Об утверждении Программы развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 2005-2007 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 декабря 2004 года N 1385

      Правительство Республики Казахстан  ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемую Программу развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 2005-2007 годы (далее - Программа).

      2. Государственным органам и заинтересованным организациям, ответственным за реализацию Программы, представлять в Агентство Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций (по согласованию) отчеты об исполнении ежегодно до 5 января и 5 июля.

      3. Агентству Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций (по согласованию) ежегодно в январе и июле представлять Правительству Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

      4. Контроль и координацию обеспечения выполнения Программы возложить на Агентство Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций (по согласованию).

      5. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.
 
       Премьер-Министр
      Республики Казахстан

Утверждена          
постановлением Правительства
Республики Казахстан    
от 24 декабря 2004 года N 1385

  Программа развития
рынка ценных бумаг Республики Казахстан
на 2005-2007 годы

  1. Паспорт (основные параметры Программы)

Наименование       Программа развития рынка ценных бумаг Республики
                   Казахстан на 2005-2007 годы
 
Разработчики       Министерство экономики и бюджетного планирования
                   Республики Казахстан,
                   Агентство Республики Казахстан по регулированию и
                   надзору финансового рынка и финансовых организаций,
                   Министерство финансов Республики Казахстан,
                   Национальный Банк Республики Казахстан
 
Главная цель       Дальнейшее развитие рынка ценных бумаг Казахстана,
                   обеспечение его прозрачного и эффективного
                   функционирования, расширения возможностей для выпуска
                   ценных бумаг, защиты прав инвесторов и обеспечение
                   добросовестной конкуренции
 
Основные           приведение рынка ценных бумаг в соответствие с
задачи             современными требованиями;
                   создание благоприятных условий для развития 
                   коллективных форм инвестирования;
                   расширение возможностей для выпуска ценных бумаг для
                   инвестирования, в том числе путем создания условий для
                   выпуска коммерческих ценных бумаг, проектных облигаций,
                   обеспеченных гарантией, в том числе государственной,
                   производных ценных бумаг, а также внедрения норм
                   корпоративного управления и принятия проекта закона
                   "О секьюритизации";
                   дальнейшее совершенствование институциональной
                   инфраструктуры рынка ценных бумаг и режима
                   налогообложения на рынке ценных бумаг;
                   стимулирование привлечения капитала хозяйствующими
                   субъектами путем использования механизмов рынка ценных
                   бумаг, в том числе листинга компаниями своих ценных
                   бумаг на организованном рынке;
                   совершенствование системы надзора за соблюдением
                   эмитентами прав и интересов инвесторов.
 
Ожидаемый          Реализация Программы будет способствовать:
результат          стимулированию развития коллективных форм
                   инвестирования, появлению и развитию инвестиционных
                   фондов для мобилизации средств инвесторов в целях
                   развития и расширения масштабов инвестирования в
                   реальный сектор экономики;
                   повышению уровня инвестиционной культуры населения;
                   улучшению кадрового потенциала в сфере рынка ценных
                   бумаг путем создания необходимых условий для появления
                   в Казахстане сертифицированных международных
                   инвестиционных аналитиков;
                   усовершенствованию порядка раскрытия информации
                   эмитентами и другими участниками рынка ценных бумаг;
                   расширению возможностей инвестирования;
                   повышению эффективности надзора и регулирования
                   участников рынка ценных бумаг.
 
Необходимые        Реализация Программы может быть обеспечена посредством
ресурсы и          совершенствования соответствующих нормативных правовых
источники          актов в пределах действующих норм финансирования, а
финансирования     также потребует средства республиканского бюджета,
                   размер которых будет определен на финансирование
                   образовательных программ о рынке ценных бумаг для
                   населения в бюджете 2007 года.
 
Срок               2005-2007 годы
реализации

  2. Введение

       Программа развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 2005-2007 годы (далее - Программа) разработана Министерством экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан, Агентством Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций (далее - Агентство), Министерством финансов Республики Казахстан (далее - Министерство финансов) и Национальным Банком Республики Казахстан (далее - Национальный Банк) во исполнение поручений Президента Республики Казахстан, данных на совещании у Президента Республики Казахстан "Об отчете Национального Банка Республики Казахстан за 2003 год" (Протокол от 26 апреля 2004 года N 01-8.1) и IV Конгрессе финансистов Казахстана, прошедшем в г. Алматы 15 ноября 2004 года.
      Программа сформирована на основе преемственности с предыдущей Программой развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 1999-2000 годы, утвержденной  постановлением  Правительства Республики Казахстан от 27 мая 1999 года N 658 (далее - Программа на 1999-2000 гг.), с учетом выявленных в ходе ее реализации проблем, современного состояния рынка ценных бумаг, основных целей и задач по его эффективному развитию.

  3. Анализ современного состояния рынка ценных бумаг Казахстана

Государственные эмиссионные ценные бумаги Министерства финансов

       Государственные эмиссионные ценные бумаги (далее - ГЦБ) Министерства финансов являются основным ликвидным и безрисковым инструментом на рынке ценных бумаг.
      Рынок ГЦБ в настоящее время включает в себя инструменты, различающиеся по срокам обращения, инвесторской базе, способам начисления вознаграждения и защищенности от инфляционных процессов.
                                                    Таблица 1 
                     Динамика развития ГЦБ

Годы

Наименование государственных ценных бумаг,         сроки обращения в месяцах 

Объем 
размещения,
млн. тенге

2000

МЕККАМ
3,6,12 

НСО
12

МЕОКАМ
24,36

МЕИКАМ
9,18

МЕКАВМ
6,9,12


61 278,4

2001

МЕККАМ
3,6,9,
12


МЕОКАМ
24-60

МЕИКАМ
18-84



25 929,8

2002

МЕККАМ
3,6,9, 12


МЕОКАМ
24-60

МЕИКАМ
18,24,36



51 766,4

2003

МЕККАМ
3,6


МЕОКАМ
24-120



МАОКО 
12,24,
36

105 113,2

      Источник: Министерство финансов
 
      Рост объемов правительственного заимствования, постепенное удлинение сроков обращения ГЦБ и увеличение объемов размещения при сокращении общего количества выпусков привели к увеличению объема ГЦБ в обращении. В настоящее время в структуре внутреннего правительственного долга наибольший объем занимают инструменты со сроками обращения от
года до пяти лет, и существует определенная нехватка более длинных инструментов, которые пользуются спросом со стороны накопительных пенсионных фондов (таблица 2).
 
                                                    Таблица 2
             Объемы обращения ГЦБ в 2001-2003 гг.
 
                                                  млрд. тенге

ГЦБ в обращении 

на 1.01.02г.

на 1.01.03г.

на 1.01.04г.

до года 

2,13

2,49

5,33

от года до пяти лет

33,85

76,51

135,08

свыше пяти лет

34,66

29,47

25,24

Итого    

70,64

108,47

165,65

Источник: Министерство финансов
 
      В отношении ГЦБ, являющихся одними из самых привлекательных инструментов для инвестирования, следует отметить, что  Бюджетным кодексом  предусматривается их выпуск исключительно в целях финансирования дефицита республиканского бюджета и рефинансирования правительственного долга. Поэтому объемы эмиссии ГЦБ зависят от размеров дефицита республиканского бюджета на соответствующий финансовый год.

Государственные эмиссионные ценные бумаги
местных исполнительных органов

      Казахстанский рынок облигаций местных исполнительных органов, имеющих статус ГЦБ, начал свое существование с июля 1999 года. Местные исполнительные органы осуществляют заимствование на внутреннем рынке в целях финансирования местных инвестиционных проектов.
      Согласно существующему законодательству все первичные размещения облигаций местных исполнительных органов проводились на Казахстанской фондовой бирже.
      С начала размещения облигаций местных исполнительных органов наблюдалась тенденция увеличения срока обращения бумаг и снижения стоимости заимствования (таблица 3).
                                          
                                                  Таблица 3
      
               Изменение параметров рынка облигаций 
                местных исполнительных органов

Год 

1999

2000

2001

2002

2003

Срок обращения, лет 

1

1

1-5

3-4

4-5

Средневзвешенная
доходность, %

13,85

10,99

8,82

8,70

8,50

Объем размещения,
млн. тенге

850,0

649,90

6.779,10

3.299,20

4.629,90

Источник: Министерство финансов
 
      Начиная с 2005 года местным исполнительным органам будет запрещено заимствование на внутреннем рынке в виде выпуска ГЦБ.

                   Краткосрочные ноты Национального Банка

      Национальный Банк с 1995 года начал выпускать краткосрочные ноты, которые стали основным инструментом оперативного регулирования денежной базы. Ноты представляют собой дисконтированную дематериализованную ценную бумагу. Ноты Национального Банка являются ГЦБ и свободно обращаются на рынке ценных бумаг.
      Первоначально ноты имели сроки обращения - от 7 до 91 дня. Краткие сроки обращения нот были обусловлены двумя причинами: во-первых, краткосрочностью мер по регулированию денежной базы, во-вторых, они не должны были конкурировать с ценными бумагами Правительства.
      В апреле 1999 года, в период введения режима свободно плавающего курса тенге, выпускались валютные ноты (в том числе, в разовом порядке, - специальные валютные ноты, со сроком обращения 35 дней для защиты пенсионных активов).
      Постепенно, по мере увеличения Министерством финансов сроков обращения своих ценных бумаг Национальный Банк постепенно увеличивал и сроки обращения нот. В настоящее время ноты выпускаются со сроками обращения до 1 года.
      Высокий уровень ликвидности на финансовом рынке при значительном снижении чистой эмиссии ценных бумаг Правительства привел к тому, что Национальный Банк для регулирования избыточной ликвидности банков был вынужден увеличивать выпуск тенговых краткосрочных нот более чем в 2 раза по сравнению с 1999 годом (до 132,5 млрд. тенге). Это привело к увеличению доли нот Национального Банка (далее - ноты НБК) в структуре всех государственных тенговых бумаг в обращении. Сейчас рынок нот образует значимый сегмент рынка ценных бумаг (рисунок 1).
      
                                                    Рисунок 1.

                   Динамика роста объемов выпуска нот НБК
                          (См. бумажный вариант) 
      
      Тенденция роста инфляции 2003 года, обусловленная в первую очередь большим притоком иностранной валюты, продолжилась и в 1 полугодии 2004 года, что вызвало увеличение объема выпуска нот.
      За 1 полугодие 2004 года Национальным Банком было выпущено краткосрочных нот на сумму 262,7 млрд. тенге, а их объем в обращении увеличился на 57,0% до 311,8 млрд. тенге. Кроме того, было проведено операций репо в размере 392,8 млрд. тенге.
      В результате, по оценке Национального Банка, объем покупок Национальным Банком иностранной валюты в 1 полугодии 2004 года, который был стерилизован выпуском краткосрочных нот и проведением операций репо, составил 65-70%, в том числе в 1 квартале - 70-75%, во 2 квартале 60-65%.
      Из-за недостаточной развитости вторичного рынка у Национального Банка возникают следующие проблемы:
      1) проблема формирования портфеля ценных бумаг и, как следствие,
      2) сложности расширения объемов проведения операций  на открытом рынке,
      3) сложности с усилением регулирующих функций официальных ставок Национального Банка.
      В настоящее время Национальный Банк компенсирует ограниченность возможности проведения операций открытого рынка выпуском краткосрочных нот, которые служат основными инструментами Национального Банка по регулированию банковской наличности  1  для достижения установленных уровней по инфляции.
__________________________
1  банковская наличность - наличные деньги, которые накапливают коммерческие банки для удовлетворения текущей ежедневной потребности своих клиентов

                Институциональная инфраструктура

      За период с 2001 по 2004 год количественные показатели институциональной инфраструктуры рынка ценных бумаг оставались стабильными, что свидетельствует о том, что институциональная инфраструктура рынка ценных бумаг Казахстана в основном сформирована и отвечает его потребностям на современном этапе.
                                                   Таблица 4

           Институциональная инфраструктура рынка ценных бумаг

Количество организаций, обладающих соответствующими лицензиями

на 1.01.01г

на 1.01.02г

на 1.01.03г

на 1.01.04г

на 1.01.04г

Брокеры-дилеры

51

51

50

52

54

в том числе:






банки 

25

23

23

23

24

из них I категории 

20

19

20

21

22

небанковские организации 

26

28

27

29

30

из них I категории  

20

22

21

23

23

Регистраторы 

23

22

21

19

19

Кастодианы

12

11

10

10

10

Инвестиционные управляющие
пенсионными активами

7

8

9

10

10

Накопительные пенсионные
фонды

16

15

15

16

16

Управляющие инвестиционным
портфелем

2

3

4

10

10

СРО

2

2

2

2

2

Источник: Агентство Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций
 
      Вместе с тем, казахстанский рынок ценных бумаг можно охарактеризовать как консервативный в силу преобладания на нем институциональных инвесторов консервативного типа - накопительных пенсионных фондов.
      В данных условиях баланс должны составлять более гибкие и менее регулируемые государством конкуренты, главными из которых должны стать инвестиционные фонды. Принят  Закон  Республики Казахстан "Об инвестиционных фондах". Уже зарегистрированы первые частные фонды. Создание инвестиционных фондов с профессиональными управляющими становится особенно важным в условиях постоянного роста внутренних накоплений, необходимости их эффективного привлечения в реальный сектор экономики и обеспечения экономической безопасности Республики Казахстан.

       Основные показатели организованного рынка ценных бумаг

       Рынок акций
      За последние три года наблюдается рост емкости казахстанского рынка ценных бумаг. Капитализация рынка акций по состоянию на 1 января 2004 года составила 347,5 млрд. тенге 1 , увеличившись за год на 66,4%, удельный вес данного показателя в объеме внутреннего валового продукта Казахстана составляет 7,8%. Определить капитализацию рынка акций в целом не представляется возможным в связи с отсутствием данных по неорганизованному рынку.
      Рост капитализации акций, включенных в официальный список Казахстанской фондовой биржи, который отражает рост рыночной стоимости данных казахстанских компаний, обусловлен, во-первых, ростом уставных капиталов (количества размещенных акций) листинговых компаний 2 ,   во-вторых, ростом цен на эти акции и в-третьих, увеличением количества акций, включенных в официальный список биржи.
      Казахстанской фондовой биржей 2 июля 2000 года создан индекс KASE_Shares, который отражает изменение котировок спроса на акции официального списка ценных бумаг биржи категории "А" при учете рыночной капитализации их эмитентов. В таблице 5 показаны значения индекса KASE_Shares на конец года, которые иллюстрируют волатильность рынка акций в Казахстане.
                                                   Таблица 5
      
                           Индекс KASE_Shares


  2000

  2001

  2002

   2003

KASE_Shares 

106,3562

103,9173

140,1721

142,4260

 
Источник: Казахстанская фондовая биржа
 
      Вместе с тем, капитализация казахстанских компаний организованного рынка в Казахстане и ее соотношение к внутреннему валовому продукту остаются очень низкими и медленно растущими. В мировой практике соотношение капитализации рынка акций к внутреннему валовому продукту составляет: в Великобритании - 107%, в США - 103%, в России - 51%, в Германии - 33%, для развивающихся рынков - в среднем 25%. Ниже для сравнения приведены показатели капитализации компаний, ценные бумаги которых включены в официальный список Казахстанской фондовой биржи, являющейся единственной фондовой биржей в Казахстане, и Московской межбанковской валютной биржи (далее - ММВБ), на долю которой приходится 80% совокупного оборота ведущих бирж России.
_____________________ 
1 По данным Казахстанской фондовой биржи
2 Листинговые компании - эмитенты, чьи ценные бумаги включены в официальный список (Листинговые правила, утвержденные решением собрания членов ЗАО "Казахстанская фондовая биржа" протокол от 6 февраля 2002 года N 1)
      
                                                Таблица 6
      
                Показатели капитализации компаний, 
               ценные бумаги которых включены в
       официальные списки Казахстанской фондовой биржи и ММВБ


Капитализация Казахстанской 
       фондовой биржи 1

    Капитализация ММВБ 2

млн.тенге

млрд. долл. США

в % к внутреннему
валовому  продукту Республики
Казахстан    

млрд. долл. США

в % к внутреннему
валовому  продукту Российской
федерации

2001

181.718,198

1,204

5,59

66

21

2002

208.991,201

1,341

5,58

92

27

2003

347.519,994

2,425

7,81

150

35

Источник: 1  - Казахстанская фондовая биржа
          2  - ММВБ - www. http://micex. ru
 
      Таким образом, роль рынка акций в экономике республики является незначительной, серьезными проблемами рынка ценных бумаг Казахстана остаются его низкая капитализация и его недооценка предприятиями как механизма привлечения инвестиций в экономику предприятия.
      Об этом также свидетельствует казахстанский показатель Р/Е (цена/доход) организованного рынка, согласно которому акции официального списка Казахстанской фондовой биржи существенно недооценены по отношению к соответствующим показателям европейских стран и России.
                                              Таблица 7
      
       Коэффициент Р/Е в Казахстане в сравнении 
                с другими странами


2000

2001

2002

2003

Казахстан 1


2,59

2,21

2,32

Россия 2

2,44

4,31

4,93


Среднее значение по
европейским странам

16,50

18,90



  Источник: 1  - Казахстанская фондовая биржа
          2  - ФКЦБ России
 
       Рынок корпоративных облигаций
      С 1999 года началось развитие биржевого рынка корпоративных облигаций, первые из которых были включены в официальный список биржи 1 февраля 1999 года. В этом же году был проведен (7 июля) первый аукцион по размещению облигаций местных исполнительных органов.
      По состоянию на 1 января 2004 года капитализация корпоративных облигаций организованного рынка составила 373,0 млрд. тенге (2,6 млрд. долларов США), увеличившись за год на 96,5% , что составило 8,4% от внутреннего валового продукта. Объем казахстанских внутренних корпоративных облигаций организованного и неорганизованного рынка в обращении на конец года в два раза меньше и составляет 182,5 млрд. тенге (1,27 млрд. долларов США).

      
                                                   Таблица 8
      
           Объемы казахстанских корпоративных облигаций

годы

Объем корпоративных облигаций организованного рынка в обращении на конец года  1  

Объем объявленных к выпуску корпоративных облигаций  на конец года  2

млн. тенге

млрд. долл. США

в % к ВВП Республики Казахстан

млн. тенге

млрд.
долл.
США

в % к ВВП Республики Казахстан

2001

88.085,555

0,58

2,7

236.442

1,57

7,3

2002

184.793,523

1,19

4,9

284.639

1,83

7,5

2003

364.329,671

2,54

8,2

379.104

2,6

8,5

Примечание:
1  - по данным Казахстанской фондовой биржи, включая облигации эмитированные в соответствии
с законодательством других государств, в том числе с использованием иностранных организаций, участниками (акционерами) которых являются эмитенты-резиденты - так называемых SPV (Special Purpose Vehicle / "Специальных предприятий").
2  - по данным Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка
и финансовых организаций

      
                                                 Таблица 9
      
              Объемы казахстанских и российских 
           корпоративных облигаций в обращении

годы

Объем казахстанских внутренних корпоративных облигаций в обращении на конец года  1  

Объем российских корпоративных облигаций в обращении на конец года  2

млн. тенге

млрд. долл. США

в % к ВВП Республики Казахстан

млрд.
долл.
США

в % к ВВП Российская федерация

2001

28.475,3

0,19

0,88

2,23

0,7

2002

91.890,4

0,59

2,4

3,42

0,9

2003

182.493

1,27

4,1

5,30

1,2

 
1  - по данным Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка
и финансовых организаций
2  - по данным ФКЦБ России
 
      Корпоративные облигации практически являются основным инструментом привлечения инвестиций в казахстанскую экономику через рынок ценных бумаг. Однако, по состоянию на 1 апреля 2004 года количество действующих выпусков облигаций составило всего 75, что составляет очень низкую долю от общего количества потенциальных эмитентов, которыми могут быть как акционерные общества (далее - АО), так и товарищества с ограниченной и дополнительной ответственностью. При этом 48 выпусков облигаций (29 эмитентов) включены в официальный список Казахстанской фондовой биржи по категории "А" и 11 выпусков облигаций (11 эмитентов) - по категории "В".
      Барьерами для увеличения количества эмитентов облигаций, возможно, является недостаток доверия инвесторов к эмитентам и ограниченное количество капитализированных компаний. В то же время этот сегмент рынка развивается весьма динамично, увеличиваясь ежегодно более чем на 100%, и имеет большие перспективы роста по сравнению с долевым рынком.
                                                  Таблица 10
      
     Биржевые обороты эмиссионных ценных бумаг, млрд. тенге
(исключая сектор государственных пакетов акций и сектор репо)


2001 год

2002 год

2003 год

1 квартал 
2004 года

 Акции

12,08

21,76

40,20

8,96

Корпоративные
облигации 

24,97

40,32

89,89

31,32

 
Источник: Казахстанская фондовая биржа
 
      Увеличение объемов сделок на организованном рынке ценных бумаг является результатом того, что активы основных инвесторов - накопительных пенсионных фондов (далее - НПФ), банков и страховых (перестраховочных) организаций подлежат размещению в ценные бумаги, включенные в официальные списки. Стабильный рост объемов биржевой торговли акциями и корпоративными облигациями, а также увеличивающийся со стороны крупных институциональных инвесторов спрос позволяют прогнозировать сохранение тенденции роста биржевых оборотов.
                                                                     
                                              Таблица 11
      
                  Скорость оборота ценных бумаг

Годы

 Организованный рынок 

Неорганизованный рынок


     Акции 

Облигации 

  Акции  

Облигации


Всего

В том числе "голубые фишки"


Всего

В том числе "голубые фишки"


2001

0,01

0,01

0,08

2,03

0,21

0,240

2002

0,03

0,01

0,13

3,70

0,03

0,003

2003

0,23

0,03

0,41

3,12

0,15

0,001

Источник: Агентство Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций
 
       Эмитенты
      Одной из слабых сторон рынка ценных бумаг Казахстана является недостаточная активность рынка акций и очень малое количество листинговых компаний - 77 в официальном списке Казахстанской фондовой биржи по состоянию на 1 июня 2004 года. Для сравнения, в России - около 300. Количество листинговых компаний ведущих мировых фондовых бирж: Нью-Йоркской - 2366 (в 2002 году), Токийской - 2153 и Лондонской - 2824.
      По состоянию на 1 апреля 2004 года из действующих 2875 АО в официальный список Казахстанской фондовой биржи (категории "А" и "В") включены акции только 45, что составляет 1,6 % от их общего количества. Для сравнения в России из 20462 действующих АО, акции около 300 включены в официальные списки бирж, это составляет 1,5% от их общего количества.
      
                                                   Таблица 12
      
             Ценные бумаги, допущенные к торгам 
             на Казахстанской фондовой бирже

Категория
cписков 

    Количество выпусков ценных бумаг

апрель 2003 г.

июль 2003 г.

октябрь
2003 г.

январь
2004 г.

апрель 2004 г.

категория "А"

24

30

32

33

37

категория "В"

24

22

24

28

30

Итого по
спискам

48

52

56

61

67

Источник: Казахстанская фондовая биржа
 
      В Казахстане с июня 2004 года начало работу "Рейтинговое Агентство "Moody's Интерфакс" (Moody's Interfax Rating Agency), учредителями которого выступили Moody's Investors Service и Международная информационная Группа "Интерфакс" (Interfax Information Services Group).
      Standard & Poor's Credit Market Services выступило с инициативой о продвижении на рынке Казахстана ряда информационно-аналитических продуктов, таких как RatingsDirect, RatingsXpress, Credit Wire, Credit Week, LossStats Database, CreditPro CrossWalk, CreditRisk Tracker, и другие. Упомянутые продукты пользуются большим спросом во всем мире
и успешно применяются, в частности, в работе кредитных и финансовых аналитиков центральных и коммерческих банков, регулирующих органов, инвесторов и управляющих активами.
      Так уже сейчас на Казахстанской фондовой бирже установлена упрощенная процедура листинга (включения в официальный список категории "А" или перевода из категории "В" в категорию "А" официального списка) ценных бумаг при наличии у их эмитента долгосрочной кредитной рейтинговой оценки заемщика в иностранной валюте, присвоенной одним или более из рейтинговых агентств Standard & Poor's, Moody's, Fitch.
      Анализ показателей затрат листинговых компаний, предоставленных в ходе опроса, проведенного Агентством, показывает, что проведение первоначального предложения, а также поддержка ценных бумаг в официальном списке организатора торгов, сопряжены со значительными издержками.
      Транзакционные издержки казахстанских компаний:
      Для АО, ценные бумаги которых включены в официальный список Казахстанской фондовой биржи по категории "А", транзакционные 1  затраты составляют:
      единовременные - от 376 тыс. тенге до 114 млн. тенге;
      ежегодные      - от 4,9 млн. тенге до 61,5 млн. тенге;
      суммарные      - от 8,2 млн. тенге до 157,7 млн. тенге.
      Средний показатель обязательных ежегодных затрат составляет 22,4 млн. тенге, что составляет 0,06 % от среднего значения собственного капитала листинговых компаний и 0,32% от среднего значения общих расходов за год.
      Крупнейшими статьями затрат компаний, ценные бумаги которых включены в официальный список Казахстанской фондовой биржи по категории "А", являются оплата услуг инфраструктурных организаций: комиссионные вознаграждения, выплачиваемые финансовым консультантам (обязательное требование для нефинансовых организаций), аудиторам ("большая четверка" и для корпоративных ценных бумаг резидентов Республики Казахстан - любая из аудиторских организаций, соответствующих критериям Всемирного Банка, которые установлены им для аудиторских организаций в целях аудита проектов, реализуемых в Республике Казахстан за счет кредитов или грантов Всемирного Банка), андеррайтерам, маркет-мейкерам 1
обязательное требование), а также единовременные затраты, связанные с переходом АО на международные стандарты финансовой отчетности (далее - МСФО) - приобретение и установка программного обеспечения, обучение специалистов. Значительную статью расходов составляет публикация информации о своей деятельности в соответствии с требованием законодательства.
      Для АО, ценные бумаги которого включены в официальный список Казахстанской фондовой биржи по категории "В", транзакционные затраты составляют:
      единовременные - от 550 тыс. тенге до 6,9 млн. тенге;
      ежегодные      - от 261,1 тыс. тенге до 15,5 млн. тенге;
      суммарные      - от 305,8 тыс. тенге до 22,3 млн. тенге.      
_____________________________ 
1 Транзакция - операции, состоящие в переводе денежных средств для каких-либо целей.
1  Маркет-мейкер - член биржи, признанный в качестве такового биржей и принявшего на себя обязательство постоянно объявлять и поддерживать двусторонние котировки по ценным бумагам в соответствии со внутренними документами биржи.
 
      Средний показатель обязательных ежегодных затрат составляет 3,7 млн. тенге, что составляет 0,1% от среднего значения собственного капитала компаний и 0,5 % от среднего значения общих расходов за год.
      Для нелистингового АО среднее значение ежегодных затрат составляет 260,3 тыс. тенге, что составляет 0,6 % от минимального уставного капитала АО.
      Приведенные данные свидетельствуют о том, что затраты АО существенно возрастают при включении акций в наивысшую категорию официального списка Казахстанской фондовой биржи. При этом тарифы Казахстанской фондовой биржи по включению и нахождению ценных бумаг в официальном списке значительно превышают тарифы российских биржевых площадок (таблица 13).

      
                                                    Таблица 13

      
    Тарифы на размещение ценных бумаг на крупных российских 
    биржевых площадках и на Казахстанской фондовой бирже

N п/п

Статья затрат

    РТС 1

  MICEX 2

Казахстанская фондовая биржа  3    

1

Прохождение процедуры листинга:


- плата за проведение экспертизы документов

     0

цена договорная  

100МРП (680 долл. США, при последующем   включении ценных бумаг в официальный список зачитывается в счет уплаты вступительного листингового сбора. В случае, если ценные бумаги в официальный список включены
не были, то указанная плата возврату не подлежит)


- плата за включение ценных бумаг в официальный список

   0


    Котироваль-ный лист
"А":
первого уровня - 2000 долл. США второго уровня - 1.500 долл.США.
Котироваль-ный лист
"В" - 500 долл.США

0,025% от объема выпуска,
но не менее 100
и не более 4.000 МРП
(680 0-27.150 долл.США)


- плата за поддержание ценных бумаг в официальном списке, в год

     0


  Котироваль-ный лист
"А":
первого уровня - 500 долл. США второго уровня - 400 долл.
США.
Котироваль-ный лист
"В" - 200 долл.США

0,025% от объема выпуска
(но не менее 100 и не более 2000 МРП
(680-13.575 долл.США)

2

Комиссионный сбор (без НДС)

для облигаций:
0,00375%
для акций:
0,00875% от объема
сделки

0,02% от объема размещаемых ценных бумаг

0,05% от объема сделки

Примечание:
1  - по данным PTC - www.rts ru
2  - по данным ММВБ - www.micex.ru
3  - по данным Казахстанской фондовой биржи
 
      Однако следует отметить, что на Казахстанской фондовой бирже листинговыми правилами предусмотрено право листинговой компании или инициатора допуска ее ценных бумаг после оплаты вступительного листингового сбора в течение трех месяцев со дня включения ценных бумаг в официальный список проводить на Бирже специализированные торги по размещению этих ценных бумаг или их выкупу без оплаты комиссионного сбора Биржи за организацию торгов.
      Временные затраты по регистрации выпуска акций незначительны - от 10 до 15 дней, однако существенными являются временные затраты на размещение акций одного выпуска - от 2 до 12 месяцев и более (в некоторых случаях до нескольких лет), что свидетельствует об их низкой инвестиционной привлекательности.

