на валах, не убедившись в отсутствии в самой глиномешалке посторонних предметов, людей и домашних животных.
231. Во время ремонтных работ со шкива глиномешалки должны быть сняты ремни (цепи), а на пусковом устройстве привода вывешен плакат "Не включать - работают люди".
232. Не допускается во время работы глиномешалки проталкивать глину и твердые добавки в люк мешалки лопатами и другими предметами.
233. Не допускается отбор пробы промывочной жидкости при работающей глиномешалке.
234. Не допускается выполнение работ, связанных с выделением пыли (глинопорошка) без противопыльных респираторов и предохранительных очков. Порошкообразные реагенты (сухие) должны быть загружены перед загрузкой глины.
235. При приготовлении промывочных растворов с добавкой агрессивных химических реагентов и при бурении с их применением должны быть обеспечены следующие требования:
1) загрузка жидкими химическими реагентами должна производиться после предварительной проработки глинистого раствора и при остановленной глиномешалке;
2) в процессе работы, при котором возможно случайное загрязнение кожи, обслуживающий персонал должен пользоваться защитными гидрофильными мазями и пастами;
3) спецодежда должна соответствовать и обеспечивать защиту в зависимости от применяемых химических реагентов;
4) спецодежда по мере загрязнения, но не реже одного раза в месяц, должна подвергаться стирке механическим способом с применением соответствующих химреагентам нейтрализаторов;
5) должны быть приняты меры по исключению попадания обработанных химреагентами растворов (промывочных жидкостей) в подземные и поверхностные воды;
6) для предотвращения попадания в глаза химреагентов и отработанных промывочных жидкостей при загрузке глиномешалок и взятии проб должны применяться защитные очки;
7) бурильщик и помощник бурильщика во время спуско-подъемных операций должны применять защитные очки;
8) буровые установки и пункты централизованного приготовления жидкостей с химическими добавками должны быть обеспечены аптечками и инструкцией по оказанию первой помощи при возникновении случайных прямых контактов с химреагентами;
9) очистка и удаление образовавшихся осадков и корок внутри глиномешалки должна производиться путем промывки водой.
236. Утилизация остатков и отработанных промывочных жидкостей, приготовленных с применением химреагентов, должна производиться способами и на участках определенных в проекте. Запрещается размещать эти участки вблизи жилых зданий и сооружений, а так же в местах, где присутствуют водоносные горизонты питьевого назначения.

8. Крепление скважин трубами

237. Не допускается нахождение на буровой установке во время производства спуска (подъема) обсадных колонн людей, не занятых в процессе.
238. Перед спуском или подъемом обсадных труб буровой мастер должен лично проверить исправность буровой вышки (мачты), оборудования, талевой системы, инструмента, контрольно-измерительных приборов и состояние фундаментов (надежность натяга домкратов, опор мачты, фиксацию колес, гусениц, полозьев буровой установки, состояние растяжек и их якорение).
239. Не допускается начало работ по спуску и подъему колонн обсадных труб без проверки полков на отсутствие предметов, могущих упасть во время работы.
240. Секция колонны обсадных труб при подъеме их с мостков должна свободно проходить в буровую вышку.
241. При отсутствии данных кавернометрии до начала спуска обсадной колонны должно быть проверено состояние стенок скважины контрольным спуском инструмента (шаблона) на соответствие диаметра скважины диаметру спускаемой колонны труб (возможны интервалы сужения диаметра скважин).
242. При калибровке обсадных труб перед подъемом над устьем скважины не допускается нахождение работников в направлении возможного падения калибра.
243. Не допускается в процессе спуска и подъема обсадных труб:
1) свободное раскачивание секции колонны обсадных труб;
2) поднимать, опускать и подталкивать трубы путем захвата их канатом;
3) затаскивать и выносить обсадные трубы массой более 50 кг без использования трубной тележки или специальных приспособлений.
244. При использовании для эксплуатационных колонн скважин труб из материалов плотностью меньше плотности промывочной жидкости, в стволе скважины, во избежание выброса колонны или ее части из скважины в результате отрыва утяжелителя необходимо страховать колонну под рамой буровой установки шарнирными ключами или специальными приспособлениями.
245. После окончания спуска эксплуатационной колонны из полиэтиленовых труб (в предварительно закрепленный стальной технической защитной колонной ствол скважины), обе колонны в приустьевой части должны быть совместно зафиксированы (спарены).
246. Масса утяжелителя должна быть рассчитана с учетом глубины скважины, плотности и статического уровня промывочной жидкости, площади сечения труб и плотности материала труб. При использовании типовых конструкций и постоянном статическом уровне жидкости в пределах одной залежи (площади) расчет массы утяжелителя допускается производить один раз для данной типовой конструкции скважин.
247. При извлечении труб запрещается одновременная работа лебедкой и домкратом.
248. Перед вращением прихваченной колонны труб вручную ключами и другими инструментами бурильщик-машинист должен предварительно выбрать слабину подъемного каната. Колонна должна быть застрахована хомутом.

9. Тампонирование и гидроизоляция скважин

249. Работы по тампонированию скважин, закреплению кондукторов и технических защитных колонн цементированием, гидроизоляция технических скважин должны производиться под руководством бурового мастера (технолога по бурению, начальника бурового участка).
250. До начала производства работ должна быть проверена исправность предохранительных клапанов насосного оборудования, манометров и вся насосная установка.
251. Насосная установка для нагнетания должна иметь два манометра: на насосе и на заливочной головке тампонирующего устройства. Заливочная головка должна быть оборудована запорным вентилем.
252. Насосная установка (насосы, трубопроводы, шланги, заливочные головки и тому подобное) до начала работ должна быть опрессована на полуторное расчетное максимальное давление, необходимое для нагнетания, но не выше максимального рабочего давления, предусмотренного техническим паспортом насоса или цементировочного агрегата.
253. Не допускается использование насосов, не обеспечивающие максимального рабочего (расчетного) давления.
254. Перед тампонированием скважины необходимо проработать ствол скважины шаблоном.
255. При работе с цементными растворами обслуживающий персонал должен иметь и пользоваться рукавицами, защитными очками и фартуками.
256. Потребное количество раствора должно быть предварительно определено расчетным путем.
257. Не допускается присутствие около заливочных агрегатов лиц, не задействованных в процессе работы.
258. Площадка для укладки цемента и других компонентов должна быть прочной, достаточных размеров, с лестницами для безопасного подъема и спуска рабочих.
259. При приготовлении цементного раствора рабочие должны работать в респираторах и защитных очках.
260. При возникновении в трубах давления, превышающего на 10% рабочее давление, оно должно быть снижено до рабочего давления.

10. Ликвидация аварий

261. С учетом возможных аварий руководитель работ должен разработать план ликвидации аварии, который должен быть утвержден главным инженером организации. План ликвидации аварий согласовывается с: начальником подразделения, главным технологом, начальником производственно-технического отдела, главным механиком, главным энергетиком, руководителем службы охраны труда организации, горнотехнической инспекцией, пожарной службой.
План ликвидации аварии до начала работ должен быть изучен всеми служащими и рабочими подразделения. Ознакомление с Планом ликвидации аварий должно быть оформлено под расписку. План ликвидации аварии (выписка из него) должен быть вывешен на объекте на видном месте. Знание Плана ликвидации аварий проверяется во время учебных тревог и учебно-тренировочных занятий согласно графикам, утвержденным главным инженером филиала, производства, а также при проведении инструктажа и проверке знаний по технике безопасности.
262. Работы по ликвидации аварий должны проводиться под руководством бурового мастера (прораба, начальника участка, технического руководителя). До начала работ с планом ликвидации аварии должны быть ознакомлены члены бригады, участвующие в работе по ликвидации аварии.
263. До начала работ по ликвидации аварии буровой мастер и машинист буровой установки должны проверить исправность вышки (мачты), оборудования, талевой системы, спускоподъемного инструмента и контрольно-измерительных приборов.
264. Через 20-30 минут начала работы вибратора все болтовые соединения должны быть расшплинтованы, подтянуты и вновь зашплинтованы.
265. При ликвидации аварий, связанных с прихватом труб в скважине, не допускается:
1) создавать нагрузки одновременно лебедкой станка и домкратом;
2) создавать нагрузки одновременно лебедкой станка и гидравликой (гидроцилиндрами);
3) работать с неисправным указателем веса (индикатором веса);
4) создавать нагрузки на вышку (мачту), превышающие допустимые по паспорту.
266. Не допускается применение винтовых домкратов для ликвидации аварий, связанных с прихватом бурового снаряда, а также для извлечения обсадных труб.
267. Трубы, при извлечении их с помощью домкратов, должны быть застрахованы выше домкрата шарнирными хомутами.
268. Домкрат должен быть установлен на прочном основании без прокладок и с обеспечением устойчивости.
269. Клинья домкрата должны быть соединены между собой и прикреплены к домкрату или к станку (раме установки) стальным канатом.
270. При натяжке труб лебедкой или домкратом, а также при их расхаживании все рабочие, кроме непосредственно занятых на этих работах, должны быть удалены на безопасное расстояние (высота вышки плюс 10 м).
271. При работе с ударной "бабой" необходимо следить за тем, чтобы соединения бурильных труб не развинчивались.
272. При постановке ловильных труб для соединения с аварийными трубами, а также во время их развинчивания, должны быть приняты меры против падения ловильных труб.
273. Не допускается развинчивание аварийных труб вручную.
274. Развинчивание аварийных труб ловильными трубами должно производиться с помощью бурового станка.
275. При использовании гидравлических домкратов не допускается:
1) удерживать талевой системой натянутые трубы при перестановке и выравнивании домкратов;
2) применять прокладки между головками домкрата, лафетом и хомутами;
3) класть на домкрат инструменты и другие предметы;
4) исправлять перекосы домкрата, находящегося под нагрузкой;
5) работать с неисправным манометром и при утечке масла из гидросистемы;
6) допускать выход штока поршня домкрата более чем на 3/4 его длины;
7) резко снижать давление путем быстрого отвинчивания выпускной пробки;
8) освобождать верхний зажимной хомут (лафет), сбивая его ударами падающего сверху груза.
276. При необходимости расхаживания бурового снаряда, подвешенного на полуавтоматическом элеваторе, до выполнения этой операции затвор элеватора должен быть закрыт и зафиксирован защелкой.

11. Ликвидация скважин подземного выщелачивания

277. Скважины подземного выщелачивания, не подлежащие дальнейшему использованию, должны быть ликвидированы в установленном порядке.
278. Рабочим документом для ликвидации скважин является инструкция по производству ликвидационного тампонажа, утвержденная главным инженером организации.
279. Инструкция по производству ликвидационного тампонажа должна быть составлена с учетом конкретных условий местности, качественных характеристик использованных промывочных и других растворов, а также химреагентов.
280. При ликвидации скважин должны быть выполнены следующие требования:
1) засыпаны все ямы, шурфы, зумпфы, оставшиеся после демонтажа буровой установки;
2) ликвидированы загрязнения почвы от горюче - смазочных материалов;
3) остатки использованных растворов и химреагентов нейтрализованы или вывезены в хвостохранилища.

ГЛАВА 4. ГЕОФИЗИЧЕСКИЕ РАБОТЫ 1. Общие требования

281. Для проведения геофизических исследований, прострелочных или взрывных работ в скважинах должно применяться только серийно выпускаемое оборудование, аппаратура, приборы и инструменты.
282. Вилки, фишки, штепсельные разъемы для монтажа электрических цепей должны быть маркированы. При этом маркировка разъединительных устройств, на которые подается высокое напряжение, должна обеспечить их различие.
283. Эксплуатация оборудования, механизмов и аппаратуры, которые создают производственные опасности, должна осуществляться только специально обученным и закрепленным за ним персоналом.
284. Работы по обслуживанию и эксплуатации геофизической аппаратуры и оборудования, расположенных на открытом воздухе, должны быть прекращены во время грозы, сильного дождя, пурги и других аномальных природных явлений. Аппаратуру, подключаемую к источникам питания и проводникам, располагаемым вне помещения и не имеющим устройств грозозащиты, во время грозы следует отключать, а концы незаземленных электрических линий должны быть удалены из помещений, где находятся люди.
285. При обслуживании геофизической аппаратуры и оборудования несколькими работниками между ними должна быть оборудована связь (сигнализация), если в результате выполнения какой-либо операции одним лицом может возникнуть производственная опасность для других лиц (подача напряжения, включение вращающихся и движущихся механизмов, производство взрыва и тому подобное).
286. При использовании всех видов связи и сигнализации в подразделениях должна быть разработана система команд и сигналов, с которой должны быть ознакомлены все работники.
287. В конструкции геофизической аппаратуры и оборудования должна быть предусмотрена автоматическая защита от поражений электрическим током.
288. После завершения геофизических работ все источники электропитания должны быть отключены.
289. Эксплуатация электротехнических устройств, входящих в комплект геофизической аппаратуры, должна производиться в соответствии с эксплуатационной и ремонтной документацией на нее, соблюдением Главы 11 "Электротехнические установки" настоящих Правил.
290. В помещениях геофизических станций необходимо строго соблюдать правила противопожарной безопасности, не допускается использование для обогрева источники открытого огня и неисправные бензо- и электрообогреватели.

2. Геофизические исследования в скважинах

291. Геофизические работы в скважинах должны производиться в присутствии представителя буровой службы (начальник участка буровых работ или буровой мастер) под руководством оператора каротажной станции.
292. При выполнении геофизических исследований в скважинах с осложненными горно-геологическими условиями (поглощения, фонтанирование и тому подобное), ликвидации аварий, связанных с оставлением в скважинах взрывчатых материалов и источников ионизирующих излучений, работы должны вестись по оперативному плану, утвержденному главным инженером организации.
293. Геофизические работы разрешается производить только в специально подготовленных скважинах. Подготовка должна обеспечивать безопасную и удобную эксплуатацию наземного геофизического оборудования и беспрепятственный спуск-подъем каротажных зондов и скважинных приборов в течение времени, необходимого для проведения всего комплекса геофизических исследований.
294. Площадка для размещения каротажной станции должна обеспечить: возможность ее установки в горизонтальном положении; видимость с места машиниста подъемника мостков и устья скважин; иметь подъездные пути, обеспечивающие беспрепятственную эвакуацию в аварийных ситуациях своим ходом или буксировкой другими транспортными средствами; освещаться в темное время суток в соответствии с установленными требованиями.
295. Оборудование буровой установки должно быть исправным, для обеспечения его необходимого использования во время проведения всего комплекса геофизических исследований. Во время проведения геофизических работ на скважине должна находиться буровая бригада.
296. При производстве геофизических работ проведение других работ буровой бригадой может осуществляться только по согласованию с руководителем геофизических работ.
297. При работе буровых агрегатов по обеспечению проведения геофизических работ (дополнительная проработка скважины, извлечение оставленных в скважине приборов при помощи бурового снаряда и тому подобное) геофизический персонал может находиться на буровой установке только с согласия руководителя буровых работ.
298. Геофизический персонал при нахождении и работе на буровой установке должен применять защитные каски с подшлемниками и предохранительные пояса при работе на высоте более 1,3 м.
299. Перед проведением геофизических работ буровой инструмент и инвентарь должен быть убран с приемных мостков и устья скважины. Между каротажной станцией и устьем не должны находиться предметы, препятствующие свободному движению кабеля, а площадка устья и приемные мостки должны быть исправны и очищены от бурового раствора, горюче-смазочных материалов, снега и льда.
300. Обустройство устья скважины должно обеспечивать удобство спуска и извлечение скважинных приборов. К устью скважин, бурящихся с глинистым раствором, должна быть подведена техническая вода.
301. Спускоподъемные операции разрешается производить как через наземные, так и через подвесные блок балансы. Направляющий блок или наземный блок-баланс жестко (хомутами, болтами) крепится у устья скважины. Не допускается их крепление канатными скрутками или тяжелыми предметами. Подвесной крюк крепится на крюк талевого блока и должен расчаливаться с помощью оттяжек. Не допускается использование подвесных блоков без предохранительного кожуха (скобы).
302. Для подключения геофизического оборудования и аппаратуры к силовой сети буровой установки, должна иметься унифицированная трех полюсная розетка (в исполнении, пригодном для наружной установки) на напряжение 220 вольт (далее В) с заземляющим контактом, расположенная в легкодоступном месте.
303. Должно быть обозначено место для подсоединения к контуру заземления буровой установки заземляющего каротажную станцию провода. Подключение должно выполняться только с помощью винтовых соединений и струбцин. Суммарная величина сопротивления заземляющего провода и контура заземления буровой установки не должна превышать 10 Ом.
304. Силовой кабель, соединяющий геофизическое оборудование с электросетью, должен прокладываться на козлах или подставках на высоте не менее 0,5 м от поверхности земли, а в местах проходов - подвешиваться на высоте 2 м.
305. Допускается подключать кабель к источнику питания только по окончании сборки рабочей электросхемы станции. О моменте подключения должны быть оповещены все работники, занятые каротажем. Подключение должно производиться лицом, имеющим на это право.
306. Подавать напряжение в питающую цепь измерительной схемы разрешается только после спуска скважинного прибора в скважину. При необходимости включения тока в измерительную цепь для проверки исправности прибора на поверхности необходимо предупредить об этом обслуживающий персонал.
307. Каротажная станция (подъемник) должна фиксироваться стояночным тормозом и упорными башмаками так, чтобы исключалось ее смещение при натяжении кабеля, равном максимальной грузоподъемности лебедки.
308. Перед началом работ на скважине должна проверяться исправность тормозной системы, кабелеукладчика, защитных ограждений подъемника, надежность крепления лебедки к раме автомобиля.
309. Контроль за спуском (подъемом) скважинных снарядов должен выполняться по показаниям датчиков скорости, глубин и натяжения кабеля. При работах на скважинах глубиной менее 1500 м применение измерителя натяжения не обязательно.
310. Скважинные приборы массой более 40 килограмм (далее кг) и длиной более 2 м, не зависимо от массы, разрешается поднимать и опускать в скважину только специальным каротажным подъемником или буровой лебедкой.
311. Прочность крепления скважинных приборов, зондов и грузов к геофизическому кабелю должна быть не менее 2/3 разрывного усилия кабеля.
312. Длина кабеля должна быть такой, чтобы при спуске скважинного прибора на максимальную глубину на барабане лебедки подъемника оставалось не менее половины последнего ряда витков кабеля.
313. Не допускается наличие "фонарей" на бронированном кабеле. Сохранность брони кабеля должна проверяться не реже одного раза в квартал, а при работе в скважинах содержащих в растворе агрессивные вещества, проверка должна включать испытания на разрывное усилие.
314. Во избежание затаскивания скважинных приборов на блок, на кабеле должны быть установлены три хорошо видимые предупредительные метки. Скорость подъема после появления последней предупредительной метки и при проходе скважинного прибора к башмаку обсадной колонны должна быть снижена до 250 метров в час (далее м/час). С пониженной скоростью необходимо поднимать скважинный прибор и в интервалах скважины, где ранее наблюдались прихваты и затяжки бурового снаряда.
315. Усилие натяжения кабеля при "расхаживании" с целью освобождения от прихвата не должно превышать 50% его разрывного усилия.
316. В процессе спускоподъемных операций, после подачи предупредительного сигнала о начале работ, запрещается нахождение людей на расстоянии менее двух метров от устья скважины и движущегося кабеля.
При ликвидации прихвата скважинного снаряда запрещается нахождение людей возле подъемника каротажной станции и устья скважины в радиусе равном расстоянию от подъемника каротажной станции до устья скважины.
317. По окончании измерений и при вынужденном прекращении подъема кабеля (прихват) напряжение в кабельной линии должно быть отключено. Защитное заземление можно снимать только после отключения от источника питания каротажной станции (подъемника).
318. При проведении ядерно-геофизических исследований в скважинах для контроля работоспособности аппаратуры могут использоваться только те источники нейтронов, которые перечислены в санитарном паспорте организации.
319. Транспортировка нейтронных источников должна осуществляться только в специальных транспортных или переносных контейнерах. Уровень излучения на поверхности контейнера не должен превышать 1 микрозиверт в час (1 мк3/час). На наружной поверхности контейнера должен иметься знак радиационной опасности.

