ИПС "Әділет"

      Сноска. Заголовок в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
      Сноска. По всему тексту:
      слова "веществ", "вещества", "вещество", "веществам", "веществами" дополнены соответственно словами ", их аналогов", ", их аналоги", "их аналог,", "их аналогам", ", их аналогами";
      слова "Преступление", "преступление", "преступлений", "преступления", "исполнитель преступления", "каждого преступления", "субъекта преступления", "данного преступления" заменены соответственно словами "Уголовное правонарушение", "уголовное правонарушение", "уголовных правонарушений", "уголовные правонарушения", "исполнитель уголовного правонарушения", "каждого уголовного правонарушения" "субъекта уголовного правонарушения", "данного уголовного правонарушения";
      слова "организованной группой или преступным сообществом (преступной организацией)" заменены словами "преступной группой" в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
      Сноска. Из названия и преамбулы постановления, пункта 12, первого и второго абзацев пункта 13 исключены слова: "сильнодействующих", "сильнодействующими"; в преамбуле после слов: "используемых для изготовления наркотических средств или психотропных" дополнены слова "и ядовитых" - постановлением Пленума Верховного Суда РК от 22 декабря 2000 г. N 19.
      Преамбула и наименование с изменениями - Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 11 июля 2003 года N 7.

В целях обеспечения единообразия в применении законодательства, устанавливающего ответственность за незаконный оборот наркотических средств, психотропных и ядовитых веществ, их аналогов, прекурсоров, инструментов или оборудования, используемых для изготовления наркотических средств или психотропных и ядовитых веществ, их аналогов, повышения качества отправления правосудия по данной категории дел Пленарное заседание Верховного суда Республики Казахстан постановляет:

1. Разъяснить, что уголовная ответственность установлена за незаконный оборот тех наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов, которые включены в "Список наркотических средств, психотропных веществ и прекурсоров, подлежащих контролю в Республике Казахстан" (далее – Список), утвержденный Постановлением Правительства Республики Казахстан от 3 июля 2019 года № 470 (далее - Постановление Правительства).

При определении размеров наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов необходимо исходить из Сводной таблицы об отнесении наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов и прекурсоров, обнаруженных в незаконном обороте, к небольшим, крупным и особо крупным размерам (далее – Сводная таблица), утвержденной Постановлением Правительства.

Под незаконным оборотом наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов и ядовитых веществ, влекущем уголовную ответственность, следует понимать их немедицинское потребление в общественных местах, изготовление, переработку, приобретение, хранение, перевозку, пересылку и сбыт, совершаемые в нарушение законодательства Республики Казахстан.

Сноска. Пункт 1 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
1-1. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

2. Незаконным приобретением наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов, инструментов или оборудования, используемых для их изготовления или переработки, а также прекурсоров, надлежит считать покупку, получение в обмен на другие товары и вещи, в уплату долга, взаймы или в дар, присвоение найденного, сбор дикорастущих наркотикосодержащих растений или их частей, остатков неохраняемых посевов таких растений после завершения их уборки и т.п. <*>

Сноска. В пункт 2 внесены изменения - постановлением Пленума Верховного Суда РК от 22 декабря 2000 г. N 19.

2-1. Незаконной перевозкой наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов признаются любые действия по их перемещению в пределах Республики Казахстан, в том числе в пределах одного населенного пункта, независимо от способа транспортировки и места хранения, совершенные с нарушением законодательства Республики Казахстан.

Перевозка может осуществляться как лицом, в незаконном ведении которого находятся наркотические средства или психотропные вещества, их аналоги, так и другими лицами по его поручению. Лицо, поручившее другим осуществить перевозку указанных средств и веществ, их аналогов, несет ответственность за организацию перевозки, а в случае осуществления перевозки через лиц, которые в соответствии с уголовным законом не подлежат уголовной ответственности (например, невменяемые, не достигшие возраста, с которого наступает уголовная ответственность, либо не осведомленные о характере груза), - как исполнитель уголовного правонарушения.

Перевозку наркотических средств и психотропных веществ, их аналогов следует считать оконченной в момент начала их транспортировки.

Хранение лицом во время поездки наркотического средства, психотропного вещества, их аналоги в небольшом количестве, предназначенных для личного употребления, не может квалифицироваться как незаконная перевозка.

Сам факт перевозки лицом наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в больших размерах может свидетельствовать о наличии у него умысла на их сбыт, перевозку с целью сбыта или соучастие в этих деяниях.

Согласно подпункту 8) статьи 1 Закона Республики Казахстан от 10 июля 1998 года № 279 "О наркотических средствах, психотропных веществах, их аналогах и прекурсорах и мерах противодействия их незаконному обороту и злоупотреблению ими" под ввозом и вывозом наркотических средств, психотропных веществ и прекурсоров понимается их перемещение из одного государства в другое государство.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 2-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.07.2003 N 7; в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

3. Под незаконным хранением следует понимать любые умышленные действия, связанные с нахождением без соответствующего разрешения в фактическом владении виновного наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов, инструментов или оборудования, используемых для их изготовления или переработки, а также прекурсоров, независимо от места (при себе, в тайнике, помещении, транспортном средстве и других местах) и времени их хранения.

При решении вопроса о наличии умысла на незаконное хранение с целью сбыта следует исходить из совокупности доказательств о том, что эти средства или вещества, их аналоги реально подготовлены к сбыту (например, обнаружение указанных средств и веществ, их аналогов в больших размерах, исключающих только личное их употребление, расфасовка на дозы, наличие инструментов или оборудования для их изготовления или расфасовки, установление факта, что виновный сам наркотики не употребляет, и т.п.).

Сноска. В пункт 3 внесены изменения - постановлением Пленума Верховного Суда РК от 22 декабря 2000 г. N 19.

3-1. Незаконное изготовление, переработка, приобретение, перевозку или хранение наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов надлежит квалифицировать:

по части второй статьи 296 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее – УК), если они совершены без цели сбыта в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в размере, не составляющем крупный;

по части первой статьи 297 УК, если они совершены с целью сбыта в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в размере, не составляющем крупный;

по части второй статьи 297 УК, если они совершены с целью сбыта в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в крупном размере;

по части третьей статьи 297 УК, если они совершены с целью сбыта в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в особо крупном размере, а также, если они совершены с целью сбыта в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов группой лиц по предварительному сговору, неоднократно, должностным лицом с использованием служебного положения, посредством использования электронных информационных ресурсов либо в общественном месте;

по части четвертой статьи 297 УК, если они совершены с целью сбыта в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов преступной группой.

При совершении лицом двух деяний, одно из которых подлежит квалификации по соответствующей части статьи 296 УК, а другое - по соответствующей части статьи 297 УК, признак неоднократности отсутствует. Эти деяния квалифицируются по совокупности уголовных правонарушений.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 3-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.07.2003 N 7; в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

4. Незаконным изготовлением надлежит признавать любые умышленные действия, в результате которых были получены наркотические средства, психотропные вещества, их аналоги или прекурсоры или превращено одно наркотическое средство, психотропное вещество их аналог, прекурсор соответственно в другие, включенные в Список. Изменение формы одного и того же вида наркотического средства или психотропного вещества, их аналоги (измельчение, прессование в таблетки, пилюли, плитки, пасты и др.) изготовлением не является.

4-1. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

5. Под инструментами или оборудованием, используемыми для изготовления или переработки наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов следует понимать изготовленные для этих целей кустарным или промышленным способом предметы или приспособления (кроме предметов хозяйственно-бытового назначения).

Сноска. В пункт 5 внесены изменения - постановлением Пленума Верховного Суда РК от 22 декабря 2000 г. N 19.

