1. Жалпы ереже
1.1. Осынау ереже медициналық ем-дом жасауға қолданылатын барлық сәуле диагностикасы мен рентген аппараты кабинеттерiнде жүзеге асады және оларды жобалау iсiнде, құрылыстарда, жабдықтауда және пайдалану барысында мiндеттi саналады.
1.2. Рентгенмен жұмыс iстеу барысында медициналық қызметкерлер, емдеушiлер және басқа кiсiлер рентген сәулесiнiң тiкелей және радиациялық емес (қорғасын, ацетон, толуол, озон, азот тотығы, жоғарғы кернеу, шу) шашырай әсер етуiне ұшырайды. Осынау ереже көрсетiлген факторлардың зиянды әсерiнен сақтандыру тәртiптерiнен тұрады.
1.3. Ереже мемлекеттiк стандарты белгiленген радиациядан қорғауға қажеттi жұмыс жүретiн зонаның ауасы мен шудың белгiлi мөлшерiн ұстауды қамтамасыз етедi. Ереже радиоактивтi заттармен және басқа ионды сәуле шығаратын көздер мен жұмыс iстеудiң негiзгi санитарлық жүйелерiне сай жасалған.
1.4. Медициналық ем-дом жасау үшiн шығарылған рентген аппараттарының жұмысы мен оларды қондыруға арналған нормалық-техникалық құжаттарда қызметкерлердiң еңбек жағдайының қауiпсiздiгiн және емдеушiлердi радиациядан сақтаудың тәртiбi ұштасып жатуға тиiстi.
1.5. Қазақстан Республикасы көлемiнде рентген аппараттарының тәжірибе үлгiлерiн жасау және оларды көп етiп шығару Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлiгiнiң келiсiмi бойынша ғана рұқсат етiледi. Шығарылатын барша рентген аппараттары олардың қандай қызметке арналғанына қарамай сәуле дозасын есептегiш болуы мiндеттеледi.
1.6. Мекемелерге медициналық рентген аппараттарын Денсаулық сақтау министрлiгiнiң санитарлық-эпидемиологиялық қызмет орындарымен келiсе отырып жасалған ұсыныс бойынша алынады. Осы ереже талабына жауап бермейтiн рентген аппараттарын емдеу iсiне пайдалануға рұқсат етiлмейдi.
1.7. Медициналық тәжірибеде сәулемен диагноз қою және емдеу республиканың Денсаулық сақтау министрлiгi мекемелерi бекiткен әдiстеме арқылы ғана жүзеге асады.
1.8. Медициналық рентгенмен тек қана арнаулы даярлықтан өткен медицина қызметкерлерi ғана емдей алады.
1.9. Мекеме басшылары рентген аппаратпен жұмыс iстеуге жiберiлетiн адамдардың тiзiмiн жасайды, олардың белгiлi мерзiмде медициналық тексеруден және бас-басына сәуле шамасының мөлшерiн бақылауынан өтудi қамтамасыз етедi.
1.10. Мекеме басшылығы радиациялық қауiпсiздiк, рентгенмен, оның iшiнде жылжымалы (ақылы), көшпелi рентген-аппараттарымен жұмыс iстеу тәртiбi, радиациялық бақылауды өткiзу мен ұйымдастыруды, ем қабылдаушылар мен қызметкерлердi радиациядан сақтандыру, төтенше жағдайдың алдын алу әрi жою тәртiбi туралы нұсқауды мемлекеттiк бақылау органдарымен бiрлесе отырып келiсудi және жасауды iске асыруға мiндеттi. Нұсқау сәулемен дерттi табатын әрбiр бөлменiң көрнектi жерiне iлiнiп қоюға тиiс.
1.11. Рентген аппараттарымен жұмыс iстеуге 18-ден жоғары ионды сәулемен жұмыс iстеуге медициналық терiс көрсеткiшi жоқ, техникалық қауiпсiздiк сабағынан өткен кiсi жiберiледi.
1.12. Осы ереженiң орындалуы жөнiндегi жауапкершiлiк рентген аппаратын пайдаланатын мекеме басшыларына жүктеледi.
1.13. Мекеме басшысы бөлiмшеде (кабинетте) радиациялық техникалық қауiпсiздiктiң сақталуына қызметкерлер (бөлiм меңгерушiсi, кабинет меңгерушiсi, аға дәрiгер) iшiнен жауапты адамды белгiлейдi.
1.14. Рентген аппараттардың сызбасы, пайдалану жөнiндегi жазбалар мен нұсқаулар, сәуле мөлшерiн бақылау хаттамасы, сәулемен ауруды табу кабинетiн санитарлық-гигиеналық зерттеудiң актiсi электр өлшегiш аспаптарды тексеру хаттамасы, кабинеттiң техникалық төлқұжаты, пайдалануға құқық беретiн санитарлық төлқұжат, сәулемен емдейтiн кабинетте сақталуға тиiс.
1.15. Осы ереженiң орындалуын бақылауды мемлекеттiк санитарлық тексеру, техникалық инспекция және (республикалық, облыстық, қалалық) сәуле диагност және терапия орталықтары тиiстi нұсқаулар бойынша iске асырады.
2. Сәуле диагносты, жылжымалы және көшпелi рентген
аппараттары бөлмелерiнiң жұмысын ұйымдастыру әрi
iске қосу тәртiбi
2.1. Сәуле диагносты бөлмелерiн салу және жабдықтау мемлекеттiк бақылау мекемелерiмен келiсiлген және осы ережеге жауап беретiндей жоба iске асырылуға тиiс.
2.2. Рентген аппаратын құрастыру жұмысын бастамас бұрын әлгi бөлме (бөлiмше) мемлекеттiк бақылау өкiлдерiнiң қатысуымен мемлекеттiк сарапшылар қабылдауынан өтеуге тиiс. Ол мекен-жай мемлекеттiк бақылау мекемелерiнiң келiсiмiмен солардың жоба шешiмiне сай пайдалануға берiлдi. Жұмыс iстеуге қабылдаған кезде санитарлық тәртiпке сай емес бөлме мiндеттi түрде ережеге сай қалыпқа келтiрiледi.
2.3. Мемлекеттiк бақылау органдарының рұқсаты мен мемлекет сарапшыларының кабинеттi пайдалануға болатыны туралы актiсi болғанға ғана рентген аппаратын құру жұмысын жүргiзу мүмкiндiгi туады.
Рентген аппаратын құруды осы жұмысты жүргiзуге құқы бар арнайы мекемелер атқарады. Құрушы мекеменiң рентген сәулесiмен жұмыс iстеуге құқ беретiн санитарлық паспорты болуы қажет.
Рентген аппаратының кабинетте орналасу схемасын сәуле диагностi мен терапия орталығы бекiтедi.
2.4. Құру және iске қосу жұмысы аяқталғаннан кейiн сәуле диагносты кабинетi мекеме басшылары бекiткен құрамында кабинет мүшелерi бар пайдалану сарапшылары арқылы қабылданады.
Сарапшылар құрамына мiндеттi түрде енетiндер: сәуле диагносты бөлiмше (кабинет) меңгерушiсi, сәуле диагносты мен терапия орталығын құрушы мекеменiң өкiлi, мемлекеттiк бақылау органы және техникалық тексерушi. Мемлекеттiк бақылау органдары арқылы жұмыс iстеуге құқ беретiн санитарлық төлқұжат негiзiнде сарапшылар кабинетi жарамды деген қабылдау актiсiн толтырады. Актiге мөлшердi бақылау хаттамасы, желдеткiш сапасын және жайтартқыш кернеуiн бiлдiретiн хаттамалар, рентгенаппаратының орналасу схемасы тiркеледi. Аталған қарыздар сәуле диагносты кабинетiнде сақталады.