      
       Выводы
      
      В целом рынок ценных бумаг характеризуется низким уровнем капитализации, зависимостью от ГЦБ, преобладанием операций РЕПО, неразвитостью производных ценных бумаг и ограниченностью количества участников рынка.
      На рынке Казахстана преобладает ситуация, когда крупные акционеры покупают большие пакеты акций компаний, чтобы сохранить контроль над компаниями. В дальнейшем эти акции не продаются. Таким образом, в соответствии с нормами, принятыми международными аналитиками, можно считать, что данные акции на рынке просто не присутствуют. С облигациями ситуация аналогичная - институциональные инвесторы удерживают их, как правило, до погашения. Это свидетельствует об отсутствии спекулятивной составляющей на казахстанском рынке ценных бумаг и единичном характере сделок с ценными бумагами.
      Особенностью казахстанской экономики является то, что финансирование развития предприятий осуществляется в основном за счет собственных средств самих предприятий и за счет займов, полученных от банков второго уровня, что подтверждает мониторинг, проводимый Национальным Банком и охватывающий около 400 акционерных обществ.
      По результатам проведенного в январе-феврале текущего года обследования и полученных оценок показателей за 4 квартал 2003 года (фактически) и за 1 квартал 2004 года (ожидания) в секторе "акционерные общества" экономики, в структуре капитала АО в 4 квартале 2003 года наблюдался рост уровня самофинансирования за счет опережающего роста собственного капитала по сравнению с обязательствами. Улучшились показатели краткосрочной платежеспособности, была достаточно высока инвестиционная активность АО за счет собственных средств. Следовательно, привлечение капитала АО путем выпуска ценных бумаг не является острой необходимостью в текущем периоде либо сдерживается инертностью менеджмента.
      Необходимо отметить, что и в мировой практике мелкие и средние предприятия для заимствования пользуются в основном банковскими кредитами, и только крупные компании заимствуют путем выпуска ценных бумаг. В Казахстане количество АО, осуществивших размещение акций на сумму более 1 миллиарда тенге, составляет 140, при этом ценные бумаги только 28 из них включены в официальный список Казахстанской фондовой биржи. Можно предположить, что сдерживающим развитие рынка ценных бумаг фактором является несовершенство финансовой отчетности эмитентов, недостаточная открытость компаний, значительные издержки, связанные с выходом на организованный рынок.
      Вышеизложенный анализ позволяет сделать вывод о том, что в ближайшей перспективе не следует ожидать высоких темпов роста активизации казахстанского рынка ценных бумаг и его ликвидности. Вместе с тем, сохранится тенденция качественного и количественного развития рынка негосударственных облигаций. Во многих странах с развитой рыночной экономикой имеющей двухсотлетнюю историю, рынок ценных бумаг (или рынок акций), после периода становления и активного первоначального роста и завершением распределения основного капитала между крупными собственниками, перестает играть роль основного механизма привлечения капитала и перераспределения средств.
      Следует отметить, что государственное регулирование и корпоративное управление в таких странах были введены на более поздних стадиях развития. Становление же рынков ценных бумаг постсоциалистических стран происходило сразу в условиях государственного регулирования на основе приватизации государственного имущества, после проведения которой и первоначального привлечения капитала во вновь созданные компании, не предвидится активизация рынка ценных бумаг.
      В то же время опыт стран с развивающимися финансовыми рынками показывает, что в течение первых 10-15 лет развития рыночной экономики внешнее финансирование предприятий имеет преимущественно долговой характер и лишь после этого активизируется долевое финансирование через размещение акций.  Аналогичная ситуация складывается на казахстанском рынке ценных бумаг.
      Сильными сторонами казахстанского рынка ценных бумаг являются наличие развитой инфраструктуры, усовершенствованной электронной торговой системы и Центрального депозитария, темпы развития экономики.
      С учетом современного состояния казахстанского рынка ценных бумаг, основных его тенденций, обусловленных недостатком ценных бумаг и высоким уровнем аккумуляции активов, спросом на рынке ценных бумаг институциональных инвесторов на инструменты инвестирования и потенциалом индивидуальных инвесторов, а также высоких темпов экономического роста страны, в качестве основных направлений развития рынка ценных бумаг настоящей Программой определяются: развитие внутренних инвесторов, расширение возможностей для выпуска ценных бумаг, обеспечение доступа инвесторов к иностранным ценным бумагам, совершенствование порядка налогообложения операций с ценными бумагами, технических возможностей инфраструктуры, корпоративного управления и государственного регулирования.
      В Казахстане в настоящее время не развита сеть трансфер-агентов. Необходимо отметить, что вопрос обеспечения функционирования общереспубликанской трансфер-агентской сети на базе АО "Казпочта" с использованием расчетно-технических возможностей Казахстанского центра межбанковских расчетов ранее уже поднимался. Так, во исполнение данного мероприятия были приняты следующие документы:
      -  постановление  Правительства Республики Казахстан "О Программе развития почтовой отрасли Республики Казахстан и формирования почтово-сберегательной системы на 2000-2003 годы" от 15 ноября 2000 года N 1716 и План мероприятий на 2000-2001 годы по реализации первого этапа Программы.
      Названной Программой предусматривалось получение АО "Казпочта" лицензии на осуществление трансфер-агентской деятельности. Однако в силу ряда причин АО "Казпочта" оказалось не готово к получению такой лицензии;
      - постановления Правления Национального Банка Республики Казахстан от 29 сентября 2003 года  N 349  "Об утверждении Правил осуществления трансфер-агентской деятельности на рынке ценных бумаг Республики Казахстан" и от 29 сентября 2003 года N  350  "Об утверждении Правил лицензирования трансфер-агентской деятельности на рынке ценных бумаг Республики Казахстан", устанавливающие условия создания и функционирования трансфер-агентов.
      Кроме того, необходимо провести анализ требований к трансфер-агентской деятельности с целью их оптимизации.
      По мере развития финансового рынка, расширения видов и количества финансовых институтов, планов по привлечению сбережений населения на рынок ценных бумаг возникает необходимость повышения защиты прав инвесторов, в том числе путем совершенствования Законов  "О рынке ценных бумаг"  и  "Об акционерных обществах" . Отечественные и зарубежные инвесторы должны быть уверены в том, что их права защищены.
      Прежде всего, необходимо усовершенствовать порядок представления информации о клиентах номинальными держателями в целях исключения возможности нарушения субъектами рынка ценных бумаг требований законодательства по защите прав инвесторов, прежде всего миноритарных, связанных с раскрытием информации о крупных участниках и аффилиированных лицах, устранения препятствий по эффективной интеграции казахстанского рынка ценных бумаг
с зарубежными рынками в рамках ЕврАзЭс, ЕЭП и других международных сообществ, членом которых является Казахстан, обеспечения контрольно-надзорных функций уполномоченного органа в отношении крупных участников банков, накопительных пенсионных фондов, страховых (перестраховочных) компаний по обеспечению защиты законных прав их клиентов.
      В данных целях в Законы  "Об акционерных обществах"  и  "О рынке ценных бумаг"  был подготовлен ряд поправок, который находится в настоящее время на рассмотрении Парламента Республики Казахстан.
      В частности, поправки предложенные к внесению в  Закон  "Об акционерных обществах" охватывают следующие направления:
      - конкретизируют понятия:
      голосующих акций, при этом исключают из числа голосующих акции, находящиеся в номинальном держании и принадлежащие собственнику, сведения о котором отсутствуют в системе учета центрального депозитария;
      аффилиированного лица и порядок ведения списка аффилиированных лиц;
      - обязанность номинального держателя представлять по требованию регистратора и центрального депозитария сведения о клиентах, ценные бумаги которых находятся в его номинальном держании, независимо от волеизъявления данных клиентов;
      - вводят понятие средств массовой информации (включая электронные) в целях использования акционерными обществами при информировании широкого круга инвесторов с минимальными издержками;
      - в течение одного года с даты признания общества народным обязывают его разработать и утвердить кодекс корпоративного управления;
      - обязывают общество раскрывать информацию о своей деятельности не только перед акционерами, но и заинтересованными лицами - потенциальными инвесторами по их требованию;
      - устанавливают необходимость утверждения общим собранием акционеров методики определения стоимости акций при их выкупе обществом;
      - конкретизируют процедуры выкупа акций и приема своих акций в залог обществом, организации и голосования на общем собрании акционеров;
      - обязывают проводить заседание совета директоров с обязательным приглашением лица, внесшего вопросы на рассмотрение заседания;
      - устанавливают обязательность подтверждения аудиторским отчетом годовой финансовой отчетности, представляемой общему собранию акционеров и, соответственно, для опубликования и представления в уполномоченный орган;
      - устанавливают право крупного акционера самостоятельно определять аудиторскую организацию и обязанность общества предоставлять всю необходимую документацию (материалы) запрашиваемую аудиторской организацией.
      Изменения, предлагаемые для внесения в  Закон  "О рынке ценных бумаг" предусматривают:
      - уточнение понятия манипулирования ценами и основания признания сделок совершенными с целью манипулирования ценами, а также правовые последствия заключения таких сделок;
      - конкретизацию полномочий уполномоченного органа в части принятия:
      мер при нарушении эмитентом условий и порядка выпуска, размещения и погашения ценных бумаг,
      решения об аннулировании выпуска акций в случае принятия решения суда о признании недействительной государственной регистрации выпуска объявленных акций или принудительной ликвидации, вступившего в законную силу;
      - обязанность регистратора и центрального депозитария приостанавливать регистрацию сделок по размещению ценных бумаг с момента получения решения уполномоченного органа о приостановлении размещения данных ценных бумаг в целях недопущения заключения недействительных сделок;
      - уточнение понятия сведений, составляющих коммерческую тайну на рынке ценных бумаг;
      - конкретизацию функции регистратора по информированию держателей ценных бумаг о проведении общего собрания эмитента, выплате дохода по ценным бумагам, а также предстоящих выпусках ценных бумаг;
      - уточнение сроков публикации эмитентом информации об изменениях его деятельности, затрагивающей интересы инвесторов.
      Кроме того, в целях повышения защиты прав инвесторов потребуется внесение поправок в другие законодательные акты.

  4. Цель и задачи Программы

      Главной целью Программы является дальнейшее развитие рынка ценных бумаг,      обеспечение его прозрачного и эффективного функционирования, расширения возможностей для выпуска ценных бумаг, защиты прав инвесторов и обеспечение добросовестной конкуренции.
      Для реализаций настоящей цели Программы необходимо решение следующих задач:
      1) приведение рынка ценных бумаг в соответствии с современными требованиями;
      2) создание благоприятных условий для развития коллективных форм инвестирования 1 ;
      3) расширение возможностей для выпуска ценных бумаг для инвестирования, в том числе путем создания условий для выпуска коммерческих ценных бумаг, проектных облигаций, обеспеченных гарантией, в том числе государственной, производных ценных бумаг, а также внедрения норм корпоративного управления и принятия проекта закона "О секьюритизации";
      4) дальнейшее совершенствование институциональной инфраструктуры рынка ценных бумаг и режима налогообложения на рынке ценных бумаг;
      5) стимулирование привлечения капитала хозяйствующими субъектами путем использования механизмов рынка ценных бумаг, в том числе листинга компаниями своих ценных бумаг на организованном рынке;
      6) совершенствование системы надзора за соблюдением эмитентами прав и интересов инвесторов.
______________________
1  Коллективные формы инвестирования - инвестиционные фонды, накопительные пенсионные фонды

  5. Основные направления и механизмы реализации Программы

5.1. Политика по отношению к инвесторам 5.1.1. Развитие внутренних институциональных инвесторов

      В целях совершенствования и стимулирования развития коллективных форм инвестирования, регулирования правоотношений, возникающих в процессе создания, доверительного управления активами инвестиционных фондов, их учета и хранения, а также размещения, обращения и выкупа выпущенных ими ценных бумаг, необходимо решить ряд вопросов правового обеспечения деятельности инвестиционных фондов.
      Для становления инвестиционных фондов в ходе реализации Программы будут устранены законодательные нормы, препятствующие созданию и развитию инвестиционных фондов. В целях реализации  Закона  Республики Казахстан "Об инвестиционных фондах" будет разработана и введена в действие необходимая подзаконная нормативная правовая база по вопросам деятельности профессиональных участников рынка ценных бумаг в части обеспечения функционирования инвестиционных фондов.
      С развитием финансового рынка, расширением числа финансовых институтов, планов по привлечению сбережений населения на рынок ценных бумаг, будет разработана и введена нормативная правовая база по защите прав инвесторов.
      Будет стимулироваться повышение капитализации банков второго уровня путем размещения акций на рынке ценных бумаг, среди институциональных инвесторов, включая пенсионные фонды.

5.1.2.Обучение инвесторов - физических лиц
на казахстанском рынке ценных бумаг

       Весьма позитивной для развития казахстанского рынка ценных бумаг будет активизация на нем инвесторов - физических лиц. Однако, это, невозможно без наличия у них специальных знаний о том, как устроен и работает рынок ценных бумаг. Необходима системная разъяснительная и информационная работа с населением о финансовых рынках. Обучение населения технологиям поведения на рынке ценных бумаг может стать важным неэкономическим стимулом привлечения средств граждан в экономику страны. Такое обучение должно осуществляться на разных уровнях. Так, если граждане будут привыкать к специальной терминологии, им будет легче ориентироваться на рынке ценных бумаг. Необходимо, чтобы в школьные программы были включены разделы о финансовом рынке.
      Предполагается использование механизмов государственного финансирования данных программ.
      Государственные органы по вопросам их компетенции на рынке ценных бумаг (Министерство финансов, Национальный Банк, Агентство) и иные заинтересованные лица периодически должны осуществлять PR-акции с использованием информационных материалов в доступной для населения форме с освещением в популярных средствах массовой информации (радио, телевидение, газеты и журналы) по обучению населения основам рынка ценных бумаг.
      В передовой мировой практике вопросам повышения инвестиционной грамотности населения придается огромное значение, поскольку данный вопрос неразрывно связан с проблемой защиты прав и законных интересов инвесторов.
      Так, Международным Советом Ассоциаций рынков ценных бумаг (ICSA) приняты Принципы наилучшей практики обучения инвесторов (далее - Принципы ICSA), которые также рекомендует Международная организация комиссий по ценным бумагам (IOSCO). В состав ICSA входят ассоциации трейдеров и саморегулируемые организации (далее - СРО) 11 ведущих стран, на долю которых приходится основная активность мирового рынка ценных бумаг.
      Предполагается содействие внедрению и использованию на казахстанском рынке ценных бумаг Принципов ICSA, в том числе привлечение для этих целей грантов международных организаций.

5.1.3. Внедрение новой квалификации на рынке ценных бумаг

      Современному рынку ценных бумаг Казахстана с учетом наличия значительных объемов денег для инвестирования на внутреннем и внешнем рынках требуются профессионалы международного класса.
      Решением данного вопроса может стать участие казахстанских специалистов рынка ценных бумаг в программе сертификации АСIIА (Association of Certified International Investment Analyst). Указанная ассоциация АСIIА была создана в 2000 году федерацией обществ аналитиков Европы (EFFAS), Азии (ASAF), а также Бразильской ассоциацией финансовых аналитиков (АВАМЕС) для разработки и внедрения международных стандартов профессиональной подготовки специалистов по инвестиционной деятельности и финансовому анализу. Разработанные ассоциацией стандарты составили основу новой квалификации - "Сертифицированный международный инвестиционный аналитик" (СIIА). Данная квалификация получила признание финансовых и инвестиционных аналитиков и бизнес-сообществ 32 стран мира и завоевывает все большее признание в мире, как стандарт послевузовской профессиональной подготовки очень высокого уровня.
      Создание Казахстанской Ассоциации финансовых и инвестиционных аналитиков и ее вступление в EFFAS будет одним из первых шагов вхождения казахстанского финансового рынка в единый европейский финансовый рынок, объединяющий национальные сообщества финансовых и инвестиционных аналитиков с целью поддержания международных стандартов подготовки и сертификации. Очевидно, что данный факт принесет большую пользу для представителей рынка ценных бумаг Казахстана.
      Следующим шагом в данном направлении представляется продвижение СIIА в Казахстане и включение в состав экзаменационной программы особенностей национального законодательства, а также возможность выбора языка, на котором будет сдаваться экзамен.

5.2. Политика по отношению к эмитентам ценных бумаг 5.2.1. Раскрытие информации на рынке ценных бумаг

      Раскрытие информации финансовыми организациями и Агентством снижает риски, с которыми потребители финансовых услуг сталкиваются на рынке, и создает основу для здорового функционирования конкурентных и эффективных финансовых рынков. Доступность информации на рынке способствует также рыночной дисциплине и повышению стандартов деятельности финансовых организаций. Будут приняты меры по повышению прозрачности деятельности компаний.
      Следует по возможности оптимизировать порядок государственной регистрации АО в качестве юридических лиц в целях сокращения периода между государственной регистрацией АО и регистрацией выпуска его акций. Особое внимание будет уделено более эффективной и централизованной системе контроля за деятельностью АО. Следует усовершенствовать порядок раскрытия перед инвесторами и другими заинтересованными лицами информации о деятельности организаций-эмитентов ценных бумаг, а также других участников рынка ценных бумаг. В частности, будут проведены мероприятия по обеспечению представления проспектов и отчетности эмитентов ценных бумаг в электронной форме и их централизованное единообразное раскрытие перед инвесторами и другими заинтересованными лицами через web-сайт Агентства.
      Другим важным шагом в данном направлении, безусловно, станет переход к МСФО всех хозяйствующих субъектов Республики Казахстан, который обеспечит полноту, понятность и
достоверность раскрываемой информации для инвесторов.
      Кроме того, будет рассмотрена возможность подробного раскрытия информации об АО.
      С целью уменьшения транзакционных затрат АО на публикацию в качестве альтернативных вариантов возможно раскрытие информации на web-сайте компании, использование адресной рассылки (для компаний с небольшим количеством акционеров) в случае определения данных способов уставом общества. Будет совершенствоваться механизм включения акций и облигаций в официальный список организатора торгов.

5.2.2. Переход на международные
стандарты финансовой отчетности

      Важность перехода казахстанских организаций на МСФО заключается не столько в унификации системы финансовой отчетности в соответствии с международными стандартами, сколько в обеспечении прозрачности их деятельности и отражении реальной экономической ситуации, что позволит пользователям отчетности предприятий принимать правильные экономические решения.
      Переход казахстанских организаций на МСФО осуществляется в соответствии с  Законом  Республики Казахстан "О бухгалтерском учете" и Планом мероприятий по переходу на международные стандарты финансовой отчетности в Республике Казахстан на 2003-2004 годы, утвержденным  распоряжением  Премьер-Министра Республики Казахстан от 15 мая 2003 года
N 88-р.
      В целях профессиональной подготовки кадров в области МСФО в рамках данного Плана мероприятий предусмотрены следующие меры:
      разработка учебников, учебных пособий по бухгалтерскому учету в соответствии с МСФО;
      создание центра повышения квалификации и переподготовки кадров по специальности "Бухгалтерский учет и аудит";
      разработка и утверждение государственных стандартов образования по специальности "бухгалтерский учет и аудит" средних профессиональных и высших учебных заведений, включающих МСФО;
      содействие взаимодействию государственных органов, международных и профессиональных организаций бухгалтеров и аудиторов по вопросам обучения МСФО;
      подготовка разъяснения по применению МСФО.
      Настоящей Программой предусматривается дальнейшая реализация указанных мероприятий.

5.2.3. Расширение возможностей
для выпуска новых видов ценных бумаг

      Программой предусматривается проведение ряда мероприятий указанных ниже в целях наполнения рынка новыми видами привлекательных ценных бумаг.
 
       Государственные ценные бумаги
      С целью развития вторичного рынка ГЦБ будут приняты меры по увеличению их ликвидности.
      Выпуски ГЦБ должны соответствовать общим нормам на рынке - обладать предсказуемостью и осуществляться в соответствии с определенным графиком, в установленных достаточно больших объемах, на длительные сроки (10 и более лет), в том числе с индексацией на уровень инфляции. График выпуска ГЦБ должен охватывать продолжительный период времени, являться доступным для участников организованного рынка ценных бумаг и неукоснительно соблюдаться их эмитентом. Долгосрочные ГЦБ с плавающей ставкой вознаграждения (интереса), базой для исчисления которой является индекс инфляции, будут выпускаться в целях получения накопительными пенсионными фондами и страховыми организациями, осуществляющими аннуитетное страхование, реального положительного дохода по портфелю ГЦБ.
      Размещение ГЦБ должно осуществляться на Казахстанской фондовой бирже в целях предоставления доступа небанковским организациям - профессиональным участникам рынка ценных бумаг, соответствующим требованиям, установленным Казахстанской фондовой биржей по согласованию с Министерством финансов, на участие при первичном размещении ГЦБ. При этом, первичное размещение ГЦБ, предназначенных для инвестирования активов накопительных пенсионных фондов и страховых организаций, осуществляющих аннуитетное страхование, будет осуществляться с использованием отдельного механизма проведения торгов.
      Учитывая что, досрочное погашение ранее выпущенных ГЦБ, осуществляемое в условиях профицита республиканского бюджета, приводит к снижению доходности активов инвесторов и соответствующим негативным последствиям, оно должно допускаться только в исключительных случаях на вторичном рынке ценных бумаг с соблюдением обязательной процедуры предварительного уведомления собственников, а также программы их конвертации в другие ГЦБ, обеспечивающей рефинансирование привлеченных активов.
      В рамках проводимой политики в сфере государственного внутреннего заимствования предполагается решение следующих задач:
      1) составление на среднесрочный период примерной схемы эмиссии ГЦБ в разбивке по годам и видам бумаг;
      2) применение различных инструментов заимствования в зависимости от сроков привлечения внутренних займов;
      3) минимизация процентных рисков, путем установления оптимального соотношения в общем объеме заимствования между индексированными и купонными обязательствами, в зависимости от ситуации на рынке;
      4) установление ориентиров ("benchmark") на рынке ценных бумаг;
      5) увеличение объемов выпусков ГЦБ при сокращении общего количества выпусков;
      6) уменьшение периодичности выплаты процентов с увеличением срока обращения;
      7) снижение риска неисполнения обязательств и сглаживание пиков выплат по погашению внутреннего правительственного долга в кратко- и среднесрочной перспективе, для чего предполагается переориентация на выпуск преимущественно среднесрочных и долгосрочных обязательств.
      В соответствии с  Бюджетным кодексом  заимствование местными исполнительными органами будет осуществляется в виде получения займов от Правительства Республики Казахстан. Данная мера принята в целях экономии средств, так как кредиты из республиканского бюджета для местных исполнительных органов являются наиболее дешевыми источниками заимствования.
      Приоритетные направления развития рынка краткосрочных нот Национального Банка вытекают из основной цели денежно-кредитной политики, которой является поддержание низкого уровня инфляции.
      В среднесрочном периоде ожидается сохранение факторов, негативно воздействующих на уровень инфляции: большой приток иностранной валюты на валютный рынок. Приток иностранной валюты в значительной мере будет складываться из экспортной валютной выручки, обусловленной высокими ценами на энергоресурсы на мировом рынке.
      Дальнейшая активизация процесса кредитования увеличит потребность банков в ссудном капитале для осуществления своих активных операций. В условиях снижения доли привлеченных на внутреннем рынке средств следует ожидать дальнейшее проведение активной политики по привлечению банками внешних заимствований.
      Правительство и Национальный Банк будут согласовывать направления денежно-кредитной политики.
      В качестве приоритетных мер при этом можно выделить следующие.
      В зависимости от ситуации будет осуществляться:
      изменение объемов эмиссии краткосрочных нот и ставок вознаграждения;
      изменение ставки рефинансирования, включая возможность ее повышения для снижения инфляционных ожиданий;
      проведение операций репо в полном объеме портфеля с сохранением ставок вознаграждения по ним на существующем уровне.
      Указанные меры по снижению инфляции приведут к увеличению расходов Национального Банка по монетарной деятельности. Поэтому необходима согласованная деятельность Министерства финансов и Национального Банка на постоянной основе в области выпуска ГЦБ.
      Для усиления транспарентности денежно-кредитной политики Национальный Банк будет публиковать график проведения эмиссий нот Национального Банка.
 
       Негосударственные ценные бумаги
      Стратегическая цель формирования рынка ценных бумаг, как необходимого источника и механизма финансирования инвестиций, может быть достигнута только на основе тесного взаимодействия государства и национального капитала. В целях обеспечения соответствия рынка ценных бумаг современным требованиям, в том числе по совершенствованию корпоративного управления и повышения прозрачности деятельности компаний, Правительством будут проведены мероприятия по выделению крупных государственных компаний с участием государства и их дочерних организаций с последующей передачей государственных пакетов их акций в управление специально созданной государственной холдинговой компании. Часть государственного пакета акций компаний с участием государства и их дочерних организаций, которые войдут в этот холдинг, будет продана на организованном рынке. Эти ценные бумаги смогут купить пенсионные, инвестиционные фонды и брокерские компании. При этом будут предусмотрены мероприятия по ограничению концентрации данных акций в пакетах у стратегических инвесторов. В результате на рынке начнут обращаться долевые ценные бумаги первоклассных эмитентов, появятся независимые директора в составе совета директоров национальных компаний, что значительно улучшит качество их корпоративного управления.
      В ходе реализации настоящей Программы будет рассмотрена возможность дальнейшей капитализации государственных институтов развития - АО "Банк Развития Казахстана", АО "Инвестиционный фонд Казахстана", АО "Жилищный строительный сберегательный банк Казахстан" и других, с целью привлечения рыночного капитала, путем дополнительных выпусков акций институтов развития и их размещения среди пенсионных фондов. Инвестиционный и инновационный фонды могут финансировать только 49 процентов проекта. Остальную часть должны обеспечивать его инициаторы или финансовые институты. Появление на казахстанском рынке проектных облигаций, гарантированных Правительством Республики Казахстан или АО "Банк Развития Казахстана", акций государственных институтов развития, компаний с участием государства и их дочерних организаций позволит решить проблему финансирования вновь создаваемых производств, даст импульс для реализации Стратегии индустриально- инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы.
      Вместе с тем, представляется весьма важным в финансировании институтов развития использовать не только средства бюджета, но и так называемые "длинные деньги" пенсионных фондов, при этом, государство может сохранять контрольный пакет в капитале указанных институтов развития. Данная мера будет способствовать эффективному использованию потенциала внутренних институциональных инвесторов. Поскольку среди инвесторов ключевая роль принадлежит пенсионным фондам, будут реализованы такие экономические задачи, как: привлечение пенсионных активов для финансирования стратегических проектов реального сектора, обеспечение сохранности и адекватной доходности пенсионных активов. С другой стороны данная мера будет способствовать обеспечению прозрачности деятельности государственных институтов, публичному раскрытию информации о финансируемых ими проектах.
      В рамках осуществления Программы особое внимание будет уделено совершенствованию корпоративного управления, так как создание эффективного и прозрачного рынка ценных бумаг, механизмы которого могут использоваться для решения многих экономических и социальных проблем страны, невозможно без соблюдения цивилизованных норм корпоративного управления, принятых во всем мире. Рекомендации по применению принципов корпоративного управления казахстанскими АО были утверждены решением Экспертного совета по вопросам рынка ценных бумаг при Национальном Банке 24 сентября 2002 года. За это время некоторые казахстанские предприятия начали внедрять корпоративные стандарты в своей деятельности. Это только начальный этап в развитии казахстанской системы корпоративного управления. Для эффективного внедрения принципов корпоративного управления в повседневную практику предусматривается, что в листинговые правила Казахстанской фондовой биржи будут внесены требования об обязательном раскрытии эмитентами информации о применении норм корпоративного управления. Это касается в первую очередь компаний, ценные бумаги которых находятся в наивысшей категории официального списка фондовой биржи. Ответственность за достоверность предоставляемой информации будет нести непосредственно эмитент. Листинговые правила многих крупнейших мировых торговых площадок - Нью-Йоркской фондовой биржи, электронной биржи NASDAQ, a также Токийской фондовой биржи усложнили требования к эмитентам ценных бумаг в части раскрытия информации о выполнении стандартов корпоративной этики. По мнению международных экспертов, активизация участия бирж в процессе внедрения норм корпоративного управления в компаниях - рыночное решение существующих в этой сфере проблем, направленное на защиту прав и интересов акционеров и инвесторов.
      Будут проведены мероприятия по разработке типовых внутренних документов АО, основанных на рекомендациях по применению принципов корпоративного управления казахстанскими АО.
      Необходимо развитие структурных форм финансирования. Будет стимулироваться увеличение объемов услуг банков второго уровня по финансированию своих клиентов. В этой связи будут создаваться условия для развития и реализации потенциала структурных форм финансирования, таких как проектное финансирование и секьюритизация 1 . На рынке ценных бумаг появятся новые инструменты, в том числе, проектные облигации.
      Для развития альтернативных форм финансирования инвестиционных проектов, по которым в соответствии с законодательством могут быть предоставлены государственные гарантии, будет рассмотрена возможность гарантирования Правительством Республики Казахстан облигаций, выпущенных для финансирования данных инвестиционных проектов. В частности, для таких инвестиционных проектов будут внесены изменения в  Бюджетный Кодекс  Республики Казахстан в части распространения на прочие юридические лица платы (сбора) за предоставление государственной гарантии, предусмотренной для юридических лиц, образованных со стопроцентным участием государства в уставном капитале, отмены требования о наличии у получателя государственной гарантии дополнительной гарантии банка второго уровня.
      При наступлении случаев исполнения государством обязательств по гарантиям будет предусмотрен механизм принудительного выпуска акций эмитента вышеуказанных облигаций, с их последующей передачей в собственность государства. Соответствующие изменения и дополнения будут внесены в  Закон  "Об акционерных обществах".
      Кроме того, для выпусков облигаций, осуществленных в целях финансирования инвестиционных проектов, будет рассмотрена возможность использования гарантий АО "Банк Развития Казахстана" в качестве альтернативы государственным гарантиям.
      Для развития способов финансирования, предполагающих уступку прав требования и финансирование под обособленные риски, будет подготовлен законопроект "О секьюритизации" и внесены изменения в законодательство, регулирующее залоговые правоотношения, возникающие при проектном финансировании.
      Законопроект "О секьюритизации" призван регулировать создание и деятельность специального финансового предприятия, создаваемого с единственной целью проведения одной или нескольких сделок секьюритизации, уточнить понятие уступки прав требования применительно к сделкам секьюритизации и создать специальный режим удаленности от
банкротства прав требования, приобретаемых специальным финансовым предприятием.
_____________________      
1  Секьюритизация - финансирование под уступку денежного требования путем выпуска облигаций, обеспеченных правами требования.
      