6. Незаконная переработка означает переделку или рафинирование (очистку от посторонних примесей) без соответствующего на то разрешения одного и того же вида наркотического средства или психотропного вещества, их аналоги в целях повышения его концентрации. Высушивание, измельчение, отделение некоторых частей и иное видоизменение одного и того же вида наркотикосодержащего растения незаконной переработкой не является (кроме случаев получения из него другого наркотического средства).

6-1. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

7. Под незаконной пересылкой наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов следует понимать их отправку любым видом связи, нарочным, а также с использованием животных, птиц.

Пересылку следует считать оконченной в момент оформления пересылки, т.е. сдачи багажа официальному представителю предприятий связи или транспортных организаций либо лицу, через которое осуществляется пересылка.

Незаконная пересылка наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов из-за рубежа подлежит дополнительной квалификации по статье 286 УК.

Сноска. Пункт 7 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
7-1. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8. Разъяснить судам, что по пункту 2 части третьей статьи 297 УК по признаку неоднократности квалифицируются действия лица, которое незаконно приобрело, перевозило или хранило с целью сбыта, либо изготовило, переработало, переслало наркотические средства, психотропные вещества, их аналоги с целью сбыта или без таковой, или сбыло их, если оно ранее совершило одно или несколько из указанных общественно-опасных деяний и не было за это осуждено. Уголовное правонарушение не признается совершенным неоднократно, если за ранее совершенное уголовное правонарушение лицо было в установленном законом порядке освобождено от уголовной ответственности, или истекли сроки давности привлечения за такое уголовное правонарушение к уголовной ответственности.

Продажа наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов одним лицом нескольким покупателям, либо два и более раза одному и тому же покупателю в том числе, через небольшой промежуток времени может квалифицироваться, как неоднократная продажа наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов, если будет установлено, что каждый факт продажи осуществлялся виновным в соответствии с самостоятельным умыслом на совершение каждого факта сбыта.

Сноска. Пункт 8 с изменениями, внесенными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2000 N 19; от 11.07.2003 N 7; от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9. Под незаконным сбытом следует понимать любые способы незаконной реализации либо передачи наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов, прекурсоров из владения одного лица во владение других (продажа, дарение, в уплату долга, в обмен, дача взаймы, введение инъекций другому лицу в том числе бесконтактным способом, с использованием "закладок", интернет ресурсов и электронных кошельков и т.п.).

Сноска. Пункт 9 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9-1. Сбыт либо пересылка наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов надлежит квалифицировать:

по части первой статьи 297 УК, если он совершен в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в размере меньше крупного;

по части второй статьи 297 УК, если он совершен в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в крупном размере;

по части третьей статьи 297 УК, если он совершен в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в особо крупном размере, а также, если он совершен неоднократно, либо группой лиц по предварительному сговору, должностным лицом с использованием служебного положения, посредством использования электронных информационных ресурсов или в общественном месте;

по части четвертой статьи 297 УК, если пересылка или сбыт совершены в отношении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов преступной группой, либо если сбыт их совершен в организациях образования либо заведомо несовершеннолетнему лицу.

В случаях, когда виновное лицо, введя покупателя в заблуждение, под видом наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов сбывает иные вещества, их аналоги, его действия надлежит квалифицировать как мошенничество.

Действия лица, совершившего под воздействием обмана покупку таких веществ, их аналогов, надлежит квалифицировать как покушение на приобретение наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов.

Действия посредника в сбыте или приобретении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов следует квалифицировать как соучастие в сбыте или в приобретении наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов в зависимости от того, в чьих интересах (сбытчика или приобретателя) действует посредник. Если при этом посредник действует в интересах и приобретателя, и сбытчика, то он несет ответственность за соучастие в сбыте.

Если лицо по просьбе фактического владельца наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов непосредственно участвует в их реализации, то его действия подлежат квалификации как соисполнительство в сбыте.

Введение одним лицом другому лицу по его просьбе инъекции наркотического средства или психотропного вещества, их аналоги не может квалифицироваться, как незаконный сбыт, если указанное средство или вещество их аналог, принадлежит самому потребителю.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 9-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 11.07.2003 N 7; в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9-2. При совершении нескольких преступлений, предусмотренных различными частями статей 296, 297 УК, эти деяния в целом подлежат квалификации лишь по той части указанной статьи, которая предусматривает более строгое наказание и охватывает признаки каждого уголовного правонарушения. При этом квалифицирующие признаки, установленные в отношении деяний, указанных в иных частях данной статьи уголовного закона, должны быть вменены в обвинение и указаны в приговоре.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 9-2 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9-3. Действия лица, выразившиеся в незаконном изготовлении, переработке, приобретении, перевозке или хранении в целях сбыта наркотических средств в крупном размере и неоднократном сбыте его части, подлежат квалификации по пункту 2 части третьей статьи 297 УК, а при однократном сбыте его части - по части второй статьи 297 УК.

Действия лица, выразившиеся в незаконном изготовлении, переработке, приобретении, перевозке или хранении в целях сбыта наркотических средств в особо крупном размере и однократном сбыте его части, подлежат квалификации по пункту 3 части третьей статьи 297 УК.

Действия лица, выразившиеся в незаконном изготовлении, переработке, приобретении, перевозке или хранении в целях сбыта наркотических средств в особо крупном размере и неоднократном сбыте его части, подлежат квалификации по пунктам 2 и 3 части третьей статьи 297 УК.

При этом признаки всех совершенных виновным деяний, то есть незаконных изготовления, переработки, приобретения, перевозки или хранения в целях сбыта наркотических средств, а также пересылки и сбыта наркотических средств, должны быть вменены в обвинение и указаны в приговоре.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 9-3 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9-4. Судам следует иметь в виду, что в соответствии с положениями Закона Республики Казахстан от 15 сентября 1994 года № 154-ХIII "Об оперативно-розыскной деятельности" оперативный закуп наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов и иные оперативно-розыскные мероприятия проводятся только при наличии предусмотренных законом оснований для их проведения, с ведома и под контролем органа, осуществляющего оперативно-розыскную деятельность в соответствии с возложенными на него задачами и в пределах его компетенции. При осуществлении оперативно-розыскных мероприятий запрещается склонять и провоцировать граждан к совершению правонарушений.

Участие в оперативно-розыскном мероприятии в качестве понятых лиц, заинтересованных в деле или зависимых от органов уголовного преследования либо не способных полно и правильно воспринимать происходящие в их присутствии действия, а также несовершеннолетних, влечет признание судом результатов оперативно-розыскного мероприятия не допустимыми в качестве доказательств фактическими данными.

Необходимо исключать привлечение лица к уголовной ответственности по отдельным эпизодам обвинения, не зарегистрированным в установленном законом порядке в Едином реестре досудебных расследований.

Не допускается проведение повторных оперативно-розыскных мероприятий по закупу наркотических средств у того же подозреваемого с привлечением того же лица, имитирующего преступную деятельность, если первый факт сбыта подтвержден и цель оперативно-розыскной деятельности полностью достигнута. Проведение дополнительных оперативно-розыскных мероприятий в отношении данного подозреваемого может иметь место лишь в целях выявления источников приобретения им наркотических средств, преступной группы или иных целях уголовного процесса с вынесением соответствующего мотивированного постановления.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 9-4 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9-5. Производство обыска, выемки, осмотра жилого помещения и иных следственных действий, подлежащих санкционированию следственным судьей, в случаях, не терпящих отлагательства, должны осуществляться при наличии исключительных обстоятельств строго в соответствии с требованиями УПК.