2.5. Сәуле диагносты кабинетiн пайдалануға құқ беретiн санитарлық төлқұжатты алғанға дейiн және оның мерзiмi бiткен кезде медициналық ем-дом жүргiзуге тиым салынады. Төлқұжат 2 жылдық мерзiмге берiледi. Кабинеттiң жұмысын тексеру актiсi негiзiнде мемлекеттiк бақылау органдары төлқұжат мерзiмiн ұзартып бередi. Тексеру актiсi болмаған жағдайда санитарлық төлқұжат мерзiмiн ұзартуға тиым салынады.
Кабинеттi пайдалану жағдайы өзгерген кезде әкiмшiлiк бұл мәселенi мемлекеттiк бақылау органдарына хабардар етiп, санитарлық төлқұжатты қайта толтырады.
2.6. Рентген аппаратын жылжытуға және басқа жаққа көшiруге санитарлық төлқұжат доземетриялық тексеру хаттамасы негiзiнде берiледi. Санитарлық төлқұжатсыз оларды пайдалануға болмайды.
2.7. Санитарлық төлқұжат алғаннан кейiн барлық рентген аппаратына олардың техникалық жағдайы мен қызметiн тiркеп отырған техникалық - бақылау журналы ашылады.
2.8. Осы айтылған санитарлық ереже бұзылған жағдайда мемлекеттiк бақылау органдары пайдалану мерзiмi бiтпесе де санитарлық төлқұжатты жоюға және сәуле диагносты кабинетiн пайдалануды тоқтатуға құқылы.
3. Сәуле диагносты кабинеттерiне қойылатын
талаптар
3.1. Аурухана рентген аппараттарын орнату мақсатында жоба бойынша арнайы салынған немесе бейiмделген әрi мемлекеттiк санитарлық бақылау органдарымен келiсiлген мекен-жайлар пайдаланылады. Жылжымалы рентген аппаратын пайдалану тек қана операция блоктарында және қозғалуға болмайтын аурулар палатасына рұқсат етiледi.
Жылжымалы рентген аппаратын қалай жұмыс iстеткенiне қарамай жалпы көпшiлiкке пайдалануға рұқсат етiлмейдi.
3.2. Сәуле диагносты кабинеттерiн нөлдiк деңгейден төмен едендi мекен-жайға, сонымен қатар кеңселiк, тұрғын үйлерге мектепке дейiнгi балалар мекемелерiне, оқу орындарына орналастыруға тиым салынады.
Сәуле диагносты кабинеттерiн тұрғын үйлерге жапсарласа салынған әрi рентген сәулесiнен табиғи жағдайға дейiнгi межеге қорғалған қосымша үйлерге орналастыруға болады. Емдеу-сауықтыру орындарында ауруханадағы науқастар палатасына сәуле диагносты кабинеттерiн көлденең немесе тiк жапсарлас орналастыруға болмайды.
3.3. Сәуле диагносты кабинетi орналасқан жер орталық жылу жүйесiне, суға, канализацияға қосылуы керек. Сәуле диагносты кабинетiн от жағып жылытуға болмайды. Бөлменiң жылылығы 20 цельсиядан аспауға тиiс.
3.4. Тетiкке қосатын және ем жасайтын бөлмеде табиғи және электр жарығы болуы тиiс, ал фотолабораторияда табиғи жарық болуы қажет емес. Ем-дом жасайтын бөлмедегi электр жарығы жұмыс iстеуге бейiм, жағып-өшiруге қолайлы болғаны дұрыс.
3.5. Күндiзгi уақытта рентген арқылы диагностикалық жарық түсiруден басқа рентгендiк процедураның-емдiк шаралардың барлығы табиғи жарықпен атқарылуға тиiс. Терезе мен бөлме кеңдiгi 1:10 өлшемнен кем болмағаны жөн.
3.6. Диагностикалық ем-дом кезiнде бөлменiң терезесi пердемен немесе қақпақпен жабылып қараңғылануға тиiс.
3.7. Сәуле диагносты кабинетiне бөлме таңдаған кезде N 1 кестеде көрсетiлген мөлшердi негiзге алған жөн. Екi немесе одан да көп бөлмеге орналасқан сәуле диагносты кабинеттiң меңгерушiсi жеке бөлменi иеленбек. Мекен-жайдың биiктiгi 3 метрден, есiктiң енi 0,9 метрден кем болмауға тиiс.
3.8. Сәуле диагностың мекен-жайы бiр сағатта үш еседей таза ауаны iшке айдайтын, төрт еседей ауаны сыртқа шығаратын механикалы желдеткiшпен жабдықталуға тиiс. Желдеткiштiң ауа өтетiн өңешi тазалағыш фильтрге жалғасады. Ауаны сыртқа айдау жоғарғы және төменгi ендiкте, iшке сору жоғарғы ендiкте жүредi.
3.9. Сәуле диагностына арналған бөлменiң еденi ағаш паркеттi негiзi бетон болуға тиiс. Жылжымалы аппаратты пайдаланған кезде дәрiгерлер үшiн табанға резенке кiлемшелер төселедi. Сурет лаборатория мен дәретхана, қол қоятын бөлме қабырғасы кафельмен қапталуға тиiс.
3.10. Сәуле диагносты бөлмесiнiң төбесi, қабырғасы ақпен боялуға тиiс. Қабырға майлы боямен сырланады.
3.11. Әрбiр ем-дом жасалатын бөлмеде жалғыз рентген аппараты араласады. Бiр бөлмеге екi қызмет атқаратын екi рентген аппаратын орнатуға тиым салынады. Диагност қоюға арналған аппарат пен денталдық рентген аппараты бiр-бiрiмен жалғаса орналасуына болады. Рентгенге түсiретiн жабдық пен ауруды ажыратып ашып беретiн аппарат қатар орын табатын бөлме 10 шаршы метрге дейiн кең болғаны жөн.
3.12. Фотолаборатория әдеттегiдей сәуле диагносты кабинетiмен жапсарлас, басқаруға жақын, ем-домға еркiн енетiндей бөлмеге орналасады.
3.13. Басқару бөлмесi (пультi) ем-дом жасайтын бөлмемен радио арқылы байланысатын болады, әрi көзбен бақылайтын терезесi бар, ол терезе сәуле өткiзбейтiн әйнекпен қапталады. Әйнектiң кеңдiгi мен орын тебуi келушiнi еркiн көретiндей қолайлы жағдайда орналасады.
3.14. ЭРГА секiлдi электррентгенге түсiру аппаратымен жұмыс iстеуге арнайы жабдықталған ксеролаборатория қажет, ЭРГА аппаратымен жұмыс iстеу үшiн көлемi 10 шаршы метрден кем болмайтын ауаны iшке және сыртқа айдайтын өзiнше желдеткiшi бар арнайы бөлме әзiрленедi.
3.15. Сәуле диагносты кабинетiнiң маңдайшасына электрмен жанып жұмыс iстейтiн "Кiруге болмайды" деген жазу болуға тиiс.
N 1 кесте
Рентген бөлiмi кабинеттерiнiң алаңы
мен жабдық жинақтары
------------------------------------------------------------------
NN/рр Ғимараттың аты алаңы кем дегенде
ш.м.
