Жерасты құрылысжайлары мен метрополитендерді салу кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қағидаларды бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 15 қыркүйектегі № 450 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 18 қыркүйекте № 24425 болып тіркелді.

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бұйрықтың қолданысқа енгізілу тәртібін 4 т. қараңыз

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы № 701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 107) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 14.07.2023 № 382 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Жерасты құрылысжайлары мен метрополитендерді салу кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қағидалар бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің ресми интернет-ресурсында жариялауды;

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шараларды орындау туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрі

Ю. Ильин

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Ұлттық экономика министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасыың

Индустрия және инфрақұрылымдық

даму министрлігі

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2021 жылғы 15 қыркүйектегі № 450 бұйрығымен бекітілген

Жерасты құрылысжайлары мен метрополитендерді салу кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қағидаларды бекіту туралы

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Жерасты құрылысжайлары мен метрополитендерді салу кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қағидалар (бұдан әрі-Қағидалар) құрылыс кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі тәртіпті айқындайды:

жер бетінен бес метрден төмен тереңдікте мұнай және газ, газ және мұнай өнімдерінің жерасты қоймаларын орналастыруға және пайдалануға арналған жерасты құрылыстарын;

қатты, сұйық және радиоактивті қалдықтарды, зиянды улы заттарды сақтауға немесе көмуге, сарқынды, өнеркәсіптік және техникалық суларды жер қойнауына ағызуға (айдауға) арналған жерасты құрылыстарын (құрылыстарын) орналастыруға және (немесе) пайдалануға арналған жерасты құрылыстарын;

жерасты сулары қорларын жасанды, толықтыру үшін жер қойнауына су айдауға арналған жерасты құрылыстарын салу және (немесе) пайдалану, оның ішінде осы мақсаттарға арналған жерасты құрылыстарын салуға және (немесе) пайдалануға арналған жерасты құрылыстарын;

тау-кен өндіру және (немесе) тау-кен байыту өндірістерінің техногендік минералдық түзілімдерін орналастыру объектілерін орналастыруға және (немесе) пайдалануға арналған жерасты құрылыстарын;

метро салу кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздіктің бірыңғай талаптарын белгілейді.

2. Қағидалар пайдалы қазбаларды өндірумен байланысты емес жерасты құрылыстарын салу процесін орындауға арналған.

3. Жерасты құрылыстары мен метрополитендерді салу кезінде қолданылатын, оның ішінде бақылау жүргізу үшін қолданылатын өлшеу құралдарын "Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 19-бабына сәйкес пайдалануға жол беріледі.

4. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

жабық жұмыс тәсілі – жер бетін ашпай жерасты құрылыстарын салу. Жұмыстар оқпан, көлбеу қазба немесе портал арқылы ұйымдастырылады;

калотта – қаптаманың жиынтық бөлігін салу үшін қазбаның жоғарғы алдыңғы бөлігі;

микротоннеледі өткізгіш кешен – топырақтың кенжардан өңделуі және шығарылуы шамасына қарай құбырды итерумен қашықтықтан басқарылатын тоннелді өткізгіш жүйе;

жұмыстардың ашық тәсілі – жер бетін аша отырып, жерасты құрылыстарын салу, кейіннен қайта толтыра отырып, қазаншұңқырда, траншеяда жұмыстар жүргізу;

жұмыс өндірісінің жобасы (бұдан әрі – ЖӨЖ) – құрылыстық-монтаждық жұмыстардың қорларымен камтамасыз етудің технологияларың, орындау уақыты мен тәртібін анықтайтын жоба, жұмыс өндірісінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және жұмысшыларға санитариялық-гигиеналық қызмет көрсету жөніндегі техникалық шешімдер мен негізгі ұйымдастырушылық іс-шаралардан тұрады. ЖӨЖ Қазақстан Республикасының құрылыс нормаларына сәйкес әзірленуде ҚР ҚН 1.03-05-2011 "Құрылыстағы еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы";

құрылысты ұйымдастыру жобасы (бұдан әрі – ҚҰЖ) – құрылыстың жалпы ұзақтығы мен аралық мерзімдерін, каражаттар мен құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемін бөлуді, материалдық-техникалық, еңбек корлары мен оларды жабу көздерін, құрылыстық-монтаждық жұмыстарды орындаудың негізгі әдістерін анықтайтын жобалық кұжаттаманың құрамды бөлігі.

ҚҰЖ Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің 2011 жылғы 29 желтоқсандағы № 540 бұйрығымен бекітілген құрылысқа арналған жобалау құжаттамасын әзірлеу, келісу, бекіту тәртібіне және құрамына сәйкес және Қазақстан Республикасының құрылыс нормаларын ҚР ҚН 1.03-05-2011 "Құрылыстағы еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы" әзірленеді;

фурнель – әртүрлі горизонттағы екі қазбаны қосатын тік қазба;

штросса – туннельдің қабырғалары тұрғызылатын өндірістің төменгі бөлігі.

2-тарау. Құрылысқа дайындық

5. Жер асты жағдайындағы жұмыстар ұйым басшысы бекіткен наряд жүйесі туралы ережеге сәйкес берілген жазбаша нарядтар бойынша жүргізіледі, наряд-тапсырмалар кітабында бекітілуімен.

Тұйық немесе шығу жолынан қашық қазбада жұмыс істеуге Наряд кемінде екі жұмысшыға беріледі, оның біреуі аға жұмысшы болып тағайындалады. Мұндай қазбалардың жай-күйін олардағы жұмыстар бір тәуліктен астам уақытқа тоқтатылғаннан кейін техникалық қадағалауды жүзеге аспратын адам бірге ілесіп жүруші адаммен тексереді.

6. Бірнеше ұйым объектіде жұмыстарды жүргізу кезінде жұмыстарды қауіпсіз жүргізу және олардың арасындағы міндеттер мен жауапкершіліктердің аражігін ажырату жөніндегі бірлескен іс-шараларды әзірленеді және бірлескен жұмыстарды жүргізу үшін рұқсат беру актісі кезінде ресімделеді.

7. Барлық жерасты құрылыстарын салу кезінде жерасты қазбаларына түскен және олардан жер бетіне шыққан адамдарды есепке алу ұйымдастырылады. Есепке алуды ұйымдастыруды бас мердігер ұйымның басшысы жүзеге асырады. Есепке алуды бұйрықпен тағайындалған бас мердігер ұйымның техникалық қадағалау тұлғасы бақылайды.

8. Жұмыс істейтін әрбір адам адамдарға немесе құрылысқа қауіп төндіретін қауіпті байқап, қауіпті аймақта жұмыс істейтіндерге бұл туралы ескертеді, техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адамға хабарлайды және мүмкіндігінше қауіпті жою жөнінде шаралар қолданады.

Техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адам қауіпті аймақтағы жұмыстарды дереу тоқтатып, адамдарды қауіпсіз жерге шығаруды қамтамасыз етуі, бұл туралы диспетчерге немесе ауысым бойынша аға қызметкерге хабарлауы қажет және қауіпті аймақты оқшаулауды ұйымдастырады.

9. Аса күрделі инженерлік-геологиялық жағдайларда, сондай-ақ өзен арналарының және су қоймаларының астында тоннельдер мен жерасты құрылыстарын салу кезінде ҚҰЖ-да су, жүзгіштер мен газдардың ықтимал жарылу шекаралары айқындалады және олардың алдын алу және жою жөніндегі шаралар әзірленеді.

10. Жыныстардың жылжуы, жылысуы кезінде, тектоникалық сынықтар орындарында, сондай-ақ жыныстардың жарылу дәрежесінің жоғарылауы кезінде жұмыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша қосымша шаралар қабылданады: кіру ұзындығын азайту, уақытша бекітпенің көтеру қабілетін арттыру, кенжардан қалып қоймастан тұрақты қаптаманы тұрғызу, топырақты бекіту.

11. Жұмыс істеп тұрған электр беру желілерінің, темір және автомобиль жолдарының, мұнай-газ өнімдері құбырларының, жерасты коммуникацияларының күзет аймағындағы құрылыс-монтаждау жұмыстары пайдаланушы ұйымның жазбаша рұқсаты, наряд-рұқсаты болған кезде ЖАЖ-ға сәйкес және техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адамының тұлғасының тікелей басшылығымен орындалады.

12. Электр берудің әуе желілері мен байланыстың әуе желілерінің күзет аймақтары Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидалары Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 246 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10949 болып тіркелген) сәйкес белгіленеді: электр берудің әуе желілері бойындағы аймақ жер учаскесі және шеткі сымдар желісінің екі жағында орналасқан тік жазықтықтармен шектелген, олардың бүгілмеген жағдайы кезінде, осы Қағидаларға 1-қосымшада белгіленген қашықтықта қабылданады.

Жерасты кәбілдік электр беру желілерінің бойындағы аймақ-шеткі кәбілдерден желілердің екі жағынан 1 м қашықтықта орналасқан тік жазықтықтармен шектелген жер учаскесі түрінде.

13. Желдету шығарындыларындағы зиянды және қауіпті заттардың құрамы әрбір ингредиент бойынша шекті рұқсат етілген шығарындылардың (бұдан әрі – ШРЕШ) мәнінен, ал жерасты қазбаларының кеніш ауасының және дренаждық сулардың құрамында – шекті рұқсат етілген концентрациялардың (бұдан әрі – ШРЕК) мәнінен аспайды.

3-тарау. Өндірістік бақылауды ұйымдастыру

14. Алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 20.02.2023 № 83 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

15. Басшы және инженерлік-техникалық қызметкерлер жұмыс объектілері мен учаскелеріне тұрақты түрде барады, жұмыс орындарындағы қауіпсіздік жағдайын тексеруге және орын алған бұзушылықтарды жою жөнінде қажетті шаралар қолданады.

Авторлық қадағалауды жүзеге асыратын басшы инженерлік-техникалық қызметкерлердің және мамандардың объектілерге бару тәртібін осы Қағидаларда жазылған шарттарды ескере отырып, ұйымдардың басшылары айқындайды.

16. Учаске бастығы немесе оның тапсырмасы бойынша орынбасары әрбір жұмыс орнының жай – күйін тәулігіне кемінде бір рет, ал тау-кен шебері ауысымына кемінде екі рет тексереді.

4-тарау. Маркшейдерлік қамтамасыз ету

1-параграф. Маркшейдерлік қызметке рұқсат етілген шарттар

17. Жерасты құрылыстарын жобалау және салу жөніндегі жұмыстарды жүргізетін ұйымдардың құрамында маркшейдерлік (геодезиялық) және геологиялық қызметтері болады немесе мамандандырылған ұйымдарды тартады.

18. Маркшейдерлік қызмет мыналарды қамтамасыз етеді:

қауіпті жерасты жұмыстарын жүргізу шекараларын табиғи шекараға ауыстыру;

тау жыныстары мен жер бетінің жылжу процестеріне, қазбалардың, сондай-ақ жер бетіндегі ғимараттар мен құрылыстардың деформацияларына аспаптық бақылаулар жүргізу;

жерасты жұмыстарын жүргізу қауіпсіздігін, табиғи ортаны, ғимараттар мен құрылыстарды осы жұмыстардың теріс әсерінен қорғауды қамтамасыз ететін іс-шараларды уақтылы және тиімді орындау жөніндегі жобаның орындалуын бақылау, сондай-ақ маркшейдерлік қызметтің қызметіне қатысты басқа да ережелердің орындалуын бақылау.

19. Маркшейдерлік және геологиялық қызметтердің қызметкерлері жобаны пайдалана отырып, салынып жатқан жерасты құрылысының трассасында қауіпті аймақтарды көрсетеді. Оларға жұмыс істеп тұрған, салынып жатқан немесе жойылған жерасты құрылыстарының аймақтары, топырағы тұрақсыз, тектоникалық бұзылған, сондай-ақ инженерлік-геологиялық тұрғыдан аса күрделі және қауіпті жұмыс жүргізу жағдайлары бар аймақтар жатады. Қауіпті аймақтардың тізбесін ұйымның бас инженері бекітеді.

20. Жерасты құрылыстарын салу жөніндегі жұмысты жүргізетін ұйым ұйымның маркшейдерлік және геологиялық қызметтерінің нұсқаулары (хабарламалары) кітабын жүргізеді, онда маркшейдерлік және геологиялық қызметтердің лауазымды адамдары жобадан анықталған ауытқуларды, сондай-ақ қауіпті аймақтардың бар-жоғын және олардың құзыретіне кіретін басқа да ескертулерді жазады.

21. Жобада көрсетілген және қазбаны үңгілеу процесінде анықталған геологиялық бұзушылықтар, сондай-ақ жыныстың ірі үйінділері, ағынды массалардың шығарылуы және жерасты суларының жарылуы орын алған жерлер жер асты жұмыстарының маркшейдерлік жоспарларына саны мен күні көрсетіле отырып жазылады.

Бас және учаскелік маркшейдерлер бас инженерге және учаске бастығына қауіпті аймаққа келу туралы оған дейін 20 м-ден кешіктірмей, сондай-ақ белгіленген шекарадан өту және олардан шығу туралы жазбаша хабарлама жасайды.

Қауіпті аймаққа дейінгі қашықтық 7 м болған кезде кентіректің мөлшері туралы өлшеу мен хабарлауды учаскелік маркшейдер әрбір кіруден кейін жасайды.

22. Геологиялық бұзылу аймақтарында, тұрақсыз жыныстарда, жерасты құрылыстары мен коммуникацияларға жақын жерлерде, сондай-ақ арнайы жұмыс тәсілдерін қолдана отырып, жерасты қазбаларын жүргізу кезінде жобаға сәйкес күн бетінің жылжуын, жерасты жұмыстарының әсер ету аймағында орналасқан ғимараттар мен құрылыстардың өзгеруін, өлшеу нәтижелерін маркшейдерлік күн бетінің жылжуын, ғимараттар мен жер асты құрылыстарының өзгеруін бақылауды есепке алу кітабында көрсете отырып, жүйелі бақылау ұйымдастырылады. Жер бетінің шөгуінің, ғимараттар мен құрылыстардың деформациясының белгіленген рұқсат етілген шамаларынан асқан жағдайда маркшейдерлік қызмет ұйымның бас инженеріне жазбаша хабарлайды.

2-параграф. Маркшейдерлік жұмыстарды жүргізу қауіпсіздігі

23. Маркшейдерлік жұмыстар геодезиялық және маркшейдерлік жұмыстарды жүргізу жобасына сәйкес орындалады.

Жұмысты бастамас бұрын, орындаушы жұмыс аймағын мұқият тексеріп, оларды өндірудің қауіпсіздігіне көз жеткізіп.

Геодезиялық-маркшейдерлік жұмыстарды кемінде екі адамнан тұратын бригада орындауы қажет. Жерасты полигонометриясын төсеу жөніндегі жұмыстарды жүргізу кезінде маркшейдерлік жұмыстар тау-кен қазбалары бойынша технологиялық көліктің қозғалысы тоқтағаннан кейін жүргізіледі.

24. Жерасты қазбаларының кенжарларына жақын жерде барлық бөлу және негізгі маркшейдерлік жұмыстарды тек осы жұмыстарды орындау үшін қауіпсіз жағдайларды қамтамасыз ететін тау-кен шеберінің рұқсатымен ғана жүргізіледі.

25. Жер бетінде қауіпті аймақтар шегінде және көліктің қарқынды қозғалысы орындарында, тиеу-түсіру жұмыстарын орындау, материалдарды, конструкцияларды жинау орындарында, жоғары вольтты электр беру желілері аймағында және тірек геодезиялық желі пункттерін салуға жол берілмейді.

26. Кәбілдерге, газ құбырларына және басқа да жерасты коммуникацияларына жақын жерге геодезиялық белгілерді орнату коммуникациялардың иесі-ұйым өкілдерінің қатысуымен жүргізіледі.

27. Ғимараттардың қабырғаларына орнатылған деформациялық реперлердің шөгінділеріне өлшеу жүргізу басталғанға дейін жұмыс істеушілерді оларға қар, мұз және шатыр мен қабырғалардан басқа заттардың жиналуынан қорғау бойынша шаралар қабылданады.

28. Шахта оқпандарындағы тіктеуіштерді қолдану жұмыстары осы оқпандардағы барлық басқа жұмыстар жоғарғы және төменгі деңгейлердегі жұмыстарды орындау үшін құрылған екі бригадамен тоқтатылғаннан кейін жүргізіледі, бұл ретте жоғарғы деңгейжиек бригадасының басшысы аға басшы болып табылады. Бригадалар арасында байланыс камтамасыз отіледі.

29. Кесінділерде және фурнельдерде маркшейдерлік жұмыстарды жүргізу кезінде осы қазбалардағы барлық басқа жұмыстар тоқтатылады.

30. Жолды кергіш және жол реттегіш домкраттармен тегістеу және қайта тігу кезінде аспаптармен жұмыс жүргізу орнынан кемінде 10 м қашықтықта жұмыс істеуге рұқсат етіледі.

31. Шахталық оқпандардың көтеру кешенін тексеру кезінде көтеру машинасының машинисі мен түсіру орындаушылары арасында телефонмен немесе радиобайланыспен қамтамасыз етіледі.

32. Тау тоннельдерінің құрылысында триангуляция және жақындау полигонометрия пункттеріндегі жұмыстар осы Қағидаға сәйкес орындалады.

5-тарау. Жабық тәсілмен жерасты құрылыстарын салу

1-параграф. Жалпы ережелер

33. Жерасты қазбаларын үңгілеу бойынша жұмыстар басталғанға дейін барлық техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адамдар және үңгілеу бригадаларының бригадирлері (звенолық) қол қойғызып таныстырылады. учаскенің геологиялық, гидрогеологиялық, экологиялық жағдайларымен, радиациялық жағдаймен және радиациялық қауіпсіздік, сондай-ақ жұмыс аймағында орналасқан жұмыс істеп тұрған және жойылған жерасты құрылыстары мен коммуникацияларының орналасуымен нұсқамалық журналында көрсетіледі.

34. Жерасты қазбаларын үңгілеу тәсілдері, тұрақты және уақытша бекітпенің кенжардан қалыс қалу шамасы және оларды салу технологиясы ҚҰЖ-да белгілінеді. Әлсіз және тұрақсыз топырақтарда бекітпенің кенжардан қалыс қалуына жол берілмейді. Жерасты құрылыстарын жабық тәсілмен салу тұрақты геологиялық қызмет көрсетумен сүйемелденеді.

35. Массивті жыныстың дамуына тікелей қолдау көрсетуді талап ететін тұрақсыз жыныстарда қазбаларды ұңғылау топырақты бекітудің арнайы тәсілдерін немесе жабық кенжары бар механикаландырылған үңгілеу кешендерін қолдана отырып жүргізіледі.

36. Қазбаларды қазу кезінде жыныстарды игеру кенжардың жоғарғы жағынан бастап барлық жағдайларда жүргізіледі.

37. Тоннельді толық профильге ашу және тілік шығыршықтарды төсеу кезінде қаптаманы монтаждау техникалық қадағалау тұлғасының басшылығымен ЖӨЖ-ға сәйкес жүзеге асырылады.

38. Қазбалардың барлық түйіспелері мен сағалары жыныстардың төзімділігіне қарамастан сенімді бекітіледі.

Учаскенің ұзындығы мен бекіту конструкциясы ЖӨЖ-мен белгіленеді.

39. Тұтас кенжармен салынатын көлденең қимасының ауданы 12,5 м² (диаметрі 4,0 м және одан астам) астам қазбалар кенжарда жұмыс жүргізу қауіпсіздігін қамтамасыз ететін арнайы ұңғылау жабдығын немесе жылжымалы төсемдерді қолдана отырып салынады.

40. Ұзындығы 20 м-ден асатын оқпан маңындағы ауланың қазбаларын ұңғылау оқпанды клетті (скипті) көтергішпен жабдықтағаннан кейін басталады.

Коммуналдық тоннельдерді олардың бүкіл ұзындығына үңгілеу қауғалық көтергішті пайдалану арқылы жүргізілуі мүмкін.

41. Қазбаларды жарылыс жұмыстарын қолданбай қарама-қарсы немесе жақын кенжарлармен ұңғылау кезінде, сондай-ақ олардың арасындағы ең жоғары қазбаның бір жарым диаметрінен (биіктігінен) кем қашықтықтан бастап, бұрын өткен қазбаларға жақындаған кезде тау-кен қазу жұмыстары осы жұмыстарды жүргізетін ұйымдардың бас инженерлері бекіткен бірыңғай келісілген кесте бойынша қосымша қауіпсіздік шараларын сақтай отырып жүргізіледі.

Қазбаның диаметрі (биіктігі) шамасына дейінгі қашықтықты қысқарту кезінде жұмыс тек қазбаның бір жағынан ғана жүргізіледі.

42. Қорғаныштық су өткізбейтін құрылыстарды салу орындарында қазбаларды ұңғылау әр жаққа кемінде 15 м ұзындықта жарылыс жұмыстарын қолданбай жүргізіледі. Қатты жыныстарда бұрғылау-жару жұмыстарын қоршаған жыныстардың жарылуын арттыруға қарсы қажетті шараларды көздейтін ЖӨЖ-ге сәйкес орындауға жол беріледі.

43. Жұмыс басталар алдында техникалық қадағалаушы адам кенжардың, шатырдың, қазба бүйірлері мен бекітпелердің жай-күйінің қауіпсіздігіне, желдету жұмысына көз жеткізуге, ауаның экспресс-әдіспен газдануын бақылауға, сондай-ақ құралдардың, механизмдер мен құрылғылардың және сақтандыру құрылғыларының жарамдылығын тексереді.

44. Жерасты қазбаларын уақытша бекіту ЖӨЖ-ге және бекіту паспортына сәйкес жүргізіледі. Инженерлік-геологиялық немесе басқа да шарттар өзгерген кезде бекіту паспорттары дереу қайта қаралады. Бекітілген бекіту паспортынсыз немесе оны бұза отырып жерасты жұмыстарын жүргізуге жол берілмейді. Учаске жұмысшылары мен техникалық қадағалау тұлғалары жұмыс басталғанға дейін қазбаны бекіту паспортымен қолдарын қойып таныстырылады.

45. Қазбаның бекітпесі өріліп, бекітпе мен жыныс арасындағы бос жерлер бітелінеді. Жобада көзделген жағдайларды қоспағанда, қуыстарды ағашпен немесе басқа да жанғыш материалдармен бітеуге және қаптаманың артында уақытша ағаш бекітпенің элементтерін қалдыруға жол берілмейді.

46. Аршуға және құлатуға бейім жыныстар бойынша жүргізілетін қазбаларда анкерлік бекітпені орнату кезінде жыныс кесектерінің құлауының алдын алу бойынша шаралар қабылдау қажет. Зәкірлерге ілінген тор ондағы жыныстар 20 см-ден аспайтындай етіп, онда жатқан жыныстардан жүйелі түрде тазартылады.

Анкерлік бекітпенің гайкаларын оны орнатқаннан кейін алып тастауға немесе босатуға жол берілмейді. Бекіткішті орнатқан кезде якорьдің жанында тау жынысын өңдеуге жол берілмейді.

47. Бүріккіш бетон бекітпесін салу кезінде:

1) ЖӨЖ анықталған қауіпті аймақта жұмыс жүргізумен байланысты емес адамдардың болуына жол бермеу қажет. Тұтас қорғаныс төсемінсіз, жаңа салынған шашыранды бетон қабаттарымен жабылған күмбездің астында тұруға жол берілмейді;

2) бетон-шприцмашина бүрғышы мен машинисінің жұмыс орындары екі жақты дыбыс-жарық сигнализациясымен қамтамасыз етіледі;

3) уытты қасиеттері бар қатаю үдеткішін қолдана отырып, шашыранды бетонды жағу кезінде жұмысшылардың көзіне және терісіне қоспаның түсуін болдырмайтын шаралар қолданылады;

4) ерітінді беретін шланг жұмыс басталғанға дейін саптамадан 5 м аспайтын қашықтықта конструкцияға берік бекітіледі;

5) қосымша тұтқыш және бекітпе тұрғызумен байланысты басқа да жұмысшылар қорғаныс құралдарын пайдаланады;

6) шашыранды-бетон қаптамасында жарықтар немесе қабыршықтар пайда болған кезде оны күшейту бойынша шаралар қабылдау қажет.

2-параграф. Көлденең қазбаларды ұңғылау

48. Калоттаның ұзындығы ЖӨЖ арқылы анықталады, бекіту паспортында көрсетіледі.

49. Бұрын бетондалған учаскелермен аралас күмбезді қармауыштарда калоттаны ашуға бетон жобалық беріктіктің 70 % - нан төмен емес деңгейіне жеткен кезде жол беріледі.

50. Тірелген күмбез әдісімен үңгілеу кезінде өзекті (орташа штроссаны) әзірлеу күмбезде бетон жобалық беріктікке жеткеннен кейін басталады. Төзімді жыныстарда бетон жобалық беріктігі кемінде 75 % - ға жеткен кезде игеруді бастауға рұқсат етіледі. Ядроны (орташа штроссты) әзірлеу кезінде арқаның табанында ені ЖӨЖ белгіленетін және бекіту паспортында көрсетілетін берма қалдырылады.

51. Штросс әзірлейтін құдықтардың сағасы қабырғаларды дайын жинақтың астына әкелген кезде қоршалынады.

52. Тұрақсыз жыныстарда тірелген күмбез әдісімен үңгілеу кезінде бүйір штросстарды әзірлеу бекітпені қолдана отырып орындалады және бетонның күмбезде жобалық беріктіктің кемінде 70 % - ына жеткеннен кейін басталады. Бүйірлік штростарды дамыту шұңқырларды қалдырып, тақтайша тәртібімен жүргізіледі.

Бетонмен бұрын бетондалған кірмелер жобалық беріктікке жеткенге дейін кентіректерді әзірлеуге жол берілмейді.

53. Кертпешпен үңгілеуді жүргізу кезінде кертпеш еңісінің еңкею бұрышы ҚҰЖ-да анықталады.

54. Қазбаның барлық ұзындығындағы адамдар үшін еркін өту жолы бір жағынан орнатылып, биіктігі кемінде 1,8 м болады. Конвейерлік жеткізумен қазбаларда адамдар үшін өту жолының ені бір жағынан кемінде 0,7 м, екінші жағынан саңылауы 0,4 м болып қамтамасыз етіледі.

Диаметрі 2,61 м және одан кем ұңғылау қалқандарымен жүргізілетін қазбаларда көрсетілген қазбалар бойынша адамдардың жүруіне тек жұмыс істемей тасу кезінде ғана жол беріледі.

Диаметрі 2,0 м қалқандармен салынатын қазбаларға арналған еркін өту жолының биіктігі 1,6 м-ге тең болады.

55. Тиеу машиналарының көмегімен кенжар маңы аймағында тиелген вагоншаларды тасу қашықтығы 25 м аспайды және төсегіш немесе қалқанның технологиялық кешенінің шектерімен шектеледі.

56. Жыныстарды кертпештермен және экскаватормен тиеумен жерасты қазбаларын үңгілеу кезінде жарылыстан кейінгі жыныстардың құлау биіктігі экскаватордың тарту биіктігінен аспайды.

Үздіксіз жұмыс істейтін тиеу машинасы мен шөміш түріндегі машина жұмысының тәртібі мен шарттары ҚҰЖ-да анықталады. Құламаның биіктігі 4 м-ге дейін болған кезде үздіксіз жұмыс істейтін машинамен тиеу еңістерді қосымша түсірмей жүргізіледі.

57. Тоннельдің науа бөлігін тау жыныстарын тиеу машинасының шөмішіне қолмен тией отырып жөндеу кезінде рельс жолдарының ұштарында алмалы-салмалы тіреулер орнатылады.

58. Экскаватордың бас блогы арасындағы, сондай – ақ экскаватор шанағының ең шығыңқы артқы бөлігінің үстіндегі және қазба контурының арасындағы саңылау-кемінде 0,4 м болу керек.

3-параграф. Көлденең қазбаларды үңгілеу кезіндегі жұмыстарды механикаландыру

59. Жыныстарды қазып шығару және қаптаманы тұрғызуға арналған машиналар мен механизмдердің типі ҚҰЖ-да айқындалады.

60. Жер асты қазбаларының құрама қаптамаларының элементтерін монтаждау немесе демонтаждау үшін механикалық төсегіштер, сондай – ақ тюбингтік қаптама-шығыр қолданылады.

Коммуналдық тоннельдердің қаптамаларының құрама элементтерін монтаждау және демонтаждау ұйымның бас инженері бекіткен ЖӨЖ-ға сәйкес шығырлардың көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін.

Тоннельдерді диаметрі 2 м және одан кем қалқандармен ұңғылау кезінде ЖӨЖ құрамында жұмыстарды қауіпсіз жүргізу жөніндегі іс-шараларға сәйкес шағын көлемді құрама қаптаманың элементтерін қолмен орнатуға жол беріледі. Бұл жағдайда әр блоктың массасы 60 кг-нан аспайды.

61. Құрама қаптаманы монтаждау және демонтаждау қысқа учаскелерде ҚҰЖ-ға сәйкес кемінде екі шығырмен (көтеру және тарту) жүргізіледі.

62. Қаптаманы шығырлармен монтаждау және бөлшектеу кезінде соңғылары ЖӨЖ-ға сәйкес нығайтылуы және көтерілетін жүктен көлденеңінен 5 м-ден жақын емес және 15 м-ден алыс емес орналасады.

63. Тюбингтерді көтеруге және түсіруге арналған арқандар техникалық шарттарға сәйкес келеді және қауіпсіз конструкцияның арнайы блоктары арқылы өткізіледі. Блоктарды бекіту орындары ЖӨЖ-да көрсетіледі.

64. Қаптаманың элементтерін шығырдың арқанына тікелей бекітуге, сондай-ақ тіркеме құрылғыны қаптаманың элементінен көршілес жиналған сақинамен кемінде үш бұрандамен (екеуі фланец бойынша және біреуі ұшында) бекітпес бұрын ағытуға жол берілмейді.

65. Шығырларды тікелей көру аймағынан тыс орнату кезінде монтаждау аймағы мен шығыр машинисі арасында екі жақты жарық-дыбыс дабылы қамтамасыз етіледі.

66. Жүкшығыр машинисіне сигнал беруге техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адам тағайындаған жұмысшыға ғана рұқсат етіледі.

Сигналдарды беру тәсілдері мен тәртібі Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 30 қарашадағы № 927 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12534 болып тіркелген) Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықты әзірлеу, бекіту және қайта қарау қағидаларына сәйкес әзірленетін жұмысшылардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықта белгіленеді.

67. Шығырлардың көмегімен қаптаманы монтаждау бойынша биіктіктегі жұмыстар ЖӨЖ көзделген жылжымалы немесе аспалы төсеме тақталардан орындалады.

68. Ойықтарды ашумен, қазбаларды шығарумен және басқа да мақсаттармен байланысты бөлімдерді демонтаждау ЖӨЖ-ға сәйкес орындалады.

ЖӨЖ-да қаптаманың элементтерін алу кезінде тоннельдің су басуын немесе топырақ массаларының шығарылуын болдырмау жөніндегі шаралар көзделеді.