Исключительными обстоятельствами, дающими основания для осуществления неотложных следственных действий, признаются случаи, когда производство следственных действий в общем порядке, установленном УПК, может привести к тяжким необратимым последствиям для жизни, здоровья людей либо имеется реальное опасение того, что разыскиваемое лицо может скрыться, уничтожить следы преступления и (или) подлежащий изъятию объект может быть из-за промедления с его обнаружением утрачен, поврежден или использован в преступных целях и т.п.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 9-5 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

10. Под общественным местом, указанным в пункте 6) части третьей статьи 297 УК, следует понимать места, указанные в Правилах приема и регистрации заявления, сообщения или рапорта об уголовных правонарушениях, а также ведения Единого реестра досудебных расследований, утвержденных Приказом Генерального Прокурора Республики Казахстан от 19 сентября 2014 года № 89, зарегистрированным в Министерстве юстиции Республики Казахстан 23 сентября 2014 года № 9744.

Факт совершения деяний именно в общественном месте в соответствии с требованиями статьи 113 УПК должен быть доказан с установлением времени, места, способа и других обстоятельств его совершения. Публичность совершения преступлений в общественном месте является обязательным признаком при квалификации деяния по пункту 6) части третьей статьи 297 УК.

Сбыт наркотических средств, психотропных веществ или их аналогов в организациях образования либо заведомо несовершеннолетнему независимо от способа (публично либо скрытно) влечет ответственность по части четвертой статьи 297 УК и не требует дополнительной квалификации по пункту 6) части третьей статьи 297 УК. При определении понятия организация образования необходимо исходить из положений статьи 40 Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года № 319-III "Об образовании".

Сноска. Пункт 10 - в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

11. Для установления конкретного вида, названия, размеров, веса и объема наркотических средств, психотропных, сильнодействующих, ядовитых веществ, их аналогов, прекурсоров, а также для установления факта пригодности веществ, их аналогов, инструментов или оборудования, используемых для их изготовления, необходимо производство экспертизы.

Небольшой, крупный и особо крупные размеры указанных веществ, их аналогов или средств следует определять в соответствии с Сводной таблицей об отнесении наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов и прекурсоров к небольшим, крупным и особо крупным размерам, обнаруженных в незаконном обороте, вступившей в силу 8 августа 2002 года.

При этом следует иметь в виду, что если в соответствии с вновь утвержденными Списком и Сводными таблицами смягчаются ответственность или наказание или иным образом улучшается положение лица, совершившего уголовное правонарушение, то этим положениям придается обратная сила.

В связи с тем, что Сводная таблица определяет отдельно размер и вид каждого наркотического вещества, их аналоги или психотропного средства, в случае, если лицо задержано с разными наркотическими средствами или психотропными веществами, их аналогами то при квалификации действий виновного суммирование общего веса разных наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов не допускается.

При определении размера и веса наркотических средств и психотропных веществ, их аналогов, состоящих из сорванных растений конопли и опийного мака, необходимо отделять части, не содержащие наркотические вещества, их аналоги (грунт, корневища и т.п.).

При квалификации незаконного оборота наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов нужно исходить из размеров, установленных Сводной таблицей. При этом количество наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов определяется для каждого вида отдельно и не может суммироваться. В тех случаях, когда Сводная таблица устанавливает виды наркотических средств с сопутствующими веществами и наполнителями (например, героин, включая сопутствующие вещества и наполнители, кодеин с солями, кодеин лекарственной формы, метадон с солями, морфин с солями, опий с нейтральными наполнителями (мука, сахар, крахмал и др.), кокаин с солями, включая сопутствующие вещества, МДМА, МБДБ с солями, эфедрон с сопутствующими веществами и т.п.), необходимо исходить из веса наркотических средств вместе с наполнителями.

При решении вопроса об ответственности за организацию и содержание притонов для одурманивания по статье 310 УК необходимо назначать проведение соответствующей экспертизы с целью установления, оказывают ли используемые лекарственные или другие средства и вещества, их аналоги, не являющиеся наркотическими или психотропными, одурманивающее воздействие на людей при их потреблении. <*>

Сноска. Пункт 11 с изменениями, внесенными постановлениями Пленума Верховного Суда РК от 30.04.1999 N 2; от 22.12.2000 N 19; нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 11.07.2003 N 7; от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

12. Разъяснить, что для наступления ответственности по части первой статьи 303 УК достаточно самого факта нарушения правил обращения с наркотическими средствами, психотропными, ядовитыми веществами, их аналогами, который в необходимых случаях должен быть установлен путем проведения соответствующей экспертизы. Для квалификации деяния по части второй данной статьи необходимым условием является следствие нарушения этих правил - наступление тяжких последствий или хищение наркотических средств, психотропных, ядовитых веществ, их аналогов. Причинение по неосторожности смерти или тяжкого вреда здоровью человека следует дополнительно квалифицировать по соответствующим статьям УК.

Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

13. В случаях, когда нарушение правил обращения с наркотическими средствами, психотропными, ядовитыми веществами, их аналогами совершалось в целях их последующего хищения либо сопряжено с их хищением, деяние надлежит квалифицировать по совокупности по части второй статьи 303 и соответствующей части статьи 298 УК.

Лица, допустившие нарушение правил обращения с наркотическими средствами, психотропными, ядовитыми веществами, их аналогами наряду с совершением уголовных правонарушений против интересов службы (получение взятки, злоупотребление служебными полномочиями, получение незаконного вознаграждения и др.), подлежат ответственности по совокупности уголовных правонарушений, предусмотренных статьей 303 и другими статьями УК, устанавливающими ответственность за эти уголовные правонарушения.

Сноска. Пункт 13 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

14. Субъектами уголовных правонарушений, предусмотренных пунктом 3 части второй статьи 298, пунктом 1 части третьей статьи 301 и статьей 303 УК, являются как должностные, так и недолжностные лица, которые в силу служебных обязанностей имели доступ к наркотическим средствам, психотропным или ядовитым веществам их аналогам, инструментам или оборудованию, используемым для их изготовления или переработки, либо лица, которым они были выданы для служебного пользования или переданы под охрану. <*>

Сноска. Пункт 14 в редакции постановления Пленума Верховного Суда РК от 22.12.2000 N 19; с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

15. Под склонением к употреблению наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов следует понимать любые умышленные действия, направленные на возбуждение у других лиц желания к их употреблению (уговоры, предложения, дача советов, введение в заблуждение, обман, угрозы и т.п.). Уголовное правонарушение является оконченным с момента осуществления воздействия на лицо с целью побудить его к употреблению наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов независимо от того, употребило ли их склоняемое лицо либо употребление не состоялось в силу каких-либо причин (отказ склоняемого от употребления, вмешательство других лиц и т.п.). При этом для наступления ответственности не имеет значения, употребляло ли ранее склоняемое лицо наркотические средства или психотропные вещества, их аналоги.

Действия виновного, направленные на возбуждение желания потреблять наркотические средства или психотропные вещества, их аналоги, совершенные в разное время в отношении разных лиц или одного и того же лица, надлежит квалифицировать по пункту 2 части второй статьи 299 УК, а эти же действия, совершенные одновременно в отношении двух и более лиц - по пункту 1 части третьей указанной статьи.

Склонение к употреблению наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов, повлекшие смерть потерпевшего или иные тяжкие последствия по неосторожности, дополнительной квалификации по другим статьям УК, предусматривающим ответственность за уголовные правонарушения против личности, не требует. К иным тяжким последствиям, предусмотренным частью четвертой статьи 299 УК, могут быть отнесены неосторожное причинение тяжкого вреда здоровью потерпевшего, возникновение наркотической зависимости, самоубийство потерпевшего или покушение на него, психическое заболевание или обострение последнего, заражение ВИЧ-инфекцией и т.п.

Если при склонении к потреблению наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов виновный умышленно причинил тяжкий вред здоровью потерпевшего, то эти его действия следует квалифицировать по пункту 2 части третьей статьи 299 и соответствующей части статьи 106 УК.

