"Бекiтемiн" "Бекiтемiн"
Қазақстан Республикасы Қазақстан Республикасы
Ақпарат және қоғамдық Көлiк және коммуникациялар
келiсiм министрi министрi
3.11.1997 жыл 1.12.1997 жыл
I. Жалпы ережелер
1. Жаздырып алатын мерзiмдi баспасөз басылымдарын тарату жөнiндегi ереже Азаматтық кодекс және Қазақстан Республикасының "Баспасөз және басқа ақпарат құралдары туралы" және "Тұтынушылар құқығын қорғау туралы" заңдарына сәйкес жасалған. Бұл ереже редакциялардың, басқалар мен таратушылардың құқықтары мен мiндеттерiн, сондай-ақ мерзiмдi баспасөз басылымдарын жаздырып алушыларының құқықтары мен мiндеттерiн айқындайды.
2. Бұл ереже қандай да меншiк және ведомстволық түрiне жататынына қарамастан барлық шаруашылық субъектiлерiне редакциялар, мерзiмдi баспасөз басылымдарын шығарушылар, мемлекеттiк почта байланысы кәсiпорындары, басқа да кәсiпорындар, мекемелер мен ұйымдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасында мерзiмдi баспасөз басылымдарын шығару және тарату саласында қызмет ететiн заңды тұлға болып табылатын жеке кәсiпкерлерге де қатысты.
3. Қандай да меншiк және ведомстволық түрiне жататынына қарамастан барлық шаруашылық субъектiлерi, сондай-ақ Қазақстан Республикасында мерзiмдiк баспасөз басылымдарын шығару және тарату саласында қызмет ететiн заңды тұлға болып табылатын жеке кәсiпкерлер баспасөзге жазылушылар құқығын сақтауға мiндеттi.
4. Осы Ережедегi пайдаланылатын терминдер мен атаулар мына жайларды аңғартады:
"Жазылу" - белгiлi бiр күнтiзбелiк мерзiмде басылып шығатын мерзiмдi баспасөз басылымдарының жинағын көрсетiлген мекен-жай бойынша жаздырып алушыға мiндеттi түрде жеткiзу /тарату/ туралы сатып алу жөнiндегi шарт;
"жаздырып алушы" - мерзiмдi баспасөз басылымдарына жазылып, құнын төлеген жеке немесе заңды тұлға;
"мерзiмдi баспасөз басылымы" - белгiлi бiр күнтiзбелiк мерзiмде нақты мерзiмде шығуға арналған, бұқаралық ақпарат құралы болып табылатын редакция мен баспаның басылып шыққан өнiмi;
"жаздырып алу бойынша мерзiмдi баспасөз басылымдарын тарату" мерзiмдi баспасөз басылымдарына жазылу, жинау, мерзiмдi баспасөз басылымдарына сұраныстар жасау және топтастыру, сұрыптау таралымдарды сыртқы аймаққа және облыс iшiнде тарату кезiндегi құрылтайшы, редакция, баспа таратушы және жаздырып алушы араларындағы өзара әрекет;
"жаздырып алу бойынша мерзiмдi баспасөз басылымдарын таратушы" редакциямен /құрылтайшымен/, баспамен шарт арқылы немесе басқа да негiз бойынша шартта көрсетiлмеген мерзiм кезеңiнде мерзiмдi баспасөз басылымдарының жинағын жаздырып алушыға жеткiзiп берудi қамтамасыз етушi заңды тұлға;
"мерзiмдi баспасөз басылымдарына жазылуды қабылдау" - мерзiмдi баспасөз басылымдарының жинағын сатып алу-сату, оны жеткiзу /тарату/ қызметiне төлем төлеп жазылу, мерзiмiн, дерегiн растайтын абонементтiң түбiртегi қағазын /квитанция/ немесе басқа құжат, мерзiмдi баспасөз басылымының атауы және оны алатын мекен-жайы көрсетiлген шарт жасау;
"Жазылу бойынша мерзiмдi баспасөз басылым басқа мекен-жайға аудару" - мерзiмдi басылымдарды алу үшiн жаздырып алатын басылымдарды жаңа мекен-жайға аудару;
"мерзiмдi баспасөз басылымдарына жазылудың күшiн жою"- мерзiмдi баспасөз басылымдарының жинағына сатып алу-сату, жеткiзу /тарату/ жөнiндегi шартты бұзу;
"мерзiмдi баспасөз басылымының редакциясы" - мерзiмдi баспасөз басылымын өндiрiске жiберiп басып шығаруды жүзеге асыратын /қандай да болсын меншiк түрiне қатысы жоқ/ ұйым;
"баспа" - кiтап немесе басқа да баспа өнiмдерiн өндiрiске жiберуге әзiрлеп, басып шығаратын мемлекеттiк меншiк түрiндегi кәсiпорын, немесе басқа меншiк түрiндегi ұйым;
"баспа кәсiпорны" - газет және кiтап-журнал өнiмдерiн шығаруда материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз ететiн мемлекеттiк меншiк түрiндегi кәсiпорын немесе басқа меншiк түрiндегi ұйым;
"баспа брагы" - тиiстi өнiмге техникалық жағдайы мен ГОСТ талабына сәйкес келмейтiн баспа өнiмi.