------------------------------------------------------------------
І. Жалпы тексеруге керектi рентгендi-диагностикалық
кабинеттер
- бiр үстелдi емдiк шаралар орны 34
- екi үстелдi емдiк шаралар орны 45
- екi үстелдi рентген көрiнiстерiн күшейткiшпен
электронды оптикалық өңдеу құралы, тамографиялық
тiркемелi көрiнiстерге арналған таған, рентгенкино. 48
графты немесе ренгтгенополиграфы бар
- диагностикалық рентген аппаратын басқаратын бөлме 10
- дәрiгердiң кабинетi 10
- екеу немесе одан да көп рентгендi диагностикалық
емдiк шаралық және әр емдеу дүркiнiң ұлғайтқышы
бар дәрiгер кабинетi 4
- екi немесе одан да көп рентгендi диагностикалық
кабинеттерi бар меңгерушiнiң кабинетi 10
- қызметкерлер бөлмесi 10
- екi немесе одан да көп кабинеттi қызметкерлер бөлмесi,
егер қызметкерлердiң саны бiреуден артса, онда
отыратын кабинеттiң алаңы 4 м. кеңеюi тиiс.
- барий ұнтағы дайындайтын бөлме 4
- жастықты тақтай төсексiз (кушетка) емдеушiлер үшiн
бөлме 1,5
- емдеушiлер шешiнетiн жастықты тақтай төсектi бөлме 2,5
- емдеушiлер үшiн әжетхана (iшек-қарын тексеретiн
кабинеттер) 1,6х1,1
- бiр кабинетке фотолаборатория 10
- екi кабинетке фотолаборатория 12
- екi бөлмеден тұратын жалпы алаңды үш немесе одан
да көп кабинеттердi қамтитын фотолаборатория 18
- түсiрiлген көрiнiстердi қарайтын бөлме (төрт
немесе одан да көп рентгендi диагностикалық кабинеттi)
кем дегенде алаңы 18
- қосалқы бөлшектер қоймасы 8
- тазалау, жинау заттардың қоймасы 4
- пленкаларды (100 кг. аспайтын) уақытша сақтайтын
орын 4
- рентген пленкаларын сақтайтын орын (архив) 15
ІІ. Флюрографиялық кабинет
- емдiк шаралық (процедурная) 20
- шешiнетiн орын (диагностикалық флюрографиялық
кабинетте) 4
- флюрографиялық кабинеттегi көпшiлiк тексерiлетiн
жердегi шешiнетiн орын 15
- тiркелетiн орын 20
- күтетiн жер 20
- флюрографиялық кабинеттiң пайдаланылатын дәлiзi
емдiк шаралар қабылдағанға дейiн отыра тұратын фойе
алаңы кемiнде 20
- фотолаборатория 6
- флюрографиялық кабинеттiң құрамында рентген болған
жағдайда, рентген диагностикалық кабинетiмен жалпы
фотолаборатория үшiн пайдаланылатын бөлменiң алаңы 12
ІІІ. Рентгендiстоматологиялық кабинет
- емдiк шаралық 10
- рентгенография панорамасы үшiн аппаратты емдiк
шаралар бөлмесi 10
- панорамды томографты емдiк шаралық 10
- басқарма бөлмесi 6
- фотолаборатория 6
IY. Рентгендi моммографиялық кабинет
- емдiк шаралық 10
- мамандық әдiстемесiнiң емдiк шаралығы (мамандық
кабинет үшiн) 12
- фотолаборатория 10
- дәрiгердiң бөлмесi 10
Y. Рентген урологиялық кабинет
- жуындыны ағызатын емдiк шара (рентгендi операция) 34
- басқарма бөлмесi 10
- фотолаборатория 10
- дәрiгердiң бөлмесi 10
YI. Компьютерлi рентгендi томография кабинетi
- емдiк шаралық 34
- басқарма бөлмесi 15
- компьютерлiк 18
- генераторлық 15
- қаралатын орын 12
- фотолаборатория 12
- дәрiгер бөлмесi 10
YII. Жүрек және iрi қан тамырларды зерттеуге
арналған рентгендi операциялық блок
- рентгендi емдiк шаралық 48
- басқарма бөлмесi 25
- операция алдындағы орын 14
- тазалайтын орын 10
- тексерiлгеннен кейiн келген аурулардың уақытша бөлмесi 12
- фотолаборатория 10
- түсiрiлген көрiнiстердi қарайтын бөлме 15
YIII. Өкпенi тексеруге арналған рентгендi
операциялық блок
- рентгендi емдiк шаралық 48
- басқарма бөлмесi 15
- операция алдындағы орын 10
- тазалайтын орын 10
- микроскопия 10
- фотолаборатория 10
- қызметкерлердiң гигиеналық жеке бөлмесi 5
- кiр заттарды, жаймаларды сақтайтын бөлме 4
- қосалқы бөлшектер қоймасы 8
- түсiрiлген көрiнiстердi қарайтын бөлме 15
- дәрiгердiң кабинетi 10
- Алаңы кемiнде 45 ш.м. рентгендi диагностикалық
кабинеттiң шаралығына тiс түсiретiн рентген
аппаратын қоюға болады
IХ. Дистанциялық рентгендi терапия
кабинеттерi
- емдiк шаралық 24
- басқарма бөлмесi 15
- дәрiгердiң бөлмесi (аппараттары) 10
Х. Контрактi рентгендi терапиялық кабинет
- емдiк шаралық 24
- басқарма бөлмесi 15
- дәрiгердiң (ауруды қарайтын)бөлмесi 10
ХI. Жұқпалы аурулар бөлiмiнiң рентгендi блогi
- блокқа кiре берiстегi алаң 2
- босқа кiре берiстегi қақпа 2
- күтетiн бөлме 10
- күтетiн жердегi әжетхана 1,6х1,1
- емдiк шаралық (N 1 кесте бойынша)
- басқарма бөлмесi 10
- фотолаборатория 10
- дәрiгердiң бөлмесi 10
ХII. Сәуле терапиясын жоспарлайтын кабинет
(токометриялық)
- емдiк шаралық (II,I бойынша)
- басқарма бөлмесi 15
- барий дайындайтын бөлме 4
- әжетхана 10
- фотолаборатория 10
- дәрiгердiң бөлмесi (науқасты қарайтын) 10
4. Келушiлердi радиациялық қауiпсiздiкпен
қамтамасыз ету
4.1. Келушiлердi радиациялық қауiпсiздiкпен қамтамасыз ету рентген аппаратын қолайлы пайдалану бөлмелердi жобалау, жеке және жалпы адамдарды қорғау талабын сақтау, радиациялық бақылау, ем-дом жұмысын қолайлы түрде жолға қою секiлдi жан-жақты мәселелердi дұрыс шешуден басталады.
4.2. Жеке адамдарды қорғау құралдарының саны мен түрiн диагност кабинетi анықтайды, әйтсе де ол құралдар екiден кем болмауға тиiс. Барлық қорғау құралдары (әйнек, алжапқыш, қолғап, т.б.) бойында қанша қорғасын құрамы барын белгiленген штамп басылған болады.
4.3. Сәуле жiберiп рентген арқылы ем-дом жүргiзу (бөтен заттарды денеден тауып алып тастау, сынған сүйектi құрастыру, катетр салу, ауруды бақылау, т.б.) жеке адамды қорғауға арналған құралдарды пайдалану арқылы және қашықтан жүргiзiледi, соның өзiнде сәуле астында жүрудi барынша азайтқан мақұл.