При склонении несовершеннолетнего к потреблению наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов субъектом уголовные правонарушения, предусмотренного пунктом 1 части третьей статьи 299 УК, может быть только совершеннолетнее лицо.

Сноска. Пункт 15 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

16. Притоном может быть признано жилое или нежилое помещение, приспособленное и предоставляемое для потребления наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов.

Под организацией притона следует понимать действия, направленные на его создание (подыскание, наем, приспособление помещения и его оборудование и т.п.), а при наличии помещения - привлечение лиц, желающих им воспользоваться, для потребления наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов и т.п.

Содержание притона означает систему действий, направленных на обеспечение функционирования притона (его материальное обеспечение, охрана, ремонт, обслуживание клиентуры, добывание средств и веществ, их аналогов для потребления и т.п.).

Если организация и содержание притона сопряжены с незаконным оборотом наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов либо со склонением к их потреблению, эти действия должны квалифицироваться по совокупности соответствующей части статьи 302 и другим статьям УК, предусматривающим ответственность за их совершение.

Применительно к статье 302 УК под предоставлением помещений для тех же целей понимается предоставление помещения для организации или содержания притона.

Действия лица, выразившиеся в однократном предоставлении помещения для совместного употребления наркотических средств, не образуют состав уголовного правонарушения, предусмотренного статьей 302 УК, поскольку для квалификации по данной статье необходимо, чтобы виновное лицо организовало или содержало жилье или нежилое помещение в качестве притона для употребления на систематической основе наркотических средств либо передало их другим лицам для организации и содержания притона.

Сноска. Пункт 16 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

17. Под посевом запрещенных к возделыванию растений, содержащих наркотические вещества, их аналоги, следует понимать посев семян или высадку рассады указанных в Списке растений без надлежащего на то разрешения на любых земельных участках, а под выращиванием - уход за посевами и всходами с целью доведения до стадии созревания.

Культивированием признается осуществляемая без надлежащего разрешения и контроля селекция наркотикосодержащих растений, т.е. действия, направленные на выведение новых их сортов, а также совершенствование процесса их возделывания.

17-1. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

18. Основания освобождения от уголовной ответственности указаны в примечании к статье 296 УК, приведенный перечень является исчерпывающим. Добровольная сдача наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов означает выдачу лицом этих средств или веществ, их аналогов представителям власти при наличии реальной возможности распорядиться ими иным способом. Активное способствование раскрытию или пресечению уголовных правонарушений, связанных с незаконным оборотом наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов, предполагает личное добровольное участие субъекта в мероприятиях органов, осуществляющих функции уголовного преследования, направленных на раскрытие либо пресечение данного уголовного правонарушения, установление фактических обстоятельств дела, причастных к совершению деяния лиц, место нахождения последних и их задержание, отыскание наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов и т.п.

Если лицо, в отношении которого имеются подозрения в совершении противоправных действий, перед началом личного обыска, обыска жилища или иного помещения, проводимого с целью обнаружения наркотических средств или иных предметов, добровольно выдало наркотические средства, которые могли быть обнаружены, то это не является добровольной выдачей, предусмотренной пунктом 2 Примечаний к статье 296 УК. Если лицо при производстве обыска в одном месте заявило о наличии у него наркотических средств для личного употребления, которые хранятся в другом месте (на даче, в огороде, у соседа и т.п.), обнаружение которых без его указания было бы невозможным, то указанные действия признаются добровольной выдачей и лицо в соответствии с пунктом 2 Примечаний к статье 296 УК освобождается от уголовной ответственности по этой статье.

Добровольное обращение за медицинской помощью в связи с потреблением наркотических средств как основание для освобождения от уголовной ответственности может иметь место только до выявления факта правонарушения органом уголовного преследования."

Сноска. Пункт 18 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

19. При рассмотрении дел, связанных с незаконным оборотом наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов, в необходимых случаях следует назначать судебно-наркологическую экспертизу для выяснения вопроса о наличии или отсутствии оснований для применения к обвиняемому принудительного лечения от наркомании либо токсикомании. В соответствии со статьей 91 УК судам необходимо обсуждать вопрос о применении принудительного лечения к лицам, признанным нуждающимися в лечении от наркомании или токсикомании.

Сноска. Пункт 19 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

19-1. Суды должны тщательно и всесторонне проверять заявления подсудимых о незаконных методах следствия. При этом особое внимание необходимо обращать на соблюдение органами уголовного преследования требований уголовно-процессуального законодательства, регламентирующих порядок производства оперативно-розыскных и следственных действий в целях выявления недопустимых доказательств, в том числе их фальсификации.

В случае подтверждения доводов заявления, доказательства, полученные подобным образом, подлежат исключению. <*>

Сноска. Дополнено пунктом 19-1 - Нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 11 июля 2003 года N 7.

20. Судьба вещественных доказательств по делам данной категории должна разрешаться в соответствии с пунктом 2 части третьей статьи 118 УПК.

Транспортные средства, которые используются для перевозки или в качестве места незаконного хранения наркотических средств, должны быть отнесены к орудию или средствам совершения уголовного правонарушения и признаны вещественными доказательствами.

Средством совершения уголовного правонарушения могут быть признаны также помещения, если они были использованы для незаконного хранения наркотических средств.

В таких случаях указанные вещественные доказательства – орудия или средства совершения уголовного правонарушения (транспортные средства, помещения и др.) судом при вынесении обвинительного приговора подлежат конфискации в доход государства в соответствии с требованиями части третьей статьи 118 УПК на основании статьи 48 УК.

Сноска. Пункт 20 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

21. Судам надлежит обращать внимание на причины и условия, способствовавшие совершению уголовных правонарушений, а также выяснять, принимались ли в ходе предварительного расследования предусмотренные законом меры к установлению источников приобретения или распространения наркотических средств или психотропных и ядовитых веществ, их аналогов, выяснению источников и путей легализации денежных средств или имущества, добытых в результате незаконного оборота наркотических средств или психотропных веществ, их аналогов, и при наличии оснований в соответствии со статьей 405 УПК выносить частные постановления. <*>

Сноска. Пункт 21 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 11.07.2003 N 7; от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

22. В связи с принятием настоящего постановления признать утратившими силу постановления Пленума Верховного суда Казахской ССР:

от 10 октября 1986 года N 16 "О судебной практике по делам, связанным с применением законодательства по борьбе с наркоманией" с изменениями, внесенными в него постановлением Пленума от 25 марта 1988 года N 2;

от 25 марта 1988 года N 2 "О внесении изменений в постановление Пленума Верховного суда Казахской ССР от 10 октября 1986 года N 16 "О судебной практике по делам, связанным с применением законодательства по борьбе с наркоманией";

от 05 апреля 1991 года N 2 "О ходе выполнения судами Джамбулской области законодательства об ответственности за незаконные действия с наркотическими средствами",

признать недействующим постановление Пленума Верховного суда СССР от 24 декабря 1987 года N 12 "О судебной практике по делам о хищении наркотических средств, а также незаконном изготовлении, распространении и других противоправных действиях, связанных с наркотическими средствами, сильнодействующими и ядовитыми веществами, их аналогами".

Сноска. Пункт 22 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 31.03.2017 № 3 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

Настоящее постановление вступает в силу с момента его опубликования.