69. Механизмдерді басқаруға тиісті біліктілігі бар және куәлігін растайтын тұлғалар жіберіледі.

70. Құрама қаптаманы монтаждау бойынша жұмыстар басталғанға дейін төсегішті, ол қозғалатын тіректер мен кронштейндерді төсегіш машинисі мен кезекші электр слесарь мұқият тексереді. Тексеру нәтижелері ауысымдарды қабылдау-тапсыру журналына енгізіледі.

Техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адам жұмыс басталғанға дейін ақаулықтарды жою бойынша шаралар қабылдайды, бұл туралы механизмдерде жұмыс істейтіндер үшін ауысымдарды қабылдау-тапсыру журналына жазба жасалады.

71. Монтаждау жұмыстарын орындау кезінде қаптаманың монтаждалатын элементтерінің астынан жинағыштың жылжымалы арқалықтарын құрама қаптаманың сақинасы толық тұйықталғанға дейін алып тастауға жол берілмейді.

72. Құрама қаптаманы монтаждау бойынша барлық жұмыстар төсегіштің жылжымалы күнқағарымен немесе уақытша бекітпемен қорғалады.

73. Көлденең диаметрден жоғары қаптаманы монтаждау қоршауы бар арнайы жылжымалы алаңдардан жүргізіледі.

Төсемді жылжымалы сақтандырғыш күнқағарлармен жабдықталмаған төсегіштермен жерасты қазбасының төбесі мен жақтары жалаңаш болған кезде жұмыс аймағының құлаған жыныс кесектерінен қорғайтын қоршауларын қолдана отырып, тұрақты жыныстарда ғана монтаждауға болады. Бұл қоршаулардың құрылымы ЖӨЖ-де белгіленеді.

74. Туннельдерді тұрақсыз топырақта көлденең бөлетін алаңдармен жабдықталған қалқандармен үңгілеу кезінде кенжардың маңдайының тұрақты жай-күйі қамтамасыз етіледі.

75. Табиғи еңіс бұрышы күрт төмендеген жағдайда топырақтың шамадан тыс шығарылуына қарсы шаралар қабылдау үшін жұмыстар тоқтатылады.

76. Қалқан қозғалған кезде кенжар маңы аймағында осы жұмысқа қатысы жоқ адамдардың болуына жол берілмейді.

77. Ірі қойтастарды және басқа да қатты қосындыларды бұзу немесе оларды топырақ массивінен алу техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адамның басшылығымен бекітпе қорғанысымен тоқтатылған қалқан кезінде жүргізіледі.

78. Қалқан машинисінің жұмыс орны технологиялық кешеннің барлық механизмдерімен жарық және дыбыс сигнализациясымен байланысты болады.

79. Механикаландырылған қалқан жұмыс істеген кезде кенжар маңы аймағында оның құрамын рұқсат етілген деңгейге дейін төмендететін шаңды басуға немесе ұстап қалуға арналған арнайы құрылғылар көзделеді.

80. Механикаландырылған қалқанды ұйымның ауысым кестелерінде белгіленген бір жұмыс ауысымынан артық мерзімге тоқтатқан кезде кенжар инженерлік-геологиялық жағдайларды және қалқанның жұмыс органының конструкциясын ескере отырып әзірленген ЖӨЖ-ға сәйкес бекітіледі.

81. Қалқанның жұмыс органының алдындағы жұмыстар (топырақтың шығып кетуін жою және т.б.) техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адамның басшылығымен орындалады. Осы жұмыстарды орындау кезінде жұмыс органының айналу және беру жетектері токтан ажыратылады, ал басқару пультінде "Қосуға болмайды-адамдар жұмыс істеп жатыр!" деген плакат ілінеді.

82. Қаптаманы монтаждау, оны кейіннен жынысқа қысу қалқан қабығының қорғауымен жүргізіледі. Сақинаны қысу кезінде ЖӨЖ белгілеген қауіпті аймақта болуға жол берілмейді.

83. Қалқанды қазаншұңқырға немесе еңіске шығару ЖӨЖ-ға сәйкес орындалады, бұл ретте жерүсті құрылыстарының, жерасты коммуникацияларының сақталуын, сондай-ақ қазаншұңқырлар ернеулерінің орнықтылығын қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды көздеу қажет.

84. Жұмыс басталар алдында үңгілеу комбайндары мен қайта тиегішті машинист белгіленген ақаулықтарды ауысымдарды қабылдау-тапсыру журналына жаза отырып тексеріледі, оны ауысым сайын техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адам қажетті шаралар қабылдау үшін тексереді.

85. Қазбаны қарауды комбайнды тоқтан ажыратып басқару станциясы болған кезде және "Қосуға болмайды-адамдар жұмыс істеп жатыр!" деген плакат ілінген кезде техникалық қадағалауда жүзіге асыратын адам жүзеге асырады.

86. Комбайнды пайдалануға тек шаңды кетіру, суару және желдету жүйесі қосылған жағдайда ғана рұқсат етіледі.

87. Комбайнның артындағы кәбілдің бекітілмеген бөлігінің ұзындығы 30 м-ден аспайды.

88. Атқарушы органның жұмыс аймағында, жұмыс істеп тұрған конвейердің астында, оның түсіру және бұру бөлігінде, сондай-ақ оның маневрлері кезінде комбайнның жанында адамдардың болуына жол берілмейді.

89. ЖӨЖ көзделген бірқатар жағдайларда биіктігі 1,1 м алмалы-салмалы қоршаулары бар арнайы алаңмен жабдықталған комбайнның жебесінен жұмыстар жүргізуге рұқсат етіледі, бұл ретте атқарушы органның жетегі тоқтан ажыратылады.

90. Кенжарды қарау және оны бекіту комбайнды кенжардан 1,5 – 2 м-ге бұрғаннан кейін және жұмысшылар үшін өтуді қамтамасыз ету үшін оны қазбаның бір бүйіріне жылжытқаннан кейін рұқсат етіледі.

91. Монолитті қаптамаларға арналған құрастырмалы, жылжымалы және ауыспалы қалыптар ЖӨЖ-га немесе Технологиялық карталарға сәйкес салынады. Арматуралық жұмыстарды бастар алдында қалыптарды ұйымның бас инженері тағайындаған комиссия қабылдайды.

92. Қаптаманы бетондау бойынша жұмыс аймағында көліктің еркін өтуі және адамдар үшін өту жолы ұйымдастырылады. Өту жолдары мен өтпе жолдары тұтас төсеммен жабылады. Жұмыс аймағының алдында "НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ! ҚАУІПТІ АЙМАҚ! ЖҰМЫСТАР ЖҮРГІЗІЛУДЕ!" жарықпен қамтамасыз етілген транспарант ілінеді.

93. Жылжымалы қалыптардың орнын ауыстыру үшін арқандардың бірқалыпты қозғалуын және біркелкі тартылуын қамтамасыз ететін шығырлар қолданылады. Жылжымалы қалыптарды өздігінен жүретін механизмдердің көмегімен қатты тіркемеде жылжытуға жол беріледі. Жылжымалы қалыптардың барлық түрлерінде ұрлыққа қарсы ұстағыштар немесе тоқтатқыштар болады. Қалыптарды ауыстыру кезінде адамдардың қауіпті аймақта болуына жол берілмейді.

94. Палуба кеңістігінде адамдардың болуына жол берілмейді.

95. Бетон қоспасын пневмобетон төсегішпен беруді бастағанға дейін:

1) бетон өткізгішті жұмыс қысымынан 1,5 есе артық қысым арқылы сумен әрбір монтаждаудан кейін сынау;

2) бетон өткізгіштің шығу тесігіне жылдамдықты бәсеңдеткішті орнату;

3) Бетон сорғы бункерінің үстіндегі сақтандыру торын құлыпқа жабу;

4) бетон сорғы машинисінің бетон төсеу орнымен екі жақты байланысын қамтамасыз ету;

5) бетон өткізгіштің гофрленген шлангісін қосымша сақтандыру құрылғыларымен (трос, шынжыр) бекіту.

Бетон өткізгішті тазалау кезінде барлық адамдар оның шығу тесігінен кемінде 10 м қашықтыққа алыстатылады. Бетонөткізгіштің буындары бетон төсегіш жұмысын тоқтатқаннан және жүйедегі қысымды түсіргеннен кейін ғана құрастырылады немесе бөлшектеледі.

4-параграф. Көлбеу қазбаларды ұңғылау

96. Көлбеу қазбалардың ауыздары жер бетінен 0,5 м жоғары көтеріліп, 1,1 м кем емес биіктікке қоршалады. Жұмыс істемейтін жағынан қоршаудың биіктігі-кемінде 2,5 м.

97. Жүктер мен адамдар өтетін еңіс қазбаларда жылжымалы құрамның габаритінен жоғары орналасқан жерде адамдардың өтуіне арналған бөлімшелер болады. Өту жолының ені – кемінде 0,7 м, биіктігі – 1,8 м болады.

ЖӨЖ-ге сәйкес жүк бөлімшесінен қоршалған жағдайда жылжымалы құрамның габаритінен төмен өтуге рұқсат етіледі.

Жыныстарды өз салмағының әсерінен көлбеу қазбамен түсіру кезінде адамдар үшін өту жолы тұтас қаптамамен қоршалады.

98. Көлбеу қазбалар олардың еңіс бұрышына қарай жабдықталады:

1) 7 – ден 15^о - қа дейін – таяныштармен;

2) 15 – тен 30^о - қа дейін – баспалдақтар мен рельстер;

3) 30 – дан 45^о - ға дейін – баспалдақтар мен рельстер;

4) 45^о және одан жоғары – дан астам-баспалдақ бөлімшелерімен.

99. Кенжарда жұмыс істейтіндер скиптің үзілу немесе заттардың құлау қаупінен ЖӨЖ-ге сәйкес орындалатын екі қоршаумен қорғалады.

Қоршаулардың бірі қазбаның сағасына, екіншісі жұмыс орнынан 20 м қашықтықта орнатылады.

Скипті тоқтату орындары тоқтатқыштармен жабдықталады.

100. Рельс жолдары рельстердің төмен жылжуына кедергі жасайтын құрылғылармен жабдықталады. Осы құрылғылардың конструкциясы ЖӨЖ-де әзірленді.

101. Нөлдік алаңдағы оқпан көтеру шығырының машинисімен және кенжармен екі жақты байланыспен қамтамасыз етіледі.

102. Пилоттық ұңғыма бойынша тау жыныстарын түсірумен көлбеу қазбаны салу кезінде ЖӨЖ-де жұмыс істейтіндердің ұңғымаға құлауын болдырмайтын шаралар көзделеді (көлемі 0, 3x0,3 м аспайтын ұяшықты тор немесе биіктігі 1,1 м кең қонышты тор).

103. Кенжарды жоғарыдан төменге қарай бір қаптаманың сақинасына енуімен жасалады. Кенжардың жазықтығы қаптаманың сақиналарының жазықтығына параллель болады.

104. Қаптаманы төсегіш жолының астындағы кронштейндерді ауысым сайын техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адам қарап тексереді.

Жаңа кронштейндерді орнату немесе ақаулы кронштейндерді ауыстыру техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адамның қатысуымен механикаландыру құралдарын қолдана отырып жүргізіледі.

Бұл жұмыстар, сондай-ақ кронштейндерді тексеру нәтижелері "Кронштейндерді жөндеу журналына" жазылады.

5-параграф. Аса қауіпті инженерлік-геологиялық жағдайларда жерасты құрылыстарын салу

105. Тоннельдерді сығылған ауаны қолданбай, судың немесе топырақ массаларының бұзылуы мүмкін аймақта салу кезінде өтілген тоннельде ЖӨЖ - ге сәйкес бөгеттер орнату қажет, бөгеттер барынша мүмкін болатын қысымға есептеледі және оларда жылжымалы құрамды өткізуге арналған қақпалар және жоғарғы бөлігінде адамдарды эвакуациялауға арналған есіктер көзделеді.

Қимасы 12,5 м² кем (диаметрі 4,0 м және одан кем) қазбаларда адамдар мен жылжымалы құрамды өткізу үшін бір есікпен шектелуге болады.

106. Геологиялық бұзылу аймақтарында, сондай-ақ судың ықтимал жарылу учаскелерінде қазбаларды ұңғылау мынадай шарттарды сақтай отырып жүргізіледі:

1) жұмыстар басталғанға дейін бекітпенің көтеру қабілеті мен оның озу немесе кенжардан қалып қою шамасының қажетті есептерімен бекітпе паспорты мен ЖӨЖ-де нақтыланады;

2) топырақ массивінің жай-күйінің өзгеруін, бекітпе жай-күйін, салынып жатқан құрылыстардың деформацияларын бақылау күшейтілді, су ағынын ауысым сайын есепке алу ұйымдастырылды;

3) үлкен қималы қазбалардың жоғарғы бөлігінде тұғырлар мен төсемдер салынған немесе адамдардың авариялық шығуы үшін шағын қималы қазбаларда арқандар (сүйеніштер орналастырылған) ілінген;

4) гидрозатворлары бар су өткізбейтін сақтандырғыш бөгеттердің құрылысы;

5) жарылыс жұмыстарын қолдана отырып ұңғылау кезінде судың ықтимал жарылу учаскелеріндегі барлық адамдар жарылыс жұмыстары және кенжарды желдету кезінде қазбаларда тұрғызылған бөгеттердің шегінен шығарылады;

6) ЖӨЖ-да айқындалған диаметрмен және тереңдікпен уйымдастыранды озыңқы бақылау-қадағалау ұнғымаларын бұрғылау. Ұңғымалардың кенжарға өтуі кемінде 5 м болуы керек. Ұңғымаларды бұрғылау теңестіру бағанасы немесе шығарындыға қарсы құлыптау құрылғылары арқылы жүргізіледі.

107. Қазбаларды ғимараттар мен құрылыстардың, қолданыстағы инженерлік коммуникациялардың астында немесе жерасты құрылыстары аймағында ұңғылау кезінде объектіні техникалық қадағалаушы олардың нақты орналасуымен танысады және олардың иелері - ұйымдардың телефон нөмірлері болады.

108. Жұмыс аймағында сулы деңгейжиектерді кесіп өтетін бұрғылау ұңғымалары болған жағдайда, олардың тампондау жұмысын орындау кезінде құжаттық растама алу қажет.

109. ЖӨЖ-де бұрын бұрғыланған ұңғымалардың салынып жатқан жер асты құрылысына қатысты нақты жағдайы, олардың тереңдігі судың және жер асты массаларының қазбаға енуіне қарсы уақтылы шаралар қабылдау үшін көрсетіледі.

110. Ығысу, тастау орындарында, тектоникалық жарылу аймақтарында, сондай-ақ жыныстардың жарылу дәрежесінің жоғарылауы кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша қосымша шаралар қабылданады: еннің ұзындығын азайту, уақытша бекітпенің көтеру қабілетін арттыру, кенжардан қалыс қалмай тұрақты қаптаманы тұрғызу.

111. Мәңгі тоңды топырақта жерасты құрылыстарын салу кезінде қазбалардағы жыныстардың температуралық режимі сақталады, сондай-ақ портал маңындағы учаскелерде тау-кен жұмыстарын орындау кезінде ауа температурасының маусымдық ауытқулары ескеріледі.

Осы жағдайларда ЖӨЖ-де қазбаларды ұңғылау кезінде тұрақты қаптаманың уақытша бекітпеден ең аз артта қалуы көзделеді.

Егер геологиялық сараптаманың қорытындысы болған жағдайда, жоба бойынша қазбаларды еріту кезінде тұрақтылығы төмендемейтін жыныстарда уақытша бекітусіз жүргізуге жол беріледі.

112. Рихтер шкаласы бойынша 7 балдан жоғары сейсмикалық аудандарда жерасты құрылыстарын салу жобаларында уақытша ғимараттар мен құрылыстар осы сейсмикалықты ескере отырып орындалады.

5 баллдан жоғары жер сілкінісінен кейін жұмыстарды қайта бастауға тау-кен қазбаларының, бекітпелердің, коммуникациялардың, шахта үстіндегі ғимараттардың жай-күйін тексергеннен және нәтижелерді актімен ресімдегеннен кейін жол беріледі.

6-параграф. Жерасты қазбаларын ұстау

113. Жерасты қазбалары мен олардың жайластырулары жарамды күйде ұсталады. Бекітпе элементтерінде деформация пайда болған кезде оларға ұйымның бас инженерімен келісім бойынша бас маркшейдер белгілеген өлшеу кезеңділігімен маркшейдерлік бақылау жүргізіледі. Бекітпенің бұзылу белгілері пайда болған кезде қазбадағы жұмыстар тоқтатылып, адамдар қауіпсіз жерге шығарылады.

114. Қазбалар мен олардың орналасуын техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адам тұлғалары үнемі тексеріп отыруы керек:

учаске бастығы – апта сайын;

тау-кен шебері – ауысым сайын жұмыс басталғанға дейін;

учаске механигі – күн сайын;

басқа тұлғалар – ұйымның бас инженері бекіткен кестеге сәйкес.

Тексеру нәтижелері "Тау-кен қазбаларының бекітпелері мен жай-күйін тексеру журналына" енгізіледі.

115. Адамдар мен жүктерді түсіру және көтеру үшін қызмет ететін оқпандардың бекітпесі мен арматурасын ұйым бойынша бұйрықпен тағайындалған адамдар тәулік сайын қарап отырады. Тексеру нәтижелері оқпанды тексеру нәтижелерін жазу кітабына енгізіледі.

Қауіпті ақаулар анықталған жағдайда адамдар мен жүктерді түсіру және көтеру дереу тоқтатылады.

116. Қазба бекітпесінің немесе қаптаманың элементтерін ауыстыру, құлау, су немесе топырақ массаларының жарылу салдарын жою, шахта оқпандарындағы барлық жөндеу жұмыстары, оның ішінде арматуралау элементтерін ауыстырумен, баспалдақ немесе жүк бөлімшелерінің қаптамасымен байланысты, сондай-ақ қазбалардың көлденең қимасын кеңейтумен байланысты жұмыстар ұйымның бас инженері бекіткен ЖӨЖ-ге сәйкес орындалады.

117. Тұтас үйінділерді үңгілеу және жерасты қазбаларын қайта бекіту жұмыстары нақты жағдайларға байланысты және ұйымның бас инженері бекіткен ЖӨЖ бойынша жүргізіледі.

Қазбаны қайта бекіту кезінде алдын ала қармауыштарды орнатқанға дейін бір уақытта екіден көп аралас рамаларды немесе аркаларды алып тастауға немесе анкерлік бекіту кезінде анкерлердің екі көлденең қатарынан артық сомындарды алып тастауға жол берілмейді. "Күмбездер" шірімейтін, жанбайтын материалдармен бітеліп, ерітіндімен индекстеу керек.

Көрсетілген жұмыстарды техникалық қадағалауды жүзеге асыратын адамның басшылығымен тәжірибелі жұмысшылар орындайды.

118. Жөндеу жұмыстары және шахтаның оқпанында қайта бекіту жұмыстары ұйымның бас инженері бекіткен ЖӨЖ-ге сәйкес орындалады. Бұл ретте жұмыстар баспалдақ бөлімшесіне шығатын жұмыс сөрелерінен қорғаныс сөресін (күнқағар) орнатумен жүргізіледі.

119. Тұйық көлденең немесе көлбеу қазбаларды бекіту және жөндеу кезінде кенеттен опырылу, су жарылу жағдайында адамдарды шығару мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.

120. Шахта оқпанының зумпфын тазалау кезінде оқпан бойынша көтергіш сауыттардың қозғалысына немесе жоғары жатқан горизонттарда басқа жұмыстарды орындауға жол берілмейді.

6-тарау. Арнайы тәсілдер мен жұмыс түрлері

1-параграф. Топырақты инъекциялық бекіту

121. Топырақты жасанды бекіту бойынша инъекциялық жұмыстар ЖӨЖ-ге сәйкес жүргізіледі, онда: айдаудың рұқсат етілген қысымы, инъекциялық ерітінділердің шығыс нормалары, пайдаланылатын химиялық реагенттермен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары, қоршаған ортаның жай-күйін бақылау және басқа жұмыстармен біріктіру мүмкіндігі көзделеді.

122. Топырақты химиялық нығайтуға байланысты барлық жұмыстар осы жұмыстарды жүргізу тәжірибесі және оларды жүргізу құқығына куәлігі бар адамдардың басшылығымен жүргізіледі.

123. Жұмыстар басталғанға дейін инъекциялық жабдықтар мен коммуникациялар айдаудың ең жоғары қысымынан 1,5 есе асатын, бірақ 0,5 МПа кем емес қысыммен сыналуы және актіні жасай отырып, жұмысты жүргізетін мамандандырылған ұйымның бас инженерінің басшылығымен комиссия қабылдайды.

124. Ерітінділерді инъекциялауға арналған құбыржолдарда төгінділерді жинауға арналған құрылғысы бар есептік қысымға реттелген сақтандырғыш клапандар орнатылады.

125. Инъекциялық жұмыстарды жүргізу кезінде:

1) инъекциялық жүйенің герметикалық емес сору және айдау желілерін, сорғыларды, сыйымдылықтар мен мөлшерлегіштерді пайдалануға жол берілмейді;

2) шайырларды, сұйық шыныны, қышқылды және басқа да химиялық реагенттерді тасымалдау және сақтау қақпақтары тығыз жабылған герметикалық металл ыдыста (зауыт қаптамасында) жүргізіледі. Барлық пайдаланылатын ыдыстарда химиялық реагенттің атауы жазылған жазулар жазылады;

3) инъекциялық химиялық ерітінділерді дайындау орнындағы тау-кен қазбаларында химиялық реагенттердің қоры жыныстарды бір кіріске химиялық бекіту үшін көзделген мөлшерден аспайды;

4) инъекциялық ерітінділерді дайындау үшін пайдаланылатын агрегаттар қақпақтары тығыз жабылатын люктермен жабдықталады. Қақпақтары ашық ыдыстарда ерітінділерді дайындауға жол берілмейді;

5) ерітінділерді айдау үшін қолданылатын жабдық (сорғылар, шлангілер, инъекторлар) жұмыс уақытында және ол аяқталғаннан кейін мезгіл-мезгіл жуылады. Жуу өнімдері мен гель түзетін ерітіндінің қалдықтары арнайы герметикалық жабылатын ыдысқа жиналып, бейтараптандыру үшін бетіне шығарылады;

6) ерітінділерді дайындау орындарында (араластыру торабы) іске қосу және тоқтату операцияларының кезектілігін көрсете отырып, механизмдерді басқару схемасы ілінеді.

126. Топырақты инъекциялық бекіту бойынша өндірістік жұмыстар кезінде жерасты қазбасында олармен байланысты емес жұмыстарды ЖӨЖ-де анықталған қауіпті аймақтан тыс жерлерде жүргізуге рұқсат етіледі.

127. Химиялық реагенттермен жұмыс істеу кезінде жұмыс орнындағы уытты заттардың құрамы РЕК аспайды. Жұмыс орындарында таза су және 10 % ас содасының ерітіндісі және жұмысшылар үшін ЖӨЖ-де анықтайтын қорғаныс құралдары бар.

128. Топырақты бекіту орны мен араластыру торабы телефон байланысымен және екі жақты сигнализациямен (дыбыстық және жарықтық) өзара байланысты болады, сондай-ақ қолданылатын сигналдардың мәні айқындалады.

129. Сұйық шыныны дайындауға арналған қондырғылар, сондай-ақ химиялық ерітінділерді қайнатуға және қыздыруға қолданылатын қондырғылар үнемі куәландырылып және гидравликалық сынақтардан өтеді.

130. Жер бетінен жұмыс істеу кезінде күйдіргіш ерітінділердің сыртқа шығып кету мүмкіндігін болдырмау үшін қалыңдығы 1 – 1,5 м топырақтан ойық қалдыру немесе инъекторларды бітеу үшін диаметрі 5 см тесіктері бар қалыңдығы кемінде 10 см бетон қабатын салу қажет.

2-параграф. Оқшаулау жұмыстары және коррозияға қарсы өңдеу

131. От қауіпті материалдарды, сондай-ақ зиянды заттар бөлетін материалдарды қолдана отырып оқшаулау жұмыстары осы Қағидаларға және ұйымның бас инженері бекіткен ЖӨЖ-нің сәйкес орындалады.

132. Битум қайнату үй-жайлары тұрғын және әкімшілік-тұрмыстық ғимараттардан және қойма үй-жайларынан кемінде 50 м, ал шұңқырлар мен траншеялардың шетінен – 15 м, алыста басады.

Битумды 300 ^оС жоғары қыздыруға жол берілмейді, қазандар термометрлермен жабдықталады.

Отынды битум қайнату қазандықтарынан кемінде 10 м қашықтықта жиналады. Қоймалау орны өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыз етіледі.

133. Ыстық битумды жерасты қазбалары мен қазаншұңқырларға тек қақпағы тығыз жабылатын, кесілген конус түріндегі (кең бөлігі төмен қарай) герметикалық жабылған металл сыйымдылықтарда ғана түсіруге жол беріледі.

134. Тез тұтанатын сұйықтықтарды үстіңгі қабаттарды тегістеу үшін пайдаланған кезде жұмыс аймағында ашық оттың, ұшқындардың пайда болуының алдын ала отырып, ерекше сақтық шаралары сақталады. Жұмыстарды техникалық қадағалау тұлғасының бақылауымен орындау керек.

135. Коррозияға қарсы жабын құрылғысына арналған полимерлік материалдар және оларды қолдану жөніндегі жұмыстар ЖӨЖ-де көрсетіледі.

136. Жер асты жағдайында Полимерлік материалдарды қолданумен жұмыс жүргізетін құрылыс ұйымы жұмыс басталғанға дейін зиянды немесе тез тұтанатын заттармен жұмысты бастау мерзімі туралы бас мердігерге жазбаша хабарлайды.

Мұндай жұмыстарды жүргізу үшін битум немесе полимерлі материалдарды қолдана отырып жұмыс істейтін ұйымның бас инженері бекіткен ЖӨЖ-нің әзірленеді.

137. Битумды немесе полимерлік материалдарды дайындау және жағу жөніндегі жұмыс орындары ағынды тартпалы желдеткішпен қамтамасыз етіледі. Ауа ортасын бақылау тәртібін полимерлі материалдарды пайдаланатын ұйымның бас инженері бекіткен ЖӨЖ-нің анықтайды.

Жұмыс орнында битумды тығыз қақпағы бар электр битум қайнатқыштарда жылытылады. Ашық отты аспаптарды қолдануға жол берілмейді.

138. Полимерлік материалдарды дайындау және жағу жұмыстары техникалық қадағалау тұлғасының тікелей басшылығымен жүргізіледі.

139. Сүрту материалын оны пайдаланғаннан кейін кейіннен жер бетіне шығару және кәдеге жарату үшін арнайы ыдысқа жиналады. Пайдаланылған сүрту материалын жағуға жол берілмейді.

140. Полимерлі материалдар мен ыдыстарды сақтауға арналған жер үсті қоймалары көрсетілген материалдарға арналған техникалық шарттарға сәйкес болады.

141. Полимерлі жабындар жағылғаннан кейін жұмыстарды қайта бастауға және адамдарды жерасты құрылыстарына жіберуге жұмыс аймағынан зиянды немесе жарылыс-өрт қауіпті заттар толық жойылғаннан және талдаулармен расталған ауа ортасын тиісті жағдайға келтіргеннен кейін ғана рұқсат етіледі.

7-тарау. Арнайы жабдықтың рұқсат етілген шарттары

1-параграф. Қалқанды тоннелөткізу кешендері мен комбайндар

142. Қалқанды тоннелөткізу кешендерінің, комбайндардың, бұрғылау, тиеу және жер асты жұмыстарымен айналысатын жабдықтардың техникалық сипаттамалары олардың жұмыс жағдайларына және жарылыс қауіпсіздігі, электр қауіпсіздігі жөніндегі қазбаларға қойылатын шарттарға сәйкес болады.

143. Тоннелөткізу кешенін монтаждау аяқталғаннан кейін актілерді ресімдей отырып, қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету құрылғыларын қоса алғанда, кешеннің негізгі жұмыс тораптарын, жүйелері мен техникалық құрылғыларын сынамалау жүргізіледі. Ұйымның басшысы немесе ол тағайындаған техникалық қадағалау тұлғасы тоннельдің бақылау учаскесін үңгілеу туралы шешім қабылдайды.

Диаметрі 3,6 м және одан да көп тоннелөткізгіш кешендермен алғашқы 50 м үңгілеу аяқталғаннан кейін ұйым басшысы тағайындаған комиссия жабдықтың пайдалануға әзірлігі туралы шешім қабылдайды.

144. Механикаландырылған қалқан немесе комбайн жұмыс істеген кезде кенжар маңы аймағында оның құрамын рұқсат етілген деңгейге дейін төмендететін шаңды басуға немесе ұстап қалуға арналған техникалық құрылғылар көзделеді.

Бұл құрылғылар жұмыс органы іске қосылғанға дейін жұмысқа қосылады.

Механикаландырылған қалқанды, комбайнды ауадағы шаң шоғырлануының кенжар маңы аймағында шекті рұқсат етілген деңгейден жоғары емес желдету құралдарымен қамтамасыз ету кезінде шаңды басуға немесе ұстап қалуға арналған арнайы құрылғыларды қолданбай жұмыс істеуге жол беріледі.

145. Механикаландырылған қалқан машинисінің жұмыс орны технологиялық кешен тетіктеріндегі барлық жұмыс орындарына қосылған жарық және дыбыс сигнализациясымен жабдықталады.

146. Қалқанның, комбайнның жұмыс органының қозғалтқыштары кенжарда адамдардың жоқтығына, жыныстың, бекітпе қалдықтарының немесе қандай да бір басқа заттардың құлағанына машинист өзі көз жеткізгеннен кейін ғана іске қосылады.

147. Кенжарды, қалқанның жұмыс органдарын және жетектерді қарау кезінде барлық қозғалтқыштар токтан ажыратылады, ал басқару пультінде "қосуға болмайды-адамдар жұмыс істеп жатыр!" - деген плакат ілінеді.

148. Кессонды камералармен жабдықталған қалқанды кешендерде жұмыс істеу кезінде осы Қағидалардың шарттары орындалады.

2-параграф. Бұрғылау, тиеу жабдығы және монолитті бетон қаптамаларды орнатуға арналған жабдық

149. Бұрғылау рамаларының жылжымалы алаңдарында ұзартуды шектегіштер, сондай-ақ олардың құлауын болдырмайтын құрылғылар болады.

Технологиялық арбаның алаңында екіден артық адамның болуына жол берілмейді.

150. Қондырғылардың техникалық жай-күйі тексеріледі, бірақ кем дегенде келесі мерзімде тексеріледі:

жұмыс басталар алдында, ауысым сайын – машинист;

апта сайын – учаске механигі;

ай сайын – ұйымның бас механигі.

151. Бұрғылау қондырғысының бір кенжардан екіншісіне жылжуына тек көліктік жағдайда ғана жол беріледі.

152. Әрбір бұрғылау қондырғысы (рельсті немесе пневмоходта) рельсті қармауыштармен немесе шығарылатын тіректермен (аутригерлермен) жабдықталады.