      Закон "О секьюритизации" будет способствовать развитию в стране современных форм финансирования на структурной основе с распределением риска в зависимости от потребностей различных категорий инвесторов. Секьюритизация позволит предприятиям-заемщикам ("оригинаторам", "спонсорам" в соответствии с отраслевой терминологией) эффективно перераспределять риски, снизить стоимость заимствования и максимально использовать долг в структуре капитала, а для инвесторов значительно расширить инвестиционные возможности, разнообразить инвестиционные альтернативы. Для их выпуска будут отобраны несколько значимых для экономики страны инвестиционных инфраструктурных проектов. Также внедрение Закона представит новые финансовые инструменты, в том числе долговые, для инвестирования с разным уровнем кредитного риска, процентных ставок и сроков обращения.
      Приоритетным направлением развития отечественного рынка ценных бумаг является введение в оборот новых финансовых инструментов, в том числе коммерческих ценных бумаг. Необходимо подготовить нормативную правовую базу для выпуска и обращения коммерческих ценных бумаг.
      Появление нового инструмента в виде коммерческих бумаг, которые в мировой практике представляют собой краткосрочные долговые обязательства, имеющие фиксированный доход, будет способствовать минимизации затрат и времени на обслуживание задолженности при финансировании оборотных активов. Коммерческие бумаги сочетают в себе лучшие качества облигаций и векселей (в отличие от векселей выпускаются по стандартным правилам, имеют централизованную систему учета и могут обращаться на организованном рынке) и могут получить адекватное распространение в качестве механизма привлечения оборотных средств для промышленных предприятий. В качестве предварительной меры в Казахстане создана правовая основа для выпуска облигаций со сроком обращения не более трех месяцев, в частности в  Законе  "О рынке ценных бумаг" установлено, что выпуск таких облигаций вправе осуществлять эмитент, ценные бумаги которого включены в официальный список фондовой биржи. Размещение и обращение облигаций со сроком обращения не более трех месяцев осуществляются только в торговой системе фондовой биржи.
      С целью уточнения редакции в  Закон  Республики Казахстан "О рынке ценных бумаг" будут внесены поправки, предусматривающие порядок выпуска коммерческих бумаг.
      Одним из важных моментов для расширения возможностей инвестирования будет создание соответствующих индексов, рассчитанных на основе курсовой стоимости входящих в них ценных бумаг, с помощью которых инвестор, не имеющий в своем распоряжении собственную дорогостоящую аналитическую службу и не обладающий большими средствами, может судить о будущей конъюнктуре в экономике.
      Будет проведена работа с информационными и аналитическими агентствами по обеспечению разработки ими ряда индексов, рассчитанных на основе небольшого набора фундаментальных индикаторов, позволяющих инвесторам оценить общее направление рынка, оценить макроэкономическую ситуацию, привлекательность отраслей, динамику и эффективность портфеля институциональных инвесторов.
      Рейтинговые оценки независимых рейтинговых агентств, в том числе по национальной рейтинговой шкале, могут также быть использованы для определения ценных бумаг, в которые могут инвестировать свои средства институциональные инвесторы. В перспективе возможно использование рейтинговых оценок инвестиционными фондами при формировании портфелей инструментов с той или иной степенью риска.
      В сфере регулирования финансовых организаций необходимо расширить сферу применения независимых рейтинговых оценок в качестве критерия для оценки рисков финансовых инструментов и контр партнеров.
      Установление указанных норм должно содействовать привлечению международных рейтинговых агентств и открытию в Казахстане их региональных офисов.
      Будут предусмотрены мероприятия по развитию рынка производных ценных бумаг, в том числе по стимулированию появления и становления структурных и гибридных производных инструментов на долговые обязательства, инструментов хеджирования процентных и валютных рисков, контрактных инструментов. В законодательстве будет унифицировано определение производных ценных бумаг. Развитие рынка инструментов хеджирования процентных и валютных рисков будет способствовать снижению рисков не только институциональных инвесторов, но и предприятий - участников экспортно-импортных операций. Появление производных контрактных инструментов с базовым активом на товары будет способствовать снижению рисков внешнеторговых операций от ценовых колебаний.
      В виду того, что рынок производных ценных бумаг является одним из наиболее рисковых сегментов финансового рынка, профессиональным участникам необходимо осуществлять операции хеджирования и спекулирования. При этом регулирование осуществления профессиональными участниками таких операций может основываться на установлении соотношения объема риска к собственному капиталу профессионального участника.
      Со своей стороны Агентство должно стимулировать хеджирование рисков профессиональными участниками, а также регулировать порядок совершения операций хеджирования активов накопительных пенсионных фондов и страховых организаций. Данный подход, будет предотвращать нецелевое хеджирование привлеченных активов институциональных инвесторов.
      Решению поставленных задач будет также способствовать Программа либерализации валютного режима в Республике Казахстан на 2005-2007 годы, утвержденная  постановлением  Правительства Республики Казахстан от 25 июля 2004 года N 705, создающая условия для более активного использования резидентами инструментов хеджирования рисков при совершении валютных операций и стратегий управления иными рыночными рисками.
      В ходе реализации настоящей Программы, в случае проведения на товарных биржах регулярных торгов зерном, нефтью и нефтепродуктами или запуска государственной системы мониторинга данных товарных рынков, что предусмотрено  Планом  мероприятий на 2003-2005 годы по реализации Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы фондовой биржей будут организованы торги беспоставочными товарными фьючерсами. Беспоставочные товарные фьючерсы (на цены наиболее популярных сырьевых товаров, например, зерна, нефти и нефтепродуктов) с точки зрения организации торговли ими принципиально не отличаются от финансовых фьючерсов - на курс иностранной валюты или доходность ценных бумаг. Беспоставочные фьючерсы могут стать интересным объектом инвестирования как для финансовых институтов, так и для участников рынков соответствующих товаров.
      Будет реализовано мероприятие предыдущей Программы развития рынка ценных бумаг по установлению требования к казахстанским организациям, намеренным осуществить размещение своих ценных бумаг на международных фондовых рынках, по обязательному предварительному включению данных ценных бумаг в официальный список казахстанского организованного рынка. Данная норма установлена во многих развитых странах и является справедливой в условиях недостатка финансовых инструментов на отечественном рынке ценных бумаг и избытка активов, предназначенных для инвестирования. Более того, условия выпуска ценных бумаг в европейских странах включают требование о предварительном включении ценных бумаг эмитентов в официальные списки организованных рынков страны резидентства эмитента.
      По мере необходимости будут пересматриваться устанавливаемые Агентством нормы инвестирования активов институциональных инвесторов в высоколиквидные иностранные ценные бумаги и иные финансовые инструменты. В отношении государств постсоветского пространства данные меры будут реализовываться параллельно с мероприятиями по гармонизации законодательств стран в рамках Евро-Азиатского Экономического Союза (далее - ЕврАзЭс), Единого Экономического Пространства (далее - ЕЭП) и других международных сообществ.

5.2.4. Допуск иностранных ценных бумаг

      В качестве одного из привлекательных способов заполнения национального рынка ценных бумаг будет совершенствоваться порядок допуска иностранных ценных бумаг - как государственных, так и корпоративных. Для выполнения этой задачи Программой предусматривается передача полномочий по установлению требований к иностранным ценным бумагам в целях их допуска к обращению на организованном рынке ценных бумаг Республики Казахстан, организатору торгов.
      В целях снижения уровня дефицита привлекательных инструментов будут созданы условия для свободного обращения ценных бумаг иностранных эмитентов на территории Республики Казахстан.
      Для обеспечения дополнительной возможности доступа казахстанских инвесторов к иностранным ценным бумагам будут поддерживаться инициативы по установлению корреспондентских междепозитарных отношений и унификации требований к информации, подлежащей раскрытию в проспекте выпуска, и при включении ценных бумаг в официальные списки организатора торгов, в рамках ЕврАзЭс, ЕЭП и других интеграционных групп, участником которых является Республика Казахстан.

5.2.5. Совершенствование порядка
налогообложения на рынке ценных бумаг

      Практика действия налоговой льготы по освобождению от налогообложения дохода от прироста стоимости при реализации акций и облигаций, включенных в официальный список фондовой биржи, привела к определенным перекосам показателей организованного рынка ценных бумаг, дающим основание предполагать о наличии злоупотреблений со стороны лиц, совершающих операции с данными ценными бумаги.
      Так, по данным Казахстанской фондовой биржи по ряду ценных бумаг официального списка в течение 2003 года было заключено менее десяти, а зачастую - всего одна сделка. Тем не менее, данные сделки являются основанием для признания официальных котировок ценных бумаг, при этом налоговая льгота действует независимо от того, на каком рынке (организованном или неорганизованном) она заключена. В данной ситуации возникает следующее противоречие: в отношении операций, заключенных на неорганизованном рынке, налоговая льгота действует, даже если не была заключена ни одна сделка на официальных торгах, а цены (котировки) этих операций не учитываются при определении справедливых рыночных цен организованного рынка.
      Происходит снижение прозрачности цен акций и облигаций, включенных в официальный список Казахстанской фондовой биржи, и допускается возможность свободного манипулирования их ценами.
      В целях исключения вышеизложенных недостатков, необходимо рассмотреть вопрос об эффективности применения данной льготы. 
      Переход к стандартам Европейского союза предполагает отмену налоговых льгот и преференций, которые в настоящее время существуют по различным финансовым инструментам.
      Так, в настоящее время вознаграждение по вкладам в банках и организациях, осуществляющих отдельные виды банковских операций, и вознаграждение по долговым ценным бумагам, выплачиваемые физическим лицам, освобождаются от налогообложения. Это было сделано с целью стимулирования вложений населения в банковскую систему при отсутствии других возможностей привлечения средств населения в финансовую систему.
      Также освобождены от налогообложения операции с ГЦБ и вознаграждение по ним. Это делает инвестирование в данный финансовый инструмент более привлекательным.
      Одним из новых финансовых инструментов для финансового сектора Казахстана, требующим льготного режима налогообложения для стимулирования обращения, являются агентские ценные бумаги финансовых агентств. Порядок налогообложения агентских ценных бумаг с 1 января 2003 года является идентичным порядку, применяемому в отношении ГЦБ.
      Введение временных льгот оправдано в целях стимулирования развития какого-либо нового финансового инструмента, особенно связанных с реализацией государственной инвестиционной политики в приоритетных секторах экономики и финансового сектора. В дальнейшем эти льготы должны быть отменены после истечения определенного периода времени, достаточного для становления нового инструмента на финансовом рынке.
      Согласно  Концепции  развития финансового сектора Республики Казахстан и Плана мероприятий по ее реализации в 2006 году предполагается рассмотреть вопрос об отмене освобождения от налогообложения доходов:
      физических лиц по депозитам и долговым ценным бумагам;
      физических и юридических лиц от операций с ГЦБ и агентскими облигациями.
       Законом  Республики Казахстан от 2 июля 2003 года "О рынке ценных бумаг" предусмотрено понятие производной ценной бумаги. В данный Закон будут внесены поправки, уточняющие понятия отдельных видов производных ценных бумаг с учетом порядка их обращения, а также предусматривающие возможность обращения новых видов ценных бумаг.

5.2.6. Создание Совета эмитентов

      В целях координации деятельности эмитентов ценных бумаг, решения совместных задач, представления и защиты интересов эмитентов предлагается создать Совет эмитентов при Агентстве - постоянно действующий консультативно-совещательный орган. В него будут входить руководители крупнейших предприятий-эмитентов из различных регионов Казахстана.
      Ожидается, что учреждение данного органа будет способствовать выходу казахстанских предприятий на рынок ценных бумаг и появлению на рынке высоколиквидных и надежных финансовых инструментов.
      В рамках деятельности Совета эмитентов будут обсуждаться следующие вопросы:
      совершенствование и внедрение корпоративного управления в АО; 
      содействие переходу на международные стандарты бухгалтерского учета;
      совершенствование условий обращения ценных бумаг и повышение их ликвидности;
      повышение знаний работников предприятий о возможностях рынка ценных бумаг.

5.3. Политика по отношению
к инфраструктуре рынка ценных бумаг

      В ходе реализации Программы будут пересмотрены требования к капитализации и организационно-правовой форме лицензиатов рынка ценных бумаг с целью их оптимизации.
      Совместно с СРО будут разработаны требования к программно-техническому обеспечению и сертификации программного обеспечения лицензиатов рынка ценных бумаг.
      Для приведения системы документооборота на рынке ценных бумаг в соответствие с существующими технологиями будут предприняты меры по внедрению и использованию электронных документов и электронной подписи при представлении отчетности и централизованному раскрытию информации о ценных бумагах и их эмитентах для широкого круга пользователей. В первую очередь, будет создана соответствующая инфраструктура для работы с населением на рынке ценных бумаг.
      В целях создания инфраструктуры и внедрения современных технологий для работы с населением на рынке ценных бумаг необходимо реализовать на базе АО "Казпочта" проект по созданию трансфер-агента - лица, оказывающего услуги по приему и передаче документов (информации) между профессиональными участниками рынка ценных бумаг и их клиентами.
      Таким образом будет обеспечен доступ всех граждан Казахстана к финансовому рынку. Кроме того, совместно с государственными органами будет проводиться системная разъяснительная и информационная работа с населением о возможностях финансового рынка.
      Трансфер-агенты призваны способствовать продвижению услуг лицензиатов финансового рынка на большей территории Республики Казахстан и оперативному их предоставлению.
      Одной из важных задач предстоящего периода является стимулирование добровольного страхования отдельных рисков лицензиатами рынка ценных бумаг на случай дефолта.
      В целях снижения рисков при осуществлении расчетов по сделкам с ценными бумагами и ускорения таких расчетов ЗАО "Центральный депозитарий ценных бумаг" будет выполнять функции централизованной расчетной организации брокеров-дилеров.
      В соответствии с действующим законодательством и рекомендациями Группы 30 1  центральный депозитарий является единственной организацией, осуществляющей соответствующую деятельность. В связи с этим лицензирование его деятельности как единственного участника рынка, выступающего в данном качестве, не имеет смысла, поскольку реально невозможно отозвать у него лицензию или приостановить ее действие. Принимая во внимание изложенное, будут проведены мероприятия, направленные на признание деятельности центрального депозитария безлицензионной и включение ведения реестров держателей ценных бумаг в функции центрального депозитария.
      В соответствии с Принципами Мировой Федерации Бирж (World Federation of Exchanges), членами которой являются такие крупные мировые биржи, как Нью-Йоркская, Лондонская, Токийская, Франкфуртская и др., биржи должны устанавливать требования к листинговым компаниям в отношении адекватного размера акций, предложенных к публичному распространению, для обеспечения ликвидного и справедливого рынка. Так, на Нью-Йоркской бирже общая стоимость акций, предложенных к публичному распространению составляет не менее 100 млн. долларов США для публичных компаний, не менее 60 млн. долларов США для прочих компаний. На Лондонской, Токийской и Франкфуртской биржах данное требование составляет не менее 25% от объема эмиссии акций.
      С учетом передового международного опыта для обеспечения ликвидности казахстанского рынка ценных бумаг будет установлено требование к объему размещенных и свободно обращаемых акций в момент включения и нахождения в официальном списке биржи по наивысшей категории,
а именно, минимальный объем размещенных акций, находящихся в собственности мелких акционеров (миноритариев), и/или в собственности институциональных инвесторов (накопительных пенсионных фондов, инвестиционных фондов) должен составлять не менее 25% от эмиссии акций. При этом данное требование предполагается ввести поэтапно с 2006 года.
____________________
1 Группа 30-ти - группа международных экспертов по клирингу и расчетам
 
      В настоящий момент листинговые требования биржи, даже по наивысшей категории официального списка, не являются индикатором кредитоспособности эмитента, а обеспечивают лишь достаточный уровень прозрачности деятельности листинговых компаний и их финансового состояния, следовательно, в оценке кредитоспособности эмитентов необходимо расширять использование кредитного рейтинга, представляющего собой независимую и надежную оценку кредитоспособности эмитента, на основе которой участники рынка могут принимать обоснованные финансовые решения.
      В целях создания условий для привлечения эмитентов ценных бумаг на организованный рынок будут проведены мероприятия по разделению наивысшей категории официального списка на подкатегории.
      Будут либерализованы требования к эмитентам по включению и нахождению их ценных бумаг в категории, следующей за наивысшей категорией официального списка организатора торгов.
      Данные меры, а также предусмотренные налоговые льготы будут способствовать активизации биржевой торговли и формированию объективных рыночных цен, что снизит входные барьеры для выхода субъектов на организованный рынок, придаст дополнительную надежность и прозрачность их инвестиционным портфелям.
      Предполагается, что вследствие высокой эффективности деятельности центрального депозитария народные АО эволюционным путем придут к решению поручить ведение реестров держателей своих акций центральному депозитарию.
      В целях создания условий для привлечения эмитентов ценных бумаг на организованный рынок будут проведены мероприятия по разделению наивысшей категорий официального списка на подкатегории с целью их специализации по видам эмитентов, с учетом отраслей и специфики их деятельности.
      Предполагается использование национальной рейтинговой шкалы для включения ценных бумаг в подкатегорию с минимальными требованиями наивысшей категории и в категорию, следующую за наивысшей, официального списка и нахождения в них.
      Будет рассмотрен вопрос о повышении роли системы котировок ценных бумаг, не включенных в официальный список организатора торгов. Котировочная система должна обеспечивать доступ к котировкам и быть широкоизвестной для всех участников рынка, позволять ее участникам выставлять котировки в режиме реального времени, получать оперативную информацию о ценах и заключать сделки по включенным в котировочный лист ценным бумагам. Показатели котировочной системы должны использоваться субъектами рынка ценных бумаг и, в том числе, инвестиционными фондами для определения справедливых рыночных цен в целях оценки и бухгалтерского учета ценных бумаг, невключенных и/или неторгуемых в официальном списке. Будет рассмотрен вопрос о возможности использования нелистинговой торговой площадки фондовой биржи в качестве котировочной системы.
      В целях снижения операционных рисков будут усовершенствованы требования к системе резервного копирования и хранению информации организаторами торгов, регистраторами и номинальными держателями ценных бумаг. Будут изучены возможности технологической совместимости казахстанского рынка ценных бумаг с зарубежными рынками.
      В рамках Программы предусмотрена унификация законодательства в целях гармонизации его с законодательствами международных сообществ, членами которых является Казахстан, как формы международного сотрудничества, а именно, в части решения существующих в условиях глобализации рынка ценных бумаг проблем учета и подтверждения прав на ценные бумаги и вопросов раскрытия информации на рынке ценных бумаг.
      Будет развиваться инвестиционный банкинг путем привлечения населения на рынок ценных бумаг и стимулирования повышения капитализации брокерских компаний.

5.4. Политика регулирования рынка ценных бумаг 5.4.1. Совершенствование государственного
регулирования рынка ценных бумаг

      Государственное регулирование рынка ценных бумаг будет проводиться по ключевым направлениям - в части регулирования деятельности АО и деятельности профессиональных участников рынка ценных бумаг.
      В интересах инвесторов будет уделяться должное внимание мониторингу АО, так как на сегодняшний день низкая активность их деятельности на рынке ценных бумаг является основным фактором, сдерживающим его развитие. Для решения этой проблемы предполагается осуществлять мониторинг АО и других предприятий совместно с Национальным Банком, усовершенствовать содержание мониторинга и увеличить количество вовлеченных в мониторинг компаний.
      В виду необходимости уточнения отдельных норм законодательства по итогам правоприменительной практики Законов Республики Казахстан  "Об акционерных обществах" ,
"О рынке ценных бумаг"  будет разработан проект Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам деятельности акционерных обществ".
      Целью принятия законопроекта является совершенствование системы государственного регулирования деятельности АО, в частности, порядка их создания, реорганизации и ликвидации АО.
      Предполагается внесение поправок, направленных на введение законодательного разграничения компаний на публичные и частные для установления соответствующих требований к раскрытию информации и должному уровню корпоративного управления в зависимости от того, является ли компания публичной или частной. Предполагается, что организационно-правовая форма компании "акционерное общество" будет обязывать функционировать в качестве публичной компании для работы на рынке ценных бумаг.
      Принятие законопроекта будет способствовать повышению привлекательности ценных бумаг, выпускаемых эмитентами-резидентами Республики Казахстан для инвесторов (в том числе иностранных), так как интерес у серьезных инвесторов вызывают только АО, деятельность которых прозрачна для всех и механизм деятельности которых в значительной степени прост и отработан в ходе практической деятельности.
      В целях определения наиболее надежных способов обеспечения облигаций в законопроекте будет уточнено понятие обеспеченной облигации.
      Будут внесены изменения и дополнения в административный и уголовный кодексы в части совершенствования системы защиты прав участников финансового рынка.
      Для уточнения понятий инсайдерской информации и инсайдерских сделок, запрета на их использование, обеспечения справедливого ценообразования на ценные бумаги, защиты прав и законных интересов инвесторов, и контроля деятельности инсайдеров предполагается в перспективе внести изменения и дополнения в законодательные акты Республики Казахстан о рынке ценных бумаг по вопросам инсайдерской торговли.
      Для совершенствования государственного регулирования профессиональных участников рынка ценных бумаг в целях защиты прав и интересов инвесторов на данном этапе необходимо пересмотреть их пруденциальное регулирование с учетом всего спектра оказываемых ими финансовых услуг и задачи управления рисками, стимулировать добросовестную конкуренцию на рынке ценных бумаг, обеспечить внедрение основных директив Европейского союза, в том числе по вопросам инсайдерской торговли и злоупотреблений на рынке ценных бумаг, повысить требования к качеству технических систем субъектов инфраструктуры.

5.4.2. Формирование полноценной
базы данных показателей рынка ценных бумаг

       Повышение качества анализа показателей рынка ценных бумаг, выработка верной стратегии его развития невозможны без наличия полноценной базы данных показателей данного рынка как в его организованной, так и неорганизованной части.
      Накопление данных о состоянии рынка для использования заинтересованными лицами является достаточно объемной и затратной задачей, что обусловлено необходимостью:
      разработки и введения форм отчетности всех лицензиатов, обеспечивающих осуществление эффективного анализа;
      организации процесса сбора информации, а также формирования, обновления и мониторинга базы данных;
      периода накопления порядка 3-5 лет для формирования и накопления данных, адекватно отражающих реальную картину рынка.
      Создание и формирование базы данных показателей рынка ценных бумаг должны включать следующие компоненты:
      разработка единой методической базы для сбора, хранения и обработки данных;
      определение перечня показателей, наглядно и адекватно отражающих состояние рынка;
      создание механизма корректировки (при необходимости) данных, а также механизма участия потребителей информации в такой корректировке.
      Полноценная база данных показателей рынка ценных бумаг будет содержать сведения, достаточные для проведения фундаментального анализа рынка ценных бумаг, и будет использоваться профессиональными участниками и инвесторами рынка ценных бумаг, а также повысит качество обмена информацией с международными организациями по мониторингу мирового рынка ценных бумаг и сравнению показателей отечественного и зарубежного рынка ценных бумаг.

5.4.3. Совершенствование принципов деятельности и функций
саморегулируемых организаций профессиональных
участников рынка ценных бумаг

       В ходе реализации Программы будут совершенствоваться принципы деятельности и функции СРО. Агентство будет устанавливать основные требования к профессиональным участникам рынка ценных бумаг, а СРО - более детальные стандарты осуществления профессиональной деятельности и требования к их внутренним документам. Соответственно, СРО будут осуществлять контроль, в том числе проверки соблюдения их членами установленных СРО стандартов и правил. При этом, СРО не могут передаваться полномочия, являющиеся в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан функциями уполномоченного органа.
      СРО по мере их подготовленности и активности будут поэтапно передаваться функции по проведению аттестации специалистов для работы на рынке ценных бумаг и выдаче квалификационных свидетельств с правом применения санкций к обладателям свидетельств в установленном порядке. СРО будут участвовать в процедуре согласования кандидатур на руководящие должности профессиональных участников рынка ценных бумаг.
      Для выполнения указанных задач будут внесены изменения и дополнения в законодательство, разработаны соответствующие нормативные правовые акты уполномоченного органа и внутренние правила СРО.

  6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

      Реализация Программы может быть обеспечена посредством совершенствования соответствующих законодательных и нормативных правовых актов в пределах действующих норм финансирования, а также потребует средства республиканского бюджета, размер которых будет определен на финансирование образовательных программ о рынке ценных бумаг для населения в бюджете 2007 года.

  7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

      В результате введения в действие Программы:
      капитализация внутренних корпоративных облигаций официального списка организованного рынка по сравнению с 2003 годом в 2007 году увеличится в 2,5 раза и будет составлять около 375 млрд. тенге;
      биржевые обороты негосударственных эмиссионных ценных бумаг за этот период возрастут более, чем в 2 раза и составят около 300 млрд. тенге.
      Отношение капитализации рынка внутренних корпоративных облигаций официального списка организованного рынка к внутреннему валовому продукту по состоянию на начало 2004 года составило 3,5%. Данный показатель в период действия Программы будет постепенно увеличиваться и в 2007 году составит 5%.
      Отношение объемов биржевой торговли негосударственными ценными бумагами официального списка организованного рынка к внутреннему валовому продукту по состоянию на начало 2004 года составляет 2,9%. Данный показатель в период действия Программы увеличится в 2007 году до 4%.
      Развитие рынка ценных бумаг в целом будет способствовать созданию необходимых предпосылок для обеспечения экономической и социальной безопасности государства.

                          8. ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ
        по реализации Программы развития рынка ценных бумаг
                 Республики Казахстан на 2005-2007 годы  <*>

    Сноска. В План внесены изменения постановлением Правительства РК от 3 мая 2006 года N  357 .


                1. ПОЛИТИКА ПО ОТНОШЕНИЮ К ИНВЕСТОРАМ

__________________________________________________________________________ 
N    | Мероприятие          |Форма    |Ответст- |Срок    |Предпо-|Источни-
п\п  |                      |заверше- |венные   |испол-  |лагае- |ки фи-
     |                      |ния      |за испол-|нения   |мые    |нанси-
     |                      |         |нение    |        |расходы|рования
     |                      |         |         |        |(млн.  |
     |                      |         |         |        |тенге) |
--------------------------------------------------------------------------
 1   |         2            |    3    |    4    |   5    |   6   |   7
--------------------------------------------------------------------------
           1.1. Развитие внутренних институциональных инвесторов

1.1.1. Разработка норма-     Проекты    АФН (по  I квар-  Не тре-
       тивных правовых       норматив-  согла-   тал      буется
       актов, устанавли-     ных        сова-    2005
       вающих правила        правовых   нию)     года
       организации дея-      актов
       тельности инвести-
       ционных фондов
 
  1.1.2. Разработка норма-     Проекты    АФН (по  I квар-  Не тре-
       тивных правовых       норматив-  согла-   тал      буется
       актов по вопросам     ных        сова-    2005
       деятельности управ-   правовых   нию)     года
       ляющих инвестицион-   актов
       ным портфелем и
       кастодианов в части
       обеспечения функ-
       ционирования инвес-
       тиционных фондов
 
         1.2. Обучение инвесторов - физических лиц на казахстанском
                      рынке ценных бумаг
 
  1.2.1. Подготовка и рас-     Выступ-    АФН (по  Посто-   Не тре-
       пространение инфор-   ления      согла-   янно     буется
       мационных материалов  на         сова-
       о рынке ценных        телеви-    нию),
       бумаг, в том числе    дении и    МКИС,
       трансфер-агентской    радио,     НБК (по
       деятельности          публика-   согла-
                             ции в      сова-
                             печатных   нию),
                             средствах  МФ
                             массовой
                             информации

1.2.2. Содействие внедре-    Информа-   АФН (по  Посто-   Не тре-
       нию и использованию   ционное    согла-   янно     буется
       Принципов наилучшей   обеспе-    сова-
       практики обучения     чение с    нию)
       инвесторов            исполь-    МКИС,
       International         зованием   МФ
       Council of            средств
       Securities            массовой
       Associations(ICSA)    информа-
                             ции
 
  1.2.3. Подготовка предло-    Предло-    МКИС,    2007             Средства
       жений по осуществ-    жения на   МФ       год              респуб-
       лению государствен-   РБК                                  ликан-
       ного финансирования                                        ского
       программ по обуче-                                         бюджета,
       нию населения                                              размер
       основам рынка                                              которых
       ценных бумаг                                               будет
                                                                  опреде-
                                                                  лен в
                                                                  бюджете
                                                                  2007
                                                                  года

            2. ПОЛИТИКА ПО ОТНОШЕНИЮ К ЭМИТЕНТАМ ЦЕННЫХ БУМАГ

          2.1. Раскрытие информации на рынке ценных бумаг

2.1.1. Повышение прозрач-   Норма-      АФН (по  IV       Не тре-
       ности деятельности   тивные      согла-   квар-    буется
       субъектов рынка      правовые    сова-    тал
       ценных бумаг путем   акты        нию),    2005
       обеспечения пред-                НБК (по- года
       ставления проспектов             согласо-
       и отчетности эми-                ванию)
       тентов ценных бумаг
       в электронной форме
       и их централизован-
       ного раскрытия перед
       заинтересованными
       лицами через
       web-сайт Агентства
       Республики Казахстан
       по регулированию и
       надзору финансового
       рынка и финансовых
       организаций, а также
       установления обяза-
       тельной к раскрытию
       профессиональными
       участниками рынка
       ценных бумаг инфор-
       мации на их собст-
       венных web-сайтах
       при наличии таковых

      2.2.Расширение возможностей выпуска новых видов ценных бумаг
 
  2.2.1. Составление на        Опубли-    МФ       Еже-     Не тре-
       среднесрочный         кование             квар-    буется
       период прогнозной     схемы на            тально,
       схемы выпусков        Web-сайте           начиная
       государственных       Министер-           с 1
       ценных бумаг          ства                кварта-
       Министерства          финансов            ла 2005
       финансов Республики   Республики          года
       Казахстан             Казахстан,
                             КФБ

2.2.2. Осуществление долго-  Выпуски    МФ,      С I      Не тре-
       срочных (на 10 и      ценных     КФБ (по  квар-    буется
       более лет) выпусков   бумаг      согла-   тала
       ценных бумаг с                   сова-    2005
       плавающей ставкой                нию)     года
       вознаграждения
       (интереса), базой
       для исчисления
       которой является
       индекс инфляции, и
       их первичное раз-
       мещение за счет
       активов накопитель-
       ных пенсионных
       фондов и страховых
       организаций,
       осуществляющих
       аннуитетное
       страхование
 
  2.2.3. Рассмотрение          Предло-    МИТ,     I квар-  Не тре-
       вопроса увеличения    жения в    МФ,      тал      буется
       уставного капитала    Прави-     АФН (по  2005
       государственных       тельство   согла-   года
       институтов развития   Респуб-    сова-
       за счет активов       лики       нию),
       пенсионных фондов     Казахстан  НБК (по
                                        согласо-
                                        ванию)
      
2.2.4. Установление обяза-   Проекты    АФН (по  I квар-  Не тре-
       тельного раскрытия    норма-     согла-   тал      буется
       эмитентами, ценные    тивных     сова-    2005
       бумаги которых вклю-  актов      нию),    года
       чены в официальный               КФБ(по
       список организатора              согла-
       торгов, информации               сова-
       о применении ими                 нию)
       норм корпоративного
       управления
 
  2.2.5. Разработка типовых    Реко-      АФН (по  IV       Не тре-
       внутренних доку-      мендации   согла-   квартал  буется
       ментов акционерных               сова-    2005
       обществ, основанных              нию),    года
       на рекомендациях по              КАРД (по
       применению принципов             согласо-
       корпоративного                   ванию)
       управления
 
  2.2.6. Уточнение процедур,   Предло-    МФ,      III      Не тре-
       связанных с предос-   жения в    МЭБП,    квартал  буется
       тавлением государ-    Прави-     АФН (по  2005
       ственной гарантии     тельство   согла-   года
       по инвестиционным     Респуб-    сова-
       проектам в части      лики       нию),
       распространения на    Казахстан  НБК (по
       юридических лиц, по   о рас-     согла-
       облигациям которых    смотрении  сова-
       могут быть предос-    возмож-    нию)
       тавлены государ-      ности 
       ственные гарантии,    внесения
       размера платы         изменений
       (сбора) за предос-    и допол-
       тавление государ-     нений в
       ственной гарантии,    бюджетное
       предусмотренного      законода-
       для юридических       тельство
       лиц, образованных
       со стопроцентным
       участием госу-
       дарства в уставном
       капитале, и отмены
       требования о наличии
       у получателя госу-
       дарственной гарантии
       дополнительной
       гарантии банка
       второго уровня
 
  2.2.7.  (Исключена - от 3 мая 2006 года N  357 )
 
  2.2.8. Уточнение процедур,   Предло-    МФ,      III      Не тре-
       связанных с принуди-  жения      МЭБП     квартал  буется
       тельным  выпуском     Прави-              2005
       акций эмитентом       тельству            года
       облигаций и после-    Респуб-
       дующей передачей в    лики
       собственность госу-   Казахстан
       дарства при наступ-   о рас-
       лении случаев испол-  смотрении
       нения государством    возможности
       обязательств по       внесения
       предоставленным в     изменений
       отношении облигаций   и допол-
       эмитента гарантиям    нений в
                              Закон
                             Республики
                             Казахстан
                             "Об акцио-
                             нерных
                             обществах",
                             Бюджетный
                             кодекс
                             Республики
                             Казахстан
 
  2.2.9. Определить инвести-   Информа-   МИТ,     III      Не тре-
       ционные проекты,      ция об     МФ,      квартал  буется
       имеющие государст-    исполне-   МЭБП,    2005
       венное значение, для  нии в      БРК (по  года
       финансирования        Прави-     согла-
       которых целесообраз-  тельство   сова-
       но рассмотреть воз-   Респуб-    нию)
       можность выпуска      лики
       проектных облигаций,  Казахстан
       гарантированных
       Правительством РК,
       АО "Банк Развития
       Казахстана"
 
  2.2.10 Развитие форм финан-  Проект     МФ,      I квар-  Не тре-
       сирования на струк-   Закона     АФН (по  тал      буется
       турной основе с                  согла-   2005
       распределением риска             сова-    года
       в зависимости от                 нию),
       потребностей различ-             НБК (по 
       ных категорий инвес-             согласо-
       торов                            ванию),
       (секьюритизация)                 МЭБП,
                                        МИТ
 
  2.2.11 Установление порядка  Проект     АФН (по  III      Не тре-
       выпуска коммерческих  Закона     согла-   квартал  буется
       ценных бумаг                     сова-    2006
                                        нию)     года
 
  2.2.12 Проведение работы с   Информа-   АФН (по  IV       Не тре-
       информационными и     ция в      согла-   квартал  буется
       аналитическими агент- Прави-     сова-    2005
       ствами по обеспечению тельство   нию),    года
       разработки ими ряда   Респуб-    КФБ (по
       индексов рынка цен-   лики       согласо-
       ных бумаг             Казахстан  ванию)
 
  2.2.13 Расширение использо-  Проекты    АФН (по  IV       Не тре-
       вания рейтингов, в    норма-     согла-   квартал  буется
       том числе по нацио-   тивных     сова-    2005
       нальной шкале, для    правовых   нию)     года
       определения требова-  актов
       ний к порядку инвес-
       тирования пенсионных
       активов, а также
       включения ценных
       бумаг в официальный
       список организатора
       торгов
 
  2.2.14 Стимулирование        Рекомен-   АФН (по  II       Не тре-
       хеджирования рисков   дации      согла-   квартал  буется
       профессиональными                сова-    2007
       участниками рынка                нию)     года
       ценных бумаг
 
  2.2.15 Разработка порядка    Проекты    АФН (по  В тече-  Не тре-
       совершения операций   норма-     согла-   ние      буется
       хеджирования активов  тивных     сова-    одного
       накопительных         правовых   нию)     квартала
       пенсионных фондов и   актов               после
       страховых организа-                       вступле-
       ций                                       ния в
                                                 силу
                                                 соответ-
                                                 ствующих
                                                 изменений
                                                 в  закон
                                                 "О пен-
                                                 сионном
                                                 обеспече-
                                                 нии в
                                                 Республике
                                                 Казахстан"
 
  2.2.16 Организация торгов    Проекты    КФБ (по  В те-    Не тре-
       беспоставочными то-   норма-     согла-   чение    буется
       варными фьючерсами    тивных     сова-    двух
       на фондовой бирже     актов      нию),    кварталов
                                        АФН (по  после
                                        согла-   органи-
                                        сова-    зации
                                        нию)     на
                                                 товарных
                                                 биржах и
                                                 проведе-
                                                 ния на
                                                 ней регу-
                                                 лярных
                                                 торгов
                                                 зерном,
                                                 нефтью и
                                                 нефтепро-
                                                 дуктами
                                                 или
                                                 запуска
                                                 государ-
                                                 ственной
                                                 системы
                                                 монито-
                                                 ринга
                                                 данных
                                                 товарных
                                                 рынков
 
  2.2.17 Установление          Проект     АФН (по  III      Не тре-
       требования к казах-   Закона     согла-   квартал  буется
       станским эмитентам,              сова-    2006
       намеренным осущест-              нию)     года
       вить размещение
       своих ценных бумаг
       на международных
       фондовых рынках,
       по обязательному
       предварительному
       включению данных
       ценных бумаг в
       официальный список
       казахстанского
       организованного
       рынка
 
                      2.3. Допуск иностранных ценных бумаг
 
  2.3.1. Передача полномочий   Проект     АФН (по  III      Не тре-
       по установлению       Закона     согла-   квартал  буется
       требований к                     сова-    2006
       иностранным ценным               нию)     года
       бумагам в целях их
       допуска к обращению
       на организованном
       рынке ценных бумаг
       Республики Казах-
       стан, организатору
       торгов
 
  2.3.2. Анализ возможных      Предло-    АФН (по  II       Не тре-
       путей интеграции      жения в    согла-   квартал  буется
       казахстанского рынка  Прави-     сова-    2006
       ценных бумаг, в том   тельство   нию),    года
       числе организован-    Респуб-    КФБ (по
       ного, в мировой       лики       согла-
       рынок в рамках        Казахстан  сованию)
       сотрудничества в
       ЕврАзЭС, ЕЭП и
       других международных
       сообществах
 
                   2.4. Совершенствование порядка налогообложения
                          на рынке ценных бумаг
 
  2.4.1. Рассмотрение вопроса  Предло-    МЭБП,    I        Не тре-
       об отмене освобожде-  жения в    АФН (по  квартал  буется
       ния от налогообложе-  Прави-     согла-   2006
       ния доходов:          тельство   сова-    года
       - физических лиц по   Респуб-    нию),
       депозитам и долговым  лики       МФ
       ценным бумагам;       Казахстан
       - физических и
       юридических лиц от
       операций с государ-
       ственными ценными
       бумагами и агентскими
       облигациями.
 