3. Прострелочные и взрывные работы в скважинах

320. Работа с изделиями из взрывчатых материалов и прострелочно-взрывными аппаратами, определение, обозначение и охрана опасных зон, обеспечение безопасности электровзрывания должны проводиться в соответствии с Едиными правилами безопасности при взрывных работах ЕПБ-13-01-92.
321. Во время подготовки и проведения прострелочно-взрывных работ в скважинах все другие работы на скважине не допускаются, а оборудование буровой установки должно быть обесточено.
322. С момента обесточивания электрооборудования на скважине до спуска аппарата на глубину 50 м не допускается проведение электросварочных работ в радиусе 400 м.
323. Перед спуском прострелочно - взрывной аппаратуры необходимо провести контрольное шаблонирование скважины. Минимальные размеры шаблона должны соответствовать размерам спускаемого прострелочного или взрывного аппарата.
324. Присоединение прострелочно-взрывной аппаратуры к кабелю производиться одним человеком, который должен стоять у головки аппарата.
325. Выстрел или взрыв должен производиться от взрывной машинки или перфоратной панели лицом, имеющим право на производство взрывных работ.
326. При проведении перфорации и отборе грунтов с использованием переключающих устройств не допускается:
1) включать ток в переключающее устройство до момента установки аппаратов в интервале прострела;
2) производить подъем или спуск прострелочных аппаратов, если на переключающее устройство подано напряжение;
3) производить проверку переключающей головки после подключения к ней заряженных аппаратов.
После производства выстрела необходимо отключить питающую магистраль от перфоратной панели управления, запереть кнопку "Огонь", вынуть ключ и отключить коллекторные провода.
327. После подъема прострелочного или взрывного аппарата они проверяются взрывником, при этом:
1) отказавшие аппараты отправляются в зарядную мастерскую для разрядки;
2) взрывчатые материалы, оставшиеся в результате неполного взрыва, собираются и уничтожаются в соответствии с требованиями "Инструкции по уничтожению взрывчатых материалов", утвержденной Государственным комитетом по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан 23.07.97г.
328. Ликвидация "прихваченного" или оставленного в скважине заряженного аппарата посредством подрыва другим аппаратом производится только по согласованному решению руководства организации и исполнителя работ по наряду, утвержденному руководителем взрывных работ.
329. При радиометрическом исследовании буровых скважин и работе с ураносодержащими кернами необходимо соблюдать требования действующих норм радиационной безопасности.

ГЛАВА 5. ГИДРОГЕОЛОГИЧЕСКИЕ РАБОТЫ 1. Общие требования

330. Гидрогеологические исследования сопровождаются рядом полевых и лабораторных работ: откачки воды из скважин, опытные наливы и нагнетания растворов, определение состава подземных и поверхностных вод, гидроизоляция водоносных пластов в скважинах путем установки мостов, тампонирование, и перфорация скважин, установка и прочистка фильтров, гидроразрыв пластов, наблюдения в подземных горных выработках и прочее.
331. Контрольно-измерительная аппаратура должна устанавливаться у устьев скважин и в горных выработках в местах со свободным доступом. Для снятия замеров должны быть оборудованы специальные площадки. При расположении выше 1 м она должна иметь ограждение высотой 1,2 м и быть оборудована лестницей с перилами.
332. При производстве опытов в темное время суток рабочие места должны быть освещены в соответствии с действующими СНиП РК.
333. Разборка и ремонт приборов, измерительной аппаратуры, напорных труб, насосов и другого оборудования, работающего под давлением, должны производиться после снятия с них давления.
334. Не допускается нахождение на насосных установках и других участках полигона подземного скважинного выщелачивания лицам, не занятым выполнением каких-либо работ.

2. Гидрогеологические исследования в скважинах

335. Оборудование и арматура скважин, применяемые при откачке эрлифтом и нагнетаниях, должны быть опрессованы на давление, превышающее максимальное рабочее давление на 50%. Результаты опрессовки должны быть оформлены актом.
336. Вода из скважины по трубопроводу или шлангу должна отводиться за пределы рабочей площадки.
337. Не допускается производство наблюдений за условиями и динамикой процесса подземного выщелачивания в фонтанирующих скважинах до соответствующего оборудования их устья, а также нахождение под водоотводящей трубой в момент закрытия задвижек.
338. При замере дебита с помощью мерных баков, необходимо устанавливать их на специальную устойчивую площадку. При емкости баков больше 200 литров, площадки оборудуются сливными устройствами.
339. Не допускается опускание в скважину фильтров или их секций длиной более 0,8 высоты вышки или амплитуды подъема крана.
340. Перед тампонированием скважины необходимо:
1) проработать ствол скважины и проверить его шаблоном;
2) проверить исправность предохранительных клапанов, воздушных, водяных магистралей и изолирующих устройств у пневматических и гидравлических тампонов.
341. При установке одно-, двухколонных тампонов в скважине допускается наращивать ключи патрубками. Патрубок должен быть изготовлен из бесшовной трубы. Длина сопряжения патрубка с ключом должна быть не менее 0,2 м. Общая длина ключа с патрубком не должна превышать 2 м.
342. Насосная установка для нагнетания должна иметь два манометра: на насосе и на заливочной головке тампонирующего устройства.
343. Не допускается продавливание "пробки", образовавшейся в трубопроводе, с помощью насосов. Проведение опытных работ должно быть приостановлено и может быть возобновлено после устранения "пробки".
344. Не допускается нахождение возле воздушного крана, через который вода из скважины может фонтанировать после окончания нагнетания воды в исследуемый интервал и во время закрытия вентиля у водомера.
345. При работах в скважинах, выделяющих горючие газы, не допускается:
1) производить замеры электрическими контактными уровнемерами и другими электрическими приборами, не имеющими взрывобезопасного исполнения;
2) расхаживать обсадные трубы и ударять по ним стальными предметами;
3) курить или находиться с открытым огнем у скважины.
346. При откачках погружными насосами с электроприводом не допускается:
1) монтировать водоподъемную колонну насоса без применения соответствующих приспособлений и хомутов для труб;
2) производить спуск и подъем насоса при не обесточенном кабеле;
3) прокладывать кабель к электродвигателю насоса со стороны работающей бригады или лебедки.
347. На вводе сети питания к насосным агрегатам (рядом с рабочей площадкой опытной установки) должен быть оборудован общий разъединитель, при помощи которого, в случае необходимости, может быть полностью снято напряжение с электрооборудования.
Питающий кабель должен прикрепляться на водоподъемной колонне скобами, расположенными на расстоянии не более 1,5 м друг от друга; пусковые механизмы электропогружных насосов должны устанавливаться в помещениях, закрывающихся на замок.
348. Для наблюдателя и мастера при производстве откачки в летнее время оборудуется укрытие от дождя и ветра, а зимой - отапливаемое помещение.

ГЛАВА 6. ДОБЫЧНОЙ КОМПЛЕКС ПОДЗЕМНОГО
СКВАЖИННОГО ВЫЩЕЛАЧИВАНИЯ 1. Общие требования

349. Строительство добычного комплекса подземного скважинного выщедачивания должно выполняться по утвержденному в установленном порядке проекту, соответствующему требованиям действующих строительных норм и правил.
В проекте на строительство добычного комплекса должен быть включен раздел, определяющий порядок и способы ликвидации добычных комплексов и рекультивации земель.
350. Поверхность добычного комплекса должна быть спланирована для размещения сооружений, прокладки сетей технологических трубопроводов и создания безопасных условий эксплуатации и обслуживания. Ко всем сооружениям и техническим средствам должен быть обеспечен безопасный доступ.
351. Территория добычного комплекса должна быть ограждена или обозначена соответствующими знаками безопасности.
352. Верхняя часть эксплуатационных колонн технологических скважин должна выступать над дневной поверхностью не менее, чем на 0,3 м.
353. Номера всех технологических скважин должны быть обозначены краской на прикрепленных к верхней части колонны бирках или выбиты на оголовках скважин.
354. Во избежание разбрызгивания продуктивных растворов, подача их от оголовков откачных скважин эрлифтного раствороподъема должна осуществляться через воздухоотделители, смонтированные на сборных трубопроводах, при насосном раствороподъеме - герметичной врезкой в магистральный трубопровод.
355. Ежегодно по графику, утвержденному главным инженером организации и согласованному с государственными органами санитарно- эпидемиологического надзора, проводится дозиметрический контроль за загрязнением поверхности добычного комплекса.
356. Грунт с загрязненных участков должен быть собран и складирован в специально оборудованном для этого месте. Места проливов агрессивных жидкостей и продуктивных растворов - нейтрализованы и тщательно убраны.
Сноска. Пункт 356 с изменениями, внесенными приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 18.01.2010 № 10 (порядок введения в действие см. п. 3).
357. При образовании у устьев скважин провальных воронок последние должны быть немедленно ликвидированы.

2. Насосные станции

358. Насосные станции должны быть надежно изолированы от грунтовых вод и защищены от затопления поверхностными водами; полы должны быть в коррозионно-стойком исполнении.
359. Насосное оборудование, его обвязка, запорная и регулирующая арматура должны быть в коррозионно-стойком исполнении.
360. В машинных залах насосных станций должны быть предусмотрены площадки для ремонта оборудования и площадки для ремонта и обслуживания грузоподъемных механизмов. Размеры площадок должны быть такими, чтобы были обеспечены свободные проходы шириной не менее 0,7 м.
361. Высота машинного зала от пола до потолка при отсутствии подъемных приспособлений должна составлять не менее 3,0 м. На насосных станциях с грузоподъемными механизмами высота машинного зала должна быть такой, чтобы между низом перемещаемого груза и верхом установленного оборудования обеспечивалось расстояние не менее 0,5 м.
362. Каналы и другие углубления в полах должны быть закрыты съемными плитами или ограждены перилами высотой 1,1 м со средней рейкой и сплошной обшивкой понизу на высоту 0,15 м, такими же ограждениями должны быть снабжены переходы через трубопроводы.
363. В насосных станциях при высоте расположения агрегатов и электроприводов задвижек более 1,4 м от пола следует предусматривать площадки, мостики или увеличение ширины фундамента для их обслуживания.
364. Кроме рабочего освещения должно быть предусмотрено аварийное освещение лампами, питаемыми от сети, или переносными аккумуляторными фонарями.
365. Насосные агрегаты, распределительные щиты, трубопроводы, арматура, приборы, вспомогательные и другие механизмы необходимо размещать таким образом, чтобы к ним был обеспечен свободный подход.
366. Минимальная ширина проходов между неподвижными выступающими частями оборудования и электродвигателями должна составлять 1,0 м при напряжении до 1000 В и 1,2 м - более 1000 В.
367. На заглубленных станциях с электродвигателями напряжением до 1000 В и диаметром нагнетательного патрубка насоса до 200 мм включительно допускается установка насосных агрегатов у стены машинного отделения на расстоянии не менее 0,25 м от стены. При этом ширина проходов между агрегатами должна быть не менее 0,7 м.
368. Помещения для дежурного персонала насосных станций должны быть оборудованы телефонной или радиосвязью.
369. Для обеспечения безопасной эксплуатации насосных станций руководство организации должно назначить приказом из числа служащих, имеющих соответствующую техническую подготовку и практический опыт, лицо, ответственное за исправное состояние и безопасную эксплуатацию насосных станций.
370. В помещениях насосных станций на видных местах должны быть вывешены утвержденные главным инженером организации технологические схемы насосных станций с трубопроводами, запорной арматурой, выполненные в условных цветах.
Все изменения должны вноситься в схему не позднее 3 суток.
371. Пуск, обслуживание и ремонт насосных агрегатов должны производиться в соответствии с требованиями инструкций, утвержденных главным инженером организации.
372. Не допускается регулирование производительности насосного агрегата задвижкой на всасывающем трубопроводе. Во время работы насоса задвижка на всасывающем трубопроводе должна быть открыта полностью.
373. При опасности возникновения аварии насосный агрегат должен быть остановлен. О своих действиях дежурный оператор должен доложить вышестоящему руководителю.

3. Отстойники технологических растворов

374. Для осветления технологических растворов и осаждения механических взвесей должны применяться специальные отстойники, объем которых определяется проектом в соответствии с производительностью добычного комплекса.
375. При проектировании, изготовлении и монтаже отстойников, их узлов и элементов должны применяться материалы, полуфабрикаты и изделия с учетом химической активности среды.
376. В зависимости от инженерных и гидрогеологических условий района работ отстойники могут быть наземными, заглубленными ниже дневной поверхности или надземными.
377. Надземные отстойники должны быть установлены на фундаментах в поддонах с соблюдением всех требований, предъявляемых к резервуарам (емкостям) для хранения реагентов.
378. В соответствии с установленным порядком, ежегодно по графику, утвержденному главным инженером организации, проводится освидетельствование технического состояния и замеры толщины стенок металлических отстойников с составлением соответствующих актов.
379. При устройстве наземных заглубленных отстойников необходимо предусматривать закрепление откосов и противофильтрационные мероприятия с использованием коррозионно-стойких материалов.
380. Размеры и площадь наземных заглубленных отстойников должны соответствовать действующим строительных норм и правил.
381. Строительная высота отстойника должна превышать расчетный уровень растворов не менее чем на 0,3 м.
382. Дно наземного заглубленного отстойника должно иметь продольный уклон не менее 0,02 в направлении, обратном движению поступающих растворов для обеспечения возможности смыва осадка.
383. При ремонте, чистке и промывке отстойников должны быть приняты меры, предотвращающие поступление растворов.
384. Работы в надземных отстойниках должны выполнять бригады по наряду-допуску на работы повышенной опасности с соблюдением требований соответствующих правил при выполнении работ повышенной опасности.
385. Для спуска людей в отстойники при их ремонте, очистке и промывке необходимо применять прочные металлические лестницы. Рабочие должны быть снабжены предохранительными поясами, веревками, соответствующей спецодеждой и обувью.

4. Узлы подкисления

386. Для дифференцированного подкисления технологических растворов должны применяться специальные узлы подкисления, объем и месторасположение которых определяется проектом в соответствии с технологической инструкцией по отработке месторождения.
387. При проектировании, изготовлении и монтаже узлов подкисления, их элементов должны применяться материалы, полуфабрикаты и изделия с учетом химической активности среды.
388. Смесительные устройства должны быть закрыты сплошными ограждениями-экранами из коррозионностойкого материала, конструкции и размеры которых в каждом конкретном случае должны быть определены проектом.
389. Пешеходные дорожки и площадки обслуживания смесителей, отстойников маточных и возвратных растворов и узлов подкисления должны устраиваться с учетом преобладающего направления ветров для предотвращения возможного обрызгивания персонала реагентами при порывистых ветрах.
390. Расходные емкости реагентов на узлах подкисления должны быть оборудованы площадками обслуживания.
391. Для обеспечения безопасной эксплуатации узлов подкисления руководство организации должно назначить приказом из числа служащих, имеющих соответствующую техническую подготовку и практический опыт, лицо, ответственное за исправное состояние и безопасную эксплуатацию узлов подкисления.
392. В производственных помещениях и оперативных диспетчерских пунктах на видных местах должны быть вывешены утвержденные главным инженером рудника технологические схемы узлов подкисления с трубопроводами, выполненные в условных цветах. Все изменения должны быть внесены в схему не позднее 3 суток.
393. Пуск, обслуживание и ремонт узлов подкисления должны производиться в соответствии с требованиями соответствующей инструкции, утвержденной главным инженером организации.
394. На узлах подкисления должен быть запас воды в объеме 1 м ³ в емкости с размером 1,2х1,0х1,0 м независимо от наличия водопровода, сооружены фонтанчики для смыва кислоты или щелочи с пораженных участков тела.
395. На узле подкисления должны быть:
1) 3 % раствор двууглекислой соды в объеме не менее 1 литра (далее л);
2) разбавленный раствор борной кислоты в объеме 0,5 л;
3) порошкообразная сода в количестве 0,5 кг;
4) раствор инокаина (оксибупрокаин) 0,4 % концентрации в объеме 5 мл или раствор алкаина (проксиметакаин) 0,5 % концентрации в объеме 15 мл;
5) вата или ватные тампоны.
Сноска. Пункт 395 с изменениями, внесенными приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 18.01.2010 № 10 (порядок введения в действие см. п. 3).

5. Технологические трубопроводы

396. При проектировании, изготовлении, монтаже и ремонте трубопроводов, их узлов, деталей и элементов должны применяться материалы, полуфабрикаты и изделия с учетом рабочих давлений, температур и химической активности среды.
397. Технологические трубопроводы необходимо предусматривать наземной и надземной прокладки для обеспечения возможности постоянного контроля их технического состояния, своевременного ремонта с целью недопущения утечки реагентов и технологических растворов.
Разрешается прокладка подземных технологических трубопроводов, выполненных из полиэтилена или поливинилхлорида.
398. При прокладке трубопроводов необходимо предусматривать самокомпенсацию их температурных напряжений и деформаций за счет поворота трасс, преимущественно на 90 ⁰ .
399. На всех технологических трубопроводах должны быть нанесены: цифрами - номера магистралей; стрелками - направления движения среды. На каждом трубопроводе должно быть не менее трех обозначений (у мест ответвления или на концах трубопровода и в середине). Буквы и цифры должны быть выполнены печатным шрифтом, краской, ясно видимой на фоне цветной окраски трубопровода.
400. Пересечение технологическими трубопроводами проездов (дорог) необходимо предусматривать под прямым углом к их оси. При невозможности пересечения под прямым углом допускается уменьшать угол до 45 ⁰ .
401. При пересечении проездов (дорог) неметаллическими (полиэтиленовыми или поливинилхлоридными) трубопроводами последние должны быть заключены в стальные патроны и заложены под полотно проезда (дороги) на глубину не менее 1,0 м от дневной поверхности.
402. При пересечении внутрирудничных проездов (дорог) с металлическими трубопроводами расстояние от них до полотна проезда (дороги) должно быть в свету не менее 4,5 м.
403. Соединения реагенто-, воздухо- и растворопроводов на пересечениях с дорогами не допускаются.
404. Реагенто- и растворопроводы необходимо прокладывать со снижением в сторону потока жидкости. Величина снижения должна составлять не менее 2,5 величин прогиба трубопровода между опорами, но с уклоном не менее 0,002 %0.
405. Реагенто-, воздухо-, растворопроводы на участках с максимальными понижениями (прогибами) должны снабжаться дренажными устройствами для слива реагентов и растворов при опорожнении трубопроводов, освобождении от осадка или слива конденсата из воздухопровода. Конструкции дренажных устройств разрабатываются с учетом местных условий и должны обеспечивать наиболее полное опорожнение трубопроводов.
406. Приварные детали трубопроводов должны быть из того же материала, что и трубы.
Стальные и нержавстальные трубопроводы должны монтироваться на сварке только соответствующими промышленными методами, обеспечивающими качественные сварные соединения.
407. Сварка трубопроводов с применением подкладных колец и подкладок запрещается.
408. Разъемные фланцевые соединения стальных и нержавстальных трубопроводов допускается применять только в местах подключения контрольно-измерительных приборов, оборудования и арматуры.
409. При наличии на стальных и нержавстальных трубопроводах изгибов расстояние от ближайшего поперечного шва до закругления должно быть не менее одного наружного диаметра трубы, но не менее 100 мм.
410. Сварка ответвлений с трубопроводами допускается только на участках, удаленных от сварных швов трубопроводов не менее чем на 100 мм.
411. Расположение сварных стыков ближе 200 мм от опор трубопроводов не допускается.
412. Безнапорные реагентопроводы и растворопроводы из поливинилхлоридовых или полиэтиленовых труб укладываются на дневной поверхности с уклоном не менее 0,002 %0.
413. Соединение труб из полиэтилена должно производиться только термической контактной сваркой встык или в раструб.
414. Соединение труб из поливинилхлорида должно производиться на резьбовых соединениях в раструб с применением герметика или склеиванием с использованием муфт или в раструб.
415. Присоединение металлической запорной арматуры к трубопроводам из полиэтиленовых или поливинилхлоридовых труб должно быть выполнено с помощью нержавстальных вставок или специальных фасонных отводов из полиэтилена или поливинилхлорида.
416. Соединения труб из полиэтилена или поливинилхлорида с нержавстальными допускаются как разъемными, так и неразъемными. Неразъемные соединения должны выполняться раструбно-контактным способом.
417. Арматура трубопроводов должна устанавливаться в местах, удобных для обслуживания и ремонта. В необходимых случаях должны быть устроены лестницы и площадки.
418. Каждый участок трубопровода между неподвижными опорами должен быть рассчитан на компенсацию температурных деформаций.
419. Допускается устройство сварных секторных компенсаторов для стальных и нержавстальных трубопроводов с наружным диаметром свыше 426 мм.
420. Несущие конструкции трубопроводов (опоры) должны быть рассчитаны на вертикальную нагрузку от веса трубопровода, наполненного транспортируемой средой и покрытого, при необходимости, теплоизоляцией, и на усилия, возникающие от температурных деформаций трубопроводов.
421. Неподвижные опоры необходимо располагать, исходя из условий самокомпенсации трубопроводов, и рассчитывать на усилия, передаваемые на них при наиболее неблагоприятном сочетании нагрузок.
422. Для обеспечения безопасной эксплуатации трубопроводов руководство организации должно назначить приказом ответственного за исправное состояние и безопасную эксплуатацию трубопроводов из числа служащих, прошедших проверку знаний соответствующих правил, норм и инструкций в установленном порядке.
423. В производственных помещениях и оперативных диспетчерских пунктах на видных местах должны быть вывешены утвержденные главным инженером рудника схемы трубопроводов, выполненные в условных цветах. Все изменения в системе трубопроводов должны быть внесены в схему не позднее 3 суток.
424. Пуск, обслуживание и ремонт трубопроводов должны производиться в соответствии с требованиями инструкции, утвержденной главным инженером организации.
425. Не допускается:
1) устранять обнаруженные дефекты, а также подтягивать болтовые соединения на трубопроводах находящихся под давлением;
2) снимать арматуру с трубопроводов при наличии в ней рабочей среды и разбирать арматуру, не обезвредив все поверхности, соприкасающиеся с агрессивной средой;
3) использовать арматуру в качестве опоры для трубопроводов;
4) применять арматуру вместо заглушек при испытаниях на монтаже трубопроводов.