153. Бұрғылау рамалары Теспелерді зарядтау, уақытша бекіту қондырғысы бойынша жұмыстарды жүргізу үшін арнайы люлькалармен жабдықталады.

154. Уақытша бекіту элементтерін, арматуралық қаңқаларды, құрама қалыптарды монтаждау үшін арнайы құрылғылармен ("мүйізбен") жабдықталмаған бұрғылау рамаларының манипуляторларын пайдалануға жол берілмейді.

155. Тиеу машинасының кәбі дайындаушы зауыттың пайдалану жөніндегі нұсқаулығында белгіленген орында қысқыш қамытпен мықтап бекітіледі, және кәбілді үйкелуден қорғайтын машинадан 1,0 – 1,5 м ұзындықта қосымша резеңке қабықшасы болады. Кәбілді жыныспен толтыруға болмайды.

156. Пневмоайдағыштағы, материалдық құбырдағы және саптамадағы барлық жөндеу жұмыстары, тығындарды шығару сығылған ауаны ажыратқаннан және жүйедегі қысымды түсіргеннен кейін жүргізіледі.

157. Бетон құбырының барлық құбырлары мен шлангілері бір-бірімен және айдағыштармен тек фланецтердің немесе тез ажыратылатын қосылыстардың көмегімен қосылады.

158. Ерітінді құбырының шлангілері жұмыс жағдайында тік немесе өткір бұрышта бүгілмейді және әрбір 5 м сайын, бірақ кемінде екі жерде сенімді конструкцияларға қамыттармен бекітіледі. Бетон өткізгіштер мен шлангілерді сыммен бекітуге жол берілмейді.

159. Пневмобетон айдағыштар (ерітінді насостар) және құбыржолдар сенімді пломбаланған манометрлермен және жұмыс қысымынан 10 % аспайтын қысымға реттелген сақтандырғыш клапандармен, сондай-ақ жүйеде қысымды төмендетуге арналған кранмен жабдықталады.

160. Бетон сорғыларды пайдалана отырып, бетон қоспасын беру орны бетон сорғы машинисінің жұмыс орнымен екі жақты байланыспен байланысты болады.

8-тарау. Жерасты көлігі

161. Көлбеу қазбалардың көлік бөлімшесі бойынша адамдардың жүруіне жол берілмейді.

162. Көлбеу қазбалардың жоғарғы, төменгі және аралық қабылдау алаңдарында шеткі арқандармен тасу кезінде қабылдау алаңдарынан басқарылатын тоқтатқыштар мен сақтандырғыш тосқауылдар орнатылады.

Қабылдау алаңдарындағы тоқтатқыштар мен тосқауылдар қалыпты жағдайда жабық болуы және жылжымалы құрамды өткізу үшін ғана ашылады. Қабылдау алаңдарында шексіз арқанмен тасу кезінде арқанның топыраққа құлауының алдын алатын, оны ұстап тұратын роликтер немесе жұлдызшалар түскен кезде құрылғы көзделеді.

Тоқтатқыштардың түрлері, сақтандыру тосқауылдарының конструкциялары және оларды орналастыру орындары ЖАЖ көзделеді.

163. Ұзындығы 10 м артық көлбеу қазбалар бойынша тасу кезінде арқанның немесе тіркеменің үзілуі кезінде құрамның төмен қарай сырғуына кедергі жасайтын сақтандырғыш құрылғылар көзделеді.

164. Жұмыс жүргізу үшін көлбеу жолда қалдырылатын вагонеткалар, платформалар немесе жылжымалы құрамның басқа да бірліктері инвентарлық құралдармен сенімді бекітілуі және тарту арқанына бекітіледі.

165. Көлбеу қазбалар бойынша жүктерді бір тежегішпен, фрикциялық немесе жұдырықшалы муфтамен жарақталған шығырлармен түсіруге немесе көтеруге жол берілмейді.

166. Көлбеу тоннель бойынша скиптерде жүктерді көтеру кезінде ЖӨЖ әзірленеді, онда мыналар көрсетіледі:

1) жоғарғы және төменгі қабылдау алаңдарында оқпан болады;

2) скиптер арқан үзілген кезде оларды ұстауға арналған сақтандыру құрылғыларымен жарақталады;

3) есепке жауап беретін қимасы бар рельс жолдарының астындағы тиранттар бір-бірінен 1 м артық емес қашықтықта орналасуы және сенімді бекітіледі; тиранттар арасындағы төгілген жыныстың кеңістігін ластауға жол берілмейді;

4) скиптер жоғарғы жиекке дейін кемінде 20 см жүктелмейді;

5) кенжарда скипті тоқтатуға, сондай-ақ кез келген құлаған жүкті ұстауға арналған тосқауыл орнатылады. Тосқауылдың кенжарға қатысты орналасуы және оның конструкциясы ЖӨЖ-мен белгіленеді;

6) көтергіш қондырғы осы Қағидаларға сәйкес екі тежегіші бар редукторлы шығырмен, жұмыс сигнализациясымен, шеткі ажыратқыштармен, ең жоғары және нөлдік қорғаныспен жабдықталады.

167. Көлбеу қазбаларды салуға арналған ЖӨЖ-да ұзын өлшемді және габаритті емес жүктерді түсіру және көтеру тәртібі көзделеді.

9-тарау. Тұрақты құрылғыларды орнату

1-параграф. Жалпы ережелер

168. Жерасты құрылыстарының тұрақты құрылғыларының жабдықтарын монтаждау құрылыс жұмыстары аяқталғаннан кейін, үй-жайларды монтаждауға тапсыру-қабылдаудың тиісті актілері жасалғаннан кейін жүргізіледі және Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 230 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10851 болып тіркелген) Электр қондырғыларын орнату қағидаларына, сондай – ақ ҚҰЖ және ЖӨЖ, дайындаушы зауыттарды пайдалану жөніндегі басшылыққа және техникалық шарттарға сәйкес.

169. Осы Қағидаларға сәйкес: уақытша жүктемелерді электрмен қоректендіру, жарықтандыру, желдету және сумен жабдықтау; монтаждауға тапсырылатын құрылыстар мен үй-жайлардағы температуралық-ылғалдылық режимі қамтамасыз етіледі.

170. Монтаждауға тапсырылатын құрылыстар мен үй-жайларда барлық құрылыс жұмыстары аяқталады, бастапқы өңдеу жүргізілуі, ендірілген бөлшектер орнатылуы, ішкі коммуникациялар төселуі, ірі габаритті жабдықтарды беру үшін жабындар мен қабырғаларда монтаждау ойықтары дайындалады.

Объектіні тұрақты пайдалануға тапсырар алдында Электрмен жабдықтаудың және электр жабдығының барлық уақытша желілері бөлшектеледі.

171. ЖӨЖ-да ірі габаритті және ауыр салмақты жабдықты тасымалдау, оны құрылыстар мен үй-жайлар бойынша орнын ауыстыру, іргетасқа орнату бойынша тәсілдер әзірленеді.

Ірі габаритті жабдықты іргетасқа ауыстыру, көтеру және орнату кезінде оның аударылуын болдырмайтын шаралар көзделеді.

172. Жабдықты көтеру кезінде арқанілгішті, арқандарды бекіту арнайы құрылғылардың көмегімен және дайындаушы зауыт көрсеткен орындарда жүргізіледі.

173. Монтаждау жұмыстарын жүргізу кезінде жер асты қазбаларында қолдануға рұқсат етілген жұмыс түрлері бойынша арнайы құрал-саймандардың, механизмдер мен айлабұйымдардың нормалары қолданылады.

2-параграф. Электромонтаждау жұмыстары

174. Аккумуляторлық батареяларды монтаждау, пластиналарды дәнекерлеу және банкаларды электролитпен құю жүзеге асырылатын трансформаторлық қосалқы станциялардың үй-жайларында тұрақты желдету және тұрақты жарықтандыру жүйелері іске қосылады, қолжетімді жерлерде қышқылдарды бейтараптандыруға арналған ерітінділері бар сыйымдылықтар орнатылады. Аккумулятор үй-жайында темекі шегуге және ашық отты пайдалануға жол берілмейді.

175. Жабдықты монтаждау кезінде оны өздігінен немесе кездейсоқ қосу мүмкіндігі болмайды.

176. Туннельдер мен станцияларда тұрақты кәбілдік желілерді төсеу жобаға сәйкес орындалады.

177. Барабаннан кәбілді тарқатуға тежегіш құрылғысы болған кезде ғана рұқсат етіледі.

178. Барабандарды кабілмен тиеу және түсіру жүк көтергіш механизмдермен, олардың орнын ауыстыру – арнайы көлік құралдарымен жүргізіледі.

179. Қосалқы баспалдақтардан қабырға бойымен қәбілдер төсеуге жол берілмейді.

3-параграф. Эскалаторларды монтаждау

180. Эскалаторларды монтаждау Жүк көтергіш механизмдерді пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларына, Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 359 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10332 болып тіркелген) және дайындаушы зауыттарды пайдалану жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес жүргізіледі.

181. Эскалатор конструкциясының жобалық жағдайына орнатылған элементтері олардың орнықтылығы қамтамасыз етілетіндей бекітіледі.

182. Эскалаторлар мен бөлшектердің аймақтарын көлбеу бағыт бойынша түсірген кезде түсіру жылдамдығын қажетті реттеуді қамтамасыз ететін қол және механикалық тежегіш құрылғылары бар шығырлар қолданылады.

183. Баспалдақ төсемін монтаждауға дейін эскалаторлардың авариялық және жұмыс тежегіштерінің механикалық бөлігін баптау жүргізіледі.

184. Эскалаторларды домалату кезінде оларда бөгде адамдардың болуына жол берілмейді.

4-параграф. Ысырмаларды монтаждау

185. Ысырмаларды монтаждау ЖӨЖ және дайындаушы зауыттың пайдалану жөніндегі нұсқаулығына сәйкес жүргізіледі.

186. Бекіту бөлшектерін монтаждау орнына жеткізу жүргізіледі:

метрополитеннің немесе құрылыс-монтаж ұйымдарының жылжымалы бірліктерімен терең салынған метрополитеннің салынып жатқан желілерінде;

Ысырма камерасы ауданындағы құрылыстар күмбезіндегі ойықтар арқылы ұсақ қалау желілерінде.

187. Ысырманы құрастыруды дайындалған алаңда монтаждау орнында жүргізіледі.

188. Ысырманы орнына орнату кезінде және оны бекіткенге дейін камерада бөгде адамдар болмайды.

189. Аралық тоннельдердегі ысырмалар оларды монтаждағаннан және бетондағаннан кейін ашық күйде болады және бекітіледі.

10-тарау. Жолды төсеу және байланыс рельсін орнату

190. Материалдарды жинақтауға, сақтауға және рельстерді дәнекерлеу, бағыттамалы бұрмаларды, құламаларды, тіреулерді құрастыру жөніндегі жұмыстарды, сондай-ақ басқа да дайындық және ағымдағы жұмыстарды орындауға арналған жол базасы жобаға сәйкес салынады.

191. Базаішілік кран жолдары мен базаның аумағы алаңда немесе еңістерде 1,5 промилле, ал тығыз жағдайларда 2,5 промилледен аспайды.

192. База мен түйісу станциясы арасындағы жалғастырушы темір жол жолдары еңістерде 15 промилледен аспайды және түйісу станциясының жолдарын вагондардың авариялық шығуынан қорғайтын құрылғылары болмайды (бұрылмалы брус, тұйықтарды ұстайтын немесе түсіретін бағыттамалар).

193. Ағаш және темірбетон шпалдар қатарларға жиналады. Ағаш шпалдардың пакеттері таспалы қатарларға қатарлап жиналады. Жарамды және жарамсыз шпалдар бөлек жиналады.

Темірбетон шпалдар көлденең қатарларды сақтай отырып, қатарларға жиналады. Шпалдардың қатарлары арасында қалыңдығы 40-50 мм шпалдардың ұштарынан шамамен 50 см қашықтықта төселеді.

Ағаш және темірбетон шпалдардың таспалы қатарының биіктігі 5 м-ден аспайды.

194. Рельстер табанға биіктігі 2 м-ден аспайтын пирамида пішінді қатқабатқа салынады, қатардың әрбір жоғарғы қатары рельстер саны бойынша Төменгі қатардан (әрбір шетінен бір) кіші болады. Рельстер қатарларының арасына төсемдер салынады. Қатардың ені рельстерді шүмектермен тартпай тік ұстауды қамтамасыз етеді.

195. Түйіспелі рельстер биіктігі 1,5 м аспайтын қатарларға ұқсас салынады, бұл ретте әрбір қатардағы төсемдер арасындағы қашықтық 2 м-ден аспайды.

196. Ұзақ сақтау кезінде жапсырмалар, төсемдер биіктігі 1,5 м аспайтын қатарларға жиналады, қалған бекітпелер (болттар, шайбалар) арнайы ыдыста болады.

197. Жол және түйіспелі рельстерді, бағыттамалы бұрмалардың элементтерін, құламаларды, темір-бетон және ағаш шпалдарды, білеулерді және басқа да ұзын өлшемді және ауыр салмақты материалдарды жер бетінде және жер асты жағдайларында тиеу-түсіру жұмыстарын және тасымалдауды механикаландыру құралдарын қолдана отырып және техникалық қадағалау тұлғасының бақылауымен орындалады.

198. Тоннелдегі рельстерді тиеуді рельстерді бастиектің сыртына қысатын және арнайы арбаларға ілінетін бұрамалы қармауыштар көмегімен жүргізіледі.

199. Шпалдарды арнайы көлік құралдарына (арбаларға, платформаларға) тиеу кезінде оларды қатарларға салу қажет, бұл ретте әрбір қатар алдыңғыға перпендикуляр орналастырылады.

200. Қолмен тасымалдауға арналған арнайы көлік құралдары тежеу құрылғыларымен жарақталуы және материалдарды тиеу және түсіру кезінде доңғалақтардың астына рельстерге төселетін "табандықтармен" жасақталады.

201. Арнайы көлік құралдарына тиелетін рельстердің, шпалдардың және басқа да материалдардың саны олардың конструкциясына, жүк көтерімділігіне, жолдың бейініне байланысты және ЖАЖ-мен анықталады.

202. Жолдың еңістері мен көтерілуі 10 промилледен астам болғанда арнайы көлік құралдарында материалдардың орын ауыстыруы механикаландырылған тәсілмен жүргізіледі.

203. 100 м-ден астам қашықтыққа дәнекерленген рельсті қамшылар арнайы арбаларда механикаландырылған тәсілмен тасымалданады.

204. Шахтаның оқпаны бойынша рельстерді, шпалдар мен білеулерді түсіру жұмыстары ЖӨЖ-ге сәйкес орындалады, онда түсіру технологиясы, жүктерді ілмектеу және салу тәсілдері, қолданылатын механикаландыру, осы жұмыстармен айналысатын персоналды орналастыру, қолданылатын сигнализация көрсетіледі.

205. Шахтаның оқпанымен материалдарды түсіру жұмыстары басталғанға дейін барлық техникалық қадағалау тұлғалары және осы операциямен айналысатын жұмысшылар қол қойғызып, ЖӨЖ-мен таныстырылады.

206. Шпалдарды шахтаның оқпаны бойынша клеттерде түсіру кезінде арнайы көлік құралдарына шпалдардың жылжуын болдырмайтын кемінде екі жерде пакетті байлап тиейді.

207. Шпалдар мен білеулерді шахта оқпанының ағаш ағызу бойымен олардың пакеттен өздігінен тайып кетуін болдырмайтындай етіп бекітілген болат арқанмен сенімді байланысқан пакеттерде түсіруге рұқсат етіледі. Бұл ретте пакетте алты шпалдан немесе төрт білеуден аспайтындай етіп түсіруге жол беріледі.

208. Ұзындығы 25 м-ге дейінгі рельстерді, шпалдарды, білеулерді механикаландыру құралдарын пайдалана отырып, көлбеу тоннель, ұңғыма бойынша, ұсақ салынған тоннельдер жинағындағы ойықтар арқылы ЖӨЖ-ға сәйкес түсіру керек.

209. Рельстерді, шпалдар мен білеулерді қабылдайтын жұмысшылардың және осы операцияға қатысы жоқ басқа адамдардың қауіпті аймақтағы жерасты қазбаларында жүк қазбаның табанына немесе тоннель науасына түскенге дейін түсу кезінде болуына жол берілмейді.

210. Жер асты жағдайларында орналастырылатын рельс дәнекерлеу станциясында жұмыстарды қауіпсіз ұйымдастыру, пайдалану жөніндегі зауыттық нұсқауды ескере отырып жасалған ЖӨЖ-да айқындалады.

211. Ұшқындардың әрекет ету аймағындағы дәнекерлеу алаңының барлық аумағы жанғыш материалдардан босатылады, ал дәнекерлеу аймағында машинаның қысқыш губкаларының жанында сақтандырғыш экрандар орнатылады.

212. Рольгангтар орналасқан жерлерде барлық ұзына бойына жанбайтын материалдардан жасалған тегіс және берік төсем төселеді.

213. Түйісті дәнекерлегеннен кейін гратты кесу арнайы станоктың көмегімен жүргізіледі.

214. Әртүрлі мақсаттағы рельстерді арнайы бөлінген тегіс алаңда пресспен немесе ЖӨЖ-ға сәйкес бұрама қапсырмамен ию жүргізіледі.

215. Рельстерді ию кезінде бөгде адамдарға престен немесе қапсырмадан 10 м жақын тұруға жол берілмейді.

216. Жолға төсеу үшін дайындалған рельс қамшылары жолдың ішінде болады және рельс табаны бастарының жоғарғы деңгейінен 25 мм артық шықпауы керек. Рельстік желі мен рельстік жолтабанды төсеуге дайындалған бастиектердің ең жақын бүйір қырлары арасындағы қашықтық – кемінде 150 мм болады.

217. Рельс жолының ішіне салынған рельс қамшылары екі жағынан шпалға екі балдақпен тігіліп, ұшынан сынаға қарсы тіреулермен бекітіледі.

218. Рельс кірпіктерін салу кезінде рельстердің ұштары арасындағы алшақтықпен салу кезінде ағаш жапсырмалар салынады.

219. Жолдарды ығыстыру, босату және тегістеу кезінде жұмысшыларды орналастыру техникалық қадағалау тұлғасының нұсқауы бойынша жүргізіледі.

220. Антисептиктер сіңірілген шпалдар мен брустарды арнайы киімсіз тиеуге, түсіруге және тасуға жол берілмейді.

221. Рельс саңылауларын жылдамдату кезінде жұмыс өндірісінің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін гидравликалық үдеткіш аспаптар қолданылады.

222. Орнатуға арналған түйіспелі рельс оларды қолдану басталғанға дейін сыналған арнайы көтергіштермен (рельс көтергіштермен) көтеріледі. Әрбір рельс көтергіште оның жүк көтергіштігі көрсетіледі.

223. Түйіспелі рельстерді, кірпіктерді, бұрмаларды көтеру бойынша жұмыс құлауды болдырмау үшін төсемдермен (қысқа шпалдар) жүргзіледі.

224. Төсемді кронштейнге бекітілген рельстің астынан оқшаулағыштар орнатыла отырып, келесі кронштейнге түйіспелі рельсті толық монтаждағаннан кейін және бекіту болттары толық тартылғаннан кейін алынады.

225. Көлік құралдарының қозғалысы жүргізілетін жолдарда жұмысқа кірісуге тек жұмыс орны қоршалғаннан және сақтық шаралары қабылданғаннан кейін.

226. Жұмыс аяқталғаннан кейін барлық бұйымдар, материалдар, жол аспабы, қалдықтар өту жолдарын үйіп тастамай, жылжымалы құрам габаритінен тыс әкетілуі, ал қажет болған жағдайларда – сенімді бекітіледі.

11-тарау. Микротоннелеп өту кешендерінің көмегімен құбырларды жабық төсеу бойынша қосымша шарттар

227. Осы тараудың шарттары технологиялық және демонтаждау шахталары арасындағы аралықтарда микротоннелеп өту кешендерінің (бұдан әрі - МТӨК) көмегімен жүзеге асырылатын өтпейтін және өтетін құбырлардың жабық (жерасты) төсеміне (ішкі диаметрі 250-ден 2000 мм-ге дейін) қолданылады.

228. Микротоннелдеуге кіретін негізгі және қосалқы жұмыстардың барлық кешені осы Қағидалардың және жабдықты дайындаушы зауыттардың пайдалану жөніндегі басшылыққа сәйкес жүзеге асырылады.

229. Құбырларды жабық төсеуге арналған әрбір МТӨК - ның жұмысқа рұқсаты болуы және монтаждау және пайдалану кезінде қауіпті жағдайлардың туындауын болдырмайтын жағдайларды қамтитын пайдалану құжаттамасымен жасақталады.

230. Микротоннелдеуге бойынша жұмыстарды жүргізуге осы технология көзделген құрылыс объектісіне жоба болған кезде жүргізіледі.

231. Құрылыс кәсіпорны тау-кен жұмыстары басталғанға дейін:

1) микротоннелдеумен айналысатын желілік инженерлік-техникалық қызметкерлерді жұмыс қауіпсіздігі бойынша оқыту және аттестаттау;

2) жұмысшыларды өздері жүзеге асыратын жұмыс түрлері бойынша оқыту және аттестаттау;

3) шөгуі ықтимал аймақ шегінде орналасқан коммуникациялар мен құрылыстардың иелерімен жұмыстарды қауіпсіз жүргізу және авариялық жағдайлардың алдын алу жөніндегі негізгі іс-шараларды, сондай-ақ олардың жай-күйін бақылау әдістерін келісу.

232. МТӨК монтаждау (демонтаждау) технологиялық карталар және ЖӨЖ-ның құрамына кіретін құжаттар, дайындаушы зауыттардың нұсқаулығының негізінде жүргізіледі.

233. Технологиялық және демонтаждау шахталары биіктігі 1100 мм кем емес қоршаулармен және ені 150 мм кем емес борттық жолақпен жабдықталады.

234. Персоналдың шахтаға кіруі жылжуды немесе сырғуды болдырмайтын ені кемінде 500 мм баспалдақтар бойынша жүргізіледі. Сатылардың таяныштары шахта аузының үстінен кемінде 1,0 м шығып тұрады, бұл ретте сатылардың мынадай конструктивтік шешімдері қабылданады:

шахталардың тереңдігі 5-тен 10 м-ге дейін болған кезде сатылардың доғалы қоршаулары болады;

10 м астам тереңдікте шахталар 4 м аспайтын қадаммен баспалдақ алаңдарымен жабдықталады.

Баспалдақтардың көлбеу бұрышы 80^о аспауы керек.

235. Домкраттық жүйелердің реактивтік күшін қабылдайтын технологиялық шахталардың бекітпесін қарауды тау-кен шеберлері нарядтар кітабына жаза отырып, ауысымда кемінде екі рет жүргізіледі. Бекітпенің көтергіш элементтерінің зақымдануы анықталған кезде басу жұмыстары тоқтатылады. Жұмыстарды қайта бастауға бұзушылықтар жойылғаннан кейін жол беріледі.

236. Тау-кен қазу жұмыстарының әсер ету аймағы шегінде жер үсті және жер асты объектілерін бақылауды қоса алғанда, трасса үстін, микротоннельдің өтетін аралықтарын тексеруді кәсіпорынның маркшейдерлік қызметі ЖӨЖ белгілейтін кезеңділікпен, бірақ ауысымда кемінде екі рет жүзеге асырылады.

237. Технологиялық шахталар арқылы құбырларды түсіру кезінде жұмысшыларға қауіпті аймақта болуға жол берілмейді.

238. Технологиялық және бөлшектеу шахталарының бекітпелері арқылы қалқандарды тікелей енгізу, шығару, сондай-ақ микротоннель қимасына түсетін шахталардың бекітпе элементтерін алып тастау техникалық қадағалау тұлғасының қатысуымен жүзеге асырылады.

12-тарау. Жер асты қазбаларын желдету

1-параграф. Жер асты қазбаларындағы ауа

239. Тау-кен қазбаларының ауасындағы зиянды газдар мен шаңның шоғырлануы осы Қағидаларға қосымшаның кестесінде келтірілген шекті рұқсат етілген концентрациядан (бұдан әрі - РЕК) аспайды.

Ауадағы оттегінің мөлшері көлемі бойынша кемінде 20 % – ды құрайды, көміртегі диоксиді (көмірқышқыл газы) жұмыс орындарында 0,5 % - дан және ауаның жалпы шығыс ағысындағы қазбаларда 0,75 % - дан аспайды.

Зарядтау камераларындағы сутегінің мөлшері 0,5 % – дан, ал газ режиміне ауыстырылған объектілердегі метанның мөлшері – 1,0 % - дан аспайды.

240. Жер асты қазбаларын және жұмыстарды орындаудың барлық сатыларында көлемді желдету үшін қажетті ауа мөлшері мынадай факторлар бойынша есептеледі:

1) жер асты жұмыстарында бір мезгілде жұмыс істейтін адамдардың ең көп санына;

2) жарылыс қаупі бар газдар;

3) ауаның шаңдануы;

4) зиянды газдарға (Іштен жану қозғалтқыштарының (бұдан әрі – ІЖҚ), жарылғыш заттар (бұдан әрі – ЖЗ) жарылысының өнімдері, жыныстан табиғи бөлінетін газдар);

5) дәнекерлеу аэрозольдері;

6) ауа қозғалысының ең төменгі жылдамдығы.

Жобада алынған нәтижелердің ішіндегі ең көп ауа мөлшерін қамтамасыз ететін жабдық қабылданады.

241. ІЖҚ машиналары жұмыс істейтін қазбаларға зиянды пайдаланылған газдардың шоғырлануын санитарлық нормаларға дейін төмендетуді қамтамасыз ететін мөлшерде таза ауа беріледі, бірақ дизельді қозғалтқыштардың номиналды қуатының 1 а.к. 5 м³/мин кем емес және бензинді қозғалтқыштар үшін 1 а. к. 6 м³/мин.

Қазбаларда дәнекерлеу жұмыстарын бір мезгілде жүргізу және ІЖҚ бар машиналар мен механизмдерді пайдалану кезінде осы факторлар бойынша ауаның қажетті мөлшері жинақталады.

242. Адамдар саны бойынша есептелетін ауа мөлшері ауысымда бір мезгілде жұмыс істейтін адамдардың ең көп саны бойынша есептегенде бір адамға кемінде 6 м³/мин және радиациялық қауіпті объектілерде бір адамға 15 м³/мин қабылданады.

243. Мәңгі тоң аймағында немесе жасанды мұздатылған топырақта орналасқан жер асты қазбаларына берілетін ауа температурасында ҚҰЖ орнатылады.

244. Есептік шығыстарды қамтамасыз ету бойынша жер асты қазбаларындағы ауа қозғалысының жылдамдығы ҚҰЖ-да анықталады және жоғары болмайды:

1) 6 м/с – көлденең және көлбеу қазбаларда;

2) 8 м/с – адамдар мен жүктер көтерілетін және түсетін оқпандарда;

3) 15 м/с – көтергіштермен жабдықталмаған желдету оқпандарында және желдету каналдарында;

4) желдету ұңғымаларында шектеусіз.

Барлық жағдайларда қазбалардағы ауа қозғалысының жылдамдығы кемінде 0,1 м/с, ал радиациялық қауіпті объектілерде – кемінде 0,3 – 0,4 м/с болады.

2-параграф. Жер асты қазбаларын желдету бойынша рұқсат етілген жағдайлар

245. Барлық жерасты қазбаларында қазбалар бойынша ауа қозғалысының тұрақты бағытын және оның өзгеру мүмкіндігін қамтамасыз ететін жасанды желдету болады. Табиғи тартым есебінен желдетуге, сондай-ақ кенжарларды жүйелі желдетуге жол берілмейді.

Жобалау ұйымы құрылыс-монтаждау және әрлеу жұмыстарының барлық кезеңдері үшін желдету схемалары мен жобаларын, сондай-ақ барлық қолданылатын желдету құрылғыларына арналған үлгілік жобаларды әзірлейді.

246. Жер асты қазбалары ауасының құрамында ШРК мәнінен асатын зиянды немесе қауіпті газдардың, шаңның шоғырлануы анықталған кезде, сондай-ақ осы қазбалардағы желдету режимі бұзылған кезде адамдар дереу ауаның таза ағысына шығарылады.

247. Желдетілмейтін қазбалар адамдардың олар арқылы өту мүмкіндігін болдырмайтын торлы қалқалармен жабылады. Осы қазбалардағы жұмыстарды қалпына келтіруге ауа құрамын белгіленген нормаларға жеткізгеннен кейін ғана жол беріледі.

248. Арнайы жобасыз екі аралас шахтаны немесе порталы бар шахтамен, порталды тәуелсіз желдетуі бар порталмен бір желдету жүйесіне біріктіруге жол берілмейді.

Бір немесе бірнеше жер асты түйісулерімен өзара байланысқан желдетудің жеке схемалары бар қазбалар бір-бірінен герметикалық желдету құрылғыларымен (желдету есіктері, далдалар, шлюздер) оқшауланады немесе аварияны жоюдың бір жоспары бар біріктірілген желдету схемасы болады және желдету жөніндегі бірыңғай техникалық басшылықта болады.

Біріккен желдетудің жобасын жоғары тұрған ұйымның бас инженері бекітеді.

249. Желдеткіш есіктер қазбаның барлық периметрі бойынша саңылаусыздықты қамтамасыз ететін арнайы далдаларда орнатылады. Есіктерді ашық қалдыруға жол берілмейді. Адамдардың өтуіне арналған есіктердің ені – кемінде 0,7 м болуы керек.

Қазбалар бойынша көлік қозғалысы кезінде құрамдарды шлюздеу қамтамасыз етіледі.

250. Қозғалыс жолында ауа ағуының алдын алу үшін бөгеттер орнату көзделеді:

1) кәбілдік-желдеткіш, желдеткіш және басқа да қазбаларда осы қазбаларға қажеттілік өткеннен кейін;

2) кіріс және шығыс ағыстары бар қазбалар арасында.

Мұндай далдаларды тексеру аптасына бір реттен жиі емес жүргізіледі.

251. Барлық жерасты камералары таза ауа ағынымен желдетіледі, бұл ретте ұзындығы 10 м дейінгі газ бойынша қауіпті емес тұйық қазбаларды диффузия есебінен желдетуге жол беріледі.

252. Егер осы жерасты қазбаларымен түйіскен кезде шлюз далдалары орнатылған болса, басқа оқпанмен немесе тоннельмен қосылғанға дейін желдету құбырларынсыз немесе қораптарсыз ауаның кіріс және шығыс ағыстарының бір мезгілде өтуі үшін бір оқпанды немесе тоннельді пайдалануға жол берілмейді.

Қазбаларды желдету авариялар кезінде адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету шарттары бойынша ҚҰЖ-ға сәйкес ауа қозғалысының бағытын өзгерту көзделмеген жағдайларда икемді желдету құбырларын пайдалана отырып жүзеге асырылуы мүмкін.

253. Метанның, сутектің, күкіртсутектің немесе көмірсутектің (мұнай өнімдерінің) бөлінуі анықталған жерасты қазбаларындағы жұмыстар тоқтатылады, ал объект – газ режиміне ауыстырылады.