Председатель Верховного Суда
Республики Казахстан
Секретарь Пленума,
судья Верховного суда
Республики Казахстан

      Ескерту. Қаулының тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша:
      "дәрежеленетіні", "дәрежеленеді", "дәрежелеу", "дәрежеленуге", "дәрежеленуді", "дәрежеленуі" деген сөздер тиісінше "сараланатыны", "сараланады", "саралау", "саралануға", "саралануды", "саралануы" деген сөздермен ауыстырылды;
      "ҚІЖК-нің", "ҚК-тің" деген сөздер тиісінше "ҚПК-нің", "ҚК-нің" деген сөздермен ауыстырылды;
      "заттарды", "заттар" "заттарға" "заттың", "затты", "зат", "заттармен", "заттардың" деген сөздерден кейін тиісінше "сол тектестерді", "сол тектестер", "сол тектестерге", "сол тектестің", "сол тектесті", "сол тектес", "сол тектестермен", "сол тектестердің" деген сөздермен толықтырылды;
      "қылмыс", "қылмыстың", "қылмысты", "қылмысы", "қылмыстары", "қылмыстарды", "қылмыстардың" деген сөздер тиісінше "қылмыстық құқық бұзушылық", "қылмыстық құқық бұзушылықтың", "қылмыстық құқық бұзушылықты", "қылмыстық құқық бұзушулығы", "қылмыстық құқық бұзушулықтары", "қылмыстық құқық бұзушулықтарды", "қылмыстық құқық бұзушулықтардың" деген сөздермен ауыстырылды;
      "ұйымдасқан топ немесе қылмыстық қауымдастық (қылмыстық ұйым)" деген сөздер "қылмыстық топ" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Есірткі, психотроптық, улы сол тектестерді және прекурсорларды заңсыз айналымға түсіргені үшін жауапкершілік сол сол тектестерді дайындауға пайдаланатын құрал-жабдықтар үшін жауапкершілік белгілейтін заңдарды біркелкі қолдануды қамтамасыз ету мақсатымен және осы категориядағы істер бойынша сот әділдігін жүзеге асырудың сапасын көтеруді көздей отырып, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді: <*>

Ескерту. Кіріспеге өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 2000.12.22. N 19 қаулысымен; 2003.07.11. N 7 қаулысымен .

1. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 3 шілдедегі № 470 қаулысымен (бұдан әрі – Үкімет Қаулысы) бекітілген "Қазақстан Республикасында бақылауға жататын есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорлар тізіміне" (бұдан әрі – Тізім) енгізілген сол есірткі, психотроптық заттар мен сол тектестердің заңсыз айналымы үшін қылмыстық жауаптылық көзделгені түсіндірілсін.

Есірткі, психотроптық заттардың, сол тектестердің мөлшерін анықтағанда Үкімет Қаулысымен бекітілген Есірткі, психотроптық заттардың, сол тектестердің мөлшерін айқындау кезінде заңсыз айналымда табылған есірткі, психотроптық заттарды, сол тектестер мен прекурсорларды шағын, ірі және аса ірі мөлшерге жатқызу туралы жиынтық кестені (бұдан әрі – Жиынтық кесте) негізге алу қажет.

Қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғатын есірткі, психотроптық заттардың, сол тектестер мен улы заттардың қоғамдық орындарда медициналық емес мақсатта тұтынылуын, Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы дайындалуын, қайта өңделуін, иемделуін, сақталуын, тасымалдануын, жөнелтілуін және өткізілуін олардың заңсыз айналымы деп түсінген жөн.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.
1-1. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

2. Жоғарыда көрсетілген сол тектестерді сатып алу, басқа товарға немесе затқа айырбастап алу, қарыздың орнына беру, қарызға немесе сыйға алу, туып алғанды иелену, құрамында есірткі бар жабайы өсімдіктерді немесе олардың бөлігін жинау, осындай өсімдіктердің күзетілмейтін егістік алқабындағы жинау жұмысы біткеннен кейінгі қалдығын жинап алуды т.б. заңсыз алу деп түсіну керек.

2-1. Есірткі, психотроптық заттарды, сол тектестерді заңсыз тасымалдау деп оларды тасымалдау тәсіліне және сақтау орнына қарамастан, Қазақстан Республикасының заңнамасын бұза отырып, Қазақстан Республикасының аумағында, оның ішінде бір елді мекен шегіндегі оларды орнынан көшіруге бағытталған кез келген қасақана іс-әрекеттер танылады.

Есiрткi, психотроптық сол тектестерді, прекурсорларды заңсыз пайдаланып жүрген адамдар, сондай-ақ оның тапсырмасы бойынша басқа да адамдар тасымалдауды жүзеге асыра алады. Аталған сол тектестерді орнынан көшіруді басқаларға тапсырған адам тасымалдауды ұйымдастырушы, ал егер, тасымалдауды қылмыстық заң бойынша жауапкершiлiкке тартылмайтын (мысалы, есi дұрыс емес, қылмыстық жауапкершiлiкке тарту үшiн жасы толмаған, немесе сол тектестің сипаты туралы хабарсыз) адамдарға тапсырса, онда қылмыстық құқық бұзушылықты орындаушы ретiнде жауапқа тартылады.

Есірткіні және психотроптық сол тектестерді тасымалдау олар тасымалдана бастаған сәттен бастап аяқталды деп есептеу қажет.

Адамның өзінің жеке басының пайдалануына арналған есірткі немесе психотроптық сол тектестерді сапарға шыққан кезінде шағын мөлшерде сақтауы заңсыз тасымалдау деп саралануға тиіс емес.

Адамның есірткіні немесе психотроптық сол тектестерді көп мөлшерде тасымалдау фактісінің өзі онда оларды өткізу, өткізу мақсатында тасымалдау немесе осы әрекеттерге бірге қатысу ниеті болғанын куәландыра алады.

Есірткі, психотроптық заттар, сол тектестер мен прекурсорлар және олардың заңсыз айналымы мен теріс пайдаланылуына қарсы іс-қимыл шаралары туралы" Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 10 шілдедегі № 279-І Заңының 1-бабының 8) тармақшасына сәйкес есірткі, психотроптық заттар мен прекурсорларды әкелу және әкету деп оларды бір мемлекеттен екінші мемлекетке өткізу түсініледі.

Ескерту. 2-1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

3. Сол заттарды, сол тектестерді кінәлінің арнайы рұқсатсыз иелігінен (өзінен, жасырын жерден, үй-жайдан, көлік құралынан, басқада орындардан) тауып алумен байланысты кез-келген қасақана әрекет заңсыз сақтау болып табылады.

Өткізу мақсатында заңсыз сақтау пиғылымен жасалғандығы жөнінде мәселені шешу үшін, бұл заттар, сол тектестер анық өткізуге дайындалғандығын дәлелдейтін айғақтар жинағын арқау ету керек (мысалы, жоғарыда көрсетілген заттар, сол тектестер көп мөлшерде табылса, оларды өзі ғана қолданатынын жоққа шығаратын жағдайда, бөлшектеу, оларды дайындайтын және бөлуге арналған құралдар мен жабдықтардың болуы, кінәлінің өзі есірткіні қолданбайтындығы фактісі т.с.с.).

3-1. Есірткі немесе психотроптық сол тектестерді заңсыз дайындау, қайта өңдеу, алу, тасымалдау немесе сақтау:

егер олар есірткі немесе психотроптық заттарға, сол тектестерге қатысты өткізу мақсатынсыз іріден аз мөлшерде жасалса, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі – ҚК) 296-бабының екінші бөлігі бойынша;

егер осы әрекет есірткі немесе психотроптық сол тектестерге қатысты іріден аз мөлшерде өткізу мақсатымен жасалса, ҚК-нің 297-бабының бірінші бөлігі бойынша;

егер осы әрекет есірткі немесе психотроптық сол тектестерге қатысты ірі мөлшерде өткізу мақсатымен жасалса, ҚК-нің 297-бабының екінші бөлігі бойынша;

егер осы әрекет есірткі немесе психотроптық сол тектестерге қатысты аса ірі мөлшерде өткізу мақсатымен жасалса, сондай-ақ осы әрекеттерді есірткі немесе психотроптық сол тектестерге қатысты электрондық ақпараттық ресурстарды пайдаланылу арқылы не қоғамдық орында адамдар тобы алдын ала сөз байласып, бірнеше рет жасаса, лауазымды адам қызмет бабын пайдаланып жасаса, ҚК-нің 297-бабының үшінші бөлігі бойынша;

егер осы әрекеттерді есірткі немесе психотроптық сол тектестерге қатысты қылмыстық тобы жасаса, ҚК-нің 297-бабының төртінші бөлігі бойынша саралауға жатады.