6. Ремонтно-восстановительные работы
в технологических скважинах

426. Контроль технического состояния технологических скважин должен производиться геофизическими и гидрогеологическими методами с соблюдением требований соответствующих нормативных документов и настоящих Правил.
427. Ликвидация нарушений герметичности и целостности эксплуатационных обсадных колонн технологических скважин и затрубной циркуляции технологических растворов заменой части нарушенных колонн, монтажом эксплуатационной колонны меньшего диаметра или нагнетанием агрессивно-стойкого цементного раствора, других агрессивностойких быстросхватывающихся смесей в затрубное пространство должна осуществляться в соответствии с проектной документацией и инструкцией, утвержденной главным инженером организации.
428. При прокачке технологических скважин эрлифтом эксплуатация и обслуживание компрессорных установок и воздухопроводов должны производиться в соответствии с требованиями действующих норм и правил.
429. При использовании полиэтиленовых шлангов для подачи в скважину сжатого воздуха не допускается прекращение подачи сжатого воздуха перегибанием (изломом) шланга.
430. При прокачке технологических скважин запрещается сброс песчано-водяной пульпы на дневную поверхность. Пульпа должна собираться в специальную емкость, после чего отстоявшийся раствор должен быть слит в сборный трубопровод или буферную емкость, а песок и ил складированы в специально оборудованном для этого месте.
431. Реагентная обработка технологических скважин должна осуществляться бригадой, прошедшей специальную подготовку под руководством мастера участка подземного выщелачивания или другого специалиста, назначенного приказом по организации.
432. Жидкие декольматирующие реагенты должны доставляться к обрабатываемым скважинам в специальных цистернах, гуммированных или пластмассовых емкостях, стеклянных бутылях.
433. При транспортировке и хранении на месте производства работ порошкообразных реагентов, последние должны быть защищены от воды и влаги.
434. Лица, занимающиеся реагентной обработкой, должны быть обеспечены защитной спецодеждой и обувью, резиновыми перчатками, очками и противогазами соответствующей марки.
435. При работе с порошкообразными реагентами необходимо применять защитные очки, противопылевой респиратор.
436. На время обработки на всех подходах к скважине должны быть выставлены знаки безопасности, запрещающие подход к скважине.
437. Перед началом реагентной обработки арматура и оголовок скважины должны быть проверены на прочность и герметичность опрессовкой под полуторным рабочим давлением.
438. Агрегаты для реагентной обработки скважин необходимо устанавливать на площадке, обеспечивающей удобное и безопасное их обслуживание. Площадка должна располагаться с наветренной стороны с учетом преобладающего направления ветра.
439. Не допускается закачивание реагентов при ветре 12 м/сек и более, при тумане и в темное время суток.
440. При работе с растворами кислот на скважине должны быть:
1) чистая вода не менее 100 л;
2) 3 % раствор двууглекислой соды в объеме не менее 1 л;
3) разбавленный раствор борной кислоты в объеме 0,5 л;
4) порошкообразная сода в количестве 0,5 кг;
5) раствор инокаина (оксибупрокаин) 0,4 % концентрации в объеме 5 мл или раствор алкаина (проксиметакаин) 0,5 % концентрации в объеме 15 мл;
6) вата или ватные тампоны.
Сноска. Пункт 440 с изменениями, внесенными приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 18.01.2010 № 10 (порядок введения в действие см. п. 3).
441. Пневмоимпульсная обработка технологических скважин должна производиться с соблюдением требований соответствующих правил, инструкции и технического паспорта на специализированную установку.
442. Пневмоимпульсная обработка технологических скважин должна осуществляться бригадой, прошедшей специальную подготовку, под руководством специалиста участка подземного скважинного выщелачивания или другого специалиста, назначенного приказом по организации.

ГЛАВА 7. УЧАСТОК КУЧНОГО ВЫЩЕЛАЧИВАНИЯ 1. Общие требования безопасности.

443. Участок кучного выщелачивания может быть составной частью технологии добычи и переработки твердых полезных ископаемых открытым или подземным способом. Проект на участок кучного выщелачивания может быть разработан совместно с проектом на добычу твердых полезных ископаемых открытым или подземным способом.
444. Площадка штабеля и прилегающая территория должны быть ограждены соответствующими знаками безопасности. К оборудованию и техническим средствам должен быть обеспечен безопасный доступ.
445. Для размещения и хранения материалов, арматуры и других изделий на участке кучного выщелачивания должны быть оборудованы специальные склады, отвечающие требованиям действующих правил.
446. К разработке проектно-технической документации должно предшествовать проведение гидрогеологических исследований предполагаемого места размещения штабелей кучного выщелачивания.
Рабочий проект рудника кучного выщелачивания должен содержать:
1) общую пояснительную записку;
2) технологические решения переработки полезного ископаемого;
3) генеральный план комплекса участка кучного выщелачивания и транспорт;
4) геологическую и маркшейдерскую документацию;
5) инженерное оборудование, сети и системы воздухопроводов, реагентопроводов и растворопроводов;
6) решения по строительству штабелей кучного выщелачивания;
7) архитектурно-строительные решения;
8) мероприятия по охране труда и окружающей среды, радиационной безопасности, гражданской обороне и чрезвычайным ситуациям;
9) раздел по ликвидации штабеля кучного выщелачивания и рекультивации земель.
447. На производство работ должны выдаваться наряды. Выдача нарядов и контроль за их исполнением осуществляются в соответствии с положением о нарядной системе, утвержденной руководителем организации. Запрещается выдача нарядов на работу в места, имеющие нарушение правил техники безопасности, кроме работ по устранению этих замечаний.
448. Каждое рабочее место перед началом работ или в течение смены должно осматриваться лицом сменного технического надзора, а в течение суток - начальником участка или его заместителем, которые обязаны не допускать производство работ при наличии нарушений правил техники безопасности.
449. Каждый рабочий до начала работы должен удостовериться в безопасном состоянии своего рабочего места, проверить исправность инструмента, механизмов и приспособлений, требующихся для работы. Рабочий, обнаружив нарушения, которые он не может сам устранить, не приступая к работе, должен сообщить о них лицу технического надзора.
450. Каждый работающий в организации, заметив опасность, угрожающую людям или предприятию, должен наряду с принятием мер по ее устранению сообщить об этом лицу технического надзора, а также предупредить людей, которым угрожает опасность.
451. Не допускается загромождение рабочих мест и подходов к ним какими-либо предметами, затрудняющими передвижение людей.
452. Уровни вредных веществ в воздухе рабочей зоны не должны превышать величин, установленных СНиП N 1.02.011 - 94 "Предельно-допустимые концентрации вредных веществ в воздухе рабочей зоны". Места отбора проб и их периодичность устанавливается графиком, утвержденным главным инженером организации, но не реже одного раза в месяц. Во всех случаях, когда содержание вредных газов или запыленность на участке кучного выщелачивания превышают установленные нормы, необходимо принять меры по обеспечению безопасных и здоровых условий труда.

2. Строительство штабелей кучного выщелачивания

453. Каждый штабель кучного выщелачивания формируется согласно паспорту, утвержденному главным инженером организации, разработанному в соответствии с рабочим проектом.
Паспорт на строительство штабелей должен содержать:
1) пояснительную записку по организации работ строительства штабеля;
2) меры безопасности при отсыпке штабеля;
3) допустимые параметры и размеры рабочих площадок, берм, углов откоса, расстояния от горного и транспортного оборудования до бровок штабеля;
4) применяемый технологически транспорт;
5) параметры и конструкция гидроизолирующего основания штабеля.
454. Не допускается строительство штабеля без утвержденного паспорта, а также с отступлением от него.
455. Штабели кучного выщелачивания размещаются на гидроизоляционном основании.
Конструкция и порядок устройства гидроизоляционного основания штабеля определяются проектом и должны отвечать требованиям, обеспечивающим герметичность основания на весь срок эксплуатации штабеля, исключать перелив на прилегающую поверхность продуктивных и выщелачивающих растворов, при переполнении емкости - накопителя, при обильных атмосферных осадках, а также при аварийной остановке технологического процесса в цехе переработки продуктивных растворов. Материалы, применяемые для гидроизолирующего основания штабеля должны быть стойкими к химическим реагентам и иметь достаточную механическую прочность при перевозке автотранспортом рудной массы на штабель и выполнении планировочных работ механизированным способом.
456. Высота штабеля, угол откоса, скорость продвижения фронта отсыпки устанавливаются проектом в зависимости от физико-механических свойств рудной массы и его основания, способа отсыпки и рельефа местности. Выбору участка под штабель должны предшествовать инженерно - геологические и гидрогеологические изыскания. В проекте должна быть приведена характеристика грунтов на участках, предназначенных для размещения штабелей.
457. По периметру штабеля кучного выщелачивания должен быть ров глубиной не менее 0,5 м и обваловка высотой не менее 0,7 м исключающие прорыв паводковых и поверхностных грунтовых вод к основанию штабеля.
Не допускается размещение штабелей кучного выщелачивания на косогорах и вблизи естественных водоемов.
458. Территория участка кучного выщелачивания должна иметь ограждение с соответствующими знаками безопасности.
459. Проезжие дороги должны располагаться за пределами обваловки и ограждения участка кучного выщелачивания. Дороги, необходимые для технологических нужд, должны определяться проектом.
460. Автомобили и другие транспортные средства следует разгружать на штабеле в местах, предусмотренных проектом, за призмой обрушения (сползания) руды.
461. В каждой организации геолого-маркшейдерской службой должен быть организован систематический контроль за устойчивостью руды в штабеле. Размеры призмы обрушения устанавливаются работниками маркшейдерской службы и регулярно доводятся до сведения работающих на участке кучного выщелачивания. Площадки штабелей должны иметь по всему фронту разгрузки поперечный уклон не менее 30%, направленный от бровки откоса в глубину штабеля. Разгрузочные пункты должны иметь необходимый фронт для маневровых операций автомобилей и бульдозеров. Для ограничения движения машин задним ходом разгрузочные участки должны иметь надежную предохранительную стенку (вал) высотой не менее 0,7 м для автомобилей грузоподъемностью до 10 тонн (далее т) и не менее 1 м для автомашин грузоподъемностью свыше 10 т. При отсутствии предохранительной стенки не допускается подъезжать к бровке ближе, чем на 3 м, машинам грузоподъемностью до 10 т и ближе, чем на 5 м, грузоподъемностью свыше 10 т.
Не допускается нахождение в пределах призмы обрушения штабеля.
462. При планировке штабеля бульдозером подъезд к бровке откоса разрешается только ножом вперед. Подавать бульдозеры задним ходом к бровке штабеля запрещается. Допускается работа бульдозера вне призмы обрушения с передвижением его вдоль предохранительного вала. Расстояние от края гусеницы бульдозера до бровки откоса определяется физико-механическим свойством рудной массы в штабеле и определяется проектом. Максимальные углы уклона поверхности штабеля при работе бульдозера не должны превышать величин, определенных заводской инструкцией по эксплуатации. Не допускается работа на бульдозере без блокировки, исключающей запуск двигателя при включенной коробке передач и при отсутствии устройства для запуска двигателя из кабины.
463. Для ремонта, смазки и регулировки бульдозера он должен быть установлен на горизонтальной площадке, двигатель отключен, а нож опущен на землю или специально предназначенную опору. В случае аварийной остановки бульдозера на наклонной плоскости должны быть приняты меры, исключающие самопроизвольное его движение под уклон.
464. На штабелях должны вывешиваться предупредительные надписи об опасности нахождения людей на откосах штабелей, вблизи их основания и в местах разгрузки транспортных средств.
465. При эксплуатации автомобильного транспорта при отсыпке штабелей кучного выщелачивания необходимо руководствоваться соответствующими правилами и другими нормативными документами, регламентирующими вопросы техники безопасности для автомобильного транспорта в той части, где они не противоречат настоящим Правилам. Автомобиль должен быть технически исправным, иметь зеркало заднего вида, действующую световую и звуковую сигнализацию, освещение и исправные тормоза. Скорость и порядок движения автомобилей на подъездных дорогах и на штабелях кучного выщелачивания устанавливается администрацией организации с учетом местных условий. Движение на дорогах участка кучного выщелачивания должно регулироваться стандартными знаками, предусмотренными действующими правилами.
466. На дорогах участка кучного выщелачивания движение автомашин должно производиться без обгона. При работе автомобиля на участках кучного выщелачивания запрещается:
1) движение автомобиля с поднятым кузовом, ремонт и разгрузка под линиями электропередач;
2) переезжать через кабели, проложенные по почве, без специальных предохранительных укрытий;
3) оставлять автомобиль на уклонах и подъемах.
Во всех случаях при движении автомобиля задним ходом должен подаваться непрерывный звуковой сигнал, а при движении автомобиля грузоподъемностью 10 т и более должен автоматически включаться звуковой сигнал.

3. Монтаж технологических трубопроводов

467. Поверхность площадки штабеля и прилегающая территория должны быть спланированы для создания безопасных условий монтажа, эксплуатации и обслуживания технологических трубопроводов.
468. Для контроля технического состояния технологических трубопроводов подземной прокладки проектом должны предусматриваться специальные устройства.
Разрешается прокладка подземных технологических трубопроводов, выполненных из полиэтилена и поливинилхлорида.
469. При прокладке трубопроводов необходимо предусматривать самокомпенсацию их температурных напряжений за счет поворота трасс, преимущественно на 900.
470. На технологических трубопроводах должны наноситься надписи следующего содержания:
1) на магистральных линиях - номер магистрали (римской цифрой) и стрелка, указывающая направление движения рабочей среды;
2) на ответвлениях вблизи магистралей - номер магистрали (римской цифрой), номера агрегатов (арабскими цифрами) и стрелки, указывающие направление движения рабочей среды;
3) на ответвлениях от магистралей вблизи агрегатов - номер магистрали (римской цифрой) и стрелки, указывающие направление движения рабочей среды.
На трубопроводах диаметром менее 150 мм обозначения должны быть написаны на специальных табличках, прикрепляемых с помощью хомутов на трубопроводе (под ним или над ним) в вертикальной плоскости. При подземной прокладке трубопроводов информация указывается на пикетных отметках.
Окраска, условные обозначения, размеры букв и расположение надписей должен соответствовать действующему ГОСТ.
471. При изготовлении, монтаже и ремонте стальных и нержавстальных трубопроводов и их элементов должны применяться методы сварки, обеспечивающие необходимую эксплуатационную надежность сварных соединений
Разъемные фланцевые соединения стальных и нержавстальных трубопроводов допускается применять в местах подключения контрольно-измерительных приборов, оборудования и арматуры.
Сварка ответвлений с трубопроводами допускается только на участках, удаленных от сварных швов трубопроводов не менее чем на 100 мм.
Расположение сварных стыков ближе 500 мм от опор трубопроводов не допускается.
472. Соединение труб из синтетических материалов должно производиться только термической контактной сваркой встык или в раструб. Присоединение ответвлений к полиэтиленовым трубопроводам должно выполняться с помощью нержавстальных фасонных изделий или врезкой, в нержавстальные вставки, вмонтированные в полиэтиленовые трубопроводы. Длина вставки должна быть не менее 1 м.
473. Устройство и оборудование насосных станций, освещение, противопожарное оборудование должно отвечать требованиям действующих нормативных актов и настоящих Правил. Насосное оборудование, его обвязка, запорная и регулирующая арматура должны быть в коррозионно-стойком исполнении.

4. Ведение технологических процессов

474. Все рабочие места на участке кучного выщелачивания должны быть обеспечены телефонной связью с диспетчером организации.
475. Перед началом работы необходимо проверить состояние технологического оборудования, коммуникаций, исправность контрольно-измерительных приборов, сигнализации, средств пожаротушения, наличие дежурных средств индивидуальной защиты и спецодежды, наличие инструмента, ограждений.
476. Запуск, ведение и остановка технологического процесса производится согласно технологическому регламенту. Последовательность отключения и включения аппаратуры должна быть изображена на схеме, расположенной на пульте управления.
477. Зона орошения горной массы в штабеле должна быть ограждена и исключать возможность ветрового разноса выщелачивающих растворов на окружающую среду.
Вход в зону орошения во время подачи растворов не допускается.
478. Производство работ должно осуществляться по наряду, в котором определяются безопасные условия работы. При отклонениях от технологического режима, возникновении неполадок в работе оборудования, а также течей в трубопроводах, запорной арматуре работы должны быть остановлены.
479. Не допускается работа на неисправном оборудовании, при отсутствии защитных кожухов на реагентопроводах, без соответствующего наряда опорожнять аппараты и приступать к их очистке, допускать переливы.
480. Рабочие, специалисты в соответствии с утвержденными нормами должны быть обеспечены и обязаны пользоваться специальной одеждой, специальной обувью, исправными защитными касками, очками и другими средствами индивидуальной защиты, соответствующими их профессии и условиям работы.
481. Каждый рабочий до начала работы должен удостовериться в безопасном состоянии своего рабочего места, проверить исправность предохранительных устройств, инструмента, механизмов и приспособлений, требующихся для работы. Обнаружив недостатки, которые он сам не может устранить, рабочий, не приступая к работе, обязан сообщить о них лицу технического надзора.
482. На все виды ремонтов основного технологического оборудования должны быть составлены инструкции (технологические карты, руководства, проекты организации работ, которыми устанавливается порядок и последовательность работ, необходимые приспособления и инструменты, обеспечивающие их безопасность). Перед производством работ должно быть назначено ответственное лицо за их ведение, а рабочих, занятых на ремонте, необходимо ознакомить с указанными инструкциями под роспись.
483. При работе с реагентами следует принимать меры, предупреждающие разбрызгивание, распыление, пролив их на землю, пол, оборудование. Реагенты, попавшие на пол или оборудование, должны быть убраны, нейтрализованы или тщательно смыты водой в соответствии с действующими инструкциями.
484. Контроль за приемом продуктивных растворов и постоянную подачу рабочих растворов в сорбционные колонны должен осуществляться по показаниям расходомеров. Регулирование приема и откачки производится электрозадвижками, управляемыми дистанционно.

ГЛАВА 8. ПЕРЕРАБАТЫВАЮЩИЙ КОМПЛЕКС 1. Территория, здания и сооружения

485. Перерабатывающий комплекс должен быть оборудован санпропускником и при необходимости постом радиационного контроля.
486. Хранение, транспортирование, захоронение и уничтожение отходов вредных или ядовитых веществ должны производиться в специально оборудованных для этих целей местах и по согласованию с органами государственного надзора.
487. Отдельные участки подъездных дорог и проездов перерабатывающего комплекса допускается закрывать только после предварительного согласования с пожарной охраной. Подъезды и подходы к пожарному оборудованию, пожарным гидрантам и водоемам всегда должны быть свободными. У пожарных гидрантов должны быть вывешены надписи-указатели, имеющие освещение в ночное время и позволяющие быстро определить места их расположения.
488. На каждое здание и сооружение перерабатывающего комплекса должен быть технический паспорт здания (сооружения) и вестись технический журнал. Эксплуатация зданий (сооружения) должно осуществляться с инструкцией по технической эксплуатации зданий и сооружений, утвержденной руководителем организации.
489. Все производственные и подсобные помещения должны быть обеспечены исправными первичными средствами пожаротушения и пожарным инвентарем в соответствии с действующими нормами.
490. Не допускается переделка строительных конструкций и пробивка отверстий (проемов) в них без предварительных расчетов, подтверждающих допустимость выполнения указанных работ, и внесения в установленном порядке изменений в проектную документацию.
491. Не допускается загромождение проходов и устройство в них глухих перегородок, препятствующих свободному проходу обслуживающего персонала.
492. В здании (помещениях) перерабатывающего комплекса должны быть:
1) планы размещения оборудования с указанием основных и запасных выходов и маршрутов движения персонала при эвакуации;
2) аншлаги, с указанием на них мест расположения медицинских аптечек, пунктов оказания самопомощи, средств связи;
3) планы перекрытий с указанием на них ремонтных площадок и допустимых на них нагрузок.
493. В помещениях границы (периметр) ремонтных площадок должны быть четко обозначены, а на табличках должны быть указаны допустимые нагрузки на них.
494. Для доступа к поверхностям конструкций, покрытие которых должно периодически восстанавливаться, в проектах зданий должны быть предусмотрены устройства, обеспечивающие безопасное ведение этих работ.