4.4. Сәбилердi тексеру жасаған кезде оларды экранның арғы жағында ұстап тұру әрi дәрiгердi сәуле қабылдаудан мүмкiндiгiнше қорғай бiлу үшiн арнайы жабдықтар пайдаланылады. Арнайы жабдықтар болмаған жағдайда, баланы ұстап тұру үшiн ата-аналары шақырылады немесе аурухана дәрiгерi қол ұшын бередi. Мұндай зерттеудi жүргiзген кезде дәрiгерлер бас-басына қорғаныш құралын пайдаланады және арнайы бағыттамадан өтедi.
4.5. Рентген лаборанты екi немесе одан да көп аппаратпен немесе әртүрлi бөлмеге орнатқан қондырғымен жұмыс iстеуге құқысы жоқ, басқару пультi бiр бөлмеде болса да екi аппаратпен алма кезек жұмыс жүргiзуге тиым салынады.
4.6. Рентгенмен зерттеу жүргiзген кезде аппаратты қосу және өшiру дәрiгердiң рұқсаты арқылы, ем-дом жүргiзiп жатқан дәрiгердiң өз дегенiмен жүргiзiледi. Аппаратты арнайы рұқсатсыз өшiру тек қана авариялық жағдайда iске асады.
5. Аурулар мен тұрғындарды радиациялық
қауiпсiздiкпен қамтамасыз ету
5.1. Рентгендiк зерттеуге тек қана дәрiгер рұқсат бере алады. Ауруды зерттеуге жiберiп отырған дәрiгерден аурудың клиникалық қалiн және диагностi дәл бiлудiң пайдалы нобайына көз жеткiзерлiк, сол зерттеудiң нәтижесi мен науқастың сәуле алғаннан кейiнгi шама-шарқын сезiну, бiлу талап етiледi.
5.2. Рентгендiк зерттеуге рентгенолог-дәрiгер жауап бередi әрi зерттеудiң көлемi мен мәнiн өзi анықтайды. Рентгендiк зерттеуге науқасты жiберудiң ережесi бұзылған жағдайда, сонымен қатар негiзi жоқ жолдамаға рентгенолог-дәрiгер жүргiзбейтiндiгi туралы мәлiмдейдi және баланың бақылау қағазына, аурудың медициналық, амбулаторлық картасына өз шешiмiн егжей-тегжейлi жазып көрсетедi.
5.3. Зерттеу нәтижесi амбулаториялық, аурухана ауруының медициналық картасына немесе баланың бақылау қағазына жазылады әрi "Күн сайынғы рентгендiк зерттеу журналына" тiркеледi. Зерттеу нәтижесiн рентгенолог дәрiгер өз қолымен түсiруге тиiс.
5.4. Рентгендiк зерттеу нәтижесiнде келушiнiң алған сәуле мөлшерi амбулаторлық (дәрiгерлiк) картаға, баланың бақылау қағазына жазылады. Сәуле мөлшерiнiң шамасы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгi бекiткен "рентгендiк зерттеу кезiнде келушiлердiң сәуле мөлшерiне бақылау жасау және азайту" атты 1989 жылғы (1 қосымша, 1-5 кесте) тәжiрибелiк нұсқауына сай анықталады. Келушiлердiң сәуле мөлшерiн артық алмауын және дұрыс дерттiң анықталуын мемлекеттiк бақылау органы мен сәуле орталықтары жүзеге асырады.
5.5. Арнаулы медициналық мекемелерде рентгендiк зерттеуден өткен ауруларды сәуле мөлшерi туралы мәлiметi науқастың аурухана картасына немесе тұрғындардың тексерiс журналына жазылады. Сәулемен емделген науқастар ауруханадан шыққан кезде олардың сәуле мөлшерi есептеу парағын карточкасына көшiрiлiп бақылайтын амбулаторияға жiберiледi. Мөлшерлiк есеп амбулаторлық бақылауға қажет.
5.6. Медициналық ем-дом жүргiзудiң барлық сатысында келушiлердiң сәуле мөлшерiн қайталап алып қалмасы үшiн өткен жолғы рентген зерттеуiнiң нәтижесi ескерiлуге тиiс. Ауруды кеңес алуға немесе ауруханаға жатқызуға жiберген кезде рентген мөлшерiн көрсеткен анықтама (жазба, сурет) аурудың жеке басты картасына немесе көшiрмесiмен қоса тiркелiп жiберiледi.
5.7. Амбулаторлық - емханалық жағдайда рентгендiк зерттеу аурухана анықтамаларын қайталамауға тиiс. Қайыра зерттеуге көз жеткiзу үшiн тек қана клиникалық көрсеткiштермен салыстырылып iске асырылады.
5.8. Қатерлi кезеңде бұрынғы зерттеулердiң нәтижесi мен көрсеткiшiне қарамай-ақ рентгендiк тексеру жүргiзiле бередi.
5.9. Санаторий-курортқа емдеуге жолдама берген кезде санаторлық-курорттық картаға емдеу мекемелерiне науқасты емдеген кездегi рентгендiк нәтижелер жазылады.
5.10. БТЭК-ке жiберiлген кезде ауруға жасалған рентгендiк зерттеу нәтижелерi қоса тiркеледi.
5.11. Күрделi рентгендiк зерттеулердi тағайындаған кезде (урография, ангиография, бронхогарфия, т.б.) осы зерттеудiң қажеттiлiгiн рентгенолог пен емдеушi дәрiгер бiрлесiп талқылап, клиникалық көрсеткiштерге қарай отырып көшедi.
5.12. Бала көтеретiн әйелдердi рентгендiк зерттеулерден өткiзуге жiберу үшiн соңғы етеккiрiн ескерген дұрыс. Асқазан-iшек жолдарын рентгендiк зерттеудi, жанбас-сан және тiзе маңына сәуле түсiру арқылы жүзеге асатын басқа да анықтаушылық жұмыстарды етеккiрден кейiнгi алдыңғы аптада атқарған дұрыс.
5.13. Жүктi әйелдi рентгендiк зерттеу оның өмiрi үшiн қажет болған жағдайда немесе жүктiлiктi үзуге байланысты ғана жүргiзiлуге тиiс. Жүктi әйелдi профилактикалық-рентгендiк зерттеуден өткiзуге үзiлдi-кесiлдi тиым салынады.
5.14. Жүктiлiктi анықтауға байланысты рентгендiк зерттеудiң қажеттiлiгi және оны жасауға болатын-болмайтыны жүктiлiктi бiлiп беру жөнiндегi тiлек-талапқа сәйкес шешiледi.
5.15. Жүктi әйелдi рентгендiк зерттеу iштегi ұрықтың кез келген екi айдағы қабылдаған сәуле мөлшерi 0,01 зв(1 Бэр)-ден аспайтын жағдай жасалып, барлық ықтимал қорғаныс құралдары қолданылып жүргiзуге тиiс. Егер ұрықтың алған сәуле мөлшерi 0,1 зв(10 Бэр)-ден асып кетсе, дәрiгер жүктi әйелдi оның ықтимал салдары жөнiнде ескертуге және жүктiлiктi үзудi ұсынуға мiндеттi.
5.16. Сүт бездерiнiң сырқаттарын, оның iшiнде қатерлi iсiктi де уақытылы анықтау мақсатындағы профилактикалық рентгендiк зерттеу 45 жастан бастап 2 жылда 1 рет, осы сырқатқа шалдығу қаупi жоғары топтарда, аталған кеселдiң эпидахуалы ескерiле отырып, жылына 1 рет жүргiзiлуге тиiс. Маммография тек осы iске лайықталған құрал-жабдықтармен атқарылуы шарт.
