Об утверждении Национального плана действий по образованию в области прав человека в Республике Казахстан на 2006-2007 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 июня 2006 года N 629. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 сентября 2009 года № 1411

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 19.09.2009 № 1411.

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемый Национальный план действий по образованию в области прав человека в Республике Казахстан на 2006-2007 годы (далее - Национальный план).
2. Центральным и местным исполнительным органам Республики Казахстан, а также заинтересованным организациям обеспечить реализацию мероприятий предусмотренных Национальным планом, и представлять в Министерство образования и науки Республики Казахстан по итогам года, не позднее 10-го числа месяца, следующего за отчетным периодом, информацию о выполнении мероприятий Национального плана.
3. Рекомендовать местным исполнительным органам разработать и утвердить региональные планы действий по вопросам образования в области прав человека.
4. Министерству иностранных дел Республики Казахстан внести в установленном порядке Национальный план в Межведомственную комиссию по международному гуманитарному праву и международным договорам по правам человека Организации Объединенных Наций.
5. Министерству образования и науки Республики Казахстан обеспечить представление в Правительство Республики Казахстан сводной информации о выполнении мероприятий Национального плана к 15 декабря 2007 года.
6. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 30 июня 2006 года N 629

Национальный план действий по образованию
в области прав человека в Республике Казахстан
на 2006-2007 годы

СОДЕРЖАНИЕ

1. Введение
2. Цели и приоритеты Национального плана
3. Обзор образования в области прав человека
4. Мероприятия Национального плана
5. Заключения
6. План мероприятий Национального плана
7. Примечания

1. Введение

Республика Казахстан поддерживает цели Всемирной программы в области прав человека, рекомендованной Генеральной Ассамблеей ООН, и отмечает, что образование в области прав человека вносит огромный вклад в дело осуществления прав человека.
Резолюцией 2004/71 Комиссии по правам человека в рамках первого этапа (2005-2007 годы) Всемирной программы основное внимание уделяется системам начального и среднего образования. В соответствии с этим Республика Казахстан взяла на себя обязательства по проведению исследования по вопросам образования в области прав человека в системе средних школ и разработке Национального плана действий в области прав человека на 2006-2007 годы (далее - Национальный план).
За годы независимости Казахстаном была проделана огромная работа по совершенствованию законодательства и приведению его в соответствие с нормами международных документов о правах человека, ратифицированных нашей страной.
В соответствии с принятыми на себя обязательствами, Казахстан активно проводит правовые реформы. Постановлением Правительства РК от 19 июля 1999 года N 999 был утвержден Национальный план действий по улучшению положения женщин в Республике Казахстан. Активно проводятся реформы и в сфере образования. Подписание Казахстаном Дакарских Рамок Действий обусловило необходимость разработки комплексного Национального плана действий по образованию для всех.
В этой связи, участие Казахстана в кампании по Всемирной программе образования в области прав человека, можно расценить как еще один положительный шаг в сторону становления, развития и обеспечения прав человека.
Следует отметить, что данная программа не является первой в многолетнем процессе образования в области прав человека. В целях оказания содействия инициативам в области просвещения по вопросам прав человека были приняты конкретные международные рамки действий, такие как Десятилетие образования в области прав человека ООН на 1995-2004 годы, которые способствовали разработке и осуществлению всеобъемлющих, эффективных и устойчивых стратегий в интересах образования в области прав человека на национальном уровне.
Всемирная программа предусматривает контекст и определение понятия "образование в области прав человека" , которое может быть определено как усилия по образованию, обучению и информированию, предпринимаемые для создания всеобщей культуры прав человека путем обмена знаниями, привития навыков и формирования позиций, направленные на:
укрепление уважения прав человека и основных свобод;
всестороннее развитие человеческой личности и чувства человеческого достоинства;
содействие взаимопониманию, терпимости, равенству мужчин и женщин, дружбе между всеми нациями, коренными народами и расовыми, национальными, этническими, религиозными и языковыми группами;
обеспечение для всех людей возможности эффективно участвовать в жизни свободного и демократического общества, в котором господствует право;
строительство и поддержание мира;
обеспечение устойчивого развития в интересах общества и социальной справедливости.
В целях повышения эффективности и более качественного подхода к вопросу, в процессе разработки настоящего Национального плана, Министерство образования и науки Республики Казахстан провело Национальное исследование на предмет образования в области прав человека в средних общеобразовательных школах, с привлечением экспертов и социологических организаций.
В соответствии с этим были разработаны индикаторы для мониторинга знаний по правам человека. Среди них: показатель осведомленности школьников об основных правах человека, количество часов, выделяемых на преподавание прав человека, оснащенность учебниками и пособиями по правам человека и т.д.
Проведенное исследование в совокупности позволило увидеть общую картину по образованию в области прав человека в средней школе.
Количество часов на преподавание прав человека в разных классах составляет от четырех до пяти часов в месяц, в дополнение к этому проводятся факультативы, классные часы, внешкольные мероприятия.
Результаты опроса показали, что учащиеся проявляют высокий интерес (96 %) к более глубокому изучению своих прав в школе. Процент детей, знающих куда обращаться, если их права нарушены, увеличивается от младших классов к старшим (с 43 % до 58 %).
Велика роль родителей и семьи в формировании знаний и практической помощи детям по вопросам прав человека, так как больше половины учеников получают информацию о правах человека от своих родителей, и в случае нарушения их прав они также обратятся к родителям.
Широкое обсуждение результатов исследования, а также выработанные рекомендации и предложения содействуют совершенствованию образования в области прав человека, корректировке преподавания граждановедения и других дисциплин правового спектра с учетом важности преподавания прав человека. С целью обсуждения проекта национального исследования был проведен ряд мероприятий совместно с Уполномоченным по правам человека в Республике Казахстан, неправительственных организаций, поддержке Центра ОБСЕ.
Важно отметить позитивные тенденции в ситуации с образованием в области прав человека в республике. Права человека внедряются и реализуются в рамках всей системы образования и на всех уровнях образования.
Вместе с тем, вопросы образования в области прав человека в Республике Казахстан требуют серьезной доработки. Материалы представленные министерствами и ведомствами при разработке Национального плана свидетельствуют о правовом и гражданском образовании, без конкретного акцента на правах человека.

2. Цели и приоритеты Национального плана

Совершенствование образования культуры прав человека;
достижение общего понимания основных принципов и методов образования в области прав человека;
усиление особого внимания образования в области прав человека на национальном и международном уровнях;
расширение взаимодействия и сотрудничества всех заинтересованных сторон в деле развития и совершенствования образования в области прав человека;
оценка потребностей и разработка эффективных стратегий дальнейшего развития образования в области прав человека на всех уровнях школьного и профессионально-технического образования и формального и неформального обучения в Республике Казахстан;
разработка новых и корректировка существующих программ, подготовка (переподготовка) педагогов и преподавателей для образования в области прав человека;
координация разработки учебных и учебно-методических материалов для образования в области прав человека;
укрепление роли и возможностей средств массовой информации в деле поощрения образования в области прав человека.