2. Вентиляция и кондиционирование воздуха,
отопление, водопровод и канализация, освещение

495. Устройство вентиляционных установок зданий и помещений должно соответствовать проекту.
496. Воздух, удаляемый вентиляционными системами, содержащий вредные и опасные вещества, перед выбросом в атмосферу подлежит очистке в соответствии с действующими требованиями санитарно-эпидемиологических правил и норм.
497. Вентиляционные установки после окончания монтажа должны быть отрегулированы и испытаны на санитарно-эпидемиологическую эффективность и приняты в эксплуатацию комиссией, назначенной руководителем организации, с оформлением соответствующей документации. Не допускается приемка в эксплуатацию вентиляционных установок при наличии недоделок и отступлений от проекта.
498. Для обеспечения безопасной эксплуатации вентиляционных установок руководство организации должно назначить приказом лицо, ответственное за исправное состояние и безопасную эксплуатацию вентиляционных установок.
499. На все вентиляционные установки должны быть заведены паспорта, ремонтные карты и журналы эксплуатации.
500. Порядок эксплуатации вентиляционных установок должен определяться соответствующей инструкцией.
501. Во время работы технологического оборудования все основные приточно-вытяжные вентиляционные установки должны работать непрерывно.
502. При неисправных системах вентиляции эксплуатация технологического оборудования, работа которого сопровождается выделением опасных и вредных веществ не допускается. При остановке вентиляционной установки или повышении концентрации вредных веществ выше гигиенических нормативов работа в помещении должна быть немедленно приостановлена и люди выведены на свежий воздух.
503. Вентиляционные системы должны включаться до пуска технологического оборудования, а отключаться после его остановки с выдержкой времени, исключающей возможность создания в воздухе концентрации вредных или опасных веществ, превышающих их предельно- допустимые концентрации.
504. В помещениях, в которых осуществляется производство, хранение или возможно появление взрывоопасных, а также вредных веществ 1 класса опасности, должен осуществляться непрерывный контроль за состоянием воздушной среды с помощью автоматических газоанализаторов с устройством световой и звуковой сигнализации и одновременным включением аварийной вентиляции, срабатывающей при появлении в воздухе концентрации взрывоопасных газов или паров легковоспламеняющихся жидкостей, не превышающей 20% нижнего концентрационного предела воспламенения, а для вредных взрывоопасных газов, вредных газов, паров и аэрозолей - при приближении их концентрации к предельно допустимым нормам. Во взрывопожароопасных помещениях вентиляционные установки должны быть исполнены во взрывозащитном исполнении.
505. Не допускается закрывать вентиляционные задвижки и шиберы, приточные и вытяжные отверстия (каналы), а также останавливать и включать вентиляторы лицам, не обслуживающим вентиляционные установки.
506. Места организованного выделения вредных паров и газов должны иметь местные укрытия (кожухи) и обеспечены средствами индивидуальной защиты работающих.
507. Вентиляционные установки должны быть оборудованы приспособлениями (лючки, штуцера) для контроля и измерения скорости, давления и температуры воздуха в воздуховодах и устройства для регулирования объемов перемещаемого воздуха.
508. Все металлические воздуховоды и оборудование вентиляционных систем (приточных и вытяжных) необходимо заземлять согласно требованиям соответствующих правил.
509. Воздуховоды систем вентиляции, места соединений их участков друг с другом и с вентиляторами должны быть герметичны, исключать поступление воздуха, содержащего опасные и вредные вещества в систему приточной вентиляции.
510. Устройство воздухозабора для приточных систем вентиляции должно исключать попадание опасных и вредных веществ во всех режимах работы производства.
511. Отбор проб воздуха на определение содержания в нем пыли или газов, а также проверка температуры, влажности и скорости движения воздуха на рабочих местах должны проводиться систематически, как в условиях нормальной эксплуатации, так и в случаях изменения технологического режима, после реконструкции и капитального ремонта вентиляционных установок.
512. Места и периодичность отбора проб воздуха устанавливаются графиком, утвержденным руководством организации по согласованию с государственными органами санитарно-эпидемиологического надзора.
513. В гардеробных помещениях и душевых кабинах радиаторы отопления во избежание ожога тела должны быть защищены.
514. В помещениях с взрывопожароопасными технологическими процессами преимущественно предусматривается воздушное отопление, совмещенное с приточной вентиляцией. Допускается применение водяного или парового отопления помещений при условии, что обращающиеся в процессе вещества не образуют с водой взрывоопасных продуктов. Максимальная температура в градусах по Цельсию ( ⁰ С) поверхностей нагрева систем отопления не должна превышать 80 % температуры самовоспламенения любого из обращающихся в процессе веществ.
515. В производственных помещениях перерабатывающего комплекса, где возможны воспламенение одежды или химические ожоги, должны быть установлены аварийные души, ванны с водой и раковины самопомощи. Аварийные души, ванны и раковины самопомощи должны быть подключены к хозяйственно-питьевому водопроводу и установлены на видных легкодоступных местах на расстоянии не более 25 м от возможных очагов поражения.
Не допускается устраивать аварийные души в производственных помещениях, где могут применяться вещества, разлагающиеся со взрывом при контакте с водой (щелочные металлы и тому подобное).
516. При ремонтах кислото- и щелочепроводов, удаленных от душей и фонтанчиков, места производства работ должны быть обеспечены чистой водой и нейтрализующим раствором для смыва и нейтрализации обожженных участков кожи.
517. У кранов сети производственного водопровода должны быть надписи, запрещающие использовать эту воду для хозяйственно - питьевых нужд.
518. Не допускается сброс взрывоопасных, токсичных и едких жидкостей в общерудничную канализацию.
519. По каждому технологическому объекту должны определяться возможные составы, температура и количество направляемых в канализацию промышленных стоков. Организация отвода стоков от различных объектов должна исключать образование осадков и забивку канализации, а при смешивании - возможность образования токсичных и взрывоопасных продуктов и твердых частиц, как при регламентированных режимах работы производства, так и в случаях аварийных выбросов.
520. Не допускается сброс стоков в сеть канализации без предварительной очистки, за исключением случаев, когда сеть предназначена для приема таких стоков.
521. Во избежание попадания опасных паров и газов в коммуникации воды или воздуха должны быть установлены обратные клапаны или гидравлические затворы на сливах технологических аппаратов или систем, места, установки которых определяются проектом.
522. Осмотр и очистка канализационных сетей и гидравлических затворов должны проводиться по графику, утвержденному руководством организации, но не реже одного раза в год.
523. Обслуживание, ремонт и другие работы на системах водопровода и канализации, относящиеся к газоопасным, выполняются в соответствии с требованиями действующих нормативных актов.
524. Светильники рабочего и аварийного освещения должны быть расположены так, чтобы обеспечивалась надежность их крепления, безопасность и удобство обслуживания.
525. Светильники общего и местного освещения должны быть оборудованы отражателями. Применение ламп без отражателей не допускается. Во взрывопожароопасных помещениях должны быть установлены светильники во взрывозащитном исполнении.
526. Включение и отключение рубильников общего освещения в зданиях, смена и чистка светильников, арматуры и ламп, смена штепсельных розеток и предохранителей, перекладка проводов должны производиться только электротехническим персоналом по графику, утвержденному главным инженером организации.
527. Для переносного электрического освещения должны применяться светильники напряжением не выше 42 В. При работе внутри металлических емкостей напряжение в осветительной сети не должно превышать 12 В. В местах, где в воздухе могут содержаться взрывоопасные газы, пары и пыль, для переносного освещения должны применяться светильники во взрывозащищенном исполнении напряжением не выше 12 В.
528. Очистка стекол окон и фонарей от пыли и грязи должна производиться систематически по графику, утвержденному главным инженером организации.
529. Для очистки и ремонта стекол окон и фонарей и обслуживания светильников должны применяться устройства, обеспечивающие безопасность производства указанных работ эксплуатационным персоналом. Механизмы и приспособления для открывания оконных створок должны систематически, но не реже одного раза в месяц проверяться, очищаться и смазываться.
530. Не допускается загромождение световых проемов помещений материалами, изделиями, инструментом и другими предметами.

3. Требования к оборудованию и его расположению

531. Во всех строящихся и реконструируемых перерабатывающих комплексах организаций подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания расположение оборудования должно соответствовать характеру производства, технологическому процессу и обеспечивать безопасные и безвредные условия труда работающих, а также удобство его обслуживания и ремонта.
532. В производственных помещениях должны быть предусмотрены:
1) площадки по фронту обслуживания щитов управления шириной не менее 2 м;
2) площадки для постоянного обслуживания оборудования шириной не менее 1,0 м;
3) площадки для периодического обслуживания оборудования шириной не менее 0,8 м;
4) при необходимости обслуживания оборудования со всех сторон ширина площадки вокруг него должна быть соответственно 1,0 м и 0,8 м;
5) площадки для монтажа и демонтажа оборудования, ремонт которого должен производиться в данном помещении, размерами, достаточными для размещения монтируемого и демонтируемого оборудования, проведения его ремонта и размещения необходимых материалов, приспособлений и инструмента без загромождения рабочих проходов, основных и запасных выходов и площадок лестниц.
533. Шкафы, пульты и панели управления должны быть расположены в местах, удобных и безопасных для обслуживания, с хорошим сектором обзора и четкой видимостью обслуживаемого агрегата и прилегающих к нему участков.
534. Допускается дистанционное и автоматическое управление со щитов и пультов из операторских и диспетчерских помещений, удаленных от агрегатов и механизмов.
535. Не допускается размещение внутри помещений пультов управления приборов и аппаратов, длительно выделяющих тепло или издающих интенсивный шум.
536. В помещениях пультов управления в качестве средств пожаротушения должны применяться углекислотные или порошковые огнетушители.
537. Шкафы, пульты и панели управления должны быть оснащены приборами (контроля, управления, регулирования и другого назначения), обеспечивающими безопасное ведение технологических процессов, а также световую и звуковую сигнализацию для извещения о пуске и остановке обслуживаемых агрегатов и о случаях нарушения их нормального режима работы.
538. Устройства управления несовместимыми операциями должны быть сблокированы так, чтобы предотвращалась возможность их одновременного включения. Фиксаторы движения рычагов и рукояток управления должны исключать самопроизвольное или случайное их включение.
539. При наличии ручной и автоматической систем управления одной и той же операцией должна быть блокировка, исключающая возможность одновременного включения обеих систем управления.
540. Не допускается прокладывание трубопроводов для пожаро- и взрывоопасных, вредных и едких веществ через бытовые, подсобные и административно-хозяйственные помещения, распределительные устройства, электропомещения, помещения для контрольно-измерительных приборов и вентиляционные камеры.
541. Фланцевые соединения трубопроводов, транспортирующих опасные и едкие вещества, запрещается располагать над дверными проемами и основными проходами внутри цехов.
542. Не допускается использование действующих трубопроводов для крепления блоков, подмостей, лестниц и других предметов.
543. Если по условиям производства требуется часто отключать агрегаты и каждый раз устанавливать заглушки в том числе, при переходе на резервное оборудование, места их установки должны быть определены в проекте и при этом должны предусматриваться свободный подход к ним и необходимая рабочая площадка, обеспечивающая удобные и безопасные условия по установке или снятию заглушек.
544. Установка и снятие заглушек должны отмечаться в журнале за подписью лица, установившего или снявшего заглушки. Все заглушки должны быть пронумерованы и рассчитаны на определенное давление. Номер и давление, на которое рассчитана заглушка, выбивают на ее "хвостовике".
545. При наличии смотровых стекол для наблюдения за циркуляцией жидкости в аппаратах и трубопроводах должны быть устроены защитные сетки и при необходимости подсветка. Смотровые стекла должны содержаться в чистоте.
546. Все предохранительные клапаны перед пуском их в эксплуатацию должны быть отрегулированы на специальном стенде на предназначенное давление и опломбированы, о чем должна быть сделана соответствующая запись в журнале испытаний предохранительных клапанов.
547. Вся запорная арматура перед запуском ее в эксплуатацию должна быть проверена на специальном стенде на предназначенное давление и пронумерована, о чем должна быть сделана соответствующая запись в журнале испытаний запорной арматуры.
548. Все краны должны иметь обозначение положения пробки крана в виде черты, пропиленной на торцовой ее части и окрашенной белой краской. Положение заслонок и шиберов должно обозначаться при помощи прорезей на торцовых сторонах оси. Автоматические отсекатели должны иметь указатели крайних положений ("Открыто", "Закрыто").
549. Не допускается использование регулирующих клапанов в качестве запорной арматуры.
550. Контрольно-измерительные приборы необходимо располагать в местах, доступных и безопасных для снятия показаний, проверки или замены приборов.
551. Для пневматических средств измерения и автоматизации должен подаваться осушенный и очищенный сжатый воздух или азот по действующему ГОСТ.
552. Проекты автоматизации оборудования должны быть разработаны с учетом норм технологического проектирования и в соответствии с действующими нормативными актами.
553. Автоматизация технологических процессов должна предусматривать аварийную, предупредительную и технологическую сигнализацию и блокировку, а также защитные мероприятия при достижении предельно допустимых значений технологических параметров и аварийном отключении технологического оборудования.
554. Схемы автоматизации технологических процессов должны быть выполнены таким образом, чтобы выход из строя отдельных средств автоматики или их неисправности не могли вызвать аварии на производстве.
555. Питание установок автоматизации технологических процессов электроэнергией должно быть бесперебойным.
556. Каждый агрегат, работающий в режиме автоматического или дистанционного включения и отключения, должен иметь световое табло (аншлаг): "Осторожно! Работает на автоматике. Включается без сигнала".
557. Меры предосторожности при обслуживании агрегатов, работающих в автоматическом режиме и снабженных дистанционным включением, должны быть отражены в рабочих инструкциях, а также в инструкциях по технике безопасности.
558. На маховиках, шкивах и кожухах должны быть нанесены стрелки, указывающие направление вращения.
559. Все производства и постоянные рабочие места на перерабатывающих комплексах должны быть обеспечены исправной телефонной и, при необходимости, громкоговорящей связью. Необходимость громкоговорящей связи определяется проектной организацией.

4. Ведение технологических процессов

560. На перерабатывающем комплексе должна иметься проектная и технологическая документация, аппаратурно-технологическая схема перерабатывающего комплекса, схема размещения оборудования, спецификация основного оборудования и насосного парка.
561. Технологические процессы должны осуществляться в соответствии с разработанными и утвержденными:
1) технологическим регламентом;
2) технологической схемой с материальным балансом расхода химических реагентов;
3) рабочими инструкциями и другими нормативными документами, обозначенными в технологическом регламенте, а также настоящими Правилами.
562. При нарушениях параметров ведения технологических процессов должны быть немедленно приняты меры по устранению нарушений в соответствии с технологическим регламентом, планом ликвидации аварий и действующими инструкциями. Все действия должны быть зафиксированы в оперативных журналах, с приложением показаний регистрирующих и самопишущих приборов.
563. При возникновении аварийных ситуаций ведение технологических процессов должно быть немедленно остановлено, работающий персонал должен действовать в соответствии с планом ликвидации аварий.
564. Качество и свойства химических реагентов и материалов, используемых для ведения технологических процессов, должны удовлетворять требованиям соответствующих ГОСТ и технических условий, что должно подтверждаться сертификатами заводов-изготовителей.
565. Технологическое оборудование, аппараты и трубопроводы, предназначенные для работы с реагентами, выделяющими взрывопожароопасные и вредные пары и газы, должны быть герметичными и оборудованы местными отсосами.
566. Технологические выделения газов и паров перед выбросом их в атмосферу необходимо подвергать очистке от вредных примесей или возвращать в процесс.
567. Растворные баки, а также связанные с ними коммуникации должны быть расположены таким образом, чтобы в случае необходимости можно было полностью удалить содержащиеся в них реагенты в аварийные емкости, которые должны быть предусмотрены в помещениях для приготовления реагентов.
568. Подача жидких реагентов и растворов реагентов в промежуточные бачки и питатели должна производиться, как правило, с помощью насосов. Переносить небольшие количества реагентов разрешается только в специальных закрытых сосудах.
569. Дозировка компонентов растворов и их смешивание должны осуществляться автоматизированными способами, исключающими бурную реакцию с выделением газов и выбросами смесей.
570. Наполнение растворами реакторов должно производиться с оставлением свободного пространства не менее 0,3 м.
571. Все виды основных и вспомогательных операций по подготовке, растворению и транспортированию реагентов должны быть механизированы.
572. Баки для каждого реагента должны быть снабжены четкой надписью с наименованием реагента, а также переливными трубами и уровнемерами.
573. При работе реакторов крышки на них должны быть плотно закрыты и закреплены.
574. Прочистку спускных штуцеров реакторов необходимо производить только при полной остановке мешалки, отсутствии раствора в реакторе и после перекрытия питающих трубопроводов.
575. Операции контроля и управления процессами сорбции, десорбции и регенерации должны быть автоматизированы.
576. При передвижках смолы по колоннам смотровые окна и крышки колонн должны быть закрыты наглухо.
577. В процессе транспортирования смолы в колонну с другим составом среды (из щелочной - в кислую и наоборот) растворы должны полностью отделяться. Транспортировать растворы вместе со смолой не допускается.
578. Производить подтяжку секторов при работе барабанных и дисковых вакуум-фильтров не допускается.
579. При эксплуатации фильтрующих аппаратов необходимо пользоваться для очистки рам и полотен от кека специальными лопатками.
580. Во время работы зажимного устройства фильтр-пресса не допускается исправлять рамы, плиты и фильтровальные салфетки.
581. Перед разгрузкой фильтр-пресса от кека необходимо продуть его сжатым воздухом до максимального удаления жидкости.
582. Во избежание разбрызгивания раствора при продувке фильтр-пресс должен покрываться тканью (полиэтиленовой пленкой).
583. Работу по разборке фильтр-пресса должны производить одновременно не менее двух рабочих.
584. При наличии на барабанных фильтрах устройства для смыва осадка, они должны иметь ограждение для защиты обслуживающего персонала от брызг.
585. Листовые фильтры с выдвижными рамами должны быть оборудованы стационарными площадками для удобства смыва осадка.
586. Не допускается восстановление обрыва стягивающей проволоки барабана вакуум-фильтра на ходу.
587. При работе фильтрующих аппаратов с выделениями вредных веществ и газов вытяжная вентиляция должна работать непрерывно.
588. Перед осмотром, ремонтом и чисткой технологического оборудования должна быть отключена подача электроэнергии к электроприемникам с разборкой электросхемы. На пусковых устройствах должны быть вывешены плакаты: "Не включать, работают люди".

ГЛАВА 9. ОТБОР И ОБРАБОТКА ПРОБ 1. Отбор проб растворов на рудниках подземного
скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания

589. Место отбора проб должно быть легкодоступным, а также иметь местное (индивидуальное) ограждение всех движущихся частей оборудования.
590. Для отбора проб должны быть предусмотрены автоматические пробоотборники и специальные устройства или другие приспособления, исключающие разбрызгивание жидкости.
591. Пробоотборники и другие приспособления для отбора проб должны быть изготовлены из химически инертных материалов по отношению к средам, подлежащим опробованию.
592. Отбор проб вручную допускается в исключительных случаях, по перечню, утвержденному главным инженером организации. При отборе проб вручную длина ручки пробоотборника должна быть не менее 20 см.
593. Не допускается использование одного пробоотборника для отбора проб кислых и щелочных растворов.
594. Для отбора проб керна на буровой установке должна быть отведена специальная площадка. Высота штабеля ящиков с керном должна исключать их падение.
595. Отбор проб бурового шлама должен вестись под наблюдением сменного бурового мастера. Не допускается установка и снятие сборника шлама при работающей буровой установке.
596. Рабочее помещение для обработки керновых, бороздовых, шламовых проб должно регулярно убираться. При этом необходимо:
1) ежедневное мытье полов;
2) протирка влажной тряпкой не реже одного раза в неделю и промывка один раз в месяц стен, потолков, окон, осветительной аппаратуры.
Не допускается сухая уборка пыли.
597. Не допускается хранение в помещении для обработки проб пробы, содержащие вредные вещества.
598. Обработка проб должна проводиться только в местах, отведенных для этих целей распоряжением главного инженера организации.
599. Оборудование для механической обработки проб должно эксплуатироваться на прочных виброгасящих основаниях.
600. Дробление и истирание проб ручным способом допускается только в закрытых ступах.
601. Ручное просеивание измельченных проб должно проводиться в ситах, закрываемых плотными крышками.
602. При ручной обработке проб рабочие должны располагаться на расстоянии не менее 0,5 м друг от друга.
603. Обработка проб массой в несколько тонн с крупными кусками должна проводиться на площадках, огражденных защитными бортами.
604. Работы по измельчению и рассеву проб должны проводиться при включенной вытяжной вентиляции, а проб, содержащих вредные вещества - под зонтом с вытяжкой; запрещается проводить работы при выключенной вентиляции.