5.17. Туберкулезге шалдығу қаупi жоғары балалардың кеуде қуысы ағзаларын профилактикалық зерттеу тұратын рентген аппараты арқылы рентгенография тәсiлiмен жүргiзiлуге тиiс. Айрықша жағдайларда (халық сирек қоныстанған аймақтарда) бұл мақсатқа флюрографияны қолдануға рұқсат етiледi.
5.18. Тұрақты емдеу мекемесiне түскен немесе амбулаториялық, емханалық дәрiгерлiк көмек алуға келген сырқаттарға егер олар кейiнгi өткен бiр жылдың iшiнде профилактикалық зерттеуден өткен болса қайтадан профилактикалық зерттеу жасалынбайды.
5.19. Туберкулездi флюрографиялық тексеру бiр ғана алдыңғы-артқы проекцияда жүзеге асырылады. Осы кеселге ұшырады ма деген күдiк туғанда флюрографиялық тексерудi екi проекцияда (алдыңғы, артқы және бүйiрден) жасауға рұқсат берiледi.
5.20. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгiнiң келiсiмiне сәйкес жергiлiктi денсаулық сақтау органдары аймақтағы (қаладағы, аудандық) туберкулез, онокологиялық және тыныс жолының басқа да сырқаттары бойынша қалыптасып отырған эпидемиялық жағдайды талдау негiзiнде кеселге ұшырау қаупi жоғары топты анықтап, сондай-ақ профилактикалық тексерудiң өткiзiлу жиiлiгiн және оған қамтылатындардың ең төменгi жасын белгiлейдi.
- қалыпты эпидемиялық жағдайда тексеру 15 жастан бастап 3 жылда 1 рет;
- қолайлы жағдай қалыптасып келе жатқан аумақтарда туберкулезден тексеру 15 жастан бастап, әр екi жыл сайын жүргiзiледi.
- туберкулезден эпидемиялық ауыр-ауыр жағдай қалыптасып отырған аумақтарда қолайлылық өсе бастағандай болса, тексеру 12 жастан бастап жыл сайын 2 немесе одан да көп қайтара өткiзiледi.
5.21. Жыл сайын мiндеттi профилактикалық флюрографиялық тексеруден өтiп тұруға жататындар:
- тұрғындардың заң осыған мiндеттейтiн топтары, оның iшiнде мектепке дейiнгi, балалар және жас өспiрiмдер мекемелерiнiң қызметкерлерi 2 жылда 1 рет;
- туберкулезбен, қатерлi iсiкпен, тыныс жолдарының және басқа да сырқаттарымен ауру қаупi жоғарылар;
- орта арнаулы немесе жоғары оқу орнында осылай жасауға заң мiндеттейтiн мамандықтар бойынша оқып жүрген, сондай-ақ оқуға басқа аумақтардан келiп, жатақханада тұрып жатқан жасөспiрiмдер;
5.22. Туберкулезден, асқазан-iшек сырқаттарымен (асқазан жарасы, iшек iсiгi, т.б.) ауруына байланысты диспансерлiк есепте тұратын науқас адамдарға рентгендiк тексеру клиникалық көрсеткiштер бойынша жасалады.
5.23. Бала емiзетiн әйелдерге, туберкулездiң белсендi түрiне шалдыққан адаммен байланыстағыларға, өкпе мен көкiрек шарбасында өзгерiс барларға, маскүнемдiкке, нашақорлыққа, қантты сусамырға, асқазан мен ұлтабар жарасына шалдыққандарға, асқазанға операция жасатқандарға кортикостеропдты гормондармен ұзақ уақыт емделгендерге, сондай-ақ отбасында туберкулезге және туберкулиннен тексерудiң жиiлеп кетуiне денесi шұғыл өзгерiс байқататын әрi аллергияға аса сезiмтал жасөспiрiм барлығы анықталған адамдарға флюрографиялық профилактикалық тексеру жылына бiр-ақ рет жасалады.
5.24. Рентгенмен зерттеудiң түрiне қарамастан оған түсiрiлетiн аумақ кiшкентай, түсiру уақыты неғұрлым қысқа, бiрақ тексерудiң сапасын төмендететiндей болуға тиiс. Сәулелендiру кезiнде дәрiгер көзiнiң қараңғылыққа үйренген болуы мiндеттi түрде қажет.
5.25. Рентгенге түсiргенде аппарат диафрагманың жабық уақытында iске қосылады, зерттеу ең аз мөлшерлi токтың неғұрлым жоғары кернеуi кезiнде және кем дегенде 2-3 мм. қалайы қосымша сүзгi арқылы көп позициялы тәсiлмен жүргiзiледi.
5.26. Рентгенографияға зерттеу мiндетiн орындауға лайықты жарықтандыруға неғұрлым қабiлеттi күшейткiш экрандар қолданылуға тиiс. Күшейткiш экран дененiң тексерiлетiн аймағына лайықталып таңдалады. Кассета күшейткiш экранның таспаға бiркелкi жанасуын және оның жарықтан қорғалуын қамтамасыз етуге тиiс.
5.27. Ауруды анықтау және профилактикалық тексеру кезiнде қаралушының жамбасы мен денесiнiң басқа бөлектер де экранға түсiрiлуi қажет. Кiшкентай балалардың тексерiлетiн аумақтың сыртында бүкiл денесiнiң экранға түсуi қамтамасыз етiлуге тиiс.
5.28. Қаралушыға қажеттi қорғаныш заттарының саны мен түрiн ауруды сәулемен анықтау кабинетi белгiлейдi.
5.29. Қараушылар рентгенмен тексеру жасалып жатқан жерге бiр-бiрлеп кiредi, басқалардың кiруiне тиым салынады.
5.30. Жылжымалы және алып жүруге лайықталған аппараттарды ауруды сәулемен анықтау кабинетiнен басқа жерде қолданғанда (палатада, операция бөлмесiнде, т.б.) мына талаптарды сақтау қажет:
- сәуленi адам неғұрлым аз тұрған жаққа бағыттау;
- адамдарды рентген аппаратынан неғұрлым алысырақ тұрғызу;
- жеке басты қорғайтын заттарды пайдалану;
- адамдардың рентген аппаратының қасында болатын уақытты шектеу;
- жылжымалы қорғаныштық қоршауларды қолдану;
6. Ауруды сәулемен анықтау кабинеттерiндегi
радиациялық әсер мөлшерiн бақылау
6.1. Ауруды сәулемен анықтау кабинеттерiнде сол кабинетте жұмыс iстейтiндердiң осы кабинетпен бiр үйде аралас отыратындардың және рентгенге түсiрушiлердiң қабылдаған сәуле көлемiне бақылау жасалуға тиiс.
6.2. Кабинетте жұмыс iстейтiндердiң қаншалықты сәуле қабылдайтынын анықтау қызмет орнындағы экспозициялық мөлшер қуатын және жеке адамның қабылдаған қуат мөлшерiн анықтаудан тұрады, жұмыс орнындағы қуат мөлшерiн өлшегенде тұрақты қорғаныш құралдарын да дозиметриялық бақылаудан өткiзiледi.
6.3. Сырқатты сәулемен анықтау кабинетiмен аралас үйде отырғандардың қаншалықты сәуле қабылдағанын бақылау сол аралас үйде рентген аппараты жұмыс iстеп тұрған кездегi экспозициялық қуат мөлшерiн өлшеуден тұрады.