Адам ҚК-нің 296-бабының тиісті бөлігі бойынша, ал екіншісі ҚК-нің 297-бабының тиісті бөлігі бойынша саралануға жататын екі іс-әрекет жасаған кезде, қылмыстың бірнеше рет жасалу белгісі болмайды. Бұл іс-әрекеттер қылмыстық құқық бұзушылықтардың жиынтығы бойынша сараланады.

Ескерту. 3-1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

4. Кез-келген әдейі жасалған әрекет нәтижесінде белгілі бір есірткі сол тектес Тізімге енгізілген затқа айналдырылса, заңсыз дайындау болып табылады. Ал сол сол тектестердің формасын өзгерту (ұстау, таблеткаға қалыптау, пилюли, плиткалар, пасталар т.б.) заңсыз дайындау болып есептелмейді.

4-1. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

5. Есірткі немесе психотроптық сол тектесті дайындауға немесе қайта өңдеуге пайдалану мақсатында қолдан немесе өндірістік жолмен жасалған сол тектестер немесе соған ыңғайланған құралдар (тұрмыстық-шаруашылық бағыттағы заттардан басқа) соларды жасауға арналған құрал және аспапқа жатады деп түсіну керек.

Ескерту. 5-тармақ өзгерді - ҚР Жоғарғы сотының 2000.12.22. N 19 қаулысымен .

6. Белгілі бір есірткі немесе психотроптық сол тектестің күшін көтеру үшін тазарту (жат қоспалардан тазарту) заңсыз өңдеу болып есептеледі. Құрамында есірткі сол тектес бар өсімдіктерді кептіру, ұсату, кейбір бөлшектерден ажырату және басқада түрлендіру (сол заттан басқа бір есірткі сол тектес алынбаса) заңсыз қайта өңдеу деп есептелмейді.

6-1. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

7. Есiрткiні немесе психотроптық сол тектестерді заңсыз жөнелту деп оларды байланыстың кез келген түрімен, арнайы адам арқылы, сондай-ақ жануарларды, құстарды пайдаланып жіберуді түсiну керек.

Жөнелтуді ресімдеу, яғни жүкті байланыс кәсіпорнының немесе көлік ұйымының ресми өкіліне не жөнелтуді жүзеге асыратын адамға тапсыру кезін жөнелту аяқталған сәт деп есептеген жөн.

Есірткі, психотроптық заттарды, сол тектестерді шетелден заңсыз жөнелту ҚК-нің 286-бабы бойынша қосымша саралануға жатады.

Ескерту. 7-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.
7-1. Қаулы 7-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

8. Есірткі немесе психотроптық сол тектестерді өткізу мақсатымен заңсыз иемденіп алған, тасымалдаған немесе сақтаған не өткізу мақсатымен немесе онсыз, есірткі немесе психотроптық сол тектестерді дайындаған, ұқсатқан, жөнелткен не өткізген адамдардың әрекеттері, егер ол көрсетілген қоғамдық қауіпті әрекеттердің бірін немесе бірнешеуін бұрын жасаған және бұл үшін сотталмаған болса, қылмыстық құқық бұзушылықтардың бірнеше мәрте жасалу белгісі бойынша ҚК-нің 297-бабының үшінші бөлігінің 2-тармағы бойынша сараланатыны соттарға түсіндірілсін. Егер адам бұрын жасаған қылмыстық құқық бұзушылығы үшін заңмен белгіленген тәртіп бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылған болса немесе мұндай қылмыстық құқық бұзушылық үшін қылмыстық жауапқа тарту мерзімі өтіп кетсе, қылмыстық құқық бұзушылық бірнеше рет жасалған деп танылмайды.

Бір адамның есірткіні, психотроптық сол тектестерді бірнеше сатып алушыға не бір сатып алушыға екі немесе одан да көп рет сатуы, оның ішінде біраз уақыт өткізіп барып сатуы, егер кінәлінің өткізген сайын сатудың әрбір фактісі бойынша өзінің осындай пиғылды көздегені анықталса, есірткі немесе психотроптық сол тектестерді бірнеше мәрте сату деп сараланады.

Ескерту. 8-тармақ алып тасталды - ҚР Жоғарғы сотының 2000.12.22 N 19, 8-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2003.07.11 N 7, өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

9. Есірткі, психотроптық сол тектестерді прекурсорларды бір тұлғаның билігінен басқа тұлғаларға заңсыз өткізу немесе берудің кез-келген осы бағыттағы тәсілін заңсыз өткізу деп түсіну керек (сату, сыйлау, қарызын өтеу, айырбастау, қарызға беру, басқа тұлғаға укол салу сонымен бірге байланыссыз тәсілмен, "тығындарды" қолданумен, интернет ресурстарды және электрондық әмияндарды пайдалана отырып т.с.с.).

Ескерту. 9-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

9-1. Есірткі немесе психотроптық сол тектестерді өткізу не жөнелту:

егер осы әрекет есірткі немесе психотроптық сол тектестерге қатысты шағын мөлшерде жасалса, ҚК-нің 297-бабының бірінші бөлігі бойынша;

егер осы әрекет есірткі немесе психотроптық сол тектестерге қатысты ірі мөлшерде жасалса, ҚК-нің 297-бабының екінші бөлігі бойынша;

егер осы әрекет есірткі немесе психотроптық сол тектестерге қатысты аса ірі мөлшерде жасалса, сондай-ақ осы әрекетті бірнеше мәрте не адамдар тобы алдын ала сөз байласып жасаса, лауазымды тұлғаның қызмет бабын пайдалануымен, электрондық ақпараттық ресурстарды пайдалану арқылы немесе қоғамдық орында, лауазымды адам жасаса, ҚК-нің 297-бабының үшінші бөлігі бойынша;

егер есірткі немесе психотроптық заттарға, сол тектестерге қатысты жөнелту мен өткізуді қылмыстық топ жасаса не оларды өткізу білім беру ұйымдарында немесе көрінеу кәмелетке толмағанға қатысты жасалса, ҚК-нің 297-бабының төртінші бөлігі бойынша саралануға жатады.

Кінәлі адам, сатып алушыны жаңылыстырып, есірткі немесе психотроптық сол тектестер деп өзге сол тектестерді өткізген жағдайда, оның әрекеттері алаяқтық деп саралануға жатады.

Алдаудың әсерімен осындай сол тектестерді сатып алған адамның әрекеттері есірткіні немесе психотроптық сол тектестерді сатып алуға оқталу деп саралануға жатады.

Есірткіні немесе психотроптық сол тектестерді өткізудегі немесе сатып алудағы делдалдың әрекеттерін оның кімнің мүддесі үшін (өткізушінің немесе сатып алушының) әрекет етуіне қарай, есірткіні немесе психотроптық сол тектестерді өткізуге немесе салып алуға қатысушы деп саралаған жөн. Егер бұл ретте делдал сатып алушының да, өткізушінің де мүддесі үшін әрекет етсе, онда ол өткізуге бірге қатысқаны үшін жауапкершілік көтереді.