2. Требования к лабораторным зданиям,
помещениям и рабочим местам

605. Аналитические работы должны производиться в специально оборудованных физико-химических лабораториях, здания и помещения которых должны удовлетворять действующим нормативно-техническим требованиям. В лабораторном здании и помещениях обязательно должны быть предусмотрены естественное освещение, отопление, водопровод и канализация, отвод и очистка промывных вод.
606. Комнаты, предназначенные для работы с опасными веществами, должны быть изолированы от остальных помещений лаборатории, иметь отдельный вход и вытяжные шкафы, не связанные с вентиляцией других помещений.
Выключатель вентиляционной установки должен находится перед входом в помещение и сблокирован световой и звуковой сигнализацией, предупреждающей о выключении вентиляции, а также необходимо дополнительно предусмотреть автоматическое срабатывание аварийной вентиляция при выходе из строя основной вентиляционной установки.
607. Вентиляция лабораторных помещений должна предусматриваться приточно-вытяжной с механическим побуждением и должна быть оборудована вентиляционными устройствами для отсоса воздуха только из вытяжных шкафов. Воздухообмен в лабораторном помещении должен быть рассчитан так, чтобы концентрации вредных веществ в воздухе помещений не превышали предельно-допустимые концентрации.
608. Вентиляционные устройства в лабораторных помещениях, где проводятся работы с химически агрессивными веществами, должны быть выполнены из химически стойких материалов или иметь антикоррозийные покрытия.
609. Вытяжные шкафы должны быть оборудованы верхними и нижними отсосами.
610. Рабочие столы и вытяжные шкафы, предназначенные для работы с пожаро- и взрывоопасными веществами, должны быть покрыты несгораемым и искронеобразующим материалом, а при работе с кислотами, щелочами и другими химически активными веществами-материалами, стойкими к их воздействию, и иметь бортики высотой не менее 2,0 см.
611. Искусственное освещение в лаборатории должно соответствовать требованиям действующих строительных норм и правил. Местное освещение должно применяться в комбинации с общим. Применение только местного освещения не допускается. Светильники местного освещения должны быть устроены так, чтобы работник мог по желанию изменить направление светового потока.
612. Светильники в вытяжном шкафу по своему исполнению должны соответствовать категории и группе взрывоопасных смесей, которые могут там образовываться. Штепсельные розетки и выключатели должны быть расположены вне вытяжного шкафа.
613. Газовые и водяные краны на рабочих столах и в шкафах должны быть расположены у их передних бортов (краев) и установлены так, чтобы исключалась возможность случайного открытия крана.
614. В каждой лаборатории администрация назначает из числа работающих в ней сотрудников ответственного за правильную эксплуатацию газовой сети.
615. На всех газовых и воздушных отключающих устройствах должны быть надписи "Газ", "Воздух" соответственно, а на пробковых кранах видимые контрольные риски.
616. Не допускается вешать на отключающие устройства шланги и другие предметы, присоединять к газовым кранам неисправные резиновые шланги и соединять их с горелками через стеклянные трубки.
617. Неиспользуемый газопровод должен быть отключен с установкой заглушек и пломб на закрытых кранах.
618. Для мытья большого количества химической посуды должны быть оборудованы изолированные моечные помещения, которые должны располагаться в центре обслуживаемых ими лабораторий. Моечные должны быть оборудованы специальными столами:
1) один с вытяжным шкафом для удаления вредных сильно пахнущих веществ;
2) два открытых для мытья содовым раствором и чистой водой.
Допускается устройство мест для мойки посуды в каждом лабораторном помещении в вытяжном шкафу.
619. В зданиях, где расположены лаборатории, в которых ведутся работы с вредными веществами, проникающими через кожу и действующими на кожу и слизистые оболочки, должны быть предусмотрены души и фонтанчики с автоматическим их включением в количестве и местах, обеспечивающих пользование ими не позднее, чем через 6-12 секунд после поражения.
620. Стеклянные бутыли с кислотами и щелочами необходимо хранить в прочных деревянных обрешетках. Пространство между бутылью и обрешеткой должно быть заполнено упаковочным материалом, предварительно пропитанным огнезащитным составом.
621. В лабораториях концентрированные кислоты необходимо хранить в склянках на противнях в определенном месте под тягой или в нижней части вытяжного шкафа, если там не вмонтированы канализация, водопровод, газопровод и другие трубопроводы, которые под воздействием кислот могут корродировать.
Не допускается хранение щелочей и концентрированных кислот в тонкостенной стеклянной посуде.
622. Щелочные металлы следует хранить в обезвоженном керосине или маслах без доступа воздуха, в толстостенной, тщательно закупоренной посуде. Склянки со щелочными металлами необходимо помещать в металлические ящики с плотно закрывающимися крышками, стенки и дно которых выложены асбестом.
623. Легковоспламеняющиеся и горючие жидкости должны храниться в лабораторном помещении в толстостенной стеклянной посуде с плотно закрывающимися пробками, помещенной в специальные металлические ящики с крышками, стенки и дно которых должны быть выложены асбестом. Список легковоспламеняющихся и горючих жидкостей с указанием допустимой нормы хранения каждого вещества для данного помещения утверждается руководителем лаборатории и вывешивается в месте их хранения.
624. Не допускается хранение в лабораторных помещениях легковоспламеняющихся жидкостей с температурой кипения ниже 50 ⁰ С (дивинил, изопрен, диэтиловый эфир и тому подобное).
625. На каждый сосуд с химическим веществом должна быть наклеена этикетка, на которой должны быть указаны наименование продукта и другие данные в соответствии с действующим ГОСТ. Не допускается хранение в лабораториях химических веществ без надписей на таре, соответствующих их характеру.
626. Не допускается совместное хранение в непосредственной близости взаимно химически активных веществ, могущих вызвать, в результате химического взаимодействия, пожар или взрыв (например, азотная кислота и какие-нибудь органические вещества).
627. Опасные вещества должны храниться в специальном помещении в металлическом шкафу под замком и пломбой. Тара для хранения этих веществ должна быть герметичной.
628. Ответственность за хранение, учет и расходование опасных веществ возлагается на заведующего лабораторией или его заместителя. Эти вещества должны выдаваться для работы по письменному требованию за подписью начальника рудника и заведующего лабораторией. На израсходованное их количество должен быть составлен акт. Расход опасных веществ в лаборатории должен учитываться в специальном журнале.
629. В лаборатории на видных местах должны быть вывешены инструкции по технике безопасности.
630. На каждом рабочем месте и на складе необходимо иметь достаточное количество нейтрализующих средств.
631. В каждом рабочем помещении лаборатории на видном легкодоступном месте должна находиться аптечка, содержащая необходимые медикаменты для оказания первой помощи.
632. Ремонтные работы в помещениях лабораторий с применением огня (газо- и электросварочные работы) проводятся только после оформления наряда на производство работ повышенной опасности.

3. Проведение лабораторно-аналитических работ

633. Не допускается выполнение в лаборатории работ, не связанных с заданием и не предусмотренных рабочими инструкциями.
634. За 30 минут до начала проведения работ во всех помещениях лаборатории должна быть включена приточно-вытяжная вентиляция, при этом вначале должна быть включена вытяжная вентиляция, а потом приточная. По окончании рабочего дня вентиляция должна быть выключена: вначале - приточная, а затем - вытяжная.
635. При работе в вечернее и ночное время, а также при выполнении особо опасных работ в любое время суток, численность исполнителей должна быть не менее двух, один из которых должен быть назначен старшим.
636. Пролитые опасные жидкости необходимо немедленно обезвредить, а затем смыть водой. Просыпанные вещества обязательно собрать, а участок, на который они попали, обезвредить и тщательно промыть водой. Разлитые кислоты или щелочи необходимо немедленно засыпать песком, нейтрализовать и лишь после этого проводить уборку. Просыпанную цианистую соль или пролитые растворы цианистых соединений тщательно собирают в специальный сосуд; пол и поверхность загрязненные цианистыми солями немедленно обезвреживают суспензией купороса и гашеной извести (гипохлорита натрия) и несколько раз промывают чистой водой.
637. Остатки растворов опасных веществ, необходимых для текущей работы, должны ежедневно по окончании рабочего дня сдаваться лицу, ответственному за хранение, расходование и учет опасных веществ.
638. Загрязненные опасными веществами спецодежду, полотенца и т.п. необходимо немедленно дегазировать и передать в стирку. По окончании работы защитные очки, перчатки, шлем-маску необходимо подвергнуть обезвреживанию (дегазации) согласно действующей в лаборатории инструкции.
639. Выполняя работу с вредными веществами, необходимо иметь два полотенца: одно для посуды, другое для рук.
640. В помещении лаборатории курить, хранить и принимать пищу запрещается.
641. Не допускается применение лабораторной посуды для личного пользования.
642. Расфасовку кислот необходимо производить в специальном помещении. Концентрированные кислоты должны поступать в лабораторию в таре емкостью не более 1 л.
643. Переносить бутыли с кислотами разрешается в исключительных случаях и на малые расстояния. При этом бутыли должны переноситься не менее чем двумя работниками. Допускается переносить одним работником кислоты в стеклянной посуде емкостью не более 5 л в специальных корзинах.
644. Кислоты, щелочи и другие едкие жидкости необходимо переливать при помощи стеклянных сифонов с грушей. Разливать концентрированные азотную, серную и соляную кислоты нужно только при включенной вентиляции в вытяжном шкафу.
645. Для приготовления растворов серной, азотной и других кислот их необходимо приливать в воду тонкой струей при непрерывном перемешивании. Не допускается приливать воду в кислоты.
646. Легковоспламеняющиеся и горючие жидкости следует доставлять в лабораторию в плотно закрытой посуде, помещенной в специальный металлический ящик с ручками.
647. Общий запас одновременно хранящихся в каждом рабочем помещении легковоспламеняющихся жидкостей не должен превышать суточной потребности. При выполнении работ, требующих увеличения их расхода и в связи с этим количества хранимых легковоспламеняющихся жидкостей, руководитель работ должен получить письменное разрешение руководства организации, согласованное с пожарной охраной. Кроме того, должна быть разработана специальная инструкция, предусматривающая дополнительные меры безопасности.
648. Емкость стеклянной посуды для легковоспламеняющихся жидкостей и горючих жидкостей не должна превышать 1 л, посуда большей емкости должна быть снабжена герметичным футляром.
649. Все работы с легковоспламеняющимися и горючими жидкостями должны проводиться в вытяжном шкафу при работающей вентиляции, выключенных газовых горелках и электронагревательных приборах. Не допускается концентрировать работы с пожароопасными веществами в одном месте. Легковоспламеняющиеся и горючие жидкости могут находиться на рабочем месте лишь в количествах, необходимых для работы.
650. Нагревать вещества необходимо в круглодонных колбах на водяных, масляных или песчаных банях. Применение открытого огня запрещается. Фильтры и бумага, использованные при работе с опасными веществами, должны дегазироваться в соответствующем растворе и уничтожаться.
651. Не допускается нагревать на водяных банях вещества, которые могут вступать в реакцию с водой с взрывом или выделением газов.
652. Не допускается внесение пористых порошкообразных и других подобных им веществ (активированного угля, губчатого металла, пемзы и тому подобных веществ) в нагретые легковоспламеняющиеся и горючие жидкости.
653. Не допускается выливать легковоспламеняющиеся и горючие жидкости в канализацию. Отработанные жидкости следует собирать раздельно в специальную герметично закрывающуюся тару, в которой их в конце рабочего дня передают из лаборатории для регенерации или уничтожения.
654. Работники лаборатории, имеющие ссадины, царапины па руках, могут быть допущены к работе с цианистыми соединениями только с разрешения врача.
655. Работать с цианистыми соединениями необходимо в спецодежде, перчатках, защитных очках, имея при себе противогаз с коробкой марки "В".
656. Не допускается прикосновение незащищенными руками к цианистым соединениям.
657. Не допускается курение и прием пищи в местах работы с цианистыми соединениями. Перед приемом пищи и курением необходимо вымыть руки 1% щелочным раствором железного купороса, а затем теплой водой с мылом.

ГЛАВА 10. ХРАНЕНИЕ И ТРАНСПОРТИРОВАНИЕ
ХИМИЧЕСКИХ РЕАГЕНТОВ И МАТЕРИАЛОВ 1. Общие требования

658. Применяемые для ведения технологических процессов в организациях подземного скважиного выщелачиваеия и кучного выщелачивания химические реагенты (кислоты, щелочи, цианиды, аммиачная вода, аммиачная селитра, карбонаты и гидрокарбонаты щелочных и щелочноземельных металлов и тому подобное) должны храниться в специально оборудованных расходных складах в соответствии с требованиями действующих нормативных актов и настоящих Правил.
659. Расходные склады должны быть обеспечены внутрискладскими автомобильными дорогами, связывающими склады с автомобильными дорогами общего пользования и, по возможности, иметь железнодорожные подъездные пути, связывающие склады с железными дорогами общего пользования.
Для складов, значительно удаленных от автомобильных и железных дорог общего пользования, в качестве подъездных допускаются профилированные грунтовые автомобильные дороги.
660. Склады реагентов допускается устраивать наземными и полузаглубленными с обязательным принятием мер, исключающих загрязнение почвы, подземных вод и атмосферного воздуха.
661. Ввоз и хранение реагентов, относящихся к сильнодействующим ядовитым веществам и прекурсорам, на вновь построенных складах допускается только после получения разрешения в установленном порядке.
662. Порядок выполнения технологических операций по хранению и перемещению опасных и вредных веществ, заполнению и опорожнению передвижных и стационарных резервуаров - хранилищ, выбор параметров процесса, значения которых определяют безопасность выполнения этих работ (давление, скорости перемещения, предельно допустимые максимальные и минимальные уровни, способы снятия вакуума и тому подобное), осуществляются с учетом физико-химических свойств этих веществ и регламентируются.
663. При хранении реагентов и проведении сливо-наливных операций стационарные и передвижные резервуары (сосуды) и сливо-наливные устройства следует использовать только для тех продуктов, для которых они предназначены. При этом разрабатываются и осуществляются необходимые меры, исключающие возможность случайного смешивания продуктов на всех стадиях хранения и выполнения операций слива-налива.
Не допускается совместное хранение в одном складском помещении химически взаимно активных реагентов или посторонних материалов.
664. При хранении и проведении сливо-наливных операций с веществами, способными в условиях хранения к образованию побочных нестабильных соединений, накоплению примесей, повышающих взрывоопасность основного продукта, должны предусматриваться меры, исключающие возможность или уменьшающие скорость образования и накопления примесей и побочных соединений, а также порядок контроля за их содержанием в трубопроводах, стационарных, передвижных резервуарах и другом оборудовании и способы своевременного их удаления.
665. Порядок подготовки емкостей к заполнению (освобождение от остатков ранее находившихся в них продуктов, промывка, очистка, обезвреживание емкостей и тому подобное) и проведению работ по переключению (подсоединению) трубопроводов, арматуры должен регламентироваться инструкцией, утвержденной главным инженером организации.
666. Для каждой из складируемых групп жидких реагентов должен быть отдельный железнодорожный или автомобильный въезд в соответствующую складскую зону, располагаемую в незатопляемых сухих участках территории.
667. Не допускается использование железнодорожных цистерн, находящихся на железнодорожных путях, в качестве стационарных, складских (расходных) емкостей.
668. Железнодорожные пути в складской зоне должны быть тупиковыми и удобными для дальнейшего развития при расширении организации.
669. Устройство и эксплуатация железнодорожных тупиков и подъездных путей должны производиться в соответствии с действующими нормами и правилами строительства и эксплуатации железных дорог.
670. Тупиковые эстакады должны быть оборудованы упорами, конструкция которых должна определяться проектом. Упоры должны быть окрашены в соответствующие сигнальные цвета и оборудованы световыми сигналами.
671. Междурельсовое пространство эстакады должно иметь настил на одном уровне с головками рельсов.
672. Пути тупиков должны быть прямолинейными и горизонтальными.
673. Все сооружения должны располагаться с соблюдением габаритов приближения строений.
674. Для легковоспламеняющихся и горючих жидкостей длина тупиковых сливо - наливных путей должна быть увеличена на 30 м. для возможности расцепки состава при пожаре, считая от крайней цистерны расчетного маршрутного состава до упорного бруса.
675. Погрузочные и разгрузочные работы, а также перемещение материалов на территории складов должны быть механизированы и производиться в соответствии с инструкциями, утвержденными главным инженером организации.
676. Приемные емкости для опасных и вредных жидких веществ должны превышать объем транспортных емкостей.
677. Порожняя тара из-под легко воспламеняющихся жидкостей, а также ядовитых веществ должна быть закупорена и храниться на специально отведенной площадке.
678. Кислоты, щелочи и другие токсичные жидкости должны подаваться на склад в специальной таре, перевозка, приемка и опорожнение которых должны производиться в соответствии с требованиями инструкции, утвержденной главным инженером организации.
679. Элементы жесткости крышек резервуаров и сборников для агрессивных жидкостей должны располагаться поверх крышек.
680. Не допускается хождение по крышам резервуаров и сборников, используемых для агрессивных жидкостей.
681. Для обслуживания приводов мешалок и погружных насосов, расположенных на крышках емкостей и сборников с агрессивными жидкостями, должны быть сооружены специальные площадки, которые надо крепить к корпусу резервуара или к конструкциям жесткости крышек.
682. Работы по очистке емкостного оборудования, а также их ремонт должны производиться по наряду-допуску.
683. Резервуары-хранилища и сливо-наливные пункты оборудуются средствами контроля и управления процесса.
684. На сливо-наливных пунктах должны предусматриваться методы и средства, в том числе специально оборудованные места, для выполнения операций по аварийному освобождению неисправных цистерн. Меры безопасности при выполнении этих операций должны излагаться в инструкциях.
685. При проведении сливо-наливных операций должны предусматриваться меры защиты от атмосферного и статического электричества.