Жұмыс істеп тұрған қазбаларда объектіні газ режиміне ауыстыру алдында тұрақты желдету қамтамасыз етіледі және жер асты қазбаларындағы ауаның сапалық құрамын бақылау ұйымдастырылған.

254. Топырақты жасанды бекіту әдістерін қолдана отырып, құрылыс кезінде адамдарды жұмыс орнына жерасты қазбаларына жіберуге ауа құрамын тексергеннен және ондағы оттегі мен ЖӨЖ-да көрсетілген зиянды газдардың РЕК-ін бағалағаннан кейін жүзеге асырылады.

3-параграф. Басты желдеткіш қондырғылар

255. Жерасты қазбалары ҚҰЖ-ға сәйкес жер бетінде орналасқан бас желдетудің үздіксіз жұмыс істейтін желдеткіштерінің көмегімен желдетіледі.

256. Желдеткіш қондырғылардың ауа жинағыштары шаңмен, түтінмен, зиянды газдармен ластанбаған және жанғыш және тез тұтанатын материалдарды сақтау және пайдалану орындарынан 25 м жақын емес, сондай-ақ шахта оқпанынан 15 м жақын емес аймақтарда орналасады.

257. Басты желдету қондырғысы газ бойынша қауіпті шахталардан басқа бір дербес және резервті желдету агрегатынан тұрады, онда екі дербес желдету агрегаты болады. Басты желдеткіш қондырғыларында екі тәуелсіз көзден электрмен жабдықтау болады.

Коммуналдық тоннельдерді желдету кезінде, егер авария кезінде адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету шарттары бойынша тау-кен қазбалары бойынша ауа қозғалысының бағытын өзгерту көзделмесе, желдеткіш қондырғылары резервтік электр қозғалтқыштарымен жабдықталмауы және кері қимылдайтын құрылғылармен жабдықталмауы мүмкін.

258. Бас желдеткіштің ұзақтығы 30 минуттан артық тоқтаған кезде газсыз шахталардағы адамдар тұйық қазбалардың кенжарларынан таза ағысқа немесе жер бетіне шығарылады. Ұзақтығы 2 сағаттан астам бас желдеткіш тоқтаған кезде адамдар барлық жұмыс орындарынан жер бетіне шығарылады. Жұмыстарды қайта бастауға тек тиісті желдетуден және газ талдағыштардың көмегімен техникалық қадағалау тұлғалары кенжарларды мұқият тексергеннен кейін жүргізіледі.

259. Бас желдету желдеткіштерін жөндеуге немесе олардың жұмыс режимін өзгертуге тоқтату, сондай-ақ қоректендіргіш фидерді ажырату учаске бастығының немесе ұйымның бас инженерінің жазбаша өкімі бойынша ғана жүргізілуі мүмкін.

Желдеткіштердің ақаулығынан немесе электр энергиясын беруді тоқтатудан туындаған кенеттен тоқтауы туралы учаске бастығына немесе оны алмастыратын адамға дереу хабарланады. Тоқтату уақыты мен ұзақтығы желдеткіштің жұмысын есепке алу журналына жазылады.

260. Бас желдеткіш қондырғылары желдетілетін қазбалардағы желдету ағысының бағытын 10 минуттан аспайтын уақыт ішінде өзгертуге мүмкіндік беретін кері қимылдайтын құрылғылармен жабдықталады. Реверсирлеуден кейін қазбалар бойынша өтетін ауа мөлшері – желдетудің қалыпты режимінде оның мөлшерінің 60 % кем емес.

261. Кері қимылдайтын құрылғыларды ағысты аударусыз олардың дұрыс жұмыс істеуіне тексеруді учаске механигі айына кемінде бір рет жүргізеді.

Төңкерілген ауа ағынын өткізе отырып, реверсивті құрылғылардың әрекетін тексеру алты айда бір рет жүргізіледі.

Реверсивті құрылғыларды қарау және желдеткіштің реверсиясын тексеру нәтижелері желдеткіш қондырғыларын тексеру және реверсияны тексеру журналына жазылады.

Ауа ағынының реверсирленуін тексеру нәтижелері актімен ресімделеді, ол аварияларды жою жоспарына қоса беріледі.

262. Шахталардың бас желдеткіш қондырғыларын тексеру және баптау жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес бас желдеткіш қондырғыларын тексеру және баптау кемінде екі жылда бір рет жүргізіледі.

263. Бас желдеткіш қондырғыларға арнайы оқытудан өткен кезекші персонал қызмет көрсетеді.

264. Бас желдеткіш қондырғыларын тексеруді кезекші персонал тәулігіне кемінде бір рет және аптасына кемінде бір рет – учаске механигі, бас механик, бас энергетик айына бір рет жүргізеді. Тексеру нәтижелері желдеткіштің жұмысын есепке алу журналына жазылады.

265. Әрбір басты желдеткіш қондырғысының техникалық паспорты болады. Техникалық паспорты болмаса, желдеткіш қондырғысын пайдалануға жол берілмейді. Желдеткіш қондырғысының жұмыс режимін құрылыс ұйымының бас инженері анықтайды. Пайдалану процесінде бас желдеткіш қондырғыларды ауа алмасудың жобалық режимдерін қамтамасыз ету үшін кезең-кезеңімен (кемінде алты айда бір рет) сынау және реттеу қажет. Сынау хаттамалары техникалық паспортқа қоса беріледі.

266. Бас желдеткіш қондырғысының өнімділігі осы Қағидалардың 240-тармағына сәйкес ауаның ең көп мөлшерін есепке ала отырып, дайындаушы зауыттың техникалық сипаттамалары бойынша айқындалады.

Басты желдеткіш қондырғылары бақылау аспаптарымен – депрессиометрмен және шығыстарды өлшегішпен жабдықталады.

267. Бас желдеткіш қондырғысының ғимараты жануы қиын материалдардан жасалады, жұмыс және резервті жарықтандырылады. Бұл ғимаратты басқа мақсаттарға пайдалануға жол берілмейді.

Ғимаратта желдеткішті реверсиялау схемасы, желдеткіштің жеке сипаттамалары.

268. Схеманың жобаға сәйкестігі және жұмыстарды орындаудың барлық сатыларындағы желдету жұмысының тиімділігі, желдету режимінің сақталуы, жер асты қазбаларындағы ауаның жай-күйі үшін құрылыс ұйымының бас инженері, учаске бастығы немесе желдету бастығы жауап береді. Барлық желдеткіш қондырғылардың жарамдылығын құрылыс ұйымының бас механигі мен учаске механиктері қамтамасыз етеді.

4-параграф. Тұйық қазбаларды желдету

269. Оқпанды ұңғылау кезінде желдетуге арналған желдеткіш қондырғы жер бетінде оқпаннан кемінде 10 м қашықтықта орналасады.

Желдету құбырларының оқпан кенжарынан қалыс қалуы оқпанды ұңғылау бойынша ЖӨЖ-мен анықталады және 15 м-ден аспайды, жыныстарды грейфермен тиеу кезінде бұл қашықтық 20 м-ге дейін ұлғайтылуы мүмкін.

Құбырлар жанбайтын материалдардан жасалуы және арқандарға ілінуі немесе қаптамаға қатаң бекітіледі.

270. Көтерілмелі қазбаларды ұңғылау кезінде желдеткіш құбырлардың ұштары ұратын сөренің жанында орналасуы және кенжардан 6 м аспайтын қашықтықта орналасады, оның құрамының сапасын бақылау үшін кенжардан ауа сынамаларын қашықтықтан алу құралдарымен жабдықталмаған көтерілмелі қазбаларды бұрғылау-жару тәсілімен ұңғылауға жол берілмейді.

Көтерілмелі қазбаларды ұңғылаумен айналысатын барлық ауысымдар ауаны талдау аспаптарымен қамтамасыз етілуі және оларды пайдалануға үйретіледі.

271. Көлденең қазбаларды ұңғылау кезінде кенжардан желдету құбырларының қалыс қалуы кенжардың қима ауданы 16 м² аспаған кезде 10 м аспайды. Кенжардың қима ауданы 16 м² артық болған кезде желдету құбырларының қалыс қалу шамасы жобамен белгіленеді және 15 м артық болмайды.

272. Үлкен ұзындықтағы қазбаларды желдету кезінде оларды шуды өшіру құрылғыларымен жабдықтаған кезде желдеткіш-қозғағыштарды орнатуға жол беріледі. ҚҰЖ-да авариялық желдету режимдерін орындау мүмкіндігін қамтамасыз ету жөніндегі шаралар көзделеді.

273. Тұйық қазбаларды желдету үшін жергілікті желдету желдеткіші тұйықтан шығатын қазбадан 10 м жақын емес таза ағыста орнатылады. Желдеткіштің өнімділігі оны орнату орнына берілетін ауа мөлшерінің 70 % - ынан аспайды. Желдеткіштер мен желдету құбырларын таңдау ЖАЖ-ға сәйкес жүзеге асырылады.

5-параграф. Жер асты қазбаларындағы ауа құрамы мен микроклимат параметрлерін бақылау

274. Жерасты құрылыстарын салуды жүзеге асыратын ұйымның құрылымында жұмыс көлеміне және қазбаның ұзындығына байланысты желдету учаскесі ұйымдастырылады немесе бұйрықпен объектілердің желдету жүйелерін қауіпсіз пайдаланғаны үшін тұлға тағайындалады.

Газ режиміне ауыстырылған жерасты құрылыстарын салу объектілерінде желдету учаскесі ұйымдастырылуға және желдету учаскесінің бастығы тағайындалады.

Желдету жүйелерін қауіпсіз пайдалану үшін ұйымның бұйрығымен тағайындалған адамның жоғары немесе орта арнайы тау-кен техникалық білімі болады.

275. Жерасты құрылыстарын салу объектілерінде желдету жүйелерін қауіпсіз пайдалану үшін ұйымның бұйрығымен тағайындалған адамдар оларға ағындардың қозғалыс бағытын, желдеткіш қондырғыларының, желдеткіш және өртке қарсы құрылғылардың орналасқан жерін көрсете отырып, желдету жоспарларын жасайды.

Желдеткіштердің, желдету құрылғыларының орналасуында, желдету ағыстарының бағытын өзгертуде болған барлық өзгерістер, сондай-ақ жаңа қазбалар келесі күннен кешіктірілмей жоспарларда белгіленеді.

276. Таза ауаның түсу көлемін, оның қазбалар бойынша шығысын және қазбалардағы температураны бақылауды желдету учаскесі немесе ұйымның бұйрығымен тағайындалған адам айына кемінде бір рет және желдету режимі өзгерген кезде жүзеге асырады.

277. Тау-кен қазбаларында және құрылыс алаңдарында жер асты құрылыстарын салу кезінде ауаның, дренаждық және сарқынды сулардың құрамын талдау, сондай-ақ микроклиматтың (жылу сәулесінің қарқындылығын қоса алғанда), шудың, дірілдің, жарықтың және қажет болған жағдайда басқа да физикалық немесе химиялық факторлардың өлшемдерін өлшеу және бағалау жүзеге асырылады.

278. Өрт, жарылыс қаупі бар газ қоспалары бойынша сынамаларды іріктеуді және ауа құрамын талдауды өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметі өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметінің бөлімшелерімен және олардың құрамында жұмыс істейтін талдау зертханалары жүргізеді.

Басқа факторларды талдау және бақылау үшін құрылыс ұйымының өз құрылымында мамандандырылған зертханасы болуы немесе басқа кәсіпорындардың мамандандырылған зертханалары, оның ішінде келісім бойынша өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметінің талдау зертханалары тартылады.

279. Ауаның және шаңның құрамында ластанудың тұрақты немесе мезгіл-мезгіл пайда болатын көзінен адам ағзасына қатты бағытталған әсер ету механизмі бар қауіпті және зиянды заттар болуы мүмкін қазбалар олардың шоғырлануын бақылаудың автоматты жүйесімен жарақтандырылады.

280. Тау жыныстарының минералогиялық құрамында Si02 кремнийдің бос қостотығы анықталған кезде құрылыс ұйымының әкімшілігі силикоз қауіпті кенжарлар мен қазбаларды белгіленеді.

13-тарау. Сутөкпе

281. Инженерлік-геологиялық ізденістер негізінде ҚҰЖ-ның құрамындағы жерасты құрылыстарын салу кезінде сутөкпе бөлімі әзірленеді, онда сутөкпе тәсілдері, басты сутөкпе қондырғыларының параметрлері айқындалады.

282. Басты сутөкпе қондырғысы камерасының орналасуы ЖӨЖ-да анықталады. Сорғы камераларының едені тасымалдау жолдарының деңгейінен кемінде 0,5 м жоғары болады.

Сорғы камераларында жабдықты монтаждау және демонтаждау үшін құрылғылар көзделеді.

283. Басты сутөкпе су жинағыштарының сыйымдылығы кемінде төрт сағаттық су ағынына есептеледі.

Басты сутөкпе қондырғысы үш сорғы агрегатымен немесе сорғы топтарымен – жұмысшылармен, резервтермен және жөндеумен жабдықталады. Жұмыс агрегаттары 20 сағат ішінде ең жоғары тәуліктік ағынды соруды қамтамасыз етеді.

Резервтегі және жөндеудегі агрегаттардың жиынтық саны жұмыс істеп тұрған агрегаттар санынан кем болмайды.

Су ағынына қарамастан оқпандарды ұңғылау кезінде жер бетінде резервтік сорғы болған кезде бір аспалы сорғыны қолдануға жол беріледі.

Аралық және кенжарлық сутөкпе сорғы қондырғыларында сорғылардың саны және олардың өнімділігі ЖӨЖ-мен анықталады. Осы сутөкпе қондырғылары үшін бір құбыр болуы мүмкін.

284. Коммуналдық тоннельдерді салу кезінде суды тікелей оқпандардың зумпфтерінен арнайы камера орнатпай сорып алуға жол беріледі.

285. Барлық бас сутөкпе қондырғылары сигнал кезекші персоналдың тұрақты орналасқан пунктіне шығарылған су деңгейінің авариялық сигнализациясымен жабдықталады. Автоматтандырылмаған басты сутөкпе қондырғыларын пайдалану кезінде қызмет көрсетуші персоналдың тәулік бойы кезекшілігі қамтамасыз етіледі.

286. Басты сутөкпе қондырғысы кемінде екі сутөкпе құбырымен жабдықталады, олардың біреуі резервтік болып табылады. Жұмыс құбырлары шахтадан тәуліктік су ағынын 20 сағаттан асырмай беруге есептеледі. Резервтік құбыржолдардың жұмыс құбыржолдарының қимасына тең қимасы болады.

Екі және одан да көп жұмыс агрегаттарында сутөкпе мөлшерлемелерінің жалпы саны үштен кем болмайды.

287. Басты сутөкпе сорғы камерасындағы сутөкпе құбырлары әрбір сорғы агрегаты кез келген сутөкпе құбырында жұмыс істей алатындай етіп сақиналануы және ысырмалармен жабдықталады.

288. Басты сутөкпе камерасында сорғы қондырғыларын пайдалану жөніндегі, вентильдер мен ысырмаларды белгілейтін құбырлардың схемасы, электрмен жабдықтау схемасы ілінеді.

Үй-жай жұмыс және авариялық жарықтандырумен, өртке қарсы қорғау құралдарымен жабдықталады.

289. Барлық сутөкпе қондырғыларын тәулік сайын учаске механигі немесе арнайы тағайындалған тұлға, бас сутөкпе қондырғысын, бұдан басқа аптасына кемінде бір рет – ұйымның бас механигі қарап тексеріледі. Қарап тексеру нәтижелері сутөкпе қондырғыларын қарап тексеру журналына жазылады.

290. Қазбалардың кенжарларынан суды арықтар, науалар немесе құбырлар арқылы басты сутөкпе немесе қосалқы сорғы қондырғыларының су жинағыштарына жіберіледі. Су бұру құрылғыларының көлденең қималары ең көп күтілетін ағысқа есептеледі. Төсемдер мен тасу жолдарын су басуға жол берілмейді.

Барлық су бұру құрылғылары мен су жинағыштар жүйелі түрде тазартылады.

291. Әрбір объектіде жүйелі түрде, бірақ алты айда кемінде бір рет шахталық судың ағуын өлшеу және оған химиялық талдау жүргізіледі.

292. Коммуналдық мақсаттағы таяз төселген салынатын объектілердің құрылысында және тоннельдерді ашық тәсілмен салу кезінде, сондай-ақ қазаншұңқырлар мен траншеяларда сорғы камераларын және тәулігіне 50 м³ дейін су ағыны кезінде сутөкпе қондырғыларының резервтік сорғы агрегаттарын көздемеуге жол беріледі.

14-тарау. Электр шаруашылығы

293. Құрылыстың барлық кезеңінде ұйымның бұйрығымен тағайындалған адамдар учаскенің электр шаруашылығын қауіпсіз пайдалану үшін электр жабдықтарының жарамдылығы мен қауіпсіз жұмысын, кабельдік желілердің, байланыстың оқшаулануын автоматты бақылауды бақылайды.

294. Жер асты құрылыстарының құрылысын электрмен жабдықтау үшін сыртқы және ішкі қондырғылардың қосалқы станциялары қолданылады.

Объектінің қосалқы станциясын сыртқы электрмен жабдықтау сенімділігінің санаты құрылыс тәсіліне, гидрогеологиялық және басқа да шарттарға байланысты ЖӨЖ-да айқындалады және Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 230 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10851 болып тіркелген) Электр қондырғыларын орнату қағидаларына сәйкес II санаттан төмен қабылданбайды.

Егер электр қондырғыларын қоректендірудегі үзілістер жұмыс істеушілердің қауіпсіздігіне, тау-кен қазбаларының жай-күйіне және қоршаған ортаға қатер төндірмесе, III санат бойынша сенімділік дәрежесімен коммуналдық тоннельдер (коллекторлар) құрылысын электрмен жабдықтауға жол беріледі. Электрмен жабдықтаудың сенімділік дәрежесін арттыру қажет болған кезде резервтік қоректендіру көзі ретінде жылжымалы электр станциялары пайдаланылады.

Электр қабылдағыштардың неғұрлым жауапты топтарын электрмен жабдықтау: шахталық көтеру, сутөкпе, су төмендететін қондырғылар, басты желдеткіш қондырғылар, қазбаларды жарықтандыру және кессондарда жұмыс істеу кезінде төмен қысымды компрессорлық қондырғылар – екі тәуелсіз қоректендіру көздерінен жүзеге асырылады.

295. Жер асты қазбаларында оқшауланған бейтарабы бар желілерді қолданылады. Жер асты қазбаларында трансформаторлар мен генераторлардың Жерге тұйықталған бейтарабы бар желілерді қолдануға жол берілмейді, тек Электровозды тасудың байланыс желілерінің түрлендіргіш құрылғыларын қоректендіруге арналған арнайы трансформаторларды, сондай-ақ өзінің трансформаторлық қосалқы станциясы бар импорттық тоннелөткізгіш кешендерді (бұдан әрі - ТӨК) қоспағанда. Осы ТӨК үшін 220 В дейінгі кернеудегі стационарлы шамдарды қорғау-ажырату құрылғыларын орнату арқылы қолдануға рұқсат етіледі.

296. Жұмыс істеп тұрған қалалық қосалқы станциялардан электрмен жабдықтау мүмкін болатын қалаларда коммуналдық тоннельдерді салу кезінде жерасты электр қондырғыларын электрмен жабдықтау үшін мынадай техникалық іс-шараларды орындау кезінде қоректендіруші трансформаторлардың жерге тұйықталған бейтарабы бар желілерін қолдануға жол беріледі:

1) қысқа тұйықталу токтарынан ток қабылдағыштарға магистральдар мен тармақтарды қорғау кез келген фазадағы артық жүктеме тогына әсер ететін шұғыл әрекет ететін автоматтармен жүзеге асырылады. Автоматтың ажыратқыш тогын орнату қорғалатын желі учаскесінің жұмыс тогының жоғарғы шегіне сәйкес келеді;

2) желілер мен ток қабылдағыштардың оқшауламасының жай-күйін бақылауды қамтамасыз ету тез әрекет ететін (0,05 с) қорғау-ажырату құрылғыларын пайдалана отырып, кему тогы бойынша 0,01 а аспайтын қондырғымен жүзеге асырылады;

3) магистральдық желіден барлық тармақтарда кәбілдердің нөлдік талсымдарының қайта жерге тұйықталуының болуы.

297. Оқшауланған бейтарабы бар кернеуі 1000 В дейінгі электр желілерінде адамдарды қорғау үшін қорғаныштық жерге тұйықтау құралын және зақымдалған желіні ажыратуға әрекет ететін желілердің оқшаулауын үздіксіз автоматты бақылауды қолданылады. Оқшаулағышы зақымданған желі учаскесін ажыратудың жалпы уақыты 0,2 с-тан, кернеуі 660 В-қа дейін және кернеуі 1000 В-қа дейін 0,12 с-тан аспайды.

298. Аппараттардың, бақылау, оқшаулау құрылғыларының және ажырату құрылғыларының жарамдылығын тексеру жүзеге асырылады:

ауысым сайын кезекші электр слесарі;

күн сайын учаскенің электр шаруашылығын қауіпсіз пайдалану үшін ұйымның бұйрығымен тағайындалған тұлға;

айына бір рет ұйымның бас энергетигі.

Коммуналдық тоннельдерді салу кезінде оқшаулауды бақылау аппараттары мен ажыратқыш құрылғылардың жарамдылығын тексеруді тоннель учаскесінің электр механигі аптасына кемінде бір рет және ұйымның бас энергетигі үш айда кемінде бір рет жүргізеді.

299. Жер бетіндегі тұтынушыларды электрмен жабдықтауды (бас желдеткіш қондырғылар, көтергіш қондырғылар, суды төмендету, компрессорлық қондырғылар, құрылыс алаңындағы уақытша құрылыстар мен жарықтандыру, құрылыс алаңдарын игеру жөніндегі жұмыстарды электрмен жабдықтау) кернеуі 1000 В дейінгі, жерге тұйықталған бейтарабы бар желілерден жүргізіледі. Адамдарды электр тогымен зақымдаудан қорғау нөлдеуді (көрінетін жерге тұйықтау) орындаумен жүзеге асырылады.

300. Әрбір құрылыс учаскесінде мынадай жедел-техникалық құжаттама болады:

1) Электрмен жабдықтаудың бір желілік атқарушы схемасы;

2) тау-кен қазбаларының схемалық жоспарына кәбілдердің, жерге тұйықтау құрылғыларының, таратқыштар мен іске қосу аппаратурасының маркаларын, қималарының ұзындығын көрсете отырып, электр жабдығының орналасуының атқарушы схемасы;

3) жерге тұйықтау құрылғыларының схемасы;

4) учаскенің электр шаруашылығын қауіпсіз пайдалану үшін ұйымның бұйрығымен тағайындалған тұлға жасаған өкім бойынша және ағымдағы пайдалану тәртібімен орындалатын жұмыстардың тізбесі;

5) қорғаныш құралдарын есепке алу және ұстау журналы;

6) жедел журнал;

7) электр жабдықтары мен электр желілерінің оқшаулауын бақылау құрылғыларының жарамдылығын тексеруді есепке алу журналы;

8) электр жабдықтары мен электр желілерінің оқшаулау кедергісін тексеруді есепке алу журналы.

Құрылыс алаңында өлшеу тоқсан сайын жүргізілуі керек. Өлшеу нәтижесі кемінде 0,5 МОм болады;

9) Электр жабдығының жерге тұйықталуын тексеруді есепке алу журналы.

Құрылыс алаңында өлшеу тоқсан сайын жүргізілуі керек.

301. Учаскенің электр шаруашылығын қауіпсіз пайдалану үшін ұйымның бұйрығымен тағайындалған адамның электротехникалық білімі болады. Жедел техникалық құжаттаманың болуы мен жүргізу тәртібін ай сайын ұйымның бас энергетигі тексереді.

Жедел техникалық құжаттаманы учаскенің электр шаруашылығын қауіпсіз пайдалану үшін ұйымның бұйрығымен тағайындалған тұлға жасайды, түзетеді және сақтайды.

Пайдалану процесінде орын алатын электр қондырғыларындағы барлық өзгерістер ұйымның бұйрығымен учаскенің электр шаруашылығын қауіпсіз пайдалану үшін тағайындалған адамның қолы қойылып, оның лауазымы мен өзгерістер енгізілген күні көрсетіле отырып, дереу схемаларда көрсетіледі.

Электр жабдығы мен электр аппаратурасының белгілері, типтері, олардың схемалардағы нөмірлері нақты натураға сәйкес келеді.

302. Әрбір іске қосу Тарату құрылғысында қосылатын қондырғыны немесе желіні көрсететін анық жазу болады.

Калибрленбеген балқымалы ендірмелерді қолдануға жол берілмейді.

303. Жерасты құрылыстарын салу кезінде мынадай электр желілері қолданылады:

1) күштік жүктемелер үшін-қоса алғанда 1000 В дейінгі желілік кернеуі оқшауланған бейтарабы бар үш фазалы, ауыспалы ток;

2) контактілі Электровозды тасу үшін-кернеуі 300 В дейінгі тұрақты ток;

3) жылжымалы тау – кен үңгілеу машиналары мен механизмдерін қашықтықтан басқару үшін-кернеуі қоса алғанда 42 В дейінгі ауыспалы ток.

304. Қазбаларда орнатылған электр энергиясының жекелеген қуатты қабылдағыштарын, жылжымалы қосалқы станцияларды, ұңғылау кешендері мен трансформаторларды қоректендіру үшін 10 кВ дейінгі ауыспалы ток кернеуімен жер асты жағдайларында оқшауланған бейтарабы бар жүйелерде электр кәбіл желілерін қолдануға рұқсат етіледі. Кабельдік желілерді төсеу Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 246 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10949 болып тіркелген) бекітілген тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларына сәйкес орындалады.

Жер асты қазбаларында орнатылған айнымалы ток кернеуі 10 кВ жоғары электр қондырғыларын қоректендіру Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 246 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10949 болып тіркелген) бекітілген тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

305. Жер асты қазбаларында электр энергиясын беру және тарату үшін жануды таратпайтын қабықтары, қорғаныш жабындары немесе мастикалық жабындары бар кәбілдер қолданылады.

306. Құрылыс кезеңінде жануды таратпайтын қабықтары мен қорғаныш жабыны бар мынадай кәбілдер қолданылады:

1) көлденең және көлбеу (45^о дейін) қазбалар бойынша төсеу үшін –қорғасын, алюминий немесе поливинилхлоридті қабықтағы брондалған кәбілдер;

2) тік және көлбеу (45^о жоғары) қазбалар бойынша төсеу үшін – қорғасын, алюминий немесе поливинилхлоридті қабықтағы оқшаулау сіңірілген немесе ағып кетпейтін сым сауыты бар күштік және бақылау кәбілдері.

Жылжымалы машиналар мен механизмдерді, сондай-ақ кернеуі қоса алғанда 1000 В дейінгі тасымалды тұтынушыларды қоректендіру үшін резеңке қабығы бар кәбілдерді қолдануға жол беріледі.

Жанбайтын оқшауламасы бар броньдалмаған кәбілдерді олардың бүлінуін болдырмайтын төсем жағдайында пайдалануға жол беріледі.

307. Барлық кәбілдердің шеткі бөліктерінде электр қалқандары мен тарату пункттерінде кәбілдің мақсатын, маркасын және қимасын көрсететін биркалар ілінеді.

Кәбіл талсымдарын іске қосу аппаратурасының қысқыштарына ұштықтарды, арнайы тәжді (қанатты) шайбаларды немесе кәбіл талсымы сымдарының бөлшектенуін болдырмайтын басқа да құрылғыларды қолданбай қосуға жол берілмейді.

Кәбілдердің бірнеше тарамдарын бір қысқышқа (іске қосқышқа, трансформаторға және) қосуға жол берілмейді.

Брондалған кәбілді күштік тізбектердегі иілгіштерге жалғау аппараттың қысқыштары (іске қосқыштар, автоматтар) арқылы жүргізіледі және шина қораптары немесе зауытта дайындалған жалғағыш муфталар арқылы рұқсат етіледі.

308. Газ немесе шаң бойынша қауіпті қазбаларда алюминий желілі және алюминий қабықты кәбілдерді қолдануға жол берілмейді.

309. Кернеуі 1000 В дейінгі жерасты электр желілерінде қорғау жүзеге асырылады:

1) трансформаторлар және олардан шығатын әрбір қысқа тұйықталу токтарынан жалғау - ең жоғары токтық қорғанысы бар автоматты ажыратқыштармен немесе сақтандырғыштардың балқымалы ендірмелерімен;

2) электр қозғалтқыштары және оларды қоректендіретін кәбілдер қысқа тұйықталу токтарынан, шамадан тыс жүктемеден, нөлдік;

3) жерге ағып кетудің қауіпті токтарынан электр желісіне – барлық электрлік байланысқан желіге токтың ағып кету релесімен жиынтықтағы Автоматты ажыратқыштармен. Желідегі кәбілдердің жалпы ұзындығы 3 км-ден аспауы керек.

Автоматты ажыратқыштардың ең жоғары ток релесінің іске қосылу тогын орнату шамасы есептеумен анықталуы және учаскені электрмен жабдықтау схемасында көрсетіледі.

310. Жылжымалы механизмді қоректендіретін икемді кәбіл (тиеу машинасы, экскаватор, өздігінен жүретін вагон, ұңғылау комбайны) ілінеді. Машинаға жанасатын резеңке қабығы бар кәбілдің бөлігі оның бүліну қаупін болдырмайтын шараларды сақтай отырып, 30 м аспайтын ұзақтықта топырақ бойынша төселеді. Жылжымалы механизмнің жұмысы аяқталғаннан кейін кәбіл электр желісінен ажыратылады.

311. Иілгіш кәбілдерді "бухт" және "сегіздік" түрінде кернеуде ұстауға жол берілмейді. Тау-кен жұмыстарын орындау шарттарында және машиналардың конструкциясында (төсегіштер, аспалы сорғылар) арнайы құрылғыда немесе арбада иілмелі кәбілдің қоры көзделген жағдайларда ғана рұқсат етіледі.

312. Көлденең және көлбеу қазбаларда 45^о дейінгі бұрышпен төселетін кәбілдер қатты емес, салбырап ілінуі және кәбілдердің жылжымалы машиналармен және көлікпен зақымдану мүмкіндігін болдырмайтындай биіктікте орналасады. Кәбілді ілу тіректерінің арасындағы қашықтық 3 м – ден, ал кәбілдер арасындағы қашықтық 5 см-ден кем болмайды.

313. 45-тен 85^о - қа дейінгі бұрышы бар көлбеу қазбаларда төселетін кәбілдердің қамыттардың, қапсырмалардың немесе кәбілді өз салмағының әрекетінен түсіретін өзге де құралдардың көмегімен қатты бекітіледі. Бекіткіштер арасындағы қашықтық 3 м-ден аспауы керек.

314. Тік қазбаларда және көлбеу бұрышы 85^о жоғары қазбаларда төселетін кәбілдердің қатты бекіткіші болады. Кәбілді бекіту орындары арасындағы қашықтық 5 м-ден аспайды.