                        2.5. Создание Совета эмитентов
 
  2.5.1. Создание Совета       Проект     АФН (по  II       Не тре-
       эмитентов при         норма-     согла-   квартал  буется
       Агентстве Республики  тивного    сова-    2005
       Казахстан по регу-    правового  нию),    года
       лированию и надзору   акта       АФК (по
       финансового рынка и              согла-
       финансовых органи-               сова-
       заций                            нию),
                                        КАРД (по
                                        согласо-
                                        ванию)

            3. ПОЛИТИКА ПО OTHOШЕНИЮ К ИНФРАСТРУКТУРЕ 
                          РЫНКА ЦЕННЫХ БУМАГ

3.1. Пересмотр требований к  Проект     АФН (по  III      Не тре-
     организационно-право-   Закона     согла-   квартал  буется
     вой форме лицензиатов              сова-    2006
     рынка ценных бумаг с               нию)     года
     целью их оптимизации
 
  3.2. Пересмотр требований    Проекты    АФН (по  I        Не тре-
     к капитализации лицен-  норма-     согла-   квартал  буется
     зиатов рынка ценных     тивных     сова-    2005
     бумаг с целью их        правовых   нию)     года
     оптимизации             актов
 
  3.3. Разработка требований   Проекты    АФН (по  II       Не тре-
     к программно-           норма-     согла-   квартал  буется
     техническому обеспече-  тивных     сова-    2005
     нию и сертификации      правовых   нию),    года
     программного обеспече-  актов      СРО (по
     ния лицензиатов рынка              согла-
     ценных бумаг                       сова-
                                        нию)
 
  3.4. Содействие внедрению    Проекты    АФН (по  II       Не тре-
     электронных документов  норма-     согла-   квартал  буется
     и электронной подписи   тивных     сова-    2006
     при представлении       правовых   нию)     года
     отчетов профессиональ-  актов
     ными участниками рынка
     ценных бумаг
 
  3.5. Пересмотр требований к  Проекты    АФН (по  I        Не тре-
     трансфер-агентской      норма-     согла-   квартал  буется
     деятельности            тивных     сова-    2005
                             правовых   нию)     года
                             актов
 
  3.6. Создать трансфер-       Получение  АИС,     IV       Не тре-
     агента на базе АО       лицензии   АО       квартал  буется
     "Казпочта"              на осу-    "Каз-    2005
                             ществле-   почта"   года
                             ние        (по
                             трансфер-  согла-
                             агентской  сова-
                             деятель-   нию)
                             ности АО
                             "Казпочта"
 
  3.7. Создание нормативной    Проекты    АФН (по  I        Не тре-
     базы для осуществления  норма-     согла-   квартал  буется
     центральным депозита-   тивных     сова-    2005
     рием функций централи-  правовых   нию)     года
     зованной расчетной      актов
     организации брокеров-
     дилеров
 
  3.8. Стимулирование добро-   Проекты    АФН (по  II       Не тре-
     вольного страхования    норма-     согла-   квартал  буется
     отдельных рисков        тивных     сова-    2005
     лицензиатами рынка      правовых   нию)     года
     ценных бумаг на         актов
     случай дефолта
 
  3.9. Признание деятельности  Проект     АФН (по  I        Не тре-
     центрального депозита-  Закона     согла-   квартал  буется
     рия безлицензионной и              сова-    2005
     дополнение его                     нию)     года
     деятельности функцией
     ведения системы реест-
     ров держателей ценных
     бумаг
 
  3.10. Установление дополни-  Проект     АФН (по  III      Не тре-
      тельных требований к   норма-     согла-   квартал  буется
      ценным бумагам и их    тивного    сова-    2007
      эмитентам наивысшей    правового  нию),    года
      категории официально-  акта       КФБ (по
      го списка фондовой                согла-
      биржи, в том числе                сова-
      в части обращения                 нию)
      акций среди институ-
      циональных инвесторов
      либо миноритарных
      акционеров.
 
  3.11. Либерализация требо-   Проекты    АФН (по  I        Не тре-
      ваний к эмитентам по   норма-     согла-   квартал  буется
      включению и нахождению тивных     сова-    2005
      их ценных бумаг в ка-  правовых   нию),    года
      тегории, следующей за  актов      КФБ (по
      наивысшей,  официаль-             согла-
      ного списка организа-             сова-
      тора торгов                       нию)
 
  3.12. Обеспечение разде-     Проекты    КФБ (по  I        Не тре-
      ления наивысшей кате-  норма-     согла-   квартал  буется
      гории официального     тивных     сова-    2005
      списка организатора    актов      нию),    года
      торгов на подкатего-              АФН (по
      рии (классы) с                    согла-
      целью их специализа-              сова-
      ции по видам                      нию)
      эмитентов, с учетом
      отраслей и специфики
      их деятельности
 
  3.13. Рассмотрение вопроса   Рекомен-   КФБ (по  I        Не тре-
      о возможности исполь-  дации      согла-   квартал  буется
      зования нелистинговой             сова-    2005
      торговой площадки                 нию),    года
      фондовой биржи в                  АФН (по
      качестве котировочной             согла-
      системы                           сова-
                                        нию)
 
  3.14. Установление требова-  Проекты    АФН (по  I        Не тре-
      ний к системе резерв-  норма-     согла-   квартал  буется
      ного копирования и     тивных     сова-    2005
      хранения информации    правовых   нию)     года
      организатора торгов,   актов
      центрального депози-
      тария, в том числе
      номинальных держате-
      лей и регистраторов

               4. ПОЛИТИКА РЕГУЛИРОВАНИЯ РЫНКА ЦЕННЫХ БУМАГ

      4.1. Совершенствование государственного регулирования 
                        рынка ценных бумаг
 
  4.1.1. Внесение изменений    Проект     АФН (по  III      Не тре-
       и дополнений в зако-  Закона     согла-   квартал  буется
       нодательство в части             сова-    2006
       введения понятия                 нию)     года
       инсайдерской инфор-
       мации и инсайдерской
       торговли и защиты
       прав инвесторов
 
  4.1.2. Внесение изменений и  Проект     АФН (по  I        Не тре-
       дополнений в  уголов - Закона     согла-   квартал  буется
       ный и  административ -           сова-    2005
       ный кодексы в части              нию)     года
       наложения санкций по
       отношению к эмитен-
       там и лицензиатам
       рынка ценных бумаг,
       нарушающим требования
       законодательства
 
  4.1.3. Проведение постоян-   Аналити-   НБК (по  Еже-     Не тре-
       ного (на ежеквар-     ческий     согла-   квар-    буется
       тальной основе)       обзор,     сова-    тально
       оперативного мони-    представ-  нию)
       торинга акционерных   ляемый
       обществ и других      в АФН
       предприятий с целью
       агрегированной
       оценки текущего
       состояния и кратко-
       срочного прогноза
       изменения экономи-
       ческой конъюнктуры,
       инвестиционного
       климата, структуры
       капитала и финансо-
       вой устойчивости
       сектора нефинансовых
       корпораций
       (в отраслевом разрезе)
       с выделением сектора
       акционерных обществ
 
  4.1.4. Внесение изменений и  Проект     АФН (по  III      Не тре-
       дополнений в законо-  Закона     согла-   квартал  буется
       дательство, направ-              сова-    2006
       ленных на введение               нию)     года
       разграничения компа-
       ний на публичные и
       частные
 
            4.2. Формирование полноценной базы данных показателей 
                           рынка ценных бумаг

4.2.1. Разработка единой     Проекты    АФН (по  II       Не тре-
       системы сбора,        норма-     согла-   квартал  буется
       хранения и обработки  тивных     сова-    2005
       данных по рынку       правовых   нию)     года
       ценных бумаг          актов 
 
            4.3. Совершенствование принципов деятельности и функций 
        саморегулируемых организации профессиональных участников 
                          рынка ценных бумаг
 
  4.3.1. Совершенствование     Проект     АФН (по  I        Не тре-
       принципов деятель-    Закона     согла-   квартал  буется
       ности и функций СРО              сова-    2005
                                        нию)     года
 
  4.3.2. Пересмотр полномочий  Проект     АФН (по  III      Не тре-
       СРО и установление    Закона     согла-   квартал  буется
       возможности предос-              сова-    2006
       тавления СРО по                  нию)     года
       усмотрению уполномо-
       ченного органа права
       на проведение аттес-
       тации специалистов
       для работы на рынке
       ценных бумаг __________________________________________________________________________
 
  Принятые сокращения:
 
  АИС - Агентство по информатизации и связи; 
АФК - Ассоциация финансистов Казахстана;
АФН  - Агентство Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций;
БРК - Банк Развития Казахстана;
КАРД - Казахстанская Ассоциация реестродержателей;
КФБ - Казахстанская фондовая биржа;
МИТ - Министерство индустрии и торговли Республики Казахстан;
МКИС - Министерство культуры, информации и спорта Республики Казахстан;
МФ - Министерство финансов Республики Казахстан;
МЭБП - Министерство экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан;
НБК - Национальный Банк Республики Казахстан.

Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 24 желтоқсандағы N 1385 Қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкiметi  ҚАУЛЫ ЕТЕДI :

      1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

      2. Бағдарламаның iске асырылуына жауапты мемлекеттiк органдар мен мүдделi ұйымдар жыл сайын 5 қаңтарға және 5 шiлдеге дейiн Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттiгiне (келiсiм бойынша) оның орындалуы туралы есептердi ұсынсын. 

      3. Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттiгi (келiсiм бойынша) жыл сайын қаңтарда және шiлдеде Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын. 

      4. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етудi бақылау және үйлестiру Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттiгiне (келiсiм бойынша) жүктелсiн. 

      5. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

       Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі

                                        Қазақстан Республикасы
                                             Үкіметінің
                                     2004 жылғы 24 желтоқсандағы
                                    N 1385 қаулысымен бекітілген

            Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар
             рыногын дамытудың 2005-2007 жылдарға
                   арналған бағдарламасы

        1. Бағдарламаның (негiзгi көрсеткiштерi) паспорты

Атауы           Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногын
                дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы

Әзiрлеушiлер    Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттiк
                жоспарлау министрлiгi,
                Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы
                ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттiгi,
                Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi,
                Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi

Басты мақсаты   Қазақстанның бағалы қағаздар рыногын одан әрi
                дамыту, оны ашық және тиiмдi жұмыс iстеуiн
                қамтамасыз ету, бағалы қағаздарды шығару үшiн
                мүмкiндiктердi кеңейту, инвесторлардың құқығын
                қорғау және адал бәсекелестiктi қамтамасыз ету

Негiзгі         бағалы қағаздар рыногын қазiргi заманғы талаптарға
мiндеттерi      сай келтiру;
                инвестициялаудың ұжымдық нысандарын дамыту үшiн
                қолайлы жағдайлар жасау;
                инвестициялау үшiн бағалы қағаздарды шығару үшiн,
                оның iшiнде мемлекеттiң, туынды бағалы қағаздардың
                кепiлдiгiмен қамтамасыз етiлген коммерциялық бағалы
                қағаздар, жобалық облигациялар шығару үшiн жағдайлар
                жасау, сондай-ақ корпорациялық басқару нормаларын
                енгiзу және "Секьюритилендiру туралы" заң жобасын
                қабылдау арқылы мүмкiндiктердi кеңейту;
                бағалы қағаздар рыногының институционалдық 
                инфрақұрылымын және бағалы қағаздар рыногында
                салық салу режимiн одан әрi жетiлдiру;
                бағалы қағаздар рыногының тетiктерiн пайдалану,
                оның iшiнде компаниялардың ұйымдасқан рынокта өз
                бағалы қағаздарының листингi арқылы
                шаруашылық субъектiлерiнiң капиталды тартуын
                ынталандыру;
                эмитенттiң инвесторлардың құқықтары мен
                мүдделерiн сақтауына қадағалау жүйесiн жетiлдiру.

Күтiлетiн       Бағдарламаны iске асыру:
нәтиже          Инвестициялаудың ұжымдық нысандарын дамытуды
                ынталандыруға, экономиканың нақты секторларына
                инвестициялауды дамыту және оның ауқымын
                кеңейту мақсатында инвесторлардың қаражатын
                жұмылдыру үшiн инвестициялық қорларды құруға және
                дамытуға;
                тұрғындардың инвестициялық мәдениетiнiң
                деңгейiн арттыруға;
                бағалы қағаздар рыногы саласында Қазақстанда
                сертификатталған халықаралық
                инвестициялық талдаушылардың келуiне қажеттi
                жағдайлар жасау арқылы кадр әлуетiн жақсартуға;
                эмитенттер мен басқа бағалы қағаздар
                рыногына қатысушыларының ақпаратты ашу тәртiбiн
                жетiлдiруге;
                инвестициялаудың мүмкiндiктерiн кеңейту;
                бағалы қағаздар рыногына қатысушыларды қадағалау мен
                реттеудiң тиiмдiлiгiн арттыруға ықпал етедi.

Қажеттi         Бағдарламаны iске асыру қолданыстағы қаржыландыру
ресурстар және  нормалары шегiнде тиiстi нормативтiк құқықтық
қаржыландыру    кесiмдердi жетiлдiру арқылы қамтамасыз етiлуi
көздерi         мүмкiн, сондай-ақ мөлшерi 2007 жылдың
                бюджетiнде айқындалатын тұрғындарға қажеттi бағалы
                қағаздар рыногы туралы оқыту бағдарламаларын
                қаржыландыруға республикалық бюджеттен қаражат
                талап етедi.

Iске асыру      2005-2007 жылдар
мерзiмi

                            2. Кiрiспе

      Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын (бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау 
министрлiгi, Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттiгi (бұдан әрi - Агенттiк), Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi (бұдан әрi - Қаржы министрлiгi) және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi (бұдан әрi - Ұлттық Банк) және Қазақстан Республикасының Президентi өткiзген "Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнің есебі туралы" мәжiлiсте (2004 жылғы 26 сәуiрдегі N 01-8.1 хаттама) және 2004 жылғы 15 қарашада Алматы қаласында өткен Қазақстан қаржыгерлерiнiң IV конгресiнде Қазақстан Республикасының Президенті берген тапсырмаларын орындау мақсатында әзірледі.
      Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1999 жылғы 27 мамырдағы N 658  қаулысымен бекiтiлген алдыңғы Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногын дамытудың 1999-2000 жылдарға арналған бағдарламасымен (бұдан әрi - 1999-2000 жылдарға арналған Бағдарлама) сабақтастық негiзiнде, оны iске асыру барысында анықталған бағалы қағаздар рыногының қазiргi жай-күйiн, негiзгi мақсаттарын және оны тиiмдi дамыту жөнiндегi мiндеттердi ескере отырып қалыптастырылды. 

  3. Қазақстанның бағалы қағаздар рыногының қазiргi 
жай-күйiн талдау
 
  Қаржы министрлiгiнiң мемлекеттiк эмиссиялық бағалы қағаздары

      Қаржы министрлiгiнiң мемлекеттiк эмиссиялық бағалы қағаздары (бұдан әрi - МБҚ) бағалы қағаздар рыногында негiзгi өтiмдi және тәуекелсiз құралдары болып табылады. 
      МБҚ рыногы қазiргi уақытта айналыс мерзiмi, инвесторлық базасы, сыйлықақы есептеу тәсiлi мен инфляциялық процестерден қорғалуы жағынан ерекшеленетiн құралдарды қамтиды. 

                                                   1-кесте

                 МБҚ даму серпiнi

Жылдар

Мемлекеттік бағалы қағаздардың атауы, айналыс мерзiмдерi, ай

Орналас-
тыру көле-
мi, млн.
теңге

2000

МЕККАМ3, 6,
12

ҰЖО 12

МЕОКАМ24, 36

МЕИКАМ9, 18

МЕКАВМ6, 9, 12


61 278,4

2001

МЕККАМ3, 6,
9, 12


МЕОКАМ
24-60

МЕИКАМ
18-84



25 929,8

2002

МЕККАМ3, 6,
9, 12


МЕОКАМ
24-60

МЕИКАМ18,
24, 36



51 766,4

2003

МЕККАМ3, 6


МЕОКАМ
24-120



МАОКО
12,
24, 36

105 113,2

      Көзi: Қаржы министрлiгi

      Үкiметтiк қарыз алу көлемдерiнiң өсуi, шығарудың жалпы санын қысқарта отырып, МБҚ айналыс мерзiмiн бiртiндеп ұзарту және орналастыру көлемдерiн ұлғайту МБҚ-дың айналыстағы көлемiн ұлғайтуға алып келдi. Қазiргi уақытта бiр жылдан бес жылға дейiнгі айналыс мерзiмi бар құралдар iшкi үкiметтiк борыш құрылымының неғұрлым көп көлемiн алады және жинақтаушы зейнетақы қорларының тарапынан сұранысқа ие неғұрлым ұзын құралдардың белгiлі бiр жетiспеушiлiгi бар (2-кесте).

                                                   2-кесте

           2001-2003 жж. МБҚ-дың айналыс көлемi

                                                млрд. теңге

Айналыстағы МБҚ

1.01.02 ж.

1.01.03 ж.

1.01.04 ж.

бiр жылға дейiн

2,13

2,49

5,33

бiр жылдан бес жылға дейiн

33,85

76,51

135,08

бес жылдан жоғары

34,66

29,47

25,24

Барлығы

70,64

108,462

168,65

      Көзi: Қаржы министрлiгi

      Инвестициялау үшiн ең тартымды құралдардың бiрi болып табылатын Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң мемлекеттiк бағалы қағаздарына қатысты Бюджет  кодексiнде оларды тек республикалық бюджет тапшылығын қаржыландыру және үкiметтiк борышты қайта қаржыландыру мақсаттарында ғана шығару көзделгенiн атап өткен жөн. Сондықтан да МҚБ эмиссиясының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет тапшылығының мөлшерiне байланысты.

Жергiлiктi атқарушы органдардың мемлекеттiк
эмиссиялық бағалы қағаздары

      МБҚ мәртебесi бар қазақстандық жергiлiктi атқарушы органдарының облигациялар рыногы 1999 жылғы шiлдеден бастап өз қызметiн бастады. Жергiлiктi атқарушы органдар жергiлiктi инвестициялық жобаларды қаржыландыру мақсатында iшкi рынокта қарыз алуды жүзеге асырады.
      Қолданыстағы заңдарға сәйкес жергiлiктi атқарушы органдарының облигацияларын бастапқы орналастырудың барлығы Қазақстан қор биржасында жүргiзiлдi. 
      Жергiлiктi атқарушы органдарының облигациялары орналастырыла бастағаннан берi қағаздардың айналыс мерзiмiнiң ұлғаю және қарыз алу құнының төмендеу үрдiсi байқалды (3-кесте).

                                                  3-кесте

     Жергiлiктi атқарушы органдарының облигациялар
            рыногы көрсеткiштерiнiң өзгерісі

Жыл

1999

2000

2001

2002

2003

Айналыс мерзiмi, жыл

1

1

1-5

3-4

4-5

Орта өлшемдегi кiрiстiк, %

13,85

10,99

8,82

8,70

8,50

Орналастыру көлемi,
млн. теңге

850,00

649,90

6779,10

3299,20

4692,90

      Көзi: Қаржы министрлiгi

      2005 жылдан бастап жергiлiктi атқарушы органдарға iшкi
рынокта мемлекеттiк бағалы қағаздар шығару түрінде қарыз алуға тыйым салынатын болады.

Ұлттық Банктiң қысқа мерзiмдi ноталары

      1995 жылдан бастап Ұлттық Банк ақша базасын жедел реттеудің негiзгi құралына айналған қысқа мерзiмдi ноталарын шығара бастады. Ноталар дегенiмiз дисконтталған материалсыздандырылған бағалы қағаз. Ұлттық Банктің ноталары МБҚ болып табылады және бағалы қағаздар рыногында еркін айналыста. 
      Ноталар бастапқыда айналымның мерзiмiне - 7-ден 91 күнге дейін ие болды. Айналыстың қысқа мерзiмдерi екi себепке негiзделдi: біріншіден, ақша базасын реттеуге байланысты шаралардың қысқа мерзiмдiлiгiне, екiншiден, олар Үкiметтiң бағалы қағаздарымен бәсекелестiкке түспеуі керек едi.
      1999 жылғы сәуірде, теңгенің еркін құбылмалы бағамының режимiн енгiзу кезеңiнде валюталық ноталар (соның ішінде, бiр жолғы тәртiппен - зейнетақы активтерін қорғау үшін 35 күндiк айналысымен арнайы валюталық ноталар) шығарылды. 
      Біртіндеп, Қаржы министрлігінің өзiнiң бағалы қағаздарының айналыс мерзімдерін ұлғайтуына қарай Ұлттық Банк ноталардың айналыс мерзiмiн де біртіндеп ұлғайта бастады. Қазiргі уақытта ноталар 1 жылға дейiнгi айналыс мерзімімен шығарылады. 
      Үкіметтің бағалы қағаздарының таза эмиссиясының едәуір  төмендеуiндегі қаржы рыногында өтiмдiлiктiң жоғары деңгейі Ұлттық Банк банктердің шектен тыс өтiмдiлiгiн ретке келтіру үшiн 1999 жылға қарағанда (132,5 млрд. теңгеге дейiн) қысқа мерзiмдi теңге ноталарын 2 еседен көп шығаруға әкеп соқты. Бұл айналыстың барлық мемлекеттік теңге қағаздарының құрылымындағы Ұлттық Банктің ноталар (бұдан әрi - ҚҰБ ноталары) үлесiнiң ұлғаюына әкелді. Қазір ноталар рыногы бағалы қағаздар рыногының айтарлықтай сегментiн құрайды (1-сурет).

1-сурет     

ҚҰБ ноталарын шығару көлемдерінің өсу серпiні

      Суретті қағаз мәтіннен қараңыз.

      Ең алдымен шетелдiк валютаның көп құйылып түсуiне негізделген инфляцияның 2003 жылғы өсу үрдiсi 2004 жылдың 1-шi жарты жылдығында да жалғастырылды. Бұл ноталарды шығару көлемiнiң ұлғаюына негiз болды. 
      2004 жылдың 1-шi жарты жылдығында Ұлттық Банк қысқа мерзiмдi
ноталарды 262,7 млрд.теңге сомасына шығарды, ал олардың айналыстағы көлемi 57,0%-ғa 311,8 млрд. теңгеге дейiн ұлғайды. Бұдан басқа, 392,8 млрд. теңге мөлшерiнде репо операциялары жүргiзiлдi. 
      Нәтижесiнде, Ұлттық Банктiң бағалауы бойынша 2004 жылдың 1-шi жарты жылдығында қысқа мерзiмдi ноталарды шығарумен және репо операцияларын жүргiзумен тазартылған шетелдiк валютаны сатып алу көлемi 65-70%, соның iшiнде 1-тоқсанда - 70-75%, 2-тоқсанда - 60-65% құрады. 
      Қайталанған рыноктың жеткiлiктi дамымағандығынан Ұлттық Банкте мынадай проблемалар: 
      1) бағалы қағаздар портфелiн қалыптастыру проблемасы және нәтижесiнде, 
      2) ашық рынокта операцияларды жүргiзу көлемдерiн кеңейту күрделiлiгi, 
      3) Ұлттық Банктiң ресми ставкаларының реттейтiн функцияларын күшейтуге байланысты қиындықтар туындайды.
      Қазiргі уақытта Ұлттық Банк ашық рыноктың операцияларын жүргiзу мүмкiндiгiнiң шектеулiлiгiн инфляция бойынша белгiленген деңгейлерге қол жеткiзу үшiн Ұлттық Банк банктiң қолма-қол ақшасын 1 реттейтiн негiзгі құралдары болып табылатын қысқа мерзiмдi ноталарды шығарумен өтейдi.
____________________
      1 Банктің қолма-қол ақшасы - коммерциялық банктер өз клиенттерінің ағымдағы күн сайынғы қажеттіліктерін қанағаттандыру үшiн жинақтайтын қолма-қол ақша

Институционалдық инфрақұрылым

      2001-2004 жылдар кезеңiнде бағалы қағаздар рыногының институционалдық инфрақұрылымының сандық көрсеткiштерi тұрақты болып қалды, бұл негiзiнен Қазақстанның бағалы қағаздар рыногының институционалдық инфрақұрылымының қалыптасқанының және оның қазiргi кезеңдегi сұраныстарына сай екендiгiнiң куәсi.

                                                   4-кесте

       Бағалы қағаздар рыногының институционалдық
                    инфрақұрылымы

Тиiстi лицензиясы бар ұйымдардың саны

01.01.
01. ж

01.01.02. ж

01.01.
03. ж

01.01.04. ж

01.04.
04. ж

Брокерлер-дилерлер

51

51

50

52

54

оның iшiнде:






банктер

25

23

23

23

24

олардың І санаттағылары

20

19

20

21

22

банктiк eмec ұйымдар

26

28

27

29

30

олардың I санаттағылары

20

22

21

23

23

Тiркеушiлер

23

22

21

19

19

Кастодиандар

12

11

10

10

10

Зейнетақы активтерiн
инвестициялық басқарушылар

7

8

9

10

10

Жинақтаушы зейнетақы қорлары

16

15

15

16

16

Инвестициялық портфельдi басқарушылар

2

3

4

10

10

ӨРҰ

2

2

2

2

2

      Көзi: Қазақстан Республикасы қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігi

      Сонымен қатар Қазақстандық бағалы қағаздар рыногында консервативтi үлгiдегi институционалдық инвесторлардың - жинақтаушы зейнетақы қорлары басым болуына байланысты оны консервативтi деп сипаттауға болады.
      Мұндай жағдайларда неғұрлым икемдi және мемлекет барынша аз реттейтiн бәсекелестер теңгерiм жасауы тиiс, инвестициялық қорлар олардың бастысына айналуы керек. "Инвестициялық қорлар туралы" Қазақстан Республикасының  Заңы қабылданды. Бiрiншi жеке меншiк қорлар да тiркелген. Кәсiпқой басқарушылары бар инвестициялық қорлар құру iшкi жинақтардың тұрақты өсуi, оларды экономиканың нақты секторына тиiмдi тарту қажеттiгi және Қазақстан Республикасының экономикалық қауiпсiздігін қамтамасыз ету жағдайларында әсiресе маңызды. 

Бағалы қағаздардың ұйымдастырылған рыногының негiзгi
көрсеткiштерi

      Акциялар рыногы
      Соңғы үш жылда қазақстандық бағалы қағаздар рыногы сыйымдылығының өсуi байқалуда. 2004 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша акциялар рыногын капиталдандыру бiр жылда 66,4%-ға ұлғайып, 347,5 млрд. теңге 1 құрады, бұл көрсеткiштiң Қазақстанның жалпы iшкi өнiмi көлемiндегi үлес салмағы 7,8%-ды құрайды. Ұйымдастырылмаған рынок жөнiндегi мәлiметтердiң болмауына байланысты акциялар рыногын капиталдандыруды тұтастай айқындау мүмкiн емес.
_________________
      1 қазақстан қор биржасының мәлiметтерi бойынша

      Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiне енгiзiлген акцияларды капиталдандырудың аталған қазақстандық компаниялардың рыноктық құнының өсуiн көрсететiн өсуi, бiрiншiден, листингтiк компаниялардың 2 жарғылық капиталдарының (орналастырылған акциялар санының) өсуiмен, екiншiден, осы акциялар құнының өсуiмен және үшiншiден, биржаның ресми тiзiмiне енгiзiлген акциялар санының ұлғаюымен негiзделген.
_________________
       2 листингтік компаниялар - бағалы қағаздары ресми тiзiмге енген эмитенттер ("Қазақстан қор биржасы" ЖАҚ мүшелерi жиналысының 2002 жылғы 6 ақпандағы N 1 шешiмiмен бекiтiлген листингтiк ереже)

      Қазақстан қор биржасы 2000 жылғы 2 шiлдеде KASE_Shares индексiн құрды, ол "А" санатындағы биржаның бағалы қағаздарының ресми тiзiмi акцияларының эмитенттерiн рыноктық капиталдандыруды есепке алғандағы сұранысының баға белгілеуiнiң өзгеруiн көрсетедi. 5-кестеде KASE_Shares индексiнiң Қазақстандағы акциялар рыногының құбылмалылығын бейнелейтiн жыл соңындағы мәнi көрсетiлген. 