Егер адам есірткінің немесе психотроптық сол тектестердің нақты иесінің өтініші бойынша оларды өткізуге тікелей қатысса, онда оның әрекеттері өткізуге бірге қатысу деп саралануға жатады.

Егер есірткі немесе психотроптық сол тектес тұтынушының өзінікі болса, соңғысының өтініші бойынша екінші адамның оған аталған сол тектесті егуін заңсыз өткізу деп саралауға болмайды.

Ескерту. 9-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2003.07.11 N 7 қаулысымен, жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

9-2. ҚК-нің 296, 297-баптарының түрлі бөліктерімен көзделген бірнеше қылмыстық құқық бұзушылық жасалған кезде, бұл әрекеттер тұтас алғанда осы баптың ең қатаң жазаны көздейтін және әрбір қылмыстық құқық бұзушылықтың белгілерін қамтитын бөлігі бойынша ғана саралануға жатады. Бұл ретте қылмыстық заңның осы бабының өзге бөліктерінде көрсетілген әрекеттерге қатысты белгіленген саралау белгілері бойынша айып тағылып, үкімде көрсетілуге тиіс.

Ескерту. 9-2-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

9-3. Адамның есірткіні ірі мөлшерде өткізу мақсатында оны заңсыз дайындау, қайта өңдеу, сатып алу, тасымалдау немесе сақтау және оның бөлігін бірнеше дүркін өткізу әрекеттері ҚК-нің 297-бабы үшінші бөлігінің 2-тармағы бойынша, ал оның бөлігін бір дүркін өткізуі - ҚК-нің 297-бабының екінші бөлігі бойынша саралануға жатады.

Адамның есірткіні аса ірі мөлшерде өткізу мақсатында оны заңсыз дайындау, қайта өңдеу, сатып алу, тасымалдау немесе сақтау және оның бөлігін бір дүркін өткізу әрекеттері ҚК-нің 297-бабы үшінші бөлігінің 3-тармағы бойынша саралануға жатады.

Адамның есірткіні аса ірі мөлшерде өткізу мақсатында заңсыз дайындау, қайта өңдеу, сатып алу, тасымалдау немесе сақтау және оның бөлігін бірнеше дүркін өткізу әрекеттері ҚК-нің 297-бабы үшінші бөлігінің 2 және 3-тармақтары бойынша саралануға жатады.

Бұл ретте кінәлі жасаған барлық әрекеттердің, яғни есірткіні өткізу мақсатында оны заңсыз дайындаудың, қайта өңдеудің алудың, тасымалдаудың немесе сақтаудың, сондай-ақ жөнелтудің және өткізудің белгілері бойынша айыптауда және үкімде көрсетілуге тиіс.

Ескерту. 9-3-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

9-4. "Жедел-iздестiру қызметi туралы" Қазақстан Республикасының 1994 жылғы 15 қыркүйектегі № 154-ХIII Заңының ережелеріне сәйкес есірткіні немесе психотроптық сол тектестерді жедел сатып алу және өзге де жедел-іздестіру іс-шаралары оларды жүргізу үшін заңмен көзделген негіздер болғанда ғана, жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органның хабардар болуымен және оның бақылауымен оған жүктелген міндеттерге сәйкес жүргізілетінін соттардың назарда ұстағаны жөн. Жедел-іздестіру іс-шараларын жүзеге асыру кезінде азаматтарды құқық бұзушылықтарды жасауға итермелеуге және арандатуға болмайды.

Жедел-іздестіру іс-шарасына іске мүдделі немесе қылмыстық қудалау органдарына тәуелді не олардың қатысуымен болып жатқан әрекеттерді толық әрі дұрыс қабылдай алмайтын адамдардың, сондай-ақ кәмелетке толмағандардың куәгерлер ретінде қатысуы соттың жедел-іздестіру іс-шараларының нәтижелерін дәлелдемелер ретінде жол беруге болмайтын нақты деректер деп тануына әкеледі.

Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің бірыңғай тізілімінде заңда белгіленген тәртіппен тіркелмеген айыптаудың жекелеген эпизодтары бойынша адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуды болдырмау қажет.

Егер өткізудің бірінші фактісі расталса және жедел-іздестіру қызметінің мақсатына толық қол жеткізілсе, қылмыстық әрекетті имитациялайтын сол бір адамды тарта отырып, сол бір күдіктіден есірткіні сатып алу бойынша қайталап жедел-іздестіру іс-шараларын жүргізуге жол берілмейді. Осы күдіктіге қатысты қосымша жедел-іздестіру іс-шаралары оның есірткіні сатып алу көздерін, қылмыстық топты анықтау мақсатында немесе қылмыстық процестің өзге де мақсаттарында ғана тиісті уәжді қаулы шығарылып жүргізілуі мүмкін.

Ескерту. 9-4-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

9-5. Кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда тергеу судьясының санкциялануына жататын тұрғын үй-жайға тінту, алу, қарап-тексеру және өзге де тергеу әрекеттерін жүргізу ерекше мән-жайлар болған кезде қатаң түрде ҚПК-нің талаптарына сәйкес жүзеге асырылуға тиіс.

Тергеу әрекеттерін ҚПК-де белгіленген жалпы тәртіппен жүргізу кезінде адамдардың өміріне, денсаулығына орны толмас ауыр зардаптарға әкеп соқтыруы мүмкін не іздестіріліп жатқан адамның жасырынуы, қылмыс іздерін жоюы мүмкін деп нақты қауіптенетін және (немесе) алып қоюға жататын объектінің табылуы кешіктірілуге байланысты жоғалуы, бұзылуы немесе қылмыстық мақсатта пайдаланылуы мүмкін және т.б. жағдайлар кезек күттірмейтін тергеу әрекеттерін жүзеге асыру үшін негіз беретін ерекше мән-жайлар болып танылады.

Ескерту. 9-5-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

10. ҚК-нің 297-бабы үшінші бөлігінің 6) тармағында көрсетілген қоғамдық орын деп Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2014 жылғы 23 қыркүйекте № 9744 тіркелген Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2014 жылғы 19 қыркүйектегі № 89 бұйрығымен бекітілген Қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы арызды, хабарды немесе баянатты қабылдау және тіркеу, сондай-ақ Сотқа дейінгі тергеп-тексерулердің бірыңғай тізілімін жүргізу қағидаларында көрсетілген орынды түсінген жөн.

Әрекеттерді дәл қоғамдық жерде жасау фактісі ҚПК-нің 113-бабының талаптарына сәйкес уақыт, орын, тәсіл және басқа да мән-жайлар анықтала отырып дәлелденуге тиіс. Қоғамдық орында қылмыс жасаудың жариялылығы әрекетті ҚК-нің 297-бабы үшінші бөлігінің 6) тармағы бойынша саралау кезінде міндетті белгі болып табылады.

Есірткі, психотроптық заттарды немесе сол тектестерді білім беру ұйымдарында не көрінеу кәмелетке толмағанға өткізу оның тәсіліне (жария не жасырын) қарамастан, ҚК-нің 297-бабының төртінші бөлігі бойынша жауаптылыққа әкеп соғады және ҚК-нің 297-бабы үшінші бөлігінің 6) тармағы бойынша қосымша саралауды талап етпейді. Білім беру ұйымы ұғымын айқындау кезінде "Білім туралы" Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-III Заңының 40-бабының ережелерін негізге алу қажет.

Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

11. Есірткі немесе психотроптық сол тектестердің, күшті әсер ететін, улы сол тектестердің, прекурсорлардың нақтылы түрін, атауын, мөлшерін, салмағын және көлемін анықтау, сондай-ақ оларды дайындау үшін қолданылатын сол тектестердің, құрал-саймандардың немесе жабдықтардың жарамдылығын анықтау үшін сараптама жүргізу қажет.