6.4. Қаралушылардың қаншалықты сәуле қабылдағанын бақылау Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгiнiң 1989 жылғы әдiстемелiк ұсыныстарына сәйкес есептеу жолымен жүзеге асырылады.
6.5. Сырқатты сәулемен анықтау кабинетi қызметкерлерiнiң жұмыс орнындағы және олармен аралас үйдегi экспозициялық сәуле мөлшерiнiң қуатын өлшеу жиiлiгi - екi жылда бiр рет жеке адамның қабылдаған сәуле мөлшерiн өлшеу нәтижесi тоқсан сайын тiркеле отырып, тұрақты жүргiзiледi. Қаралушылардың қанша мөлшерде сәуле қабылдағаны рентгенге әр түскен сайын есептелiп, тiркелiп отырады.
6.6. Экспозициялық және жеке қызметкерлер қабылдаған сәуле мөлшерiнiң қуатын өлшеу мемлекеттiк тексерiстен өткен, 20-дан 100 кэв-ке дейiнгi қуат диапазонындағы рентген сәулесiн тiркей алатын құралдармен жүзеге асырылады. Құралдарды тексеру жиiлiгi Қазбасстандарт берген куәлiктiң қанша жарайтындығымен анықталады.
Жеке адамның қабылдаған сәуле қуатының мөлшерiн өлшеуге термолюминисценттi дозиметрдi қолдану ұсынылады. Ұсынылатын құралдардың тiзiмi N 2 кестеде келтiрiлiп отыр.
6.7. Рентген сәулесi экспозициялық мөлшерiнiң қуатын өлшеу сол жерде мiндеттi түрде (шашыранды басқа бiр зат - су немесе балауыз фантомы болған) қаралушымен қабаттаса рентген сәулесi қуатын өзiне сiңiрген шашыранды басқа бiр зат су немесе балауыз фантомы болған жағдайда жүргiзiлуге тиiс. Фантом- қантамырларының 250 х 250х 150 көлемдегi жазық қосарлас қабырғалары бар.
6.8. Сәуле мөлшерiн өлшеу кезiнде сәуле түсетiн аумақ фантонмен толық жабылуы және ол аумақтың көлемi 230 х 230 мм.дан аспауы, флюорографтың диафграммасы толық ашық тұруға тиiс. Сәуле мөлшерiн өлшеу қалыңдығы 2 мм. алюмин сүзгi арқылы жүргiзiледi.
6.9. Қызметкерлердiң жұмыс орнында сәуле мөлшерiнiң қуатын өлшеу бастың, санның деңгейiнде, (1,5 м-0,7м-0,3м), аралас орындарда, қолайсыз жағдайда 0,7м биiктiкте болады.
6.10. Сәуле мөлшерiнiң қуатын өлшеу үшiн ток күшi I МА (дентальдық аппараттар үшiн 50 кв. және 0,1 МА), түтiктегi қысым 100 кв. болуы шарт. Осы көрсетiлген өлшемдердi қою мүмкiн болмаған жағдайда сәуле мөлшерiн өлшеу аппаратын пайдалану кезiндегi ток қысымы мен күшiнiң ең жоғары деңгейiнде жүргiзiледi. Бұл шарт рентгенмен емдеу кабинеттерiндегi сәуле мөлшерiн өлшеу кезiнде сақталуы тиiс. Қорғаныс құралдарын тексеру олардың сыртынан 5-10 мм. қашықтықтағы 5 нүктеден (конверттiк тәсiл), сондай-ақ қорғаныстық құрылғылардың түйiскен жерлерiнде жүргiзiледi.
6.11. Қызметкерлердiң жұмыс орнында және аралас орындарда сәуле қуатының рұқсат етiлетiн шектi мөлшерi 3 кестеде келтiрiлген.
6.12. Сәуленiң экспозициялық мөлшерiн өлшеу нәтижелерi хаттамамен рәсiмделедi (3-қосымшаны қараңыз). Хаттама 2 дана етiп жасалады. Оның бiр данасы рентген кабинетiнде, екiншi данасы сәуле қуатын өлшеудi жүргiзген мекемеде сақталады.
N 2 кесте
Рентген кабинеттерде дозиметриялық бақылауды
жүргiзу үшiн пайдаланатын құралдар
-------------------------------------------------------------------
Құралдардың түрлерi Мев қуаттың Өлшеу Терiс Қолданылу саласы
мен атаулары өлшегенi шегi өлшеу
-------------------------------------------------------------------
Сцинтилляциалық 0,015-1,25 0-100 15% Рентгендi және гамма
дозиметр ДРГЗ-01 мкр/сек сәулелерiнiң үздiксiз
таралу экспозициялық
дозасының күшiн өлшеу
Сцинтилляциондық 0,02-3,0 0-100 15% Рентгендi және гамма
дозиметр ДРГЗ-02 мкр/с сәулелерiнiң экспози.
циялы дозасының күшiн
өлшеу
Сцинтилляциондық - " - 0-100 15% - " -
дозиметр ДРГЗ-03 мкр/с
Сцинтилляциалық 0,03-3 1-3000 15% Импулстi үздiксiз
дозиметр ДРГЗ-04 мкр/с рентгендi және гамма
сәулеленуiнiң экспо.
зициялық мөлшерiнiң
күшiн өлшеу
Сцинтилляциалық 0,015-3 0,01-10000 15-20% экспозициялық мөл.
дозиметр ДРГ-05М мкр/сек шердiң күштiлiгi мен
шамаларды өлшеу
N 3 кесте
Рентген сәуленiң экспозияциялық мөлшерi
күшiнiң шектi деңгейi
-------------------------------------------------------------------
Сәулелi диагностикалық иондалған сәуле. мөлшер күшiнiң шегi
кабинеттiң үлгiсi нiң әсер ету мкр/сек
уақыты ------------------------
А-сана. Б-сана. үйдiң
ты ты жоғарғы
қабаты
-------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
--------------------------------------------------------------------
Диагностикалық аптасына 15 сағат 2,0 0,2 0,08
(700 с/жылына)
Флюорографиялық аптасына 15 сағат 20 2 0,08
(70 с) жылына
Терапевтикалық аптасына (25 сағ 1,2 0,12 0,08
(1175 сағ)жылына)
Тiс тексеретiн аптасына (1 сағ 30 3,0 0,08
құрал (47 сағ) жылына)
Ақылы аптасына (1сағат 30 3,0
(47 сағ) жылына)
-------------------------------------------------------------------
Көрсетiлген шарт жылжымалы рентген қондырғысына да таралады (бағана 5) жылжымалы қондырғының жоғарғы жағына)
Радиация қауiпсiздiгiнiң жаңа мөлшерiн енгiзген кезде немесе ионизациялау сәулесiнiң таралуының iс жүзiндегi орташа жылдық уақыты өскен жағдайда "А" санатындағы жұмыс орындарында немесе аралас жұмыс орындарында мына формуламен есептеледi Р х Д Р қауiпсiз
---
Т деңгейдегi мөлшер мкр/сек. Д
қауiпсiз деңгейдегi ең жоғарғы мөлшер "А" санатындағылар үшiн мкр/жыл. ("Б" санаты үшiн мөлшер шамасы) мкр/жылына, Т сәуленiң жыл бойғы шығу уақыты сек.
