Су объектілерінде су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитеті төрағасының 2016 жылғы 9 қарашадағы № 151 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылғы 13 желтоқсанда № 14513 болып тіркелді.

2003 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасының Су кодексі 56-бабының 3-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Су объектілерінде су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесі бекiтілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитетінің Су ресурстарын пайдалануды реттеу басқармасы заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) тіркелген осы бұйрықты алған күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесінің қазақ және орыс тілдеріндегі бір данасын баспа және электрондық түрде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне қосу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспа басылымдарына және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесіне ресми жариялауға жіберілуін;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитетінің төраға орынбасарына жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитетінің төрағасы	И. Әбішев
"КЕЛІСІЛГЕН" Қазақстан Республикасының Энергетика министрі ___________ Қ. Бозымбаев 2016 жылғы " "
"КЕЛІСІЛГЕН" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің міндетін атқарушы ____________ М. Мырзағалиев 2016 жылғы 16 қараша

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитеті төрағасының 2016 жылғы 9 қарашадағы № 151 бұйрығымен бекітілген

Су объектілеріндегі су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесі*

Ескерту. Бірыңғай жүйесі жаңа редакцияда – ҚР Су ресурстары және ирригация министрлігінің Су шаруашылығы комитеті Төрағасының 20.03.2024 № 70 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