3. Обзор образования в области прав человека

В Казахстане система среднего образования включает 8171 школу с контингентом 2,8 млн. учащихся. Среди них 1246 начальных школ, 218 - основных, 5423 - средних.
6034 сельских школ с контингентом 1,3 млн. учащихся, 1853 городских школ с контингентом 1,4 млн. учащихся.
Нормативная правовая база законодательства республики соответствует совершенствованию образования в области прав человека в среднем образовании в контексте и определении, применяемом на международном уровне.
Ряд незначительных изменений в нормативную базу позволит конкретизировать и совершенствовать образование в области прав человека.
Права человека должны быть включены как одна из целей образования, и как качественный критерий оценки образования в основные нормативные документы по вопросам образования.
Особо следует отметить необходимость проведения научно-практических конференций, семинаров и симпозиумов по образованию в области прав человека, распространению знаний и образованию взрослых в рамках международного сотрудничества.
Анализ программных нормативных правовых актов, отражающих вопросы образования в области прав человека показывает, что государство проводит четкую долгосрочную политику по образованию в области прав человека, путем взаимодействия всех властных структур на межотраслевом уровне.
Во исполнение постановления Президента Республики Казахстан от 21 июня 1995 года N 2347 "О мерах по организации правового всеобуча в Республике Казахстан" Правительство Республики Казахстан от 13 мая 1996 года N 591 утвердило Комплексную программу правового всеобуча в Республике Казахстан на 1996-1998 годы. 24 декабря 2004 года N 1382 постановлением Правительства принята новая Программа по праворазъяснительной работе, формированию правовой культуры, правовому обучению и воспитанию граждан на 2005-2007 годы.
В Государственной программе развития образования в Республике Казахстан на 2005-2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан 11 октября 2004 года, одной из задач является воспитание уважения к правам и свободам человека через усиление правовой подготовки обучающихся.
Указом Президента Республики Казахстан от 4 мая 2005 года N 1568 "О мерах по дальнейшему использованию потенциала Конституции Республики Казахстан", поручается Министерству образования и науки Республики Казахстан принять меры по повышению качества преподавания в организациях образования основ конституционного строя, конституционных прав и свобод человека и гражданина, оказав этим организациям необходимую методическую помощь.
В соответствии с государственными общеобязательными стандартами образования в общеобразовательной школе изучаются цикл общественно-правовых дисциплин: в начальных классах "Познание мира", в старших классах "История", "Основы обществознания" и "Основы правоведения". Кроме этого, ведутся различные курсы, например, курс разработанный Международным фондом избирательных систем по программе "Введение в граждановедение", который охватывает около 44 тыс. учащихся 670 школ.
Существует определенное количество отдельных учебных пособий, как по правам человека, так и по общественно-правовым дисциплинам. К наиболее широко используемым школами республики учебным пособиям следует отнести:
Основы государства и права Казахстана. Г.С. Сапаргалиев / Алматы, Атамура, 1998 г.
Человек и общество. Н.Р. Кунхожаев / Алматы, Мектеп, 2002 г.
Человек и общество. К.М. Жукеш / Алматы, Глобус, 2003 г.
Введение в гражданское образование. Дж. Пилон и другие / Алматы, 2003 г.
Гражданственность и участие в управлении - ваша роль в гражданском обществе 21 века. Дж. Пилон и другие. / Алматы, МФИС, 2004 г.
Ряд пособий подготовлены и опубликованы при непосредственном участии неправительственных организаций, а по правовым дисциплинам - при участии Комитета по организации правовой помощи и оказанию юридических услуг населению Министерства юстиции Республики Казахстан. Это - "Азбука права" У. Акыпбекова, "Азбука терроризма" Р. Завотпаева, пособие Международной организации по миграции по проведению классных часов "Не соглашайся на рабство", сборник материалов "Дети в современном обществе" кризисного центра "Забота", электронный сборник материалов "Право и образование".
Дополнительные формы образовательной деятельности в контексте образования в области прав человека, реализуются в виде различных внешкольных мероприятий, не входящих в систему аудиторных занятий. В республике проводятся такие мероприятия по вопросам прав человека и демократии как форумы защиты прав несовершеннолетних, правовые олимпиады, семинары-тренинги, викторины правовых знаний, конкурсы на лучшего знатока права, фестивали правовых идей, брифинги по обсуждению политических событий в мире и стране.
Вопросами подготовки кадров для образования в области прав человека в Казахстане занимается Республиканский институт повышения квалификации руководящих и научно-педагогических кадров системы образования, областные институты повышения квалификации, институты повышения квалификации сотрудников органов юстиции, неправительственные организации.
Деятельность государственных органов по образованию в области прав человека, в целом, отражает необходимый уровень государственной поддержки. Однако, процесс их взаимодействия и согласованности по данному вопросу еще требует доработки. Наряду с органами образования активно вовлечены в процесс образования в области прав человека - органы юстиции и правоохранительные органы, как наиболее заинтересованные в постоянном и устойчивом росте правовой культуры и просвещения населения. Совершенствование образования в области прав человека напрямую увязано с финансово-организационной поддержкой государства. Только на реализацию Программы по праворазъяснительной работе, формированию правовой культуры, правовому обучению и воспитанию граждан на 2005-2007 годы из средств республиканского бюджета было выделено 198 млн. тенге.
Существенна доля участия неправительственных организаций в процессе осуществления образования в области прав человека. Имеются вполне обоснованные предпосылки рассматривать необходимость участия неправительственных организаций в совершенствовании образования в области прав человека в качестве источника дополнительных организационно-финансовых и учебно-методических ресурсов. Активную деятельность в области школьного образования по правам человека совместно с организациями образования осуществляют такие неправительственные организации как: представительство международных организаций Международный Фонд Избирательных Систем, общественные объединения: "Street-Law-Казахстан", "Общественный информационный центр "Открытый мир", "Равный - равному", "Миротворчество", Казахстанское международное Бюро по правам человека и соблюдению законности, "Ассоциация юных лидеров", "Конфликтологический центр", а так же Общество Красного Полумесяца в Республике Казахстан и другие.

4. Мероприятия Национального плана

Национальный план, исходя из заявленных приоритетов, включает в себя несколько взаимоувязанных блоков, включающих в себя группы мероприятий, реализация которых будет способствовать достижению поставленных целей по образованию в области прав человека.
Несомненно, что основным здесь является блок, предполагающий внесение изменений в действующее законодательство Республики Казахстан и пропаганду принципов и положений Всеобщей Декларации Прав Человека ООН. Согласованная работа ключевых министерств по этому блоку позволит не только реализовать намеченные мероприятия, но и по другому взглянуть на готовящиеся законопроекты, затрагивающие не только сферу среднего образования в нашей стране.
Что касается блока мероприятий по мониторингу и анализу деятельности в сфере образования и в области прав человека, то мероприятия, сгруппированные в этом блоке, обеспечат обратную связь, надлежащую оценку ситуации с образованием в области прав человека в учреждениях образования, а в необходимых случаях дадут возможность оперативно реагировать и корректировать мероприятия Национального плана. Точечные мониторинги блока призваны в полной мере отразить ситуацию с образованием в области прав человека.
Самым объемным в настоящем Национальном плане является третий блок мероприятий: учебно-методическое обеспечение преподавания правовых дисциплин в системе среднего общего образования. Вне всякого сомнения, именно этот блок максимально отвечает заявленным целям и приоритетам.
Один из важных аспектов - участие в реализации мероприятий Национального плана неправительственных организаций различного уровня.
Формирование ценностей прав человека в среднем образовании без преодоления стереотипов среды, в которой живут ученики, молодежь, родители, преподаватели, практически невозможно без существенного влияния средств массовой информации и вовлечения в общественные процессы, по возможности, самого широкого круга участников. Мероприятия Национального плана позволят пристальнее взглянуть на имеющиеся резервы и механизмы государственных органов управления и власти для определения их места в образовании в области прав человека, поскольку по ряду позиций предусмотрено совместное участие представителей госструктур, неправительственных (в том числе международных) организаций, учреждений образования на условиях сотрудничества и конструктивного диалога.

5. Заключение

Настоящий Национальный план включает цели, приоритеты, а также мероприятия по его реализации, определенные по результатам проведения национального исследования. В Национальном плане предусмотрено 8 приоритетов, которые сформированы с учетом компонентов образования в области прав человека в средней школе, предложенных Всемирной программой образования в области прав человека.
Достижение целей Национального плана носит краткосрочный характер на 2006-2007 годы, что продиктовано необходимостью реализации первого этапа (2005-2007 годы) Всемирной программы. По итогам реализации настоящего Национального плана планируется проведение работ по оценке достижений и разработка плана реализации последующих этапов Всемирной программы.
Основными целями Национального плана являются: совершенствование образования культуры прав человека, достижение общего понимания основных принципов и методов образования в области прав человека, уделение особого внимания образованию в области прав человека на национальном и международном уровнях, расширение взаимодействия и сотрудничества всех заинтересованных сторон в деле развития и совершенствования образования в области прав человека, а также совершенствование действующих учебных программ образования в области прав человека.
Реализация мероприятий Национального плана призвана дать эффект, который выразится в формировании культуры прав человека у школьника, способного активно и грамотно пользоваться своими правами, повышении уровня правосознания учащихся, снижении детской преступности, а также в проявлении других позитивных в правовом плане проявлениях. Однако следует помнить, что совершенствование системного образования в области прав человека и работа по воспитанию учащихся в духе уважения прав человека связана с большими трудностями, и решение их возможно лишь путем длительной и целенаправленной работы.
В целях реализации поставленных задач необходимо тесное сотрудничество всех заинтересованных участников данного процесса: государственных органов, международных организаций, неправительственного сектора, а так же самих педагогических работников и учащихся.
Таким образом, настоящий Национальный план представляет собой ряд первоочередных спланированных конкретных действий, направленных на совершенствование образования в области прав человека в рамках среднего образования в Республике Казахстан.

План мероприятий по реализации Национального
плана действий по образованию в области прав человека
в Республике Казахстан на 2006-2007 годы

N п/п	Мероприятия	Форма завер- шения	Ответст- вен ные исполни- тели	Срок испол- не ния	Источ- ники финанси- рования
1	2	3	4	5	6
	1. Нормативная правовая база
1.1.	Разработка поло- жения (нормы) о формировании ува- жения прав и сво- бод человека через образование и включение его в проект новой ре- дакции Закона Рес- публики Казахстан "Об образовании"	Инфор- мация в Прави- тельство	МОН	Август 2006 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
1.2.	Создание рабочей группы по разра- ботке предложений по внесению изме- нений и дополнений в нормативные пра- вовые акты, регла- ментирующие обяза- тельное образова- ние в области прав человека	Приказ	МОН	Февраль 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
1.3.	Разработка Реко- мендаций издатель- ствам по исполь- зованию положений Всеобщей деклара- ции прав человека, Конвенции о пра- вах ребенка, Кон- венции о ликвида- ции всех форм дискриминации в отношении женщин, Международной кон- венции о ликвида- ции всех форм ра- совой дискримина- ции, а также Факультативному протоколу к Кон- венции "О правах ребенка, касаю- щихся торговли детьми, детской проституции и дет- ской порнографии", Факультативному протоколу к Кон- венции "О правах ребенка, касающих- ся участия детей в вооруженных конфликтах", при издании тетрадей, дневников, учебной и детской литера- туры	Реко- менда- ции	МОН (созыв), МКИ	Август 2006 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
1.4.	При разработке проекта государст- венного общеобяза- тельного стандарта 12-летнего сред- него общего обра- зования Республики Казахстан учесть рекомендации Все- мирной программы образования в об- ласти прав челове- ка	Приказ	МОН	Август 2006 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
	2. Мониторинг и анализ деятельности в сфере образования в области прав человека
2.1.	Утверждение отчета по итогам нацио- нального исследо- вания по образова- нию в области прав человека	Приказ	МОН	Август 2006 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
2.2.	Проведение точеч- ных мониторингов реализации образо- вания в области прав человека: в общеобразова- тельных школах при исправительных учреждениях; специальных орга- низациях среднего общего образова- ния; детских домах	Рекомен- дации ОблДО (УО)	МОН (созыв), МЮ, ЮНИСЕФ	Декабрь 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
2.3.	Разработка коли- чественных инди- каторов "Школы доброжелательного отношения к ребен- ку" (ШДОР)	Реко- мендации органи- зациям обра- зования	МОН (созыв), ИЦ "САНДЖ", ЮНИСЕФ	Октябрь 2006 год	Не тре- бует фи- нансиро- вания
2.4.	Сбор и оценка дан- ных о нарушении прав детей в ряде регионов	Реко- менда- ции органи- зациям образо- вания	МОН (созыв), НЦПЧ	Ноябрь 2006 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
2.5.	Проведение мони- торинга нарушений прав детей в дет- ских интернатных и других учреждениях	Реко- менда- ции органи- зациям образо- вания	МОН (созыв), НЦПЧ	Декабрь 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
	3. Учебно-методическое обеспечение преподавания правовых дисциплин в системе среднего общего образования
3.1.	Обеспечение биб- лиотек общеобразо- вательных школ учебными пособиями и научно-популяр- ными изданиями	Приказ	МОН (созыв), МЮ	Октябрь 2006 года	В рамках программы 006 "Правовая пропаган- да" МЮ
3.2.	Разработка Методи- ческих рекоменда- ций для общеобра- зовательных школ по организации преподавания пра- вовых дисциплин, обучения правам человека на уроках и во внеурочное время	Методи- ческие реко- менда- ции	МОН	Сентябрь 2006 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
3.3.	Проведение Респуб- ликанского конкур- са "В мире право- вой культуры" на лучшие учебные программы, учебни- ки, методические разработки, клас- сные часы, вне- школьные мероприя- тия	Приказ	МОН (созыв), ЮНЕСКО, МФИС	Октябрь 2007 года	За счет внебюд- жетных средств
3.4.	Формирование и утверждение Переч- ня рекомендованной литературы для школьников, в ко- торой отображается тема прав челове- ка, прав ребенка	Приказ	МОН (созыв), МЮ, МКИ НЦПЧ	Декабрь 2006- 2007 годов	Не тре- бует фи- нансиро- вания
3.5.	Разработка Методи- ческих рекоменда- ций для учителей и родителей в кото- рой отображается тема права ребенка на охрану здоро- вья, в том числе по профилактике наркомании, алко- голизма, табакоку- рения и ВИЧ/СПИДа среди детей и учащейся молодежи	Мето- дичес- кие ре- комен- дации для ор- ганиза- ций об- разо- вания	МОН (созыв), МЗ, МВД	Май 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
3.6.	Разработка и изда- ние Памятки для родителей "Советы, которые помогут Вам обрести дове- рие Вашего ребен- ка", Памятки под- ростку "Если Ты попал в трудную жизненную ситуа- цию" (250 тыс. экземпляров)	Памятки	МОН	Август 2006 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
3.7.	Разработка и изда- ние сборника меж- дународных доку- ментов по правам человека	Сборник доку- ментов	КМБПЧиСЗ	Декабрь 2007 года	За счет внебюд- жетных средств
	4. Организация дополнительного образования учащихся общеобразовательных школ
4.1.	Проведение Дня участия школьников в работе местных исполнительных органов областей, городов Астаны, Алматы	Реко- менда- ции ОблДО (УО)	МОН (созыв), МФИС, акиматы областей, городов Астаны, Алматы	Ноябрь 2006- 2007 годов	Не тре- бует фи- нансиро- вания
4.2.	Проведение регио- нальных конкурсов "Зеркало школьной жизни" на лучшую организацию учени- ческого самоуправ- ления в общеобра- зовательных школах страны	Приказ	МОН (созыв), ОблДО(УО)	Декабрь 2007 года	За счет внебюд- жетных средств
4.3.	Включение правовых дисциплин в пере- чень предметов республиканской олимпиады среди учащихся 9-11 классов общеобра- зовательных школ	Приказ	МОН	Апрель 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
4.4.	Проведение в орга- низациях образова- ния всех уровней специальных меро- приятий, посвящен- ных Дню прав чело- века, Всеобщей Декларации прав человека	Приказ	МОН (созыв), МЮ, НЦПЧ	Декабрь 2006- 2007 годов	Не тре- бует фи- нансиро- вания
4.5.	Введение в практи- ку разработки и защиты учащимися научных проектов по вопросам обра- зования в области прав человека в рамках республи- канского конкурса научных проектов учащихся	Приказ	МОН (созыв), МЮ, МВД	Апрель 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
4.6.	Разработка и про- ведение циклов лекций для учащих- ся общеобразова- тельных школ и родителей, с прив- лечением ученых- юристов, политоло- гов, нотариусов, адвокатов, специа- листов правоохра- нительных органов, представителей НПО по правовой тематике	Циклы лекций	МОН (созыв), МЮ, МВД	Декабрь 2006- 2007 годов	Не тре- бует фи- нансиро- вания
4.7.	Реализация проекта "Создание системы Уполномоченного по правам ребенка в Республике Казах- стан"	Инфор- мация в Прави- тельство	МОН (созыв), ЮНИСЕФ, НЦПЧ	Декабрь 2006 года	За счет внебюд- жетных средств
	5. Переподготовка и повышение квалификации педагогических кадров
5.1.	Разработка цикла лекций и практи- ческих занятий по методике препода- вания правовых дисциплин и орга- низации правового всеобуча в системе ИПК МОН	Мето- дичес- кие посо- бия	МОН	Октябрь 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
5.2.	Создание банка данных инновацион- ных педагогических технологий по об- разованию в облас- ти прав человека	Банк данных	МОН	Ноябрь 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
5.3.	Создание информа- ционно-ресурсного центра по правам ребенка в городе Астане	Инфор- мация в Прави- тельство Респуб- лики Казах- стан	МОН (созыв), ЮНИСЕФ, НЦПЧ	Декабрь 2006 года	За счет внебюд- жетных средств
5.4.	Проведение семина- ров в рамках проекта Программы двухстороннего партнерства "Развитие опера- ционных возможнос- тей офиса национа- льного омбудсмена в Казахстане" для преподавателей школ Астаны и НПО, работающих с деть- ми, по приоритет- ным направлениям деятельности Упол- номоченного по правам человека	Семинар	НЦПЧ	Декабрь 2006 года	За счет внебюд- жетных средств
	6. Участие средств массовой информации в реализации образования в области прав человека
6.1.	Создание на веб- сайте МОН рубрики "Образование по правам человека (в разделе "Образование в Казахстане")	Рубрика	МОН	Ноябрь 2006 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
6.2.	Подготовка и опубликование специальных мате- риалов по пробле- мам образования в области прав чело- века в периодичес- ких журналах и газетах: "Внешкольник Казахстана", "Қазақстан тари- хы", "История Казахстана: преподавание в вузах и школах", "Учитель Казах- стана", "Қазақстан мұғалімі", "Қа- зақстан мектебі", "Столичное образо- вание"	Публи- кации	МОН (созыв), МКИ, МЮ	В тече- ние 2006- 2007 годов	Не тре- бует фи- нансиро- вания
6.3.	Подготовка видео- ролика для показа на ТВ на тему "Права человека начинаются с прав ребенка"	Видео- ролик	МОН (созыв), МКИ	Сентябрь 2007 года	За счет внебюд- жетных средств
6.4.	Создание постоян- ных рубрик по образованию в области прав человека в периодических печатных изданиях: "Заң газеті", "Юридическая газета", "Закон и правосудие", "Страна и мир"	Публи- кации	МЮ (созыв), МКИ	Февраль 2007 года	В рамках программы 016 "Проведе- ние госу- дарствен- ной инфор- мационной политики" МКИ
7. Привлечение общественности к образовательной и пропагандистской деятельности в области прав человека
7.1.	Проведение расши- ренного заседания Республиканского общественного совета родителей, посвященного воп- росам защиты прав детей	Реко- менда- ции ор- ганиза- циям образо- вания	МОН (созыв), МЮ	Июнь 2007 года	Не тре- бует фи- нансиро- вания
7.2.	Проведение респуб- ликанской акции студентов юриди- ческих вузов и колледжей "Правовые знания - школьникам"	Приказ	МОН (созыв), МЮ	Ноябрь 2006 года	За счет внебюд- жетных средств
7.3.	Проведение субре- гионального семи- нара по правам человека для учи- телей общеобразо- вательных школ	Инфор- мация в Прави- тельство	МОН (созыв), ЮНЕСКО	Ноябрь 2006 года	За счет внебюд- жетных средств
7.4.	Проведение Центральноазиатс- кого Форума по охране прав ребенка	Реко- менда- ции органи- зациям образо- вания	МОН (созыв), ЮНИСЕФ	Ноябрь 2006 года	За счет внебюд- жетных средств
7.5.	Проведение респуб- ликанского конкур- са на лучший опыт оригинальных мате- риалов НПО в области обучения детей правам человека	Рекомен- дации органи- зациям образо- вания	НКДСГП (созыв), МКИ, МОН, НЦПЧ	Сентябрь 2007 года	За счет внебюд- жетных средств
7.6.	Предусмотреть лоты в конкурсах на разработку социа- льно-значимых проектов НПО в области прав человека	Инфор- мация в МОН	МКИ	Декабрь 2006 года	В рамках программы 018 "Проведе- ние госу- дарствен- ной поли- тики в области внутрипо- литической стабиль- ности и обществен- ного сог- ласия" МКИ
	8. Международное сотрудничество в сфере образования в области прав человека
8.1.	Расширение сотруд- ничества с между- народными органи- зациями, а также государствами- членами ООН по вопросам образо- вания в области прав человека, прав детей	Инфор- мация в МОН	МИД, МЮ, МВД, МТСЗН, МО, МКИ, МЗ, НКДСГП	Декабрь 2006- 2007 годов	Не тре- бует финанси- рования

Примечания:

МВД - Министерство внутренних дел Республики Казахстан
МИД - Министерство иностранных дел Республики Казахстан
МЗ - Министерство здравоохранения Республики Казахстан
МОН - Министерство образования и науки Республики Казахстан
МО - Министерство обороны Республики Казахстан
МТСЗН - Министерство труда и социальной защиты населения
Республики Казахстан
МКИ - Министерство культуры и информации Республики Казахстан
МЮ - Министерство юстиции Республики Казахстан
ИПК МОН - Институты повышения квалификации Министерства образования
и науки Республики Казахстан
НКДСГП - Национальная Комиссия по делам семьи и гендерной политике
при Президенте Республики Казахстан
НЦПЧ - Национальный центр по правам человека
ИЦ "САНДЖ" - Исследовательский центр "САНДЖ"
КМБЧ и СЗ - Казахстанское международное бюро по правам человека и
по соблюдению законности
МФИС - Международный Фонд Избирательных Систем
НПО - неправительственные организации
Обл ДО(УО) - Областные департаменты образования (управления образования)
ООН - Организация Объединенных Наций
ОО - общественные объединения

Қазақстан Республикасында адам құқықтары саласындағы бiлiм беру жөнiндегi 2006-2007 жылдарға арналған ұлттық iс-қимыл жоспарын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 30 маусымдағы N 629 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 19 қыркүйектегі N 1411 Қаулысымен

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2009.09.19. N 1411 Қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында адам құқықтары саласындағы бiлiм беру жөнiндегi 2006 - 2007 жылдарға арналған ұлттық iс-қимыл жоспары (бұдан әрi - Ұлттық жоспары) бекiтiлсiн.

2. Қазақстан Республикасының орталық және жергiлiктi атқарушы органдары, сондай-ақ мүдделi ұйымдар Ұлттық жоспарда көзделген іс-шаралардың iске асырылуын қамтамасыз етсiн және Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгiне есептi кезеңнен кейiнгi айдың 10-күнiнен кешiктiрмей жыл қорытындылары бойынша Ұлттық жоспар iс-шараларының орындалуы туралы ақпарат ұсынсын.

3. Жергiлiктi атқарушы органдарға адам құқықтары саласындағы бiлiм беру мәселелерi жөнiндегi өңiрлiк iс-қимыл жоспарын әзiрлеу және бекiту ұсынылсын.

4. Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгi Ұлттық жоспарды белгiленген тәртiппен Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Адам құқықтары жөнiндегi халықаралық гуманитарлық құқық және халықаралық шарттар жөнiндегi ведомствоаралық комиссиясына енгiзсiн.

5. Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгi Қазақстан Республикасының Үкiметiне 2007 жылғы 15 желтоқсанға қарай Ұлттық жоспар іс-шараларының орындалуы туралы жиынтық ақпарат ұсынуды қамтамасыз етсiн.

6. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Yкiметiнiң
2006 жылғы 30 маусымдағы
N 629 қаулысымен
бекiтiлген

Қазақстан Республикасында адам құқықтары саласындағы
бiлiм беру жөнiндегi 2006 - 2007 жылдарға арналған
ұлттық iс-қимыл жоспары

Мазмұны

1. Кiрiспе
2. Ұлттық жоспардың мақсаттары мен басымдықтары
3. Адам құқықтары саласындағы бiлiмге шолу
4. Ұлттық жоспардың iс-шаралары
5. Қорытынды
6. Ұлттық жоспардың iс-шаралар жоспары
7. Ескертпелер

1. Кiрiспе

Қазақстан Республикасы Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы ұсынған Адам құқықтары саласындағы дүниежүзiлiк бағдарламаның мақсаттарын қолдайды және адам құқықтары саласындағы бiлiм беру адам құқықтарын жүзеге асыру iсiне зор үлес қосатынын атап өтедi.
Дүниежүзiлiк бағдарламаның бiрiншi кезеңiнiң (2005-2007 жылдар) шеңберiнде адам құқықтары жөнiндегi комиссияның 2004/71 қарарында бастауыш және орта бiлiм беру жүйелерiне басты назар аударылады. Осыған байланысты Қазақстан Республикасы өзiне орта мектеп жүйесiнде адам құқықтары саласындағы бiлiм беру мәселелерi бойынша зерттеулер жүргiзу және Адам құқықтары саласындағы 2006 - 2007 жылдарға арналған ұлттық iс-қимыл жоспарын (бұдан әрi - Ұлттық жоспар) әзiрлеу жөнінде мiндеттемелер алды.
Тәуелсiздiк жылдарында Қазақстан заңнаманы жетiлдiру және оны бiздiң ел ратификациялаған адам құқықтары туралы халықаралық құжаттардың нормаларына сәйкес келтiру жөнiнде орасан зор жұмыстар атқарды.
Қазақстан өзiне алған мiндеттемелерге сәйкес құқықтық реформаларды белсендi жүргiзуде. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1999 жылғы 19 шiлдедегi N 999 қаулысымен Қазақстан Республикасында Әйелдердiң жағдайын жақсарту жөнiндегi ұлттық iс-қимылдар жоспары бекiтiлдi. Бiлiм беру саласында да реформалар белсендi жүргiзiлуде. Қазақстанның Дакар iс-қимыл шеңберiне қол қоюы баршаға арналған Бiлiм беру жөнiндегi кешендi ұлттық iс-қимыл жоспарын әзiрлеу қажеттiлiгiн негiздедi.
Осыған байланысты Қазақстанның Адам құқықтары саласындағы дүниежүзiлiк бiлiм беру бағдарламасы бойынша науқанға қатысуы адам құқықтарын қалыптастыру, дамыту және қамтамасыз ету жағына жасалған тағы да бiр оң қадам деп бағалауға болады.
Аталған бағдарлама адам құқықтары саласындағы бiлiм берудiң көп жылдық процесiндегi алғашқы емес екендiгiн атап айту керек. Адам құқықтары мәселелерi бойынша ағарту саласындағы бастамаларға жәрдем көрсету мақсатында ұлттық деңгейде адам құқықтары саласындағы бiлiм беру мүддесiнде бәрiн қамтитын, тиiмдi және тұрақты стратегиялар әзiрлеуге және жүзеге асыруға ықпал еткен БҰҰ-ның 1995 - 2004 жылдарға арналған Адам құқықтары саласындағы бiлiм берудiң онжылдығы сияқты нақты халықаралық iс-қимыл шеңберi қабылданды.
Дүниежүзiлiк бағдарлама бiлiммен алмасу, дағдыларды бойына сiңiрту және:
адам құқықтарын және негiзгi еркiндiктердi құрметтеудi нығайтуға;
адамдық жеке тұлғаны және адамгершiлiк ар-намыс сезiмiн жан-жақты дамытуға;
өзара түсiнiстiкке, шыдамдылыққа, ер адам мен әйел адам арасындағы теңдiкке және барлық ұлттардың, байырғы халықтың және нәсiлдiк, ұлттық, этникалық, дiни және тiлдiк топтар арасындағы достыққа жәрдем көрсетуге;
құқық үстемдiк ететiн еркiн және демократиялық қоғам өмiрiне барлық адамдардың тиiмдi қатысу мүмкiндiктерiн қамтамасыз етуге;
бейбiтшiлiктi құруға және қолдауға;
қоғам және әлеуметтiк әдiлдiк мүддесiнде тұрақты дамуды қамтамасыз етуге бағытталған ұстанымдарды қалыптастыру жолымен адам құқықтарының жалпыға бiрдей мәдениетiн қалыптастыру үшiн қабылданатын бiлiм беру, оқыту мен ақпараттандыру жөнiндегi күш ретiнде айқындалуы мүмкiн "адам құқықтары саласындағы бiлiм беру" ұғымының контексiн және оны айқындауды көздейдi.
Тиiмдiлiктi арттыру және мәселеге неғұрлым сапалы келу мақсатында осы Ұлттық жоспарды әзiрлеу процесiнде Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгi сарапшылар мен социологиялық ұйымдарды тарта отырып, жалпы орта бiлiм беретiн мектептерде адам құқықтары саласындағы бiлiм беру мәнiне ұлттық зерттеу жүргiздi.
Осыған сәйкес адам құқықтары жөнiндегi бiлiм мониторингi үшiн көрсеткiштер әзiрлендi. Олардың iшiнде: адамның негiзгi құқықтары туралы мектеп оқушыларының хабардар болу көрсеткiшi, адам құқықтарын оқытуға бөлiнетiн сағаттар саны, адам құқықтары жөнiндегi оқулықтармен және оқу құралдарымен қамтамасыз етiлу т.б. бар.
Жүргiзiлген зерттеулер жиынтығында орта мектептегi адам құқықтары саласындағы бiлiм бойынша жалпы көрiнiстi көруге мүмкiндiк бердi.
Әртүрлi сыныптарда адам құқықтарын оқытуға арналған сағаттар саны айына төрттен беске дейiнгi сағатты құрайды, осыған қосымша факультативтер, сынып сағаттары, мектептен тыс iс-шаралар өткiзiледi.
Сұрау салу нәтижелерi оқушылардың мектептегi өз құқықтарын неғұрлым терең зерделеуге үлкен қызығушылық (96%) танытатынын көрсеттi. Егер құқықтары бұзылса, қайда жүгiнетiнiн бiлетiн балалардың пайызы төменгiден жоғарғы сыныптарға қарай (43-тен 58-ға дейiн) ұлғайып отырады.
Адам құқықтары мәселелерi бойынша балалардың бiлiмiн қалыптастыруда және оларға практикалық көмек көрсетуде ата-аналар мен отбасылардың рөлi аса зор, өйткенi оқушылардың жартысынан көбi адам құқықтары туралы ақпаратты өз ата-аналарынан алады және егер олардың құқықтары бұзылса, олар тағы да ата-аналарына жүгiнедi.
Зерттеу нәтижелерiн кеңiнен талқылау, сондай-ақ әзiрленген ұсынымдар мен ұсыныстар адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi жетiлдiруге, азаматтануды және адам құқықтарын оқытудың маңыздылығын ескере отырып түзетуге жәрдемдеседi. Ұлттық зерттеу жобасын талқылау мақсатында Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлмен, үкiметтiк емес ұйымдармен бiрлесiп, ЕЫҚҰ орталығының қолдауымен бiрқатар iс-шаралар өткiзiлдi.
Республикада адам құқықтары саласындағы бiлiм беру жағдайындағы оң үрдiстердi атап өту маңызды. Адам құқықтары барлық бiлiм беру жүйесi шеңберiнде және бiлiм берудiң барлық деңгейлерiнде енгiзiледi және iске асырылады.
Сонымен қатар Қазақстан Республикасында адам құқықтары саласындағы бiлiм беру мәселелерi нақты пысықтауды талап етедi. Ұлттық жоспарды әзiрлеу кезiнде министрлiктер мен ведомостволардың түскен материалдар адам құқықтарына нақты тоқталмай-ақ, құқықтық және азаматтық бiлiм беру туралы куәлiк етедi.

2. Ұлттық жоспардың мақсаттары және басымдықтары

Адам құқықтары мәдениетi бiлiмiн жетiлдiру;
адам құқықтары саласындағы бiлiм берудiң негiзгi қағидаттары мен әдiстерiн жалпы түсiнуге қол жеткiзу;
ұлттық және халықаралық деңгейлерде адам құқықтары саласындағы бiлiм беруге деген ерекше назарды күшейту;
барлық мүдделi тараптардың адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi дамыту мен жетiлдiру iсiндегi өзара iс-қимылын және ынтымақтастығын кеңейту;
Қазақстан Республикасында мектептiк және кәсiптiк-техникалық бiлiм берудiң және формальды және формальды емес оқытулардың барлық деңгейлерiнде адам құқықтары саласында бiлiм берудi одан әрi дамытудың қажеттiлiгiн бағалау және оның тиiмдi стратегияларын әзiрлеу;
жаңа бағдарламалар әзiрлеу және қолданыстағыларын түзету, адам құқықтары саласында бiлiм беру үшiн педагогтар мен оқытушыларды даярлау (қайта даярлау);
адам құқықтары саласында бiлiм беруге арналған оқулықтар және оқу-әдiстемелiк материалдар әзiрлеудi үйлестiру;
адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi көтермелеу iсiнде бұқаралық ақпарат құралдарының рөлi мен мүмкiндiктерiн нығайту.

3. Адам құқықтары саласындағы бiлiмге шолу

Қазақстанда орта бiлiм беру жүйесi 2,8 млн. оқушы контингентi бар 8171 мектептi қамтиды, оның iшiнде 1246 - бастауыш, 218 - негiзгi, 5423 - орта мектеп. Олардың 6034-i 1,3 млн. оқушылар контингентi бар ауылдық мектептер, 1853-i 1,4 млн. оқушы контингентi бар қалалық мектептер.
Республика заңнамасының нормативтiк құқықтық базасы халықаралық деңгейде қолданылатын контексте және айқындамада орта бiлiм беруде адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi жетiлдiруге сәйкес келедi.
Нормативтiк базаға енгiзiлетiн бiрқатар елеусiз өзгерiстер адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi нақтылауға және жетiлдiруге мүмкiндiк бередi.
Адам құқықтары бiлiм беру мақсаттарының бiрi ретiнде және бiлiм берудi бағалаудың сапалы өлшемдерi сияқты бiлiм беру мәселелерi жөнiндегi негiзгi нормативтiк құжаттарға енгiзiлуi қажет.
Адам құқықтары саласындағы бiлiм беру жөнiнде ғылыми-практикалық конференцияларды, семинарлар мен симпозиумдарды өткiзу, халықаралық ынтымақтастық шеңберiнде бiлiмдi тарату және ересектердi оқытудың қажеттiлiгiн атап өткен жөн.
Адам құқықтары саласындағы бiлiм беру мәселелерiн көрсететiн бағдарламалық нормативтiк құқықтық кесiмдердi талдау мемлекеттiң салааралық деңгейде барлық билiк құрылымдарының өзара iс-қимыл жасауы жолымен адам құқықтары саласындағы бiлiм беру бойынша ұзақ мерзiмдi айқын саясат жүргiзiп отырғанын көрсетедi.
"Қазақстан Республикасында жалпыға бiрдей құқықтық оқуды ұйымдастыру жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995 жылғы 21 маусымдағы N 2347 қаулысын орындау үшiн Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1995 жылғы 13 мамырдағы N 591 қаулысымен Қазақстан Республикасында жалпыға бiрдей құқықтық оқудың 1996 - 1998 жылдарға арналған кешендiк бағдарламасы бекiтiлдi. Yкiметтiң 2004 жылғы 24 желтоқсандағы N 1382 қаулысымен Құқықтық түсiндiру жұмысы, құқықтық мәдениеттi қалыптастыру азаматтарды құқықтық оқыту мен тәрбиелеу жөнiндегi 2005 - 2007 жылдарға арналған жаңа бағдарламасы қабылданды.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 11 қазандағы Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында бiлiм берудi дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында бiлiм алушылардың құқықтық дайындығын нығайту арқылы адам құқықтары мен бостандығын құрметтеуге тәрбиелеу негiзгi мiндеттердiң бiрi болып табылады.
"Қазақстан Республикасы Конституциясының әлеуетiн одан әрi пайдалану жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы 4 мамырдағы N 1568 Жарлығымен Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгiне бiлiм беру ұйымдарында осы ұйымдарға қажеттi әдiстемелiк көмек көрсете отырып, конституциялық құрылыстың негiздерiн, адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын оқытудың сапасын арттыру жөнiндегi шаралар қабылдау тапсырылды.
Мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандарттарға сәйкес жалпы бiлiм беретiн мектептерде қоғамдық-құқықтық пәндер топтамасы: бастауыш сыныптарда "Дүниетану", жоғары сыныптарда "Тарих", "Қоғамтану негiздерi" мен "Құқықтану негiздерi" пәндерi оқытылады. Бұдан басқа әр түрлi курстар, мысалы 670 мектептiң 44 мыңға жуық оқушысын қамтитын "Азаматтануға кiрiспе" бағдарламасы бойынша Сайлау Жүйелерiнiң Халықаралық Қоры әзiрлеген курс өткiзiлуде.
Адам құқықтары бойынша да, қоғамдық-құқықтық пәндер бойынша да жекелеген оқу құралдарының белгiлi бiр саны бар. Республика мектептерiнде барынша кеңiнен пайдаланылатын оқу құралдарына мыналарды жатқызуға болады:
Ғ.С Сапарғалиев. Қазақстан мемлекетi мен құқығының негiздерi. - Алматы: Атамұра, 1998.
H.P. Күнқожаев. Адам және қоғам. - Алматы: Мектеп, 2002.
К.М.Жүкеш. Адам және қоғам. - Алматы: Глобус, 2003.
Дж. Пилон және басқалар. Азаматтық бiлiм беруге кiрiспе - Алматы: СЖХҚ, 2003.
Дж. Пилон және басқалар. Азаматтық және басқаруға қатысу - 21 ғасырдың азаматтық қоғамындағы сiздiң рөлiңiз. - Алматы: СЖХҚ, 2004.
Бiрқатар құралдар үкiметтiк емес ұйымдардың тiкелей қатысуымен, ал құқықтық пәндер бойынша Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң Халыққа құқықтық көмек және заңгерлiк қызмет көрсетудi ұйымдастыру комитетiнiң қатысуымен дайындалды және жарияланды. Бұл Ө. Акыпбековтың "Құқық әлiппесi", Р.Завотпаевтың "Терроризм әлiппесi", Көшi-қон жөнiндегi халықаралық ұйымның сынып сағаттарын өткiзу жөнiндегi "He соглашайся на рабство" атты құралы, "Қамқор" дағдарыс орталығының "қазiргi заманғы қоғам балалары" деген материалдар жинағы, "Құқық және бiлiм" деген электрондық материалдардың жинағы.
Адам құқықтары саласындағы бiлiм беру контексiндегi бiлiм беру қызметiнiң қосымша нысандары аудиториялық сабақ жүйесiне енбейтiн түрлi мектептен тыс іс-шаралар түрiнде iске асырылды. Республикада адам құқығы мен демократия мәселелерi бойынша жасөспiрiмдердiң құқықтарын қорғау форумдары, құқықтық олимпиадалар, семинар-тренингiлер, құқықтық бiлiм викториналары, құқықтың ең үздiк бiлгiрлерiне арналған конкурстар, құқықтық идеялар фестивалдары, әлемдегi және елдегi саяси оқиғаларды талқылау жөнiндегi брифингтер сияқты iс-шаралар өткiзiледi.
Қазақстанда адам құқықтары саласындағы бiлiм беруге арналған кадрларды даярлау мәселелерiмен Бiлiм беру жүйесiнiң басшы және ғылыми-педагогикалық кадрларының бiлiктiлiгiн арттыру республикалық институты, облыстық бiлiктiлiктi арттыру институттары, әдiлет органдары қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру институттары, үкiметтiк емес ұйымдар айналысады.
Адам құқықтары саласындағы бiлiм беру жөнiндегi мемлекеттiк органдардың қызметi тұтастай алғанда мемлекеттiк қолдаудың қажеттi деңгейiн көрсетедi. Алайда, осы мәселе бойынша олардың өзара iс-қимылы мен келiсiмдiлiгi әлi де пысықтауды талап етедi. Адам құқықтары саласындағы бiлiм беру процесiне бiлiм беру органдарымен қатар құқықтық мәдениет пен халықты ағартудың ұдайы және тұрақты өсуiне барынша мүдделiлер ретiнде әдiлет органдары мен құқық қорғау органдары белсендi түрде тартылған. Адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi жетiлдiру мемлекеттiң қаржылық-ұйымдастырушылық қолдаумен тiкелей байланысты. Құқықтық түсiндiру жұмысы, құқықтық мәдениеттi қалыптастыру, азаматтарды құқықтық оқыту мен тәрбиелеу жөнiндегi 2005 - 2007 жылдарға арналған бағдарламаны iске асыру үшiн ғана республикалық бюджет қаражатынан 198 млн. теңге бөлiндi.
Адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi жүзеге асыру процесiне үкiметтiк емес ұйымдардың қатысу үлесi елеулi. Yкiметтiк емес ұйымдардың адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi жетiлдiруге қатысуы қажеттiлiгiн қосымша ұйымдастырушылық-қаржылық және оқу-әдiстемелiк ресурстар ретiнде қарастыруға толық негiзделген алғышарттар бар. Бiлiм беру ұйымдарымен бiрлесiп, адам құқықтары бойынша мектептiк бiлiм беру саласындағы белсендi қызметтi мынадай үкiметтiк емес ұйымдар: Сайлау Жүйесiнiң Халықаралық Қоры халықаралық ұйымдар өкiлдiгi, "Street-Law-Казахстан", "Ашық әлем" Қоғамдық ақпараттық орталығы", "Тең-теңге", "Бiтiмгершiлiк", Адам құқықтары және заңдылықты сақтау жөнiндегi Қазақстан халықаралық Бюросы, "Жас көшбасшылар ассоциациясы", "Конфликтологиялық орталық" қоғамдық ұйымдары, сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы Қызыл Жарты ай қоғамы және басқалар жүзеге асырады.

4. Ұлттық жоспардың iс-шаралары

Ұлттық жоспар мәлiмделген басымдықтарды негiзге ала отырып, iске асырылуы адам құқықтары саласында бiлiм беру бойынша қойылған мақсаттарға қол жеткiзуге ықпал ететiн iс-шаралар топтарын қамтитын өзара байланысты бiрнеше блоктардан тұрады.
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына өзгерiстер енгiзудi және БҰҰ Адам Құқықтарының Жалпыға бiрдей Декларациясы қағидаттары мен ережелерiн насихаттауды көздейтiн блок шүбәсiз негiзгi болып табылады. Негiзгi министрлiктердiң осы блок бойынша келiсiлген жұмысы, белгiленген iс-шараларды iске асырып қана қоймай, сонымен бiрге бiздiң елдегi орта бiлiм беру саласын ғана қозғамайтын дайындалып жатқан заң жобаларына басқаша қарауға мүмкiндiк бередi.
Бiлiм беру саласындағы және адам құқықтары саласындағы қызметтiң мониторингi мен оны талдау жөнiндегi iс-шаралар блогына келетiн болсақ, осы блокта топтастырылған iс-шаралар керi байланысты, бiлiм беру мекемелерiнде адам құқықтары саласындағы бiлiм беру жағдайын тиiстi бағалауды қамтамасыз етедi, ал қажеттi жағдайда Ұлттық жоспар iс-шараларына жедел ден қою және оларды түзету мүмкiндiгiн бередi. Блоктың нақты мониторингтерi адам құқықтары саласындағы бiлiм беру ахуалын толық көрсетуге арналған.
Осы Ұлттық жоспарда ең көлемдiсi iс-шаралардың үшiншi блогы: жалпы орта бiлiм беру жүйесiнде құқықтық пәндердi оқытуды оқу-әдiстемелiк қамтамасыз ету болып табылады. Еш күмәнсiз, нақ осы блок мәлiмделген мақсаттар мен басымдылықтарға барынша толық жауап бередi.
Ең маңызды аспектiлердiң бiрi - Ұлттық жоспардың iс-шараларын iске асыруға түрлi деңгейдегi үкiметтiк емес ұйымдардың қатысуы.
Оқушылар, жастар, ата-аналар, оқытушылар өмiр сүретiн ортаның таптаурындарын жеңбестен, орта бiлiм берудегi бұқаралық ақпарат құралдарының елеулi әсерiнсiз қоғамдық процестерге мүмкiндiгiнше, қатысушылардың барынша кең жiгiн тартпай, адам құқықтарының құндылықтарын қалыптастыру мүмкiн емес. Ұлттық жоспардың iс-шаралары мемлекеттiк басқару органдары мен билiктiң қолда бар резервтерi мен тетiктерiне олардың адам құқықтары саласындағы бiлiм берудегi орнын анықтау үшiн байыппен қарауға мүмкiндiк бередi, өйткенi бiрқатар ұстанымдар бойынша мемқұрылымдардың, үкiметтiк емес ұйымдардың (оның iшiнде халықаралық) бiлiм беру мекемелерiнiң өкiлдерiнiң ынтымақтастық пен сындарлы диалогы шарттарында бiрлескен қатысуы көзделедi.

5. Қорытынды

Осы Ұлттық жоспар ұлттық зерттеу жүргiзу нәтижелерi бойынша айқындалған мақсаттарды, басымдылықтарды, сондай-ақ оны iске асыру жөнiндегi iс-шараларды қамтиды. Ұлттық жоспарда Адам құқықтары саласындағы дүниежүзiлiк бiлiм беру бағдарламасы ұсынған орта мектепте адам құқықтары саласында бiлiм беру компоненттерi ескерiле отырып жасалған 8 басымдық көзделген.
Ұлттық жоспардың мақсатына қол жеткiзудiң 2006 - 2007 жылдарға арналған қысқа мерзiмдi сипаты бар, бұл Дүниежүзiлiк бағдарламаның бiрiншi кезеңiн (2005 - 2007 жылдар) iске асыру қажеттiлiгiнен туындаған. Осы Ұлттық жоспарды iске асыру қорытындылары бойынша жетiстiктердi бағалау жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу және Дүниежүзiлiк бағдарламаның келесi кезеңдерiн iске асыру жоспарын әзiрлеу жоспарланған.
Ұлттық жоспардың негiзi мақсаттары: адам құқықтары бiлiмiнiң мәдениетiн жетiлдiру, адам құқықтары саласында бiлiм берудiң негiзгi қағидаттары мен әдiстерiн жалпы түсiнуге қол жеткiзу, адам құқықтары саласындағы бiлiм беруге ұлттық және халықаралық деңгейде айрықша назар аудару барлық мүдделi тараптардың адам құқықтары саласындағы бiлiм берудi дамыту және жетiлдiру iсiндегi өзара iс-қимылы мен ынтымақтастығын кеңейту сондай-ақ адам құқықтары саласындағы бiлiм берудiң қолданыстағы оқу бағдарламаларын жетілдіру болып табылады.
Ұлттық жоспар iс-шараларын iске асыру өз құқықтарын белсендi және сауатты пайдалануға қабілетті, мектеп оқушысында адам құқықтары мәдениетін қалыптастырудан, оқушылардың құқықтық санасы деңгейiн көтеруден, балалар қылмысын азайтудан, сондай-ақ құқықтық тұрғыдағы басқа да оң көрiнiсінен белгісін тиiмдiлiк беруге арналған. Алайда, адам құқықтары саласындағы жүйелi бiлiм берудi жетiлдiру және оқушыларды адам құқықтарын құрметтеу рухында тәрбиелеу жөнiндегi жұмыс үлкен қиындықтарға байланысты және оларды шешу ұзақ және мақсатқа сай жұмыстар жолымен ғана мүмкiн болатынын еске сақтаған жөн.
Қойылған мақсаттарды iске асыру мақсатында осы процеске мүдделi барлық қатысушылардың: мемлекеттiк органдардың, халықаралық ұйымдардың, үкiметтiк емес сектордың, сондай-ақ педагогикалық қызметкерлер мен оқушылардың өздерiнiң тығыз ынтымақтастығы қажет.
Осы Ұлттық жоспар Қазақстан Республикасындағы орта бiлiм беру шеңберiнде адам құқықтары саласында бiлiм берудi жетiлдiруге бағытталған бiрқатар бiрiншi кезектегi жоспарланған нақты iс-қимылды бiлдiредi.