                                              5-кесте

                 KASE_Shares индексi


2000

2001

2002

2003

KASE Shares

106,3562

103,9173

40,1721

142,4260

      Көзi: Қазақстан қор биржасы

      Сонымен қатар Қазақстандағы ұйымдастырылған рыноктың қазақстандық компанияларының капиталдануы мен оның жалпы iшкi өнiмге қатынасы өте төмен деңгейде қалып отыр және баяу өсуде. Әлемдiк тәжiрибеде акциялар рыногын капиталдандырудың жалпы iшкi өнiмге ара қатынасы: Ұлыбританияда - 107%-ды, АҚШ-та - 103%-ды, Ресейде - 51%-ды, Германияда - 33%-ды, дамушы рыноктар үшiн - орта есеппен 25%-ды құрайды. Салыстыру үшiн төменде бағалы қағаздары Қазақстандағы жалғыз қор биржасы болып табылатын Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiне қосылған компаниялардың және үлесiне Ресейдiң алдыңғы қатарлы биржаларының жиынтық айналымының 80%-ы тиетiн Мәскеу банкаралық валюта биржасын (бұдан әрі - МБВБ) капиталдандыру көрсеткіштері келтірілген.

                                                   6-кесте

     Бағалы қағаздары Қазақстан қор биржасының және
    МБВБ-ның ресми тiзiмдерiне қосылған компанияларды
               капиталдандыру көрсеткiштерi


Қазақстан қор биржасын капиталдандыру 1

МБВБ-сын
капиталдандыру 2

млн, теңге

млрд.
AҚШ
долл.

Қазақ-
стан
Респуб-
ликасы-
ның жал-
пы iшкi
өнiмiне
%-бен

млрд.
АҚШ долл.

Ресей  Феде-
раци-
ясының
жалпы
iшкi
өнi-
мiне
%-бен

2001

181718,198

1,204

5,59

66

21

2002

208991,201

1,341

5,58

92

27

2003

347519,994

2,425

7,81

150

35

      Көзi:  1 - қазақстан қор биржасы
             2 - МБВБ - www.  hatt//miсех.ru.

      Осылайша, республика экономикасындағы бағалы қағаздар рыногының рөлi мардымсыз болып табылады, Қазақстанның бағалы қағаздар рыногын төмен деңгейде капиталдандыру және оны кәсiпорындардың кәсiпорынның экономикасына инвестициялар тарту тетiгi ретiнде бағаламауы оның елеулi проблемалары болып қалуда.
      Ұйымдастырылған рыноктың қазақстандық P/E (баға/кiрiс) көрсеткiшi де осының куәсi, бұл көрсеткiшке сәйкес Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiнiң акциялары еуропа елдерi мен Ресейдiң тиiстi көрсеткiштерiне қатынасы бойынша айтарлықтай жеткiлiксiз бағаланған.

                                                  7-кесте

               Басқа елдермен салыстырғанда
              Қазақстандағы Р\Е коэффициентi


2000

2001

2002

2003

Қазақстан 1


2,59

2,21

2,32

Ресей 2

2,44

4,31

4,93


Еуропалық
стандарт
бойынша
орташа мәнi

16,5

18,9



         Көзi:  1 - Қазақстан қор биржасы
             2 - Ресейдiң БҚФК

       Корпорациялық облигациялар рыногы
      1999 жылдан бастап алғашқылары биржаның ресми тiзiмiне 1999 жылғы 1 ақпанда енгiзiлген биржалық рыноктың корпорациялық облигацияларын дамыту басталды. Сол жылы (7 шiлдеде) жергiлiктi атқарушы органдарының облигацияларын орналастыру жөнiнде бiрiншi аукцион өткiзiлдi.
      2004 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ұйымдастырылған рыноктың корпорациялық облигацияларын капиталдандыру бiр жылда
96,5%-ға ұлғайып, 373,0 млрд. теңге (2,6 млрд. АҚШ долларын) құрады, бұл жалпы iшкi өнiмнiң 8,4%-ын құрайды. Ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған рыноктың айналыстағы қазақстандық корпорациялық облигацияларының жыл соңындағы көлемi екi есе аз және 182,5 млрд. теңге (1,27 млрд. АҚШ долларын) құрайды. 

                                                     8-кесте

                Қазақстандық корпорациялық
                     облигациялар көлемi

жылдар

Ұйымдастырылған рынок-
тың айналыстағы корпо-
рациялық облигация-
ларының жыл соңындағы көлемi 1

Шығаруға жарияланған корпорациялық облига-
циялардың жыл соңындағы көлемi 2

млн. теңге

млрд. АҚШ
долл.

Қазақ-
стан
Респуб-
лика-
сының
ЖІӨ-не
%-бен

млн.
теңге

млрд.
АҚШ
долл.

Қазақстан Республи-
касының
ЖIӨ-не
%-бен

2001

88085,555

0,58

2,7

236442

1,57

7,3

2002

184793,523

1,19

4,9

284639

1,83

7,5

2003

364329,671

2,54

8,2

379104

2,6

8,5

      Ескертпе:
       1 - Қазақстан қор биржасының мәлiметтерi бойынша, басқа мемлекеттердiң заңдарына сәйкес, оның iшiнде қатысушылары (акционерлерi) SPV деп аталатындардың (Special Purpose Vehicle/  "Арнайы кәсiпорындардың") эмитент-резиденттерi болып табылатын шетелдiк ұйымдарды пайдаланумен эмитенттелген облигацияларды қоса алғанда.
       2 - Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігі мәліметтері бойынша

                                                       9-кесте

         Айналыстағы қазақстандық және ресейлiк
            корпорациялық облигациялар көлемi

Жылдар

Айналыстағы қазақстандық
корпорациялық облигация-
лардың жыл соңындағы
көлемi 1

Айналыстағы ресей-
лiк корпорациялық
облигациялардың
жыл соңындағы
көлемi 2

млн.
теңге

млрд.
АҚШ
долл.

Қазақ-
стан
Респуб-
ликасы-
ның
ЖІӨ-не
%-бен

млрд.
АҚШ
долл.

Ресей Федера-
циясының
ЖІӨ-не
%-бен

2001

28475,3

0,19

0,88

2,23

0,7

2002

91890,4

0,59

2,4

3,42

0,9

2003

182493

1,27

4,1

5,30

1,2

       1  - Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттiгi мәлiметтерi бойынша
       2 - Ресейдiң БҚФК-тiң мәлiметтерi бойынша

      Корпорациялық облигациялар iс жүзiнде қазақстан экономикасына бағалы қағаздар рыногы арқылы инвестициялар тартудың негiзгi құралы болып табылады. Алайда 2004 жылғы 1 сәуiрдегі жағдай бойынша облигациялардың қолданыстағы шығарылу саны бар-жоғы 75-тi құрады, бұл акционерлiк қоғамдарда (бұдан әрi - АҚ), жауапкершiлiгi шектеулi және қосымша жауапкершiлігі бар серiктестiктер де бола алатын әлеуеттi эмитенттердiң жалпы санының өте аз үлесi. Бұл ретте облигациялардың 48 шығарылымы (29 эмитент) "А" санаты бойынша және облигациялардың 11 шығарылымы (11 эмитент) "В" санаты бойынша Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiне енгiзiлдi.
      Инвесторлардың эмитенттерге сенiмiнiң жетiспеушiлiгi және капиталдандырылған компаниялардың шектеулi саны облигациялар эмитенттерiнiң санын ұлғайтуға кедергi болып табылуы мүмкiн. Сонымен қатар бұл рынок сегментi жыл сайын 100%-дан аса ұлғайып, айтарлықтай серпiндi дамуда және үлестiк рынокқа қарағанда оның перспективалары зор.

                                                       10-кесте

   Эмиссиялық бағалы қағаздардың биржалық айналысы,
    млрд. теңге (акциялардың мемлекеттiк пакеттер
       секторын және репо секторын қоспағанда)


2001 жыл

2002 жыл

2003 жыл

2004 жыл
І тоқсан

Акциялар

12,08

21,76

40,20

8,96

Корпорация-
лық облига-
циялар

24,97

40,32

89,89

31,32

      Көзi: Қазақстан қор биржасы

      Бағалы қағаздардың ұйымдастырылған рыногындагы мәмiлелер көлемiнiң ұлғаюы негiзгi инвесторлар - жинақтаушы зейнетақы қорларының (бұдан әрi - ЖЗҚ), банктер мен сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының активтерi ресми тiзiмдерге қосылған бағалы қағаздарға орналастырылуы тиiстiгiнiң нәтижесi болып табылады. Акциялардың және корпорациялық облигациялардың биржалық саудасы көлемiнiң тұрақты өсуi, сондай-ақ iрi институционалдық инвесторлар тарапынан сұраныстың ұлғаюы биржалық айналыстардың өсу үрдiсiнiң сақталуын болжауға мүмкiндiк бередi.

                                                    11-кесте

           Бағалы қағаздар айналымының жылдамдығы

Жылдар

Ұйымдастырылған рынок

Ұйымдастырылмаған рынок


Акциялар

Обли-
гаци-
ялар

Акциялар

Облигаци-
ялар

Барлығы

Оның
iшiнде
"көгiл-
дiр фиш-
калар"

Бар-
лығы

Оның
iшiнде
"кө-
гiлдiр
фиш-
калар"

2001

0,01

0,01

0,08

2,03

0,21

0,240

2002

0,03

0,01

0,13

3,70

0,03

0,003

2003

0,23

0,03

0,41

3,12

0,15

0,001

       Көзi: Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттiгi

      Эмитенттер
      Акциялар рыногының жеткiлiксiз белсендiлiгi және листингтiк компаниялардың өте аз саны, 2004 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiнде - 77, Қазақстанның бағалы қағаздар рыногының әлсiз жақтарының бiрi болып табылады. Салыстыру үшiн, Ресейде 300-гe жуық. Алдыңғы қатарлы әлемдiк қор биржаларының листингтiк компанияларының саны: Нью-Йорктiкi - 2366 (2002 жылы), Токионiкi - 2153 және Лондондiкi - 2824.
      2004 жылғы 1 сәуiрдегi жағдай бойынша Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiне ("А" және "В" санаттары) жұмыс iстеп тұрған 2875 акционерлiк қоғамның (бұдан әрi - АҚ) тек 49-ының акциялары қосылған, бұл олардың жалпы санының 1,6%-ын құрайды. Салыстыру үшiн Ресейде жұмыс iстеп тұрған 20462 АҚ акцияларының шамамен 300-i биржалардың ресми тiзiмдерiне қосылған, бұл олардың жалпы санының 1,5%-ын құрайды. 

                                                  12-кесте

       Қазақстан қор биржасындағы сауда-саттыққа
             жiберiлген бағалы қағаздар

Санаттар тiзiмi

Бағалы қағаздардың шығарылу саны

2003 ж.
сәуiр

2003 ж.
шiлде

2003 ж.
қазан

2004 ж.
қаңтар

2004 ж.
сәуір

"А" санаты

24

30

32

33

37

"В" санаты

24

22

24

28

30

Тiзiм бойынша
барлығы

48

52

56

61

67

      Көзi: Қазақстан қор биржасы

      2004 жылғы маусымнан бастап Қазақстанда Moody's Investors Service және "Интерфакс" Халықаралық ақпарат тобының (Interfax Information Services Group) құрылтайшылығымен "Moody's Интерфакс Рейтингтiк Агенттiгi" (Moody's Interfax Rating Agency) жұмыс iстей бастады.
      Standard & Poor's Credit Market Services Қазақстан рыногында бiрқатар RatingsDirect, RatingsXpress, CreditWire, CreditWeek LossStats Database, CreditPro CrossWalk, CreditRisk Tracker және тағы басқалар сияқты ақпараттық-талдамалық өнiмдердi алға жылжыту туралы бастама көтердi. Аталған өнiмдер әлемде үлкен сұранысқа ие және атап айтқанда, орталық және коммерциялық банктердiң, реттеушi органдардың, инвесторлар мен активтердi басқарушылардың кредиттiк және қаржылық талдаушыларының жұмысында табысты қолданылады.
      Қазiр Қазақстан қор биржасында эмитентте Standard & Poor's, Moody's, Fitch рейтингтiк агенттiктердiң бiрi немесе одан да көбiнiң берген қарыз алушының шетел валютасындағы ұзақ мерзiмдi кредиттiк рейтингтiк бағасы болса, қазақстандық қор биржасында бағалы қағаздарды листингке енгiзудiң ("А" санатының ресми тiзiмiне енгiзу немесе ресми тiзiмнiң "В" санатынан "А" санатына ауыстырудың) жеңiлдетiлген рәсiмi белгiленген.
      Агенттiк жүргiзген сұрау барысында Листингтiк компаниялардың жұмсаған шығындарының ұсынылған көрсеткiштерiн талдау бастапқы ұсыныс жүргiзу, сондай-ақ бағалы қағаздарды сауда-саттықты ұйымдастырушының ресми тiзiмiнде қолдау едәуiр шығындармен қатар жүретінін көрсетті.
      Қазақстандық компаниялардың транзакциялық шығыны:
      Бағалы қағаздары Қазақстан қор биржасының ресми тізiміне енгiзiлген "А" санаты бойынша АҚ-дар үшiн транзакциялық шығындар 1 :
      бiр жолғы - 376 мың теңгеден 114 млн. теңгеге дейiндi;
      жыл сайынғы - 4,9 млн. теңгеден 61,5 млн. теңгеге дейiндi;
      жиынтық - 8,2 млн. теңгеден 157,7 млн. теңгеге дейiндi құрайды.
______________
       1 Транзакция - ақша қаражатын қандай-да бiр мақсаттар үшiн аударудан тұратын операциялар

       Жыл сайынғы мiндетті шығындардың орташа көрсеткіші 22,4 млн. теңге құрайды, бұл листингтік компанияның меншiктi капиталының орташа мәнiнiң 0,06%-ын және бiр жылдағы жалпы шығыстардың орташа мәнiнiң 0,32%-ын құрайды.
      Инфрақұрылымдық ұйымдардың қызметтерiне ақы төлеу: қаржы консультанттарына, аудиторларға ("үлкен төрттiк" және Қазақстан Республикасы резиденттерінің корпорациялық бағалы қағаздары үшiн - Дүниежүзiлiк Банктiң Қазақстан Республикасында Дүниежүзiлiк Банк кредиттерінің немесе гранттарының есебiнен iске асырылатын жобалардың аудитi мақсатында аудиторлық ұйымдар үшін белгіленген өлшемдерiне сай келетiн аудиторлық ұйымдардың кез келгені), андеррайтерлерге, маркет-мейкерлерге 1 (мiндеттi талап) төленетiн комиссиялық сыйлықақылар (қаржылық емес ұйымдар үшін мiндеттi талап), сондай-ақ АҚ қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттарына (бұдан әрі - ҚЕХС) көшуiмен - бағдарламалық қамтамасыз етудi сатып алу және орнатумен, мамандарды оқытумен байланысты бір жолғы шығындар Бағалы қағаздары Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiне енгiзiлген "А" санаты бойынша компаниялар шығындарының аса iрi баптары болып табылады. Заңдар талаптарына сәйкес өз қызметi туралы ақпаратты жариялау шығыстардың маңызды бабын құрайды.
_____________________
       1 маркет-мейкер - оны биржа мүше ретiнде таныған және
биржаның iшкi құжаттарына сәйкес бағалы қағаздар бойынша өзiне екi жақты котировкаларды тұрақты жариялау және қолдау жөнiнде мiндеттеме алған биржа мүшесі

      Бағалы қағаздары Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiне енгiзiлген "В" санаты бойынша АҚ-дар үшін транзакциялық шығындар:
      бiр жолғы - 550 мың теңгеден 6,9 млн. теңгеге дейiндi; 
      жыл сайынғы - 261,1 мың теңгеден 15,5 млн. теңгеге дейiндi;
      жиынтық - 305,8 мың теңгеден 22,3 млн. теңгеге дейiндi құрайды.
      Жыл сайынғы мiндеттi шығындардың орташа көрсеткiшi 3,7 млн. теңге құрайды, бұл компанияның меншiктi капиталының орташа мәнiнiң  0,1%-ын және бiр жылдағы жалпы шығыстардың орташа мәнiнiң 0,5%-ын  құрайды. 
      Листингтiк емес АҚ үшiн жыл сайынғы шығындардың орташа мәнi  260,3 мың теңге құрайды, бұл АҚ-ның ең аз жарғылық капиталының 0,6%-ын құрайды.
      Келтiрiлген мәлiметтер АҚ шығындары акцияларды Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiнiң ең жоғары санатына қосқан кезде айтарлықтай өсетiнiн куәландырады. Бұл ретте бағалы қағаздардың ресми тiзiмге қосылуы және болуы жөнiндегi Қазақстан қор биржасының тарифтерi ресейлiк биржа алаңдарының тарифтерiнен едәуiр артық (13-кесте).

                                               13-кесте

     Бағалы қағаздарды ресейлiк iрi биржа алаңдарында
   және Қазақстан қор биржасында орналастыру тарифтерi

Р/с
N

Шығын бабы

РТҚ 1

МIСЕХ 2

Қазақстан қор
биржасы 3

1

Листинг рәсiмiн өту:


- құжаттарға
сараптама
жүргiзгенi үшiн ақы

0

бағасы
келiсiмдi

100 АЕК (680 АҚШ
долл., бағалы
қағаздарды кейiннен ресми
тiзiмге қосқан
жағдайда бас-
тапқы листинг-
тік алым төлеу
есебiне есепке
алынады. Егер
бағалы қағаздар
ресми тiзiмге
қосылмаған жағ-
дайда, көрсетiл-
ген ақы қайта-
рылмайды)


- бағалы қағаздарды рес-
ми тiзiмге қос-
қаны үшiн ақы

0

"А" баға белгiлеу парағы:
бiрiншi деңгейде - 2000 АҚШ долл. екiншi деңгейде - 1500 АҚШ долл.
"B" баға белгiлеу парағы - 500 АҚШ долл.

шығару көлемi-
нiң 0,025%-ы, бiрақ 100 АЕК-тен кем емес және 4.000-нан көп емес (6800-
27.150 АҚШ долл.)


- бағалы қағаз-
дар ресми тi-
зiмде ұстағаны
үшiн ақы,
жылына

0

"А" баға белгiлеу парағы:
бiрiншi деңгейде - 500 АҚШ долл. екiншi деңгейде - 400 АҚШ долл.
"B" баға белгiлеу парағы - 200 АҚШ долл.

шығару көлемi-
нiң 0,025%-ы, бiрақ 100 АЕК-тен кем емес және 2.000-нан көп емес (680-
13.575 АҚШ долл.)

2

Комиссиялық
алым (ҚҚС-сыз)

мәміле
көле-
мiнен
облига-
циялар
үшiн:
0,00375% акциялар
үшiн:
0,00875%

орналасты-
рылатын
бағалы
қағаздар
көлемiнiң
0,02%-ы

мәміле көлемiнiң 0,05%-ы






         Ескертпе:
       1 - РТҚ-тың мәлiметтерi бойынша - www.rts.ru
       2 - МБВБ-ның мәлiметтерi бойынша - www. http://micex.ru
       3 - Қазақстан қор биржасының мәлiметтерi бойынша

      Алайда Қазақстан қор биржасындағы листингтік ережелерде листингтiк компанияның немесе оның бағалы қағаздарына рұқсат беру бастамашысының бастапқы листингтiк алымды төлегеннен кейiн бағалы қағаздар ресми тiзiмге қосылған күннен бастап үш ай iшiнде Биржада осындай бағалы қағаздарды орналастыру немесе сауда-саттық ұйымдастырғаны үшiн Биржаның комиссиялық алымын төлемей оларды сатып алу жөнінде мамандандырылған сауда-саттық жүргiзу құқығы көзделген.
      Акциялар шығаруды тіркеу жөнiндегi уақыт шығындары көп емес - 
10-нан 15 күнге дейiн, дегенмен бiр шығару акцияларын орналастыруға жұмсалатын уақыт шығындары қомақты болып табылады - 2-ден 12-айға дейiн және одан да көп (кейбiр жағдайда бiрнеше жылға дейiн), бұл оларды инвестициялық тартымдылығының төмен екендiгiнiң куәсi.

      Қорытындылар
      Тұтастай алғанда бағалы қағаздар рыногы капиталдандырудың төмен деңгейiмен, МБҚ-ға тәуелдiлігімен, РЕПО операцияларының басым 
болуымен, туынды бағалы қағаздардың дамымауымен және рынок қатысушылары санының шектеулiлiгiмен сипатталады. 
      Қазақстан рыногында компанияларды бақылауды сақтап қалу үшiн iрi акционерлердiң компаниялар акцияларының ауқымды пакеттерін сатып алу жағдайлары басым. Кейiннен бұл акциялар сатылмайды. Осылайша, халықаралық талдаушылар қабылдаған нормаларға сәйкес бұл акциялар рынокқа қатыспайды деп есептеуге болады. Облигациялардың да жағдайы осыған ұқсас - институционалдық инвесторлар оларды, әдеттегiдей, өтеуге дейiн ұстап тұрады. Бұл қазақстандық бағалы қағаздар рыногының алып-сатарлық құрамы жоқ екендiгiнiң және бағалы қағаздармен мәмiлелердiң сирек сипатының куәсi.
      Кәсіпорынды дамытуды қаржыландыру негізінен кәсіпорындардың меншікті қаражаты есебінен және екінші деңгейдегi банктерден алынған қарыздар есебiнен жүзеге асырылатыны қазақстандық экономиканың ерекшелiгі болып табылады, мұны Ұлттық Банк жүргiзген және шамамен 400 акционерлiк қоғамдар қамтыған мониторинг растайды.
      Ағымдағы жылдың қаңтар-ақпанында экономиканың "АҚ" секторында жүргiзiлген тексерiстiң және алынған 2003 жылғы 4-тоқсан (нақты) мен 2004 жылғы 1-тоқсан (күтiлетiн) көрсеткiштерiн бағалау нәтижесi бойынша, 2003 жылғы 4-тоқсанда АҚ капиталының құрылымында мiндеттемелермен салыстырғанда меншiктi капиталдың басып өсуі есебiнен өзiн-өзi қаржыландыру деңгейiнiң өсуi байқалды. Қысқа мерзiмді төлем қабiлеттiлiгi көрсеткiштерi жақсарды, меншiктi қаражаты есебiнен АҚ инвестициялық белсендiлігі айтарлықтай жоғары болды. Тиiсiнше, АҚ бағалы қағаздарды шығару жолымен капитал тартуы ағымдағы кезеңде өткiр қажеттілік болып табылмайды немесе оны менеджменттiң енжарлығы тежейдi. 
      Әлемдiк практикада ұсақ және орта кәсiпорындар қарыз алу үшiн негiзiнен банк кредиттерiн пайдаланатынын және тек iрi компаниялар ғана бағалы қағаздарды шығару жолымен қарыз алатынын атап өткен жөн. Қазақстанда акцияларды 1 миллиард теңгеден астам сомаға орналастыруды жүзеге асырған АҚ-дар саны 140-ты құрайды, бұл ретте олардың 28-i ғана Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiне қосылған. Эмитенттердiң қаржы есептiлiгiнiң жетiлмеуi, компаниялар ашықтығының жеткiлiксiздiгi, ұйымдастырылған рынокқа шығумен байланысты қомақты шығасылар бағалы қағаздар рыногын дамытуды ұстап тұратын факторлар болып табылады деп болжауға болады.
      Жоғарыда баяндалған талдау жақын арадағы перспективада қазақстандық бағалы қағаздар рыногын жандандырудың және оның өтiмдiлiгiнiң өсуiн күтпеуге болатындығы туралы қорытынды шығаруға мүмкiндiк бередi. Сонымен қатар, мемлекеттiк емес облигациялар рыногының сапалық және сандық даму үрдiсi сақталады. Екi жүз жылдық тарихы бар рыноктық экономикасы дамыған көптеген елдерде қалыптасу мен бастапқы белсендi өсу және негiзгi капиталды iрi меншiк иелерi арасында бөлудi аяқтау кезеңiнен кейiн бағалы қағаздар рыногы (немесе акциялар рыногы) капитал тартудың және қаражатты қайта бөлудiң негiзгi тетiгi рөлiн атқаруды доғарады. 
      Мұндай елдерде мемлекеттiк peттeу және корпорациялық басқару дамудың неғұрлым кеш сатысында енгiзiлгенiн атап өткен жөн. Ал бұрынғы социалистiк елдердiң бағалы қағаздар рыногының қалыптасуы болса мемлекеттiк мүлiктi жекешелендiру негiзiнде бiрден мемлекеттiк реттеу шарттарында жүргiзiлдi, ол жүргiзiлгеннен соң және жаңадан құрылған компанияларға капиталды бастапқы тартудан кейiн бағалы қағаздар рыногының жандануы көзделмейдi.
      Сонымен қатар қаржы рыноктары даму үстiндегi елдердiң тәжiрибесi рыноктық экономиканы дамытудың алғашқы 10-15 жылы iшiнде кәсiпорындарды сыртқы қаржыландырудың негiзiнен борыштық сипаты бар екендiгiн және тек осыдан кейiн ғана акцияларды орналастыру арқылы үлестiк қаржыландыру жанданатынын көрсетедi. Қазақстандық бағалы қағаздар рыногында осындай жағдай қалыптасып отыр.
      Дамыған инфрақұрылымның, жетiлдiрiлген электронды сауда-саттық жүйесiнiң және Орталық депозитарийдiң болуы, экономиканы дамытудың қарқынын қазақстандық бағалы қағаздар рыногының мықты жақтары болып табылады.
      Қазақстандық бағалы қағаздар рыногының қазiргi жай-күйiн, оның бағалы қағаздардың жетiспеушiлiгiмен және активтер жинақталуының жоғары деңгейiмен, институционалдық инвесторлардың инвестициялау құралдарына сұранысымен және жеке инвесторлар әлеуетiмен негiзделген негiзгi үрдiстерiн, сондай-ақ елдiң экономикалық өсуiнiң жоғары қарқындарын ескере отырып, осы Бағдарламада бағалы қағаздар рыногын дамытудың негiзгi бағыттары ретiнде: iшкi инвесторларды дамыту, бағалы қағаздарды шығару үшiн мүмкiндiктердi ұлғайту, инвесторлардың шетелдiк бағалы қағаздарға қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз ету, бағалы қағаздармен жасалатын операцияларға салық салу тәртiбiн, инфрақұрылымның техникалық мүмкiндiктерiн, корпорациялық басқару мен мемлекеттік реттеудi жетiлдiру айқындалды.
      Қазiргі уақытта Қазақстанда трансфер-агенттiктер желiсi дамымаған. Банкаралық есептеудiң қазақстандық орталығының есептік-техникалық мүмкiндiктерiн пайдаланумен "Қазпочта" АҚ  базасындағы жалпы республикалық трансфер-агенттiк желiсiнiң жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету мәселесi бұрын көтерiлгенiн айтып өту қажет. Осы iс-шараны орындау үшiн мынадай құжаттар қабылданды:
      - "Қазақстан Республикасының почта саласын дамытудың және почта-жинақ жүйесiн қалыптастырудың 2000-2003 жылдарға арналған бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 15 қарашадағы N 1716  қаулысы және Бағдарламаның бiрiншi сатысын іске асыру жөнiндегi 2000-2001 жылдарға арналған iс-шаралар жоспары.
      Аталған бағдарламада "Қазпочта" АҚ трансфер-агенттiк қызметтi жүзеге асыруға арналған лицензия алуы көзделген. Алайда, бiрқатар себептерге байланысты "Қазпочта" АҚ мұндай лицензия алуға дайын болмай шықты;
      - трансфер-агенттердiң құрылуы мен жұмыс iстеуiне жағдайлар белгiлейтiн Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi Басқармасының "Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногындағы трансфер-агенттiк қызметтi лицензиялау ережесін бекіту туралы" 2003 жылғы 29 қыркүйектегi  N 350 және "Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногында трансфер-агенттiк қызметтi жүзеге асыру ережесiн бекiту туралы" 2003 жылғы 29 қыркүйектегi  N 349 қаулысы.
      Бұдан басқа, трансфер-агенттiк қызмет талаптарына оларды оңтайландыру мақсатында талдау жүргiзу қажет.
      Қаржы рыногын, қаржы институттарының түрлерi мен санын арттыру, халықтың жинақтарын бағалы қағаздар рыногына тарту жөнiндегi жоспарларды дамытуда, оның iшiнде " Бағалы қағаздар рыногы туралы " және " Акционерлiк қоғамдар туралы " Заңдарды жетiлдiру жолымен инвесторлардың құқығын қорғауды көтеру қажеттiлігі туындайды. Отандық және шетелдiк инвесторлар өздерінiң құқықтары қорғалған екендігіне сенiмдi болуы тиiс. 
      Бағалы қағаздар рыногы субъектiлерiнiң аффилиирленген адамдар мен iрi қатысушылар туралы ақпараттарды ашумен байланысты, ең алдымен миноритарлық, инвесторлардың құқығын қорғау жөнiндегi заңнаманың талаптарын бұзу мүмкiндiгiн болдырмау, қазақстандық бағалы қағаздар рыногының ЕурАзЭқ, БЭК және Қазақстан мүшесі болып табылатын басқа да халықаралық қоғамдастықтар шеңберiнде шетелдiк рыноктармен тиiмдi бiрiктiру бойынша кедергiлердi жою, олардың клиенттерiнiң заңды құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету бойынша iрi банк қатысушыларына, жинақтаушы зейнетақы қорларына, сақтандыру (қайта сақтандыру) компанияларына қатысты уәкiлеттi органның бақылау-қадағалау функцияларын қамтамасыз ету мақсатында номиналды ұстаушы клиенттер туралы ақпаратты беру тәртiбiн жетiлдiру қажет.
      Осы мақсатта "Акционерлiк қоғамдар туралы" мен "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Заңдарға бiрқатар түзетулер дайындалды, олар қазiргi уақытта Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қарауында.
      Атап айтқанда, "Акционерлiк қоғамдар туралы" Заңға енгiзуге ұсынылған түзетулер мынадай бағыттарды қамтиды: 
      - ұғымдарды нақтылайды:
      дауыс берушi акциялар, бұл ретте номиналды ұстаушыдағы және орталық депозитарийдiң есепке алу жүйесiнде мәлiмет жоқ меншiк иесiне тиесiлi дауыс берушi акциялар қатарынан шығарып тастайды;
      - аффилиирленген тұлға және аффилиирленген тұлғалардың тiзiмiн жүргiзу тәртiбi;
      - номиналды ұстаушының мiндетi тiркеушiнiң және орталық депозитарийдiң талабы бойынша клиенттердiң талаптарына қарамастан, оның номиналды ұстауындағы бағалы қағаздары бар клиенттер туралы мәлiметтердi бepу;
      инвесторлардың кең ортасын ең аз шығын жұмсау арқылы хабарландыру кезiнде акционерлiк қоғамдардың пайдалану мақсатында бұқаралық ақпарат құралдар (электрондықты қоса алғанда) ұғымын енгiзедi;
      - қоғамды халықтық деп таныған күннен бастап, бiр жыл iшiнде оны корпорациялық басқару кодексiн әзiрлеу мен бекiтуге мiндеттейдi;
      - қоғамды өзiнiң қызметi туралы ақпаратты акционерлердiң алдында ғана емес, мүдделi тұлғалар - олардың талаптары бойынша әлеуеттi инвесторлардың алдында да ашуға мiндеттейдi;
      - акционерлердiң жалпы жиналысында акциялардың құнын, қоғам оларды сатып алған кезде анықтайтын әдiстемесiн бекiту қажеттiлiгiн белгiлейдi;
      - акцияларды сатып алу және өз акцияларын қоғам кепiлге қабылдау, акционерлердiң жалпы жиналысында дауыс берудi ұйымдастыру рәсiмдерiн нақтылайды;
      - мәжiлiсте қарауға мәселелер енгiзген адамды мiндеттi шақырумен директорлар кеңесiнiң мәжiлiсiн өткiзудi мiндеттейдi;
      - акционерлердiң жалпы жиналысына ұсынылатын жылдық қаржы есептiлiктi аудиторлық есеппен растау мiндеттiлiгiн белгiлейдi және тиiсiнше жариялау әрi уәкiлеттi органға ұсыну үшiн;
      - iрi акционердiң аудиторлық ұйымды дербес айқындау құқығын және қоғамның аудиторлық ұйым сұраған барлық қажеттi құжаттаманы (ақпаратты) ұсынуға мiндетiн белгілейдi.
      " Бағалы қағаздар рыногы туралы " Заңға ұсынылатын өзгерiстердi енгiзу үшін:
      - бағалармен айла-шарғы жасау ұғымын және бағалармен айла-шарғы жасау мақсатында жасалған мәмiлелердi тану негізiн, сондай-ақ осындай мәмiлелердi жасаудың құқықтық салдарын нақтылау;
      - эмитенттің бағалы қағаздарды шығарудың шарттары мен тәртiбiн, оларды орналастыру мен өтеуiн бұзған кезде шараларды;
      - жарияланған акцияларды шығаруды мемлекеттiк тiркеуiн жарамсыз деп тану немесе ерiксiз тарату туралы сот шешiмiн қабылдаған жағдайда акцияларды шығарудың күшiн жою туралы шешiмдi қабылдау бөлiгiнде уәкiлеттi органның өкiлеттiктерiн нақтылау; 
      - тiркеушi мен орталық депозитарийдiң жарамсыз мәмiлелердi жасауды болдырмау мақсатында уәкiлеттi органның осы бағалы қағаздарды орналастыруды тоқтата тұру туралы шешiмiн алған сәттен бастап, бағалы қағаздарды орналастыру жөнiнде мәмiлелердi тiркеудi тоқтата тұру мiндетi;
      - бағалы қағаздар рыногында коммерциялық құпияны құрайтын мәлiметтер ұғымын нақтылау; 
      - бағалы қағаздарды ұстаушыларға эмитенттiң жалпы жиналысын өткiзу, бағалы қағаздар бойынша пайданы төлеу, сондай-ақ шығарылатын бағалы қағаздар туралы хабарлау жөнiндегi тiркеушiнiң функцияларын нақтылау;
      - эмитенттiң Инвесторлардың мүддесiне қатысты қызметiнiң өзгергені туралы жариялау мерзiмдерiн нақтылау көзделiп отыр.
      Бұдан басқа, инвесторлардың құқықтарын қорғауды арттыру мақсатында басқа да заңнамалық актiлерге түзетулер енгiзу талап етiледi.