5. Мерзiмдi баспасөз басылымының құрылтайшысы жөнiндегi ұғым Қазақстан Республикасының "Баспасөз және басқа ақпарат құралдары туралы" заңда /15-бап/ айтылған.
2. Мерзiмдi басылымдарды жаздырып алу арқылы
таратудың негiзгi принциптерi
6. Мерзiмдi басылымдарды жаздырып алу карточкалық және адрестiк жүйе бойынша таратылады.
Мерзiмдi басылымдарды карточкалық жүйе бойынша тарату кезiнде олар аралық пункттегi сұрыптаушыларға жаздырып алушылардың мекен-жайларын тарату үшiн келесi сұрыптауға жiберiледi.
Мерзiмдi басылымдарды адрестiк жүйе бойынша тарату кезiнде олар жаздырып алушылардың мекен-жайына тiкелей тарату үшiн таратушыларға жiберiледi.
7. Жазылу шартын /тарату жүйесi, тарату аумағы, басылым көлемi, шығу кезеңдерi, ең аз және ең көп жазылу кезеңдерi/ редакциялар, баспагерлер анықтайды.
8. Жазылу тәртiбiн /жазылу мерзiмi мен мерзiмдiк басылымдарға тапсырыс ұсыну, жазылу мерзiмiнiң тоқтатылу мерзiмiн/ аннуляциялау /белгiлеу, жазылу мерзiмi мен оның ерекшелiктерiн/ таратушылар анықтайды.
9. Мерзiмдi басылымдарға жазылу бағасын құрау принципiн редакциялар, баспагерлер мен таратушылар бiрлесе отырып анықтайды.
Жазылу бағасын басып шығару /каталогтiк/ және жеткiзiп беру /тарату қызметiнiң құны/, басып шығару бағасын редакция мен баспа орны, ал жеткiзiп беру бағасын таратушылар анықтайды.
10. Мерзiмдi басылымдарға жазылу тәртiбi мен шарттарын редакциялар басып шығарушылар мен таратушылар жазылу мерзiмi басталғаннан кейiнгi оны жүргiзу кезеңi iшiнде ақпарат құралдары арқылы және жарнамалар беру арқылы жергiлiктi тұрғындарға түсiндiрiлiп, естерiне салып отырады.
3. Редакциялардың, бастырып шығарушылардың
мiндеттерi мен құқығы
11. Редакция немесе оның тапсыруы бойынша басып шығарушылар таратушылармен мерзiмдiк басылымдарды жаздырып алушыларға тарату жөнiнде шарт жасасады. Шартта мерзiмдiк басылымдарды таратудың тәртiбi мен шарты, оның жазылым тиражы және басылып шығу мерзiмi қарастырылып, екi жақтың жауапкершiлiгi және даулы мәселелердi шешу тәртiбi ескертiледi.
12. Редакция мен басып шығарушылар жазылу мерзiмi басталғанға дейiн таратушыларға жаздырып алушыларға таңдау мүмкiндiгiн беретiндей мерзiмдiк басылымдар жөнiндегi нақтылы мәлiметтердi ұсынуға мiндеттi.
13. Редакция құрылтайшының тапсырысы бойынша мерзiмдiк басылымды кезеңiне сәйкес, тарату каталогiнде көрсетiлгендей бүкiл жазылу кезеңiнде барлық нөмiрлерiн үзбей шығарып отыруды қамтамасыз етуге мiндеттi.
14. Мерзiмдi басылымдар ұзақ мерзiм бойы шықпай қалған жағдайда: газеттер - 20 нөмiр қатарынан, ал журналдар 4 нөмiрден артық қатарынан, жазылу мерзiмi өз күшiн жойып тоқтатылады да, редакция мен басып шығарушылар жаздырып алушылар мен таратушылардың шығынын инфляцияны ескере отырып шығындарды қайтаруға мiндеттi.