315. Ұңғыма бойынша төселетін кәбілдер болат арқанға кәбілді өз салмағынан түсіретін құрылғылардың көмегімен бекітіледі, олардың конструкциясы ЖРЖ-мен анықталады.

316. Ормандардағы, мінбелердегі электр сымдары иілгіш кәбілмен немесе мыс желілі қос оқшаулау сымымен орындалады.

317. Жер асты қазбаларында Күштік және жарықтандыру электр желілері үшін оқшауланбаған сымдарды қолдануға жол берілмейді.

318. Штепсельдік муфталардың көмегімен жұмыс процесінде ажыратуды талап ететін иілгіш кәбілдерді өзара қосуға жол беріледі. Бұл жағдайда байланыс ұялары бар қорап (розетка) электрмен жабдықтау жағынан орнатылуы керек. Муфтаның массасы кәбілге берілмеуі керек.

15-тарау. Аварияға қарсы қорғау

1-параграф. Жалпы ережелер

319. Жерасты құрылысы объектілерін аварияға қарсы қорғау ықтимал авариялардың, олармен байланысты жазатайым оқиғалардың алдын алуды және адамдарды құтқаруға, аварияларды оқшаулау мен жоюға, оның ішінде жерасты қазбаларында және оларға жанасатын құрылыс алаңдарында өрттерді; тау жыныстарының опырылуын; тау-кен қазбаларын су басуды; қазбаларды, жарылыстарды және басқа да төтенше жағдайларды жоюға арнайы техникалық және ұйымдастыру шараларын іске асыруға дайындықты қамтамасыз етеді.

Объектіні аварияға қарсы қорғау желдетудің бірыңғай схемасы бар жерасты қазбаларын және оларға жапсарлас құрылыс алаңдары бар жер бетіне жалпы шығу жолдарын қамтиды.

Объектіні аварияға қарсы қорғауды және өрт қауіпсіздігін ұйымдастыруды және бақылауды ұйым басшысы жүзеге асырады.

320. Алып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 20.02.2023 № 83 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

321. Лауазымды тұлғалардың аварияларды жою жоспарын (бұдан әрі – АЖЖ) зерделеуі өндірістік объектінің техникалық басшысының басшылығымен жүргізіледі.

АЖЖ өндірістік объектінің техникалық басшысының басшылығымен жасалады, осы өндірістік объектіге қызмет көрсететін өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметінің басшысымен келісіледі және ұйымның техникалық басшысы бекітеді.

АЖЖ жедел бөлімді, аварияларды жоюға қатысатын персонал арасында міндеттерді бөлуді және оның әрекет ету тәртібін, сондай-ақ авариялар туралы дереу хабарланатын лауазымды адамдар мен мекемелердің тізімін қамтиды.

АЖЖ-да мыналар көзделеді:

1) адамдарды құтқару жөніндегі іс-шаралар;

2) өндірістік объектіге аварияға түскен адамдарды қауіпті әсер ету аймағынан шығару жолдары;

3) аварияларды жою және олардың өршуінің алдын алу жөніндегі іс-шаралар;

4) авариялар туындаған кездегі мамандар мен жұмысшылардың іс-әрекеттері;

5) өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметі бөлімшесінің және өндірістік объект персоналының авариялар туындауының бастапқы сатысындағы іс-қимылдары.

Ескерту. 321-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 20.02.2023 № 83 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

322. АЖЖ-мен таныс емес немесе олардың жұмыс орнына қатысты бөлігінде оны білмейтін адамдарды қауіпті аймақтан шығу маршруттарымен және авариялық жағдай туындаған кездегі іс-қимылдармен қазбаға жіберуге жол берілмейді.

Бекітілген АЖЖ болмаған кезде, сондай-ақ оны өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметінің командирі жалпы немесе жекелеген ұстанымдар бойынша келіспеген жағдайда, бұзушылықтарды жоюға байланысты жұмыстардан басқа, жұмыстар жүргізуге жол берілмейді.

323. Қызметкерлерді АЖЖ-мен таныстыру оны бекіткеннен кейін жұмыс орнында бастапқы, қауіпсіздік техникасы бойынша қайталама және жоспардан тыс нұсқама өткізу кезінде ұйымдастырылады. Адамдардың жер бетіне шығу маршруттары өзгерген жағдайда танысу бір тәулік мерзімде жүргізіледі.

Екі және одан да көп шығу жолы бар терең орналасқан қазбалардың тармақталған жүйесі бар объектілерде эвакуациялау маршруттарымен танысу жұмыс орнынан техникалық қадағалау тұлғаларының еріп жүруімен жұмысшылардың тікелей өтуі арқылы жүргізіледі.

324. Объектіде авария туындаған кезде оны жою жөніндегі басшы ұйымның бас инженері, ал ол объектіге келгенге дейін - учаске бастығы, қадағалаудың аға адамы немесе кезекші диспетчер болып табылады.

325. Бір объектіде жұмыстарды бірнеше ұйым орындаған кезде бұл ұйымдар бірыңғай АЖЖ бойынша әрекет етеді және аварияларды жою басшысының шешімдерін орындайды.

Акт-рұқсаттамада бас инженері немесе оны алмастыратын адамдар аварияларды жою басшылары болып табылатын ұйым айқындалады.

326. Аварияларды жою басшысы Жоғары тұрған басшының жедел журналында жазбаша бұйрығы немесе өкімі бойынша ғана авариялық-құтқару жұмыстары басшылығынан шеттетілуі мүмкін, ол аварияны жою басшылығын өзіне қабылдайды немесе аварияларды жоюдың басқа басшысын тағайындайды.

327. Авария анықталған сәттен бастап авариялық-құтқару жұмыстарын басқару орталықтандырылған болуы және командалық пункт ұйымдастырылатын құрылыс алаңында алдын ала таңдалған бір үй-жайдан жүзеге асырылады.

Авария туралы хабар алғаннан кейін оны жою жөніндегі басшы жоспарды іске қосады және командалық пунктті ұйымдастырады.

Командалық пункттің үй-жайы телефон байланысы құралдарымен (жергілікті, қалааралық) жабдықталады және аварияларды жою басшысының және авариялық-құтқару жұмыстары басшысының жұмысын ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

328. Ұйым авариялар туындаудың бастапқы кезеңіндегі іс-қимылдарға жұмысшыларды, мамандарды және басшыларды даярлауды қамтамасыз етеді.

Жерасты құрылысы объектілерінде график бойынша оқу дабылдары кезең-кезеңімен жүргізіледі.

2-параграф. Адамдарды қауіпті аймақтардан шығару

329. Жерасты құрылыстарын салуды жүзеге асыратын ұйымдарда олардың әртүрлі ұйымдарға тиесілігіне қарамастан, қазбаларға түскен және олардан жер бетіне шыққан адамдарды бірыңғай есепке алу жүзеге асырылады.

Мұндай есепке алуды ұйымдастыруды ұйым басшысы, ал оны қамтамасыз етуді-учаске бастығы жүзеге асырады.

Учаске бастығының жазбаша рұқсатынсыз адамдарды қазбаға жіберуге жол берілмейді.

330. Объектіде аварияның пайда болуы туралы жұмысшыларды жедел қулақтандыру үшін телефон байланысынан басқа авариялық сигнализация (жарық, дыбыс) жұмыс істейді. Қазбалардағы және құрылыс алаңындағы телефон аппараттарының жанында өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметі бөлімшесінің және басқа да авариялық қызметтердің шақыру телефондарының нөмірлері ілінеді.

Авария туралы адамдарды қулақтандыру тәртібі ұйым бойынша бұйрықпен жарияланады және АЖЖ-мен танысқан кезде қызметкерлердің назарына жеткізіледі.

331. Газ-ауа қоспаларының жарылысы бойынша қауіпті объектілердегі қазбаларға түсетіндердің барлығына жарамды, жеке бекітілген оқшаулағыш өзін-өзі құтқарғыштар беріледі, олардың саны объектіде жерасты жұмыстарымен айналысатын қызметкерлердің тізімдік құрамынан 10 % - ға артық болады. Топырақты жасанды бекіту жөніндегі жұмыстармен айналысатын адамдар да оқшаулағыш өзін-өзі құтқарғыштармен қамтамасыз етіледі.

332. Топтық сақтау кезінде өзін-өзі құтқарғыштар кенжарларда, шығу жолдарынан алыс қазбаларда және АЖЖ сәйкес жұмыс орындарынан адамдарды эвакуациялау бағыттарындағы басқа жерлерде орналасады.

Сақтау орындарындағы өзін-өзі құтқарғыштардың жалпы саны неғұрлым көп жұмыс ауысымындағы объектіде жұмыс істейтіндердің санынан кемінде 10 % - ға асады.

Өзін-өзі құтқарғыштар арнайы жәшіктерде сақталады, сақтау орындары белгіленуі, жарықтандырылуы, нөмірленуі және АЖЖ тау-кен жұмыстарының схемасына жазылады.

333. Шығу жолдарынан алыс қазбалардан авариялар кезінде жер бетіне адамдарды шығару қамтамасыз етілмейтін объектілерде өзін-өзі құтқарғыштардың қорғаныс әрекеті уақытында жұмыс істеушілерді жасыру, пайдаланылған өзін-өзі құтқарғыштарды ауыстыру немесе көмек күту үшін баспана жабдықталады.

Адамдарды қосалқы шығудан алыс жерлерден шығаруға жұмсалатын уақыт шығындары өзін-өзі құтқарушылардың қорғау әрекетінің уақытымен салыстырылатын немесе осы уақыттың 90 % - дан астамын құрайтын жағдайларда АЖЖ дайындау кезінде осы орындардан объект қызметкерлері тобының бақылау шығысы жүргізіледі.

Адамдардың тыныс алуға жарамсыз атмосферада шығуының есептік уақыты АЖЖ сәйкес айқындалады. Авариялар кезіндегі барлық жағдайларда адамдардың қазбалардан жер бетіне шығу бағыттарын бағалау көлденең, көлбеу және тік қазбалар бойынша жаяу жүріп-тұру жағдайларына сүйене отырып жүргізіледі.

334. Өзін-өзі құтқарғыштардың жарамдылығы оларды пайдалану жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес тексеріледі: жеке бекітілген – ай сайын, тау – кен қазбаларында топтық сақтау кезінде – АЖЖ-ны келісу алдында алты айда кемінде бір рет.

Тексеруді ұйымның инженерлік-техникалық қызметкерлері өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы кәсіби авариялық-құтқару қызметі мамандарының қатысуымен жүргізіледі. Тексеру нәтижелері актімен ресімделеді.

Өзін – өзі құтқарушылардың жарамдылығын және сақталуын учаске (объект) бастығы, ал өзін-өзі құтқарушылармен қамтамасыз етуді ұйым басшысы бақылайды.

335. Адамдардың қауіпті аймақтардан шығу жолдары (мүмкіндігінше) газдалмаған қазбалар бойынша жер бетіне шығатын ең қысқа маршруттармен оларды эвакуациялауды көздейді.

336. Жер асты жұмыстарын дамытудың дәйектілігі объектіде жер бетіне қосалқы шығу жолын ашуды қамтамасыз ететін қазбаларды бірінші кезекте үңгілеу мүмкіндігін ескере отырып көзделеді.

Пайдаланылатын жерасты құрылыстарымен байланысатын қазбаларда жұмыс жүргізу кезінде объектінің қосалқы шығуы олардың иелерімен келісім бойынша көрсетілген құрылыстар арқылы көзделуі мүмкін.

337. Объектіде жер бетіне шығатын бірнеше қазбалар болған кезде қосалқы шығу жолдары ретінде олардың кемінде екеуі көзделеді.

Жер бетіне шығатын, тұрақты күзетпен қызмет көрсетілмейтін барлық қазбалардың ауыздары іштен еркін, ал сыртынан кілтпен ашылатын тиектерге жабылады. Бір кілт объектінің АЖЖ кезінде сақталады.

338. Авариялар кезінде адамдарды шығару бағдарларындағы қазбаларда жұмыстық жарықтандырудан бөлек тәуелсіз көзден қоректенетін авариялық жарықтандыру желілері төселеді.

Авариялық жарықтандыру ретінде жер асты жағдайындағы әрбір жарамды шырағданмен қамтамасыз етілген жағдайда жеке пайдаланылатын шырақтарды пайдалануға жол беріледі. Шамдар қалыпты үздіксіз жанудың ұзақтығын кемінде 10 сағат қамтамасыз етуі керек.

339. Жеке аккумуляторлық шырақтарды пайдаланатын әрбір ұйымның жанында ҚҰЖ-ға сәйкес шамдалдар орнатылады, олардың мынадай үй-жайлары болады:

1) шамдарды бөлшектеу және тазалау үшін;

2) электролит дайындау және аккумуляторларды құю үшін;

3) электролитті сақтау үшін;

4) аккумуляторларды зарядтау үшін;

5) түзеткіш агрегаттар үшін;

6) қосалқы үй-жайлар (шеберханалар, қоймалар).

Лампыларды орнату және пайдалану Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 19 наурыздағы № 222 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10889 болып тіркелген) бекітілген Тұтынушылардың электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларына, Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 246 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10949 болып тіркелген) Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларына және Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 230 бұйрығымен бекітілген Электр қондырғыларын орнату қағидаларымен (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10851 болып тіркелген) сәйкес жүзеге асырылады.

340. Қазбалардың барлық қиылыстары жарық түсетін немесе жарық шағылыстырғыш бояумен жабылған жер бетіне шығу бағытының көрсеткіштерімен жабдықталады.

Көлденең қазбалардағы қиылыстарда, камералардың, тік және көлбеу қазбалардың түйіскен жерлерінде АЖЖ схемаларында белгіленгенге сәйкес осы қазбалардың атауы бар тақтайшалар орнатылады.

341. Тік қазбаларды үңгілеу және тереңдету кезінде адамдарды кенжардан шұғыл эвакуациялау үшін аспалы сатыны пайдалану көзделеді. Баспалдақтың ұзындығы ауысым бойынша ең көп жұмыс істейтін барлық жұмысшыларды бір уақытта орналастыруды қамтамасыз етуі керек.

Аспалы баспалдақ жүкшығыр арқанына бекітіледі және қолдануға тұрақты дайындық режимінде сақтандыру сөресінің астында орналасады. Шығырдың механикалық және қол жетегі болады және тежегіштермен жабдықталады. Шығырдың, тіркеме құрылғының және аспалы баспалдақтың конструкциясы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 359 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10332 болып тіркелген) бекітілген Жүк көтергіш механизмдерді пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларына сәйкес келеді.

3-параграф. Тау жыныстарының құлауы

342. Тау-кен қазу жұмыстарын жүргізу және қазбаларды ұстау тәсілдері мен тәсілдері опырылып құлау мен құлауды болдырмайды. Ұңғылау және бекіту жөніндегі жұмыстар осы ережеде көзделген қауіпсіздік шараларын сақтай отырып, бекітілген жобалар мен паспорттарға сәйкес орындалады.

343. Қазбаларда опырылу кезінде аварияларды жою басшысы бірінші кезекте іс-шараларды іске асырады, опырылып түскен адамдарға көмек көрсету жөніндегі жоспар.

Тұйық қазбадағы үйінді астындағы адамдарды құтқару үшін құтқару және айналып өту қазбаларын біруақытта мүмкіндігінше көп жерден қазу және жер бетінен құтқару ұңғымаларын бұрғылау ұйымдастырылады, үйінді артындағы адамдармен байланысты ұйымдастыру және оларға ұңғымалар, құбырлар бойынша ауа беру шаралары қабылданады, мұндай жағдайларда үйінді сыртындағы сығылған ауаны беруді тоқтатуға және объектіде жарылыс жұмыстарын жүргізуге жол берілмейді.

344. Жыныстарды қазбаға авариялық шығару және опырылу құйғышының жер бетіне болжамды шығуы жағдайларында құтқару қазбалары мен ұңғымаларын үңгілеу, сондай-ақ адамдарды құтқарумен байланысты емес опырылу салдарын жою және оқшаулау жөніндегі жұмыстар жоба бойынша жүргізіледі.

Көрсетілген жобаларды жедел әзірлеуге объектінің АЖЖ-да алдын ала айқындалған (келісім бойынша) ұйымдар тартылады.

345. Желдеткіштің, сутөкпенің, энергиямен жабдықтаудың құлауы нәтижесінде бұзылған жағдайда оларды қалпына келтіру жөнінде шаралар қабылдануы, ауа құрамына бақылау ұйымдастырылуы және қазбалардың ықтимал су басуы мен лайлануын болдырмау жөнінде жұмыстар жүргізіледі.

4-параграф. Су басуын болдырмау

346. Жер асты құрылысының әрбір объектісінде жобада көзделеді және осы Қағидалардың 13-тарауында белгіленген тау-кен қазбаларын жер үсті және жер асты суларымен су басудың алдын алу жөніндегі шаралар жүзеге асырылады.

Су асты тоннельдерін салу, басқа аймақтарда, оның ішінде арнайы тәсілдермен қазбаларды ұңғылау кезінде осы Қағиданың 5-параграфы 5-тарауында көзделген аварияға қарсы қорғаудың ерекше шаралары жүзеге асырылады.

347. Құтқару жұмыстарын орындау, аварияны оқшаулау және оның салдарын жою кезінде қазбаларға су жарылған кезде ауа құрамын бақылау жүзеге асырылады және осы жұмыстар жүргізілетін қазбаларды желдету бойынша шаралар қабылданады.

Судың жарылуын оқшаулау жөніндегі жұмыстар жыныстардың шығарылуын, қазбалардың, сорғы қондырғыларының су жинағыштарының батпақтануын шектейтін және құлау құйғышының жер бетіне шығуын болдырмайтын шаралар қабылдаумен қатар жүргізіледі.

348. Судың жарып өтуін оқшаулауға қабылданған шаралар жеткіліксіз болған жағдайларда адамдарды құтқару жөніндегі бірінші кезектегі шаралар іске асырылғаннан кейін одан арғы жұмыстар су жайылуға қарсы алдын ала әзірленген және бекітілген іс-шаралар бойынша жүргізіледі.

Жерасты құрылысжайлары мен метрополитендерді салу кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қағидаларына 1-қосымша

жер учаскесі және тік жазықтықтармен шектелген әуе кеңістігі түріндегі электр берудің әуе желілері бойындағы аймақ

Кернеулі желілер үшін, кВ:

ВЛС және 1 ш. дейін...................................................................2 м

20.................................................................................................10 м

35 ................................................................................................15 м

110...............................................................................................20 м

150, 220 ......................................................................................25 м

330, 500, ±400.............................................................................30 м

750, ±750.....................................................................................40 м

1150.............................................................................................55 м

Жерасты құрылысжайлары мен метрополитендерді салу кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қағидаларына 2-қосымша

Тау-кен қазбаларының ауасындағы зиянды газдар мен шаңның шекті рұқсат етілген концентрациясы

Кесте

р/с №	Зат атауы	Формула	ШРК шамасы		Қауіптілік саныбы	Ескертпе
			мг/м3	көлемі бойынша %
1	2	3	4	5	6	7
1	Күкірт диоксиді	SО2	10	0,00038	3	Тау жыныстарынан бөлінген кезде
2	Күкіртті сутек	H2S	10	0,00071	2	Тау жыныстарынан бөлінген кезде
3	Алифатты көмірсутектер (С1-С10) көміртегі шегі	СnН2n+2	300		4	Тау жыныстарынан бөлу кезінде, мұнай өнімдерінің көрінісін қоса
4	Аммиак	NH3	20	0,0025	4	Мұздату арқылы топырақты жасанды бекіту кезінде
5	Формальдегид*	CH2O	0,5	0,00004	2	Топырақтың химиялық консолидациясымен
6	Акролеин	C3H4О	0,2	0,000009	2	Іштен жанатын қозғалтқыштарды пайдалану кезінде (ІЖҚ)
7	Азот оксидтері (NО2 шегінде)*	NО2	5	0,00026	3	ІЖҚ жұмысы және жару жұмыстары кезінде
8	Көміртегі тотығы	СО	20	0,00170	4	ІЖҚ жұмысы және жару жұмыстары, ыстық және дәнекерлеу жұмыстары кезінде
9	Озон*	О3	0,1		1	Дәнекерлеу жұмыстары кезінде
10	Дәнекерлеу спрейі:					Дәнекерлеу жұмыстары кезінде
10.1	Темір триоксиді	Fe2О3	6		4
10.2	Марганец, егер бар болса:	Mn
	20 % дейін		0,2		2
	20 % - дан 30 %-ға дейін		0,1		2
11	Кремний диоксиді, егер ол бар болса:	SiО2				Шаңның пайда болуынан туындайтын технологиялық процестер кезінде (бұрғылау, тау массасын тиеу)
	70 %-дан көбірек		1		3
	10 % - дан 70 %-ға дейін		2		3
	2 % - дан 10 %-ға дейін		4		3

* Жедел бағытталған механизмі бар заттар.

Об утверждении Правил по обеспечению промышленной безопасности при строительстве подземных сооружений и метрополитенов

Приказ Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 15 сентября 2021 года № 450. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 18 сентября 2021 года № 24425.

Примечание ИЗПИ!
Порядок введения настоящего приказа см. п. 4.

В соответствии с подпунктом 107) пункта 16 Положения о Министерстве по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 октября 2020 года № 701, ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14.07.2023 № 382 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемые Правила по обеспечению промышленной безопасности при строительстве подземных сооружений и метрополитенов.

2. Комитету промышленной безопасности Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан

Ю. Ильин

"СОГЛАСОВАН"
Министерство национальной экономики
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство индустрии
и инфраструктурного развития
Республики Казахстан

Утвержден приказом Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 15 сентября 2021 года № 450

Об утверждении Правил по обеспечению промышленной безопасности при строительстве подземных сооружений и метрополитенов

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила по обеспечению промышленной безопасности при строительстве подземных сооружений и метрополитенов (далее – Правила) определяют порядок по обеспечению промышленной безопасности при строительстве:

подземных сооружений, предназначенных для размещения и эксплуатации подземных хранилищ нефти и газа, газо- и нефтепродуктов на глубине ниже пяти метров от земной поверхности;

подземных сооружений, предназначенных для размещения и (или) эксплуатации подземных мест (сооружений) для хранения или захоронения твердых, жидких и радиоактивных отходов, вредных ядовитых веществ, сброса (закачки) сточных, промышленных и технических вод в недра;

подземных сооружений, предназначенных для закачки воды в недра для искусственного восполнения запасов подземных вод, в том числе строительство и (или) эксплуатация предназначенных для этих целей подземных сооружений; подземных сооружений, предназначенных для размещения и (или) эксплуатации объектов размещения техногенных минеральных образований горнодобывающего и (или) горно-обогатительного производств;

метрополитенов.

2. Правила предназначены для исполнения процесса строительства подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых.

3. Применяемые при строительстве подземных сооружений и метрополитенов средства измерений, в том числе для проведения контроля, допускаются к использованию в соответствии со статьей 19 Закона Республики Казахстан "Об обеспечении единства измерений".

4. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

закрытый способ работ – строительство подземных сооружений без вскрытия земной поверхности. Работы организовываются через ствол, наклонную выработку или портал;

калотта – верхняя опережающая часть выработки для возведения сводовой части обделки;

микротоннелепроходческий комплекс – дистанционно управляемая тоннелепроходческая система с продавливанием трубы по мере разработки и

открытый способ работ – строительство подземных сооружений с вскрытием земной поверхности, производство работ в котловане, траншее с последующей обратной засыпкой;

проект производства работ (далее – ППР) – проект определяющий технологию, сроки выполнения и графики обеспечения ресурсами строительно-монтажных работ, а также технические решения и основные организационные мероприятия по обеспечению безопасности производства работ и санитарно-гигиеническому обслуживанию работающих. ППР разрабатывается согласно Строительных норм Республики Казахстан СН РК 1.03-05-2011 "Охрана труда и техника безопасности в строительстве";

проект организации строительства (далее – ПОС) – составная часть проектной документации, определяющая общую продолжительность и промежуточные сроки строительства и распределение капитальных вложений и объемов строительно-монтажных работ, материально-технические, трудовые ресурсы и источники их покрытия, основные методы выполнения строительно-монтажных работ. ПОС разрабатывается согласно Порядка разработки, согласования и утверждения и состава проектной документации на строительство, утвержденного приказом Агентства Республики Казахстан по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства от 29 декабря 2011 года № 540 и Строительных норм Республики Казахстан СН РК 1.03-05-2011 "Охрана труда и техника безопасности в строительстве";

фурнель – вертикальная выработка, соединяющая две выработки в разных горизонтах;

штросса – нижняя часть выработки, в которой возводятся стены тоннеля.

Глава 2. Подготовка строительства

5. Работы в подземных условиях производятся по письменным нарядам, выданным в соответствии с утвержденным руководителем организации положением о нарядной системе с фиксацией в Книге наряд-заданий.

Наряд на работу в тупиковой или удаленной от выхода выработке выдается не менее чем двум рабочим, один из которых назначается старшим. Состояние таких выработок после приостановки в них работ на время более суток проверяется лицом технического надзора с сопровождающим.

6. При производстве работ на объекте несколькими организациями разрабатываются совместные мероприятия по безопасному ведению работ и по разграничению между ними обязанностей и ответственности, оформляется Акт-допуск для производства совместных работ.

7. На строительстве всех подземных сооружений организуется учет лиц, спустившихся в подземные выработки и вышедших из них на поверхность. Организацию учета осуществляет руководитель генеральной подрядной организации. Учет контролируется лицом технического надзора генеральной подрядной организации, назначенным приказом.

8. Каждый работающий, заметив опасность, угрожающую людям или сооружению, предупреждает об этом работающих в опасной зоне, сообщает лицу технического надзора и по возможности принимает меры по устранению опасности.

Лицо технического надзора немедленно приостанавливает работы в опасной зоне, обеспечить вывод людей в безопасное место, сообщает об этом диспетчеру или старшему по смене и организовывает локализацию опасной зоны.

9. При строительстве тоннелей и подземных сооружений в особо сложных инженерно-геологических условиях, а также под руслами рек и водоемами в ПОС определяются границы возможного прорыва в выработки воды, плывунов и газов и разрабатываются меры по их предупреждению и ликвидации.

10. В местах сдвигов, сбросов, тектонических разломов, а также при повышении степени трещиноватости пород принимаются дополнительные меры по обеспечению безопасности работ: уменьшение длины заходки, увеличение несущей способности временной крепи, возведение постоянной обделки без отставания от забоя, закрепление грунтов.

11. Строительно-монтажные работы в охранной зоне действующих линий электропередач, железных и автомобильных дорог, нефтегазопродуктопроводов, подземных коммуникаций выполняются в соответствии с ППР при наличии письменного разрешения эксплуатирующей организации, Наряда-допуска и под непосредственным руководством лица технического надзора.

12. Охранные зоны воздушных линий электропередачи и воздушных линий связи устанавливаются в соответствии с Правилами технической эксплуатации электроустановок потребителей, утвержденных приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 246 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10949): зона вдоль воздушных линий электропередачи в виде земельного участка и воздушного пространства, ограниченных вертикальными плоскостями, отстоящими по обе стороны линии от крайних проводов при неотклоненном их положении, принимается на расстоянии, установленном в Приложении 1 к настоящим Правилам.

Зона вдоль подземных кабельных линий электропередачи – в виде земельного участка, ограниченного вертикальными плоскостями, отстоящими по обе стороны линий от крайних кабелей на расстоянии 1 м.

13. Содержание вредных и опасных веществ в вентиляционных выбросах не превышает значений предельно допустимых выбросов (далее – ПДВ) по каждому ингредиенту, а в составе рудничного воздуха подземных выработок и дренажных вод – значений предельно допустимых концентраций (далее – ПДК).

Глава 3. Организация производственного контроля

14. Исключен приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 20.02.2023 № 83 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

15. Руководящие и инженерно-технические работники регулярно посещают объекты и участки работ, проверяют состояние безопасности на рабочих местах и принимают необходимые меры по устранению имеющихся нарушений.

Порядок посещения объектов руководящими инженерно-техническими работниками и специалистами, осуществляющими авторский надзор, определяется руководителями организаций с учетом условий, изложенных в настоящих Правилах.

16. Начальник участка или по его поручению заместитель проверяет состояние каждого рабочего места не менее одного раза в сутки, а горный мастер – не менее двух раз в смену.

Глава 4. Маркшейдерское обеспечение

Параграф 1. Допустимые условия к маркшейдерской службе

17. Организации, ведущие работы по проектированию и строительству подземных сооружений, имеют в своем составе маркшейдерские (геодезические) и геологические службы или привлекают специализированные организации.

18. Маркшейдерская служба обеспечивает:

перенесение в натуру границ опасного ведения подземных работ;

проведение инструментальных наблюдений за процессами сдвижения горных пород и земной поверхности, за деформациями выработок, а также зданий и сооружений на поверхности;

контроль за выполнением проекта по своевременному и эффективному выполнению мероприятий, обеспечивающих безопасность ведения подземных работ, охрану природной среды, зданий и сооружений от негативного влияния этих работ, а также выполнение других положений, относящихся к деятельности маркшейдерской службы.

19. Работники маркшейдерской и геологической служб, используя проект, указывают на трассе строящегося подземного сооружения опасные зоны. К ним относятся зоны действующих, строящихся или ликвидированных подземных сооружений, зоны с неустойчивыми грунтами, тектоническими нарушениями, а также с особо сложными и опасными в инженерно-геологическом отношении условиями производства работ. Перечень опасных зон утверждает главный инженер организации.

20. Организация, ведущая работу по строительству подземных сооружений, ведет Книгу указаний (уведомлений) маркшейдерской и геологической служб организации, в которые должностные лица маркшейдерской и геологической служб записывают выявленные отклонения от проекта, а также наличие опасных зон и другие предупреждения, входящие в их компетенцию.

21. Указанные в проекте и обнаруженные в процессе проходки выработки геологические нарушения, а также места происшедших крупных вывалов породы, выноса текучих масс и прорыва грунтовых вод наносятся на маркшейдерские планы подземных работ с указанием количества (объема) и даты.

Главный и участковые маркшейдеры делают письменное уведомление главному инженеру и начальнику участка о подходе к опасной зоне не позднее чем за 20 м до нее, а также о пересечении установленных границ и выходе из них.

Когда расстояние до опасной зоны составит 7 м, замеры и оповещения о размерах целика участковый маркшейдер делает после каждой заходки.

22. В зонах геологических нарушений, в неустойчивых породах, вблизи подземных сооружений и коммуникаций, а также при проведении подземных выработок с применением специальных способов работ организовывается систематическое наблюдение в соответствии с проектом за сдвижением дневной поверхности, деформациями зданий и сооружений, расположенных в зоне влияния подземных работ, с отражением результатов замеров в маркшейдерской Книге учета наблюдений за сдвижениями дневной поверхности, деформациями зданий и подземных сооружений. В случае превышения установленных допустимых величин просадок земной поверхности, деформации зданий и сооружений маркшейдерская служба письменно уведомляет главного инженера организации.

Параграф 2. Безопасность ведения маркшейдерских работ

23. Маркшейдерские работы выполняются в соответствии с проектом производства геодезических и маркшейдерских работ.

Перед началом работ исполнитель тщательно осматривает район работ, убеждается в безопасности их производства.