№	Нормаланатын көрсеткіштер	Химиялық символ	Өлшем бірлігі	Сапа класстары бойынша су сапасы стандарттарының сандық мәні
				1 класс**	2 класс **	3 класс **	4 класс **		5 класс **	6 класс **
Кислородтық режим шарты
1	Температура	Tсу	oC	Жазда 20-28 °С				Қыста 5-8 °С
2	Еріген оттегі	О2	мг О2/л	≥6	≥4	≥4	4		4	≤3
3	Оттегімен қанығуы	О2	% қанықтыру О2/л	>90%	≥80%	≥60%	≥40%		<40%	≤20 %
4	Оттегіні биохимиялық тұтыну (5 тәулік)	ОБТ5	мг О2/л	2,1	2,1	3,0	5,0		6,0	>6,0
5	Оттегіні биохимиялық тұтыну (толық)	ОБТтолық	мг О2/л	3,0	3,0	6,0	7,0		8,0	>8,0
6	Оттегіні химиялық тұтыну (перманганат)	ОХТ (перм)	мг О2/л	<7,0	7,0	15,0	20,0		20,0	>20,0
7	Оттегін химиялық тұтыну (бихромат)	ОХТ (бихр)	мг О2/л	≤15,0	15,0	30,0	35,0		40,0	>40,0
8	рН			6,5-8,5	6,5-8,5	6,0-9,0	6,0-9,0		6,0-9,0	<6,0->9,0
Органолептикалық параметрлері
9	Иіс		балл	<2,0	2,0	2,0	4,0		4,0	5,0
10	Түстілігі		градус	<20	20	30	40		80	>80
11	Мөлдірлігі		см	>20	20	3-10	2,0		2,0	<2,0
12	Қалқыма заттар		мг/л	Сфон.+ 0,25	Сфон.+ 0,75	Сфон.+ 1,0	Сфон.+ 5,0		Сфон.+ 10,0	>Сфон. 10,0
Минералдылығы
13	Жалпы минералдылығы; Иондар сомасы; Құрғақ қалдық; Тұздылығы	Минжалпы	мг/л	≤1000	1000	1300	1500		≤2000	>2000
14	Меншікті электр өткізгіштік		мкСм/см	50	500	1000	1500		1500	>1500
15	Тотығу-тотықсыздану потенциалы2	ОВП1	Eh, мВ	400	500	600	700		700	>700
16	Сульфаттар	SO42-	мг/л	<100	100	500	≤600		≤1500	>1500
17	Хлоридтер	Cl-	мг/л	300	350	350	400		400	>400
18	Кальций	Ca2+	мг/л	180	180	170	150		150	180 (150 ***)
19	Магний	Mg2+	мг/л	≤20,0	20,0	60,0	≤100,0		100	>100
20	Натрий	Na+	мг/л	120,0	200,0	200,0	200,0		200,0	200,0
21	Калий	K+	мг/л	50,0	50,0	50,0	<100,0		100,0	>100,0
22	Сілтілік2	HCO3-	мг CaCO3/л	<40,0	40,0-<50,0	50,0-<100,0	100,0-<200,0		200,0	>200
23	Кермектілік 3		мг-экв/л	<4,0	6	9	10		13	≥15
24	Көмірқышқыл газы	CO2	мг/л	0,2	0,4	1,0	2,0		3,0	≥4,0
Биогенді заттар
25	Жалпы азот	Nжалпы	мг N/л	1,5	4,0	8,0	20,0		20,0	>20,0
26	Нитрат ион	NO3-	мг/л	≤40,0	40,0	45,0	45,0		45,0	>45,0
27	Нитрит ион	NO2-	мг/л	0,1	3,3	3,3	3,3		5,0	>5,0
28	Аммоний ион	NH4+	мг/л	≤0,5	0,5	1,0	2,0		2,6	>2,6
29	Аммиак	NH3·nH2O	мг/л	0,05	0,05	0,10	0,20		0,26	>0,26
	Аммиак азот бойынша		мг/л	<2,0	2,0	2,0	2,3		2,7	>2,7
30	Фосфор жалпы	Ржалпы	мг Р/л	0,1	0,2	0,4	1,0		1,0	>1,0
31	Фосфаттар	РО43-	мг/л	0,2	0,4	0,7	1,0		≤3,5	>3,5
32	Фосфор үш хлорлы	PCl3	мг/л	0,01	0,01	0,25	0,60		>0,60	>0,60
33	Бор	В	мг/л	≤0,5	0,5	0,7	1,3		2,0	>2,0
34	Кремний	Si	мг/л	10,0	10,0	12,0	12,0		12,0	>12,0
Металдар
35	Алюминий	Al	мг/л	0,04	0,04	0,50	0,50		0,50	>0,50
36	Бериллий	Ве	мг/л	0,0001	0,0002	0,0002	0,002		0,004	>0,004
37	Жалпы темір	Feжалпы	мг/л	0,1	0,1	0,3	0,5		0,5	>0,5
	Темір (2+)	Fe2+	мг/л	≤0,005	0,005	0,01	0,02		0,02	>0,02
	Темір (3+)	Fe3+	мг/л	≤0,01	0,01	0,02	0,04		0,05	>0,05
38	Марганец (2+)	Mn2+	мг/л	0,01	0,01	0,10	0,20		0,30	>0,30
39	Кадмий жалпы	Cdжалпы	мг/л	0,005	0,005	0,025	0,125		0,125	>0,125
	Кадмий ерітілген	Cdерт	мг/л	0,001	0,001	0,005	0,025		0,025	>0,025
40	Қорғасын жалпы	Pbжалпы	мг/л	0,12	0,60	0,60	1,00		1,00	>1,00
	Қорғасын ерітілген	Pbерт	мг/л	0,006	0,03	0,03	0,05		0,05	>0,05