2. Хранение кислот

686. Склады серной, азотной и соляной кислот плотностью 1,87; 1,4; 1,15 грамм на сантиметр в кубе (г/см ³ ) соответственно должны проектироваться и устраиваться в соответствии с требованиями строительных норм и правил для сильнодействующих ядовитых веществ 5 группы.
687. Емкости складов для хранения кислот, а также меланжа изготавливаются по типовым проектам и устанавливаются согласно нормам технологического проектирования. На емкости и резервуары наносят надпись, указывающую номер технологической позиции, наименование хранимого вещества, номер по списку Организации объединенных наций (далее ООН), а также присвоенный инвентарный номер.
688. Серная разбавленная кислота с концентрацией менее 72%, должна храниться в стальных футерованных или выполненных из кислотостойкой стали резервуарах. Емкость резервуаров не должна превышать 60 м³ .
689. Концентрированная серная кислота (техническая 1-го и 2-го сорта, укрепленная, башенная и регенерированная кислоты) с концентрацией свыше 72% и олеум (улучшенный и технический) должны храниться в вертикальных, выполненных из стали или спецстали резервуарах с плоскими днищами и коническими крышами как нефутерованных, так и футерованных кислотоупорным кирпичом или кислотоустойчивым материалом. Допускается хранение концентрированной серной кислоты в горизонтальных резервуарах в объеме не более 100 м³ .
Резервуары для хранения олеума футеруют. Улучшенная серная кислота должна храниться в чистых герметически закрытых емкостях из нержавеющей стали или емкостях из стали марки Сталь 3 по действующему ГОСТ, футерованных кислотоупорными плиткой или кирпичом.
Для хранения меланжа и слабой азотной кислоты с содержанием НNО3 до 60% резервуары должны изготавливаться из нержавеющей стали. Концентрированную азотную кислоту хранят в емкостях из алюминия.
690. Соляная кислота должна храниться в резервуарах из углеродистой стали, оборудованных средствами антикоррозионной защиты. Максимальная вместимость резервуаров для соляной кислоты: горизонтальных - 200 м ³ , вертикальных - 400 м ³ .
691. Склады кислот необходимо устраивать наземными с размещением резервуаров на открытых площадках.
692. Резервуары для кислот необходимо устанавливать выше планировочной отметки на фундаментах, высота и конструкция которых должны обеспечивать возможность осмотра и ремонта всей поверхности резервуаров, включая и днище.
693. Высота столбчатых фундаментов должна быть равной 1,2-1,8 м. Резервуары, из которых предусмотрен слив кислоты через штуцер, расположенный у днища, должны устанавливаться на фундамент выше указанной минимальной высоты.
694. В наземной части фундамента должны быть устроены проходы, позволяющие осматривать сварные швы днища резервуара. Ориентация проходов в фундаментах определяется по раскрою днища резервуара. Ширина проходов на свету должна быть не менее 600 мм.
695. Резервуарный парк склада должен быть расположен в поддоне, изготовленном из водо - кислотостойких строительных материалов и имеющем лоток в полу и бортики.
696. Свободный объем поддона должен быть равным не менее одной трети емкости склада, но не менее емкости одного наибольшего резервуара.
697. Поддон должен быть заглублен ниже планировочной отметки на 0,5 м и иметь бортики высотой не менее 0,15 м.
698. Допускается положение дна поддона на уровне планировочной площадки, но при этом высота бортиков должна быть не менее 0,6 м.
699. Пол поддона должен устраиваться с уклоном к сборному лотку, по которому кислота, в случае пролива, а также, атмосферные осадки должны поступать в сборный приямок. После их нейтрализации они могут быть спущены в производственную канализацию.
700. Объем приямка, надежно защищенного кислотостойким материалом, должен определяться расчетом, но быть не менее 1 м ³ .
701. Из приямка кислота должна перекачиваться в резервуар с помощью насоса через приемный клапан, установленный на всасывающем трубопроводе.
702. В приямке должен быть установлен штуцер с запорным устройством для выпуска кислых стоков в наружную сеть кислой канализации. Запорное устройство должно исключать возможность слива кислоты в канализацию при внезапном ее проливе.
703. Конструкцией резервуаров кислот должны быть предусмотрены устройства (дыхательные клапаны), предотвращающие выброс в атмосферу токсичных и агрессивных паров и газов через воздушники резервуаров.
Улавливаемые пары и газы должны быть нейтрализованы или утилизированы.
704. Резервуары кислот должны быть снабжены переливными трубами, исключающими возможность переполнения резервуаров и разлива кислот.
705. Диаметр переливных труб должен подтверждаться расчетом и быть не менее диаметра труб, подающих кислоту.
706. Снаружи по периметру резервуара должны быть сооружены площадки со стационарными лестницами, обеспечивающие безопасное обслуживание оборудования, установленного по периметру резервуаров, включая люки и переливные трубы. При наличии на складе группы резервуаров должна быть сооружена общая площадка с перилами по периметру. Площадка должна иметь не менее двух лестниц с двухсторонними перилами.
707. На всех опасных местах, где возможны ожоги кислотой, должны быть установлены краны и фонтанчики для промывки лица и рук, а также емкости с проточной водой и души для промывки тела с обширными участками ожога.
На складе кислот должны быть:
запас воды в объеме 1 м³ в емкости размером 1,2х1,0х1,0 м независимо от наличия водопровода;
3 % раствор двууглекислой соды в объеме не менее 1 литра;
разбавленный раствор борной кислоты в объеме 0,5 литра;
порошкообразная сода в количестве 0,5 кг;
раствор инокаина (оксибупрокаин) 0,4 % концентрации в объеме 5 мл или раствор алкаина (проксиметакаин) 0,5 % концентрации в объеме 15 мл;
вата или ватные тампоны.
Сноска. Пункт 707 с изменениями, внесенными приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 18.01.2010 № 10 (порядок введения в действие см. п. 3).
708. Резервуары для хранения кислот должны быть оснащены двумя независимыми системами измерения и контроля уровня кислот и щелочей с автоматическим включением звукового и светового сигналов в помещении управления и по месту при достижении предельной нормы заполнения и опорожнения емкости.
Схема обвязки резервуаров должна предусматривать возможность использования в качестве резервного любого из них и обеспечивать эвакуацию кислот из аварийной емкости.
709. Сливные и заливочные линии резервуаров кислот должны быть снабжены двойной запорной арматурой.
710. Конструкция резервуаров и связанных с ними коммуникаций должна предусматривать возможность полного удаления из них кислот.
711. Резервуары должны быть оборудованы специальными устройствами для периодического освобождения их от накопившегося осадка.
712. Для приема и нейтрализации выпускаемых из резервуаров грязевых осадков перед их спуском в канализацию или сбросом в специально отведенное для той цели место на складе должны быть предусмотрены емкости или зумпфы.
713. При заполнении резервуара кислотой в нем должно оставаться незаполненное пространство не менее 0,15 м по высоте.
714. Кислотные резервуары с нижним сливом должны быть оборудованы сифонным устройством для возможности откачивания кислоты сверху в случае аварии с резервуаром.

3. Хранение соды каустической (едкий натр)

715. При ведении технологического процесса должна применяться сода каустическая (едкий натр) в жидком виде по действующему ГОСТ.
716. Резервуары для хранения каустической соды должны изготавливаться из нержавеющей стали или из углеродистой стали с последующим гуммированием внутренней поверхности.
717. Резервуары для хранения каустической соды должны быть теплоизолированы и снабжены нагревательными устройствами из нержавеющей стали. Не допускается соприкосновение нагревательного устройства с гуммированными стенками резервуара.

4. Хранение аммиачной воды

718. Склады аммиачной воды должны устраиваться в соответствии с требованиями строительных норм и правил.
719. Склады аммиачной воды необходимо устраивать наземными.
720. Склады аммиачной воды, относящиеся по своей общей емкости к складам легковоспламеняющихся и горючих жидкостей второй группы должны устраиваться от зданий I и II, III, IV и V степени огнестойкости на расстояниях не менее 24 м, 30 м и 42 м соответственно.
721. Расстояние от резервуаров склада аммиачной воды второй группы до насосной склада и железнодорожного сливо - наливного устройства должно быть не менее 10 м и 15 м соответственно.
722. Расстояние между наземными вертикальными резервуарами аммиачной воды со стационарными крышами, располагаемыми группой, должно быть равно 0,75 диаметра резервуара.
723. Резервуары емкостью до 200 м ³ включительно допускается располагать на одном фундаменте блоком общей емкостью до 4000 м ³ , при этом расстояние между стенками резервуаров не нормируется.
724. Склад аммиачной воды должен быть огражден сплошным земляным валом (стеной), рассчитанным на гидростатическое давление разлившейся жидкости. Высота вала (стены) должна быть на 0,2 м больше расчетного уровня разлившейся жидкости, но не менее 1,0 м; ширина земляного вала поверху - 0,5 м.
725. Резервуары для хранения аммиачной воды должны изготавливаться из углеродистой стали, арматура и трубопроводы из металлов, не содержащих медь и ее сплавы.
726. Горизонтальные резервуары при наземной установке должны опираться на седловидные опоры, при этом ширина опоры должна быть не менее 300 мм, а центральный угол охвата - 90 ⁰ .
727. В горизонтальных резервуарах должны быть смонтированы кольца жесткости из угловой стали, которые в резервуарах емкостью 50 м³, 75 м ³ и 100 м ³ должны усиливаться связями в форме треугольника.
728. Основанием наземных вертикальных резервуаров должна быть железобетонная плита по бетонной подготовке на песчаной подушке.
729. Вертикальные резервуары аммиачной воды должны быть оборудованы:
1) индивидуальными площадками с перилами и стационарными лестницами для безопасного обслуживания или общими площадками для нескольких резервуаров не менее чем с двумя лестницами с двусторонними перилами;
2) приемо-раздаточными патрубками для присоединения приемных или раздаточных трубопроводов;
3) световыми люками для проветривания резервуара перед его зачисткой или ремонтом;
4) люками-лазами для входа обслуживающего персонала для зачистки или ремонта;
5) дыхательными клапанами для автоматической стабилизации давления паров в газовом пространстве;
6) гидравлическими предохранительными клапанами для стабилизации давления паров в газовом пространстве в случае отказа в работе дыхательного клапана;
7) огневыми предохранителями для предохранения газового пространства от проникновения в него пламени через дыхательный или предохранительный клапаны;
8) указателями уровня для оперативного учета количества аммиачной воды.
Примечание. Горизонтальные резервуары оборудуются площадками обслуживания с лестницами и перилами, патрубками для приема и раздачи, дыхательными клапанами.

5. Хранение аммиачной селитры

730. Аммиачная селитра должна храниться в одноэтажных складских зданиях II степени огнестойкости с площадью пола между противопожарными стенами из расчета хранения не более 2500 тн селитры в мешках.
731. Водоустойчивая аммиачная селитра должна храниться в одноэтажных складских зданиях II степени огнестойкости вместимостью не более 1500 тн, разделенных противопожарными стенами на складские помещения вместимостью не более 500 тн каждое.
732. Не допускается устройство в здании склада подвалов, каналов, приямков, углублений в полу, а также лазов и других, не просматриваемых участков. Склады аммиачной селитры должны быть оборудованы искусственной вентиляцией. Отопление складов аммиачной селитры должно быть воздушным.
733. Не допускается установка калориферов с трубными распределительными коммуникациями.
734. Прилегающая к складу и погрузочным площадкам территория должна иметь сплошное покрытие из материалов устойчивых к воздействию аммиачной селитры, с уклоном для стока атмосферных вод.
735. Температура упакованной аммиачной селитры не должна превышать 50 ⁰ С. Рассыпанную селитру, поврежденные мешки, обрывки бумаги и тому подобное необходимо немедленно убирать.
736. Наряду с регулярной текущей уборкой помещений склада аммиачной селитры, необходимо не реже одного раза в год весь склад (или поочередно каждый отсек или участок склада) полностью опорожнять с последующей тщательной очисткой пола от налипшей селитры.
737. Не допускается хранение в одном складском помещении совместно с аммиачной селитрой других продуктов и материалов.
738. Хранение в складских помещениях аммиачной селитры сметок (загрязненной аммиачной селитры) запрещается. Последние должны храниться в отдельном помещении вместимостью не более 60 тн.
739. Расстояние между штабелями аммиачной селитры (в мешках) для проезда транспортно-погрузочных машин должно быть не менее 1,5 м, проходы - шириной 1,0 м. Центральные проезды должны быть шириной 3,0 м.
740. В склады аммиачной селитры посторонние лица не допускается.
741. На подъездных путях у склада аммиачной селитры стоянка авто и железнодорожных цистерн с кислотами не допускается.

6. Хранение карбонатов и гидрокарбонатов щелочных
и щелочноземельных металлов

742. Карбонаты и гидрокарбонаты натрия, калия, кальция, магния должны храниться в мешках. Емкость складов не должна превышать 1500 тн.
743. Погрузочно-разгрузочные работы должны быть механизированы.
744. Расстояние между штабелями в складах для проезда транспортно-погрузочных машин должно быть не менее 1,5 м, проходы - шириной 1,0 м, а центральные проезды - 3,0 м.
745. Температура упакованных гидрокарбонатов не должна превышать 55 ⁰ С.

7. Хранение сильнодействующих ядовитых веществ

746. Применяемые в технологии соли синильной кислоты - цианистый натрий, калий, кальций и цианистые препараты (цианплав), должны храниться в базисных, расходных и цеховых складах, оборудованных в соответствии с действующими требованиями для сильнодействующих ядовитых веществ 2 группы.
747. Не допускается хранение сильнодействующих ядовитых веществ под навесами, под открытым небом, а также в сырых помещениях и подвалах.
748. Бытовые помещения, размещаемые в габаритах складских зданий, должны быть изолированы от помещений для хранения и расфасовки (розлива) сильнодействующих ядовитых веществ и иметь самостоятельный вход через отдельный тамбур.
749. Для отделки стен, потолков и внутренних конструкций складских помещений для хранения, расфасовки и розлива сильнодействующих ядовитых веществ должны быть использованы материалы, которые способны защищать конструкции от химических воздействий сильнодействующих ядовитых веществ, не накапливающие на своей поверхности или не сорбирующие пыль и пары и допускающие легкую очистку и мытье поверхностей. Сопряжения стен с полом и потолком должны иметь закругленную форму.
750. В помещениях для хранения сильнодействующих ядовитых веществ должны быть предусмотрены постоянно действующая естественная приточно-вытяжная вентиляция и механическая вытяжная вентиляция на случай аварии. Механические вытяжные вентиляционные установки должны быть раздельными для бытовых помещений и помещений для хранения и растворения сильнодействующих ядовитых веществ.
751. Вентиляционные установки включаются за 15 минут до входа в расходный склад. Об этом на входной двери вывешивается предупредительный плакат. Пусковые устройства этих установок располагаются снаружи возле входной двери.
752. Вентиляционные установки должны иметь сигнализацию: световую - во время работы и звуковую - на случай непредвиденного прекращения работы.
753. Хвостовые газы (абгазы), выделяющиеся при передавливании сжатым воздухом сжиженных сильнодействующих ядовитых веществ, а также воздух, удаляемый из складских помещений местными механическими вытяжными установками (отсосами) и системой аварийной вентиляции, должны перед выбросом в атмосферу подвергаться очистке.
754. В помещениях для хранения, расфасовки и розлива сильнодействующих ядовитых веществ должен осуществляться непрерывный контроль за состоянием воздушной среды с помощью автоматических газоанализаторов с устройством световой и звуковой сигнализации и одновременным включением аварийной вентиляции, срабатывающей при приближении их к предельно-допустимой концентрации в воздухе.
755. При хранении сильнодействующих ядовитых веществ всех групп в мелкой таре (барабанах, баллонах, бутылях и пр.) помещения базисных и расходных складов должны быть оборудованы удобными для обслуживания и легко доступными пристенными полками и стеллажами с гнездами (клетками), устроенными соответственно габаритам тары, а также должны иметь специальные грузовые столики, перемещаемые при помощи тележки, в которые устанавливаются бутыли, баллоны, барабаны и тому подобное.
756. Все базисные и расходные склады сильнодействующих ядовитых веществ должны быть обеспечены в достаточном количестве средствами для обезвреживания ядов, средствами индивидуальной защиты, аптечкой для оказания первой помощи и средствами связи.
757. Повторный инструктаж по технике безопасности лиц, работающих с сильнодействующими ядовитыми веществами, проводится не реже одного раза в месяц.
758. Работать с сильнодействующими ядовитыми веществами без спецодежды, в неисправной спецодежде и в поврежденных защитных приспособлениях не допускается.
759. Выбор марки противогазов в зависимости от сильнодействующих ядовитых веществ, подбор размеров противогазов, условия их применения, хранения и контроль времени их защитного действия должны производится в соответствии с действующими требованиями.
760. Противогазы должны храниться в отдельном шкафу или в отдельной ячейке шкафа для спецодежды.
761. Порядок снятия спецодежды и защитных средств (перед обеденным перерывом, после работы) должен быть регламентирован в инструкциях и производится в следующем порядке: резиновые перчатки, не снимая с рук, вымыть в обезвреживающем растворе (3 - 5 % раствор кальцинированной соды) или хлорноизвестковом молоке, затем промыть их в воде, после этого, не снимая перчаток с рук, снять противогаз, спецобувь, спецодежду, снова промыть перчатки, а затем снять их с рук и промыть водой изнутри. Перед приемом пищи после снятия спецодежды необходимо обмыть руки обезвреживающим раствором: хлорамином или xлорноизвестковым молоком (1 часть хлорной извести на 10 частей воды), или 0,5 % раствором марганцовокислого калия, после чего вымыть руки и лицо водой с мылом и прополоскать рот.
762. Принимать пищу, пить и курить на рабочих местах при работе с сильнодействующими ядовитыми веществами не допускается.
763. При повреждении кожного покрова, при недомогании и появлении признаков отравления рабочий должен прекратить работу, заявить администрации и обратиться в медпункт.
764. Работы по разборке, чистке и ремонту оборудования, контактировавшего с сильнодействующими ядовитыми веществами, выполняются с оформлением в установленном порядке "Наряда-допуска при производстве работ в условиях повышенной опасности".
765. Разборку, чистку и o6езвреживание следует производить на участке, на котором производится работа с сильнодействующими ядовитыми веществами. Перемещать в другие места ремонтируемое оборудование без предварительного обезвреживания не допускается.
766. Все инструменты и приспособления, загрязненные сильнодействующими ядовитыми веществами, применявшиеся при разборке, чистке и ремонте оборудования, по окончании работы должны быть обезврежены и промыты.

8. Транспортирование химических реагентов
железнодорожным транспортом

767. Транспортирование химических реагентов железнодорожным транспортом от железных дорог общего пользования к складским зонам организаций подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания, а также маневровые и погрузочно-разгрузочные работы, содержание, эксплуатация и ремонт внутрипроизводственных железнодорожных путей должны производиться в соответствии с требованиями действующих норм и настоящих Правил.
768. Транспортирование химических реагентов по железной дороге должно осуществляться в специально допущенных для этой цели цистернах (жидкие реагенты), вагонах или контейнерах (твердые реагенты).
769. Передвижение вагонов (цистерн) по фронту выгрузки с применением простейших приспособлений (ручной лебедки) допускается в исключительных случаях только по горизонтальному участку пути в количестве не более одного груженого вагона (цистерны) или двух порожних четырехосных вагонов, обязательно сцепленных на расстоянии не более длины одного вагона и под непосредственным руководством мастера при наличии необходимого количества тормозных башмаков для закрепления вагонов.
770. Передвижение вручную вагонов с опасными грузами не допускается.
771. Перед началом передвижения вагонов сходни, мостки, слеги и другие приспособления, мешающие передвижению, должны быть предварительно убраны, а рабочие предупреждены о передвижении вагонов.
772. Не допускается на электрифицированных путях подниматься для выполнения каких-либо работ на крыши тягового подвижного состава, вагонов, цистерн до отключения контактной сети и ее заземления.
773. Работа на подвижном составе, расположенном на расстоянии более 2м от частей контактной сети, может производиться без снятия напряжения и без заземления контактной сети в соответствии с требованиями норм и правил по электробезопасности.
774. Выгрузка опасных грузов, способных к образованию взрывчатых смесей (аммиачная селитра), легковоспламеняющихся и горючих жидкостей и взрывоопасных веществ (аммиачная вода), едких веществ (серная, азотная и соляная кислоты, каустическая сода) должна производиться в специально отведенных местах, оборудованных в соответствии с требованиями стандартов и правил, регламентирующих погрузо-разгрузочные работы и настоящих Правил.
775. Слив из цистерн легковоспламеняющихся и едких жидкостей должен осуществляться механизированным способом.
776. Места слива реагентов должны быть оборудованы взрывобезопасным освещением, обеспечивающим производство работ круглосуточно, оснащены средствами пожаротушения, согласно установленным нормам. В местах слива легковоспламеняющихся жидкостей, не оборудованных электрическим освещением, в качестве осветительных приборов, непосредственно у мест производства указанных операций, разрешается применять только электрические аккумуляторные взрывобезопасные фонари.
777. Не допускается прием пищи, курение и применение открытого огня ближе 50 м от места слива опасных грузов.
778. Электродвигатели и пусковая аппаратура насосов должны быть герметически закрытыми и в необходимых случаях изготовлены во взрывобезопасном исполнении.
779. В целях защиты от разрядов статического электричества металлическая аппаратура, насосы, сливо-наливные и другие устройства, предназначенные для хранения, слива и перекачки легковоспламеняющихся жидкостей подлежат заземлению.
Неметаллические арматура, шланги и рукава для предотвращения накопления на них статического электричества должны быть заземлены в соответствии с требованиями действующих нормативных актов.
780. Машинисты насосных установок и рабочие по сливу и перекачке наливных грузов (горючие жидкости, легковоспламеняющиеся жидкости, кислоты, щелочи) должны знать особенности работы, свойства наливных грузов, способы оказания первой медицинской помощи, требования пожарной безопасности и допускаются к работе только после обучения и сдачи в установленном порядке экзаменов.
781. Не допускается спуск людей в цистерны для их осмотра на пунктах слива. Разгрузка и слив кислот и других едких веществ, перевозимых в таре, должны производиться в специальных складах, пол которых находится на уровне с полом вагона.
782. Работа с опасными и вредными веществами должна производиться в спецодежде с использованием защитных очков или специальных масок с очками, респираторов, резиновых перчаток и сапог, фартуков; каждый рабочий должен быть обеспечен аварийным противогазом с соответствующей фильтрующей коробкой, защищающей от паров и аэрозолей вредного вещества, а для защиты кожных покровов от воздействия кислот и щелочей защитными пастами.
783. Места слива из цистерн кислот и аммиачной воды должны освещаться электрическими лампами напряжением не выше 24 В.
784. Не допускается слив легковоспламеняющихся и горючих жидкостей падающей струей.
785. Присоединение гибкой съемной трубы к отводу продуктопровода при сливе должно производиться только после того, как цистерна установлена люком против сливной точки эстакады.
786. Сливо-наливные стояки должны изготавливаться из материалов, коррозионно-стойких в среде, для которой они предназначены.
787. При сливе химических реагентов из партии цистерн в количестве шести и более должна быть сооружена эстакада для ускорения слива и создания удобных и безопасных условий производства сливных работ.
788. Эстакады, оборудованные сливо-наливными устройствами, должны устраиваться на прямых участках железнодорожного пути с соблюдением габаритов подвижного состава.
789. Эстакады для слива горючих и легковоспламеняющихся жидкостей должны быть выполнены из несгораемых материалов.
790. Эстакады должны сооружаться в виде длинных открытых галерей на высоте 3,0 - 4,0 м, считая от головки рельс железнодорожного пути. По торцам эстакады должны быть устроены лестницы для обслуживающего персонала.
791. Ширина рабочих откидных площадок эстакад для обслуживания цистерн должна быть не менее 1,0 м.
Переходные мостики должны иметь деревянные подушки с потайными болтами.
792. Число сливо-наливных устройств должно соответствовать числу сливаемых по сортам продуктов с учетом числа одновременно подаваемых цистерн.