  4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

      Бағалы қағаздар рыногын одан әрi дамыту, оның ашықтығы мен тиiмдi қызмет етуiн бағалы қағаздар шығару үшiн мүмкiндiктердi кеңейтудi, инвесторлардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету және адал бәсекелестіктi қамтамасыз ету Бағдарламаның басты мақсаты болып табылады. 
      Бағдарламаның осы мақсатын iске асыру үшiн мынадай мiндеттердi шешу қажет: 
      1) бағалы қағаздар рыногын қазiргі заманғы талаптарға сай келтiру;
      2) инвестициялаудың ұжымдық нысандарын 1 дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау; 
      3) инвестициялау үшiн бағалы қағаздар шығару үшiн мүмкiндiктердi, соның iшiнде мемлекеттiк кепiлдiкпен қамтамасыз етiлген жобалық облигациялар, туынды бағалы қағаздар шығару, сондай-ақ корпорациялық басқару нормаларын енгiзу және "Секьюрителендiру туралы" заң жобасын қабылдау жолымен кеңейту;
      4) бағалы қағаздар рыногының институционалдық инфрақұрылымын және бағалы қағаздар рыногындағы салық салу режимiн одан әрi жетiлдiру;
      5) бағалы қағаздар рыногының тетiктерiн пайдалану жолымен шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң капитал тартуын, соның iшiнде ұйымдастырылған рынокта компаниялардың бағалы қағаздарының листингiн ынталандыру; 
      6) эмитенттердiң инвесторлардың құқықтары мен мүдделерiн сақтауын қадағалау жүйесiн жетiлдiру.
________________
        1 инвестициялаудың ұжымдық нысандары - инвестициялық қорлар, жинақтаушы зейнетақы қорлар

  5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары
мен тетiктерi

  5.1. Инвесторларға қатысты саясат

  5.1.1. Iшкi институционалдық инвесторларды дамыту

      Инвестициялаудың ұжымдық нысандарын жетiлдiру және ынталандыру, құрылу процесiнде пайда болатын құқықтық қатынастарды реттеу, инвестициялық қорлардың активтерiн сенiмгерлiк басқару, оларды есепке алу және сақтау, сондай-ақ олар шығарған бағалы қағаздарды орналастыру, айналысқа жiберу және сатып алу мақсатында инвестициялық қорлар қызметiн құқықтық қамтамасыз етудiң бiрқатар мәселелерiн шешу қажет. 
      Инвестициялық қорлардың қалыптасуы үшiн Бағдарламаны iске асыру барысында инвестициялық қорларды құруға және дамытуға кедергi келтiретiн заң нормалары алынып тасталады. " Инвестициялық қорлар туралы " Қазақстан Республикасының Заңын iске асыру мақсатында инвестициялық қорлардың жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету бөлiгiнде бағалы қағаздар рыногына кәсiпқой қатысушылардың қызметi мәселелерi бойынша барлық қажеттi заңи нормативтiк құқықтық база әзiрленедi және қолданысқа енгiзiледi.
      Қаржы рыногының дамуымен, қаржы институттар санының кеңеюімен, бағалы қағаздар рыногына халықтың жинақтарын тарту жөнiндегi жоспарының дамуымен бiрге инвесторлардың құқықтарын қорғау бойынша нормативтiк құқықтық база әзiрленiп енгiзiлетiн болады. 
      Зейнетақы қорларын қоса алғанда, институционалдық инвесторлар арасында бағалы қағаздар рыногында акцияларды орналастыру арқылы екiншi деңгейдегi банктердiң капиталдандыруын арттыру ынталандырылатын болады.

  5.1.2. Инвесторларды - жеке тұлғаларды қазақстандық бағалы
қағаздар рыногында оқыту

      Қазақстандық бағалы қағаздар рыногын дамыту үшiн жеке тұлғалардың ондағы инвесторлар ретiндегі белсендiлiгiн арттыру айтарлықтай қолайлы болады. Алайда бұл бағалы қағаздар рыногы қалай құрылғаны және қалай жұмыс істейтiнi жөнiндегi арнайы бiлiмсiз мүмкiн емес. Халықпен қаржы рыноктары туралы жүйелi түсіндіру әрi ақпараттық жұмыс қажет. Халықты бағалы қағаздар рыногындағы әрекет технологияларына оқыту азаматтардың қаражатын ел экономикасына тартудың маңызды бейэкономикалық ынталандыру қызметiн атқаруы ықтимал. Мұндай оқыту түрлi деңгейлерде жүзеге асырылуы тиiс. Мысалы, егер азаматтар бағалы қағаздар рыногының арнайы терминологиясына дағдыланатын болса, оларға бағалы қағаздар рыногында бағдарлану оңайға түседi. Мектеп бағдарламасына қаржы рыногы туралы бөлiмдердi енгiзу қажет. Аталған бағдарламаларды мемлекеттiк қаржыландыру тетiктерiн пайдалану көзделiп отыр.
      Өз құзыретiндегi бағалы қағаздар рыногы мәселелерi бойынша мемлекеттiк органдар (Қаржы министрлiгi, Ұлттық Банк, Агенттiк) мен өзге де мүдделi тұлғалар ақпараттық материалдарды халыққа түсiнiктi нысанда пайдалана отырып, халықты бағалы қағаздар рыногының негiздерiне оқыту жөнiндегi ең танымал бұқаралық ақпарат құралдарында (радио, телевидение, газеттер мен журналдар) жариялай отырып, PR-акцияларды жүйелi түрде жүзеге асыруы тиiс.
      Алдыңғы қатарлы әлемдiк практикада халықтың инвестициялық сауаттылығын арттыру мәселелерiне зор көңiл бөлiнедi, өйткенi бұл мәселе инвесторлардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау проблемасымен тығыз байланысты. 
      Мысалы, Бағалы қағаздар рыногы қауымдастығының Халықаралық Кеңесi (ICSA) Инвесторлары оқытудың ең үздiк практикасының қағидаттарын (бұдан әрi - ICSA Қағидаттары) қабылдады, бұларды Бағалы қағаздар жөнiндегi комиссиялардың халықаралық ұйымы (IOSCO) да ұсынады. ICSA құрамына әлемдiк бағалы қағаздар рыногының негiзгi белсендiлiгi үлесiне тиетiн 11 алдыңғы қатарлы елдiң трейдерлер қауымдастығы мен өзiн өзi реттейтiн ұйымдар (бұдан әрi - ӨРҰ) кiредi.
      Қазақстандық бағалы қағаздар рыногында ICSA қағидаттарын пайдалануға және енгізуге жәрдемдесу, соның iшiнде осы мақсаттарға халықаралық ұйымдардың гранттарын тарту көзделедi. 

  5.1.3. Бағалы қағаздар рыногына жаңа бiлiктiлiк енгiзу

      Iшкi және сыртқы рыноктарды инвестициялау үшiн едәуiр ақша
көлемiнiң болуын ескере отырып, Қазақстанның қазiргi заманғы бағалы
қағаздар рыногына халықаралық сыныптағы кәсiпқойлар талап етiледi.
      Қазақстандық бағалы қағаздар рыногы мамандарының  АСIIА (Association of' Certified International Investment Апаlүst) сертификаттау бағдарламасына қатысуы осы мәселенiң шешiмiне айналуы мүмкiн. Көрсетiлген АСIIА қауымдастығын 2000 жылы Еуропа  (EFFAS) , Азия  (ASAF) , сондай-ақ Қаржылық талдаушылардың Бразилия қауымдастығы  (АВАМЕС) талдаушылар қоғамының федерациясы инвестициялық қызмет және қаржылық талдау жөнiндегi мамандарды кәсiптiк даярлаудың халықаралық стандарттарын әзiрлеу және енгiзу үшiн құрды. Қауымдастық әзiрлеген стандарттар жаңа "Сертификатталған халықаралық инвестициялық талдаушы" (CIIA) бiлiктiлiгiнiң негiзi болды. Бұл бiлiктiлiктi әлемнiң 32 елiнiң қаржылық және инвестициялық талдаушылары мен бизнес - қоғамдастықтары мойындады және ол әлемде жоғары оқу орнынан кейiнгi кәсiптiк даярлықтың өте жоғары деңгейдегi стандарты ретiнде кеңiнен танылуда.
      Қаржылық және инвестициялық талдаушылардың қазақстандық қауымдастығын құру және оның ЕFFAS-қа кiруi қазақстандық қаржы рыногының даярлау мен сертификаттаудың халықаралық стандарттарын қолдау мақсатында қаржылық және инвестициялық талдаушылардың ұлттық қоғамдастықтарын бiрiктiретiн бiрыңғай еуропалық бағалы қағаздар рыногына енуiнiң алғашқы қадамдарының бiрi болады. Бұл факт Қазақстанның қаржы рыногының өкiлдерi үшiн зор пайда әкелетiнi сөзсiз.
      Осы бағыттағы келесi қадам Қазақстанда СIIА-ны алға жылжыту және емтихан бағдарламасының құрамына ұлттық заңдардың ерекшелiктерiн, сондай-ақ емтихан тапсырылатын тiлдi таңдау мүмкiндiгiн енгiзу болады.

  5.2. Бағалы қағаздар эмитенттерiне қатысты саясат

  5.2.1. Бағалы қағаздар рыногында ақпаратты ашу

      Қаржы ұйымдарының және Агенттiктiң ақпаратты ашуы қаржы қызметтерiн тұтынушылар рынокта тап болатын тәуекелдердi азайтады және бәсекелi және тиiмдi қаржы рыноктарының түзу жұмыс iстеуiне негiз жасайды. Рыноктағы ақпараттың қол жетiмдiлiгi рынок тәртiбiне және қаржы ұйымдарының қызмет стандарттарын арттыруға ықпал етедi. Компаниялар қызметiнiң ашықтығын арттыру жөнiнде шаралар қабылданатын болады. 
      АҚ-ны мемлекеттiк тiркеу және оның акцияларын шығару арасындағы кезеңдi қысқарту мақсатында, мүмкiндiгiнше, АҚ-ды заңды тұлғалар ретiнде мемлекеттiк тiркеу тәртiбiн оңтайландырған жөн. АҚ-ның қызметiн тиiмдi және орталықтандырылған бақылау жүйесiне ерекше көңiл бөлiнген. Инвесторлар мен басқа да мүдделi тұлғалар алдында ұйымдардың - бағалы қағаздар эмитенттерiнiң, сондай-ақ бағалы қағаздар рыногына басқа қатысушылардың қызметi туралы ақпаратты ашу тәртiбiн жетiлдiрген жөн. Атап айтқанда, бағалы қағаздар эмитенттерiнiң проспектiлер мен есептiлiктi электронды нысанда табыс етуiн және оларды инвесторлар мен басқа да мүдделi тұлғалар алдында Агенттiктiң web-сайты арқылы орталықтандырылған ашуды қамтамасыз ету жөнiнде iс-шаралар жүргiзiледi.
      Қазақстан Республикасының барлық шаруашылық жүргiзушi субъектiлерiнiң ҚЕХС-ға көшуi осы бағыттағы екiншi маңызды қадам болмақ, бұл инвесторлар үшiн ашылатын ақпараттың толықтығын, түсiнiктiлiгiн және дұрыстығын қамтамасыз етедi.
      Бұдан басқа, АҚ-тар туралы ақпаратты толық ашу мүмкiндігі қаралады. 
      АҚ-дың жарияланымға жұмсалатын транзакциялық шығындарын азайту мақсатында келтiрiлген тәсiлдер қоғам жарғысында айқындалған жағдайда баламалы нұсқалар ретiнде компанияның WEB-сайтында ақпаратты ашуға, атаулы таратуды пайдалануға (акционерлер саны аз компаниялар үшiн) болады. Акциялар мен облигацияларды сауда-саттық ұйымдастырушысының ресми тiзiмiне енгізу тетiгi жетiлдiрiледi.

  5.2.2. Қаржылық есептiлiктiң халықаралық
стандарттарына көшу

      Қазақстандық ұйымдардың ҚЕХС-на көшуiнiң маңыздылығы қаржылық есептiлiк жүйесiн халықаралық стандарттарға сәйкес бiрiздендiруде ғана емес, олардың қызметi мен нақты экономикалық ахуалы көрiнiсiнiң ашықтығын қамтамасыз етуде, бұл кәсiпорындар есептiлiгiн пайдаланушыларға дұрыс экономикалық шешiмдер қабылдауға мүмкiндiк бередi.
      Қазақстандық ұйымдардың Қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттарына (ҚЕХС) көшуi "Бухгалтерлiк есеп туралы" Қазақстан Республикасының  Заңына және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң 2003 жылғы 15 мамырдағы N 88-ө  өкiмiмен бекiтiлген Қазақстан Республикасында халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарына көшу жөнiндегі 2003-2004 жылдарға арналған iс-шаралар жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
      Аталған Жоспар шеңберiнде ҚЕХС саласындағы мамандарды кәсiптiк даярлау мақсатында мынадай шаралар: 
      ҚЕХС-на сәйкес бухгалтерлiк есеп бойынша оқулықтар, оқу құралдарын әзiрлеу;
      "Бухгалтерлiк есеп және аудит" мамандығы бойынша кадрлардың бiлiктiлігін арттыру және оларды қайта даярлау орталығын құру;
      ҚЕХС-н қамтитын орта кәсiптiк және жоғары оқу орындарының "бухгалтерлiк есеп және аудит" мамандығы бойынша мемлекеттiк бiлiм беру стандарттарын әзiрлеу және бекiту;
      ҚЕХС-н оқыту мәселелерi бойынша мемлекеттік органдардың бухгалтерлер мен аудиторлардың халықаралық және кәсiптiк ұйымдарының өзара iс-қимылына жәрдемдесу;
      ҚЕХС-н қолдану жөнiнде түсiндiрулер дайындау көзделген.
      Осы Бағдарламада көрсетiлген iс-шараларды одан әрi iске асыру көзделедi.

  5.2.3. Бағалы қағаздардың жаңа түрлерiн шығару үшiн
мүмкiндiктердi кеңейту

      Бағдарламада бағалы қағаздар рыногын тартымды бағалы қағаздардың жаңа түрлерiмен толықтыру мақсатында төменде көрсетiлген бiрқатар iс-шаралар жүргiзу көзделген.

      Мемлекеттiк бағалы қағаздар
      МҚБ-ның қайталама рыногын дамыту мақсатында олардың өтiмдiлiгiн ұлғайту жөнiнде шаралар қабылданатын болады.
      МБҚ шығару рыноктағы жалпы талаптарға сай келуi - болжамды болуы және жеткiлiктi дәрежеде ауқымды көлемдерде, ұзақ мерзiмдерге (10 жыл және одан да көп), соның iшiнде инфляция деңгейiне индекстеле отырып белгiленген белгiлi бiр кестеге сәйкес жүзеге асырылуы тиiс. МБҚ шығару кестесi ұзақ уақыт кезеңiн қамтитын және ұйымдастырылған бағалы қағаздар рыногының қатысушыларының қолы жететiн және оларды эмитенттер қатаң сақтайтын болып табылуы қажет. Инфляция индексi есептеу базасы болып табылатын құбылмалы сыйлықақы (мүдде) ставкасы бар ұзақ мерзiмдi МБҚ аннуитеттiк сақтандыруды жүзеге асыратын жинақтаушы зейнетақы қорлары мен сақтандыру ұйымдарының МБҚ портфелi бойынша нақты қолайлы кiрiс алуы мақсатында шығарылады.
      МБҚ-ды орналастыру банктiк емес ұйымдарға - бағалы қағаздар рыногының Қаржы министрлiгiмен келiсiм бойынша Қазақстан қор биржасы белгiлеген талаптарға сәйкес келетiн кәсiпқой қатысушыларына МБҚ-ды бастапқы орналастыруға қатысуға рұқсат беру мақсатында Қазақстан қор биржасында жүзеге асырылуы тиiс. Бұл ретте аннуитеттiк сақтандыруды жүзеге асыратын жинақтаушы зейнетақы қорлары мен сақтандыру ұйымдарының активтерiн инвестициялауға арналған МБҚ-ды бастапқы орналастыру сауда жүргiзудiң жеке тетiгiн пайдалана отырып жүзеге асырылады.
      Республикалық бюджет профицитi шарттарында жүзеге асырылатын, бұрын шығарылған МБҚ-ды мерзiмiнен бұрын өтеу инвесторлар активтерiнiң кiрiстiлiгiн азайтуға және тиiстi келеңсiз салдарларға әкеп соғатынын ескере отырып, ол меншiк иелерiн алдын ала хабардар етудiң мiндеттi рәсiмiн, сондай-ақ оларды тартылған активтердi қайта қаржыландыруды қамтамасыз ететiн басқа МБҚ-ға айырбастау бағдарламасын сақтай отырып, бағалы қағаздардың қайталама рыногында ерекше жағдайларда ғана рұқсат етiлуi тиiс.
      Мемлекеттiк iшкi қарыз алу саласында жүргiзiлiп жатқан саясат шеңберiнде мынадай мiндеттердi шешу: 
      1) орта мерзiмдi кезеңге МБҚ эмиссиясының жылдар мен қағаз түрлерiне бөлiнген болжамды схемасын жасау;
      2) iшкi қарыздарды тарту мерзiмдерiне қарай түрлi қарыз алу құралдарын пайдалану;
      3) жалпы қарыз алу көлемiндегi индекстелген  және  купондық мiндеттемелер арасындағы оңтайлы ара қатынасты белгiлеу жолымен пайыздық тәуекелдердi азайту;
      4) бағалы қағаздар рыногында ("benchmark") бағдарларды белгiлеу;
      5) шығарулардың жалпы санын қысқарта отырып, МБҚ шығарудың көлемiн ұлғайту;
      6) айналыс мерзiмiн ұлғайта отырып, пайыздарды төлеу мерзiмдiлiгiн азайту;
      7) мiндеттемелердiң орындалмау тәуекелдерiн азайту және ұзақ және орта мерзiмдi перспективада iшкi үкiметтiк борышты өтеу жөнiндегi төлемдер төлеудiң ең жоғары шегiн төмендету, ол үшiн басым орта мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi мiндеттемелердi шығаруға қайта бағдарлау көзделедi.
      Бюджет кодексiне сәйкес жергiлiктi атқарушы органдардың қарыз алуы Қазақстан Республикасының Үкiметiнен қарыздар алу түрiнде жүзеге асырылады. Бұл шара қаражатты үнемдеу мақсатында қабылданды, өйткенi республикалық бюджеттен жергiлiктi атқарушы органдарға арналған кредиттер қарыз алудың неғұрлым арзан көзi болып табылады. 
      Ұлттық Банктiң қысқа мерзiмдi ноталар рыногын дамытудың басым бағыттары инфляцияның төмен деңгейiн ұстап тұратын ақша-кредит саясатының негiзгi мақсатынан туындайды.
      Орта мерзiмдi кезеңде инфляцияның деңгейiне терiс әсерiн тигiзетiн факторларды сақтау күтiлуде: валюталық рынокқа шетелдiк валютаның ауқымды ағыны. Шетелдiк валютаның ағыны энергетикалық ресурстарға жоғары бағалармен негiзделген экспорттық валюталық түсiмнен құралатын болады.
      Кредит беру процесiн одан әрi жандандыру банктердiң өздерiнiң активтiк операцияларын жүзеге асыру үшiн несиелiк капиталға сұранысын ұлғайтады. Iшкi рынокта тартылған қаражаттың үлесiн азайту жағдайында банктердiң iшкi қарыз алуларды тарту бойынша белсендi саясатты одан әрi жүргiзу күтiлуде.
      Үкiмет және Ұлттық Банк ақша-кредит саясатының бағыттарын келiсетiн болады.
      Бұл ретте басым шаралар ретiнде мыналарды атап өтуге болады.
      Ахуалға байланысты:
      қысқа мерзiмдi ноталар эмиссияларының көлемi мен сыйақылар ставкаларының өзгерiсi;
      қайта қаржыландыру ставкасын инфляциялық күтiлiмдердi азайту үшiн арттыру мүмкiндiгiн қоса алғанда, оның өзгерiсi;
      репо операцияларын портфельдiң толық көлемiнде олар бойынша сыйақылар ставкаларын қолданыстағы деңгейде сақтай отырып жүргiзу жүзеге асырылады.
      Инфляцияны азайту жөнiндегi көрсетiлген шаралар Ұлттық Банктiң монетарлық қызмет жөнiндегi шығыстарын ұлғайтуға алып келедi. Сондықтан Қаржы министрлiгi мен Ұлттық Банктің МБҚ-ны шығару саласында тұрақты негiздегi келiсiлген қызметi қажет.
      Ұлттық Банк ақша-кредит саясатының транспаренттiлiгiн 
күшейту үшiн Ұлттық Банк ноталарының эмиссияларын жүргiзу кестесiн жариялайды.

       Мемлекеттiк емес бағалы қағаздар
      Инвестицияларды қаржыландырудың қажеттi көзi мен тетiгi ретiндегi бағалы қағаздар рыногын қалыптастырудың стратегиялық мақсатына мемлекет пен ұлттық капиталдың өзара тығыз iс-қимылының негiзiнде ғана жетуге болады. Бағалы қағаздар рыногының қазiргi заманғы талаптарға, оның iшiнде корпорациялық басқаруды жетiлдiру және компаниялар қызметiнiң ашықтығын арттыру бойынша, сай келуiн қамтамасыз ету мақсатында Үкiмет iрi мемлекеттiк кәсiпорындардың акцияларының мемлекеттiк пакеттерiн кейiннен арнайы құрылған мемлекеттiк холдинг компаниясының басқармасына бере отырып, мемлекеттiң қатысуымен оларды және олардың еншiлес ұйымдарын бөлу жөнiнде iс-шаралар жүргiзедi. Осы холдингке кiретiн мемлекеттiң қатысуымен компаниялар мен олардың еншiлес ұйымдары акцияларының мемлекеттiк пакеттерiнiң бiр бөлiгi ұйымдастырылған рынокта сатылатын болады. Бұл бағалы қағаздарды зейнетақы, инвестициялық қорлар мен брокер компаниялары сатып ала алады. Бұл ретте, осы акциялар стратегиялық инвесторлардың пакеттерiнде шоғырландыруды шектеу жөнiндегi iс-шаралар көзделетiн болады. Нәтижесiнде, рынокта бiрiншi сыныпты эмитенттердiң үлестiк бағалы қағаздары айналыста болады, ұлттық компаниялардың директорлар кеңесiнiң құрамдарында тәуелсiз директорлар пайда болады, бұл корпорациялық басқарудың сапасын едәуiр арттырады.
      Осы Бағдарламаны iске асыру барысында мемлекеттiк даму институттарын - "Қазақстанның Даму Банкi" АҚ, "Қазақстанның инвестициялық қоры" АҚ, "Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкi" АҚ және басқаларды даму институттарының акцияларын қосымша шығару және оларды зейнетақы қорлары арасында орналастыру үшiн рыноктық капиталды тарту есебiнен одан әрi капиталдандыру мүмкiндiгi қаралады. Инвестициялық және инновациялық қорлар жобаның тек 49 пайызын ғана қаржыландыра алады. Қалған бөлiгiн оның бастамашылары немесе қаржы институттар қамтамасыз етуі тиiс. Қазақстандық рынокта Қазақстан Республикасының Үкiметi немесе "Қазақстанның Даму банкi" АҚ кепiлдiк берген жобалық облигациялардың, мемлекеттiк даму институттары акцияларының, мемлекеттiң қатысуымен компаниялармен олардың еншiлес ұйымдарының пайда болуы жаңадан құрылатын өндiрiстердi қаржыландыру проблемаларын шешуге мүмкiндiк бередi, Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын iске асыруға серпiн бередi. 
      Бұл ретте даму институттарын қаржыландыруда бюджеттiң ғана емес, сонымен қатар зейнетақы қорларының "ұзын ақша" деп аталатын қаражатын да пайдалану аса маңызды, бұл ретте мемлекет аталған даму институттарының капиталындағы бақылау пакетiн сақтай алады. Бұл шара iшкi институционалдық инвесторлардың әлеуетiн тиiмдi пайдалануға ықпал ететiн болады. Инвесторлар арасында басты рөл зейнетақы қорларында болғандықтан, мынадай: нақты сектордың стратегиялық жобаларын қаржыландыру үшiн зейнетақы активтерiн тарту, зейнетақы активтерiнiң сақталуын және барабар кiрiстiлiгiн қамтамасыз ету сияқты экономикалық мiндеттер iске асырылады. Екiншi жағынан бұл шара мемлекеттiк институттар қызметiнiң ашықтығын қамтамасыз етуге, олар қаржыландыратын жобалар туралы ақпараттың бұқаралық ашылуына ықпал етедi. 
      Бағдарламаны жүзеге асыру шеңберiнде корпорациялық басқаруды жетiлдiруге ерекше көңiл бөлiнедi, өйткенi барлық әлемде қабылданған корпорациялық басқарудың өркениеттi нормаларының сақталуынсыз тетiктерi елдiң көптеген экономикалық және әлеуметтiк проблемаларын шешу үшiн пайдаланылуы мүмкiн тиiмдi әрi ашық бағалы қағаздар рыногын құру мүмкiн емес. Қазақстандық АҚ-ды басқарудың корпорациялық қағидаттарын қолдану жөнiндегi ұсынымдар 2002 жылғы 24 қыркүйекте Ұлттық Банктiң жанындағы Бағалы қағаздар рыногы мәселелерi жөнiндегi сарапшылар кеңесiнiң шешiмiмен бекiтiлдi. Осы уақыт iшiнде кейбiр қазақстандық кәсiпорындар өз қызметiнде корпорациялық стандарттарды енгiзе бастады. Бұл корпорациялық басқарудың қазақстандық жүйесiн дамытудағы бастапқы кезең ғана. Корпорациялық басқару қағидаттарын күнделiктi практикаға тиiмдi енгiзу үшiн Қазақстан қор биржасының листингтiк ережелерiне эмитенттердiң корпорациялық басқару нормаларын қолдану жөнiндегі ақпаратты мiндеттi түрде ашуы туралы талаптар енгiзiлетiндiгi көзделуде. Бұл бiрiншi кезекте бағалы қағаздары қор биржасының ресми тiзiмiнiң ең жоғары санатында орналасқан компанияларға қатысты. Ұсынылатын ақпараттың дұрыстығы үшiн жауапкершiлiк тiкелей эмитентке жүктеледi. Көптеген аса iрi әлемдiк сауда алаңдарының - Нью-Йорктiк қор биржасының, NASDAQ электрондық биржасының, сондай-ақ Токио қор биржасының листингтiк ережелерi корпорациялық этика стандарттарының орындалуы жөнiндегi ақпаратты ашу бөлiгiнде бағалы қағаздар эмитенттерiне қойылатын талаптарды күрделендiрдi. Халықаралық сарапшылардың пiкiрi бойынша, биржалардың компаниялардағы корпорациялық басқару нормаларын енгiзу процесiнде қатысуын жандандыру - осы саладағы акционерлер мен инвесторлардың құқықтары мен мүдделерiн қорғауға бағытталған проблемалардың рыноктық шешiмi.
      Қазақстандық АҚ-дың корпорациялық басқару қағидаттарын қолдануы жөнiндегi ұсынымдарға негізделген АҚ-дың үлгілiк iшкi құжаттарын әзiрлеу жөнiндегi iс-шаралар жүргiзiледi.
      Қаржыландырудың құрылымдық нысандарын дамыту қажет. Екiншi деңгейдегi банктер өз клиенттерiн қаржыландыру жөнiндегi қызметтерiнiң көлемiн ұлғайту ынталандырылатын болады. Осыған байланысты қаржыландырудың жобалық және секьюритилендiру 1 сияқты құрылымдық нысандарының әлеуетiн дамыту мен iске асыру үшiн жағдайлар жасалады. Бағалы қағаздар рыногында жаңа құралдар, оның iшiнде жобалық облигациялар пайда болады.
____________________
       1 секьюритилендiру - талап ету құқығымен қамтамасыз етiлген облигацияларды шығару арқылы ақшалай талапты беруге қаржыландыру
 