Геодезическо-маркшейдерские работы выполняются бригадой, состоящей не менее чем из двух человек. При производстве работ по прокладке подземной полигонометрии маркшейдерские работы производятся после остановки движения технологического транспорта по горным выработкам.

24. Все разбивочные и основные маркшейдерские работы вблизи забоев подземных выработок производятся только по разрешению горного мастера, который обеспечивает безопасные условия для выполнения этих работ.

25. Не допускается закладывать на земной поверхности пункты опорной геодезической сети в пределах опасных зон и в местах интенсивного движения транспорта, в местах выполнения погрузочно-разгрузочных работ, складирования материалов, конструкций, в зоне высоковольтных линий электропередачи.

26. Установка геодезических знаков в земле вблизи кабелей, газопроводов и других подземных коммуникаций производится в присутствии представителей организации - владельца коммуникаций.

27. До начала проведения измерений осадок деформационных реперов, установленных в стенах зданий, принимаются меры по защите работающих от падения на них скоплений снега, льда и других предметов с крыш и стен.

28. Работы с применением отвесов в стволах шахт производятся после прекращения всех других работ в этих стволах двумя бригадами, созданными для выполнения работ на верхнем и нижнем горизонтах, при этом старшим является руководитель бригады верхнего горизонта. Между бригадами обеспечивается связь.

29. На время производства маркшейдерских работ в рассечках и фурнелях все другие работы в этих выработках прекращаются.

30. При рихтовке и перешивке пути распорными и путерихтовочными домкратами допускается работа с приборами на расстоянии не менее 10 м от места производства работ.

31. При проверке подъемного комплекса шахтных стволов обеспечивается телефонная или радиосвязь между машинистом подъемной машины и исполнителями съемки.

32. Работы на пунктах триангуляции и подходной полигонометрии на строительстве горных тоннелей выполняются согласно настоящих Правил.

Глава 5. Строительство подземных сооружений закрытым способом

Параграф 1. Общие положения

33. До начала работ по проходке подземных выработок все лица технического надзора и бригадиры (звеньевые) проходческих бригад ознакамливаются под роспись в журнале инструктажа с геологическими, гидрогеологическими, экологическими условиями участка, с радиационной обстановкой и радиационной безопасностью, а также с расположением действующих и ликвидированных подземных сооружений и коммуникаций, находящихся в зоне работ.

34. Способы проходки подземных выработок, величина отставания постоянной и временной крепи от забоя и технология их сооружения устанавливаются ПОС. В слабых и неустойчивых грунтах отставание крепи от забоя не допускается. Строительство подземных сооружений закрытым способом сопровождается постоянным геологическим обслуживанием.

35. В неустойчивых породах, требующих поддержания массива непосредственно за разработкой породы, проходка выработок производится с применением специальных способов закрепления грунтов или механизированных проходческих комплексов с закрытым забоем.

36. Разработка породы при проходке выработок производится во всех случаях, начиная с верхней части забоя.

37. Раскрытие тоннеля на полный профиль и монтаж обделки при укладке прорезных колец осуществляется в соответствии с ППР под руководством лица технического надзора.

38. Все сопряжения и устья выработок надежно закрепляются независимо от устойчивости пород.

Длина участка и конструкция крепления устанавливается ППР.

39. Выработки площадью поперечного сечения более 12,5 м2 (диаметром 4,0 м и более), сооружаемые сплошным забоем, сооружаются с применением специального проходческого оборудования или передвижных подмостей, обеспечивающих безопасность производства работ в забое.

40. Проходка выработок околоствольного двора на длине более 20 м начинается после оборудования ствола клетевым (скиповым) подъемом.

Проходка коммунальных тоннелей на всю их длину может производиться с использованием бадьевого подъема.

41. При проходке выработок встречными или сближающимися забоями без применения взрывных работ, а также при приближении к ранее пройденным выработкам, начиная с расстояния между ними менее полутора диаметров (высоты) максимальной выработки, горнопроходческие работы производятся с соблюдением дополнительных мер безопасности по единому согласованному графику, утвержденному главными инженерами организаций, ведущих эти работы.

При сокращении расстояния до величины диаметра (высоты) выработки работы ведутся только со стороны одной из выработок.

42. Проходка выработок в местах возведения защитных водоупорных сооружений производится без применения взрывных работ на протяжении не менее 15 м в каждую сторону. Допускается выполнение буровзрывных работ в крепких породах в соответствии с ППР, предусматривающим необходимые меры против повышения трещиноватости окружающих пород.

43. Перед началом работы лицо технического надзора удостоверяется в безопасности состояния забоя, кровли, боков выработки и крепи, в работе вентиляции, контролирует загазованность воздуха экспресс-методом, а также проверяет исправность инструментов, механизмов и приспособлений и предохранительных устройств.

44. Временное крепление подземных выработок проводится в соответствии с ППР и паспортом крепления. При изменении инженерно-геологических или других условий паспорта крепления немедленно пересматриваются. Не допускается ведение подземных работ без утвержденного паспорта крепления или с его нарушением. Рабочие и лица технического надзора участка ознакамливаются до начала работ с паспортом крепления выработок под роспись.

45. Крепь выработки расклинивается, пустоты между крепью и породой забучиваются. Не допускается забучивать пустоты деревом или другими сгораемыми материалами и оставлять за обделкой элементы временной деревянной крепи, за исключением случаев, предусмотренных проектом.

46. При установке анкерной крепи в выработках, проводимых по породам, склонным к отслоению и обрушению, необходимо принимать меры по предупреждению падения кусков породы. Сетка, подвешенная к анкерам, систематически очищается от лежащей на ней породы так, чтобы ее провис не превышал 20 см.

Не допускается снимать или ослаблять гайки анкерной крепи после ее установки. При установке затяжки не допускается производить подработку породы около анкеров.

47. При возведении крепи из набрызг-бетона необходимо:

1) не допускать нахождения людей, не связанных с производством работ, в опасной зоне, определенной ППР. Не допускается находиться под сводом, покрытым свежеуложенными слоями набрызг-бетона, без сплошного защитного настила;

2) рабочие места сопловщика и машиниста бетон-шприцмашины обеспечиваются двусторонней звукосветовой сигнализацией;

3) при нанесении набрызг-бетона с применением ускорителя твердения, обладающего токсическими свойствами, применяются меры, исключающие попадание смеси в глаза и на кожу работающих;

4) раствороподающий шланг до начала работ прочно прикрепляется к конструкции на расстоянии не более 5 м от сопла;

5) сопловщик и другие рабочие, связанные с возведением крепи, пользуются защитными приспособлениями;

6) при появлении трещин или отслоений в набрызг-бетонной обделке необходимо принять меры по ее усилению.

Параграф 2. Проходка горизонтальных выработок

48. Длина калотты определяется ППР, указывается в паспорте крепления.

49. На захватках свода, смежных с ранее забетонированными участками, раскрытие калотты допускается при достижении бетоном прочности не ниже 70 % проектной.

50. Разработка ядра (средней штроссы) при проходке способом опертого свода начинается после достижения бетоном в своде проектной прочности. В устойчивых породах допускается начинать разработку при достижении бетоном не менее 75 % проектной прочности. При разработке ядра (средней штроссы) у пят свода остается берма, ширина которой устанавливается ППР и указывается в паспорте крепления.

51. Устья колодцев, разрабатываемых штросс при подведении стен под готовый свод ограждаются.

52. Разработка боковых штросс при проходке способом опертого свода в неустойчивых породах выполняется с применением крепи и начинается после достижения бетоном прочности в своде не ниже 70 % проектной. Разработка боковых штросс проводится заходками в шахматном порядке с оставлением целиков.

Не допускается разработка целиков до достижения бетоном ранее забетонированных заходок проектной прочности.

53. При ведении проходки уступами угол наклона откоса уступа определяется ППР.

54. Свободный проход для людей на всем протяжении выработки устраивается с одной и той же стороны и имеет высоту не менее 1,8 м. В выработках с конвейерной доставкой обеспечивается ширина прохода для людей не менее 0,7 м с одной стороны и зазор 0,4 м с другой стороны.

В выработках, проводимых проходческими щитами диаметром 2,61 м и менее, передвижение людей по указанным выработкам допускается только при неработающей откатке.

Высота свободного прохода для выработок, сооружаемых щитами диаметром 2,0 м, допускается равной 1,6 м.

55. Расстояние откатки загруженных вагонеток в призабойной зоне с помощью погрузочных машин не превышает 25 м и ограничивается пределами технологического комплекса укладчика или щита.

56. При проходке подземных выработок с разработкой породы уступами и экскаваторной погрузкой высота развала породы после взрыва не превышает высоту черпания экскаватора.

Порядок и условия работы погрузочной машины непрерывного действия и машины ковшового типа определяются ППР. При высоте развала до 4 м погрузка машиной непрерывного действия производится без дополнительного спуска откосов.

57. При доработке лотковой части тоннеля с погрузкой породы в ковш погрузочной машины вручную на концах рельсовых путей устанавливаются съемные упоры.

58. Зазоры между головным блоком экскаватора, а также над наиболее выступающей хвостовой частью кузова экскаватора и контуром выработки – не менее 0,4 м.

Параграф 3. Механизация работ при проходке горизонтальных выработок

59. Типы машин и механизмов для разработки породы и возведения обделки определяются ПОС.

60. Для монтажа или демонтажа элементов сборных обделок подземных выработок применяются механические укладчики, а также для тюбинговой обделки – лебедки.

Монтаж и демонтаж сборных элементов обделок коммунальных тоннелей может осуществляться при помощи лебедок в соответствии с ППР, утвержденным главным инженером организации.

При проходке тоннелей щитами диаметром 2 м и менее допускается установка элементов мелкоразмерной сборной обделки вручную в соответствии с мероприятиями по безопасному производству работ в составе ППР. При этом масса каждого блока не превышает 60 кг.

61. Монтаж и демонтаж сборной обделки производится на коротких участках не менее чем двумя лебедками (подъемной и оттяжной) в соответствии с ПОС.

62. При монтаже и демонтаже обделки лебедками последние укрепляются в соответствии с ППР и расположены не ближе 5 м и не далее 15 м по горизонтали от поднимаемого груза.

63. Канаты для подъема и опускания тюбингов соответствуют техническим условиям и пропускаются через специальные блоки безопасной конструкции. Места крепления блоков указываются в ППР.

64. Не допускается прицеплять элементы обделки непосредственно к канату лебедки, а также отцеплять прицепное устройство от элемента обделки, прежде чем он будет скреплен не менее чем тремя болтами (два по фланцу и один по торцу) с соседним собранным кольцом.

65. При установке лебедок вне зоны прямой видимости обеспечивается двусторонняя светозвуковая сигнализация между зоной монтажа и машинистом лебедки.

66. Подавать сигналы машинисту лебедки разрешается только рабочему, назначенному лицом технического надзора. Способы и порядок подачи сигналов устанавливаются в инструкции по безопасности и охране труда рабочих, разрабатываемой в соответствии с Правилами разработки, утверждения и пересмотра инструкции по безопасности и охране труда работодателем, утвержденными приказом Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 30 ноября 2015 года № 927 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 12534).

67. Работы на высоте по монтажу обделки при помощи лебедок выполняются с передвижных или подвесных подмостей, предусмотренных ППР.

68. Демонтаж обделок, связанный с раскрытием проемов, погашением выработок и в других целях, выполняются в соответствии с ППР.

При снятии элементов обделки в ППР предусматриваются меры по предотвращению затопления тоннеля или выпуска грунтовых масс.

69. К управлению механизмами допускаются лица, имеющие соответствующую квалификацию и подтверждающее удостоверение.

70. До начала работ по монтажу сборной обделки укладчик, опоры и кронштейны, по которым он передвигается, тщательно осматриваются машинистом укладчика и дежурным электрослесарем. Результаты осмотра заносятся в журнал приема-сдачи смен.

Лица технического надзора принимают меры по устранению неисправности до начала работ, о чем делается запись в Журнале приема-сдачи смен для работающих на механизмах.

71. При выполнении монтажных работ не допускается убирать из-под монтируемых элементов обделки выдвижные балки укладчика до полного замыкания кольца сборной обделки.

72. Все работы по монтажу сборной обделки производятся под защитой выдвижного козырька укладчика или временной крепи.

73. Монтаж обделки выше горизонтального диаметра производится со специальных выдвижных площадок с ограждением.

Монтаж обделки укладчиками, не оборудованными выдвижными предохранительными козырьками, при обнаженных кровле и боках подземной выработки допускается лишь в устойчивых породах с применением защитных ограждений рабочей зоны от падающих кусков породы. Конструкция этих ограждений устанавливается ППР.

74. При проходке тоннелей в неустойчивых грунтах щитами, оборудованными горизонтальными рассекающими площадками, обеспечивается устойчивое состояние лба забоя.

75. В случае резкого уменьшения угла естественного откоса, работы останавливаются для принятия мер против чрезмерного выпуска грунта.

76. При передвижении щита нахождение в призабойной зоне лиц, не связанных с этой работой, не допускается.

77. Разрушение крупных валунов и других твердых включений или извлечение их из грунтового массива производится при остановленном щите под защитой крепления под руководством лица технического надзора.

78. Рабочее место машиниста щита связывается световой и звуковой сигнализацией со всеми механизмами технологического комплекса.

79. При работе механизированного щита предусматриваются специальные устройства для подавления или улавливания пыли, снижающие ее содержание в призабойной зоне до допустимых уровней.

80. При остановках механизированного щита на срок более одной рабочей смены, установленной графиками сменности организации, забой закрепляется в соответствии с ППР, разработанным с учетом инженерно-геологических условий и конструкции рабочего органа щита.

81. Работы впереди рабочего органа щита (ликвидация вывала грунта и прочее) выполняются под руководством лица технического надзора. При выполнении этих работ приводы вращения и подачи рабочего органа обесточиваются, а на пульте управления вывешивается плакат "Не включать - работают люди!".

82. Монтаж обделки с последующим обжатием ее в породу производится под защитой оболочки щита. В момент обжатия кольца не допускается находиться в опасной зоне, установленной ППР.

83. Вывод щита в котлован или в откос выполняется в соответствии с ППР, при этом необходимо предусматривать мероприятия по обеспечению сохранности наземных сооружений, подземных коммуникаций, а также устойчивости бортов котлованов.

84. Перед началом работы проходческие комбайны и перегружатель осматриваются машинистом с записью отмеченных неисправностей в журнал приема-сдачи смен, который ежесменно проверяется лицом технического надзора для принятия необходимых мер.

85. Осмотр выработки осуществляется лицом технического надзора при обесточенной станции управления комбайном и вывешенном плакате "Не включать - работают люди!".

86. Эксплуатация комбайна разрешается только с включенной системой пылеудаления, орошения и вентиляции.

87. Длина находящейся за комбайном незакрепленной части кабеля не превышает 30 м.

88. Не допускается нахождение людей в зоне работы исполнительного органа, под работающим конвейером, у его разгрузочной и поворотной части, а также вблизи комбайна во время его маневров.

89. В ряде случаев, предусмотренных ППР, разрешается производить работы со стрелы комбайна, оборудованной специальной площадкой со съемными ограждениями высотой 1,1 м, при этом привод исполнительного органа обесточивается.

90. Осмотр забоя и его крепление разрешаются после отвода комбайна от забоя на 1,5 – 2 м и смещения его к одному из боков выработки для обеспечения прохода для работающих.

91. Сборные, передвижные и переставные опалубки для монолитных обделок возводятся в соответствии с ППР или технологическими картами. Перед началом арматурных работ опалубка принимается комиссией, назначенной главным инженером организации.

92. В зоне работ по бетонированию обделки организовывается свободный проезд транспорта и проход для людей. Проходы и проезды перекрываются сплошным настилом. Перед зоной работ вывешивается освещенный транспарант: "ВНИМАНИЕ! ОПАСНАЯ ЗОНА! ВЕДУТСЯ РАБОТЫ!"

93. Для перемещения передвижных опалубок применяются лебедки, обеспечивающие плавность перемещения и равномерность натяжения канатов. Допускается перемещение передвижных опалубок на жесткой сцепке с помощью самоходных механизмов. Все виды передвижных опалубок имеют противоугонные захваты или стопоры. При перемещении опалубок нахождение людей в опасной зоне, не допускается.

94. В заопалубочном пространстве нахождение людей, не допускается.

95. До начала подачи бетонной смеси пневмобетоноукладчиком надлежит:

1) испытать бетоновод после каждого его монтажа водой под давлением, в 1,5 раза превышающим рабочее;

2) установить гаситель скорости у выходного отверстия бетоновода;

3) закрыть на замок предохранительную решетку над бункером бетононасоса;

4) обеспечить двустороннюю связь машиниста бетононасоса с местом укладки бетона;

5) крепить гофрированный шланг бетоновода дополнительными страхующими устройствами (трос, цепь).

При очистке бетоновода все люди удаляются от его выходного отверстия на расстояние не менее 10 м. Звенья бетоновода наращивают или разбирают только после остановки работы бетоноукладчика и снятия давления в системе.

Параграф 4. Проходка наклонных выработок

96. Устья наклонных выработок возвышаются над поверхностью земли на 0,5 м и ограждаются на высоту не менее 1,1 м. С нерабочих сторон высота ограждения – не менее 2,5 м.

97. Наклонные выработки, по которым происходит перемещение грузов и проход людей, имеют отделения для прохода людей, которые располагаются выше габарита подвижного состава. Ширина прохода – не менее 0,7 м, высота – 1,8 м.

Допускается устройство прохода ниже габарита подвижного состава при условии ограждения его от грузового отделения в соответствии с ППР.

При спуске породы по наклонной выработке под действием собственного веса проход для людей отгораживается сплошной обшивкой.

98. Наклонные выработки в зависимости от угла их наклона оборудуются:

1) от 7 до 15° – перилами;

2) от 15 до 30° – ступеньками и перилами;

3) от 30 до 45° – лестницами и перилами;

4) от и более 45° – лестничными отделениями.

99. Работающие в забое защищаются от опасности обрыва скипа или падения предметов двумя заграждениями, выполняемыми в соответствии с ППР.

Одно из заграждений устанавливается в устье выработки, другое – не дальше 20 м от места работы.

Места остановки скипа оборудуются стопорами.

100. Рельсовые пути оборудуются устройствами, препятствующими смещению рельсов вниз. Конструкция этих устройств разрабатывается в ППР.

101. Стволовой на нулевой площадке обеспечивается двусторонней связью с машинистом подъемной лебедки и с забоем.

102. При сооружении наклонной выработки со спуском породы по пилотной скважине в ППР предусматривают меры, исключающие падение работающих в скважину (решетка с ячейкой размером не более 0,3x0,3 м или раструб высотой 1,1 м).

103. Забой разрабатывается сверху вниз с заходками на одно кольцо обделки. Плоскость забоя располагается параллельно плоскости колец обделки.

104. Кронштейны под пути укладчика обделки ежесменно осматриваются лицом технического надзора.

Установка новых или замена дефектных кронштейнов производится с применением средства механизации в присутствии лица технического надзора.

Эти работы, а также результаты осмотра кронштейнов заносятся в "Журнал ремонта кронштейнов".

Параграф 5. Строительство подземных сооружений в особо опасных инженерно-геологических условиях

105. При сооружении тоннелей без применения сжатого воздуха в зоне возможного прорыва воды или грунтовых масс необходимо в пройденном тоннеле устройство перемычек в соответствии с ПОС. Перемычки рассчитываются на максимально возможное давление, и в них предусматриваются ворота для пропуска подвижного состава и в верхней части - дверь для эвакуации людей.

В выработках сечением менее 12,5 м2 (диаметром 4,0 м и менее) можно ограничиться одной дверью для пропуска людей и подвижного состава.

106. Проходка выработок в зонах геологических нарушений, а также на участках возможных прорывов воды ведется с соблюдением следующих условий:

1) до начала работ уточняются паспорта креплений и ППР с необходимыми расчетами несущей способности крепи и величины ее опережения или отставания от забоя;

2) усилено наблюдение за изменением состояния грунтового массива, состоянием крепи, деформациями возводимых сооружений, организован ежесменный учет водопритока;

3) сооружены помосты и настилы в верхней части выработок большого сечения или подвешены канаты (устроены перила) в выработках малого сечения – для аварийного выхода людей;

4) устройство предохранительных водонепроницаемых перемычек с гидрозатворами в них;

5) при проходке с применением взрывных работ все лица, находящиеся на участках возможных прорывов воды, на время взрывных работ и проветривания забоя выводятся за пределы возведенных в выработках перемычек;

6) организовано бурение опережающих контрольно-наблюдательных скважин диаметром и глубиной, определенной в ПОС. Опережение скважин к забою – не менее 5 м. Бурение скважин производится через уравнительную колонку или запорные противовыбросные устройства.

107. При проходке выработок под зданиями и сооружениями, действующими инженерными коммуникациями или в зоне подземных сооружений технический надзор объекта ознакамливается с их расположением в натуре и имеет номера телефонов организаций – их владельцев.

108. При наличии в зоне работ буровых скважин, пересекающих водоносные горизонты, необходимо получить документальное подтверждение в выполнении их тампонажа.

109. В ПОС указывается точное положение ранее пробуренных скважин в плане по отношению к строящемуся подземному сооружению, их глубина для принятия своевременных мер против возможного проникновения воды и грунтовых масс в выработку.

110. В местах сдвигов, сбросов, в зонах тектонических разломов, а также при повышении степени трещиноватости пород принимаются дополнительные меры по обеспечению безопасности: уменьшение длины заходки, увеличение несущей способности временной крепи, возведение постоянной обделки без отставания от забоя.

111. При строительстве подземных сооружений в вечномерзлых грунтах соблюдается температурный режим пород в выработках, а также учитываются сезонные колебания температуры воздуха при выполнении горных работ на припортальных участках.

При проходке выработок в этих условиях в ПОС предусматривается минимальное отставание постоянной обделки от временной крепи.

Допускается проведение выработок по проекту без временного крепления в породах, устойчивость которых не снижается при оттаивании, при условии заключения об этом геологической экспертизы.

112. В проектах строительства подземных сооружений в районах с сейсмичностью более 7 баллов по шкале Рихтера обделки, временные здания и сооружения выполняются с учетом этой сейсмичности.

Возобновление работ после землетрясения свыше 5 баллов допускается после обследования состояния горных выработок, крепи, коммуникаций, надшахтных зданий и оформления результатов актом.

Параграф 6. Содержание подземных выработок

113. Подземные выработки и их обустройства содержатся в исправном состоянии. При появлении деформации в элементах крепи за ними проводится маркшейдерское наблюдение с периодичностью замеров, установленной главным маркшейдером по согласованию с главным инженером организации. При появлении признаков разрушения крепи работы в выработке прекращаются, люди выводятся в безопасное место.

114. Выработки и их обустройства регулярно осматриваются лицами технического надзора:

начальником участка – еженедельно;

горным мастером – ежесменно до начала работ;

механиком участка – ежедневно;

другими лицами – в соответствии с графиком, утвержденным главным инженером организации.

Результаты осмотра заносятся в "Журнал осмотра крепи и состояния горных выработок".

115. Крепь и армировка стволов, служащих для спуска и подъема людей и грузов, осматриваются ежесуточно лицами, назначенными приказом по организации. Результаты осмотра заносятся в Книгу записи результатов осмотра ствола.

В случае выявления опасных дефектов спуск и подъем людей и грузов немедленно прекращается.

116. Замену элементов крепи выработок или обделки, ликвидацию последствий обрушений, прорывов воды или грунтовых масс, все ремонтные работы в стволах шахт, в том числе связанные с заменой элементов армировки, обшивки лестничных или грузовых отделений, а также работы, связанные с расширением поперечного сечения выработок выполняются в соответствии с ППР, утвержденным главным инженером организации.

117. Работы по проходке сплошных завалов и перекреплению подземных выработок производятся по ППР, привязанному к конкретным условиям и утвержденному главным инженером организации.

При перекреплении выработки не допускается удалять одновременно больше двух смежных рам или арок до предварительной установки подхватов или снимать гайки более чем на двух поперечных рядах анкеров при анкерном креплении. "Купола" забутовываются несгораемыми, негниющими материалами и заинъектируются раствором.

Указанные работы выполняются опытными рабочими под руководством лица технического надзора.

118. Ремонтные работы и работы по перекреплению в стволе шахты выполняются в соответствии с ППР, утвержденным главным инженером организации. При этом работы ведутся с рабочих полков с выходом в лестничное отделение с устройством защитного полка (козырька).

119. При перекреплении и ремонте тупиковых горизонтальных или наклонных выработок обеспечивается возможность вывода людей в случае внезапного обрушения, прорыва воды.

120. При очистке зумпфа ствола шахты не допускается движение подъемных сосудов по стволу или выполнение других работ на вышележащих горизонтах.

Глава 6. Специальные способы и виды работ

Параграф 1. Инъекционное закрепление грунтов

121. Инъекционные работы по искусственному закреплению грунтов производятся в соответствии с ПОС, в котором предусматриваются: допустимое давление нагнетания, нормы расхода инъекционных растворов, меры безопасности при обращении с используемыми химическими реагентами, контроль за состоянием окружающей среды и возможность совмещения с другими работами.

122. Все работы, связанные с химическим укреплением грунтов, производятся под руководством лиц, имеющих опыт производства этих работ и удостоверение на право их ведения.

123. До начала работ инъекционное оборудование и коммуникации испытываются под давлением, превышающим в 1,5 раза наибольшее давление нагнетания, но не менее 0,5 МПа и принимаются комиссией под руководством главного инженера специализированной организации, ведущей работы, с составлением акта.

124. На трубопроводах для инъектирования растворов устанавливаются предохранительные клапаны, отрегулированные на расчетное давление с устройством для сбора сбросов.

125. При производстве инъекционных работ:

1) не допускается эксплуатация негерметичных всасывающей и нагнетательной линии инъекционной системы, насосов, емкостей и дозаторов;

2) транспортировка и хранение смол, жидкого стекла, кислоты и других химических реагентов производится в герметичной металлической таре (заводской упаковке) с плотно закрытыми крышками. На всех используемых емкостях наносятся надписи с наименованием химического реагента;

3) в горных выработках на месте приготовления инъекционных химических растворов запас химических реагентов не превышает количеств, предусмотренных для химического закрепления пород на одну заходку;

4) агрегаты, используемые для приготовления инъекционных растворов, оборудуются люками с плотно закрывающимися крышками. Не допускается приготовление растворов в емкостях при открытых крышках;

5) оборудование, применяемое для нагнетания растворов (насосы, шланги, инъекторы), периодически во время работы и после ее окончания промывается. Продукты промывки и остатки гелеобразующего раствора собираются в специальную герметически закрывающуюся тару и вывозятся на поверхность для нейтрализации;

6) в местах приготовления растворов (смесительный узел) вывешивается схема управления механизмами с указанием очередности операций пуска и остановки.

126. Во время производственных работ по инъекционному закреплению грунтов не связанные с ними работы в подземной выработке разрешается производить за пределами опасной зоны, определенной ППР.

127. Во время работы с химическими реагентами содержание токсических веществ на рабочем месте не превышает ПДК. На рабочих местах находится чистая вода и 10 % раствор питьевой соды и защитные средства для работающих, определяемых ППР.

128. Место закрепления грунтов и смесительный узел связываются между собой телефонной связью и двусторонней сигнализацией (звуковой и световой), а также определяется значение применяемых сигналов.

129. Установки для приготовления жидкого стекла, а также установки, применяемые для варки и подогрева химических растворов, регулярно освидетельствоваются и подвергаются гидравлическим испытаниям.

130. Для предотвращения возможности прорыва едких растворов наружу при работах с поверхности земли необходимо оставлять пригруз из грунта толщиной 1 – 1,5 м или укладывать слой бетона толщиной не менее 10 см с отверстиями диаметром 5 см для забивки инъекторов.

Параграф 2. Изоляционные работы и антикоррозийная обработка

131. Изоляционные работы с применением огнеопасных материалов, а также материалов, выделяющих вредные вещества, выполняются в соответствии с настоящими Правилами и ППР, утвержденного главным инженером организации.

132. Битумоварочные помещения удаляются от жилых и административно-бытовых зданий и складских помещений не менее чем на 50 м, а от бровок котлованов и траншей – на 15 м.

Нагрев битума свыше 300 °С не допускается, котлы оборудуются термометрами.

Топливо складируется на расстоянии не менее 10 м от битумоварочных котлов. Место складирования обеспечивается средствами пожаротушения.

133. Спуск горячего битума в подземные выработки и котлованы производится в герметически закрытых металлических емкостях в форме усеченного конуса (широкой частью вниз), с плотно закрывающейся крышкой.

134. При использовании легковоспламеняющихся жидкостей для грунтовки поверхностей соблюдаются особые меры предосторожности с предупреждением появления в зоне работ открытого огня, искр. Работы выполняются под наблюдением лица технического надзора.

135. Полимерные материалы для устройства антикоррозийного покрытия и работы по их нанесению отражаются в ППР.

136. Строительная организация, ведущая работы с применением полимерных материалов в подземных условиях, до начала работ письменно уведомляет генподрядчика о сроках начала работ с вредными или легковоспламеняющимися веществами.

Для производства таких работ разрабатывается ППР, утвержденный главным инженером организации, выполняющей работы с применением битума или полимерных материалов.

137. Рабочие места по приготовлению и нанесению битума или полимерных материалов обеспечиваются приточновытяжной вентиляцией. Порядок контроля воздушной среды определяется ППР, утвержденным главным инженером организации, использующей полимерные материалы.

Подогревается битум на рабочем месте в электро-битумоварках с плотными крышками. Не допускается применение приборов с открытым огнем.

138. Работы по приготовлению и нанесению полимерных материалов производятся под непосредственным руководством лица технического надзора.

139. Обтирочный материал после его использования собирается в специальную тару для последующей выдачи на поверхность и утилизации. Не допускается сжигать использованный обтирочный материал.

140. Поверхностные склады для хранения полимерных материалов и тары соответствуют техническим условиям на указанные материалы.

141. Возобновление работ и допуск лиц в подземные сооружения после нанесения полимерных покрытий разрешается только после полного удаления из зоны работ вредных или взрывопожароопасных веществ и приведения воздушной среды в надлежащее состояние, подтвержденное анализами.

Глава 7. Допустимые условия к специальному оборудованию

Параграф 1. Щитовые тоннелепроходческие комплексы и комбайны

142. Технические характеристики щитовых тоннелепроходческих комплексов, комбайнов, бурового, погрузочного и оборудования, занятого на подземных работах, соответствуют условиям их работы и условиям к выработкам по взрывобезопасности, электробезопасности.

143. По окончании монтажа тоннелепроходческого комплекса производится опробование основных рабочих узлов, систем и технических устройств комплекса, включая устройства обеспечения безопасной эксплуатации с оформлением актов. Руководитель организации или назначенное им лицо технического надзора принимает решение о проходке контрольного участка тоннеля.

После окончания проходки первых 50 м тоннелепроходческими комплексами диаметром 3,6 м и более комиссия, назначенная руководителем организации, принимает решение о готовности оборудования к эксплуатации.

144. При работе механизированного щита или комбайна предусматриваются технические устройства для подавления или улавливания пыли, снижающие ее содержание в призабойной зоне до допустимых уровней.