41	Сынап жалпы	Hgжалпы	мг/л	0,0001	0,0005	0,001	0,001		0,001	>0,001
	Сынап ерітілген	Hgерт	мг/л	0,00002	0,0001	0,0002	0,0002		0,0002	>0,0002
42	Никель жалпы	Niжалпы	мг/л	0,01	0,025	0,05	0,10		0,10	>0,10
	Никель ерітілген	Niерт	мг/л	0,008	0,020	0,04	0,08		0,08	>0,08
43	Мыс жалпы	Cuжалпы	мг/л	0,002	0,002	2,0	2,0		2,4	>2,4
	Мыс ерітілген	Cuерт	мг/л	0,001	0,001	1,0	1,0		1,2	>1,2
44	Мырыш жалпы	Znжалпы	мг/л	0,04	0,04	0,04	0,12		0,20	>0,20
	Мырыш етірілген	Znерт	мг/л	0,01	0,01	0,01	0,03		0,05	>0,05
45	Кобальт жалпы	Coжалпы	мг/л	0,01	0,01	0,1	0,1		0,1	>0,1
	Кобальт ерітілген	Coерт	мг/л	0,005	0,005	0,05	0,05		0,05	>0,05
46	Молибден жалпы	Можалпы	мг/л	0,002	0,002	0,0040	0,0050		0,0050	>0,0050
	Молибден ерітілген	Моерт	мг/л	0,001	0,001	0,0020	0,0025		0,0025	>0,0025
47	Хром жалпы	Сrжалпы	мг/л	0,1	0,1	0,55	0,55		0,55	>0,55
	Хром (3+)	Сr3+	мг/л	0,07	0,07	0,15	0,15		0,30	>0,30
	Хром (6+)	Сr6+	мг/л	≤0,02	0,02	0,05	0,10		0,25	>0,25
Органикалық заттар
48	Фенолдар (ұшпа)	-	мг/л	0,001	0,001	0,001	0,002		0,005	>0,005
49	Фенолдар	-	мг/л	0,001	0,001	0,005	0,10		0,10	>0,10
50	Мұнай өнімдері	-	мг/л	0,05	0,05	0,10	0,20		0,30	>0,30
51	Ерітілген және эмульсияланған жағдайында мұнай және мұнай өнімдері	-	мг/л	0,05	0,05	0,10	0,50		1,0	>1,0
52	СБАЗ, БАЗ, АСБАЗ	-	мг/л	≤0,1	0,1	0,5	0,5		0,7	>0,7
53	Фторидтер	F-	мг/л	0,75	0,75	1,5	2,0		2,1	>2,1
54	Күкіртті су тегі	H2S	мг/л	0,003	0,003	0,003	0,003		0,003	>0,003
55	ПАК және олардың метаболиттері (бенз(а)пирен бойынша)4	-	мг/л	0,00001	0,00001	0,00001	0,00001		0,00001	>0,00001
Улы заттар
56	Цианидтер	CN-	мг/л	0,03	0,035	0,035	0,05		0,10	>0,10
57	Мышьяк жалпы	As	мг/л	0,05	0,05	0,08	0,10		0,10	>0,10
	Мышьяк ерітілген	-	-	0,002	0,002	0,04	0,05		0,05	>0,05
58	Роданидтер	SCN-	мг/л	0,10	0,10	0,10	0,15		0,20	>0,20
Пестицидтер
59	гамма-ГХЦГ (линдан)	-	мг/л	0,00001	0,00001	0,0001	0,0002		0,0003	>0,0003
60	1, 2, 3, 4, 5, 6 - Гексахлорциклді-гексан5	-	мг/л	0,00001	0,00001	0,00001	0,00001		0,00001	>0,00001
61	ДДТ (изомерлер қосындысы)6	-	мг/л	0,000025	0,000050	0,000065	0,000075		0,000075	>0,000075
Гидробиологиялық параметрлері
62	Фитопланктон, зоопланктон, перифитон бойынша Палтле және Букка бойынша сапроб индексі (Сладечек модификациясы)	-	-	<1,0	1,00- 1,50	1,51- 2,50	2,51- 3,50		3,51- 4,00	> 4,00
63	Зообентос бойынша:	-	%	1-20	21-35	36-50	51-65		66-85	86-100 немесе макробентос жоқ
	- олигохет жалпы санының су түбіндегі организмдердің жалпы санына қатынасы
	- Вудивисс бойынша биотикалық индекс	-	баллы	10	7-9	5-6	4		2-3	0-1
Микробиологиялық параметрлер
64	Лактозалық оң ішек таяқшалары	ЛКА	в дм3	1000	1000	1000	5000		5000	>5000-<5500
65	Коли-фагтар	-	Бляшка-құраушы бірл.	жоқ	жоқ	<100	100		100	>100-<120
66	Ауру қоздырғыштар	-		жоқ	жоқ	жоқ	жоқ		ізі	ізі
67	Бактериялардың жалпы саны	-	106 кл/см3 кл/мл	<0,5	0,5-1,0	1,1-3,0	3,1-5,0		5,1-10,0	>10,0-<10,5
68	Сапрофитті бактериялар саны	-	103 кл/см3 кл/мл	<0,5	0,5-5,0	5,1-10,0	10,1-50,0		50,1-100	>100-<120
69	Жалпы бактериялар санының сапрофитті бактериялар санына қатынасы	-		<103	>103	103-102	<102		<102	<102