15. Құрылтайшының, редакцияның, басып шығарушылардың бастамасы бойынша жазылудың күшiн жою немесе мерзiмдiк басылымды шығаруды тоқтату мерзiмдi басылымды тоқтатқаннан кейiн жазылушылар мен таратушыларға келтiрiлген шығынды қайтарған жағдайда ғана жүзеге асырылуы мүмкiн.
16. Редакция мен басып шығарушы басылымның таратылуы мен жазылуы тәртiбiн жаздырып алушыларға хабарлауды өз есебiнен немесе таратушылар арқылы жүзеге асырады немесе басылым жеткiзiлмеген жағдайда, сапасыз шығарылып товарлық түрiн жоғалтса, жаздырып алушы басылымның белгiлi бiр санын ала алмаса, онда жаздырып алушының талаптарын қанағаттандыруы тиiс.
4. Таратушылардың мiндеттерi мен құқығы
17. Таратушының редакциямен /басып шығарушымен/ мерзiмдiк басылымды тарату жөнiнде шарт жасасқанда Қазақстан Республикасының баспасөз iстерi және бұқаралық ақпарат құралдары жөнiндегi мемлекеттiк органнан берiлген бұқаралық ақпарат құралдарын тiркеп есепке алғандығын растайтын куәлiктiң көшiрмесiн талап етуге құқығы бар.
18. Таратушы қажет болған жағдайда мерзiмдiк басылымдарға индекстер берiп, осыған сәйкес каталогтер шығарады. Каталогте редакцияның, басып шығарушының мекен-жайы немесе байланыс телефоны көрсетiледi.
19. Мемлекеттiк кәсiпорындарға, мекемелер мен ұйымдарға қарасты жаздырып алу пункттерiнiң жұмыс кестесiн жергiлiктi өзiн-өзi басқару органы тағайындайды.
Әр түрлi меншiк түрлерiне негiзделген кәсiпорындарға қарасты жаздырып алу пункттерiнiң жұмыс кестесiн сол кәсiпорын иелерi немесе олардың өкiлеттi органдары анықтайды.
20. Таратушы баспасөзге жазылу басталғанға дейiн жаздырып алу пункттерiнiң жұмыс режимi, оның өткiзiлу мерзiмi, жазылудың тәртiбi мен шарттары, мерзiмдiк басылымдарды жеткiзiп берудiң нақтылы мерзiмi туралы мәлiметтердi жергiлiктi тұрғындарға хабарлауы керек.
Жаздырып алушыларды қабылдау пункттерiнiң олардың қызметтерiнiң түрлерi мен ұйымдастыру тәсiлдерi, егер бар болса нақтылы атауы жұмыс кестесi туралы ақпарат хабарлары болуы шарт. Жазылушыларды қабылдау пункттерi маңдайша жазуларында таратушылардың заңды мекен-жайын және байланыс телефондарын көрсетуге мiндеттi.
21. Таратушы жергiлiктi тұрғындардың, мекемелер мен ұйымдардың каталогке сәйкес барлық мерзiмдiк басылымдарға жазылуын қамтамасыз етедi.
Каталогке енгiзiлген басылымдарға жазылуды қабылдаудан негiзсiз бас тартқан жағдайда таратушы арадағы шартта көрсетiлгенiнде редакция алдында жауап бередi.
22. Таратушы мерзiмдi басылымдарды хабарланған мерзiмде шығу кестесiне сәйкес және оларды тасымалдау бағытының жоспарына орай жаздырып алушыларға жеткiзiп берудi қамтамасыз етуге мiндеттi.
23. Мерзiмдi басылымдарға жазылымдарды қабылдау және олардың тираждарын жеткiзу кезiнде таратушы жеке ақы үшiн қосымша қызметтер /мерзiмдi басылымдарды сақтау, жазылушының орнына жазылым құжаттарын толтыру, жазылым бойынша мерзiмдi басылымдардың мекен-жайын өзгерту, таратушыны үйге шақыру бойынша жазылым қабылдау және басқалар/ көрсете алады.
24. Таратушы осы жазылым кезiнде ұзақ уақыт басылып шықпай қалған жағдайы болған басылымдарды кезектi жазылым мерзiмiнде таратудан бас тартуға құқылы.
5. Жазылушының құқықтары мен мiндеттерi
25. Жазылушының құқықтарын қорғау Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
26. Жазылушы таратушыдан оның кәсiпорны, мекемесi немесе ұйым таратылатын мерзiмдi басылымдар, өздерiне көрсетiлетiн қосымша қызметтер туралы дәйектi ақпараттар берудi талап етуге құқылы. Аталмыш ақпараттар, сондай-ақ осы Ереже жазылушылардың назарына көрнекi және ашық түрде жеткiзiлуi тиiс.