        Заңнамаға сәйкес мемлекеттiк кепiлдiктер берiлуi мүмкiн инвестициялық жобаларды қаржыландырудың балама нысандарын дамыту үшiн Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң аталған инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшiн шығарылған облигацияларға кепiлдiк беру мүмкiншiлiгi көзделедi. Атап айтқанда, мұндай инвестициялық жобалар үшiн Қазақстан Республикасының Бюджет  кодексiне жарғылық капиталына мемлекеттiң жүз пайыз қатысуымен құрылған заңды тұлғалар үшiн көзделген мемлекеттiк кепiлдiктер беру үшiн төлемақының (алымның) басқа да заңды тұлғалармен қолданылуы, сондай-ақ мемлекеттiк кепiлдiк алушыда екiншi деңгейдегi банктiң қосымша кепiлдiгiнiң болуын талап етудi алып тастау бөлiгiнде өзгерiстер енгiзiледi.
      Мемлекет кепiлдiктер жөнiндегi мiндеттемелердi орындаған жағдайда кейiннен оларды мемлекеттiк меншiкке бере отырып, жоғарыда көрсетiлген облигациялар эмитентiнiң акцияларын мәжбүрлеп шығару тетiгi көзделедi. " Акционерлiк қоғамдар туралы " Заңға тиiстi өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiледi.
      Бұдан басқа, инвестициялық жобаларды қаржыландыру мақсатында жүзеге асырылған облигацияларды шығару үшiн мемлекеттiк кепiлдiкке балама ретiнде "Қазақстанның Даму Банкi" АҚ-ның кепiлдiктерi кеңiнен пайдаланылады.
      Қаржыландырудың талап ету құқықтарын берудi және жинақталған тәуекелдермен қаржыландыруды көздейтiн тәсiлдерiн дамыту үшiн "Секьюритилендiру туралы" заң жобасы дайындалады және жобалық қаржыландыру кезiнде туындайтын кепiлдiк құқықтық қатынастарды реттейтiн заңдарға өзгерiстер енгiзiледi.
      "Секьюритилендiру туралы" заң жобасы бiр немесе бiрнеше секьюритилендiру мәмiлелерiн жүргiзу мақсатында ғана құрылған арнайы қаржы кәсiпорындарының құрылуын және олардың қызметiн реттеуге, секьюритилендiру мәмiлелерiне қатысты талаптар құқығын беру ұғымын нақтылауға және арнайы қаржы кәсiпорны алған талап ету құқықтарының банкроттықтан алшақтығының арнайы режимiн құруға бағытталған.
      "Секьюритилендiру туралы" Заң тәуекелдi инвесторлардың түрлi санаттарының сұранысына қарай бөле отырып, елде құрылымдық негiзде қаржыландырудың қазiргi заманғы нысандарын дамытуға ықпал етедi. Секьюритилендiру қарыз алушы кәсiпорындарға (салалық терминологияға
сәйкес "оригинаторларға", "демеушiлерге") тәуекелдердi тиiмдi қайта бөлуге, қарыз алу құнын төмендетуге және капитал құрылымында борышты барынша пайдалануға, ал инвесторлар үшiн инвестициялық мүмкiндiктерiн едәуiр кеңейтуге, инвестициялық баламаларын түрлендiруге мүмкiндiк бередi. Оларды шығару үшiн ел экономикасына бiрнеше маңызды инвестициялық инфрақұрылымдық жобалар iрiктендiрiлетiн болады. Сондай-ақ Заңды енгiзу инвестициялау үшiн кредиттiк тәуекелiнiң, пайыздық ставкалары мен айналыс мерзiмдерiнiң әртүрлi деңгейi бар жаңа қаржы, оның iшiнде борыш құралдарын ұсынады.
      Жаңа қаржы құралдарын, соның iшiнде коммерциялық бағалы қағаздарды айналымға енгiзу отандық бағалы қағаздар рыногын дамытудағы басым бағыт болып табылады. Коммерциялық бағалы қағаздарды шығару және оларды айналысқа жiберу үшiн нормативтiк құқықтық базаны дайындау қажет.
      Әлемдiк практикада қысқа мерзiмдi борыш мiндеттемелерi болып табылатын тiркелген кiрiсi бар, коммерциялық қағаздар түрiндегi жаңа құралдың пайда болуы айналым активтерiн қаржыландыру кезiнде берешекке қызмет көрсетуге жұмсалатын шығындар мен уақытты барынша азайтуға ықпал етедi. Коммерциялық қағаздарда облигациялар мен вексельдердiң үздiк қасиеттерi үйлескен (вексельдерге қарағанда стандартты ережелер бойынша шығарылады, орталықтандырылған есеп жүйесi бар және ұйымдастырылған рынокта айналысқа түсуi мүмкiн) және өнеркәсiптiк кәсiпорындар үшiн айналым қаражатын тарту тетiгi ретiнде барабар қолданылуы мүмкiн. Алдын алу шарасы ретiнде Қазақстанда айналыс мерзiмi үш айдан артық емес облигацияларды шығару үшiн құқықтық негiз құрылған, атап айтқанда " Бағалы қағаздар рыногы туралы " Заңда мұндай облигацияларды шығаруға бағалы қағаздары қор биржасының ресми тiзiмiне енгiзiлген эмитент жүзеге асыруға құқылы деп белгiленген. Айналыс мерзiмi үш айдан артық емес облигацияларды орналастыру және айналысқа жiберу қор биржасының сауда жүйесiнде ғана жүзеге асырылады.
      "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының редакциясын нақтылау мақсатында коммерциялық қағаздарды шығару тәртiбiн көздейтiн түзетулер енгiзiледi.
      Индекстерге қосылатын бағалы қағаздардың бағамдық құны негiзiнде есептелген тиiстi индекстердi құру инвестициялау мүмкiндiктерiн кеңейту үшiн маңызды тұстарының бiрi болады, мұндай бағалы қағаздардың көмегiмен өзiнде меншiктi қымбат тұратын талдамалық қызмет жоқ және көп қаражаты жоқ инвестор экономикадағы болашақ конъюнктура туралы талқылай алады.
      Ақпараттық және талдамалық агенттiктермен олардың инвесторлары рыноктың жалпы бағытын бағалауға, макроэкономикалық ахуалды, салалардың тартымдылығын, институционалдық инвесторлар портфелiнiң серпiнi мен тиiмдiлігін бағалауға мүмкiндiк беретiн, негiзгi көрсеткiштердiң шағын жиынтығының негiзiнде есептелген бiрқатар индекстердi әзiрлеуiн қамтамасыз ету жөнiнде жұмыс жүргiзiледi.
      Тәуелсiз рейтингтiк агенттiктердiң, оның iшiнде ұлттық рейтингтiк шәкiл бойынша рейтингтiк бағалары институционалдық инвесторлар өз қаражатын инвестициялай алатын бағалы қағаздарды анықтау үшiн де пайдаланылуы мүмкiн. Перспективада инвестициялық қорлар белгiлi бiр тәуекел дәрежесi бар құралдар портфелiн қалыптастыру кезiнде рейтингтiк бағаларды қолдануы мүмкiн.
      Қаржы ұйымдарын реттеу саласында тәуелсiз рейтингтiк бағаларды қаржы құралдары мен контр әрiптестердiң тәуекелдерiн бағалау үшiн өлшем ретiнде пайдалану аясын өрiстету қажет.
      Көрсетiлген нормаларды белгiлеу халықаралық рейтингтiк агенттiктердi тартуға және Қазақстанда олардың өңiрлiк офистерiн ашуға ықпал етуi тиiс.
      Туынды бағалы қағаздар рыногын дамыту жөнiндегi, соның iшiнде борыш мiндеттемелерiне құрылымдық және гибридтi туынды құралдардың, пайыздық және валюталық тәуекелдердi хеджирлеу құралдарының, шарт құралдарының пайда болуы мен қалыптасуын ынталандыру жөнiндегi iс-шаралар көзделедi. Заңдарда туынды бағалы қағаздар рыногы ұғымы бiрiздендiрiледi. Пайыздық және валюталық тәуекелдердi хеджирлеу құралдары рыногын дамыту институционалдық инвесторлардың ғана емес, сонымен қатар экспорт-импорт операцияларына қатысушы кәсiпорындардың да тәуекелiн төмендетуге ықпал етедi. Тауарларға базалық активi бар туынды шарт құралдарының пайда болуы сыртқы сауда операцияларының баға ауытқуларынан туындайтын тәуекелдерiн төмендетуге ықпал етедi.
      Туынды бағалы қағаздар рыногы қаржы рыногының неғұрлым тәуекелдi сегменттерiнiң бiрi болып табылатындықтан кәсiпқой қатысушылар хеджирлеу және алып-сату операцияларын жүзеге асыруы қажет. Бұл ретте кәсiпқой қатысушылардың мұндай операцияларды жүзеге асыруын реттеу тәуекел көлемiнiң кәсiпқой қатысушының меншiктi капиталына ара қатынасын белгiлеуге негiзделуi мүмкiн.
      Агенттiк өз тарапынан кәсiпқой қатысушылардың тәуекелдердi хеджирлеуiн ынталандыруы, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорлары мен сақтандыру ұйымдарының активтерiн хеджирлеу операцияларын жасау тәртiбiн реттеуi қажет. Мұндай ұстаным институционалдық инвесторлардың тартылған активтерiн мақсатсыз хеджирлеудiң алдын алады.
      Қойылған мiндеттердi шешуге валюталық операцияларды және рыноктық тәуекелдердi басқа да басқару стратегияларын орындауда резиденттердiң тәуекелдердi хеджирлеу құралдарын неғұрлым белсендi пайдалануына жағдай жасайтын, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 25 шiлдедегi N 705  қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында валюталық режимді ырықтандырудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы да ықпал етедi.
      Осы Бағдарламаны iске асыру барысында Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын iске асыру жөнiндегi 2003-2005 жылдарға арналған iс-шаралар жоспарында көзделген тауар биржаларында астық, мұнай және мұнай өнiмдерiнiң жүйелi сауда-саттығы жүргiзiлген немесе аталған тауар белгiлерiнiң мемлекеттiк мониторинг жүйесi iске қосылған жағдайда қор биржасы жеткiзiлмейтiн тауарлық фьючерстермен сауда-саттықты ұйымдастырады. Жеткiзiлмейтiн тауарлық фьючерстер (неғұрлым танымал шикiзат тауарларының, мысалы, бидайдың, мұнайдың және мұнай өнiмдерiнiң бағалары) оларды сатуды ұйымдастыру тұрғысынан қарағанда қаржылық фьючерстерден қағидаттық айырмашылығы жоқ - шетел валютасының бағамы немесе бағалы қағаздардың табыстылығы. Жеткiзiлмейтiн фьючерстер қаржы институттары үшiн де, тиiсiнше тауарлар рыногының қатысушылары үшiн де инвестициялаудың қызықты объектiсi бола алады.
      Халықаралық қор рыноктарына өздерiнiң бағалы қағаздарын орналастыруды жүзеге асыруға ниеттенген қазақстандық ұйымдарға бағалы қағаздар мәлiметтерiн қазақстандық ұйымдастырылған рыноктың ресми тiзiмiне мiндеттi түрде алдын ала енгiзу жөнiндегi талаптарын белгiлеу бойынша алдыңғы Бағалы қағаздар рыногын дамыту бағдарламасының iс-шарасы iске асырылады. Бұл норма көптеген дамыған елдерде белгiленген және отандық бағалы қағаздар рыногында қаржы құралдарының жетiспеушiлігі мен инвестициялауға арналған активтердiң артықшылығы жағдайында әдiлеттi болып табылады. Бұдан басқа, еуропалық елдерде бағалы қағаздарды шығару шарты эмитенттердiң бағалы қағаздарын эмитенттiң резиденттiлiгi елiнiң ұйымдастырылған рыногының ресми тiзiмiне алдын ала енгiзу талабын қамтиды.
      Институционалдық инвесторлардың активтердi өтiмдiлiгi жоғары шетелдiк бағалы қағаздарға және өзге де қаржы құралдарына инвестициялаудың Агенттiк белгiлейтiн нормалары қажетiне қарай қайта қаралады. Бұрынғы кеңес кеңiстiгi елдерiне қатысты бұл шаралар Eуpo-Азиялық Экономикалық Қоғамдастықтың (бұдан әрi - ЕуАзЭҚ), Бiртұтас Экономикалық Кеңiстiктiң (бұдан әрi - БЭК) және басқа да халықаралық қауымдастықтардың шеңберiнде елдердiң заңдарын үйлестiру жөнiндегi iс-шаралармен қатар iске асырылады.

  5.2.4. Шетелдік бағалы қағаздарға рұқсат беру

      Ұлттық бағалы қағаздар рыногын толтырудың тартымды тәсiлдерiнiң бiрi ретiнде шетелдiк мемлекеттiк те, корпорациялық та бағалы қағаздарға қол жеткiзу тәртiбi жетiлдiрiледi. Бұл мiндеттi орындау үшiн Бағдарламада Қазақстан Республикасының бағалы қағаздарының ұйымдастырылған рыногында айналысқа жiберу мақсатында шетелдiк бағалы қағаздарға талаптарды белгiлеу бойынша өкiлеттiктi сауда-саттық ұйымдастырушысына беру көзделедi.
      Тартымды құралдардың тапшылық деңгейiн төмендету мақсатында Қазақстан Республикасының аумағында шетел эмитенттерiнiң бағалы қағаздарының еркiн айналысына жағдайлар жасалады.
      Қазақстандық инвесторлардың шетелдiк бағалы қағаздарға қол жетiмдiлiгiнiң қосымша мүмкiндiгiн қамтамасыз ету үшiн корреспонденциялық депозитарийаралық қатынастарды белгiлеу және шығару проспектiсiнде ашылуы тиiс ақпараттарға қойылатын талаптарды бiрiздендiру жөнiндегi және Қазақстан қатысушы болып табылатын ЕуАзЭҚ, БЭК және басқа да ықпалдас топтардың шеңберiнде бағалы қағаздарды сауда-саттық ұйымдастырушысының ресми тiзiмдерiне қосу кезiндегi бастамалар қолдау табады.

  5.2.5. Бағалы қағаздар рыногында салық салу тәртiбiн жетiлдiру

      Қор биржасының ресми тiзiмiне енгiзiлген акциялар мен облигацияларды сатуда құн өсiмiнен түскен табысқа салық салудан босату бойынша салық жеңiлдiгiн қолдану осы бағалы қағаздармен операцияларды жасайтын тұлғалардың тарапынан асыра пайдалану орын алғандығы жөнiнде болжауға негiз болатын бағалы қағаздардың ұйымдастырылған рыногы көрсеткiштерiнiң белгiлi бiр ауытқуларына алып келедi.
      Мысалы, Қазақстан қор биржасының мәлiметтерi бойынша ресми тiзiмдегi бағалы қағаздар қатары бойынша 2003 жыл бойы оннан аз, ал көбiнесе - бiр-ақ мәмiле жасалды. Сонымен қатар, бұл мәмiлелер бағалы қағаздардың бағаларын ресми белгiлеу үшiн негiз болып табылады, мұнда салық жеңiлдiгi оның қандай рынокта (ұйымдастырылған немесе ұйымдастырылмаған) жасалғандығына қарамастан қолданылады. Бұл жағдайда мынадай қайшылық туындайды: ұйымдастырылмаған рынокта жасалған операцияларға қатысты ресми саудаларда бiрде-бiр мәмiле жасалмаса да салық жеңiлдiгi қолданылады, ал бұл операциялардың бағалары (баға белгiлеуi) ұйымдастырылған рыноктың әдiлеттi рыноктық бағаларын анықтауда ескерiлмейдi. Қазақстан қор биржасының ресми тiзiмiне енгiзiлген акциялар мен облигациялар бағаларының ашықтығы төмендейдi және олардың бағаларын еркiн басқару мүмкiндiгiне жол берiледi.
      Жоғарыда аталған кемшiлiктердi болдырмау мақсатында осы жеңiлдiктi қолдану тиiмдiлiгi туралы мәселенi қарау қажет.
      Еуропалық одақ стандарттарына көшу қазiргi кезде әртүрлi қаржы құралдары бойынша қолданылатын салықтық жеңiлдiктер мен преференциялардың алынып тасталуын көздейдi.
      Мысалы, қазiргi кезде банктiк операциялардың жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын банктер мен ұйымдардағы салымдар бойынша сыйлықақы және жеке тұлғаларға төленетiн борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйлықақылар салық салудан босатылады. Бұл халықтың қаражатын қаржы жүйесiне тартудың басқа мүмкiндiктерi болмаған жағдайда, банктiк жүйеге халықтың салымдарын ынталандыру мақсатында жасалған.
      Сондай-ақ МБҚ операциялары мен олардың сыйлықақылары салық салудан босатылады. Бұл осы қаржы құралына инвестициялауды неғұрлым тартымды етедi.
      Айналысты ынталандыру үшiн жеңiлдетiлген салық режимiн талап ететiн Қазақстанның қаржы бөлiгi үшiн қаржы агенттiктерiнiң агенттiк бағалы қағаздары жаңа қаржы-құралының бiрi болып табылады. 2003 жылғы 1 қаңтардан бастап агенттiк бағалы қағаздарға салық салу тәртiбi МБҚ-ға қатысты қолданылатын тәртiпке ұқсас болып табылады.
      Уақытша жеңiлдiктердi енгiзу кез-келген жаңа қаржы құралын, әсiресе экономиканың басым бөлiктерiнде және қаржы бөлiгiнде мемлекеттiк инвестициялық саясатты iске асырумен байланысты, дамытуды ынталандыру мақсатында өзiн-өзi ақтады. Болашақта қаржы рыногында жаңа құралдың қалыптасуына жеткiлiктi белгiлi уақыт кезеңi өткеннен кейiн бұл жеңiлдiктер алынып тасталуы керек.
      Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамыту тұжырымдамасына және оны iске асыру жөнiндегi Iс-шаралар жоспарына сәйкес 2006 жылы:
      депозиттер мен борыштық бағалы қағаздар бойынша жеке тұлғалардың;
      жеке және заңды тұлғалардың МБҚ мен агенттiк облигацияларымен жасаған операцияларынан түскен кiрiстерiн салық салудан босатуды алып тастау туралы мәселенi қарау көзделiп отыр.
      "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 2 шiлдедегi  Заңында туынды бағалы қағаз ұғымы көзделген. Бұл Заңға айналыс тәртiбiн ескере отырып, туынды бағалы қағаздардың жекелеген түрлерiнiң ұғымдарын нақтылайтын, сондай-ақ бағалы қағаздардың жаңа түрлерiнiң айналыс мүмкiндiгiн көздейтiн түзетулер енгiзiледi.

  5.2.6. Эмитенттер кеңесiн құру

      Бағалы қағаздар эмитенттерiнiң қызметiн үйлестiру, мiндеттердi бiрiгiп шешу, эмитенттердiң мүдделерiн ұсыну мен қорғау мақсатында Қазақстан Республикасының қаржы рыногын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөнiндегi агенттiктiң жанында Эмитенттер кеңесiн - үнемi жұмыс iстейтiн консультативтiк-кеңестiк орган құру ұсынылады. Оған Қазақстанның әртүрлi өңiрлерiнен iрi кәсіпорын-эмитенттердiң басшылары кiредi.
      Мұндай органды құру қазақстандық кәсiпорындардың бағалы қағаздар рыногына шығуына және рынокта өтiмдiлігі жоғары және сенiмдi қаржы құралдарының пайда болуына ықпал етедi деп күтiлуде.
      Эмитенттер кеңесi қызметiнiң шеңберiнде мынадай мәселелер талқыланады:
      АҚ-да корпорациялық басқаруды жетiлдiру және енгiзу;
      бухгалтерлiк есептiң халықаралық стандарттарына көшуге ықпалдасу;
      бағалы қағаздар айналысын жетiлдiру мен олардың өтiмдiлiгiн жоғарылату;
      кәсiпорын жұмыскерлерiнiң бағалы қағаздар рыногының мүмкiндiктерi туралы бiлiмдерiн жоғарылату.

  5.3. Бағалы қағаздар рыногының
инфрақұрылымына қатысты саясат

      Бағдарламаны iске асыру барысында бағалы қағаздар рыногының лицензиаттарын капиталдандыру және ұйымдастырушылық-құқықтық нысандарының талаптары оларды оңтайландыру мақсатында қайта қаралады.
      ӨРҰ бiрiге отырып бағалы қағаздар рыногының лицензиаттарын бағдарлама-техникалық қамсыздандыру мен бағдарламалық қамсыздандырудың сертификаттандыру талаптары әзiрленедi.
      Бағалы қағаздар рыногының құжат айналымын қолданыстағы технологияларға сәйкес келтiру үшiн электрондық құжаттарды пайдалану мен енгiзу бойынша және есеп тапсыруда электрондық қол қоюға, сондай-ақ көпшiлiк пайдаланушылар үшiн бағалы қағаздар мен олардың эмитенттерi туралы ақпараттың орталықтандырылған ашылуына шаралар қолданылады. Ең алдымен, бағалы қағаздар рыногында халықпен жұмыс iстеу үшiн тиiстi инфрақұрылым жасалатын болады.
      Инфрақұрылымды құру және қазiргi заманғы технологияларды енгiзу мақсатында халықпен бағалы қағаздар рыногында жұмыс iстеу үшiн "Қазпочта" АҚ базасында трансфер-агенттi - бағалы қағаздар рыногына кәсiби қатысушылар мен олардың клиенттерi арасындағы құжаттарды (ақпаратты) қабылдау және беру жөнiнде қызметтер көрсететiн тұлғаны құру жөнiнде жобаны iске асыру қажет.
      Осылайша, Қазақстанның барлық азаматтарының қаржы рыногына қол жетiмдiлiгi қамтамасыз етiледi. Бұдан басқа, мемлекеттiк органдармен бiрге халықпен қаржы рыногының мүмкiндiктерi туралы жүйелi түсiндiру және ақпараттық жұмыс жүргiзiлетiн болады.
      Трансфер-агенттер қаржы рыногының лицензиаттар қызметтерiн Қазақстан Республикасының көптеген аумақтарында өткiзуге және оларды жедел ұсынуға ықпал етуге арналған.
      Алдағы кезеңнiң маңызды мiндеттерiнiң бiрi дефолт жағдайына бағалы қағаздар рыногы лицензиаттарының жекелеген тәуекелдердi өз еркiмен сақтандыруды ынталандыру болып табылады.
      Бағалы қағаздармен мәмiлелер бойынша есеп айырысуды жүзеге асыруда тәуекелдi төмендету және мұндай есеп айырысуды жылдамдату мақсатында "Бағалы қағаздардың орталық депозитарийi" ЖАҚ брокерлiк-дилерлiк орталықтандырылған есеп айырысу ұйымының функциясын атқарады.
      Қолданыстағы заңдарға және 30 топтың 1 ұсынымдарына сәйкес орталықтандырылған депозитарий тиiстi қызметтi жүзеге асыратын жалғыз ұйым болып табылады. Осыған байланысты оның қызметiн осы сипаттағы рыноктың жалғыз қатысушысы ретiнде лицензиялаудың мәнi жоқ, өйткенi оның лицензиясын қайтару немесе қызметiн тоқтату нақты мүмкiн емес. Баяндалғанды назарға ала отырып, орталық депозитарийдiң қызметiн лицензиясыз деп тануға және орталық депозитарий функциясына бағалы қағаздарды ұстаушылардың тiзiлiмiн жүргiзудi қосуға бағытталған шаралар жүргiзiледi.
__________________
       1 30-топтың-клиринк пен есептер бойынша халықаралық сарапшылар тобы
 
        Мүшелерi Нью-Йорк, Лондон, Токио, Франкфурт және басқа да биржалар сияқты iрi әлемдiк биржалар болып табылатын Биржалардың Әлемдiк Федерациясының қағидаттарына сәйкес биржалар өтiмдi әрi әдiл рынокты қамтамасыз ету үшiн жұртшылыққа ұсынылған акциялардың барабар мөлшерiне қатысты листингтiк компанияларға талаптар қоюға тиiс. Осылайша, Нью-Йорк биржасында жұртшылыққа ұсынылған акциялардың жалпы құны жария компаниялар үшiн кемiнде 100 млн. АҚШ долларын, басқа компаниялар үшiн 60 млн. АҚШ долларын құрайды. Лондон, Токио және Франкфурт биржаларында осы талап акциялар эмиссиясының көлемiнен кемiнде 25% құрайды.
      Озық халықаралық тәжiрибенi есепке ала отырып, қазақстанның бағалы қағаздар рыногының өтiмдiлiгiн қамтамасыз ету үшiн жоғарғы санаты бойынша биржаның ресми тiзiмiне қосу және онда болған сәтте орналастырылған және еркiн айналыстағы акциялардың көлемiне талаптар қойылатын болады, атап айтқанда, шағын акционерлердiң (миноритарийлердiң) меншiгiндегi және/немесе институционалдық инвесторлардың (жинақтаушы зейнетақы қорларының, инвестициялық қорлардың) меншiгiндегi орналастырылған акциялардың ең төменгi көлемi кемiнде акциялардың эмиссиясынан 25%-ды құрауы тиiс. Бұл ретте, осы талапты 2006 жылдан бастап кезең-кезеңмен енгiзу көзделiп отыр.
      Қазiргi таңда ресми тiзiмнiң жоғары санаты бойынша да биржаның листингтiк талаптары эмитенттiң кредитке қабiлеттiгiнiң көрсеткiшi болып табылмайды, бiрақ листингтiк компаниялар қызметi мен олардың қаржылық жай-күйiнiң ашықтығының қажеттi деңгейiн ғана қамтамасыз етедi, сайып келгенде, эмитенттердiң кредитке қабiлеттiлiгiн бағалауда эмитенттiң кредитке қабiлеттiлiгiн тәуелсiз әрi сенiмдi бағалауды бiлдiретiн, оның негiзiнде рынокқа қатысушылар негiзделген қаржылық шешiмдер қабылдай алатын кредиттiк рейтингтi пайдалануын кеңейту қажет.
      Ұйымдасқан рынокқа бағалы қағаздар эмитенттерiн тарту үшiн жағдайлар жасау мақсатында ресми тiзiмнiң жоғары санатын кiшi санаттарға бөлу жөнiнде iс-шаралар жүргiзiледi.
      Эмитенттерге, олардың бағалы қағаздарын сауда-саттықты ұйымдастырушысы ресми тiзiмiнiң ең жоғары санатынан кейiнгi санаттарға қосу және онда болуы жөнiндегi қойылатын талаптар ырықтандырылады.
      Аталған шаралар, сондай-ақ көзделген салық жеңiлдiктерi биржа саудасын жандандыруға және объективтiк рынок бағасын қалыптастыруға ықпал етедi, бұл субъектiлердiң ұйымдасқан рынокқа шығу үшiн кiру кедергiлерiн төмендетедi, олардың инвестициялық портфельдерiне қосымша сенiмдiлiк пен ашықтық бередi.
      Орталық депозитарийдiң аса тиiмдi қызметiнiң нәтижесiнде халықтық АҚ өздерiнiң акцияларын ұстаушылардың тiзiлiмiн жүргiзудi тапсыру шешiмiне эволюциялық жолмен келетiндiгi көзделуде.
      Бағалы қағаздар эмитенттерiн ұйымдастырылған рынокқа тарту үшiн жағдайлар жасау мақсатында ресми тiзiмнiң ең жоғарғы санаттарын кiшi санаттарға олардың қызметiнiң салалары мен ерекшелiгiн ескере отырып, эмитенттер түрлерi бойынша мамандандыру мақсатында бөлу жөнiндегі iс-шаралар жүргiзiледi.
      Ұлттық рейтингтiк шәкiлдi бағалы қағаздардың ең жоғарғы санаттың ең аз талаптарымен ресми тiзiмнiң кiшi санатына және ең жоғарғыдан кейiнгi санатына қосылуы мен онда болуы үшiн пайдалану көзделiп отыр.
      Сауда-саттық ұйымдастырушысының ресми тiзiмiне енгiзiлмеген бағалы қағаздарға баға белгiлеу жүйесiнiң рөлiн арттыру жөнiндегi мәселе қаралады. Баға белгiлеу жүйесi баға белгiлеулерге қол жетiмдiлiктi қамтамасыз етуi тиiс және рыноктың барлық қатысушылар үшiн кеңiнен танымал болуы, оның қатысушыларына баға белгiлеулердi нақты уақыт режимiнде қоюға, бағалар туралы жедел ақпарат алуға және баға белгiлеу парағына қосылған бағалы қағаздар бойынша мәмiлелер жасауға мүмкiндiк беруi қажет. Баға белгiлеу жүйесiнiң көрсеткiштерiн бағалы қағаздар рыногының субъектiлерi, соның iшiнде инвестициялық қорлар ресми тiзiмде қосылмаған және/немесе саудаланбайтын бағалы қағаздарды бағалау және бухгалтерлiк есептеу мақсатында шынайы рынок бағаларын айқындау үшiн пайдалануы тиiс. Қор биржасының листингтiк емес сауда алаңын баға белгiлеу жүйесi ретiнде пайдалану мүмкiндiгi жөнiндегi мәселе қаралады.
      Операциялық тәуекелдердi азайту мақсатында сауданы ұйымдастырушылардың, тiркеушiлердiң және бағалы қағаздарды номиналды ұстаушылардың резервтiк көшiру жүйесi мен ақпаратты сақтау талаптары жетiлдiрiледi. Қазақстандық бағалы қағаздар рыногының шетел рыноктарымен технологиялық үйлесiмдiгінiң мүмкiндiктерi зерттеледi.
      Қазақстан мүшесi болып табылатын халықаралық қауымдастықтардың заңдарымен үйлестiру мақсатында Бағдарлама шеңберiнде халықаралық ынтымақтастықтың нысаны ретiнде, атап айтқанда, бағалы қағаздар нарығын жаһандандыру жағдайында кездесетiн бағалы қағаздардың есебi мен құқықтарын растау және бағалы қағаздар рыногында ақпаратты ашу мәселелерi бөлiгiнде заңды бiрiздендiру көзделген.
      Бағалы қағаздар рыногына халықты тарту және брокер компанияларын капиталдандыруын арттыруды ынталандыру арқылы инвестициялық банкинг дамитын болады.