Ескертпе:

* Су объектілеріндегі су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесі (бұдан әрі - жіктеу) "ең жақсы сападағы" судың 1-класынан "ең нашар сападағы" 6-класқа біртіндеп ауыса отырып, суды пайдаланудың алты класына бөлінген. Ұсынылған су сапаның сандық мәндері өзендердегі, каналдардағы, арналық су қоймаларындағы судың сапасын бағалау үшін пайдаланылады және Каспий теңізі, Арал теңізі, Балқаш көлін қоса алғанда, теңіздер мен көлдер үшін қолданылмайды.

** Су пайдаланудың әрбір класы су объектісінің қалыптасқан экологиялық әлеуетіне байланысты су пайдаланудың өз санатымен сипатталады. Су пайдалану санаттарының сипаттамасы осы жіктеменің 1-кестесінде келтірілген. Су пайдалану сыныптарын кластарын су пайдалану санаттары (түрлері) бойынша бөлу осы жіктеменің 2-кестесінде келтірілген.

*** 150 мг/л суды өнеркәсіптік мақсатта пайдаланған кезде кальций мөлшеріне таралады (өнеркәсіптік қондырғыларда қақ пайда болу қаупі).

1-кесте

Суды пайдалану кластарының сипаттамасы

№	Су сапасы класы	Суды пайдалану санаттарының сипаттамасы
1	1 класс (өте жақсы сапа)	Физикалық-химиялық және биологиялық сапа мәндерінде өзгерістер жоқ (немесе өте аз) жер үсті сулары. Ластаушы заттардың концентрациясы су экожүйелерінің жұмысына әсер етпейді және адам денсаулығына зиян тигізбейді. Осы кластағы жер үсті сулары су пайдаланудың барлық түрлеріне (санаттарына) арналған.
2	2 класс (жақсы сапа)	Адам іс-әрекетінен аз дәрежеде әсері тиген және суды пайдаланудың барлық түрлеріне (санаттарына) жарамды жер үсті сулары. Ауыз су-шаруашылық мақсатында пайдалану үшін қарапайым су дайындау әдістері қажет.
3	3 класс (орташа ластанған)	Физикалық-химиялық және биологиялық мәндері адам әрекетіне байланысты су сапасының табиғи фонынан орташа ауытқыған жер үсті сулары. Экожүйенің бұзылуының орташа белгілері тіркеледі. Суды пайдаланудың осы класындағы суды албырт балықтарын өсіру үшін пайдалану қажет емес, ал оларды ауыз су-шаруашылық мақсатында пайдалану үшін тазартудың неғұрлым тиімді әдістері қажет. Суды пайдаланудың барлық басқа санаттары үшін (рекреация, суару, өнеркәсіп) осы кластың түрлері шектеусіз жарамды.
4	4 класс (ластанған)	Жер үсті сулары адам әрекетіне байланысты су сапасының физикалық-химиялық және биологиялық мәндерінің табиғи фоннан айтарлықтай ауытқуын көрсетеді. Суды пайдаланудың осы класындағы сулар гидроэнергетика, тау-кен өндірісі, гидротранспортты қоса алғанда, суару және өнеркәсіптік су пайдалану үшін ғана жарамды. Суды пайдаланудың осы класындағы суды ауыз су-шаруашылық мақсатына пайдалану үшін су қабылдағыштардағы суды қарқынды (терең) дайындау қажет. Суды пайдаланудың осы класындағы сулар рекреациялық мақсатта ұсынылмайды.
5	5 класс (өте ластанған)	Адамның іс-әрекетіне байланысты су сапасының табиғи фонынан сапаның физикалық-химиялық және биологиялық мәндерінің айтарлықтай ауытқуын көрсететін жер үсті сулары. Осы кластағы суларды тек өнеркәсіптік суды пайдалану және суару мақсаттары үшін тұндыру карталарында тұндыру әдістерін қолдану кезінде пайдалануға болады.
6	6 класс (жоғары ластанған)	Жер үсті сулары тұрақты антропогендік жүктемеге байланысты су сапасының бірқатар нормаланған көрсеткіштері бойынша айтарлықтай ауытқуларға ие. Осы кластағы суларды тек гидроэнергетика, су көлігі мақсаттары үшін, су сапасының стандарттарын сақтауды қажет етпейтін пайдалы қазбаларды өндіру процестерінде пайдалануға болады. Басқа мақсаттар үшін суды пайдаланудың осы класындағы су ұсынылмайды.