9. Транспортирование химических реагентов
автомобильным транспортом

793. Перевозка опасных грузов автомобильным транспортом по территории Республики Казахстан должна производится в соответствии с требованиями действующего законодательства.
794. Международные перевозки опасных грузов, то есть перевозки, производимые через территорию, по крайней мере, двух стран, должны осуществляться в соответствии с международными соглашениями.
795. Перевозка радиоактивных веществ автомобильным транспортом должна осуществляться в соответствии с требованиями норм и правил по радиационной безопасности.
796. Техническое состояние, оборудование и передвижение транспортных средств, используемых для перевозки опасных грузов, должно отвечать действующим нормативным требованиям и условиям безопасной перевозки конкретного опасного груза.
797. На автомобилях, систематически используемых для перевозки аммиачной селитры и аммиачной воды, выпускная труба глушителя должна быть выведена в сторону радиатора с наклоном выпускного отверстия вниз и укомплектована искрогасителем.
Топливный бак автомобиля должен быть удален от двигателя, электрических проводов, выпускной трубы и располагаться таким образом, чтобы он по мере возможности предохранялся от повреждения в случае дорожно-транспортного происшествия. В случае утечки горючего из поврежденного топливного бака оно не должно попадать на перевозимый опасный груз.
Топливный бак также должен быть удален от аккумуляторной батареи или отделяться от нее перегородкой. Кроме этого он должен быть оборудован защитой (кожухом) со стороны днища и боков, также для избежания скапливания проливов топлива со стороны днища он должен быть оборудован сеткой с размером ячеек 10х10.
В случае разовых перевозок указанных опасных грузов на автомобилях общего назначения допускается устанавливать на выпускную трубу искрогасительную сетку.
798. Транспортные средства, используемые для перевозки опасных грузов, в зависимости от класса опасности перевозимого груза, комплектуются:
1) первичными средствами пожаротушения (огнетушителями, набором шанцевого инструмента, ведрами, кошмой, ящиком с сухим песком и другими средствами);
2) средствами индивидуальной защиты кожи и глаз (резиновыми сапогами, резиновыми перчатками, прорезиненным фартуком, костюмом с кислотозащитной пропиткой, очками защитными, противогазом);
3) аварийным инструментом и снаряжением (знаками "Въезд запрещен" и "Аварийная остановка", противооткатными упорами, веревкой или тросом для ограждения места аварии, канистрами с нейтрализующим раствором);
4) медицинской аптечкой первой помощи;
5) при перевозке радиоактивных веществ - дополнительно: респиратором "Лепесток", четырьмя предупредительными знаками радиационной опасности и пластиковым пакетом с чистой ветошью.
799. Прокладочный материал под крышками люков цистерн, в местах соединений запорной и другой арматуры должен быть коррозионностойким.
800. Крышки люков цистерн, запорная и другая арматура должны быть герметичными и исключать утечку реагентов.
801. Под погрузку аммиачной селитры могут подаваться автотранспортные средства только с исправными сухими кузовами, тщательно очищенными от остатков любых других материалов и оборудованных специальным пологом для защиты от прямого попадания солнечных лучей и атмосферных осадков.
802. К управлению транспортными средствами, транспортирующими опасные грузы, допускаются водители, имеющие стаж непрерывной работы в качестве водителя не менее трех лет, удостоверение на право управления транспортным средством соответствующей категории и прошедшие специальную подготовку и медицинский контроль.
803. Не допускается перевозка на транспортном средстве грузов, не предусмотренных документацией, а также посторонних лиц, не связанных с перевозкой данного опасного груза.
804. Транспортные средства, перевозящие опасные грузы и автоцистерны с опасными веществами должны обозначаться информационными таблицами системы информации об опасности. Таблица системы информации об опасности не должна перекрывать номерной знак и внешние световые приборы.
805. После выгрузки опасных грузов и очистки тары информационные таблицы должны быть сняты или закрыты.
806. Кузова транспортных средств, автоцистерны, прицепы и полуприцепы - цистерны, постоянно занятые на перевозках опасных грузов, должны быть окрашены в установленные для этих грузов опознавательные цвета, и иметь соответствующие предупредительные надписи.
807. Каждая грузовая единица (упаковка, контейнер и тому подобное), находящаяся на транспортном средстве и содержащая опасный груз, должна иметь маркировку в соответствии с требованиями действующего ГОСТ.
Маркировка должна содержать:
1) на упаковке или транспортном пакете - знак опасности, транспортное наименование груза, серийный номер Организации объединенных наций (далее - ООН), классификационный шифр;
2) на крупногабаритной таре (контейнере - цистерне) - знак опасности, серийный номер ООН.
808. При перевозке опасных грузов колонной между транспортными средствами, входящими в колонну, должны соблюдаться следующие дистанции:
1) при движении по горизонтальному участку дорог - не менее 50 м;
2) при движении в горной местности - не менее 300 м.
809. Автотранспортная организация обязана обеспечить персонал, занятый на перевозках опасных грузов, специальной инструкцией по правилам ликвидации последствий возможных аварий.

ГЛАВА 11. ЭЛЕКТРОТЕХНИЧЕСКИЕ УСТАНОВКИ 1. Общие требования

810. Электроустановки, применяемые при разработке месторождений полезных ископаемых способами подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания должны отвечать требованиям действующих норм и правил.
811. Потребление электроэнергии от электроснабжающих организаций должно осуществляться в установленном законодательством порядке.
812. Конструкция, исполнение, способ установки и класс изоляции применяемых машин, аппаратов, приборов и прочего электрооборудования, а также кабелей и проводов должны соответствовать параметрам сети электроустановки, условиям окружающей среды, требованиям "Правил устройств электроустановок Республики Казахстан".
813. Для защиты обслуживающего персонала от поражения электрическим током, от действия электрической дуги и тому подобным все электроустановки должны быть снабжены средствами защиты, а также средствами оказания первой помощи в соответствии с действующими нормативными актами.
814. Требования настоящего раздела распространяются на персонал, обслуживающий действующие электроустановки, выполняющий строительно-монтажные, наладочные и ремонтные работы.
815. Эксплуатация электроустановок без наличия соответствующего квалифицированного электротехнического персонала не допускается.
816. В каждой организации приказом администрации из числа служащих имеющего соответствующую квалификацию должно быть назначено лицо, отвечающее за общее состояние эксплуатации электрохозяйства организации (далее "ответственный за электрохозяйство") и обязанное обеспечить выполнение норм и правил по электробезопасности.
817. Лицо ответственное за электрохозяйство организации должно иметь квалификационную группу по электробезопасности:
1) в электроустановках до 1000 В - IV;
2) в электроустановках выше 1000 В - V.
818. Каждая организация должна иметь общую схему электроснабжения организации в целом и по отдельным цехам, участкам. Схемы должны соответствовать выполненным электроустановкам. Всякое изменение в электроустановке или ее коммутации должно безотлагательно вносится в соответствующую схему с обязательным указанием, кем, когда и по какой причине сделано то или иное изменение. Схема должна быть утверждена лицом, ответственным за электрохозяйство.
819. Электрические сети электроустановок напряжением до 1000 В переменного тока могут быть с глухозаземленной или с изолированной нейтралью.
820. Электрические кабели, расположенные в местах передвижения автотранспорта, механизмов и другой техники, должны быть защищены от механических повреждений.
821. Двери электротехнических устройств и оборудования должны быть постоянно заперты. Ключи должны находиться у обслуживающего электротехнического персонала.
822. Лицо, ответственное за электрохозяйство организации должен обеспечить:
1) надежную, экономичную и безопасную работу электроустановок;
2) организацию и своевременное проведение планово-предупредительного ремонта и профилактических испытаний электрооборудования, аппаратуры и сетей;
3) организацию обучения, инструктирования и периодическую проверку знаний подчиненного персонала, обслуживающего электроустановки. Подбор обслуживающего и ремонтного персонала соответствующей квалификации;
4) наличие и своевременную проверку защитных средств и противопожарного инвентаря;
5) выполнение в установленные сроки предписаний органов государственного энергетического надзора;
6) своевременную организацию расследований аварий и браков в работе электроустановок, а также несчастных случаев от поражения электрическим током в установленном порядке.

2. Электрооборудование для буровых установок

823. Электрооборудование по виду исполнения должно отвечать условиям среды, в которой оно применяется. В условиях повышенной влажности, на открытом воздухе должно применяться защищенное электрооборудование (электротехнические установки).
824. Электроснабжение буровых установок может производиться от стационарных или передвижных (автономных) источников электроэнергии с глухозаземленной или изолированной нейтралью.
825. На каждой буровой установке должна быть электрическая схема с указанием типов применяемого оборудования, пусковой аппаратуры и параметров защит. Схема должна быть утверждена лицом, ответственным за электрохозяйство. Все происшедшие изменения должны быть внесены в схему в течение суток.
826. На каждом пусковом аппарате должна быть четкая надпись, указывающая включаемую им установку.
827. Перед пусковыми устройствами, реостатами, пультами управления, расположенными в сырых помещениях и вне помещений, должны находиться изолирующие подставки.
Подставки должны быть чистыми и сухими.
828. Самоходные буровые установки с высотой мачты более 5 м должны быть оснащены сигнализаторами опасного напряжения.
829. Для питания передвижных буровых установок следует применять гибкие кабели с медными жилами, с резиновой или другой аналогичной изоляцией.
830. При питании буровой установки от стационарного источника электроэнергии на вводе сети питания должны быть установлены разъединители или другие коммутационные аппараты, при помощи которых может быть полностью снято напряжение.
831. При питании буровой установки от автономного (передвижного) источника электроэнергии для полного снятия напряжения допускается использование коммутационных аппаратов этого источника электроэнергии.
832. Для рабочего освещения буровых установок должно применяться напряжение не выше 220 В.
833. Для питания ручных светильников должно применяться напряжение не выше 42 В.
834. Конструкция и вид исполнения светильников должны соответствовать номинальному напряжению и условиям окружающей среды.
835. Для аварийного освещения должны применяться электрические фонари с аккумуляторами или сухими элементами. Допускается применение переносных керосиновых фонарей закрытого типа.

3. Электрооборудование для геофизических работ

836. Геофизическое оборудование должно подключаться к электрической сети напряжением не выше 380 В.
837. Металлические части геофизического оборудования, которые могут оказаться под напряжением более 42 В переменного и 110 В постоянного тока, должны быть заземлены.
838. Перед проведением работ корпус каротажной станции должен быть подключен к заземляющему устройству объекта испытания и произведена проверка наличия надежной металлической связи.
839. Подключение геофизического оборудования к электрической сети буровой установки должно производиться гибким кабелем с медными жилами, с резиновой или другой аналогичной изоляцией при помощи коммутационных устройств (вилки, розетки, штепсельного соединения) с заземляющим контактом.
840. При работе геофизической аппаратуры не допускается:
1) оставлять без надзора включенную аппаратуру;
2) эксплуатировать аппаратуру с выдвинутыми блоками и отключенными блокировками;
3) присоединять (отсоединять) измерительные приборы при регулировке геофизической аппаратуры, а также монтировать (демонтировать) схемы с подключенными источниками питания;
4) эксплуатировать аппаратуру без наличия защитного заземления;
5) использовать нестандартные коммутационные изделия (вилки, розетки, штепсельные разъемы и тому подобное);
6) использовать аппаратуру, соединительную арматуру и провода с нарушенной изоляцией.

4. Электрооборудование погружных электронасосов

841. Конструкция, исполнение, способ установки и класс изоляции применяемых погружных электронасосов и вспомогательного электротехнического оборудования (электрощитов, пультов управления и тому подобное), а также кабелей и проводов должны соответствовать параметрам сети электроустановки, условиям окружающей среды, требованиям действующих правил.
842. Магистральные питающие линии и ответвления должны выполняться кабелями (проводами) с покрытием стойким к воздействию применяемых химических веществ.
843. Прокладка кабеля (проводов) по скважине от устья до погружного насоса должна выполняться в соответствии с требованиями инструкции завода-изготовителя.
844. Не допускается:
1) производить спуск и подъем погружных насосов при подключенном к сети питающем кабеле;
2) производить ремонт электротехнического оборудования погружных насосов, находящегося под напряжением;
3) производить какие-либо работы по ремонту и монтажу электрооборудования и спускоподъемным операциям при приближении и во время грозы.

5. Защитное заземление и зануление

845. Устройство и эксплуатация защитного заземления и зануления должны осуществляться в соответствии с требованиями действующих нормативных актов и настоящих Правил.
846. В электроустановках напряжением до 1000 В с изолированной нейтралью при замыканиях на землю должно быть обеспечено надежное автоматическое отключение поврежденных участков сети.
847. В электроустановках напряжением до 1000 В с глухозаземленной нейтралью должно быть выполнено зануление. Заземление корпусов электрооборудования без их зануления не допускается.
848. Использование земли в качестве нулевого проводника не допускается.
849. Заземление или зануление корпусов электрооборудования не требуется при номинальных напряжениях до 42 В переменного тока и 110 В постоянного тока.
850. Заземлению подлежат металлические части электротехнических устройств, нормально не находящиеся под напряжением, но которые могут оказаться под напряжением в случае повреждения изоляции (корпуса машин, аппаратов и трансформаторов, рамы и каркасы распределительных устройств, кожухи распределительных ящиков и измерительных приборов, арматура кабелей, металлические оболочки и броня кабелей и тому подобное).
851. Сопротивление заземляющего устройства, к которому присоединены нейтрали генераторов или трансформаторов при линейном напряжении 380 В, должно быть не более 4 Ом.
852. Для заземления электроустановок различных назначений и различных напряжений, территориально приближенных одна к другой, должно применяться одно общее заземляющее устройство.
853. Осмотр надземной части заземляющего устройства электроустановок должен производиться одновременно с осмотром электрооборудования, для которого предназначено заземление, но не реже одного раза в месяц, а также всякий раз при перестановке электрооборудования.
854. Измерение сопротивления заземляющих устройств электроустановок должно производиться перед их пуском в эксплуатацию и далее в процессе эксплуатации не реже одного раза в 6 месяцев.
855. Результаты осмотров и измерений должны заноситься в "Журнал осмотра и измерения заземления".
856. Постоянное заземляющее устройство, находящееся в эксплуатации, должно иметь паспорт, содержащий схему заземления, основные технические и расчетные величины, данные о характере проведенных ремонтов и изменениях, внесенных в устройство заземления.
857. Каждый заземляемый элемент электроустановки должен быть присоединен к заземлителю или заземляющей магистрали с помощью отдельного ответвления. Последовательное включение в заземляющий проводник нескольких заземляющих частей запрещается.
858. Заземление переносных электроприемников должно осуществляться посредством специальной жилы гибкого кабеля.
859. Заземление оборудования, подвергающегося частому демонтажу или установленного на движущихся частях, должно выполняться с помощью гибких проводников.
860. В качестве естественных заземлителей могут применяться:
1) металлические обсадные трубы скважин;
2) металлические конструкции, имеющие соединение с землей;
3) свинцовые оболочки кабелей, проложенных в земле.
861. В качестве искусственных заземлителей следует применять сталь, при этом диаметр круглых (прутковых) элементов должен быть не менее 10 мм, толщина листов, полос, полок угловой стали должна быть не менее 4 мм. Искусственные заземлители не должны иметь окраски.
862. Не допускается использование голых алюминиевых проводников в качестве заземлителей или заземляющих проводников.
863. Заземлители должны быть связаны с магистралями заземлении не менее, чем двумя проводниками, присоединенными к заземлителю в разных местах.

6. Защитное отключение

864. Защита людей от поражения электрическим током в сетях с изолированной нейтралью напряжением до 1000 В должна осуществляться защитным заземлением и устройствами защитного отключения (реле утечки) с автоматическим отключением поврежденной сети.
865. Общее время отключения поврежденной сети не должно превышать 0,2 секунды.
866. Устройство защитного отключения (реле утечки) должно проверяться на срабатывание перед началом смены с записью в журнал проверки реле утечки.
Общее время отключения сети под действием защитного отключения должно проверяться с помощью специальных приборов не реже одного раза в 6 месяцев.
867. Защита в сетях с глухозаземленной нейтралью при замыканиях фазы на землю (корпус) должна быть обеспечена занулением и автоматическим отключением поврежденного участка сети.

7. Молниезащита зданий и сооружений

868. Молниезащита зданий и сооружений или их частей должна выполняться в зависимости от назначения, интенсивности грозовой деятельности в районе их местонахождения в соответствии с требованиями соответствующего нормативного документа. Молниезащита электроустановок (воздушных линий, подстанций, распределительных устройств и тому подобное) должна удовлетворять требованиям действующих нормативных документов.
869. Металлические буровые вышки, мачты самоходных и передвижных установок в целях молниезащиты должны иметь заземление не менее чем в двух точках.
Допускается на буровых установках объединение заземлений защиты от прямых ударов молний, защитного заземления электрооборудования и заземлителя защиты от статического электричества.
В качестве токоотводов допускается использовать металлические буровые вышки и мачты самоходных буровых установок и передвижных установок.
Сопротивление заземляющих устройств должно быть не более 10 Ом.
870. В процессе эксплуатации все устройства молниезащиты должны подвергаться плановым ревизиям и контролю.
Ревизия устройств молниезащиты и их предупредительный ремонт должны проводиться ежегодно перед наступлением грозового периода.
Измерение сопротивления заземляющих устройств должно проводиться в летнее время при наибольшем просыхании почвы.
871. Не допускается во время гроз производить работы на буровой вышке, самоходной буровой установке и других самоходных установках, а также находиться на расстоянии ближе 5 м от заземляющих устройств молниезащиты.

ГЛАВА 12. ЛИКВИДАЦИЯ ОБЪЕКТОВ ПОДЗЕМНОГО
СКВАЖИННОГО ВЫЩЕЛАЧИВАНИЯ и КУЧНОГО ВЫЩЕЛАЧИВАНИЯ 1. Общие требования

872. После отработки месторождения или его части подлежат ликвидации и рекультивации блоки подземного скважинного выщелачивания и участки кучного выщелачивания организаций.
Ликвидацией организаций подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания или их отдельных объектов является полное и окончательное прекращение работ, связанных с добычей полезных ископаемых и проводится:
1) по завершению отработки или списанию балансовых запасов полезного ископаемого в установленном порядке, если дальнейшая разработка месторождения нецелесообразна по экологическим, санитарно-эпидемиологическим, экономическим или другим обоснованиям;
2) в случаях возникновения угрозы техногенной аварии, связанной с затоплением или разрушением горных выработок, предотвращение которых технически невозможно или экономически нецелесообразно.
Ликвидация, рекультивация объектов подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания или его части производится в соответствии с разработанным, прошедшим государственную экспертизу и утвержденным в установленном порядке проектом.
873. Восстанавливаемая площадь после выполнения всех мероприятий по рекультивации должна быть передана землепользователям с оформлением соответствующей документации.