Рентген сәулесiнiң қорғануды есептейтiн кезде шектi деңгейдi табу үшiн коэффициент 2-нi қолдану керек, кестеде көрсетiлген мөлшерде 2 есе аз.
7. Радиациялық емес факторлардың әсерiнен қорғану
7.1. Рентгенологиялық зерттеулер жүргiзу барысында электр қуаты, қорғасын және басқа да радиациялық емес факторлардың әсерiнен қорғану шаралары жасалуы тиiс, сондай-ақ эпидемияға қарсы шаралардың да тиiстi жүргiзiлуiн қамтамасыз ету қажет.
7.2. Ауруды сәулемен анықтау кабинетiндегi өрт қаупiнiң алдын алу шараларын рентген аппараттарын дұрыс қолдану арқылы, оларды құрастыру және пайдалану (сымдарын оқшаулау, аппараттардың техникалық жағдайын, жұмыс көлемiн бiр қалыпты сақтау және т.б.) арқылы жүзеге асыру шарт.
7.3. Ауруды сәуле мен анықтау кабинетiн жабдықтағанда қызметкерлер мен келiп қаралушылардың жұмыс кезiнде электр жүретiн бөлiктерге соғылуын мүлде болдырмайтын жағдай жасалуға тиiс.
7.4. Ауруды сәуле мен анықтау кабинетiнде жерге орнатудың ортақ гигиенасы қолданылуы шарт. Сондай-ақ рентген аппараттарының және басқа да электр қондырғыларының металл бөлiктерi де жерге қойылуы тиiс.
7.5. Жерге қосылатын қондырғының кернеуi 10 омнан аспау керек.
7.6. Жұмысқа кiрiсер алдында дәрiгер немесе рентгенлаборант рентген аппаратының (жылжымалы бөлiктерiн, жоғары вольттi кабельдi, жерге қосылатын сымдарын және т.б.) дұрыстығын тексерудi және әр түрлi жұмыс тәртiбiнде рентген аппаратын алдын ала байқаудан өткiзген дұрыс.
7.7. Рентген пленкалары мен рентген жазулары мұқият жабылатын металл жәшiктерде немесе шкафтарда сақталуы тиiс. Ауруды сәулемен анықтайтын кабинетте сақталатын рентген пленкасы мен рентген жазуларының салмағы 2 кг-дан аспауы тиiс.
7.8. Ауруды сәулемен анықтау кабинетiнiң және жабдықтарының
-4 2 қорғасынмен былғану деңгейi 0,09.10 мг/см ден аспауы керек. Қызметкерлердiң былғануына жол берiлмейдi.
7.9. Сырқатты сәулемен анықтау кабинеттiнде қызметкерлер тәнiне қорғасынның ұялауына жол бермеу үшiн мына талаптар сақталынуы қажет:
- қорғасын мен қорғасын сiңген резеңкеден жасалынған әркiм жеке пайдаланатын құралдар пленкадан немесе клеенкадан жасалған қапқа салынуы керек;
- әркiм жеке пайдаланатын қорғаныс құралдары техникалық шартында көрсетiлген пайдалану мерзiмi өткеннен кейiн қолданбау керек;
- қорғасыннан жасалған тұрақты қорғаныстық құрылғылар мен соған бейiмделген заттар майлы немесе эмаль бояумен екi дүркiн қабаттастырыла сырлануы шарт;
- қорғасын сiңiрiлген резеңкеден жасалынған қолғаптың iшiнен жұқа мата қолғап кию керек;
- қорғасын сiңген резеңкеден жасалған әркiмнiң жеке қорғаныс құралдарын пайдаланып жұмыс iстегеннен кейiн қолды сабындап жылы сумен немесе "Защита препаратымен" жуу қажет;
- сәулемен емдеу кабинеттерiнде тамақ iшуге, темекi тартуға және әрлiк заттарды қолдануға тиым салынады.
7.10. Сырқатты сәулемен анықтау кабинетiнiң еденi жұмыстан кейiн жуылып, рентген аппаратының ауруды анықтау кезiнде дәрiгермен қаралушы адамның қолына, денесiне тиетiн бөлшектерi, қосалқы заттары мұқият зарарсыздандырылуы керек. Бөлменi кемiнде айына бiр рет сiрке қышқылының 1-2 проценттiк ерiтiндiсiн пайдаланып, жуып-сүртiп алу қажет.
7.11. Ауруды сәулемен анықтау кабинетiн рентгенге түсiру кезiнде немесе жұмыс тура басталар алдында жууға, дымқыл шүберекпен сүртуге болмайды.
7.12. Сырқатты сәулемен анықтау кабинетiндегi азот тотығы мына концентрация 0,085 мг/м3 , 0,005 мг/м3 озон, 0,0007 мг/м3 қорғасын деңгейiнен аспауы шарт.
Ксеролаборатория орналасқан үйде стирол концентрациясы 5 мг/м3, толуол буы 50 мг/м3, ацетон буы 200 мг/м3 деңгейден аспауы қажет.
N 1 қосымша
N 1 кесте
Рентгенография кезiндегi орташа тиiмдi
эквиваленттiк мөлшер
-------------------------------------------------------------------
NN/рр Объект (түрi) Пленкадағы ашық Бiр жолғы түсiру I)
зерттеу орын мөлшерi мөлшерi (м3в)
(көлемi) -------------------------
(см х см) түзу қиғаш
-------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
-------------------------------------------------------------------
1. Бас сүйегi (жалпылама 24 х 30 0,12 0,10
түсiрiлген) 2)
2. Бас сүйегi (мақсатты 2 х 4 кем дегенде 0,01
түсiрiлген) 9 х 13 0,03
13 х 18 0,06
18 х 24 0,10
3. Мойын омыртқа өңеш, 18 х 24 0,2 0,1
кеңiрдек
4. Иық сүйегi 13 х 18 кем дегенде 0,4
18 х 24 0,10
5. Бұғана, жауырын, кеуде 18 х 24 0,25
6. Қабырға 24 х 30 0,75
30 х 40 1,80
7. Арқа тұстағы 15 х 40 0,7 0,8
Кеуде 24 х 30 1,6 1,0
омыртқа 30 х 40 2,6 3,0
8. Бел омыртқа 15 х 40 1,2(0,8) 1,2(1,0)
24 х 30 1,1(0,9) 1,3(1,2)
30 х 40 1,6(1,2) 1,7(1,5)
9. Жанбас, сегiзкөз, 18 х 24 0,8(0,4) 0,7(0,6)
құйымшақ 4 х 30 1,1(0,5) 1,0(0,9)
30 х 40 1,6(1,2) 1,3(1,1)
10.Ортан жiлiктiң ұшық 18 х 24 0,4(0,2) 0,3(0,28)
басы 24 х 30 1,1(0,4) 0,5(0,35)
11.Сан (жоғарғы 1/3) 15 х 40 0,05 (0,01)
0,30 (0,04)
12.қол, аяқ, сүйектерi еркiнше кем дегенде 0,01
13.Өкпе (түсiрiлген
штатив):
- 100 см қашықтықпен 30 х 10 0,25 0,40
- 150-200 қашықтықпен 30 х 40 0,10 0,20
14.Өкпе 18 х 34 0,10 0,15
(жанжақты штатив) 24 х 30 0,22 0,35
30 х 40 0,35 0,50
15.Өкпе (томография) 24 х 30 0,8
35 х 35 1,0
16.холецистография 9 х 12 0,06
18 х 24 0,20
24 х 30 0,65(0,45)
17.Бүйрек, зәр жолы, 24 х 30 кем дегенде 1,0(0,9)
урография 30 х 40 2,0(1,6)
18.Метросальпингография 24 х 30 2,4
19.Өңеш 12 х 30 0,15 0,10
13 х 24 0,20 0,13
24 х 30 0,50 0,30
20.Қарын 13 х 18 0,35 0,25
18 х 24 0,60 0,45
24 х 30 1,0 0,8
21.Iшек 18 х 24 0,6(0,4) 0,3
24 х 30 1,0(0,8) 0,8
35 х 35 1,8(1,3) 1,2
22.Құрсақ қуысы (жалпы) 30 х 40 1,4(1,2)
23.Маммография/аппаратта
"электроника" сияқты 18 х 24 0,1(3-степень)/
Ескерту : 1) Жақшаның iшiнде экранға түсiрiлген кездегi
гонад қабылдау мөлшерi көрсетiлген.
2) Сүйексiз көздiң көрiнiсi (Фогту, Балтину бойынша),
қабақ сүйегi (Шоллеру, Майеру, Стенверсу), "__ "___
көз шарасы және қарашық (Резе бойынша), кеңсiрiк,
бастың жекелеген сүйектерi.
3) Сүт безiне жiберiлетiн орташа мөлшер - 1м3в.
N2 кесте
Флюорография кезiндегi орташа әсер ететiн
эквиваленттi мөлшер
-------------------------------------------------------------------
NN/рр Зерттеу объектiлерi Экрандағы ашық Бiр реткi түсiрiлген
орын көлемi көрiнiс мөлшерi (1 м3в
-----------------------
түзу қырынан
-------------------------------------------------------------------
1. Кеуде ұлпаларының 35 х 35 0,5 1,1
ағзалары
2. Бас сүйегi 24 х 30 0,4 0,3
3. Иық сүйегi 18 х 24 0,2
4. Мойын омыртқа 18 х 24 0,3 0,15
5. Кеуде тұстағы омыртқа 15 х 40 1,5 1,7
6. омыртқа (бел омыртқа) 24 х 30 1,7(1,4) 2,0
30 х 40 2,5(1,6) 3,0
7. Бүйрек 30 х 40 3,5(1,5) 4,0
Еске рту: Жақша iшiнде экранға түсiрiлген кездегi гонад
мөлшерi көрсетiлген.
N 3 кесте
Қарын-iшек жолдары ағзаларын (көрiнiстердi есепке
алмай) (м3в) 1 рентгеноскопиялық зерттеу үшiнгi
мөлшердiң жол-жобасы
-------------------------------------------------------------------
Зерттеу Қарын Iшек
техникасының -----------------------------------------------------
шарттары Мөлшер Патологиясы мөлшер Патология
------------------------------ко--------------
Созылмалы (ойық жара, лит аурудың
гастрит iсiк,т.б.) басқа
гастродуо. т.б. ауру. түрлерi
денит лар түрi (полип,
iсiк)
--------------------------------------------------------------------
УРИ аппараты 2 2,5 3 3 4 5
УРИ-сiз 6 7 9 10 16 12
аппарат
N 5 кесте
Дентальдi рентгенографиядағы орташа тиiмдi
эквиваленттi мөлшер
-------------------------------------------------------------------
NN/рр Тексеру объектiлерi I түсiру үшiнгi мөлшер (м3в)
Аппарат үлгiсi Ортопантомографтар
5Д-1, 5Д-2 ---------------------
интероральдi экстро-
оральдi
--------------------------------------------------------------------
- Жеке тiстер 0,02 - -
- Барлық жоғарғы жағы - 0,01 -
- Барлық төменгi жағы - 0,07 -
- Толық тiс құрылысы - 0,08 0,15
--------------------------------------------------------------------
N 4 кесте
Рентгеноскопия кезiндегi орташа тиiмдi
эквиваленттiк мөлшер
-------------------------------------------------------------------
Тексеру объектiлерi 1 минуттағы өткiзу мөлшерi (м3в)мин)
--------------------------------------------
УРИ мен УРИсiз
-------------------------------------------------------------------
- Өкпе, өңеш 0,4 1,5
- Қарын 0,8 2,5
- Iшек 1,0(0,8) 3,5 (3,0)
- Көк бауыр 0,5 1,5
-------------------------------------------------------------------
Ескерту : экрандалған гонад кезiндегi мөлшер мәнi жақша
iшiнде көрсетiлген.
N 2 қосымша
Рентгендiк зерттеу жүргiзу кезiндегi мөлшердiң
басымдылығын есептеу
Картасы
Аты-жөнi, тегi-------------------------------жасы---------------
қандай ауру
------------------------------------------------------------------
NN/рр | Күнi | Зерттеу | (м 3 в) | Емдеу мерзiмiндегi
| | түрi |бiр жолғы тексеру | суммарлы ЭЭД
| | |кезiндегi тиiмдi | (байқалғаны)
| | |эквиваленттiк мөлшер|
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
3-қосымша
Сәулелi диагностика медициналық кабинетiндегi
рентгендi сәулеленудi дозиметриялық өлшеу
Хаттамасы
" " --------------------------- 199 ---ж.
1. Өлшеу жүргiзiлген жер -----------------------------------
(мекеме объектiлерiнiң аттары,
-----------------------------------------------------------------
бөлiмше, мекен-жай, телефон)
2. Өлшеу тексерiлетiн объектiнiң өкiлiнiң қатысуымен
жүргiзiлдi-------------------------------------------------------
қызметi, аты-жөнi
-----------------------------------------------------------------
3. Өлшеу құралы----------------------------------------------
(аты, маркасы, зауыттағы нөмiрi)
4. Мемлекеттiк тексеру туралы мәлiмет-----------------------
(күнi, куәлiк нөмiрi)
5. Өлшенiп, жасалынған қорытындыға сәйкес нормативтiк-
техникалық құжаттар-------------------------------------
(атап - атап көрсету)
-----------------------------------------------------------------
Кабинетi эскизi: кабинеттерi аралас
кабинеттiң үстiнде
кабинеттiң астында
А қабырғасының сыртында
Б қабырғасының сыртында
В қабырғасының сыртында
Г қабырғасының сыртында
6. Кабинетте рентген аппараты қондырылған ------------------
(маркасы, шыққан жылы)
------------------------------------------------------------------
рентген трубасымен N
Өлшеудiң нәтижесi
өлшенген жердiң аттары Р-сәулеленуiнiң ДМД
күшiнiң мөлшерi мкр/сек
мкр/сек
-------------------------------------------------------------------
Дәрiгердiң жұмыс орнының
деңгейi:
еденнен 0,3 мм --------------- ---------
еденнен 0,7 мм --------------- ---------
еденнен 1,5 мм --------------- ---------
Лаборанттың жұмыс орнының
деңгейi:
еденнен 0,3 мм --------------- ---------
еденнен 0,7 мм --------------- ---------
еденнен 1,5 мм --------------- ---------
Терезе
пульттi --------------- ----------
көшеге --------------- ----------
Есiктерi
пультке --------------- ----------
фотолабораторияға --------------- ----------
дәлiзге
Қабырғаның сыртында: А--------------------------
Б--------------------------
В--------------------------
Г--------------------------
кабинеттiң үстiнде
кабинеттiң астында
өлшеу жүргiзiлдi
(қызметi, аты-жөнi, тегi, қолы)
Қорытынды:-----------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------
Санитар дәрiгерi (инженер)-------------------------------------
(аты-жөнi, тегi, қызметi)