27. Жазылушы мерзiмдi басылымға кезектi жазылым айынан бастап жазылым мерзiмiнiң аяғына дейiн немесе оның бiр бөлiгiне, сондай-ақ мерзiмдi үзе отырып жазылуға құқылы.
28. Жазылушы жазылым ақысын төлеу түрiн: қолма-қол есеп айырысу немесе аударым арқылы есеп айырысуды таңдауға құқылы.
29. Жазылушы өз ынтасымен мерзiмдi басылымдарға жазылымның күшiн жоюға, және соған орай жазылымды қабылдау, тапсырысты орындау жөнiнде бұрынғы атқарылған жұмыстардың және жазылым құнын қайтаруға байланысты қосымша шығындарды ұстап қалу арқылы басылымдардың қолына тимеген даналарының өзi төлеген жазылу құнының сомасын қолма-қол қайтарып алуға құқылы.
30. Жазылушы жазылым құжаттарын толтырудың таратушы белгiлеген мынадай талаптарын басшылыққа алуға мiндеттi: басылымның индексi мен атауын, жазылым мерзiмiн, елдi мекеннiң /қала, ауыл, поселке/ атауын, қызмет көрсететiн байланыс бөлiмшесiнiң индексiн, көшесiнiң атын, үйi мен пәтерiнiң нөмiрiн, өзiнiң фамилиясы мен аты-жөнiн нақтылы және айқын көрсету. Жазылушы бұл талаптарды орындамаған жағдайда таратушы өз мiндеттерiн орындауға тиiстi жауапкершiлiктен босатылады.
31. Жазылымды толтыру кезiнде таратушы жазылым жазылушыға, абонементтiң түбiртегiн немесе жазылым фактiсi мен мерзiмiн, мерзiмдi басылымның атауын және оның алынатын мекен-жайын куәландыратын басқа бiр құжат беруге мiндеттi.
32. Мерзiмдi басылымдарды полиграфиялық ақаумен алған немесе басылымның тиiстi данасын алмаған, немесе басылым данасын товарлық бейнесiнсiз алған, немесе редакцияның баспагердiң немесе таратушының кiнәсiнен, мерзiмдi басылымды жеткiзудiң жарияланған мерзiмi сақталмаған жағдайда жазылушы айыппұл төлеу және шығынның орнын толтыру жөнiнде редакцияға, баспагерге немесе таратушыға талап қоюға құқылы.
33. Мерзiмдi басылымын алмаған немесе оны белгiленген уақытынан кем алған жазылушы өз таңдауына қарай: оны жеткiзудiң жаңа мерзiмiн белгiлеуге, мерзiмiнде қолына тимеген басылым данасының жалпы жазылым құнын қайтаруды немесе басылымды /оның жеке данасын/ басқа адамнан алған шығындарының орнын толтыруды талап етуге, жазылымның күшiн жойып, шығындарының орнын толтыруды талап етуге құқылы.
34. Мерзiмдi басылымды полиграфиялық ақаумен немесе товарлық бейнесiн жоғалтқан күйде алған жазылушы өз таңдауына қарай: мұндай басылым данасын айырбастап берудi, басылымды /оның жеке данасын/ басқа адамнан алған шығындарының орнын толтыруды талап етуге немесе жазылымның күшiн жойып, шығындарының орнын толтыруды талап етуге құқылы.
35. Жазылушылардың мерзiмдi басылымдарды жеткiзу мерзiмiне қатысты талаптары: газеттер жөнiнде бiр ай мерзiмi iшiнде, ал кiтаптар мен журналдар жөнiнде оны шығарудың жоспарлы мерзiмi аяқталған күннен бастап 2 ай мерзiм iшiнде қабылданады. Полиграфиялық ақаулы немесе товарлық бейнесiн жоғалтқан мерзiмдi басылымдардың таратымды жөнiндегi талаптарды: газеттер бойынша - алған күнiн есептемегенде 14 күндiк мерзiмде, кiтаптар мен журналдар бойынша ондай дананы алғаннан кейiн 2 ай мерзiм iшiнде қабыл алады.
36. Мерзiмдi басылымның товарлық бейнесi жазылушының кiнәсiнен жоғалғаны дәлелденсе жазылушының оны айырбастау жөнiндегi және мерзiмдi басылымның товарлық бейнесiне қатысты басқа да талаптары қанағаттандырылмайды.