  5.4. Бағалы қағаздар рыногын реттеу саясаты

  5.4.1. Бағалы қағаздар рыногын мемлекеттiк
реттеудi жетiлдiру

      Бағалы қағаздар рыногын мемлекеттiк реттеу басты бағыттары бойынша - АҚ-дың және бағалы қағаздар рыногы кәсiпқой қатысушыларының қызметiн реттеу бөлігінде жүргiзiледi.
      Инвесторлардың мүдделерiне АҚ-дың мониторингiне тиiстi назар аударылатын болады, себебi бүгiнгi күнi бағалы қағаздар рыногында олардың қызмет белсендiлiгiнiң төмендiгi олардың дамуын ұстап тұрған негiзгi фактор болып табылады. Бұл проблеманы шешу үшiн Ұлттық Банкпен бiрiгiп АҚ-дың және басқа кәсiпорындардың мониторингiн жүзеге асыру, мониторингтiң құрамын жетiлдiру мен мониторингке тартылған компаниялардың санын ұлғайту көзделiп отыр.
      " Акционерлiк қоғамдар туралы ", " Бағалы қағаздар рыногы туралы " Қазақстан Республикасы Заңдарының құқық қолдану тәжiрибесiнiң қорытындылары бойынша заңның жекелеген нормаларын нақтылау қажеттiлiгiнен "Акционерлiк қоғамдардың қызметi мәселесi жөнiнде Қазақстан Республикасының кейбiр заң кесiмдерiне қосымшалар мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының Заң жобасы әзiрленедi.
      Заң жобасын қабылдаудың мақсаты АҚ-дың қызметiн, әсiресе, оларды құру, АҚ-дың қайта құру және жою тәртiбiн мемлекеттiк реттеу жүйесiн жетiлдiру болып табылады.
      Компанияның жеке немесе жария болып табылатынына байланысты ақпаратты ашуға және корпорациялық басқарудың қажеттi деңгейiне тиiстi талаптар белгiлеу үшiн компанияларды жария және жеке етiп заңнамалық ажыратуды енгiзуге бағытталған түзетулердi енгiзу күтiлуде. Компанияның "акционерлiк қоғам" ұйымдық-құқықтық нысаны бағалы қағаздар рыногында жұмыс iстеу үшiн жария компания ретiнде жұмыс iстеуiн мiндеттейтiн болады деп күтiлуде.
      Заң жобасын қабылдау инвесторлар үшiн (оның iшiнде шетел инвесторлары) Қазақстан Республикасының резидент-эмитенттерi шығаратын бағалы қағаздардың тартымдылығын жоғарылатуға ықпал етедi, себебi сенiмдi инвесторларды қызметi барлығына ашық және қызмет ету тетiктерi неғұрлым қарапайым, практикалық қызметiнiң барысында пысықталған АҚ-тар ғана қызықтырады.
      Облигацияларды қамтамасыз етудiң неғұрлым сенiмдi тәсiлдерiн айқындау мақсатында заң жобасында қамтамасыз етiлген облигациялар деген ұғым нақтыланады.
       Әкiмшiлiк iс жүргiзу және  қылмыстық кодекстерiне қаржы рыногына қатысушылардың құқықтарын қорғау жүйесiн жетiлдiру бөлiгiнде өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiледi.
      Инсайдерлiк ақпарат пен инсайдерлiк мәмiле, оларды пайдалануға тыйым салу ұғымдарын нақтылап, бағалы қағаздарға әдiлеттi баға қалыптастыруды, инвесторлардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау және инсайдерлердiң қызметiн бақылауды қамтамасыз  ету үшiн болашақта инсайдерлiк сауда мәселесi жөнiнде Қазақстан Республикасының заң кесiмдерiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу көзделген.
      Бағалы қағаздар рыногының кәсiпқой қатысушыларын мемлекеттiк реттеудi жетiлдiру үшiн және инвесторлардың мүдделерiн қорғау мақсатында осы кезеңде оларды пруденциялық реттеудi олар көрсететiн қаржы қызметтерi мен тәуекелдi басқару мiндеттерiнiң барлық ауқымын ескерiп қайта қарау, бағалы қағаздар рыногында әдiлеттi бәсекелестiктi ынталандыру, Еуропалық одақтың негiзгi директиваларын енгізудi қамтамасыз ету, соның iшiнде бағалы қағаздар рыногында инсайдерлiк сауда және терiс пайдалану мәселесi жөнiнде, инфрақұрылым субъектiлерiнiң техникалық жүйелерiнiң сапасына қойылатын талаптарды жоғарылату керек.

  5.4.2. Бағалы қағаздар рыногы көрсеткiштерiнiң толыққанды
дерекқорын қалыптастыру

      Бағалы қағаздар рыногы көрсеткiштерiн талдау сапасын жоғарылату, осы рыноктың ұйымдастырылған, сондай-ақ ұйымдастырылмаған бөлiгiнде де көрсеткiштерiнiң толыққанды дерекқорынсыз оны дамытудың дұрыс стратегиясын әзiрлеу мүмкiн емес.
      Мүдделi тұлғалардың пайдалануы үшiн рыноктың жағдайы туралы мәлiметтердi жинақтау айтарлықтай көлемдi және шығынды мiндет болып табылады, ол:
      тиiмдi талдауды жүзеге асыруды қамтамасыз ететiн барлық лицензиаттардың есеп беру нысандарын әзiрлеу және енгiзу;
      ақпарат жинау процесiн, сондай-ақ дерекқорды қалыптастыру, жаңарту және мониторингтеудi ұйымдастыру;
      рыноктың нақты сипатын барабар көрсететiн мәлiметтердi қалыптастыру мен жинақтау үшiн 3-5 жыл көлемiндегi жинақтау кезеңiнiң қажеттiлiгiмен негiзделедi.
      Бағалы қағаздар рыногы көрсеткiштерiнiң дерекқорын құру мен қалыптастыру мынадай:
      мәлiметтердi жинау, сақтау және өңдеу үшiн бiрыңғай әдiстемелiк базаны әзiрлеу;
      рыноктың жағдайын көрнектi және барабар көрсететiн көрсеткiштер тiзбесiн анықтау;
      мәлiметтердi түзету тетiгiн (қажет болған жағдайда), сондай-ақ мұндай түзетуде ақпаратты тұтынушының қатысу тетiгiн құру сияқты құрамдауыштарды құрауы тиiс.
      Бағалы қағаздар рыногы көрсеткiштерiнiң толыққанды дерекқоры бағалы қағаздар рыногының негізгi талдауын жүргізу үшiн жеткiлiктi мәлiметтердi құрайды және бағалы қағаздар рыногының кәсiпқой қатысушылары мен инвесторларымен қолданылады, сондай-ақ бағалы қағаздардың әлемдiк рыногының мониторингi және бағалы қағаздар рыногының отандық және шетел көрсеткiштерiн салыстыру бойынша халықаралық ұйымдармен ақпарат алмасу сапасын жоғарылатады.

  5.4.3. Бағалы қағаздар рыногының кәсiпқой
қатысушыларының өзiн-өзi реттейтiн ұйымдарының жұмыс
iстеу қағидаттары мен функцияларын жетiлдiру

      Бағдарламаны iске асыру барысында ӨРҰ-дың жұмыс iстеу қағидаттары мен функциялары жетiлдiрiледi. Бағалы қағаздар рыногын мемлекеттiк реттеудiң Агенттiк бағалы қағаздар рыногының кәсiпқой қатысушыларының негiзгi талаптарын, ал ӨРҰ - кәсiби қызметтi iске асыру егжей-тегжейлi стандарттарын және олардың iшкi құжаттарына талаптарды белгiлейдi. Тиiсiнше, ӨРҰ бақылауды, соның iшiнде олардың мүшелерiнiң ӨРҰ белгiлеген стандарттар мен ережелердi сақтауын тексерудi жүзеге асырады. Бұл ретте Қазақстан Республикасының заң кесiмдерiне сәйкес уәкiлеттi органның функциялары болып табылатын өкiлеттiктер ӨРҰ-ға берiлмейдi.
      ӨРҰ олардың дайындығы мен белсендiлiгiне қарай бағалы қағаздар рыногында жұмыс iстеу үшiн мамандарды аттестациялауды жүргiзу мен куәлiгi барларға санкция қолдану құқығы бар бiлiктiлiк куәлiктердi беру бойынша функциялар кезең-кезеңiмен берiлiп отырады. ӨРҰ бағалы қағаздар рыногына кәсiпқой қатысушылардың басшы лауазымдарына кандидатураларды келiсу рәсiмiне қатысады.
      Көрсетiлген мiндеттердi орындау үшiн заңға толықтырулар мен өзгерiстер енгiзiледi, уәкiлеттi органның тиiстi нормативтiк-құқықтық кесiмдері және ӨРҰ iшкi ережелерi енгiзiледi.

  6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздерi

      Бағдарламаны iске асыру тиiстi заңнамалық және нормативтiк құқықтық кесiмдердi қаржыландырудың қолданыстағы нормалары шегiнде жетiлдiру арқылы қамтамасыз етiлуi мүмкiн, сондай-ақ халыққа арналған бағалы қағаздар рыногы туралы бiлiм беру бағдарламаларын қаржыландыруға 2007 жылғы бюджетте мөлшерi анықталатын республикалық бюджет қаражатын талап етедi.

  7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

      Бағдарламаны қолданысқа енгiзу нәтижесiнде:
      2003 жылмен салыстырғанда ұйымдастырылған рыноктың ресми тiзiмiнiң iшкi корпорациялық облигацияларын капиталдандыру 2007 жылы 2,5 есеге өседi және шамамен 375 млрд. теңге құрайды.
      Мемлекеттiк емес эмиссиялық бағалы қағаздардың биржалық айналымы осы кезеңде 2 еседен астам ұлғаяды және шамамен 300 млрд. теңге құрайды.
      Ұйымдастырылған рыноктың ресми тiзiмiнiң iшкi корпорациялық облигацияларын капиталдандырудың жалпы iшкi өнiмге қатынасы 2004 жылдың басындағы жағдай бойынша 3,5%-ды құрады. Бұл көрсеткiш Бағдарламаның әрекет ету кезеңiнде бiртiндеп ұлғаяды және 2007 жылы 5%-ды құрайтын болады.
      Ұйымдастырылған рыноктың ресми тiзiмiнiң мемлекеттiк емес бағалы қағаздармен биржалық сауда көлемiнiң жалпы iшкi өнiмге қатынасы 2004 жылдың басындағы жағдай бойынша 2,9%-ды құрады. Бұл көрсеткiш Бағдарламаның әрекет ету кезеңiнде ұлғаяды және 2007 жылы 4%-ды құрайтын болады.
      Бағалы қағаздар рыногын дамыту тұтастай алғанда мемлекеттiң экономикалық және әлеуметтiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн қажеттi алғышарт жасауға ықпал етедi.

         8. Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар
       рыногын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған
           бағдарламасын iске асыру жөнiндегi
                  ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ

      Ескерту. Жоспарға өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.03.  357 қаулысымен.

            1. ИНВЕСТОРЛАРҒА ҚАТЫСТЫ САЯСАТ

Р/с
N

Іс-шара

Аяқтау
нысаны

Орын-
дауға
жауап-
тылар

Орын-
дау
мер-
зімі

Болжамды
шығыстар
(млн.
теңге)

Қаржы-
ландыру
көздері

1

2

3

4

5

6

7

1.1. Ішкі институционалдық инвесторларды дамыту

1.1.1.

Инвестициялық
қорлардың
қызметiн
ұйымдастыру
ережесiн
белгiлейтiн
нормативтiк
құқықтық
кесiмдердi
әзiрлеу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-
дiң жо-
балары

ҚНРА
(келi-
сiм
бойын-
ша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


1.1.2.

Инвестициялық
қорлардың
жұмыс iстеуiн
қамтамасыз
ету бөлiгiнде
инвестициялық
портфель мен
кастодиандарды
басқарушылар-
дың қызметi
мәселелерi
жөнiнде нор-
мативтiк құ-
қықтық
кесiмдердi
әзiрлеу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-
дiң жо-
балары

ҚНРА
(келi-
сiм
бойын-
ша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


1.2. Инвесторларды - жеке тұлғаларды қазақстандық бағалы қағаздар рыногында оқыту

1.2.1.

Бағалы қағаз-
дар рыногы,
оның iшiнде
трансфер-
агенттiк
қызмет туралы
ақпараттық
материалдарды
дайындау және
тарату

Теле-
видение
мен ра-
диода
сөз
сөйлеу,
бұқа-
ралық
ақпарат
құрал-
дарының
басылымдарында
жария-
ланым-
дар

ҚНРА
(келi-
сiм бойын-
ша),
МАСМ,
ҚРҰБ
(келi-
сiм
бойын-
ша),
ҚарМ

Үнемi

Талап
етiл-
мейдi


1.2.2.

Инвесторларды
оқытудың ең
үздiк тәжi-
рибесiнiң
International
Council of
Securities
Associations
(ICSA)
қағидаттарын
енгiзу мен
қолдануға
ықпал ету

Бұқара-
лық ақ-
парат
құрал-
дарын
пайда-
ланып,
ақпа-
раттық
қамсыз-
дандыру

ҚНРА
(келi-
сiм
бойын-
ша),
МАСМ,
ҚapM

Үнемi

Талап
етiл-
мейдi


1.2.3.

Халықты бағалы
қағаздар
рыногының
негiздерiне
оқыту жөнiндегi
бағдарлама-
ларды
мемлекеттiк
қаржыландыру-
дың орынды-
лығын қарау
және оларды
жүзеге асыру
жөнiнде
ұсыныстар
дайындау

РБК-ға
ұсыныс-
тар

MACM,
ҚарМ

2007
жыл


Мөлшерi
2007
жылғы
бюд-
жетте
анықта-
латын
респуб-
ликалық
бюджет
қара-
жаты

2. БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР ЭМИТЕНТТЕРIНЕ ҚАТЫСТЫ САЯСАТ
2.1. Бағалы қағаздар рыногында ақпаратты ашу

2.1.1.

Қазақстан Рес-
публикасының
Нормативтiк
қаржы нарығы
мен қаржы
ұйымдарын
қадағалау мен реттеу агент-
тiгiнiң
web-сайттары
арқылы бағалы
қағаздар эми-
тенттерiнiң
проспектiлер
мен есептi-
лiктi элек-
трондық нысанда
тапсыруын
және олардың
мүдделi тұл-
ғалар үшiн
орталықтан-
дырылған
ашылуын
қамтамасыз
ету арқылы
бағалы
қағаздар
рыногының
субъектiлерi
қызметiнiң
ашықтылығын
жоғарылату,
сондай-ақ
бағалы қағаз-
дар рыногының
кәсiпқой қа-
тысушыларының
жеке web-
сайттары бол-
ған жағдайда
оларға ашылуы
мiндеттi ақ-
паратты орналастыру

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-
дiң жо-
балары

ҚНРА
(келi-
сiм
бойы-
нша),
ҚРҰБ
(келi-
сiм
бойы-
нша)

2005
жылғы
IV
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2. Бағалы қағаздардың жаңа түрлерiн шығару мүмкiндіктерiн кеңейту

2.2.1.

Орта мерзiмдi
кезеңге
Қазақстан
Республикасы
Қаржы министр-
лiгiнiң мем-
лекеттiк ба-
ғалы қағаз-
дарды шығару
болжамды
кестесiн жасау

Қазақ-
стан
Респуб-
ликасы
Қаржы
минис-
трлi-
гiнiң
Web-
сай-
тында
кестенi
жария-
лау, ҚҚБ

ҚарМ

2005
жылғы
I
тоқ-
сан-
нан
бас-
тап,
тоқ-
сан
сайын

Талап
етiл-
мейдi


2.2.2.

Құбылмалы сый-
лықақы (мүдде)
ставкасы бар,
есептеу үшiн
инфляция
индексi негiз
болатын ұзақ
мерзiмдi (он
және одан да
кеп жылдық)
бағалы қағаз-
дарды шыға-
руды және
аннуитеттiк
сақтандыруды
жүзеге асы-
ратын жинақ-
таушы зей-
нетақы қор-
лары мен
сақтандыру
ұйымдарының
активтерi есе-
бiнен оларды
бастапқы
орналастыруды
жүзеге асыру

Бағалы
қағаз-
дарды
шығару

ҚарМ,
ҚҚБ
(келi-
сiм
бойын-
ша)

2005
жылғы
І
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.3.

Мемлекеттiк
даму инсти-
туттарының
жарғылық
капиталын
зейнетақы
қорларының
активтерi
есебiнен ұл-
ғайту мәсе-
лесiн қарау

Қазақ-
стан
Респуб-
лика-
сының
Үкiме-
тiне
ұсыныс-
тар

ИСМ,
ҚарМ,
ҚНРА
(келi-
сiм
бойын-
ша),
ҚРҰБ
(келi-
сiм
бойын-
ша)

2005
жылғы
І
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.4.

Сауда-саттық
ұйымдастыру-
шысының ресми
тiзiмiне
енгiзiлген
бағалы қағаз-
дар эмитентте-
рiнiң корпо-
рациялық бас-
қару нормала-
рын қолдан-
ғаны жөнiнде
ақпаратты
олардың мiн-
деттi ашуын белгiлеу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-
дiң жо-
балары

ҚНРА
(келi-
сiм
бойы-
нша),
KASE
(келi-
сiм
бойын-
ша)

2005
жылғы
І
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.5.

Акционерлiк
қоғамдардың
корпорациялық
басқару қа-
ғидаттарын
қолдану ұсы-
нымдарына
негiзделген
үлгiлiк iшкi
құжаттарын
әзiрлеу

Ұсыным-
дар

ҚНРА
(келi-
сiм
бойы-
нша),
ҰТҚҚ
(келi-
сiм
бойы-
нша)

2005
жылғы
IV
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.6.

Облигациялары
бойынша мем-
лекеттiк
кепiлдiктер,
жарғылық ка-
питалында
мемлекеттiң
жүз пайыз
қатысуымен
құрылған
заңды тұл-
ғалар үшiн
көзделген
мемлекеттік
кепiлдiктi
беру үшiн
төлемақы
(алым) мөлше-
рi белгiленуi
мүмкiн заңды
тұлғаларға
таратылу бөлi-
гiнде инвес-
тициялық жо-
балар бойынша
мемлекеттiк
кепiлдiктердi
берумен және
мемлекеттiк
кепiлдiк
алушысының
қосымша екiншi
деңгейдегi
банк кепiл-
дігінiң болуы
туралы талап-
ты алып тас-
таумен бай-
ланысты рәсiмдердi нақтылау

Бюджет
заңна-
масына
өзге-
рiстер
мен то-
лықты-
рулар
енгiзу
мүмкін-
дігін
қарау
туралы
Қазақ-
стан
Респуб-
лика-
сының
Үкiме-
тiне
ұсыныс-
тар

ҚарМ,
ЭБЖМ,
ҚНРА
(келi-
сiм
бойын-
ша),
ҚРҰБ
(келi-
сiм
бойы-
нша)

2005
жылғы
III
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.7.

алынып тасталды - 2006.05.03. N 357 қаулысымен

2.2.8.

Мемлекеттiң
эмитенттiң
облигацияла-
рына қатысты
берiлген ке-
пiлдiктер бой-
ынша мiндетте-
мелерiн атқа-
ру жағдайлары
болғанда
облигациялар
эмитентiнiң
акцияларды
мәжбүрлi шы-
ғарумен және
кейiннен мем-
лекет меншi-
гiне берумен
байланысты
рәсiмдердi
нақтылау

Қазақ-
стан
Респуб-
лика-
сының
Бюджет
кодек-
сiне және
"Акци-
онерлiк
қоғам-
дар ту-
ралы"
Қазақ-
стан
Респуб-
лика-
сының
Заңына
өзге-
рiстер
мен то-
лықты-
рулар
енгiзу
мүмкін-
дігін
қарау
туралы
Қазақ-
стан
Респуб-
лика-
сының
Үкiме-
тiне
ұсыныс-
тар

ҚарМ,
ЭБЖМ

2005
жылғы
III
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.9.

Мемлекеттiк
маңызы бар
инвестициялық
жобаларды ай-
қындау, оларды
қаржыландыру
үшiн Қазақс-
тан Республи-
касының Үкi-
метi, "Қазақ-
станның Даму
банкi" АҚ
кепiлдiк
берген жоба-
лық облига-
цияларды
шығару
мүмкiндiгiн
қарау орынды

Қазақ-
стан
Респуб-
лика-
сының
Үкiме-
тiне
орын-
далуы
туралы
ақпарат

ИСМ,
ҚарМ,
ЭБЖМ,
ҚДБ
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
III
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.10.

Инвесторлардың
түрлi санат-
тарының сұра-
нысына қарай
бөле отырып,
елде құрылым-
дық негiзде
қаржыландыру-
дың нысанда-
рын дамыту
(секьюрити-
лендiру)

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚРҰБ
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚарМ,
ЭБЖМ,
ИСМ

2005
жылғы
II
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.11.

Коммерциялық бағалы қағаз-
дарды шығару
тәртiбiн белгiлеу

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
III
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.12.

Ақпараттық және талда-
малық агент- тiктердiң бағалы қа-
ғаздар рыно-
гының бiр-
қатар индекс-
терiн әзiр-
леуiн қамта-
масыз етуi жөнiнде олар-
мен жұмыс
жүргiзу

Қазақ-
стан
Респуб-
лика-
сының
Үкiме-
тiне
ақпарат

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚҚБ
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
IV
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.13.

Зейнетақы ак-
тивтерiн ин-
вестициялау, сондай-ақ ба-
ғалы қағаз-
дарды сауда-
саттық ұйым-
дастырушыла-
рының ресми
тiзiмiне ен-
гiзу тәртi-
бiне қойыла-
тын талап-
тарды ай-
қындау үшiн
рейтингтердi,
соның iшiнде
ұлттық шәкiл
бойынша пай-
далануды кеңейту

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-
дiң жо-
балары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
IV
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.14.

Бағалы қағаз-
дар рыногының
кәсiпқой қаты-
сушыларының
тәуекелдердi
хеджирлеудi
ынталандыру

Ұсыным-
дар

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2007
жылғы
II
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.2.15.

Жинақтаушы зейнетақы қор-
лары мен сақ-
тандыру ұйым-
дарының актив-
терiн хеджир-
леу опера-
цияларын орын-
дау тәртiбiн
әзiрлеу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-
дiң жо-
балары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

"Қазақ-
стан
Рес-
пуб-
лика-
сында
зей-
нета-
қымен
қам-
сыз-
дан-
дыру
тура-
лы"
заң-
ға
тиiс-
тi
өзге-
рiс-
тер
күшiн
ен-
ген-
нен
кейiн
бiр
тоқ-
сан
iшiн-
де

Талап
етiл-
мейдi


2.2.16.

Қор биржасында
жеткiзiлмейтiн
тауарлық фьючерстермен
сауда-саттықты
ұйымдастыру

Норма-
тивтiк
кесiм-
дердiң
жоба-
лары

ҚҚБ
(келi-
сiм
бойын-
ша),
ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

тауар
бир-
жасын
құрыл-
ғаннан
және
онда
бидай,
мұнай
және
мұнай
өнiм-
дерi-
мен
үнемi
сауда
жүргізу
немесе тауар-
лық
рынок-
тардың
мәлi-
меттер
мони-
торин-
гінiң
мемле-
кеттiк
жүйесi
iске
қосыл-
ғаннан
кейiн
екi
тоқсан
iшiнде

Талап
етiл-
мейдi


2.2.17.

Халықаралық қор рынок-
тарына өзде-
рiнiң бағалы
қағаздарын
орналастыруды
жүзеге асыру-
ға ниеттенген
қазақстандық
эмитенттерге
бағалы қа- ғаздар мәлi-
меттерiн
қазақстандық
ұйымдастырыл-
ған рыноктың
ресми тiзi-
мiне мiндеттi
түрде алдын
ала енгiзу жөнiндегi талаптарын орнату

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
III
тоқсан

Талап
етiл-
мейдi


2.3. Шетелдiк бағалы қағаздарға рұқсат беру

2.3.1.

Шетелдiк баға-
лы қағаздар-
дың Қазақстан
Республикасы-
ның ұйымдасты-
рылған бағалы қағаздар ры-
ногындағы айналысына рұқсат беру мақсатында оларға қойы-
латын талап-
тарды белгi-
леу жөнiндегi өкiлеттiктердi сауда-саттық ұйымдастыру-
шысына беру

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
III
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.3.2.

Қазақстандық бағалы қағаз-
дар, соның iшiнде ұйым-
дастырылған
рыногын
ЕурАзЭҚ, БЭК
және басқа да
халықаралық
қоғамдастық-
тармен ын-
тымақтастық
шеңберiнде
бiрiктiрудiң
ықтимал жол-
дарын талдау

Қазақ-
стан
Респуб-
ликасы-
ның Үкiме-
тiне
ұсы-
ныстар

ҚHPA
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚҚБ
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
II
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.4. Бағалы қағаздар рыногында салық салу тәртiбін жетiлдiру

2.4.1.

Мыналардың:
- депозиттер
мен борыштық
бағалы қағаз-
дар бойынша жеке тұлға-
лардың;
- мемлекеттiк бағалы қағаз-
дармен және агенттiк обли-
гациялармен операциялардан
түскен жеке және заңды тұлғалардың кiрiстерiн салық салудан босатуды алып тастау туралы мәселенi қарау

Қазақ-
стан
Респуб-
ликасы-
ның Үкiме-
тiне
ұсы-
ныстар

ЭБЖМ,
ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚарМ

2006
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


2.5. Эмитенттер кеңесiн құру

2.5.1.

Қазақстан
Республикасы
Қаржы нарығы
мен қаржы
ұйымдарын рет-
теу және қа-
дағалау агент-
тiгi жанынан Эмитенттер
кеңесiн құру

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмнiң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚҚҚ
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҰТҚҚ
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
II
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3. БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР РЫНОГЫНЫҢ ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫНА
ҚАТЫСТЫ САЯСАТ

3.1.

Бағалы қағаз-
дар рыногының
лицензиаттарын
оңтайландыру
мақсатында
олардың ұйым-
дық-құқықтық
нысандарына
қойылатын
талаптарды
қайта қарау

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
III
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.2.

Бағалы қағаз-
дар рыногының
лицензиаттарын
оңтайландыру
мақсатында
оларды капи-
талдандыруға
қойылатын
талаптарды
қайта қарау

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмнiң
жоба-
лары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.3.

Бағалы қағаз-
дар рыногының
лицензиаттарын
бағдарламалық
қамтамасыз
етудi бағдар-
ламалық-техни-
калық қамта-
масыз етуге
және сертифи-
каттауға
қойылатын
талаптарды
әзiрлеу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмнiң
жоба-
лары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ӨРҰ
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
II
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.4.

Бағалы қағаз-
дар рыногының
кәсiпқой қаты-
сушыларының
есептiлiктi
табыс етуi
кезiнде элек- трондық құ-
жаттар мен электрондық қолтаңбаны енгiзуге жәрдемдесу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмнiң
жоба-
лары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
II
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.5.

Трансфер-
агенттiк қыз-
метке қойы-
латын талап-
тарды қайта
қарау

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмнiң
жоба-
лары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.6.

"Қазпочта" АҚ
базасында
трансфер-агент
құру

"Қаз-
почта"
АҚ транс-
фер-
агент-
тік
қызме-
тiн
жүзеге
асыруға
лицен-
зия алу

АБА,
"Қаз-
почта"
АҚ
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
IV
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.7.

Орталық депо-
зитарийдiң
брокер-дилер-
лердiң орта-
лықтандырылған
есеп ұйымы
функцияларын
жүзеге асыруы
үшiн норма-
тивтiк база
құру

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-дiң
жоба-
лары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.8.

Дефолт жағ-
дайына бағалы
қағаздар рыно-
гы лицензиат-
тарының жеке-
леген тәуе-
келдердi ерiк-
тi сақтанды-
руды ынта-
ландыру

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
II
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.9.

Орталық депо-
зитарийдiң
қызметiн ли-
цензиясыз деп
тану және оның
қызметiн баға-
лы қағаздар
ұстаушылардың
тiзiлiмi жүйе-
сiн енгiзу функциясымен
толықтыру

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.10.

Бағалы қағаз-
дар мен олар-
дың қор бир-
жасы ресми
тiзiмiнiң жоғары санат-
ты эмитенттер-
ге, оның iшiнде инсти-
туционалдық инвесторлар не миноритар-
лық акционер-
лер арасында акциялардың айналысы бөлiгiнде қосымша талаптарды белгiлеу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмнiң
жобасы

ҚҚБ
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.11.

Эмитенттерге олардың баға-
лы қағаздары-
ның сауда-
саттық
ұйымдастыру-
шысының ресми
тiзiмiндегi
ең жоғарғыдан
кейiнгi санат-
қа қосылуы және онда бо-
луы жөнiндегi
талаптарды
ырықтандыру

Ұсыным-
дар

ҚҚБ
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.12.

Сауда-саттық
ұйымдастыру-
шысы ресми
тiзiмiнiң
жоғары сана-
тын олардың
қызметiнiң
салалары мен
ерекшелiгiн
ескере отырып,
оларды эми-
тенттердiң
түрлерi бой-
ынша мамандан-
дыру мақса-
тында кiшi санаттарға
(сыныптарға)
бөлудi қамта-
масыз ету

Норма-
тивтiк
кесiм-
дер жо-
балары

ҚҚБ
(келi-
сiм
бой-
ынша),
ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.13.

Қор биржасы-
ның листинг-
тiк емес сауда
алаңын баға белгiлеу жүй-
есi ретiнде
пайдалану
мүмкiндiгi
жөнiндегi мә-
селенi қарау

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмнiң
жоба-
лары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


3.14.

Сауда-саттық
ұйымдастыру-
шысының, орта-
лық депозита-
рийдiң, соның
iшiнде номи-
налды ұстау-
шылар мен тiр-
кеушiлердiң
ақпаратының
резервтiк кө-
шiрмесiн алу
және оны сақ-
тау жүйесiне
қойылатын
талаптарды
белгiлеу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-
дiң
жоба-
лары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


4. БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР РЫНОГЫН РЕТТЕУ САЯСАТЫ
4.1. Бағалы қағаздар рыногын мемлекеттiк
реттеудi жетiлдiру

4.1.1.

Заңдарға ин-
сайдерлiк
ақпарат пен
инсайдерлiк
сауда және
инвесторлардың
құқықтарын қорғау ұғым-
дарын енгiзу
бөлiгiнде
өзгерiстер
мен толықты-
рулар енгiзу

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
III
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


4.1.2.

Қылмыстық және
әкiмшiлiк
кодекстерiне
бағалы қағаз-
дар рыногының
заңдар талап-
тарын бұзатын
эмитенттерi
мен лицензиат-
тарына қатысты
санкциялар
салу бөлiгiнде
өзгерiстер
мен толықты-
рулар енгізу

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


4.1.3.

Акционерлiк қоғамдар сек-
торын бөле отырып, эконо-
микалық конъюнктура-
ның, инвес-
тициялық аху-
алдың, капитал
құрылымының
және қаржылық
емес корпора-
циялар (сала-
лық бөлiнiсте)
секторының
қаржылық орны-
қтылығының ағымдағы жай- күйін агрегир-
ленген баға-
лау мақса-
тында акцио-
нерлiк қоғам-
дар мен басқа
да кәсiпорын-
дардың тұ-
рақты жедел
мониторингiн
(тоқсан сай-
ынғы негiзде)
жүргiзу

ҚНРА
ұсына-
тын талда-
малық
шолу

ҚРҰБ
(келi-
сiм
бой-
ынша)

Тоқ-
сан
сайын

Талап
етiл-
мейдi


4.1.4.

Компанияларды жария және же-
ке етiп ажы-
ратуды енгi-
зуге бағыт-
талған заңна-
маға өзгерiс-
тер мен толықтырулар
енгiзу

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
III
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


4.2. Бағалы қағаздар рыногы көрсеткіштерiнiң
толыққанды дерекқорын қалыптастыру

4.2.1.

Бағалы қағаз-
дар рыногы жөнiндегi
деректердi бiрыңғай жинау, сақтау және өңдеу жүйесiн әзiрлеу

Норма-
тивтiк
құқық-
тық ке-
сiмдер-
дiң
жоба-
лары

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
II
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


4.3. Бағалы қағаздар рыногының кәсiпқой қатысушыларының өзiн-өзi реттейтiн ұйымдарының қызметi мен функцияларының қағидаттарын жетiлдiру

4.3.1.

ӨРҰ қызметi мен функцияла-
рының қағи-
даттарын жетiлдiру

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2005
жылғы
I
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


4.3.2.

ӨРҰ өкiлеттiк-
терiн қайта
қарау және уәкілеттi органның қалауы бойынша
бағалы қағаз-
дар рыногын-
дағы жұмыс үшiн мамандар-
ды аттестат-
тауды жүргiзу
құқығын ӨРҰ-
на беру мүм-
кiндiгін белгiлеу

Заң
жобасы

ҚНРА
(келi-
сiм
бой-
ынша)

2006
жылғы
IІІ
тоқ-
сан

Талап
етiл-
мейдi


         Қабылданған қысқартулар:
      АБА - Ақпараттандыру және байланыс агенттiгi
      ҚҚҚ - Қазақстанның қаржыгерлер қауымдастығы
      ҚНРА - Қазақстан Республикасы Қаржы нарығы мен қаржы
      ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттiгi
      ҚДБ - Қазақстанның Даму Банкi
      ҚТҚ - Қазақстанның тiзiм ұстаушылар қауымдастығы
      ҚҚБ - Қазақстан қор биржасы
      МАСМ - Қазақстан Республикасы Мәдениет, ақпарат және спорт
      министрлігі
      ИСМ - Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi
      ҚарМ - Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi
      ЭБЖМ - Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттiк
      жоспарлау министрлiгі
      ҚҰБ - Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi