Об утверждении Программы развития государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан на 2007-2009 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 12 декабря 2006 года N 1191

В целях реализации пункта 26.3 Сетевого графика исполнения Общенационального плана мероприятий по реализации Послания Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 1 марта 2006 года "Стратегия вхождения Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира" и Программы Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2006 года N 222, Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Программу развития государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан на 2007-2009 годы (далее - Программа).

2. Министерству индустрии и торговли Республики Казахстан два раза в год по итогам полугодия, к 10 января и 10 июля представлять в Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

3. Контроль за исполнением Программы возложить на Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан Масимова К.К.

4. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 12 декабря 2006 года N 1191

Программа
развития государственной системы
обеспечения единства измерений
Республики Казахстан на 2007-2009 годы

Содержание

1 Паспорт Программы
2 Введение
3 Анализ современного состояния проблемы
3.1 Создание государственной эталонной базы
3.2 Сопровождение и обслуживание государственных эталонов
3.3 Организация обучения и стажировок в ведущих метрологических
институтах зарубежных стран
3.4 Создание государственного центра испытаний средств измерений
3.5 Создание поверочных лабораторий
3.6 Организация и проведение межлабораторных сличений
3.7 Аккредитация измерительных лабораторий в соответствии с
международными требованиями и подготовка квалифицированного
персонала
3.8 Проведение прикладных научных исследований в области
метрологии
3.9 Содержание Эталонного центра
4 Цель и задачи Программы
5 Основные направления и механизм реализации Программы
5.1 Развитие и обеспечение функционирования государственной
эталонной базы
5.2 Повышение эффективности определения метрологических
характеристик ввозимых и применяемых в республике средств
измерений
5.3 Подтверждение технической компетентности измерительных
лабораторий республики
5.4 Проведение прикладных научных исследований в области
метрологии
5.5 Содержание Эталонного центра
6 Необходимые ресурсы и источники их финансирования
7 Ожидаемый результат от реализации Программы
8 План мероприятий по реализации Программы

1. Паспорт Программы

Сноска. Раздел 1 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 20.01.2009 N 22 .

Наименование Программа развития государственной системы
обеспечения единства измерений Республики
Казахстан на 2007-2009 годы

Основание для Пункт 26.3 Сетевого графика исполнения
разработки Общенационального плана мероприятий по
Программы реализации Послания Президента Республики
Казахстан народу Казахстана от 1 марта 2006
года "Стратегия вхождения Казахстана в число
пятидесяти наиболее конкурентоспособных
стран мира" и Программы Правительства
Республики Казахстан на 2006-2008 годы,
утвержденного постановлением Правительства
Республики Казахстан от 31 марта 2006 года
N 222;
Пункт 86 Среднесрочного плана
социально-экономического развития Республики
Казахстан на 2007-2009 годы (второй этап),
утвержденный постановлением Правительства
Республики Казахстан от 25 августа 2006 года
N 822;
Пункт 7.2 Плана мероприятий на 2006-2008
годы по реализации Стратегии
индустриально-инновационного развития
Республики Казахстан на 2003-2015 годы,
утвержденного постановлением Правительства
Республики Казахстан от 30 июня 2006 года
N 609

Основной Министерство индустрии и торговли Республики
разработчик Казахстан
Программы

Цель Программы Защита прав и законных интересов граждан и
экономики Республики Казахстан от
последствий недостоверных результатов
измерений, а также устранение технических
барьеров в торговле путем обеспечения
признания результатов измерений на
международном уровне

Основные задачи Развитие и обеспечение функционирования
Программы государственной эталонной базы единиц
величин Республики Казахстан для
метрологического обеспечения перспективных
потребностей отраслей экономики;
повышение эффективности определения
метрологических характеристик ввозимых и
применяемых в республике средств измерений;
подтверждение технической компетентности
измерительных лабораторий республики;
проведение прикладных научных исследований в
области метрологии;
содержание Эталонного центра

Источник Средства республиканского бюджета:
финансирования на 2007 год - 1056,108 млн. тенге;
на 2008 год - 933,912 млн. тенге;
на 2009 год - 1097,44 млн. тенге
Объемы финансирования из республиканского
бюджета будут уточняться в соответствии с
Законом о республиканском бюджете на
соответствующий финансовый год

Ожидаемые Реализация Программы позволит:
результаты от модернизировать 8 единиц и приобрести 7
реализации единиц эталонов и эталонного оборудования;
Программы сопровождать и обслуживать государственные
эталоны;
обучить специалистов в ведущих
метрологических институтах зарубежных стран;
создать и развивать государственный центр
испытаний средств измерений;
создать и развивать поверочные лаборатории и
организовать поверочные работы;
провести сличения результатов поверки и
калибровки средств измерений между
метрологическими службами юридических лиц;
гармонизировать систему аккредитации
Республики Казахстан с международными
требованиями;
разработать нормативно-методические документы
(методики выполнения измерений, поверки,
калибровки средств измерений, оценки
погрешности и неопределенности измерений,
достоверности ССД и РСД, рекомендации по
вопросам охраны окружающей среды,
безопасности труда, по разработке новых
энергосберегающих технологий, по
совершенствованию эталонов и эталонного
оборудования);
обеспечить бесперебойное и безаварийное
функционирование всего технологического
оборудования Эталонного центра

Срок реализации 2007-2009 годы
Программы

2. Введение

Программа развития государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан на 2007-2009 годы разработана в соответствии с пунктом 26.3 Сетевого графика исполнения Общенационального плана мероприятий по реализации Послания Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 1 марта 2006 года "Стратегия вхождения Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира" и Программы Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2006 года N 222, пунктом 86 Среднесрочного плана социально-экономического развития Республики Казахстан на 2007-2009 годы (второй этап), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 августа 2006 года N 822, пунктом 7.2 Плана мероприятий на 2006-2008 годы по реализации Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 июня 2006 года N 609.
Программа является продолжением ранее утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 16 марта 2004 года N 321 Программы развития государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан на 2004-2006 годы.
Настоящей Программой в обеспечение поставленных Главой Государства приоритетов и задач по вхождению Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира, на основе анализа современных и перспективных потребностей науки, техники и промышленности республики в метрологическом обеспечении, в развитии высокоточной измерительной техники настоящей Программой предусматривается совершенствование и содержание национальной эталонной базы на современном уровне, отвечающей международным требованиям, создание поверочной и испытательной баз, организация межлабораторных сличений и аккредитация измерительных лабораторий в соответствии с международными требованиями и подготовка квалифицированного персонала, проведение прикладных научных исследований в области метрологии и содержание Эталонного центра.

3. Анализ современного состояния проблемы

3.1 Создание государственной эталонной базы

Сноска. Раздел 3.1 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 20.01.2009 N 22 .

В соответствии со статьей 10 Закона Республики Казахстан от 7 июня 2000 года "Об обеспечении единства измерений" (далее - Закон) техническую основу государственной системы обеспечения единства измерений в Республике Казахстан образуют государственные эталоны единиц величин, создание и содержание которых осуществляется государством.
По состоянию на 1999 год эталонная база состояла из созданных в 1970-1980 годах и сосредоточенных в южном регионе государственных эталонов, которые морально и технически устарели и их метрологические характеристики не отвечают требованиям, предъявляемым к исходным для страны средствам измерений.
Реализация аналогичных программ за 1999-2006 годы позволила ввести в эксплуатацию новые эталоны, модернизировать ряд эталонов, расширить диапазоны измеряемых величин, повысить точность измерений.
Развитие экономики, а вместе с ней науки и техники обуславливает постоянное обновление применяемого парка средств измерений. Причем обновление происходит в сторону повышения точности и расширения диапазонов измерений.
Ввиду чего, ряд исходных эталонов, принадлежащих метрологическим службам юридических лиц, а также рабочих средств измерений из-за отсутствия соответствующих государственных эталонов, ежегодно вывозятся на поверку за пределы республики (в Россию, Украину).
Такое положение в значительной степени сдерживает выход отечественной продукции на мировой рынок, создает техническую и экономическую зависимость республики от других стран, у которых она вынуждена поверять свои исходные эталоны и рабочие средства измерений.
Особенно это касается интенсивно развивающихся отраслей экономики и приоритетных кластеров, таких как топливно-энергетический комплекс, нефтегазодобывающая, текстильная и пищевая промышленность, металлургия, а также отраслей машиностроения, телекоммуникаций, в которых метрологическое обеспечение находится не на должном уровне.
Для отдельных видов машиностроения и приборостроения организация и выпуск такой продукции как станки для металлообработки, нефтегазодобывающее оборудование и прочие, являются приоритетными в связи с целесообразностью их дальнейшего развития. При осуществлении таких производств используется значительное количество средств измерений геометрических величин: измерения наружных и внутренних размеров, параметров сложных рабочих поверхностей, отклонений от прямолинейности и плоскостности.
Измерители теплопроводности материалов, применяемые в энергетике, машиностроении, строительстве и производстве строительных материалов метрологически не обеспечены в республике и вывозятся на поверку за ее пределы.
В здравоохранении, охране и мониторинге окружающей среды, безопасности движения на транспорте, технологических процессах применяются приборы определения освещенности, яркости и светового потока, однако, в республике отсутствует государственный эталон единицы силы света, от которого бы передавался размер.
Спектрофотометры видимого излучения, меры спектральных коэффициентов, белизномеры, применяемые в электронике, электротехнике, телевидении, пищевой промышленности, фармацевтике, разведке полезных ископаемых также метрологически не обеспечены.
Повышенная запыленность (массовое содержание взвешенных частиц) и загазованность воздуха рабочей зоны относится к физической группе опасных и вредных производственных факторов, влияющих на безопасность окружающей среды для жизни, здоровья и имущества населения, следствием являются взрывы на производствах, особенно в угольной промышленности, строительстве. Источниками атмосферных аэрозолей (пыль, твердые частицы, взвешенные вещества) являются природные (лесные пожары, пылевые бури), промышленные и бытовые факторы (выбросы промышленных предприятий при пылении отходов производства и применении хвостохранилищ, золоотвалов, терриконов, различных полигонов бытовых отходов, особенно, в крупных городах республики). На предприятиях, вносящих наибольший вклад в загрязнение атмосферы, применяются контрольные приборы, для метрологического обеспечения которых необходим государственный первичный эталон единиц дисперсных параметров аэрозолей, взвесей и порошкообразных материалов и единицы массовой концентрации частиц в аэродисперсных средах.
В соответствии с Законом средства измерений, используемые при осуществлении государственных и частных учетных операций, подлежат обязательной поверке. Основными средствами измерений при учете материальных ценностей являются меры массы, к которым размер единицы передается по цепочке эталонов от государственного вторичного эталона массы, для расширения диапазонов которого необходимо провести его дооснащение.
Для участия в международных ключевых сличениях, проводимых в рамках Международного Бюро Мер и Весов, необходим государственный первичный эталон единицы длины. Также первичный эталон даст возможность иметь собственный размер единицы длины - метр.
6 января 2006 года Казахстан стал ассоциированным членом Международного Бюро Мер и Весов, главной функцией которого является проведение международных сличений, выполняющих важнейшую роль в осуществлении международной унификации измерений. Результаты сличений публикуются в сети Интернет в виде базы данных по измерительным возможностям государств. Положительные результаты обеспечивают доверие зарубежных партнеров в осуществлении торговых операций и научно-технического сотрудничества.
Для выполнения вышеуказанных работ собственную государственную эталонную базу имеют все зарубежные страны, такие как Германия, Франция, США, Япония, Южная Корея и так далее, содержание и развитие которых финансируется, в том числе и из государственного бюджета. Так, метрологический институт РТВ (Германия) со стопроцентным финансированием из государственного бюджета, для выполнения работ по обеспечению единства измерений имеет 130 государственных эталонов и штат сотрудников 1540 человек.

3.2 Сопровождение и обслуживание государственных эталонов

Эталоны и эталонное оборудование являются комплексом высокоточных средств измерений, на точность которых влияют многие факторы окружающей среды (температура, относительная влажность, атмосферное давление, вибрация, электромагнитные поля), а также их изменение во времени. Исключение или уменьшение влияния указанных факторов является одной из главных задач при хранении единиц величин и передаче размеров от государственных эталонов. Это требует создания соответствующих условий в лабораториях (отопление, кондиционирование, освещение).
На конец 2006 года количество государственных эталонов и эталонного оборудования составит 74 единицы, ученых-хранителей - 31 человек. В период с 2004 по 2006 годы проведены сличения (поверки) более 40 единиц государственных эталонов.

3.3 Организация обучения и стажировок в ведущих
метрологических институтах зарубежных стран

Наличие национальных эталонов, достигнутый ими уровень точности измерений, свидетельствует о налаженной системе измерений в стране, что в свою очередь определяет статус страны на международной арене, ее признаваемость, доверие со стороны торговых партнеров из других стран.
Соответствие национальных эталонов международным требованиям, является одним из условий вступления страны в различные международные организации, в том числе во Всемирную Торговую Организацию (далее - ВТО).
В соответствии с предыдущими Программами развития государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан были приобретены новые эталоны, для обслуживания которых в настоящее время ученые-хранители государственных эталонов проходят обучение продолжительностью не более 1 месяца. Данное обучение содержит в основном теоретический курс и рассчитано для специалистов, имеющих практический опыт работы на эталонах.
Наиболее актуален вопрос качественного обучения и прохождения стажировок в связи с подписанием Республикой Казахстан Соглашения "О взаимном признании национальных измерительных эталонов и сертификатов калибровки и измерений, выдаваемых национальными метрологическими институтами", одним из условий которого является наличие результатов ряда ключевых сличений национальных эталонов, которые ведут к количественному выражению степени эквивалентности национальных измерительных эталонов и проводятся учеными-хранителями государственных эталонов по четко установленным методикам.
Для проведения научно-исследовательских работ, работ по оценке точности эталонов и их сличений с международными и национальными эталонами зарубежных стран необходимо владеть всеми вопросами проведения данных процедур.
По окончании стажировок учеными-хранителями государственных эталонов будет проведен анализ эталонов, расчет неопределенности эталонов, составлен отчет научно-исследовательской работы с предложениями повышения точности государственных эталонов, что позволит повысить точность измерений государственных эталонов, обеспечит признание результатов измерений на международном рынке.

3.4 Создание государственного центра испытаний
средств измерений

В целях защиты граждан и экономики от недостоверных результатов измерений, осуществляемых с помощью средств измерений, Законом предусмотрено проведение испытаний средств измерений для целей утверждения типа и метрологической аттестации государственной метрологической службой. Испытания для целей утверждения типа и метрологическая аттестация проводятся для определения действительных характеристик средств измерений в нормальных и экстремальных условиях эксплуатации, соответствия требованиям безопасности и функциональному назначению испытуемого средства измерений.
В настоящее время в Республику Казахстан ввозится большое количество оборудования для работ в области физико-химических измерений и измерений расхода и количества жидкостей и газов. Это различные виды газоанализаторов, спектрофотометров, расходомеров, рН-метров, анализаторов газов, хроматографов. Также ввозятся приобретающие в последнее время популярность игровые автоматы. Испытания данных средств измерений и оборудования чаще всего осуществляются на базе заявителей (изготовителей и импортеров), лаборатории которых не специализированы для проведения подобных работ. Согласно международным требованиям (Руководство ИСО/МЭК 17025:2001) испытания должны проводиться квалифицированными специалистами, в специализированной лаборатории, оснащенной необходимым испытательным, измерительным и вспомогательным оборудованием.
Таким образом, существует потребность в создании собственного центра испытаний средств измерений, оснащенного всем необходимым оборудованием.
В 2006 году, за счет средств республиканского бюджета было приобретено и поставлено оборудование для проведения испытаний климатических, механических и на электромагнитную совместимость. Однако приобретенное оборудование не полностью охватывает весь перечень существующих в мире испытаний. Поэтому данное мероприятие рассчитано на несколько лет, за это время будет приобретаться недостающее оборудование, обучаться специалисты.

3.5 Создание поверочных лабораторий

Согласно Закону средства измерений, используемые в сфере государственного метрологического надзора, подлежат обязательной поверке, при которой подтверждается соответствие поверяемого средства измерений установленным техническим требованиям и определяется его пригодность к дальнейшему применению.
В настоящее время существует вопрос о качестве оказываемых аккредитованными юридическими лицами услуг по поверке средств измерений, применяемых при работах по обеспечению защиты жизни и здоровья граждан, при контроле состояния окружающей среды, при торгово-коммерческих операциях и расчетах между покупателем (потребителем) и продавцом (поставщиком, производителем, исполнителем), в том числе в сферах бытовых и коммунальных услуг, услуг связи и др. А также не все применяемые средства измерений обеспечены поверкой в республике.
Достоверность результатов измерений в указанных областях деятельности имеет социальное, экономическое и политическое значение для государства.
Создание поверочных лабораторий с современным поверочным и вспомогательным оборудованием, высококвалифицированным персоналом предусматривает немалые финансовые затраты, в которых не заинтересованы коммерческие предприятия, а зачастую они не могут себе позволить подобные расходы.
Бюджетное финансирование по данному мероприятию осуществляется с 2005 года. Для проведения поверочных работ в области медицины приобретено 5 единиц оборудования, в сфере торгово-коммерческих операций - 11 единиц, в охране окружающей среды - 4 единицы. Проведена работа по их внесению в реестр государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан. Однако, этого недостаточно для метрологического обеспечения всех средств измерений, применяемых в вышеуказанных областях деятельности.

3.6 Организация и проведение межлабораторных сличений

Поверка и калибровка средств измерений осуществляется метрологическими службами юридических лиц, аккредитованных в установленном порядке.
Для обеспечения качества проводимых поверок и калибровок средств измерений необходимо проведение межлабораторных сличений среди аккредитованных поверочных и калибровочных лабораторий (центров).
Сличения являются одним из способов контроля и должны проводиться с целью обеспечения единства и требуемой точности измерений в республике и подтверждения технической компетентности метрологических служб.
Согласно статьи 14 Закона межлабораторные сличения организует и проводит государственный научный метрологический центр, которым постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 ноября 1996 года N 1342 "О создании Республиканского государственного предприятия "Казахстанский институт метрологии (КазИнМетр)" определено республиканское государственное предприятие "Казахстанский институт метрологии" (далее - РГП "КазИнМетр").
Организатор сличений осуществляет научно-методическое руководство проведения межлабораторных сличений, которое включает определение вида сличений, выбор средства сличений, определение характеристик средства сличений, разработку плана проведения сличений, составление сводной таблицы результатов сличений, анализ результатов сличений. Анализ результатов сличений позволяет выявить различия и проблемы лабораторий, и инициировать проведение корректирующих действий. Отрицательные результаты приводят к исключению из области аккредитации участников межлабораторных сличений соответствующих видов измерений. Положительные же результаты обеспечивают доверие у заказчиков лаборатории.
Бюджетное финансирование данного мероприятия осуществляется с 2005 года. В сличениях приняли участие и доказали свою компетентность 22 поверочные и калибровочные лаборатории. В 2006 году организованы межлабораторные сличения результатов поверки и калибровки средств измерений для 28 поверочных и калибровочных лабораторий.

3.7 Аккредитация измерительных лабораторий в соответствии
с международными требованиями и подготовка
квалифицированного персонала

Всевозрастающая тенденция глобализации мировой торговли и в целом экономики определяет необходимость принятия мер по устранению всевозможных национальных и региональных барьеров в торговле, производстве, финансах, специалистах, что является одной из важнейших задач общества на современном этапе. Об этом свидетельствует образование в 1995 году ВТО и заключение Соглашения по техническим барьерам в торговле (ТБТ) в рамках ВТО.
В этой связи необходимо гармонизировать систему аккредитации Республики Казахстан с международными системами и, как следствие проводить аккредитацию измерительных лабораторий и подготовку персонала в соответствии с международными требованиями.
Основной целью международного сотрудничества на сегодня является создание глобальной системы измерений. Взаимное признание результатов измерений, проводимых поверочными и калибровочными лабораториями различных стран, возможно только при их высокой компетенции, а также на взаимном доверии друг к другу.
Таким образом, механизмом обеспечения доверия для определения беспристрастности, независимости и компетенции лабораторий станет аккредитация.
Аккредитация на соответствие международным требованиям предоставит возможность измерительным лабораториям показать техническую компетентность и признание результатов измерений на мировом рынке.

3.8 Проведение прикладных научных исследований
в области метрологии

Непременными условиями достижения глобальных целей, стоящих перед Казахстаном являются обеспечение устойчивого экономического роста страны, развитие науки и внедрение новых технологий.
В соответствии со статьей 14 Закона РГП "КазИнМетр" проводит научно-исследовательские работы, в связи с чем в 2004 году было аттестовано в качестве научной организации.
В период с 2004 года по 2006 год РГП "КазИнМетр" проводилась научная работа в области стандартных справочных данных (далее - ССД) и рекомендуемых справочных данных (далее - РСД). Проведен мониторинг потребностей отечественной промышленности и науки в ССД. Разработаны ССД и РСД в области нефтехимии, горного дела, обогащения и цветной металлургии, безопасности труда. Итогом проведенной работы стало создание в 2005 году государственной службы стандартных справочных данных (далее - ГСССД). Обозначен круг потребителей, разработчиков ССД и специализированных организаций ГСССД.
Кроме того, в 2006 году проводились научные исследования государственного эталона единицы плоского угла, позволившие всесторонне изучить возможности эталона, исследовать влияние различных факторов на стабильность его метрологических характеристик.
Для обеспечения наивысшей точности приобретаемых и существующих эталонов недостаточно только ввести их в действие. Необходимо исследовать влияние различных внешних факторов на точностные характеристики эталонов и по результатам научных исследований проводить усовершенствование эталонов с целью достижения наивысшей точности на уровне мировых стандартов.
Проведение научно-исследовательских работ по дальнейшему исследованию возможностей применения приобретенного эталонного оборудования позволит расширить сферу его применения и использования.
Научно-исследовательские работы необходимы для создания новых типов стандартных образцов состава и свойств веществ и материалов, потребность в которых в республике очень велика. Использование отечественных стандартных образцов позволит обеспечить метрологический контроль средств измерений и снизить затраты потребителей на приобретение и допуск к применению стандартных образцов зарубежного выпуска.

3.9 Содержание Эталонного центра

Во исполнение поручения Главы государства построен и введен в эксплуатацию Эталонный центр в городе Астана, представляющий собой административный корпус и комплекс специализированных лабораторий для размещения эталонов и эталонного оборудования.
В рамках реализации Программ создания и развития государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан в период с 1999 по 2006 годы за счет средств республиканского бюджета изготовлены уникальные эталоны и эталонное оборудование, требующие специальных условий содержания, которые обеспечены в Эталонном центре.
Для дальнейшего содержания Эталонного центра необходимо обеспечить его поддержку и техническое обслуживание.

4. Цель и задачи Программы

Целью Программы является защита прав и законных интересов граждан и экономики Республики Казахстан от последствий недостоверных результатов измерений, а также устранение технических барьеров в торговле путем обеспечения признания результатов измерений на международном уровне.
Задачами Программы являются:
развитие и обеспечение функционирования государственной эталонной базы единиц величин Республики Казахстан для метрологического обеспечения перспективных потребностей отраслей экономики;
повышение эффективности определения метрологических характеристик ввозимых и применяемых в республике средств измерений;
подтверждение технической компетентности измерительных лабораторий республики;
проведение прикладных научных исследований в области метрологии;
содержание Эталонного центра.

5. Основные направления и механизм реализации Программы

5.1 Развитие и обеспечение функционирования
государственной эталонной базы

Сноска. Раздел 5.1 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 20.01.2009 N 22 .

Для развития государственной эталонной базы необходимо приобретение эталонов и эталонного оборудования, а также приобретение оборудования для модернизации существующих государственных эталонов.
Для сопровождения и обслуживания государственных эталонов необходимо:
проведение сличений (поверок) с межгосударственными и международными, а также национальными эталонами единиц величин зарубежных стран;
обеспечение условий хранения и эксплуатации приобретаемого оборудования;
приобретение расходных материалов и вспомогательных средств измерений для государственных эталонов, а также их дооснащение;
ремонт и сервисное обслуживание государственных эталонов;
содержание и повышение квалификации персонала, обслуживающего государственные эталоны.
Для проведения научно-исследовательских работ на международном уровне и повышения квалификации персонала, обслуживающего государственные эталоны необходимо провести их обучение и прохождение длительных стажировок не менее шести месяцев в ведущих метрологических институтах зарубежных стран.

5.2 Повышение эффективности определения метрологических
характеристик ввозимых и применяемых в республике
средств измерений

Создание государственного центра испытаний средств измерений предполагает:
приобретение оборудования для проведения испытаний и метрологической аттестации;
размещение и введение в эксплуатацию приобретенного оборудования в испытательных лабораториях Эталонного центра.
В целях обеспечения поверкой измерительной техники, внесенной в номенклатурный перечень и используемой в областях деятельности, имеющих социальное, экономическое и политическое значение для государства предполагается приобретение поверочного и вспомогательного оборудования.

5.3 Подтверждение технической компетентности
измерительных лабораторий республики

Организация и проведение межлабораторных сличений результатов поверки и калибровки средств измерений потребует обучения персонала метрологических служб юридических лиц, создания и разработки программного обеспечения для обработки результатов межлабораторных сравнительных сличений, комплектования справочно-информационного фонда, приобретения средств сличений.
Для аккредитации измерительных лабораторий в соответствии с международными требованиями и подготовки квалифицированного персонала необходимо оказать услуги по подготовке к аккредитации и дальнейшей аккредитации на соответствие требованиям международного стандарта ИСО/МЭК 17025-2001 "Общие требования к компетентности испытательных и калибровочных лабораторий".
В целях обеспечения соответствующего уровня лабораторий предусматривается подготовка квалифицированного персонала, в том числе внешних экспертов-аудиторов с признанием их статуса в международных системах аккредитации. Работы по организации обучения следует проводить с привлечением ведущих международных центров подготовки персонала, с выдачей сертификатов международного образца.

5.4 Проведение прикладных научных исследований
в области метрологии

Проведение прикладных научных исследований в области метрологии предполагает:
совершенствование имеющихся эталонов и эталонного оборудования, расширение области их применения;
разработка новых типов стандартных образцов;
разработка новых стандартных справочных данных.

5.5 Содержание Эталонного центра

Содержание Эталонного центра предполагает:
поддержку и техническое обслуживание технологического оборудования Эталонного центра;
телекоммуникационное обеспечение, охрану, хозяйственное обслуживание Эталонного центра;
страхование Эталонного центра на случай стихийных бедствий, пожара, взрывов и других рисков.

6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

Сноска. Раздел 6 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 20.01.2009 N 22 .

Финансирование Программы осуществляется за счет средств, предусмотренных в республиканском бюджете на развитие государственной системы обеспечения единства измерений Республики Казахстан.
Необходимые объемы финансирования на 2007 год составляют 1056,108 млн. тенге, на 2008 год - 933,912 млн. тенге, на 2009 год - 1097,44 млн. тенге.
Объемы финансирования из республиканского бюджета будут уточняться в соответствии с Законом о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год.

7. Ожидаемый результат от реализации Программы

Сноска. Раздел 7 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 20.01.2009 N 22 .

Эталонная база должна гарантировать безопасность государства (метрологическую независимость и самодостаточность), правильно оценивать точность выполняемых измерений с целью осуществления достоверной оценки качества и количества сырья, ресурсов, материалов, продукции.
Реализация Программы позволит:
модернизировать 8 единиц и приобрести 7 единиц эталонов и эталонного оборудования, соответствующих уровню точности международных требований и национальных эталонов наиболее технически развитых стран;
сопровождать и обслуживать все государственные эталоны;
обучить специалистов в ведущих метрологических институтах зарубежных стран;
создать и развивать Государственный центр испытаний средств измерений для обеспечения качества проводимых испытаний и метрологической аттестации средств измерений и оборудований;
создать и развивать поверочные лаборатории и организовать поверочные работы для средств измерений, используемых в отраслях деятельности, имеющих социальное, экономическое и политическое значение;
провести сличения результатов поверки и калибровки средств измерений между метрологическими службами юридических лиц;
гармонизировать систему аккредитации Республики Казахстан с международными требованиями;
разработать нормативно-методические документы (методики выполнения измерений, поверки, калибровки средств измерений, оценки погрешности и неопределенности измерений, достоверности ССД и РСД, рекомендации по вопросам охраны окружающей среды, безопасности труда, по разработке новых энергосберегающих технологий, по совершенствованию эталонов и эталонного оборудования);
обеспечить бесперебойное и безаварийное функционирование всего технологического оборудования Эталонного центра.

8. План мероприятий по реализации Программы развития
государственной системы обеспечения единства измерений
Республики Казахстан на 2007-2009 годы

Сноска. Раздел 8 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 20.01.2009 N 22 .

N п/п	Мероприятия	Форма завер- шения	Ответ- ствен- ные испол- нители	Срок испол- нения	Пред- полага- емые расходы (млн. тенге)	Источ- ник финан- сиро- вания
1	2	3	4	5	6	7
1. Развитие и обеспечение функционирования государственной эталонной базы
1	Обеспечить развитие эталонной базы Республики Казахстан: приобрести эталон единицы электрического сопротивления; приобрести эталон единицы электрического сопротивления на основе квантового эффекта Холла; приобрести эталон единицы силы света; приобрести эталон единиц координат цвета и координат цветности; приобрести эталон длины до 1000 мм; приобрести эталон единицы теплопроводности; приобрести эталон единиц дисперсных параметров аэрозолей, взвесей и порошкообразных материалов и единицы массовой концентрации частиц в аэродисперсных средах; приобрести оборудования для модернизации государственных эталонов длины; массы; абсолютного давления; силы постоянного тока; силы переменного тока; электрической емкости; времени и частоты; твердости по шкале Виккерса	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 410; 2008 г. - 410; 2009 г. - 485	Респу- бли- кан- ский бюджет
2	Обеспечить сопровождение и обслуживание государственных эталонов: провести сличе- ния (поверки) с межгосударствен- ными и международными, а также национальными эталонами единиц величин зарубежных стран; обеспечить условия хранения и эксплуатации приобретаемого оборудования; приобрести расходные материалы и вспомогательные средства измерений для государственных эталонов, а также их дооснастить; ремонт и сервисное обслуживание государственных эталонов; содержать и повышать квалификацию персонала, обслуживающего государственные эталоны	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 198,193; 2008 г. - 200,323; 2009 г. - 284,351	Респу- бли- кан- ский бюджет
3	Обеспечить обучение и стажи- ровку специалис- тов в ведущих метрологических институтах зарубежных стран	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 33,504	Респу- бли- кан- ский бюджет
2. Повышение эффективности определения метрологических характеристик ввозимых и применяемых в республике средств измерений
4	Обеспечить развитие Государственного центра испытаний средств измерений: приобрести оборудование для проведения испытаний и метрологической аттестации; разместить и ввести в эксплуатацию приобретенное оборудование в испытательных лабораториях Эталонного центра	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 71,694; 2008 г. - 65; 2009 г. - 58	Респу- бли- кан- ский бюджет
5	Обеспечить развитие поверочной лаборатории и организовать поверочные работы для средств измерений, используемых в отраслях деятельности, имеющих социальное, экономическое и политическое значение	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ (созыв); МЗ; МООС	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 68,531; 2008 г. - 45; 2009 г. - 21	Респу- бли- кан- ский бюджет
3. Подтверждение технической компетентности измерительных лабораторий республики
6	Организовать проведение межлабораторных сличений резуль- татов поверки и калибровки средств измерений	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 7,183; 2008 г. - 7,183; 2009 г. - 7,589	Респу- бли- кан- ский бюджет
7	Организовать аккредитацию измерительных лабораторий в соответствии с международными требованиями и подготовку квалифицированно- го персонала	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 60	Респу- бли- кан- ский бюджет
4. Проведение прикладных научных исследований в области метрологии
8	Проводить прик- ладные научные исследования в области метрологии	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 11,3; 2008 г. - 11,978; 2009 г. - 13,236	Респу- бли- кан- ский бюджет
5. Поддержка и техническое обслуживание Эталонного центра
9	Содержание Эталонного центра: производить поддержку и техническое обслуживание технологического оборудования Эталонного центра; производить телекоммуника- ционное обеспечение, охрану, хозяйственное обслуживание Эталонного центра; производить страхование Эталонного центра на случай стихийных бедствий, пожара, взрывов и других рисков	Информация в Прави- тельство Республики Казахстан	МИТ	10 января и 10 июля ежегод- но	2007 г. - 195,703; 2008 г. - 194,428; 2009 г. - 228,264	Респу- бли- кан- ский бюджет
	Итого:				2007 г. - 1056,108; 2008 г. - 933,912; 2009 г. - 1097,44	Респу- бли- кан- ский бюджет

Примечание:
МИТ - Министерство индустрии и торговли Республики Казахстан;
МЗ - Министерство здравоохранения Республики Казахстан;
МООС - Министерство охраны окружающей среды Республики Казахстан.

Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 12 желтоқсандағы N 1191 Қаулысы

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 наурыздағы "Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы" атты Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк кестесiнiң 26.3-тармағын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI :

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

2. Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi жарты жылдықтың қорытындылары бойынша жылына екi рет, 10 қаңтарға және 10 шiлдеге қарай Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.

3. Бағдарламаның орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң орынбасары К.Қ.Мәсiмовке жүктелсiн.

4. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2006 жылғы 12 желтоқсандағы
N 1191 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесін дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы

Мазмұны

1. Бағдарлама паспорты
2. Кiрiспе
3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау
3.1 Мемлекеттiк эталондық базаны құру
3.2 Мемлекеттiк эталондарды сүйемелдеу және оларға қызмет көрсету
3.3 Шет елдердегi жетекшi метрологиялық институттарда оқуды және сынақтан өтудi ұйымдастыру
3.4 Өлшем құралдарын сынаудың мемлекеттiк орталығын құру
3.5 Салыстырып тексеру зертханаларын құру
3.6 Зертханааралық салыстыруларды ұйымдастыру және жүргiзу
3.7 Халықаралық талаптарға сәйкес өлшеу зертханаларын аккредиттеу және бiлiктi қызметкерлер даярлау
3.8 Метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу
3.9 Эталон орталығын ұстау
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары және iске асыру тетiгi
5.1 Мемлекеттiк эталондық базаны дамыту және қамтамасыз ету
5.2 Республикаға әкелiнетiн және қолданылатын өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамасын анықтау тиiмдiлiгiн арттыру
5.3 Республиканың өлшеу зертханаларының техникалық құзыреттiлiгiн растау
5.4 Метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу
5.5 Эталон орталығын ұстау
6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтиже
8. Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары

1. Бағдарлама паспорты

Атауы Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн
қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн
дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған
бағдарламасы

Бағдарламаны Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006
әзiрлеу үшiн жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен
негiздеме бекiтiлген Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 2006 жылғы 1 наурыздағы
"Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша
қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру
стратегиясы" атты Қазақстан халқына
Жолдауын iске асыру жөнiндегi
iс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-
2008 жылдарға арналған бағдарламасын
орындаудың желiлiк кестесiнiң
26.3-тармағы;
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006
жылғы 25 тамыздағы N 822 қаулысымен
бекiтiлген Қазақстан Республикасының
әлеуметтiк-экономикалық дамуының
2007-2009 жылдарға арналған орта мерзiмдi
жоспарының 86-тармағы (екiншi кезең);
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006
жылғы 30 маусымдағы N 609 қаулысымен
бекiтiлген Қазақстан Республикасының
индустриялық инновациялық дамуының
2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын
iске асыру жөнiндегi 2006-2008 жылдарға
арналған iс-шаралар жоспарының
7.2-тармағы

Бағдарламаны Қазақстан Республикасы Индустрия және
негiзгi әзiрлеушi сауда министрлiгi

Бағдарламаның Қазақстан Республикасы азаматтарының
мақсаты құқықтарын және заңды мүдделерiн және
экономикасын өлшемнiң анық емес
нәтижелерiнен қорғау; сондай-ақ саудадағы
техникалық кедергiлердi халықаралық
деңгейде өлшеу нәтижелерiн мойындауды
қамтамасыз ету жолымен шеттету

Бағдарламаның Экономика салаларының болашақтағы
негiзгi мiндеттерi қажеттiлiктерiн метрологиялық қамтамасыз
етуге арналған Қазақстан Республикасының
шама бiрлiгiнiң ұлттық эталондық
базасының қызметiн дамыту және
қамтамасыз ету;
республикаға әкелiнетiн және
қолданылатын өлшем құралдарының
метрологиялық сипаттамасын анықтау
тиiмдiлiгiн арттыру;
республиканың өлшеу зертханаларының
техникалық құзыреттiлiгiн растау;
метрология саласында қолданбалы ғылыми
зерттеулер жүргiзу;
Эталон орталығын ұстау

Қаржыландыру Республикалық бюджет қаражаты
көзi 2007 жылға - 1056,108 млн. теңге;
2008 жылға - 933,912 млн. теңге;
2009 жылға - 1097,44 млн. теңге
Республикалық бюджеттен қаржыландыру
көлемi тиiстi қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы Заңға сәйкес
нақтыланады

Бағдарламаны iске Бағдарламаны iске асыру:
асырудан күтiлетiн эталондар және эталондық жабдықтардың
нәтижелер 8 бірлігін жаңғыртуға және 7 бірлігін
сатып алуға;
мемлекеттiк эталондарды сүйемелдеу және
қызмет көрсетуге;
мамандарды шет елдердiң жетекшi
метрологиялық институттарында оқытуға;
өлшем құралдарын сынаудың мемлекеттiк
орталығын құруға және дамытуға;
салыстырып тексеру зертханаларын құруға
және дамытуға және салыстырып тексеру
жұмыстарын ұйымдастыруға;
заңды тұлғалардың метрологиялық
қызметтерi арасындағы өлшем құралдарын
салыстырып тексеру және калибрлеу
нәтижелерiне салыстырулар жүргiзуге;
Қазақстан Республикасының аккредиттеу
жүйесiн халықаралық талаптармен
үйлестiруге;
нормативтi-әдiстемелiк құжаттарды
әзiрлеуге (өлшеудi орындау әдiстемесi,
салыстырып тексеру, өлшем құралдарын
калибрлеу, қателiктi және өлшем
белгiсiздiгiн бағалау, САД және ҰАД
растығы, қоршаған ортаны қорғау, еңбек
қауiпсiздiгi мiндеттерi бойынша, жаңа
энергия жинақтаушы технологияларды
әзiрлеу, эталондарды және эталондық
жабдықтарды жетiлдiру бойынша ұсыныстар);
Эталон орталығындағы барлық технологиялық
жабдықтардың үздiксiз және авариясыз
жұмыс iстеуiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк
бередi.

Бағдарламаны iске 2007-2009 жылдар
асыру мерзiмi

Ескерту. 1-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.01.20. N 22 Қаулысымен.

2. Кiрiспе

Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 наурыздағы "Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы" атты Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк кестесiнiң 26.3-тармағына, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 25 тамыздағы N 822 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспарының 86-тармағына (екiншi кезең), Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 30 маусымдағы N 609 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының индустриялық инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын iске асыру жөнiндегi 2006-2008 жылдарға арналған iс-шаралар жоспарының 7.2-тармағына сәйкес әзiрленген.
Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 16 наурыздағы N 321 қаулысымен бұрын бекiтiлген Қазақстан Республикасының шамалар бiрлiктерiнiң эталондық базасын дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасын жалғастырушы болып табылады.
Метрологиялық қамтамасыз етудегi республиканың ғылыми, техникалық және өнеркәсiптiк қазiргi заманғы және болашақтағы қажеттiлiгiн талдау негiзiндегi Мемлекет Басшысының Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi елу елдiң қатарына кiруi бойынша қойған бастапқы және мiндеттерiн қамтамасыз етуде, жоғары дәлдiктi өлшеу техникасын дамытуда осы бағдарламамен халықаралық талаптарға сай қазiргi заман деңгейiнде ұлттық эталондық базаны жетiлдiру және ұстау, салыстырып тексеру және сынақ базаларын құру, халықаралық талаптарға сай зертханааралық салыстыруларды және өлшеу зертханаларын аккредиттеудi ұйымдастыру және бiлiктi мамандарды дайындауды жүргiзу қарастырылады, метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу және Эталон орталығын қамтамасыз ету.

3. Проблеманың қазіргi жай-күйiн талдау

3.1. Мемлекеттiк эталондық базаны құру

"Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету туралы" Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 7 маусымдағы Заңының (бұдан әрi - Заң) 10-бабына сәйкес Қазақстан Республикасында өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiнiң техникалық негiзiн шама бiрлiгiнiң мемлекеттiк эталоны құрайды, оны құруды және ұстауды мемлекет iске асырады.
1999 жылдардағы жай-күйi бойынша 1970-1980 жылдарда құрылған және оңтүстiк өңiрде шоғырланған қазiргi уақытта бар мемлекеттiк эталондар моральдық және техникалық тұрғыдан ескiрген және олардың метрологиялық сипаттамалары ел үшiн бастапқы өлшем құралдарына қойылатын талаптарға жауап бермейдi.
1999-2006 жылдарға арналған ұқсас бағдарламаларды iске асыру пайдаланымға жаңа эталондарды енгiзуге, эталондар қатарын жаңғыртуға, өлшенетiн шамалардың ауқымын кеңейтуге, өлшемдердiң дәлдiгiн жоғарылатуға мүмкiндiк бердi.
Экономиканың, сонымен бiрге ғылым және техниканың дамуы қолданылатын өлшем құралдары паркiнiң үнемi жаңарып тұруын ескертедi. Сонымен бiрге жаңару дәлдiктi жоғарылату және өлшеу ауқымын кеңейту жағында жүредi.
Дегенмен, заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерiне жататын бiрқатар бастапқы эталондар, сондай-ақ жұмысшы өлшем құралдары тиiстi мемлекеттiк эталондардың болмауына байланысты салыстырып тексеруге республикадан (Ресейге, Украинаға) тысқары әкетiледi.
Бұл жағдай отандық өнiмнiң әлемдiк рынокқа шығуын айтарлықтай дәрежеде тежейдi, республиканың өзiнiң бастапқы эталондарын және жұмысшы өлшем құралдарын салыстырып тексеруге мәжбүр елдерге техникалық және экономикалық тәуелдiлiгiн туғызады.
Әсiресе бұл метрологиялық қамтамасыз етуi тиiстi деңгейде емес отын-энергетикалық кешен, мұнай-газ өндiрушi өнеркәсiп, сондай-ақ машина жасау салалары, тамақ өнеркәсiбi, телекоммуникациялар сияқты экономикалық қарқынды дамушы салаларына қатысты болады.
Машина жасаудың және аспап жасаудың жекелеген түрлерi үшiн металл өңдеуге арналған станоктар, сүйреу стандары, мұнай-газ өндiрушi жабдықтар және басқалары сияқты өнiмдердi ұйымдастыру және шығару оларды әрi қарай дамытудың орындылығына байланысты басымдықты болып табылады. Мұндай өндiрiстердi жүзеге асыру кезiнде геометриялық шамалардың өлшем құралдарының айтарлықтай саны пайдаланылады: сыртқы және iшкi мөлшердi, күрделi жұмысшы тыстардың параметрлерiн, түзу сызықтан және жалпақтықтан ауытқуды өлшеу.
Энергетикада, машина жасауда, құрылыс материалдарын салуда және өндіруде қолданылатын материалдардың жылу өткізгіштігін өлшеуіштер республикада метрологиялық қамтамасыз етілмеген және салыстырып тексеруге шет жаққа шығарылады.
Денсаулық сақтауда, қоршаған ортаны қорғау және мониторингте, көлiкте жүру қауiпсiздiгiнде, технологиялық процестерде жарық түсiрудi, жарықты және жарық ағынын анықтау аспаптары қолданылады, бiрақ, республикада жарық күшi бiрлiгiнен көлем берiлетiн мемлекеттiк эталон жоқ.
Электроникада, электрлiк техникада, теледидарда, тамақ өнеркәсiбiнде, фармацевтикада, пайдалы қазбаларды iздеуде қолданылатын көрiнетiн жарық бөлу спектрофотометрлер, спектральдi коэффициенттердi өлшеуiштер, ақтықты өлшеуiштер де метрологиялық қамтамасыз етiлмеген.
Жұмыс аймағы ауасының жоғары шаң басуы (өлшенген бөлшектердiң жалпы құрамы) және газдалуы халықтың өмiрiн, денсаулығын және мүлiгiн қоршаған ортаның қауiпсiздiгiне ықпалын тигiзетiн қауiптi және зиянды өндiрiстiк факторлардың физикалық тобына жатады, оларға өндiрiстегi жарылыстар, әсiресе көмiр өнеркәсiбi, құрылыстар жатады. Атмосфералық аэрозольдер көздерiне (шаң, қатты бөлшектер, өлшенген бөлшектер) табиғи (орман өрттерi, шаң толқындары), өнеркәсiптiк және тұрмыстық факторлар (әсiресе республиканың iрi қалаларындағы өндiрiс қалдықтарын шаңдау кезiндегi және қалдықтар қоймаларын, күл үйiндiлерiн, түрлi тұрмыс қалдықтарының полигондарын қолданудағы өнеркәсiп кәсiпорындарының қалдықтары) жатады. Атмосфераның ластануына көп үлесiн қосатын кәсiпорындарда бақылау аспаптары қолданылады, оларды метрологиялық қамтамасыз ету үшiн аэродисперстiк ортадағы бөлшектердiң салмақтық концентрациясының бiрлiгi және аэрозольдер, өлшенген заттар және ұнтақ түрiндегi материалдардың дисперстiк параметрлер бiрлiгiнiң мемлекеттiк алғашқы эталоны қажет.
Заңға сәйкес мемлекеттiк және жеке есептiк операцияларды iске асыру кезiнде қолданылатын өлшем құралдары мiндеттi салыстырып тексеруге жатады. Материалдық бағалықтарды есептеудегi негiзгi өлшем құралдары салмақ өлшемдерi болып табылады, оларға көлем, ауқымдарды кеңейтуге қажеттi жабдықтауларды жүргiзу үшiн мемлекеттiк екiншi эталондық салмақтан эталондар тiзбегi бойынша берiледi.
Өлшем және Салмақ Халықаралық Бюросының шеңберінде жүргізілетін халықаралық түйінді салыстыруларға қатысу үшін ұзындық бірлігінің мемлекеттік бастапқы эталоны қажет. Сондай-ақ бастапқы эталон ұзындық бірлігінің өзіндік көлемі - метр болуына мүмкіндік береді.
2006 жылдың 6 қаңтарында Қазақстан Халықаралық Өлшем және Салмақ Бюросының қауымдастырылған мүшесi болды, оның негiзгi қызметi өлшемдердi халықаралық үйлестiрудi iске асыруда негiзгi роль атқаратын халықаралық салыстыруларды жүргiзу болып табылады. Салыстыру нәтижелерi мемлекеттiң өлшеу мүмкiндiктерi бойынша деректер базасы түрiнде Интернет желiсiнде жарияланады. Дұрыс нәтижелер сауда операциялары мен ғылыми-техникалық ынтымақтастықты iске асырудағы шет елдiк серiктестердiң сенiмiн қамтамасыз етедi.
Жоғарыда көрсетiлген жұмыстарды орындау үшiн жеке мемлекеттiк эталон барлық шет елдерде, мысалы, Германияда, Францияда, АҚШ-та, Жапонияда, Кореяда және тағы да басқа елдерде бар, оларды қамтамасыз ету және дамыту мемлекеттiк бюджеттен қаржыландырылады. Осылай РТВ (Германия) метрологиялық институты толығымен мемлекеттiк бюджеттен қаржыландырылады, өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды орындау үшiн 130 мемлекеттiк эталондар және 1540 адамнан тұратын қызметкерлер штаты бар.
Ескерту. 3.1-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.01.20. N 22 Қаулысымен.

3.2. Мемлекеттiк эталондарды сүйемелдеу және оларға қызмет көрсету

Эталондар және эталондық жабдықтар өлшем құралдарының жоғары дәлдiктi кешенi болып табылады, оның дәлдiгiне қоршаған ортаның көптеген факторлары әсер етедi (температура салыстырмалы ылғалдылық, атмосфералық қысым, дiрiл, электромагниттiк өpic), сондай-ақ олардың уақыт өзгерiсi. Көрсетiлген факторлар әсерiнiң ерекшелiгi немесе азаюы шама бiрлiгiн сақтаудағы және мемлекеттiк эталондардан көлемдердi берудегi басты мiндеттердiң бiрi болып табылады. Бұл зертханаларға сай шарттарды құруды талап етедi (жылыту, желдету, жарықтандыру).
2006 жылдың аяғына мемлекеттiк эталондар және эталондық жабдықтардың көлемi 74 бiрлiкке жетедi, сақтаушы-ғалымдар - 31 адам. 2004-2006 жылдар аралығында мемлекеттiк эталондардың 40 бiрлiгiнен көбiне салыстырулар (салыстырып тексеру) жүргiзiлдi.

3.3. Шет елдердiң жетекшi метрологиялық институттарында оқуды және сынақтан өтудi ұйымдастыру

Ұлттық эталондардың бар болуы, олардың жеткен өлшем дәлдiк деңгейi елдегi өлшем жүйесiнiң реттелгенi туралы куәландырады, ол өз кезегiнде елiмiздiң халықаралық аренадағы мәртебесiн, оның басқа елдердегi сауда жөнiндегі серiктестер жағынан сенiмiн, мойындауын айқындайды.
Ұлттық эталондардың халықаралық талаптарға сай келуi, елiмiздiң түрлi халықаралық ұйымдарға, сондай-ақ Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымына (бұдан әрi - ДСҰ) кiру шартының бiрi болып табылады.
Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн дамытудың алдыңғы Бағдарламаларына сәйкес жаңа эталондар алынған болатын, оларға қызмет көрсету үшiн мемлекеттiк эталондардың сақтаушы-ғалымдары қазiргi уақытта 1 айға жуық оқудан өтуде. Бұл оқуда негiзiнен теориялық курс өтедi және эталондарда практикалық жұмыс тәжiрибесi бар мамандарға арналған.
Қазақстан Республикасының "Ұлттық метрологиялық институттармен берiлетiн ұлттық өлшеу эталондарын, калибрлеу және өлшеу сертификаттарын өзара мойындау туралы" Келiсiмге қол қоюына байланысты сапалы оқу және сынақтан өту мiндетi анағұрлым маңызды, оның шарттарының бiрi ұлттық эталондардың бiрнеше түйiндi салыстырулар нәтижелерiнiң бар болуы болып табылады, ол ұлттық өлшеу эталондарының баламалы дәрежесiнiң сандық қалыптасуын тудырады және нақты белгiленген әдiстеме бойынша мемлекеттiк эталондарды сақтаушы-ғалымдармен жүргiзiледi.
Ғылыми-зерттеу жұмыстарын, эталон дәлдiктерiн бағалау және оларды шет елдердiң халықаралық және ұлттық эталондарымен салыстыру бойынша жұмыстарды жүргiзу үшiн осы процедураларды жүргiзудiң барлық мiндеттерiн игеру қажет.
Сынақтан өту аяқталғанда мемлекеттiк эталондарды сақтаушы-ғалымдар эталондарға талдау жүргiзедi, эталондар белгiсiздiгiн есептейдi, мемлекеттiк эталондардың дәлдiгін жоғарылату ұсыныстарымен ғылыми-зерттеу жұмыстарының есебiн құрайды, ол мемлекеттiк эталондарды өлшеу дәлдiгiн жоғарылатуға мyмкiндiк бередi, халықаралық нарықта өлшем нәтижелерiн мойындауды қамтамасыз етедi.

3.4. Өлшем құралдарын сынаудың мемлекеттiк орталығын құру

Өлшем құралдарының көмегiмен iске асырылатын анық емес өлшемдердің нәтижесiнен азаматтар мен экономиканы қорғау мақсатында типтi бекiту және мемлекеттiк метрологиялық қызметпен метрологиялық аттестаттау мақсаттары үшiн өлшем құралдарына сынақ жүргiзу Заңда көзделген. Типтердi бекiту және метрологиялық аттестаттау мақсаты үшiн сынақтар, сыналатын өлшем құралдарының функционалды мiндетi және қауiпсiздiк талаптарына сәйкес пайдаланудың қалыпты және төтенше жағдайындағы өлшем құралдарының анық сипаттамаларын анықтау үшiн жүргiзiледi.
Қазiргi уақытта физика-химиялық өлшемдер және сұйықтық пен газдар шығындары мен көлемiн өлшеу саласындағы жұмыстар үшiн Қазақстан Республикасына жабдықтардың көп мөлшерi әкелiнуде. Бұлар газ анализаторларының, спектрофотометрлердiң, шығын өлшегiштердiң, рН-метрлердiң, хроматографтардың түрлерi. Сондай-ақ соңғы уақытта кеңiнен таралып келе жатқан ойын автоматтары да әкелiнуде. Бұл жабдықтарды сынау, осындай жұмыстарды жүргiзуге мамандандырылмаған зертханаларда, тапсырыс берушiнiң базасында (дайындаушы және шеттен әкелушi) iске асырылады. Халықаралық талаптарға сәйкес (ИСО/МЭК 17025:2001 басшылығы) сынақтар қажеттi сынау, өлшеу және қосымша жабдықтармен жабдықталған мамандандырылған зертханаларда бiлiктi мамандармен жүргiзiлуi тиіс.
Осындай жолмен, барлық керектi жабдықтармен жабдықталған өлшем құралдарын сынаудың жеке Орталығын құру қажеттiлiгi туындайды.
2006 жылы республикалық бюджеттiң қаражаты есебiнен климаттық, механикалық және электромагниттiк үйлесiмдiлiкке сынақ жүргiзу үшiн жабдықтар сатып алынып, қойылған. Бiрақ алынған жабдықтар әлемдегi барлық сынақтар тiзiмiн толығымен қамтымайды. Сондықтан осы iс-шара бiрнеше жылға есептелген, осы уақыт iшiнде жетiспейтiн жабдықтар алынып, мамандар оқытылады.

3.5. Салыстырып тексеру зертханаларын құру

Мемлекеттiк метрологиялық қадағалау саласында қолданылатын өлшем құралдары заңға сәйкес мiндеттi түрде салыстырып тексеруге жатады, онда салыстырылып тексерiлетiн өлшем құралдарының белгiленген техникалық талаптарға сәйкестiгi расталады және оның бұдан әрi қолдануға жарамдылығы анықталады.
Қазiргi уақытта қоршаған орта жағдайын бақылауда, сауда-коммерциялық операцияларда және сатып алушы (тұтынушы) мен сатушы (жеткiзушi, өндiрушi, дайындаушы) арасындағы есепте, оның iшiнде тұрмыстық және коммуналдық қызмет көрсету саласында, байланыс қызметiнде азаматтардың өмiрi мен денсаулығын қорғауды қамтамасыз ету бойынша, сондай-ақ медицина және қорғаныс саласындағы жұмыстарда қолданылатын өлшем құралдарын салыстырып тексеру бойынша аккредиттелген заңды тұлғалардың көрсететiн қызметiнiң сапасы туралы күрделi мәселе тұр. Сондай-ақ қолданылып жүрген өлшем құралдарының барлығы республикада салыстырылып тексерiлмеген.
Көрсетiлген қызмет саласындағы өлшем нәтижелерiнiң дәлдiгiнiң мемлекет үшiн әлеуметтiк, экономикалық және саяси маңызы бар.
Қазiргi заманғы салыстырып тексерушi және қосымша жабдықтары, жоғары біліктi қызметкерлерi бар салыстырып тексеру зертханаларын құруға көп қаржылық шығындар кетедi, ол коммерциялық кәсiпорындарға тиiмдi емес, көбiне мұндай шығындарға шамалары келмейдi.
Осы iс-шара бойынша бюджеттiк қаржыландыру 2005 жылдан бастап жүргізiледi. Медицина саласында салыстырып тексеру жұмыстарын жүргiзу үшін жабдықтың 5 бiрлiгi, сауда саласында - 11 бiрлiк, қоршаған ортаны қорғау саласында - 4 бiрлiк алынды. Оларды Қазақстан Республикасы өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесi тiзiлiмiне енгiзу бойынша жұмыстар жүргiзілдi. Бiрақ, бұл жоғарыда көрсетiлген iс-әрекет саласында қолданылатын барлық өлшем құралдарын метрологиялық қамтамасыз ету үшiн жеткiлiксiз.

3.6. Зертханааралық салыстыруларды ұйымдастыру және жүргiзу

Өлшем құралдарын салыстырып тексерудi және калибрлеудi белгiленген тәртiппен аккредиттелген заңды және жеке тұлғалардың метрологиялық қызметтерi iске асырады.
Өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу жүргiзудiң сапасын қамтамасыз ету үшiн аккредиттелген салыстырып тексеру және калибрлеу зертханаларының (орталықтар) арасында зертханааралық салыстыру жүргiзу қажет.
Салыстыру бақылаудың бiр түрi болып табылады және өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мақсатында республикадағы өлшемнiң тиiстi дәлдiгiн және метрологиялық қызметтердiң техникалық хабардарлығын растау үшiн жүргізіледі.
Заңның 14-бабына сәйкес мемлекеттiк ғылыми метрологиялық орталық зертханалараралық салыстыруларды ұйымдастырады және жүргiзедi, онда "Қазақстан метрология институты" республикалық мемлекеттiк кәсiпорнын құру туралы (ҚазМетрИн)" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылғы 1 қарашадағы N 1342 қаулысымен "Қазақстан метрология институты" республикалық мемлекеттiк кәсiпорны (бұдан әрi - "ҚазМетрИн" РМК) белгiленген.
Салыстыруды ұйымдастырушы зертханалараралық салыстыруларды жүргiзуге ғылыми-әдiстемелiк басшылық жүргiзедi, оның iшiнде салыстыру түрлерiн анықтау, салыстыру құралдарын таңдау, салыстыру құралдары сипаттамаларын анықтау, салыстыруды жүргiзу жоспарын әзiрлеу, салыстыру нәтижелерi кестесiнiң жинағын құру, салыстыру нәтижелерiн талдау бар. Салыстыру нәтижелерiн талдау, айырмашылықтар және зертханалар мәселелерiн айқындауға және түзету iс-әрекеттерiн жүргiзудi ұйымдастыруға мүмкiндiк бередi. Керi нәтижелер зертханалараралық салыстыруларға қатысушының аккредиттеу саласынан сәйкес өлшем түрлерiн алып тастауға әкеп соқтырады. Ал оң нәтижелер зертхана тапсырыс берушiлерiндегі сенiмдi қамтамасыз етедi.
Осы iс-шараны бюджеттiк қаржыландыру 2005 жылдан бастап жүзеге асырылып келедi. Салыстыруларға 22 салыстырып тексерушi және калибрлеушi зертханалар қатысып, өзiнiң құзыреттiлiгiн дәлелдеген. 2006 жылы 28 салыстырып тексерушi және калибрлеушi зертханалар үшiн өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу нәтижелерiн зертханалараралық салыстырулар ұйымдастырылған.

3.7. Халықаралық талаптарға сәйкес өлшеу зертханаларын аккредиттеу және бiлiктi қызметкерлер даярлау

Әлемдiк сауданы және экономиканы глобализациялаудың негiзгi мақсаты саудадағы, өндiрiстегi, қаржыдағы, мамандардағы ұлттық және өңiрлiк кедергiлердi шеттету бойынша шаралар қабылдау қажеттiлiгiн айқындайды, бұл қазiргi кезеңдегi қоғамның басты мiндеттерiнiң бiрi болып табылады. Бұған 1995 жылы ДСҰ туындауы және ДСҰ шегiндегi саудадағы техникалық кедергiлер (СТК) бойынша келiсiмнiң жасалуы дәлел.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының аккредиттеу жүйесiн халықаралық жүйелермен үйлестiру және халықаралық талаптарға сәйкес өлшеу зертханаларын аккредиттеудi және қызметкерлердi дайындауды жүргiзу қажет.
Бүгiнгi таңда халықаралық ынтымақтастықтың негiзгi мақсаты глобальды өлшем жүйесiн құру болып табылады. Басқа елдердiң салыстырып тексерушi және калибрлеушi зертханаларымен жүргiзiлетiн өлшемдер нәтижесiн өзара мойындау олардың жоғары құзiретiнде және өзара сенiмдiлiгiнде ғана мүмкiн.
Осылай ғана зертханалардың тәуелдiлiгiн және құзiретiн анықтау үшiн сенiмдi қамтамасыз ету тетiгi аккредиттеу болып табылады.
Халықаралық талаптар сәйкестiгiне аккредиттеу өлшеу зертханаларына әлем нарығындағы техникалық кұзыреттiлiк пен өлшемдер нәтижелерiн мойындауды көрсету мүмкiндiгiн туғызады.

3.8. Метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу

Қазақстан алдында тұрған ғаламдық мақсаттарға жетудiң мiндеттi шарттары елiмiздiң тұрақты экономикалық өсуiн, ғылымның дамуын және жаңа технологияларды енгiзудi қамтамасыз ету болып табылады.
Заңның 14-бабына сәйкес "ҚазМетрИн" РМК ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiзедi, осыған байланысты 2004 жылы ғылыми ұйым ретiнде аттестатталған.
2004-2006 жылдар кезеңiнде "ҚазМетрИн" PMК стандарттық анықтамалық деректер (бұдан әрi - САД) және ұсынылатын анықтамалық деректер (бұдан әрi - ҰАД) саласында ғылыми жұмыстар жүргiздi. Отандық өнеркәсiптiң және ғылымның САД қажеттiлiк мониторингi жүргiзiлген. Мұнай химиясы, тау iстерi, түрлi-түстi металлургия, еңбек қауiпсiздiгi саласында САД және ҰАД әзiрленген. Жүргiзiлген жұмыстар нәтижесi, 2005 жылы құрылған стандарттық анықтамалық деректердiң мемлекеттiк қызметi (САДМҚ) болып табылады. САД тұтынушылардың, әзiрлеушiлердiң және САДМҚ мамандандырылған ұйымдарының тобы белгiленген.
Сондай-ақ, 2006 жылы эталон мүмкiндiгiн әр жақты оқуға, оның метрологиялық сипаттамасының тұрақтылығына түрлi факторлық әсерлердiң әсерiн зерттеуге мүмкiндiк берген тегiс бұрыш бiрлiгiнiң мемлекеттiк эталонына ғылыми зерттеулер жүргiзiлдi.
Алынатын және қолданыстағы эталондардың өте жоғары дәлдiгiн қамтамасыз ету үшiн оларды қолданысқа енгiзiп қою ғана жеткiлiксiз. Эталондар сипаттамаларының дәлдiгiне түрлi сыртқы факторлардың әсерiн зерттеу және ғылыми зерттеулер нәтижесi бойынша әлемдiк стандарттар деңгейiнде өте жоғары дәлдiкке жету мақсатында эталондарды жетiлдiрудi жүргiзу қажет.
Алынған эталондық жабдықтарды қолдану мүмкiндiгiн зерттеу бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiзу оны қолдану және пайдалану аясын кеңейтуге мүмкiндiк бередi.
Ғылыми-зерттеу жұмыстары республикада кең орын алатын заттар мен материалдардың қасиетi мен құрамының стандарттық үлгiлерiнiң жаңа типiн құру үшiн қажет. Отандық стандарттық үлгiлердi пайдалану өлшем құралдарына метрологиялық бақылауды қамтамасыз етуге және шет елде шығарылатын стандарттық үлгiлердi қолданысқа енгiзу және алуға тұтынушылардың шығынын төмендетуге мүмкiндiк бередi.

3.9. Эталон орталығын ұстау

Елбасының тапсырмасын орындау үшiн, Астана қаласында әкiмшiлiк корпусы және эталондарды және эталондық жабдықтарды орналастыру үшiн арнайы мамандандырылған зертханалар кешенi бар Эталон орталығы тұрғызылды және қолданысқа енгiзiлдi.
Қазақстан Республикасының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мемлекеттiк жүйесiн құру және дамыту Бағдарламаларын iске асыру барысында 1999-2006 жылдар кезеңiнде республикалық бюджет қаражаты есебiнен қамтамасыз етудiң арнайы шартын талап ететiн бiрден-бiр эталондар және эталондық жабдықтар дайындалды, олар Эталон орталығында қамтамасыз етiлген.
Эталон орталығын бұдан әрi ұстау үшiн оған техникалық қызмет көрсетудi қамтамасыз ету қажет.

4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Бағдарламаның мақсаты Қазақстан Республикасы азаматтарының құқықтары мен заңды мүдделерiн және экономикасын өлшемнiң анық емес нәтижелерiнен қорғау; сондай-ақ саудадағы техникалық кедергiлердi халықаралық деңгейде өлшеу нәтижелерiн мойындауды қамтамасыз ету жолымен шеттету болып табылады.
Бағдарламаның мiндеттерi:
экономика салаларының болашақтағы мұқтаждықтарын метрологиялық аттестаттау үшiн Қазақстан Республикасының шама бiрлiгiнiң ұлттық эталондық базасының қызметiн дамыту және қамтамасыз ету;
республикаға әкелiнетiн және қолданылатын өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамаларын анықтау тиiмдiлiгiн арттыру;
республиканың өлшеу зертханаларының техникалық құзiреттiлiгiн растау;
метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу;
Эталон орталығын ұстау.

5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары және iске асыру тетiгi

5.1. Мемлекеттiк эталондық базаны дамыту және қамтамасыз ету

Мемлекеттік эталондық базаны дамыту үшін эталондар және эталондық жабдықтарды сатып алу, сондай-ақ қолданыстағы мемлекеттік эталондарды жаңғырту үшін жабдықтарды сатып алу қажет.
Мемлекеттiк эталондарды сүйемелдеу және қызмет көрсету үшiн қажет:
мемлекетаралық және халықаралық, сондай-ақ шет елдiк шама бiрлiгiнiң ұлттық эталондарымен салыстыру (салыстырып тексеру) жүргiзу;
сатып алынатын жабдықтарды сақтау және пайдалану шарттарымен қамтамасыз ету;
мемлекеттiк эталондар үшiн шығын материалдарын және қосымша өлшем құралдарын алу, сондай-ақ оларды жете жабдықтау;
мемлекеттiк эталондарға жөндеу және сервистiк қызмет көрсету;
мемлекеттiк эталондарға қызмет көрсетушi қызметкерлердiң бiлiктiлiгiн арттыру.
Халықаралық деңгейде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiзу және мемлекеттiк эталондарға қызмет көрсетушi қызметкерлердiң бiлiктiлiгiн арттыру үшiн олардың шет елдердегi жетекшi метрологиялық институттарда алты айдан кем емес оқуын және ұзақ сынақтан өтуiн жүргiзу қажет.
Ескерту. 5.1-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.01.20. N 22 Қаулысымен.

5.2. Республикаға әкелiнетiн және қолданылатын өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамасын анықтау тиiмдiлiгiн арттыру

Өлшем құралдарын сынаудың мемлекеттiк орталығын құру:
сынақтар және метрологиялық аттестаттау жүргiзуге арналған жабдықтар алуды;
Эталон орталығының сынау зертханаларында алынған жабдықты қолданысқа енгiзу және орналастыруды жоспарлайды.
Мемлекет үшiн әлеуметтiк, экономикалық және саяси мәнi бар iс-әрекет саласында қолданылатын және номенклатуралық тiзiлiмге енгiзiлген өлшеу техникасын салыстырып тексерумен қамтамасыз ету мақсатында салыстырып тексеру және қосымша жабдықтар алу жоспарлануда.