Эти устройства включаются в работу до пуска рабочего органа.

Допускается работа механизированного щита, комбайна без применения специальных устройств для подавления или улавливания пыли при обеспечении средствами вентиляции в призабойной зоне концентрации пыли в воздухе не выше предельно допустимых уровней.

145. Рабочее место машиниста механизированного щита оборудуются световой и звуковой сигнализацией, соединенной со всеми рабочими местами на механизмах технологического комплекса.

146. Двигатели рабочего органа щита, комбайна включаются только после того, как машинист лично убедится в отсутствии в забое людей, обрушения породы, остатков крепи или каких-либо других предметов.

147. При осмотре забоя, рабочих органов щита и приводов все двигатели обесточиваются, а на пульте управления вывешивается плакат "Не включать – работают люди!".

148. При работе на щитовых комплексах, оборудованных кессонными камерами, выполняются условия настоящих Правил.

Параграф 2. Буровое, погрузочное оборудование и оборудование для устройства монолитных бетонных обделок

149. Выдвижные площадки буровых рам имеют ограничители выдвижения, а также устройства, предотвращающие их выпадение.

Не допускается нахождение на площадке технологической тележки более двух человек.

150. Техническое состояние установок проверяется не реже чем в следующие сроки:

перед началом работ, ежесменно – машинистом;

еженедельно – механиком участка;

ежемесячно – главным механиком организации.

151. Передвижение буровой установки из одного забоя в другой допускается только в транспортном положении.

152. Каждая буровая установка (на рельсовом или пневмоходу) оснащается рельсовыми захватами или выносными опорами (аутригерами).

153. Буровые рамы оборудуются специальными люльками для производства работ по зарядке шпуров, установке временного крепления.

154. Не допускается использовать манипуляторы буровых рам, не оборудованных специальными приспособлениями ("рогами"), для монтажа элементов временного крепления, арматурных каркасов, сборных опалубок.

155. Кабель погрузочной машины надежно закрепляется зажимным хомутом в месте, установленном руководством по эксплуатации заводов-изготовителей, и имеет дополнительную резиновую оболочку на длине 1,0 – 1,5 м от машины, предохраняющую кабель от трения. Кабель не заваливается породой.

156. Все ремонтные работы на пневмонагнетателе, материальном трубопроводе и сопле, удаление пробок производится после отключения сжатого воздуха и снятия давления в системе.

157. Все трубы и шланги бетонорастворопровода соединяются между собой и с нагнетателями только при помощи фланцев или быстроразъемных соединений.

158. Шланги растворопровода в рабочем положении не имеют перегибов под прямым или острым углом и крепятся хомутами к надежным конструкциям через каждые 5 м, но не менее чем в двух местах. Не допускается крепление бетоноводов и шлангов проволокой.

159. Пневмобетононагнетатели (растворонасосы) и трубопроводы оборудуются поверенными опломбированными манометрами и предохранительными клапанами, отрегулированными на давление, превышающее рабочее не более чем на 10 %, а так же краном для сброса давления в системе.

160. Место подачи бетонной смеси с использованием бетононасосов связывается с рабочим местом машиниста бетононасоса двусторонней связью.

Глава 8. Подземный транспорт

161. Не допускается передвижение людей по транспортному отделению наклонных выработок.

162. На верхних, нижних и промежуточных приемных площадках наклонных выработок при откатке концевыми канатами устанавливаются стопоры и предохранительные барьеры, управляемые с приемных площадок.

Стопоры и барьеры на приемных площадках в нормальном положении закрываются и открываются только для пропуска подвижного состава. На приемных площадках при откатке бесконечным канатом предусматриваются устройства, предупреждающие падение каната на почву при сходе его с поддерживающих роликов или звездочек.

Типы стопоров, конструкции предохранительных барьеров и места их размещения предусматриваются ППР.

163. При откатке по наклонным выработкам длиной более 10 м предусматриваются предохранительные приспособления, препятствующие скатыванию состава вниз при обрыве каната или сцепки.

164. Вагонетки, платформы или другие единицы подвижного состава, оставляемые на наклонном пути для производства работ, надежно закрепляются инвентарными приспособлениями и прицепляются к тяговому канату.

165. Не допускается спускать или поднимать грузы по наклонным выработкам лебедками, оснащенными одним тормозом, фрикционной или кулачковой муфтой.

166. При подъеме грузов в скипах по наклонному тоннелю разрабатывается ППР, в котором отражается следующее:

1) на верхней и нижней приемных площадках находятся стволовые;

2) скипы оснащаются предохранительными устройствами для улавливания их при обрыве каната;

3) тиранты под рельсовые пути сечением, отвечающим расчету, укладываются на расстоянии друг от друга не более 1 м и надежно закрепляются; не допускается засорение пространства между тирантами просыпавшейся породой;

4) скипы не догружаются не менее чем на 20 см до верхней кромки;

5) у забоя устанавливается барьер, рассчитанный на остановку скипа, а также для задержания любого падающего груза. Местоположение барьера относительно забоя и его конструкция устанавливаются ППР;

6) подъемная установка оборудуется редукторной лебедкой с двумя тормозами, рабочей сигнализацией, концевыми выключателями, максимальной и нулевой защитой согласно настоящих Правил.

167. В ППР на строительство наклонных выработок предусматривается порядок спуска и подъема длинномерных и негабаритных грузов.

Глава 9. Монтаж постоянных устройств

Параграф 1. Общие положения

168. Монтаж оборудования постоянных устройств подземных сооружений производится после окончания строительных работ и составления соответствующих актов сдачи-приемки под монтаж сооружений, помещений в соответствии с Правилами устройства электроустановок, утвержденных приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 20 марта 2015 года № 230 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10851), а также ПОС и ППР, техническими условиями и руководством по эксплуатации заводов-изготовителей.

169. В соответствии с настоящими Правилами обеспечиваются: электропитание временных нагрузок, освещение, вентиляция и водоснабжение; температурно-влажностный режим в сдаваемых под монтаж сооружениях и помещениях.

170. В сдаваемых под монтаж сооружениях и помещениях заканчиваются все строительные работы, производится первичная отделка, устанавливаются закладные детали, прокладываются внутренние коммуникации, подготавливаются монтажные проемы в перекрытиях и стенах для подачи крупногабаритного оборудования.

Перед сдачей объекта в постоянную эксплуатацию демонтируются все временные линии электроснабжения и электрооборудования.

171. В ППР разрабатываются способы по транспортировке крупногабаритного и тяжеловесного оборудования, перемещению его по сооружениям и помещениям, установке на фундамент.

При перемещении, подъеме и установке крупногабаритного оборудования на фундаменты предусматриваются меры, предупреждающие его опрокидывание.

172. Крепление стропов, тросов при подъеме оборудования производится с помощью специальных приспособлений и в местах, указанных заводом-изготовителем.

173. При производстве монтажных работ применяются нормокомплекты специальных инструментов, механизмов и приспособлений по видам работ, допущенных к применению в подземных выработках.

Параграф 2. Электромонтажные работы

174. В помещениях трансформаторных подстанций, где осуществляется монтаж аккумуляторных батарей, пайка пластин и заливка банок электролитом, задействуются системы постоянной вентиляции и постоянного освещения, в доступных местах устанавливаются емкости с растворами для нейтрализации кислот. Не допускается курение в аккумуляторном помещении и пользование открытым огнем.

175. При монтаже оборудования исключается возможность самопроизвольного или случайного его включения.

176. Прокладка постоянных кабельных линий в тоннелях и на станциях выполняется согласно проекта.

177. Размотка кабеля с барабана разрешается только при наличии тормозного устройства.

178. Погрузка и выгрузка барабанов с кабелем производится грузоподъемными механизмами, их перемещение – на специальных транспортных средствах.

179. Прокладка кабелей по стенам с приставных лестниц не допускается.

Параграф 3. Монтаж эскалаторов

180. Монтаж эскалаторов производится в соответствии с Правилами обеспечения промышленной безопасности при эксплуатации грузоподъемных механизмов, утвержденным приказом Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 30 декабря 2014 года № 359 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10332) и руководством по эксплуатации заводов-изготовителей.

181. Установленные в проектное положение элементы конструкции эскалатора закрепляются так, чтобы обеспечивалась их устойчивость.

182. При спуске зон эскалаторов и деталей по наклонному ходу применяются лебедки с ручным и механическим тормозными устройствами, обеспечивающими необходимое регулирование скорости спуска.

183. До монтажа лестничного полотна производится наладка механической части аварийного и рабочих тормозов эскалаторов.

184. Во время обкатки эскалаторов нахождение на них посторонних лиц, не допускается.

Параграф 4. Монтаж затворов

185. Монтаж затворов производится в соответствии с ППР и руководством по эксплуатации завода-изготовителя.

186. Доставка деталей затвора к месту монтажа производится:

на строящихся линиях метрополитена глубокого заложения подвижными единицами метрополитена или строительно-монтажных организаций;

на линиях мелкого заложения через проемы в своде сооружений в районе камеры затвора.

187. Сборка затвора производится на месте монтажа на подготовленной площадке.

188. Во время установки затвора на место и до его закрепления в камере не находятся посторонние лица.

189. Затворы в перегонных тоннелях после их монтажа и бетонирования находятся в открытом состоянии и закрепляются.

Глава 10. Укладки пути и установка контактного рельса

190. Путевая база, предназначенная для комплектации, хранения материалов и выполнения работ по сварке рельсов, сборке стрелочных переводов, съездов, упоров, а также других подготовительных и текущих работ, сооружается в соответствии с проектом.

191. Внутрибазовые подкрановые пути и территория базы располагаются на площадке или уклонах не более 1,5 промилле, а в стесненных условиях – не более 2,5 промилле.

192. Соединительные железнодорожные пути между базой и станцией примыкания располагаются на уклонах не более 15 промилле и имеют устройства, защищающие пути станции примыкания от аварийного выхода вагонов (поворотный брус, улавливающие тупики или сбрасывающие стрелки).

193. Шпалы деревянные и железобетонные укладываются в штабеля. Пакеты деревянных шпал укладываются рядами в ленточные штабеля. Годные и негодные шпалы складируются отдельно.

Железобетонные шпалы укладываются в штабеля с соблюдением горизонтальных рядов. Между рядами шпал укладываются прокладки толщиной 40-50 мм на расстоянии примерно 50 см от концов шпал.

Высота ленточного штабеля деревянных и железобетонных шпал не более 5 м.

194. Рельсы укладываются на подошву в штабель пирамидальной формы высотой не более 2 м. Каждый верхний ряд штабеля по количеству рельсов меньше нижнего ряда (на один от каждого края). Между рядами рельсов укладываются прокладки. Ширина штабеля обеспечивает вертикальный захват рельсов кранами без подтаскивания.

195. Контактные рельсы укладываются аналогично в штабель высотой не более 1,5 м, при этом расстояние между прокладками в каждом ряду не превышает 2 м.

196. При длительном хранении накладки, подкладки укладываются в штабеля высотой не более 1,5 м, остальные скрепления (болты, шайбы) находятся в специальной таре.

197. Погрузочно-разгрузочные работы и транспортировка путевых и контактных рельсов, элементов стрелочных переводов, съездов, железобетонных и деревянных шпал, брусьев и других длинномерных и тяжеловесных материалов на поверхности и в подземных условиях выполняется с применением средств механизации и под наблюдением лица технического надзора.

198. Погрузка рельсов в тоннеле производится при помощи винтовых захватов, зажимающих рельсы клещами за головку и подвешивающих к специальным тележкам.

199. При погрузке шпал на специальные транспортные средства (тележки, платформы) укладывать их необходимо рядами, при этом каждый ряд кладется перпендикулярно предыдущему.

200. Предназначенные для ручной перевозки специальные транспортные средства оснащаются тормозными устройствами и укомплектовываются "башмаками", которые подкладываются под колеса на рельсы во время погрузки и выгрузки материалов.

201. Количество рельсов, шпал и других материалов, погружаемых на специальные транспортные средства, зависит от их конструкции, грузоподъемности, профиля пути и определяется ППР.

202. Перемещение материалов на специальных транспортных средствах при уклонах и подъемах пути более 10 промилле производится механизированным способом.

203. Сварные рельсовые плети на расстояние более 100 м перевозятся механизированным способом на специальных тележках.

204. Работы по спуску рельсов, шпал и брусьев по стволу шахты выполняются в соответствии с ППР, в котором указываются технология спуска, способы строповки и укладки грузов, применяемая механизация, расстановка персонала, занятого на этих работах, применяемая сигнализация.

205. До начала работ по спуску материалов по стволу шахты все лица технического надзора и рабочие, занятые на этой операции, ознакамливаются с ППР под роспись.

206. Шпалы при спуске в клетях по стволу шахты грузят на специальные транспортные средства с обвязкой пакета не менее чем в двух местах, исключающей смещение шпал.

207. Разрешается спуск шпал и брусьев по лесоспуску ствола шахты в пакетах, надежно связанных стальным канатом, зафиксированным таким образом, чтобы исключить их произвольное выскальзывание из пакета. При этом в пакете допускается спуск не более шести шпал или четырех брусьев.

208. Рельсы длиной до 25 м, шпалы, брусья спускаются с использованием средств механизации по наклонному тоннелю, скважине, через проемы в своде тоннелей мелкого заложения в соответствии с ППР.

209. Не допускается нахождение рабочих, принимающих рельсы, шпалы и брусья и других лиц, не связанных с этой операцией, в подземных выработках в опасной зоне во время спуска до тех пор, пока груз не опустится на подошву выработки или лоток тоннеля.

210. Безопасная организация работ на рельсосварочной станции, размещаемой в подземных условиях, определяется ППР, составленным с учетом руководства по эксплуатации.

211. Вся территория сварочной площадки в зоне действия искр освобождается от горючих материалов, а в зоне сварки у зажимных губок машины устанавливаются предохранительные экраны.

212. В местах расположения рольгангов на всем протяжении укладывается ровный и прочный настил из негорючих материалов.

213. Обрубка грата после сварки стыка производится при помощи специального станка.

214. Гибка рельсов различного назначения производится на специально отведенной ровной площадке прессом или винтовой скобой в соответствии с ППР.

215. При гибке рельсов находиться посторонним лицам ближе 10 м от пресса или скобы, не допускается.

216. Рельсовые плети, подготовленные для укладки в путь находятся внутри колеи и не выступают более чем на 25 мм над уровнем верха головок рельсовой колеи. Расстояние между ближайшими боковыми гранями головок подготовленной к укладке рельсовой плети и рельсовой колеи – не менее 150 мм.

217. Рельсовые плети, уложенные внутри рельсовой колеи, с обоих концов пришиваются к шпале двумя костылями и закрепляются с торцов клиновыми противоугонами.

218. При раскладке рельсовых плетей с разрывом между концами рельсов вставляются деревянные вкладыши.

219. Расстановка рабочих при смещении, раскреплении и рихтовке пути производится по указанию лица технического надзора.

220. Погрузка, разгрузка и переноска шпал и брусьев, пропитанных антисептиками, без специальной одежды, не допускается.

221. При разгонке рельсовых зазоров применяютcя гидравлические разгоночные приборы, обеспечивающие безопасность производства работ.

222. Контактный рельс для установки поднимается специальными подъемниками (рельсоподъемниками), испытанными до начала их применения. На каждом рельсоподъемнике указывается его грузоподъемность.

223. Работа по подъему контактных рельсов, плетей, отводов производится с подкладками (коротыши шпал) во избежание падения.

224. Убирается подкладка из-под закрепленного на кронштейне рельса после полного монтажа контактного рельса на следующем кронштейне с установкой изоляторов и после полной затяжки болтов крепления.

225. На путях, где производится движение транспортных средств, приступать к работам после ограждения места работ и принятия мер предосторожности.

226. По окончании работы все изделия, материалы, путевой инструмент, отходы удаляются за пределы габарита подвижного состава, не загромождая проходов, а в необходимых случаях – надежно закрепляются.

Глава 11. Дополнительные условия по закрытой прокладке трубопроводов с помощью микротоннелепроходческих комплексов

227. Условия настоящей главы распространяются на закрытую (подземную) прокладку непроходных и проходных трубопроводов (внутренний диаметр от 250 до 2000 мм), осуществляемую с помощью микротоннелепроходческих комплексов (далее – МТПК) в интервалах между технологическими и демонтажными шахтами.

228. Весь комплекс основных и вспомогательных работ, входящий в микротоннелирование, осуществляется в соответствии с настоящими Правилами и руководством по эксплуатации заводов – изготовителей оборудования.

229. Каждый МТПК для закрытой прокладки трубопроводов имеет допуск к работе и укомплектовывается эксплуатационной документацией, содержащей условия, предотвращающие возникновение опасных ситуаций при монтаже и эксплуатации.

230. Производство работ по микротоннелированию проводится при наличии проекта на объект строительства, в котором предусмотрена данная технология.

231. Строительное предприятие до начала горнопроходческих работ проводят:

1) обучение и аттестацию по безопасности работ линейных инженерно-технических работников, которые будут заняты на микротоннелировании;

2) обучение и аттестацию рабочих по видам осуществляемых ими работ;

3) согласование с владельцами коммуникаций и сооружений, располагаемых в пределах зоны возможных осадок, основных мероприятий по безопасному производству работ и предупреждению аварийных ситуаций, а также методов наблюдения за их состоянием.

232. Монтаж (демонтаж) МТПК производится на основе документов, входящих в состав ППР, руководства по эксплуатации заводов-изготовителей.

233. Технологические и демонтажные шахты оборудуются ограждениями высотой не менее 1100 мм и бортовой полосой шириной не менее 150 мм. Крепь устья шахт выступает над поверхностью земли на величину не менее 500 мм для предотвращения затопления.

234. Доступ персонала в шахту производится по лестницам шириной не менее 500 мм, исключающим смещение или скольжение. Перила лестниц выступают над устьем шахты не менее чем на 1,0 м. При этом принимаются следующие конструктивные решения лестниц:

при глубине шахт от 5 до 10 м лестницы имеют дуговые ограждения;

при глубине более 10 м шахты оснащаются лестничными площадками с шагом не более 4 м.

Угол наклона лестниц не превышает 80°.

235. Осмотр крепи технологических шахт, воспринимающих реактивное усилие домкратных систем, производится горными мастерами не менее двух раз в смену с записью в Книге нарядов. При обнаружении повреждений несущих элементов крепи работы по продавливанию приостанавливаются. Возобновление работ допускается после устранения нарушений.

236. Осмотр поверхности трассы, проходимых интервалов микротоннеля, включая наблюдение за наземными и подземными объектами в пределах зоны влияния горнопроходческих работ, осуществляется маркшейдерской службой предприятия с периодичностью, устанавливаемой ППР, но не реже двух раз в смену.

237. Во время спуска труб по технологическим шахтам работающим находиться в опасной зоне, не допускается.

238. Непосредственный ввод, вывод щитов через крепь технологических и демонтажных шахт, а также удаление элементов крепи шахт, попадающих в сечение микротоннеля, осуществляются в присутствии лица технического надзора.

Глава 12. Проветривание подземных выработок

Параграф 1. Воздух в подземных выработках

239. Концентрация вредных газов и пыли в воздухе горных выработок не превышает предельно допустимой концентрации (далее – ПДК), приведенной в таблице приложения 2 к настоящим Правилам.

Содержание кислорода в воздухе составляет не менее 20 % по объему, диоксида углерода (углекислого газа) не превышает 0,5 % на рабочих местах и 0,75 % – в выработках на общей исходящей струе воздуха.

Содержание водорода в зарядных камерах не превышает 0,5 %, а содержание метана на объектах, переведенных на газовый режим, – 1,0 %.

240. Количество воздуха, необходимое для проветривания подземных выработок и объемов на всех стадиях выполнения работ, рассчитывается по следующим факторам:

1) наибольшему числу людей, занятых одновременно на подземных работах;

2) взрывоопасным газам;

3) запыленности воздуха;

4) вредным газам (двигателей внутреннего сгорания (далее – ДВС), продукты взрыва взрывчатых веществ (далее – ВВ), естественно выделяющиеся газы из породы);

5) сварочным аэрозолям;

6) минимальной скорости движения воздуха.

В проекте принимается оборудование, обеспечивающее наибольшее из полученных результатов количество воздуха.

241. В выработки, где работают машины с ДВС, подается свежий воздух в количестве, обеспечивающем снижение концентрации вредных газов выхлопа до санитарных норм, но не менее 5 м³/мин на 1 л.с. номинальной мощности дизельных двигателей и 6 м³/мин на 1 л.с. для бензиновых двигателей.

При одновременном производстве в выработках сварочных работ и эксплуатации машин и механизмов с ДВС необходимое количество воздуха по этим факторам суммируется.

242. Количество воздуха, рассчитываемое по числу людей, принимается не менее 6 м³/мин на одного человека, считая по наибольшему числу одновременно работающих в смене людей, и 15 м³/мин на одного человека в радиационно опасных объектах.

243. Температура воздуха подаваемого в подземные выработки, расположенные в зоне вечной мерзлоты или в искусственно замороженных грунтах, устанавливается ПОС.

244. Скорость движения воздуха в подземных выработках по обеспечению расчетных расходов определяется ПОС и не превышает:

1) 6 м/с – в горизонтальных и наклонных выработках;

2) 8 м/с – в стволах, по которым поднимаются и спускаются люди и грузы;

3) 15 м/с – в вентиляционных стволах, не оборудованных подъемами, и в вентиляционных каналах;

4) без ограничения в вентиляционных скважинах.

Во всех случаях скорость движения воздуха в выработках – не менее 0,1 м/с, а в радиационно опасных объектах – не менее 0,3 – 0,4 м/с.

Параграф 2. Допустимые условия по проветриванию подземных выработок

245. Все подземные выработки имеют искусственную вентиляцию, обеспечивающую устойчивое направление движения воздуха по выработкам, и возможность его изменения. Не допускается проветривание за счет естественной тяги, а также последовательное проветривание забоев.

Проектной организацией разрабатываются схемы и проекты вентиляции для всех стадий строительно-монтажных и отделочных работ, а также типовые проекты на все применяемые вентиляционные устройства.

246. При обнаружении в составе воздуха подземных выработок концентраций вредных или опасных газов, пыли, превышающих значения ПДК, а также при нарушении режима вентиляции находящиеся в этих выработках, люди немедленно выводятся на свежую струю воздуха.

247. Непроветриваемые выработки закрываются решетчатыми перегородками, исключающими возможность прохода людей через них. Возобновление работ в этих выработках допускается только после доведения состава воздуха до установленных норм.

248. Не допускается без специального проекта объединение двух смежных шахт или шахты с порталом, портала с порталом с независимым проветриванием в одну вентиляционную систему.

Выработки с отдельными схемами проветривания, соединенные между собой одной или несколькими подземными сбойками, изолируются друг от друга герметичными вентиляционными устройствами (вентиляционные двери, перемычки, шлюзы) или имеют объединенную схему проветривания с одним планом ликвидации аварий и находятся под единым техническим руководством по вентиляции.

Проект объединенной вентиляции утверждается главным инженером вышестоящей организации.

249. Вентиляционные двери устанавливаются в специальных перемычках, обеспечивающих герметичность по всему периметру выработки. Оставлять двери открытыми, не допускается. Ширина дверей, предназначенных только для прохода людей, – не менее 0,7 м.

При движении транспорта по выработкам обеспечивается шлюзование составов.

250. Для предупреждения утечек воздуха на пути его движения предусматривается установка перемычек:

1) в кабельно-вентиляционных, вентиляционных и других выработках по истечении в этих выработках надобности;

2) между выработками с входящими и исходящими струями.

Осмотр таких перемычек производится не реже одного раза в неделю.

251. Все подземные камеры проветриваются свежей струей воздуха, при этом тупиковые не опасные по газу выработки длиной до 10 м допускается проветривать за счет диффузии.

252. Не допускается использование одного и того же ствола или тоннеля для одновременного прохождения входящей и исходящей струй воздуха без вентиляционных труб или коробов до соединения с другим стволом или тоннелем, имеющим выход на поверхность, а также на дальнейший период проходки, если при сбойке с этими подземными выработками установлены шлюзовые перемычки.

Проветривание выработок может осуществляться с использованием гибких вентиляционных трубопроводов в тех случаях, когда по условиям обеспечения безопасности людей при авариях не предусматривается изменение направления движения воздуха в соответствии с ПОС.

253. Работы в подземных выработках, в которых обнаружено выделение метана, водорода, сероводорода или углеводорода (нефтепродуктов), приостанавливаются, а объект – переводится на газовый режим.

Перед переводом объекта на газовый режим в действующих выработках обеспечивается постоянное проветривание и организован контроль качественного состава воздуха в подземных выработках.

254. При строительстве с использованием методов искусственного закрепления грунтов допуск людей к месту работы в подземные выработки осуществляется после проверки состава воздуха и оценки содержания в нем кислорода и ПДК вредных газов, указанных в ППР.

Параграф 3. Главные вентиляторные установки

255. Подземные выработки проветриваются при помощи непрерывно действующих вентиляторов главного проветривания, размещенных на поверхности в соответствии с ПОС.

256. Воздухозаборы вентиляторных установок располагаются на поверхности в зонах, не загрязненных пылью, дымом, вредными газами, и не ближе 25 м от мест хранения и использования горючих и легковоспламеняющихся материалов, а также не ближе 15 м от ствола шахты.

257. Главная вентиляторная установка состоит из одного самостоятельного и резервного вентиляторного агрегата, кроме шахт, опасных по газу, где имеется два самостоятельных вентиляторных агрегата. Главные вентиляторные установки имеют электроснабжение от двух независимых источников.

При проветривании коммунальных тоннелей вентиляционные установки могут не комплектоваться резервными электродвигателями и не оборудоваться реверсивными устройствами, если по условиям обеспечения безопасности людей при авариях не предусматривается изменение направления движения воздуха по горным выработкам.

258. При остановке главного вентилятора продолжительностью более 30 мин люди в негазовых шахтах выводятся из забоев тупиковых выработок на свежую струю или на поверхность. При остановке главного вентилятора продолжительностью более 2 ч люди выводятся на поверхность со всех рабочих мест. Возобновление работ производится после надлежащего проветривания и тщательного обследования забоев лицами технического надзора с помощью газоанализаторов.

259. Остановка вентиляторов главного проветривания на ремонт или изменение режимов их работы, а также отключение питающего фидера производится по письменному распоряжению начальника участка или главного инженера организации.

О внезапных остановках вентиляторов, вызванных их неисправностью или прекращением подачи электроэнергии, немедленно сообщается начальнику участка или лицу, его замещающему. Время остановки и продолжительность фиксируется в Журнале учета работы вентилятора.

260. Главные вентиляторные установки оборудуются реверсивными устройствами, позволяющими изменять направление вентиляционной струи в проветриваемых выработках не более чем за 10 мин. Количество воздуха, проходящее по выработкам после реверсирования, – не менее 60 % его количества в нормальном режиме проветривания.

261. Осмотр реверсивных устройств на исправность их действия без опрокидывания струи производится механиком участка не реже одного раза в месяц.

Проверка действия реверсивных устройств с пропуском опрокинутой воздушной струи производится один раз в шесть месяцев.

Результаты осмотра реверсивных устройств и проверки реверсии вентилятора заносятся в Журнале осмотра вентиляторных установок и проверки реверсии.

Результаты проверки реверсирования воздушной струи оформляются актом, который прикладывается к плану ликвидации аварий.

262. Ревизия и наладка главных вентиляторных установок в соответствии с руководством по ревизии и наладке главных вентиляторных установок шахт производится не реже одного раза в два года.

263. Главные вентиляторные установки обслуживаются дежурным персоналом, прошедшим специальное обучение.

264. Осмотр главных вентиляторных установок производится не реже одного раза в сутки дежурным персоналом и не реже одного раза в неделю – механиком участка, главным механиком, главным энергетиком – один раз в месяц. Результаты осмотров заносятся в Журнал учета работы вентилятора.

265. Каждая главная вентиляторная установка имеет технический паспорт. Эксплуатация вентиляторной установки без наличия технического паспорта, не допускается. Режим работы вентиляторной установки определяется главным инженером строительной организации. В процессе эксплуатации главные вентиляторные установки периодически (не реже одного раза в шесть месяцев) необходимо испытывать и регулировать для обеспечения проектных режимов воздухообмена. Протоколы испытаний прилагаются к техническому паспорту.

266. Производительность главной вентиляторной установки определяется по техническим характеристикам завода изготовителя с учетом максимального количества воздуха в соответствии с пунктом 240 настоящих Правил.

Главные вентиляторные установки оборудуются приборами контроля – депрессиометром и расходомером.

267. Здание главной вентиляторной установки выполняется из трудносгораемых материалов, имеет рабочее и резервное освещение. Не допускается использование этого здания для других целей.

В здании вывешивается схема реверсирования вентилятора, индивидуальные характеристики вентилятора.

268. За соответствие схемы проекту и эффективность работы вентиляции на всех стадиях выполнения работ, соблюдение режима вентиляции, состояние воздуха в подземных выработках отвечают главный инженер строительной организации, начальник участка или начальник вентиляции. Исправность всех вентиляционных установок обеспечивают главный механик и механики участков строительной организации.

Параграф 4. Проветривание тупиковых выработок

269. Вентиляторная установка для проветривания при проходке ствола располагается на поверхности на расстоянии не менее 10 м от ствола.

Отставание вентиляционных труб от забоя ствола определяется ППР по проходке ствола, но не более 15 м. При погрузке породы грейфером это расстояние может быть увеличено до 20 м.

Трубы изготавливаются из негорючих материалов и подвешиваются на канатах или крепятся жестко к обделке.

270. При проходке восстающих выработок концы вентиляционных труб располагаются у отбойного полка и находятся от забоя на расстоянии не более 6 м. Не допускается проходка буровзрывным способом восстающих выработок, не оборудованных средствами дистанционного отбора из забоя проб воздуха для контроля качества его состава.

Все смены, занятые на проходке восстающих выработок, обеспечиваются приборами анализа воздуха и обучаются пользованию ими.

271. При проходке горизонтальных выработок отставание вентиляционных труб от забоя не превышает 10 м при площади сечения забоя не более 16 м². При площади сечения забоя более 16 м² величина отставания вентиляционных труб устанавливается проектом и не превышает 15 м.

272. При проветривании выработок большой длины допускается установка вентиляторов-побудителей при оборудовании их устройствами шумоглушения. В ПОС предусматриваются меры по обеспечению возможности выполнения аварийных вентиляционных режимов.

273. Для проветривания тупиковых выработок вентилятор местного проветривания устанавливается на свежей струе не ближе 10 м от исходящей из тупиковой выработки. Производительность вентилятора не превышает 70 % количества воздуха, подаваемого к месту его установки. Выбор вентиляторов и вентиляционного трубопровода производится согласно ППР.

Параграф 5. Контроль за составом воздуха и параметрами микроклимата в подземных выработках

274. В структуре организации, осуществляющей строительство подземных сооружений, в зависимости от объемов работ и протяженности выработки организовывается участок вентиляции или приказом назначается лицо за безопасную эксплуатацию систем вентиляции объектов.

На объектах строительства подземных сооружений, переведенных на газовый режим, организовывается участок вентиляции и назначается начальник участка вентиляции.