6. Қазақстан Республикасында адам құқықтары саласындағы
білім беру жөніндегі 2006 - 2007 жылдарға арналған ұлттық
жоспарын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Р/с N	Іс-шаралар	Аяқталу нысаны	Жауапты орындаушылар	Орындалу мерзімі	Қаржыландыру көздері
1	2	3	4	5	6
1. Нормативтік құқықтық база
1.1.	Білім беру арқылы адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуді қалыптастыру туралы ережелерді (нормаларды) әзірлеу және оны»"Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңы жаңа редакциясының жобасына енгізу	Үкіметке ақпарат	БҒМ	2006 жылғы желтоқсан	Қаржыландыруды талап етпейді
1.2.	Адам құқықтары саласындағы міндетті білім беруді регламенттейтін нормативтік құқықтық кесімдерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде ұсыныстар әзірлеу бойынша жұмыс тобын құру	Бұйрық	БҒМ	2007 жылғы ақпан	Қаржыландыруды талап етпейді
1.3.	Баспаларға дәптерлерді, күнделіктерді, оқу және балалар әдебиетін басып шығару кезінде Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының, Бала құқықтары туралы конвенцияның, Әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы конвенцияның, Нәсілдік кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы халықаралық конвенцияның ережелерін пайдалану жөнінде және»"Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына қатысты баланың құқықтары туралы" Конвенцияның факультативтік хаттамасына, "Балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына байланысты баланың құқықтары туралы" Конвенцияның факультативтік хаттамасына ұсынымдарды әзірлеу	Ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), МАМ	2006 жылғы тамыз	Қаржыландыруды талап етпейді
1.4	Қазақстан Республикасының 12 жылдық жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті стандартының жобасын әзірлеу кезінде Дүниежүзілік адам құқықтары саласындағы білім беру бағдарламасының ұсынымдарын ескеру	Бұйрық	БҒМ	2006 жылғы тамыз	Қаржыландыруды талап етпейді
2. Адам құқықтары саласындағы білім беру аясындағы қызметтің мониторингі және оны талдау
2.1	Адам құқықтары саласындағы білім беру жөніндегі ұлттық зерттеудің қорытындылары бойынша есепті бекіту	Бұйрық	БҒМ	2006 жылғы тамыз	Қаржыландыруды талап етпейді
2.2	Адам құқықтары саласындағы білім беруді іске асырудың дәлме-дәл мониторингін мыналарда: түзеу мекемелері жанындағы жалпы білім беретін мектептерде; жалпы орта білім беретін арнайы ұйымдарда; балалар үйлерінде жүргізу	Облыстық БД-ға (ББ)-ға ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), Әділетмині, ЮНИСЕФ	2007 жылғы желтоқсан	Қаржыландыруды талап етпейді
2.3	"Балаға мейірімді қарым-қатынас мектебінің" (БМҚМ) сандық индикаторларын әзірлеу	Білім беру ұйымдарына ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), "САНДЖ" ЗО ЮНИСЕФ	2006 жылғы қазан	Қаржыландыруды талап етпейді
2.4	Бірқатар өңірлерде балалар құқықтарының бұзылуы туралы деректерді жинау және бағалау	Білім беру ұйымдарына ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), АҚҰО	2006 жылғы қараша	Қаржыландыруды талап етпейді
2.5	Балаларға арналған интернаттық және басқа да мекемелерде балалар құқықтарының бұзылушылықтарына мониторинг жүргізу	Білім беру ұйымдарына ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), АҚҰО	2007 жылғы желтоқсан	Қаржыландыруды талап етпейді
3. Жалпы орта білім беру жүйесінде құқықтық пәндердің оқытылуын оқу-әдістемелік қамтамасыз ету
3.1	Жалпы білім беретін мектептердің кітапханаларын оқу құралдарымен және ғылыми-көпшілік басылымдармен қамтамасыз ету	Бұйрық	БҒМ (жинақтау), Әділетмині	2006 жылғы қазан	Әділетминінің 006 "Құқықтық насихат" бағдарламасы шеңберінде
3.2	Жалпы білім беретін мектептерге арналған құқықтық пәндерді оқытуды ұйымдастыру, сабақта және сабақтан тыс уақытта адам құқықтарын оқыту жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу	Әдістемелік ұсынымдар	БҒМ	2006 жылғы қыркүйек	Қаржыландыруды талап етпейді
3.3	Үздік оқу бағдарламаларына, оқулықтарға, әдістемелік әзірлемелерге, сынып сағаттарына, мектептен тыс іс-шараларға "Құқықтық мәдениет әлемінде" атты республикалық конкурс өткізу	Бұйрық	БҒМ (жинақтау), ЮНЕСКО, СЖХҚ	2007 жылғы қазан	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
3.4	Мектеп оқушылары үшін адам құқықтары, балалар құқықтары тақырыбы көрсетілетін ұсынылған әдебиет тізбесін қалыптастыру және бекіту	Бұйрық	БҒМ (жинақтау), Әділетмині, МАМ, АҚҰО	2006-2007 жылдардағы желтоқсан	Қаржыландыруды талап етпейді
3.5	Баланың денсаулық сақтау құқықтары, оның ішінде балалар мен оқушы жастар арасында нашақорлықтың, маскүнемдіктің, темекі шегудің және АҚТҚ/ЖҚТБ-ның алдын алу жөніндегі тақырып көрсетілетін мұғалімдер мен ата-аналарға арналған әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу	Білім беру ұйымдарына арналған әдістемелік ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), ДСМ, ІІМ	2007 жылғы мамыр	Қаржыландыруды талап етпейді
3.6	Ата-аналарға арналған»"Сіздің балаңыздың Сізге деген сеніміне ие болуға көмектесетін кеңестер" жаднамасын, жасөспірімдерге арналған»"Егер Сен өмірде қиын жағдайға душар болсаң" жаднамасын (250 мың дана) әзірлеу және басып шығару	Жаднамалар	БҒМ	2006 жылғы тамыз	Қаржыландыруды талап етпейді
3.7	Адам құқықтары жөніндегі халықаралық құжаттар жинағын әзірлеу және басып шығару	Құжаттар жинағы	АҚ және ЗСҚХБ	2007 жылғы желтоқсан	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
4. Жалпы білім беретін мектептердің оқушыларына қосымша білім беруді ұйымдастыру
4.1	Мектеп оқушыларының облыстар, Астана және Алматы қалалары жергілікті атқару органдарының жұмысына қатысуы күнін өткізу	Облыстық БД-ға (ББ)-ға ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), СЖХҚ, облыстардың, Астана, Алматы қалаларының әкімдіктері	2006 - 2007 жылдардағы қараша	Қаржыландыруды талап етпейді
4.2	Елдің жалпы білім беретін мектептерінде оқушылардың өзін-өзі басқаруын үздік ұйымдастыруға арналған»"Мектеп өмірінің айнасы" атты өңірлік конкурстарды өткізу	Бұйрық	БҒМ (жинақтау), Облыстық БД-ға (ББ)	2007 жылғы желтоқсан	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
4.3	Жалпы білім беретін мектептердің 9-11 сыныптарының оқушылары арасында өткізілетін республикалық олимпиада пәндерінің тізбесіне құқықтық пәндерді енгізу	Бұйрық	БҒМ	2007 жылғы сәуір	Қаржыландыруды талап етпейді
4.4	Барлық деңгейдегі білім беру ұйымдарында Адам құқықтары күніне, Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясына арналған іс-шаралар өткізу	Бұйрық	БҒМ (жинақтау), Әділетмині, АҚҰО	2006-2007 жылдардағы желтоқсан	Қаржыландыруды талап етпейді
4.5	Оқушылардың ғылыми жобаларының республикалық конкурсы шеңберінде адам құқықтары саласындағы білім беру мәселелері бойынша оқушылардың ғылыми жобаларды әзірлеуі мен қорғауын практикаға енгізу	Бұйрық	БҒМ (жинақтау), Әділетмині, ІІМ	2007 жылғы сәуір	Қаржыландыруды талап етпейді
4.6	Жалпы білім беретін мектептердің оқушылары мен ата-аналар үшін ғалым-заңгерлерді, саясаттанушыларды, нотариустарды, адвокаттарды, құқық қорғау органдарының мамандарын, ҮЕҰ-ның өкілдерін тарта отырып, құқықтық тақырып бойынша дәрістер циклдарын әзірлеу және өткізу	Дәрістер циклы	БҒМ (жинақтау), Әділетмині, ІІМ	2006-2007 жылдардағы желтоқсан	Қаржыландыруды талап етпейді
4.7	"Қазақстан Республикасында бала құқықтары жөнінде уәкіл жүйесін құру" жобасын іске асыру	Үкіметке ақпарат	БҒМ (жинақтау), ЮНИСЕФ, АҚҰО	2006 жылғы желтоқсан	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
5. Педагог кадрларды қайта даярлау және біліктілігін арттыру
5.1	БҒМ БАИ жүйесінде құқықтық пәндерді оқыту және жалпыға бірдей оқуды ұйымдастыру әдістемесі бойынша дәрістер циклы мен практикалық сабақтарды әзірлеу	Әдістемелік құралдар	БҒМ	2007 жылғы қазан	Қаржыландыруды талап етпейді
5.2	Адам құқықтары саласында білім беру жөніндегі инновациялық педагогикалық технологиялардың деректер банкін құру	Деректер банкі	БҒМ	2007 жылғы қараша	Қаржыландыруды талап етпейді
5.3	Астана қаласында бала құқықтары жөніндегі ақпараттық-ресурстық орталық құру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	БҒМ (жинақтау), ЮНИСЕФ, АҚҰО	2006 жылғы желтоқсан	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
5.4	Астана қаласы мектептерінің оқытушылары мен балалармен жұмыс істейтін ҮЕҰ үшін Адам құқықтары жөніндегі уәкіл қызметінің басым бағыттары бойынша "Қазақстандағы ұлттық омбудсмен кеңсесінің операциялық мүмкіндіктерін дамыту" атты екі жақты әріптестік бағдарламасы жобасының шеңберінде семинарлар өткізу	Семинар	АҚҰО	2006 жылғы желтоқсан	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
6. Адам құқықтары саласындағы білім беруді іске асыруға Бұқаралық ақпарат құралдарының қатысуы
6.1	БҒМ-ның веб-сайтында "Адам құқықтары бойынша білім беру" айдарын ашу ("Қазақстандағы білім беру" бөлімінде)	Айдар	БҒМ	2006 жылғы қараша	Қаржыландыруды талап етпейді
6.2	"Внешкольник Казахстана", "Қазақстан тарихы", "История Казахстана: преподавание в вузах и школах", "Учитель Казахстана", "Қазақстан мұғалімі", Қазақстан мектебі", "Столичное образование" мерзімді журналдары мен газеттерінде адам құқықтары саласындағы білім беру проблемалары бойынша арнайы материалдар дайындау және жариялау	Жарияланымдар	БҒМ (жинақтау), МАМ, Әділетмині	2006 - 2007 жылдар ішінде	Қаржыландыруды талап етпейді
6.3	Теледидардан көрсету үшін»"Адам құқығы бала құқығынан басталады" тақырыбында бейнероликтер дайындау	Бейнеролик	БҒМ (жинақтау), МАМ	2007 жылғы қыркүйек	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
6.4	"Заң газеті", "Юридическая газета", "Закон и правосудие", "Страна и мир" мерзімді баспасөз басылымдарында адам құқықтары саласындағы білім беру бойынша тұрақты айдарлар ашу	Жарияланымдар	БҒМ (жинақтау), МАМ	2007 жылғы ақпан	МАМ-ның 016 "Мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу" бағдарламасы шеңберінде
7. Адам құқықтары саласындағы білім беру және насихаттау жұмыстарына жұртшылықты тарту
7.1	Балалар құқықтарын қорғау мәселелеріне арналған Республикалық қоғамдық ата-аналар кеңесінің кеңейтілген отырысын өткізу	Білім беру ұйымдарына ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), Әділетмині	2007 жылғы маусым	Қаржыландыруды талап етпейді
7.2	Заңгерлік жоғары оқу орындары мен колледждер студенттерінің "Мектеп оқушыларына - құқықтық білім" республикалық акциясын өткізу	Бұйрық	БҒМ (жинақтау), Әділетмині	2006 жылғы қараша	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
7.3	Жалпы білім беретін мектептердің мұғалімдері үшін адам құқықтары бойынша қосалқы өңірлік семинар өткізу	Үкіметке ақпарат	БҒМ (жинақтау), ЮНЕСКО	2006 жылғы қараша	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
7.4	Бала құқықтарын қорғау бойынша Орталық Азия форумын өткізу	Білім беру ұйымдарына ұсынымдар	БҒМ (жинақтау), ЮНИСЕФ	2006 жылғы қараша	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
7.5	ҮЕҰ-ның балаларды адам құқықтарына оқыту саласындағы бірегей материалдарының озық тәжірибесіне республикалық конкурс өткізу	Білім беру ұйымдарына ұсынымдар	ОІГСҰК (жинақтау), МАМ, БҒМ, АҚҰО	2007 жылғы қыркүйек	Бюджеттен тыс қаражат есебінен
7.6	ҮЕҰ-ның адам құқықтары саласындағы әлеуметтік маңызы бар жобаларын әзірлеуге арналған конкурстарда лоттарды көздеу	БҒМ-ге ақпарат	МАМ	2006 жылғы желтоқсан	МАМ-ның 018 "Ішкі саяси тұрақтылық және қоғамдық келісім саласында мемлекеттік саясатты жүргізу" бағдарламасы шеңберінде
8. Адам құқықтары саласында білім беру аясындағы халықаралық ынтымақтастық
8.1	Халықаралық ұйымдармен, сондай-ақ БҰҰ-ға мүше мемлекеттермен адам құқықтары, балалар құқықтары саласында білім беру мәселелері бойынша ынтымақтастықты кеңейту	БҒМ-ге ақпарат	СІМ, Әділетмині ІІМ, Еңбекмині, Қорғанысмині, МАМ, ДСМ, ОІГСҰК	2006 - 2007 жылдардағы желтоқсан	Қаржыландыруды қажет етпейді

Ескертпелер :
IIМ - Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгi
СIМ - Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер
министрлiгi
ДСМ - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау
министрлiгi
БҒМ - Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым
министрлiгi
Қорғанысминi - Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлiгi
Еңбекминi - Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты
әлеуметтiк қорғау министрлiгi
МАМ - Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат
министрлiгi
Әдiлетминi - Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi
БҒМ БАИ - Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым
министрлiгiнiң бiлiктiлiктi арттыру
институттары
ОІГСҰК - Қазақстан Республикасы Президентi жанындағы
Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi
ұлттық комиссия
АҚҰО - Адам құқықтарын қорғау жөнiндегi ұлттық
орталық
"САНДЖ" ЗО - "САНДЖ" зерттеу орталығы

АҚ және ЗСҚХБ - Адам құқықтары және заңдылықты сақтау
жөнiндегi Қазақстан халықаралық бюросы
СЖХҚ - Сайлау Жүйесiнiң Халықаралық Қоры
YEҰ - үкiметтiк емес ұйымдар
Обл БД (ББ) - Облыстық бiлiм департаменттерi (бiлiм
басқармалары)
БҰҰ - Бiрiккен Ұлттар Ұйымы
ҚҰ - қоғамдық ұйымдар