37. Жазылушыға ақылы қосымша қызметтердi мiндеттеуге, таратушының құқығы жоқ. Жазылушы өзiнiң келiсiмiнсiз көрсетiлген қосымша қызметтерi үшiн төлеген сомасын қайтаруды талап етуге құқылы.
6. Екi жақтың жауапкершiлiгi
38. Редакция, баспагер мерзiмдi басылымның уақытылы шығуын, ұйымдастыру, сондай-ақ басылымдардың көлемi ұлғайтылмай бiрлескен нөмiрлерiн шығару үшiн жауапкершiлiк көтередi. Мерзiмдi басылымның жарыққа шығуы кешiгетiн жағдайда баспагер ол туралы бұқаралық ақпарат құралдары арқылы хабарлайды /кешiгуге кiнәлiнiң есебiнен/. Мерзiмдi басылымның жарыққа шығуының кешiгетiнi немесе оның көлемiнiң өзгеретiнi туралы хабар таратушыға қызмет каналдары арқылы уақытылы хабарлануы тиiс.
39. Баспагерге, редакцияға немесе таратушыға тиiстi талап қойылуына сәйкес полиграфиялық ақаулы немесе товарлық бейнесiн жоғалтқан мерзiмдi басылымды айырбастау басылымның артық данасы болған жағдайда - қолма-қол, ал ол болмаған және сұраныс немесе қосымша басылым қажет болған жағдайда - сәйкес талап қойылған күннен бастап бiр ай iшiнде жүзеге асырылуы тиiс. Осы тармақта көрсетiлген мерзiмдердiң бұзылған әр күнi үшiн жазылушыға басылымның данасы айырбастап берумен бiрге басылымның сапасыз, данасының жалпы құнының 1 процент мөлшерiнде айыппұл төленедi.
40. Уақытында жеткiзiлмеген мерзiмдi баспасөз басылымдарын тиiстi талапқа сәйкес баспасөз таратушыға, баспаға немесе редакцияға жедел немесе жаңа мерзiмде табыс етiлуге тиiс.
Аталмыш дананы жедел табыс ету мүмкiн болмаған жағдайда талап етiлген күннен бастап бiр ай iшiнде табыс етiлуге тиiс.
Осы пункттерде көрсетiлген талаптар орындалмаған әрбiр күн үшiн мерзiмдi баспасөз басылымдарын жаздырып алушыға тиiстi басылыммен қатар мерзiмдi баспасөздi тарату құнының 3 процентi есебiнде айып төленедi.
41. Баспасөзге жазылушының 39 және 40 баптардағы /осы Ереженiң/ талаптары орындалмаған жағдайда баспасөзге жазылушы осы Ереженiң 33 және 34 баптарына сүйене алады. Мұндай жағдайда баспасөзге жазылушының талаптары оның ақы төлеу есебiне жатпайды.
42. Төленбеген қаржыны өтеу және шығындарды қайтару редакцияны, баспаны және таратушыны өздерiнiң баспасөзге жазылушылар алдындағы мiндеттерiнен босатпайды.
43. Баспасөзге жазылушының мерзiмдi баспасөздi алмағаны үшiн талап ететiн ақшасы нақты баспасөздiң жазылу бағасынан аспауға тиiс.
44. Редакция, баспа және таратушы өз мiндеттерiнен табиғи апаттан және Қазақстан Республикасының заңдарында көрсетiлген негiздерге сәйкес босатылады.
45. Баспасөздi жаздырып алуда таратушымен келiсiм болған жағдайда баспасөзге жазылушы басылымдарды уақытында алуға тиiс. Бұл келiсiм орындалмаған жағдайда жаздырып алушы таратушының шығынын өтеуге мiндеттi.
46. Құрылтайшының, редакцияның, баспаның және таратушының жауапкершiлiктерi келiсiм-шартта көрсетiледi.
Құрылтайшының, редакцияның, баспаның және таратушының баспасөз жазылушылар алдындағы жауапкершiлiктерi Қазақстан Республикасының Азаматтық кодекстерiмен анықталады.
47. Баспасөзге жазылушыға оның құқығын бұзу салдарынан жасалған моральдық зиян келтiрушiлiк осы ережеде көрсетiлгендей, соттың шешiмi бойынша оны жасаған адамның есебiнен төленуге тиiстi.
48. Жазылу бойынша мерзiмдi баспасөз басылымдарын таратуға байланысты құқықтық қарым-қатынастарға байланысты дау-дамайлар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, сотта немесе арбитраждық сотта қаралып, шешiледi.