Лицо, назначенное приказом организации за безопасную эксплуатацию систем вентиляции имеет высшее или среднее специальное горнотехническое образование.

275. На объектах строительства подземных сооружений лицами, назначенными приказом организации за безопасную эксплуатацию систем вентиляции составляются вентиляционные планы с нанесением на них направление движения струй, мест расположения вентиляторных установок, вентиляционных и противопожарных устройств.

Все изменения, происшедшие в расположении вентиляторов, вентиляционных устройств, в перемене направления вентиляционных струй, а также новые выработки отмечаются на планах не позднее, чем на следующий день.

276. Контроль за объемами поступления свежего воздуха, его расхода по выработкам и температурой в выработках осуществляется участком вентиляции или лицом, назначенным приказом организации за безопасную эксплуатацию систем вентиляции, не реже одного раза в месяц и при всяком изменении вентиляционного режима.

277. При строительстве подземных сооружений в горных выработках и на строительных площадках осуществляется анализ состава воздуха, дренажных и сточных вод, а также замеры и оценка параметров микроклимата (включая интенсивность теплового излучения), шума, вибрации, освещенности и при необходимости других физических или химических факторов.

278. Отбор проб и анализ состава воздуха по пожаровзрывоопасным газовым смесям производятся подразделениями профессиональной аварийно-спасательной службы в области промышленной безопасности и действующими в их составе пыле-газоаналитическими лабораториями.

Для анализа и контроля других факторов, строительная организация имеет в своей структуре специализированную лабораторию или привлекает специализированные лаборатории других предприятий, в том числе по согласованию и пыле-газоаналитические лаборатории профессиональной аварийно-спасательной службы в области промышленной безопасности.

279. Выработки, в которых воздух и пыль могут содержать опасные и вредные вещества с остронаправленным механизмом действия на организм человека от постоянного или периодически появляющегося источника загрязнения, оснащаются автоматической системой контроля за их концентрацией.

280. При обнаружении в минералогическом составе горных пород свободной двуокиси кремния Si02 администрацией строительной организации устанавливаются и обозначаются силикозоопасные забои, выработки.

Глава 13. Водоотлив

281. При строительстве подземных сооружений в составе ПОС на основе инженерно-геологических изысканий разрабатывается раздел водоотлива, в котором определяются способы водоотлива, параметры главных водоотливных установок.

282. Расположение камеры главной водоотливной установки определяется ПОС. Пол насосных камер обустраивается выше уровня откаточных путей не менее чем на 0,5 м.

В насосных камерах предусматриваются приспособления для монтажа и демонтажа оборудования.

283. Емкость водосборников главного водоотлива рассчитывается не менее чем на четырехчасовой водоприток.

Главная водоотливная установка оборудуется тремя насосными агрегатами или группами насосов – рабочими, резервными и в ремонте. Рабочие агрегаты обеспечивают откачку максимального суточного притока за 20 ч.

Суммарное число агрегатов в резерве и ремонте не менее числа работающих агрегатов.

При проходке стволов независимо от притока воды допускается применение одного подвесного насоса при наличии резервного насоса на поверхности.

В насосных установках промежуточного и забойного водоотлива количество насосов и их производительность определяется ППР. Для этих водоотливных установок допускается иметь один трубопровод.

284. При строительстве коммунальных тоннелей допускается производить откачку воды непосредственно из зумпфов стволов без устройства специальной камеры.

285. Все главные водоотливные установки оборудуются аварийной сигнализацией уровня воды с выводом сигнала в пункт постоянного нахождения дежурного персонала. При эксплуатации неавтоматизированных главных водоотливных установок обеспечивается круглосуточное дежурство обслуживающего персонала.

286. Главная водоотливная установка оборудуется не менее чем двумя водоотливными трубопроводами, из которых один является резервным. Рабочие трубопроводы рассчитываются на выдачу из шахты суточного притока воды не более чем за 20 ч. Резервные трубопроводы имеют сечение, равное сечению рабочих трубопроводов.

При двух и более рабочих агрегатах общее число ставов водоотлива – не менее трех.

287. Водоотливные трубопроводы в насосной камере главного водоотлива закольцовываются и снабжаются задвижками так, чтобы каждый насосный агрегат мог работать на любой водоотливный трубопровод.

288. В камере главного водоотлива вывешивается руководство по эксплуатации насосных установок, схема трубопроводов с обозначением вентилей и задвижек, схема электроснабжения.

Помещение оборудуется рабочим и аварийным освещением, средствами противопожарной защиты.

289. Все водоотливные установки ежесуточно осматриваются механиком участка или специально назначенным лицом, главная водоотливная установка, кроме того, не реже одного раза в неделю – главным механиком организации. Результаты осмотра заносятся в Журнал осмотра водоотливных установок.

290. Вода из забоев выработок отводится по канавам, желобам или трубам в водосборники главного водоотлива или вспомогательных насосных установок. Поперечные сечения водоотводящих устройств рассчитываются на максимальный ожидаемый приток. Затопление настилов и откаточных путей, не допускается.

Все водоотводящие устройства и водосборники систематически очищаются.

291. На каждом объекте производятся регулярно, но не реже одного раза в шесть месяцев, замеры притока шахтной воды и ее химический анализ.

292. На строительстве объектов мелкого заложения коммунального назначения и при сооружении тоннелей открытым способом, а так же в котлованах и траншеях допускается не предусматривать насосные камеры и при притоке воды до 50 м³/сутки резервные насосные агрегаты водоотливных установок.

Глава 14. Электрическое хозяйство

293. В течение всего периода строительства лицами, назначенными приказом по организации за безопасную эксплуатацию электрохозяйства участка осуществляется контроль за исправностью и безопасной работой электротехнического оборудования, автоматического контроля изоляции кабельных линий, связи.

294. Для электроснабжения строительства подземных сооружений применяются подстанции наружной и внутренней установки.

Категория надежности внешнего электроснабжения подстанции объекта определяется ПОС в зависимости от способа строительства, гидрогеологических и других условий и не принимается ниже II категории согласно Правил устройства электроустановок, утвержденных приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 20 марта 2015 года № 230 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10851).

Допускается электроснабжение строительства коммунальных тоннелей (коллекторов) со степенью надежности по III категории, если перерывы в питании электроустановок не вызывают угрозу безопасности работающих, состоянию горных выработок и окружающей среде. При необходимости повышения степени надежности электроснабжения используются в качестве резервного источника питания передвижные электростанции.

Электроснабжение наиболее ответственных групп электроприемников: шахтного подъема, водоотлива, водопонижающих установок, главной вентиляторной установки, освещения выработок и компрессорных установок низкого давления при работах в кессонах – осуществляется от двух независимых источников питания.

295. В подземных выработках применяются сети с изолированной нейтралью. Не допускается в подземных выработках применять сети с глухозаземленной нейтралью трансформаторов и генераторов, за исключением специальных трансформаторов, предназначенных для питания преобразовательных устройств контактных сетей электровозной откатки, а также импортных тоннелепроходческих комплексов (далее - ТПК), имеющих свою трансформаторную подстанцию. Допускается для этих ТПК применение стационарных светильников напряжением до 220 В с установкой защитно-отключающих устройств.

296. При строительстве коммунальных тоннелей в городах, где возможно электроснабжение от действующих городских подстанций, допускается для электроснабжения подземных электроустановок применение сетей с глухозаземленной нейтралью питающих трансформаторов при выполнении следующих технических мероприятий:

1) защита магистрали и ответвлений к токоприемникам от токов короткого замыкания осуществляется автоматами мгновенного действия, реагирующими на ток перегрузки в любой фазе. Установка тока расцепителя автомата соответствует верхнему пределу рабочего тока защищаемого участка сети;

2) обеспечение контроля за состоянием изоляции сетей и токоприемников осуществляется с использованием быстродействующих (0,05 с) защитно-отключающих устройств с установкой по току утечки не более 0,01 А;

3) наличие на всех ответвлениях от магистральной линии повторных заземлений нулевых жил кабелей.

297. В электрических сетях напряжением до 1000 В с изолированной нейтралью для защиты людей применяется защитное заземление и непрерывный автоматический контроль изоляции сетей с действием на отключение поврежденной сети. Общее время отключения участка сети с поврежденной изоляцией не превышает 0,2 с, при напряжении до 660 В и 0,12 с при напряжении до 1000 В. Исключение составляют: главная водоотливная и главная вентиляторная установки, людские и грузолюдские подъемные установки, для которых допускается автоматический контроль изоляции с действием на сигнал.

298. Проверка исправности аппаратов, устройств контроля, изоляции и отключающих устройств осуществляется:

ежесменно дежурным электрослесарем;

ежедневно лицом, назначенным приказом организации за безопасную эксплуатацию электрохозяйства участка;

один раз в месяц главным энергетиком организации.

При строительстве коммунальных тоннелей проверка исправности аппаратов контроля изоляции и отключающих устройств проводится не реже одного раза в неделю электромехаником тоннельного участка и не реже одного раза в три месяца главным энергетиком организации.

299. Электроснабжение наземных потребителей (главные вентиляторные установки, подъемные установки, водопонижение, компрессорные установки, временные сооружения и освещение на строительной площадке, электроснабжение работ по освоению строительных площадок) производится от сетей напряжением до 1000 В, с глухозаземленной нейтралью. Защита людей от поражения электрическим током осуществляется выполнением зануления (видимого заземления).

300. Каждый строительный участок имеет следующую оперативно-техническую документацию:

1) однолинейную исполнительную схему электроснабжения;

2) исполнительную схему расположения электрооборудования, нанесенную на схематический план горных выработок с указанием марок, длин сечения кабелей, заземляющих устройств, распределителей и пусковой аппаратуры;

3) схему заземляющих устройств;

4) перечень работ, выполняемых по распоряжению и в порядке текущей эксплуатации, составленный лицом, назначенным приказом организации за безопасную эксплуатацию электрохозяйства участка;

5) Журнал учета и содержания защитных средств;

6) Оперативный журнал;

7) Журнал учета проверки исправности устройств контроля изоляции электрооборудования и электросетей;

8) Журнал учета проверок сопротивления изоляции электрооборудования и электросетей.

Замеры на строительной площадке производятся ежеквартально. Результат замера – не менее 0,5 МОм;

9) Журнал учета проверок заземления электрооборудования.

Замеры на строительной площадке производятся ежеквартально.

301. Лицо, назначенное приказом организации за безопасную эксплуатацию электрохозяйства участка имеет электротехническое образование. Наличие и порядок ведения оперативной технической документации ежемесячно проверяются главным энергетиком организации.

Оперативную техническую документацию составляет, корректирует и хранит лицо, назначенное приказом организации за безопасную эксплуатацию электрохозяйства участка.

Все изменения в электроустановках, происходящие в процессе эксплуатации, отражаются в схемах немедленно за подписью лица, назначенного приказом организации за безопасную эксплуатацию электрохозяйства участка, с указанием его должности и даты внесения изменения.

Обозначения, типы электрооборудования и электроаппаратуры, их номера на схемах соответствуют фактическим в натуре.

302. На каждом пусковом распределительном устройстве наносится четкая надпись, указывающая включаемую установку или сеть.

Не допускается применять некалиброванные плавкие вставки.

303. При строительстве подземных сооружений применяются следующие электрические сети:

1) для силовых нагрузок – трехфазные, переменного тока с изолированной нейтралью линейным напряжением до 1000 В включительно;

2) для контактной электровозной откатки – постоянного тока напряжением до 300 В включительно;

3) для дистанционного управления передвижными горнопроходческими машинами и механизмами – переменного тока напряжением до 42 В включительно.

304. Для питания отдельных мощных приемников электрической энергии, передвижных подстанций, проходческих комплексов и трансформаторов, установленных в выработках, допускается применение электрических кабельных сетей в системах с изолированной нейтралью в подземных условиях напряжением переменного тока до 10 кВ включительно. Прокладка кабельных сетей выполняется в соответствии с Правилами технической эксплуатации электроустановок потребителей, утвержденных приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 246 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10949).

Питание электроустановок с напряжением переменного тока свыше 10 кВ, установленных в подземных выработках, осуществляется в соответствии с Правилами технической эксплуатации электроустановок потребителей, утвержденных приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 246 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10949).

305. Для передачи и распределения электрической энергии в подземных выработках применяются кабели с оболочками, защитными покровами или мастичными покрытиями, не распространяющими горение.

306. На период строительства применяются следующие кабели с оболочками и защитными покровами, не распространяющими горение:

1) для прокладки по горизонтальным и наклонным (до 45°) выработкам –бронированные кабели в свинцовой, алюминиевой или поливинилхлоридной оболочке;

2) для прокладки по вертикальным и наклонным (свыше 45°) выработкам – силовые и контрольные кабели с проволочной броней в свинцовой, алюминиевой или поливинилхлоридной оболочке с обедненной или нестекающей пропиткой изоляции.

Допускается для питания передвижных машин и механизмов, а также переносных потребителей напряжением до 1000 В включительно применение кабелей с резиновой оболочкой.

Допускается использование небронированных кабелей с негорючей изоляцией при условии их прокладки, исключающей повреждение.

307. У концевых разделок всех кабелей в электрощитовых и распределительных пунктах вывешиваются бирки, указывающие назначение, марку и сечение кабеля.

Не допускается присоединение жил кабелей к зажимам пусковой аппаратуры без применения наконечников, специальных корончатых (крыльчатых) шайб или других приспособлений, предотвращающих расчленение проволок жил кабеля.

Не допускается присоединение нескольких жил кабелей к одному зажиму (пускателя, трансформатора).

Соединение бронированного кабеля с гибким в силовых цепях производится через зажимы аппарата (пускателя, автомата) и допускается посредством шинных коробок или соединительных муфт заводского изготовления.

308. В выработках, опасных по газу или пыли применение кабелей с алюминиевыми жилами и в алюминиевой оболочке, не допускается.

309. В подземных электрических сетях напряжением до 1000 В осуществляется защита:

1) трансформаторов и каждого отходящего от них присоединения от токов короткого замыкания – автоматическими выключателями с максимальной токовой защитой или плавкими вставками предохранителей;

2) электродвигателей и питающих их кабелей от токов короткого замыкания, от перегрузки, нулевая;

3) электрической сети от опасных токов утечки на землю – автоматическими выключателями в комплекте с реле утечки тока на всю электрически связанную сеть. Общая длина кабелей в сети не превышает 3 км.

Величина установки тока срабатывания реле максимального тока автоматических выключателей определяется расчетом и указывается на схеме электроснабжения участка.

310. Гибкий кабель, питающий передвижной механизм (погрузочную машину, экскаватор, самоходный вагон, проходческий комбайн), подвешивается. Примыкающая к машине часть кабеля с резиновой оболочкой прокладывается по грунту на протяжении не более 30 м с соблюдением мер, исключающих опасность его повреждения. По окончании работы передвижного механизма кабель отключается от электросети.

311. Не допускается держать гибкие кабели под напряжением в виде "бухт" и "восьмерок". Допускается только в тех случаях, когда условиями выполнения горных работ и конструкцией машин (укладчики, подвесные насосы) предусматривается запас гибкого кабеля на специальном устройстве или тележке.

312. Кабели, прокладываемые в горизонтальных и наклонных выработках с углом до 45°, подвешиваются не жестко, с провисом и располагаются на такой высоте, чтобы исключить возможность повреждения кабелей подвижными машинами и транспортом. Расстояние между опорами подвески кабеля не более 3 м, а расстояние между кабелями – не менее 5 см.

313. Кабели, прокладываемые в наклонных выработках с углом от 45 до 85°, имеют жесткое крепление с помощью хомутов, скоб или иных приспособлений, разгружающих кабель от действия собственного веса. Расстояние между креплениями не превышает 3 м.

314. Кабели, прокладываемые в вертикальных выработках и в выработках с углом наклона более 85°, имеют жесткое крепление. Расстояние между местами закрепления кабеля не более 5 м.

315. Кабели, прокладываемые по скважине, закрепляются на стальном тросе при помощи приспособлений, разгружающих кабель от собственного веса, конструкция которых определяется ППР.

316. Электрическая проводка на лесах, подмостях выполняется гибким кабелем или проводом двойной изоляции с медными жилами.

317. Применять неизолированные провода для силовых и осветительных электрических сетей в подземных выработках не допускается.

318. Допускается соединение между собой гибких кабелей, требующих разъединения в процессе работы при помощи штепсельных муфт. При этом коробка с контактными гнездами (розетка) монтируется со стороны источника питания электроэнергией. Масса муфты не передается на кабель.

Глава 15. Противоаварийная защита

Параграф 1. Общие положения

319. Противоаварийная защита объектов подземного строительства обеспечивает предотвращение возможных аварий, связанных с ними несчастных случаев и готовность к реализации специальных технических и организационных мер к спасению людей, локализации и ликвидации аварий, в том числе пожаров в подземных выработках и на примыкающих к ним строительных площадках; обрушений горных пород; затоплений горных выработок; загазирования выработок, взрывов и других чрезвычайных ситуаций.

Противоаварийная защита объекта включает подземные выработки с единой схемой проветривания и общие выходы из них на поверхность с прилегающими к ним строительными площадками.

Организацию и контроль за противоаварийной защитой объекта и пожарной безопасностью осуществляет руководитель организации.

320. Исключен приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 20.02.2023 № 83 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

321. Изучение плана ликвидации аварий (далее – ПЛА) должностными лицами, производится под руководством технического руководителя производственного объекта.

ПЛА составляется под руководством технического руководителя производственного объекта, согласовывается с руководителем профессиональной аварийно-спасательной службы в области промышленной безопасности, обслуживающего данный производственный объект, и утверждается техническим руководителем организации.

ПЛА включает в себя оперативную часть, распределение обязанностей между персоналом, участвующим в ликвидации аварий, и порядок его действия, а также список должностных лиц и учреждений, которые немедленно извещаются об авариях.

В ПЛА предусматриваются:

1) мероприятия по спасению людей;

2) пути вывода людей, застигнутых авариями на производственном объект, из зоны опасного воздействия;

3) мероприятия по ликвидации аварий и предупреждению их развития;

4) действия специалистов и рабочих при возникновении аварий;

5) действия подразделения профессиональной аварийно-спасательной службы в области промышленной безопасности и персонала производственного объекта в начальной стадии возникновения аварий.

Сноска. Пункт 321 - в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 20.02.2023 № 83 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

322. Не допускается допуск в выработки лиц, не ознакомленных с ПЛА или незнающих его в части, относящейся к месту их работы, с маршрутами выхода из опасной зоны и действиями при возникновении аварийной ситуации.

Не допускается ведение работ при отсутствии утвержденного ПЛА, а также в случае его рассогласования командиром профессиональной аварийно-спасательной службы в области промышленной безопасности в целом или отдельных позиций, кроме тех, которые обусловлены устранением нарушений.

323. Ознакомление работников с ПЛА после его утверждения организовывается при проведении первичного на рабочем месте, повторного и внепланового инструктажей по технике безопасности. В случае изменения маршрутов выхода людей на поверхность ознакомление проводится в суточный срок.

На объектах с разветвленной системой выработок глубокого заложения, имеющих два выхода и более, ознакомление с маршрутами эвакуации проводится путем непосредственного прохода рабочих в сопровождении лиц технического надзора от места работы на поверхность.

324. При возникновении на объекте аварии руководителем по ее ликвидации является главный инженер организации, а до прибытия его на объект - начальник участка, старшее лицо надзора или дежурный диспетчер.

325. При выполнении работ на одном объекте несколькими организациями эти организации действуют по единому ПЛА и выполняют решения руководителя ликвидации аварий.

В Акте-допуске определяется организация, главный инженер которой или замещающие его лица являются руководителями ликвидации аварий.

326. Руководитель ликвидации аварий может быть отстранен от руководства аварийно-спасательными работами только по письменному приказу или распоряжению в оперативном журнале вышестоящего руководителя, который принимает на себя руководство ликвидацией аварии или назначает другого руководителя ликвидации аварий.

327. С момента обнаружения аварии управление аварийно-спасательными работами централизуется и осуществляется из одного заблаговременно выбранного на строительной площадке помещения, в котором организуется командный пункт.

С получением сообщения об аварии руководитель по ее ликвидации вводит в действие ПЛА и организовывает командный пункт.

Помещение командного пункта оборудуется средствами телефонной связи (местной, междугородной) и позволяет организовать работу руководителя ликвидации аварий и руководителя аварийно-спасательных работ.

328. Организация обеспечивает подготовку рабочих, специалистов и руководителей к действиям в начальный период возникновения аварий.

На объектах подземного строительства периодически по графику проводятся учебные тревоги.

Параграф 2. Вывод людей из опасных зон

329. В организациях, осуществляющих строительство подземных сооружений осуществляется единый учет лиц, спустившихся в выработки и вышедших из них на поверхность, независимо от принадлежности их к разным организациям.

Организацию такого учета осуществляет руководитель организации, а его обеспечение – начальник участка.

Допуск людей в выработки без письменного разрешения начальника участка, не допускается.

330. Для оперативного оповещения работающих о возникновении аварии на объекте кроме телефонной связи действует аварийная сигнализация (световая, звуковая). У телефонных аппаратов в выработках и на строительной площадке вывешиваются номера телефонов вызова подразделения профессиональной аварийно-спасательной службы в области промышленной безопасности и других аварийных служб.

Порядок оповещения людей об аварии объявляется приказом по организации и доводится до сведения работников при ознакомлении с ПЛА.

331. Всем спускающимся в выработки на объектах, опасных по взрыву газовоздушных смесей, выдаются исправные, индивидуально закрепленные изолирующие самоспасатели, количество которых на объекте на 10 % превышает списочный состав работников, занятых на подземных работах. Изолирующими самоспасателями также обеспечиваются лица, занятые на работах по искусственному закреплению грунтов.

332. При групповом хранении самоспасатели располагаются в забоях, в удаленных от выходов выработках и в других местах на маршрутах эвакуации людей с рабочих мест согласно ПЛА.

Общее количество самоспасателей в местах хранения превышает численность работающих на объекте в наиболее многочисленной рабочей смене не менее чем на 10 %.

Самоспасатели хранятся в специальных ящиках, места хранения обозначаются, освещаются, пронумеровываются и наносятся на схемы горных работ ПЛА.

333. На объектах, в которых из выработок, удаленных от выходов, на поверхность при авариях не обеспечивается вывод людей за время защитного действия самоспасателей, оборудуются убежища для укрытия работающих, замены использованных самоспасателей или ожидания помощи.

В тех случаях, когда затраты времени на вывод людей из удаленных от запасного выхода мест сопоставимы с временем защитного действия самоспасателей или составляют более 90 % этого времени, при подготовке ПЛА проводится из этих мест контрольный выход группы работников объекта.

Расчетное время выхода людей в непригодной для дыхания атмосфере определяется в соответствии с ПЛА. Во всех случаях при авариях оценка маршрутов выхода людей из выработок на поверхность производится исходя из условий пешего передвижения по горизонтальным, наклонным и вертикальным выработкам.

334. Исправность самоспасателей проверяется согласно руководства по их эксплуатации: закрепленных индивидуально – ежемесячно, находящихся в горных выработках при групповом хранении – не реже одного раза в шесть месяцев перед согласованием ПЛА.

Проверка производится инженерно-техническими работниками организации с участием специалистов профессиональной аварийно-спасательной службы в области промышленной безопасности. Результаты проверки оформляются актом.

Исправность и сохранность самоспасателей контролирует начальник участка (объекта), а обеспечение самоспасателями – руководитель организации.

335. Пути выхода людей из опасных зон (по возможности) предусматривают их эвакуацию по незагазированным выработкам кратчайшими маршрутами к выходам на поверхность.

336. Последовательность развития подземных работ предусматривается с учетом возможности проходки в первую очередь выработок, обеспечивающих на объекте открытие запасного выхода на поверхность.

При производстве работ в выработках, сообщающихся с эксплуатируемыми подземными сооружениями, запасный выход объекта может предусматриваться через указанные сооружения по согласованию с их владельцами.

337. При наличии на объекте нескольких выработок, выходящих на поверхность, в качестве запасных выходов предусматриваются не менее двух из них.

Устья всех выходящих на поверхность выработок, не обслуживаемых постоянно охраной, закрываются на запоры, которые изнутри открываются свободно, а снаружи – ключом. Один ключ хранится при ПЛА объекта.

338. В выработках на маршрутах вывода людей при авариях отдельно от рабочего освещения прокладываются сети аварийного освещения, питаемые от независимого источника.

Допускается использование в качестве аварийного освещения светильников индивидуального пользования при условии обеспечения каждого находящегося в подземных условиях исправным светильником. Светильники обеспечивают продолжительность нормального непрерывного горения не менее 10 ч.

339. При каждой организации, использующей индивидуальные аккумуляторные светильники, устраиваются ламповые в соответствии с ПОС, которые имеют следующие помещения:

1) для разборки и чистки светильников;

2) для приготовления электролита и заливки аккумуляторов;

3) для хранения электролита;

4) для зарядки аккумуляторов;

5) для выпрямительных агрегатов;

6) вспомогательные помещения (мастерские, кладовые).

Устройство и эксплуатация ламповых осуществляется в соответствии с Правилами техники безопасности при эксплуатации электроустановок потребителей, утвержденных приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 19 марта 2015 года № 222 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10889), Правилами технической эксплуатации электроустановок потребителей, утвержденных приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года № 246 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10949) и Правилами устройства электроустановок, утвержденных приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 20 марта 2015 года № 230 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10851).

340. Все пересечения выработок оборудуются указателями направления к выходу на поверхность, которые освещаются или покрыты светоотражающей краской.

В горизонтальных выработках на пересечениях, в местах примыкания камер, вертикальных и наклонных выработок устанавливаются таблички с наименованием этих выработок, соответствующие обозначенным на схемах ПЛА.

341. При проходке и углубке вертикальных выработок для экстренной эвакуации людей из забоя предусматривается использование подвесной лестницы. Длина лестницы обеспечивает размещение на ней одновременно всех работающих наибольшей по численности смены.

Подвесная лестница крепится к канату лебедки и в режиме постоянной готовности к применению располагается под предохранительным полком. Лебедка имеет механический и ручной привод и оборудуется тормозами. Конструкция лебедки, прицепного устройства и подвесной лестницы соответствует Правилам обеспечения промышленной безопасности при эксплуатации грузоподъемных механизмов, утвержденным приказом Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 30 декабря 2014 года № 359 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10332).

Параграф 3. Обрушения горных пород

342. Способы и приемы ведения горнопроходческих работ и содержания выработок исключают обвалы и обрушения. Работы по проходке и креплению выполняются в соответствии с утвержденными проектами и паспортами с соблюдением мер безопасности, предусмотренных в настоящих Правилах.

343. При обрушениях в выработках руководитель ликвидации аварий реализовывает в первую очередь мероприятия ПЛА по оказанию помощи людям, застигнутым обрушением.

Для спасения людей, находящихся за завалом в тупиковой выработке, организовывается проходка спасательных и обходных выработок одновременно из возможно большего числа мест и бурение спасательных скважин с поверхности, принимаются меры к организации связи с находящимися за завалом людьми и подача к ним воздуха по скважинам, трубам. В этих случаях прекращать подачу сжатого воздуха за завал и проводить на объекте взрывные работы, не допускается.

344. В случаях аварийного выпуска породы в выработку и прогнозируемого выхода воронки обрушения на поверхность проходка спасательных выработок и скважин, а также работы по ликвидации и локализации последствий обрушения, не связанные со спасением людей, производятся по проекту.

К оперативной разработке указанных проектов привлекаются организации, заблаговременно определенные (по согласованию) в ПЛА объекта.

345. При нарушении в результате обрушения вентиляции, водоотлива, энергоснабжения принимаются меры по их восстановлению, организовывается контроль за составом воздуха и проводятся работы по предотвращению возможного подтопления и заиливания выработок.

Параграф 4. Предотвращение затоплений

346. На каждом объекте подземного строительства предусматриваются проектом и осуществляются меры по предупреждению затопления горных выработок поверхностными и подземными водами, установленные главой 13 настоящих Правил.

При строительстве подводных тоннелей, проходке выработок в других зонах возможных прорывов воды, в том числе специальными способами, осуществляются особые меры противоаварийной защиты, предусмотренные в параграфе 5 главы 5 настоящих Правил.

347. При прорывах воды в выработки во время выполнения спасательных работ, локализации аварии и ликвидации ее последствий осуществляется контроль за составом воздуха и принимаются меры по проветриванию выработок, в которых ведутся эти работы.

Работы по локализации прорывов воды сопровождаются принятием мер, ограничивающих вынос пород, заиливание выработок, водосборников насосных установок и предупреждающих выход воронки обрушения на поверхность.

348. После реализации первоочередных мер по спасению людей в случаях, когда принятых к локализации прорыва воды мер недостаточно, дальнейшие работы проводятся по заранее разработанным и утвержденным мероприятиям против затопления.

Приложение 1 к Правилам по обеспечению промышленной безопасности при строительстве подземных сооружений и метрополитенов

зона вдоль воздушных линий электропередачи в виде земельного участка
и воздушного пространства, ограниченных вертикальными плоскостями

Для линий напряжением, кВ:
До 1 кВ и ВЛС............................................................................2 м
20................................................................................................10 м
35 ...............................................................................................15 м
110..............................................................................................20 м
150, 220 ......................................................................................25 м
330, 500, ±400.............................................................................30 м
750, ±750....................................................................................40 м
1150............................................................................................55 м

Приложение 2 к Правилам по обеспечению промышленной безопасности при строительстве подземных сооружений и метрополитенов

Предельно-допустимая концентрация вредных газов и пыли в воздухе горных выработок

Таблица

№ п/п	Наименование вещества	Формула	Величина ПДК		Класс опасности	Примечание
			мг/м3	% по объему
1	2	3	4	5	6	7
1	Сернистый газ	SО2	10	0,00038	3	При выделении из горных пород
2	Сероводород*	H2S	10	0,00071	2	При выделении из горных пород
3	Углеводороды алифатические (С1-С10) предельные в пересчете на углерод	СnН2n+2	300		4	При выделении из горных пород, в т.ч. проявление нефтепродуктов
4	Аммиак	NH3	20	0,0025	4	При искусственном закреплении грунтов замораживанием
5	Формальдегид*	CH2O	0,5	0,00004	2	При химическом закреплении грунтов
6	Акролеин	C3H4О	0,2	0,000009	2	При работе двигателей внутреннего сгорания (ДВС)
7	Оксиды азота (в пересчете на NО2)*	NО2	5	0,00026	3	При работе ДВС и взрывных работах
8	Оксид углерода	СО	20	0,00170	4	При работе ДВС, взрывных, огневых и сварочных работах
9	Озон*	О3	0,1		1	При сварочных работах
10	Сварочная аэрозоль:					При сварочных работах
10.1	Триоксид железа	Fe2О3	6		4
10.2	Марганец, при его содержании:	Mn
	до 20 %		0,2		2
	от 20 до 30 %		0,1		2
11	Кремния диоксид кристаллический, при его содержании:	SiО2				При технологических процессах, обусловленных пылеобразованием (бурение, погрузка горной массы)
	более 70 %		1		3
	от 10 до 70 %		2		3
	от 2 до 10 %		4		3

* Вещества с остронаправленным механизмом действия.