5.3. Республиканың өлшеу зертханаларының техникалық құзыреттiлiгiн растау

Өлшем құралдарын калибрлеу және салыстырып тексеру нәтижелерiне зертханалараралық салыстырулар жүргiзу және ұйымдастыру заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерi қызметкерлерiн оқытуды, зертханалараралық салыстырмалы салыстырулар нәтижелерiн өңдеуге арналған бағдарламалық қамтамасыз етудi әзiрлеу және құруды, анықтамалық-ақпараттық қорды жинақтауды, байланыс және iссапар шығындарын талап етедi.
Халықаралық талаптарға сәйкес өлшеу зертханаларын аккредиттеу және бiлiктi мамандарды дайындау үшiн ИСО/МЭК 17025-2001 "Сынау және калибрлеу зертханаларының құзыреттiлiгiне қойылатын жалпы талаптар" халықаралық стандарт талабына сәйкес аккредиттеуге және бұдан әрi аккредиттеуге дайындау бойынша қызмет көрсету қажет.
Зертханалардың сәйкес деңгейлерiн қамтамасыз ету мақсатында бiлiктi мамандар, сондай-ақ аккредиттеудiң халықаралық жүйелер мәртебесiн мойындаумен iшкi сарапшы-аудиторлар дайындау көзделеді. Оқытуды ұйымдастыру бойынша жұмыстарды халықаралық үлгiдегi сертификатты берумен қызметкерлердi дайындаудың жетекшi халықаралық орталықтарын тартумен жүргiзу керек.

5.4. Метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу

Метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргiзу:
қолда бар эталондар мен эталондық жабдықтарды жетiлдiрудi, оларды қолдану саласын кеңейтудi;
стандарттық үлгiлердiң жаңа типтерiн әзiрлеудi;
жаңа стандарттық анықтамалық деректердi әзiрлеудi жоспарлайды.

5.5. Эталон орталығын ұстау

Эталон орталығын ұстау:
Эталон орталығының технологиялық жабдықтарының қамтамасыз етуiн және техникалық қызмет көрсетуiн;
Эталон орталығының телекоммуникациялық қамтамасыз етiлуiн, күзетті, шаруашылық қызмет көрсетуiн;
Эталон орталығын апат, өрт, жарылыс және басқа да қауiп-қатер жағдайларынан сақтандыруды жоспарлайды.

6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздерi

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық бюджетте қарастырылған Қазақстан Республикасы өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiн дамытуға арналған қаражат есебiнен жүзеге асырылады.
2007 жылға арналған қаржыландырудың қажеттi көлемi 2008 жылға - 933,912 млн. теңгені, 2009 жылға - 1097,44 млн. теңгені құрайды.
Республикалық бюджеттен қаржыландыру көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Заңға сәйкес нақтыланады.
Ескерту. 6-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.01.20. N 22 Қаулысымен.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтиже

Эталондық база мемлекет қауiпсiздiгiне (метрологиялық тәуелсiздiкке және жетiстiкке), шикiзаттың, ресурстардың, материалдардың, өнiмдердiң сапасын және санын анық бағалауды жүзеге асыру мақсатында орындалатын өлшемдердiң дәлдiгiн дұрыс бағалауға кепiлдiк беруi қажет.
Бағдарламаны iске асыру:
халықаралық талаптардың және техникалық аса дамыған елдердiң ұлттық эталондарының дәлдiк деңгейiне сәйкес келетiн эталондар және эталондық жабдықтардың 8 бірлігін жаңғыртуға және 7 бірлігін сатып алуға;
барлық мемлекеттiк эталондарды сүйемелдеуге және оларға қызмет көрсетуге;
мамандарды шет елдердiң жетекшi метрологиялық институттарында оқытуға;
өлшем құралдарын және жабдықтарды сынау және метрологиялық аттестаттау жүргiзу сапасын қамтамасыз етуге арналған өлшем құралдарын сынаудың мемлекеттiк орталығын құруға және дамытуға;
салыстырып тексеру зертханаларын құруға және дамытуға және әлеуметтiк, экономикалық және саясаттық мәнi бар iс-әрекет саласында пайдаланылатын өлшем құралдары үшiн салыстырып тексеру жұмыстарын ұйымдастыруға;
заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерi арасындағы өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу нәтижелерiне салыстырулар жүргiзуге;
Қазақстан Республикасының аккредиттеу жүйесiн халықаралық талаптармен үйлестiруге;
нормативтiк әдiстемелiк құжаттарды әзiрлеуге (өлшеудi орындау әдiстемесi, салыстырып тексеру, өлшем құралдарын калибрлеу, қателiктi және өлшем белгiсiздiгiн бағалау, САД және ҰАД растығы, қоршаған ортаны қорғау, еңбек қауiпсiздiгi мiндеттерi бойынша, жаңа энергия жинақтаушы технологияларды әзiрлеу, эталондарды және эталондық жабдықтарды жетiлдiру бойынша ұсыныстар);
Эталон орталығындағы барлық технологиялық жабдықтардың үздiксiз және авариясыз жұмыс iстеуiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Ескерту. 7-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.01.20. N 22 Қаулысымен.

8. Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесін дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасын icкe асыру жөніндегі ic-шаралар жоспары

Ескерту. 8-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2009.01.20. N 22 Қаулысымен.

Р/с N №	Іс-шаралар	Аяқталу нысаны	Орындалуына жауаптылар	Орындалу мерзімі	Болжамды шығындар (млн. теңге)	Қаржы ланды ру көзі
1	2	3	4	5	6	7
1. Мемлекеттік эталондық базаның қызметін дамыту және қамтамасыз ету
1	Қазақстан Республикасының эталондық базасының дамуын қамтамасыз ету: электрлік кедергі бірлігінің эталонын сатып алу; Холлдың кванттық әсер ету негізінде электрлік кедергі бірлігінің эталонын сатып алу; жарық күші бірлігінің эталонын сатып алу; түстің координаты және түстілік координаты бірлігінің эталонын сатып алу; 1000 мм дейінгі ұзындық эталонын сатып алу; жылу өткізгіштік бірлігінің эталонын сатып алу; аэрозольдердің дисперсті параметрлері, ұнтақтар және ұнтақ тәрізді материалдар бірліктерінің және аэродисперсті ортадағы бөлшектердің салмақтық концентрациясы бірлігінің эталонын сатып алу; ұзындықтың; салмақтың; абсолюттік қысымның; тұрақты ток күшінің; ауыспалы ток күшінің; электрлік сыйымдылықтың; уақыт және жиіліктің; Виккерс шкаласы бойынша қаттылықтың мемлекеттік эталондарын жаңғырту үшін жабдықтарды сатып алу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. - 410; 2008 ж. - 410; 2009 ж. - 485	Республикалық бюджет
2	Мемлекеттік эталондарға сүйемелдеуді және оларға қызмет көрсетуді қамтамасыз ету: мемлекетаралық және халықаралық эталондарымен, сондай-ақ шет елдердің шама бірлігінің ұлттық эталондарымен салыстырулар (салыстырып тексерулер) жүргізу; сатып алынатын жабдықтарды сақтау және пайдалану шарттарымен қамтамасыз ету; мемлекеттік эталондар үшін шығын материалдарын және қосымша өлшем құралдарын алу, сондай-ақ оларды жете жабдықтау; мемлекеттік эталондарды жөндеу және сервистік қызмет көрсету; мемлекеттік эталондарға қызмет көрсететін қызметкерлерді ұстау және олардың біліктілігін арттыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. - 198,193; 2008 ж. - 200,323; 2009 ж. - 284,351	Республикалық бюджет
3	Мамандарды шет елдердің жетекші метрологиялық институттарында оқытуды және сынақтан өтуді қамтамасыз ету	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. - 33,504;	Республикалық бюджет
2. Республикаға әкелінетін және қолданылатын өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамасын анықтау тиімділігін арттыру
4	Өлшем құралдарын сынаудың мемлекеттік орталығын дамытуды қамтамасыз ету: сынақтар және метрологиялық аттестаттау жүргізу үшін жабдық сатып алу; Эталон орталығының сынау зертханаларынан алынған жабдықтарды қолданысқа енгізу және орналастыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. - 71,694 2008 ж. - 65 2009 ж. - 58	Республикалық бюджет

5	Салыстырып тексеру зертханаларын дамытуды қамтамасыз ету және әлеуметтік, экономикалық және саяси мәні бар салаларда қолданылатын өлшем құралдары үшін салыстырып тексеру жұмыстарын ұйымдастыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ (жинақтау); ДСМ; Қоршағанортамині	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. - 68,531 2008 ж. - 45; 2009 ж. - 21	Республикалық бюджет
3. Республиканың өлшеу зертханаларының техникалық құзыреттілігін растау
6	Салыстырып тексеру нәтижелеріне зертханалараралық салыстырулар және өлшем құралдарына калибрлеу жүргізуді ұйымдастыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. - 7,183; 2008 ж. -7,183; 2009 ж. - 7,589	Республикалық бюджет
7	Халықаралық талаптарға сәйкес өлшеу зертханаларын аккредиттеуді және білікті қызметкерлер даярлауды ұйымдастыру	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. - 60	Республикалық бюджет
4. Метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізу
8	Метрология саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізу	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. - 11,3; 2008 ж. - 11,978; 2009 ж. - 13,236	Республикалық бюджет
5. Эталон орталығын ұстау
9	Эталон орталығын ұстау: Эталон орталығының технологиялық жабдықтарын қамтамасыз ету және техникалық қызмет көрсету; Эталон орталығын телекоммуникациялық қамтамасыз ету, күзету, шаруашылық қызмет көрсету; Эталон орталығын апат, өрт, жарылыс және басқа да қауіп-қатер жағдайларынан сақтандыру жүргізу.	Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат	ИСМ	жыл сайын 10 қаңтар және 10 шілде	2007 ж. -195,703; 2008 ж. - 194,428; 2009 ж. - 228,264	Республикалық бюджет
	Жиыны:				2007 ж. - 1056,108; 2008 ж. - 933,912; 2009 ж. - 1097,44	Республикалық бюджет

Ескертпе:
ИСМ - Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда
министрлігі;
ДСМ - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау
министрлігі;
Қоршағанортамині - Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны
қорғау министрлігі.