Ескертпе:

Тек қана ауыз су мақсаттары үшін пайдаланылатын 1-кластағы жер үсті сулары, сондай-ақ органолептикалық, санитариялық-химиялық және микробиологиялық көрсеткіштер бойынша ауыз су-шаруашылық сумен жабдықтау мақсатында пайдалануға жарамды су пайдаланудың 2 және 3-класты жер үсті сулары Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № ҚР ДСМ-138 бұйрығымен бекітілген Ауыз су және шаруашылық-тұрмыстық суды пайдалану қауіпсіздігі көрсеткіштерінің гигиеналық нормативтеріне (бұдан әрі - Норматив) (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 30713 болып тіркелген) сәйкес болуы қажет.

Сарқынды суларды, сондай-ақ су пайдаланудың 4 және 5-класындағы суларды Нормативтердің және "Паразиттік аурулардың алдын алу жөніндегі санитариялық-эпидемияға қарсы және санитариялық-профилактикалық іс-шараларды ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 16 мамырдағы № ҚР ДСМ-44 бұйрығымен санитариялық қағидаларын бекіту туралы" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" бұйрықтың (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 28086 болып тіркелген) көрсеткіштеріне дейін тазалған жағдайда бұл суларды суару үшін пайдалануға болады.

2-кесте

Су пайдалану кластарын суды пайдаланудың санаттары (түрлері) бойынша саралау

Суды пайдалану класы	Тазалау мақсаты/түрі	Су пайдалану кластары
		1 класс	2 класс	3 класс	4 класс	5 класс	6 класс
Су экожүйелерінің қызметі	-	+	+	-	-	-	-
Балық өсіру/ихтиофаунаны қорғау	Албырт балық	+	+	-	-	-	-
	Тұқы балық	+	+	+	-	-	-
Ауыз су-шаруашылық сумен жабдықтау және тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарын сумен жабдықтау	Қарапайым өңдеу	+	+	-	-	-	-
	Дағдылы өңдеу	+	+	+	-	-	-
	Қарқынды өңдеу	+	+	+	-	-	-
Мәдени-тұрмыстық су пайдалану	Туризм, спорт, демалыс, шомылу	+	+	+	-	-	-
Суару	Дайындықсыз	+	+	+	+	-	-
	Тұндыру карталарын пайдалану кезінде	+	+	+	+	+	-
Өнеркәсіптік су пайдалану	Технологиялық процестер, салқындату процестері	+	+	+	+	+	-
Гидроэнергетика	-	+	+	+	+	+	+
Су көлігі	-	+	+	+	+	+	+
Тау-кен өндірісі	-	+	+	+	+	+	+

Негізгі қысқартулар

oC	Цельсий дәрежесі
мг О2/л	литріне миллиграмм оттегі
О2/л % қанығу	литрге оттегінің қанығу пайызы
%	пайыз
см	сантиметр
мг/л	литріне миллиграмм
мкСм/см	сантиметрге микро Сименс
Eh, мВ	химиялық заттың электрондарды қосу қабілетінің өлшемі, милливольт
мг CaCO3/л	литріне миллиграмм кальций карбонаты
мг-экв/л	миллиграмм-литрге эквивалент
мг N/л	литріне миллиграмм жалпы азот
мг Р/л	бір литрге жалпы миллиграмм фосфор
кл/см3,	текше сантиметрге килолитр
кл/мл	миллилитрге килолитр
дм3	текше дециметр
Сфон	фондық концентрация
СБАЗ	Синтетикалық беттік активті заттар
БАЗ	Беттік активті заттар
АСБАЗ	Анионды синтетикалық беттік активті заттар
ПАК	Полициклді ароматты көмірсутектер
≤	аз немесе тең
≥	көп немесе тең
<	аз
>	көп