2. Требования к ликвидации месторождений,
разрабатываемых способом подземного скважинного
выщелачивания

874. Разработке проекта на ликвидацию месторождении отработанных способом подземного скважинного выщелачивания должно предшествовать гидрогеологические и геофизические исследования месторождения. Проектом должны быть предусмотрены меры полной нейтрализации скважин и подземных полостей от применяемых в технологическом процессе химических реагентов, предупреждение миграции подземных вод с отработанного месторождения.
875. Проектом должна быть предусмотрена система мер после ликвидационного мониторинга и наблюдения за миграцией подземных вод, наличия в них вредных веществ, через контрольные скважины, пробуренные по периметру отработанного месторождения.
876. Все технологические и наблюдательные скважины в пределах отработанной площади должны быть ликвидированы в установленном порядке.
877. Все наземные сети трубопроводов, коммуникации и сооружения должны быть демонтированы. Участки площади, загрязненные промышленными отходами, должны быть зачищены, а отходы захоронены в специально отведенном для этого месте.

3. Требования к ликвидации участков кучного выщелачивания

878. Проект на ликвидацию участка кучного выщелачивания должен быть разработан совместно с проектом на ликвидацию месторождения полезных ископаемых открытым или подземным способом или его части, а так же отдельно, как ликвидация перерабатывающего комплекса месторождения полезного ископаемого.
879. Проектом должны быть предусмотрены меры полной нейтрализации штабелей от применяемых в технологическом процессе химических реагентов, предупреждение попадания вредных химических веществ в грунтовые и поверхностные воды.
Все сети трубопроводов, коммуникации и сооружения должны быть демонтированы, участки площади загрязненные промышленными отходами должны быть зачищены, а отходы захоронены.
880. Горная масса со штабелей кучного выщелачивания, после проведения полной нейтрализации вывозится в отработанные горные выработки или другие места, определенные проектом, для захоронения. Основание штабелей планируются, проводится рекультивация нарушенных земель.
Допускается захоронение отработанной горной массы на месте закладки штабелей по согласованию с органами санитарного и экологического надзоров, при этом проектом должны быть предусмотрены:
1) выполаживание штабелей с уклоном не более 18 ⁰ в пределах гидроизоляционного основания;
2) рекультивация отвалов, путем укрытия плодородным слоем;
3) контроль за наличием вредных веществ в грунтовых водах.

Глава 13. ОБЕСПЕЧЕНИЕ САНИТАРНО-ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКИХ
ТРЕБОВАНИЙ. 1. Общие положения.

881. Проектирование, строительство, реконструкция и эксплуатация производственных объектов, а также их ликвидация должны соответствовать Санитарному законодательству Республики Казахстан и другим нормативно-техническим документам.
882. Проекты строительства и реконструкции объектов должны предусматривать:
1) применение в производствах безвредных или менее вредных веществ;
2) использование технологий и оборудования, устраняющих или максимально снижающих интенсивность воздействия вредных производственных факторов, а также объемы вредных выбросов и отходов;
3) комплекс мероприятий, обеспечивающих требования гигиенических нормативов к производственной и окружающей среде.
883. Объекты с технологическими процессами, являющимися источниками негативного воздействия на среду обитания и здоровье человека, должны иметь санитарно-защитную зону, определяемую на полную проектную мощность объекта.
884. Размер санитарно-защитной зоны должен приниматься в соответствии с классификацией объектов.
885. Одновременно с проектами объектов должны представляться проекты освоения и благоустройства территории и зоны санитарной охраны источников хозяйственно-питьевого водоснабжения на проведение санитарно-эпидемиологической экспертизы.
При проектировании благоустройства санитарно-защитной зоны должно предусматриваться сохранение зеленых насаждений. Со стороны селитебной территории должна располагаться полоса древесно-кустарниковых насаждений шириной не менее 50 метров (далее - м), а при ширине зоны до 100 м не менее 20 м.
886. Отдельные здания и сооружения должны размещаться на площадке объекта так, чтобы в местах организованного и неорганизованного забора воздуха системами вентиляции и кондиционирования содержание вредных веществ в наружном воздухе не превышало 30% предельно допустимой концентрации для рабочей зоны производственных помещений.
887. На территории промышленного объекта должны выделяться функциональные зоны: производственная, административно-хозяйственная, транспортно-складская и вспомогательных объектов. На объектах, использующих вредные вещества, административно-хозяйственная и вспомогательная зоны должны отделяться от производственной и транспортно-складской разрывами шириной не менее ширины циркуляционных зон, возникающих от сопредельных производственных зданий.
888. Свободные от застройки и дорог территории объектов должны благоустраиваться и озеленяться.

2. Санитарно-эпидемиологические требования к
производственным зданиям, помещениям и сооружениям

889. Проектирование, строительство, реконструкция и эксплуатация производственных зданий, помещений и сооружений должны соответствовать строительным нормам и правилам, Санитарному законодательству Республики Казахстан и другим нормативно-техническим документам.
890. В проектах производственных зданий и сооружений удельная площадь приходящаяся на 1 работающего, должна составлять не менее 4,5 квадратных метров (далее - м ² ).
891. Площадь каждого постоянного и непостоянного рабочего места должна составлять не менее 2,2 м ² , (за исключением кабин и объектов, величина свободной площади которых оговаривается специальными требованиями). В норматив не входят площади, занимаемые оборудованием, зонами обслуживания, проходами, проездами, местами промежуточного складирования и резервными площадями для последующего расширения производств.
892. Объем помещений определяется путем расчета, исходя из необходимости обеспечения требований нормативов по микроклимату, но не менее 15 кубических метров (далее - м ³ ).
893. Пристройки к наружным стенам производственных зданий допускаются при условии, если это не нарушает естественный воздухообмен и освещение.
894. Для размещения объектов, характеризующихся наличием горячих технологических процессов без выделения вредных веществ в виде паров, газов и пыли, должны предусматриваться одноэтажные здания или верхние этажи многоэтажных зданий с конструктивными элементами стен и кровли, обеспечивающими естественный управляемый воздухообмен (аэрацию).
895. При наличии выделения вредных веществ, проектирование только естественного воздухообмена не допускается.

3. Санитарно-эпидемиологические требования к
рабочим местам и трудовому процессу.

896. Организация рабочих мест и трудового процесса должны соответствовать Санитарному законодательству Республики Казахстан и другим нормативно-техническим документам.
897. Рабочее место должно обеспечивать выполнение работы в удобной рабочей позе в зависимости от особенностей проектируемого трудового процесса, технологического оборудования и размеров рабочей зоны. Трудовые операции должны выполняться в пределах зоны досягаемости (граница зоны досягаемости определяется расстоянием вытянутой руки). Часто используемые средства труда и органы управления (один раз и более в 1 минуту) должны находиться в пределах оптимальной зоны на расстоянии не более 300 миллиметров (далее - мм) от края рабочей поверхности.
898. Рабочее место, предназначенное для работы - сидя, должно быть оснащено подъемно-поворотным стулом (креслом) и подставкой для ног рациональной конструкции, предназначенное для работы - стоя, в соответствии с характером труда - сиденьем-поддержкой и стулом для отдыха.
899. Размещение основного и вспомогательного оборудования, технологической организационной оснастки на рабочем месте должно обеспечивать достаточные по размерам проходы и свободные площади для создания и функционирования постоянного или временного (на период профилактического осмотра, ремонта и наладки технологического оборудования) рабочего места, а также свободное передвижение работников в зоне обслуживания.
900. Проектирование трудового процесса на объекте должно предусматривать:
1) механизацию и автоматизацию трудоемких технологических операций, использование смены видов деятельности, чередование производственных операций, введения рационального режима труда и отдыха, повышение уровня профессиональной подготовки;
2) ограничение числа повторений простых трудовых действий, изменение темпа движения конвейера в соответствии с динамической работоспособностью человека в течение рабочей смены, при условии, если темп движения конвейера не является постоянным, должно проводиться ограничение длительности непрерывного наблюдения за ходом технологического процесса.

4. Санитарно-эпидемиологические требования к отоплению,
вентиляции и кондиционированию воздуха.

901. Производственные, вспомогательные и санитарно-бытовые помещения оборудуются общеобменной приточно-вытяжной вентиляцией и отоплением, в соответствии с требованиями "Санитарно-эпидемиологических требований к проектированию производственных объектов", СНиП 4.02-05-2001 "Отопление, вентиляция и кондиционирование".
902. Концентрации вредных веществ в воздухе, поступающем внутрь зданий и сооружений через приемные отверстия систем вентиляции и кондиционирования воздуха и через проемы для естественной приточной вентиляции, не должны превышать 30% предельно-допустимых уровней для воздуха рабочей зоны.
903. Источники выделения вредных веществ (газы, пыль, теплота) должны оборудоваться устройствами местной вытяжной вентиляции с местными отсосами, встроенными в технологическое оборудование либо максимально приближенными к источнику.
904. Местные отсосы, удаляющие вредные вещества I и II классов опасности от технологического оборудования, должны блокироваться с этим оборудованием таким образом, чтобы оно не могло работать при бездействии местной вытяжной вентиляции.
905. Если остановка производственного процесса при выключении вытяжной вентиляции невозможна, или при остановке оборудования (процесса) продолжается выделение вредных веществ в воздух помещений в концентрациях, превышающих предельно допустимых концентраций для воздуха рабочей зоны, должно предусматриваться устройство местных отсосов с резервными вентиляторами с автоматическим переключением режима работы.
906. Рециркуляцию воздуха для вентиляции, воздушного отопления и кондиционирования воздуха не допускается предусматривать в помещениях, воздух которых содержит болезнетворные бактерии, вирусы или грибки, а также резко выраженные неприятные запахи или вредные вещества I и II классов опасности.
907. Рециркуляцию при воздушном отоплении, не совмещенном с вентиляцией, допускается предусматривать, если отсутствуют выделения вредных веществ, возгоняющихся при соприкосновении с нагретыми поверхностями технологического оборудования и воздухонагревателями воздушного отопления.
908. Нагревательные приборы в производственных помещениях с пылевыделениями должны быть с гладкими поверхностями, допускающими легкую очистку. Применение лучистого отопления с инфракрасными газовыми излучениями допускается предусматривать только с удалением продуктов сгорания непосредственно от газовых горелок наружу.
909. Системы общеобменной вентиляции производственных помещений без естественного проветривания с одной приточной и одной вытяжной установками проектируются с резервными вентиляторами вытяжной системы. Для указанных помещений, соединенных со смежными помещениями, открывающимися проемами, через которые может поступать не менее 50% требуемого воздухообмена, допускается не проектировать резервный вентилятор.
910. Воздушные или воздушно-тепловые завесы должны предусматриваться у ворот без тамбуров, открывающихся чаще пяти раз или не менее чем на 40 мин в смену; у технологических проемов отапливаемых зданий и сооружений, строящихся в районах с расчетной температурой наружного воздуха минус 15 ⁰ С и ниже.
911. Включение аварийной вентиляции и открывание проемов для удаления воздуха должно проектироваться дистанционным из доступных мест как изнутри, так и снаружи помещений.

5. Санитарно-эпидемиологические требования к водоснабжению,
канализации и утилизации промышленных отходов.

912. Системы водоснабжения, канализации и утилизации промышленных отходов предприятий подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания должны отвечать требованиям действующих норм проектирования.
913. Санитарно-эпидемиологическая охрана поверхностных и подземных источников централизованного и нецентрализованного хозяйственно-питьевого водоснабжения осуществляется в соответствии с требованиями приказа и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 28 июня 2004 года N 506 "Об утверждении санитарно-эпидемиологических правил и норм по питьевому водоснабжению и местам культурно-бытового водопользования", зарегистрированным в Реестре государственных нормативных правовых актов Республики Казахстан за N 2999.
914. Собственные водозаборы, скважины или сбрасывающие стоки предприятий подземного скважинного выщелачивания и кучного выщелачивания должны эксплуатироваться в соответствии с действующими нормативными актами.
915. Соединение сетей хозяйственно-питьевого водопровода с сетями водопроводов, подающих воду не питьевого качества, не допускается. Необходимо предусматривать специальную окраску сооружений технического водопровода, исключающую возможность использования технической воды для питьевых целей.
916. Проектирование и эксплуатация систем горячего водоснабжения должно отвечать требованиям приказа Министра здравоохранения Республики Казахстан от 28 июня 2004 года N 506 "Об утверждении санитарно-эпидемиологических правил и норм по хозяйственно-питьевому водоснабжению и местам культурно-бытового водопользования", зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за N 2999.
917. Сброс производственных сточных вод в централизованную канализационную сеть осуществляется при наличии санитарно-эпидемиологического заключения государственного органа санитарно-эпидемиологической службы, о соответствии их санитарно-эпидемиологическим требованиям.
918. Условия отведения сточных вод, содержащих радиоактивные вещества, должны соответствовать требованиям Норм радиационной безопасности (НРБ-99) СП 2.6.1.758-99, санитарно-эпидемиологическим правилам и нормам, "Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности", утвержденных приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 31 января 2003 года N 97.
919. При отведении сточных вод в поверхностные водоемы должны разрабатываться проекты предельно допустимых сбросов вредных веществ и мероприятия по их достижению. Предельно допустимые сбросы должны устанавливаться с учетом загрязняющих веществ, поступающих в водоем со сточными водами других организаций, и фактических концентраций в створе, расположенном выше от проектируемого выпуска сточных вод. P090000788
920. На промышленных объектах сброс вод из систем водоснабжения и оборотного водоснабжения допускается только в производственную канализацию. Отведение сточных вод от душей, умывальников и санитарных узлов должно предусматриваться в сеть хозяйственно-бытовой канализации. Не допускается предусматривать спуск хозяйственно-фекальных и производственных сточных вод в поглощающие колодцы.
921. При выборе площадки для строительства сооружений по обезвреживанию отходов должны использоваться бросовые земли, не представляющие сельскохозяйственной ценности.
922. Полигоны для захоронения и складирования не утилизируемых отходов должны располагаться за пределами населенного пункта и производственной площадки.
923. Проект полигонов должен разрабатываться одновременно с проектом на строительство объектов.
924. Проекты полигонов должны содержать информацию о производственных отходах:
1) данные о количестве и качестве (по классам опасности) прогнозируемых объемов промышленных отходов, их физико-химических, токсикологических и радиационных свойствах;
2) характеристику возможных последствий воздействия промышленных отходов на окружающую среду;
3) технологическое решение вопросов обезвреживания, утилизации, захоронения промышленных отходов;
4) мероприятия по охране почвы от вредных веществ и по рекультивации нарушенных и загрязненных почв;
5) методики определения вредных веществ в объектах окружающей среды.
925. При отсутствии технической возможности введения безотходной технологии, проектом должен предусматриваться комплекс мероприятий по обезвреживанию, утилизации, захоронению токсичных и радиоактивных производственных отходов.
926. Способы и порядок сбора, накопления, затаривания, транспортировки, обезвреживания и захоронения токсичных отходов должны осуществляться с учетом класса опасности химических веществ и должны исключать возможность загрязнения окружающей территории, обеспечивать безопасность персонала.
927. Производственные отходы подвергаются уничтожению, захоронению или утилизации на объекте или в специализированных организациях.
928. Не допускается складирование твердых отходов, содержащих токсические вещества, а также размещение шламоотвалов и накопителей шлама на промышленных площадках.

6. Санитарно-эпидемиологические требования к
освещению и ультрафиолетовому облучению.

929. Естественное освещение в производственных, вспомогательных и бытовых помещениях соответствуют требованиям СНиП 2.04-05-2002 "Естественное и искусственное освещение", утвержденного приказом Комитета по делам строительства Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан 27 августа 2003 года N 342 СНиП 2.04-05-2002 "Естественное и искусственное освещение"), "Правила пожарной безопасности Республики Казахстан ППБ РК 08-97".
930. В производственных помещениях с постоянным пребыванием людей предусматривается естественное освещение.
Изменения естественного освещения на протяжении светлой части суток, вызванные метеорологическими условиями, не должны вызывать снижения освещенности в рабочей зоне ниже значений, установленных нормами искусственного освещения для данного вида работ. Снижение естественной освещенности должно компенсироваться искусственным освещением путем автоматического включения осветительных установок в рабочих зонах с недостаточным освещением.
931. При проектировании искусственного освещения должно предусматриваться рабочее, аварийное и эвакуационное освещение. При выполнении работ средней точности освещенность на рабочем месте должна быть не менее 500 люкс (далее - лк), малой точности и грубых работ - не менее 200 лк.
932. Светотехнические характеристики светильников, расположение и установка их относительно рабочих зон должны обеспечивать предотвращение вредного воздействия прямого и отраженного блеска на работающих.
933. Конструктивное исполнение светильников должно обеспечивать пожарную и электрическую безопасность при работе и обслуживании, надежность, долговечность и стабильность характеристик в конкретных условиях производственной среды (пожаро- и взрывоопасная, пыльная, химически активная) и удобство обслуживания.
934. В целях профилактики ультрафиолетовой недостаточности в составе осветительных установок производственных помещений должны предусматриваться установки профилактического ультрафиолетового облучения. Установки профилактического ультрафиолетового облучения длительного действия не предусматриваются в помещениях с производственными источниками ультрафиолетового излучения.

7. Санитарно-эпидемиологические требования к
помещениям для обслуживания работающих лиц.

935. Проектирование помещений для обслуживания работающих лиц (санитарно-бытовые помещения, объекты здравоохранения) и их состав производится в соответствии с действующими правилами и нормами.
936. На объектах предусматриваются фельдшерские или врачебные здравпункты, а также оздоровительные комплексы в соответствии с СНиП РК 3.02-04-2002 "Административные и бытовые зданий". Состав и площади помещений фельдшерского и врачебного здравпункта принимаются в соответствии "Санитарно-эпидемиологическими требованиями к проектированию производственных объектов".
937. Площади отдельных помещений, набор оборудования и процедур решается в каждом конкретном случае с учетом мощности объекта, характера трудовых процессов, наличия опасных и вредных производственных факторов.
938. Комнаты психофизиологической разгрузки должны предусматриваться на объектах, характеризующихся выраженным физическим и нервно-напряженным трудом (более группы III по гигиенической классификации).
939. Полезная площадь комнат психологической разгрузки должна определяться наличием посадочных мест из расчета 4 человека в час на место (при работе 4 часа за смену). На одно посадочное место должно быть отведено не менее 2 м ² , при этом общая площадь должна быть не менее 20 м ² .
940. На объектах, характеризующихся трудом, связанным с длительным пребыванием работающих в позе "стоя" должны предусматриваться помещения, оснащенные специальным оборудованием для гидромассажа ног.
941. Тренажерные залы должны предусматриваться на объектах с монотонным трудом и (или) гипокинезией, которые располагаются не далее 150 м от рабочих помещений. Вход в зал должен быть через тамбур, обеспечивающий изоляцию от шума и пыли.
942. Площадь тренажерного зала устанавливается из расчета на одного человека не менее 4 м ² , с общей площадью не менее 40 м ² при высоте 5 - 5,5 м.
943. Кабинеты по профилактике вибрационной болезни должны предусматриваться при проектировании цехов с технологическими процессами и операциями, сопровождающимися передачей вибрации на руки работающих. В состав кабинета входят помещения: для физиотерапевтических процедур, лечебной физкультуры и психологической и эмоциональной разгрузки.
944. Комнаты личной гигиены женщин должны иметь кабины из расчета 1 кабина на 100 работниц, для объектов с повышенной запыленностью - 1 кабина на 50 женщин и тамбур. В тамбуре предусматриваются установка раковины со смесителем горячей и холодной воды, стол для обслуживающего персонала, электросушилка для рук, мыльница; индивидуальные кабины должны оборудоваться гигиеническим душем с подводкой смесителя горячей и холодной воды и унитазом, бачком с крышкой для использованных гигиенических пакетов и вешалкой для одежды.
945. Стены помещения для комнаты личной гигиены женщин и перегородки между индивидуальными кабинами должны быть из материалов, допускающих их легкую очистку, мытье с применением моющих и дезинфицирующих средств.
946. Расстояние от помещений для комнаты личной гигиены женщин до рабочих мест должно быть не более 150 м. Совмещение комнаты личной гигиены женщин с туалетами не допускается.
947. Специализированные лечебно-оздоровительные комплексы для рациональной организации труда и отдыха женщин в период беременности должны предусматриваться на объектах с числом работающих женщин детородного возраста от 500 человек и выше.
948. Центр (участки) трудовой реабилитации должен предусматриваться в структуре объектов с численностью работающих от 5000 человек и выше. В составе центров трудовой реабилитации должны быть лечебно-диагностический и технический отделы.