2002 жылғы 8 тамызда күшіне енген көрсетілген сол тектестердің шағын, ірі және өте ірі мөлшерін заңсыз айналымда жүргені анықталған есірткі, психотроптық сол тектестер мен прекурсорларды шағын, ірі және өте ірі мөлшерге жатқызу туралы жиынтық кестеге сәйкес белгілеген жөн.

Осы орайда, егер жаңадан бекітілген Тізім мен Жиынтық кестеге сәйкес жауаптылық немесе жаза жеңілдетілсе немесе қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамның жағдайы өзгедей жақсарса, онда осы ереженің кері күші қолданылатынын назарда ұстау қажет.

Жиынтық кесте әр есірткінің немесе психотроптық сол тектестің мөлшері мен түрін жеке-жеке анықтайтындықтан, егер тұлға әр түрлі есірткімен немесе психотроптық сол тектестермен ұсталса, онда кінәлінің әрекетін саралау кезінде әр түрлі есірткінің немесе психотроптық сол тектестердің жалпы салмағын қосып есептеуге жол берілмейді.

Жұлынған зығыр өсімдіктері мен апиын көкнәрінен тұратын есірткі мен психотроптық сол тектестердің мөлшері мен салмағын анықтау кезінде оның есірткісі жоқ бөліктерін (топырақ, тамырлар және т.б.) қоспай, бөліп тастаулары қажет.

Есірткі, психотроптық заттардың, сол тектестердің заңсыз айналымын саралаған кезде Жиынтық кестеде белгіленген мөлшерлері ескерілуі тиіс. Бұл ретте есірткі, психотроптық заттардың, сол тектестердің мөлшері әрбір түрі үшін жеке анықталады және қосып есептеуге жатпайды. Жиынтық кестеде ілеспе заттары мен толтырғыштары бар есірткі заттардың кейбір түрлері (мысалы, ілеспе заттар мен толтырғыштарды қоса алғанда, героин, тұздары бар кодеин, дәрілік нысандағы кодеин, тұздары бар метадон, тұздары бар морфин, бейтарап толтырғыштары бар апиын (ұн, қант, крахмал және т.б.), ілеспе заттарды қоса алғанда, тұздары бар кокаин, МДМА, МБДБ тұздарымен, ілеспе заттары бар эфедрон және т.б.) көзделген жағдайда есірткі заттарының салмағын толтырғыштарымен қоса есептеу қажет.

Есеңгірету үшін притондар ұйымдастырғаны және ұстағаны үшін ҚК-нің 310-бабы бойынша жауапқа тарту мәселесін шешуде, есірткі немесе психотроптық сол тектес болып табылмайтын дәрілікке пайдаланылатын немесе басқа да сол тектестер, оларды пайдаланғанда адамға есеңгірету ықпалын тигізетіндігін анықтау мақсатында, осыған сәйкес сараптама жасау қажет.

ЕСКЕРТУ. 11-тармақ толықтырылды - ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1999.04.30. N 2 қаулысымен.

      Ескерту. 11-тармақ өзгерді - ҚР Жоғарғы сотының 2000.12.22. N 19 қаулысымен.
      Ескерту. 11-тармақ өзгерді - ҚР Жоғарғы Сотының 2003.07.11. N 7 қаулысымен .
      Ескерту. 11-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

12. ҚК-нің 303-бабының бірінші бөлігімен жауапқа тарту үшін сот сол тектестермен айналысу ережесін бұзу фактісі жеткілікті, қажетті жағдайда оны осыған сәйкес сараптама жасау арқылы айқындау қажет екендігі түсіндірілсін. Бұл әрекетті осы баптың екінші бөлігімен саралау үшін осы ережелерді бұзу салдары - ауыр салдарлардың туындауы немесе есірткінің, психтроптық, улы заттардың, сол текстердің ұрлануы қажетті шарт болып табылады. Абайсызда адам өліміне әкеліп соқса немесе адам өміріне ауыр зиян келтірсе, ондай әрекеттер ҚК-нің тиісті бабы бойынша қосымша саралануға жатады.

Ескерту. 12-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

13. Есірткі, психотроптық және улы сол тектестерді қолдану тәртібін бұзу, ұрлау мақсатымен жасалса немесе ұрлыққа ұласатын болса, онда бұл әрекет ҚК-нің 303-бабының екінші бөлігі және 298-бабының осыған сәйкес бөлігінің жиынтығымен сараланады.

Тұлға есірткі, психотроптық және улы сол тектестерді қолдану ережесін бұзумен бірге қызмет мүддесіне қарсы қылмыстық құқық бұзушылық жасаса (пара алу, қызмет өкілдігін теріс пайдалану, заңсыз сыйлық алу т.б.) ондай тұлға ҚК-нің 303-бабымен және аталған қылмыстық құқық бұзушылықтары үшін басқа баптардың жиынтығы бойынша жауапкершілікке тартылады.

Ескерту. 13-тармақ өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы сотының 2000.12.22. N 19 қаулысымен ; 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

14. Өздерiнiң қызмет бабы бойынша есiрткi, психотроптық және улы сол тектестерге, оларды дайындауға немесе қайта өңдеуге пайдаланатын құрал-жабдықтарға қатысы бар лауазымды және лауазымсыз тұлғалар, сондай-ақ аталғандар оларға қызмет бабы бойынша пайдалануға немесе сақтауға берiлген адамдар ҚК-нің 298-бабы екінші бөлігінің 3-тармағында, 301-бабы үшінші бөлігінің 1-тармағында және 303-бабында көрсетiлген қылмыстық құқық бұзушылықтардың субъектiлерi болып табылады.

Ескерту. 14-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы сотының 2000.12.22. N 19 қаулысымен; өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

15. Есірткі немесе психотроптық сол тектестерді пайдалануға көндіру деп, басқа тұлғалардың оларды тұтынуға ниетін қоздыруға бағытталған кез-келген қасақана әрекетін (үгіттеу, ұсыныс жасау, ақыл беру, адастыру, алдау, қорқыту) түсіну керек. Тұлғаға есірткі немесе психотроптық сол тектестерді қолдануға әсер ету мақсатымен, икемденуші тұлға оны қолданса да немесе басқа бір себептермен қолдана алмаса да (икемделушінің қолданудан бас тартуы, басқа тұлғалардың араласуы т.с.с.) қылмыстық құқық бұзушылық аяқталған болып есептеледі. Бұл жағдайда, икемделген тұлға бұдан бұрын сол сол тектестерді қолданғандығы оның жауапкершілігін шешуде маңыз атқармайды.

Кінәлінің есірткіні немесе психотроптық заттарды, сол тектестерді тұтынуға ынтаны қоздыруға бағытталған, әртүрлі адамдарға немесе бір адамға қатысты әртүрлі уақытта жасалған әрекетін ҚК-нің 299-бабы екінші бөлігінің 2-тармағы бойынша, екі және одан көп адамдарға қатысты бір мезгілде жасалған осы әрекеттер – аталған баптың үшінші бөлігінің 1-тармағы бойынша саралануға жатады.

Есірткі немесе психотроптық сол тектестерді қолдануға көндіру жәбірленушінің абайсызда өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеліп соқса, ондай әрекеттер ҚК-нің басқа баптарымен қосымша жеке адамға қарсы саралануды қажет етпейді. ҚК-нің 299-бабы төртінші бөлігінде көрсетілген ауыр зардаптарға абайсызда жәбірленушінің денсаулығына келтірілген залал, есірткіге тәуелді болу, жәбірленушінің өзін-өзі өлтіруі, немесе қастандық жасауы, жүйке ауруы немесе осы ауырудың күшеюі және ВИЧ инфекциясын жұқтыру және т.б. жатады.

Егер есірткі немесе психотроптық сол тектестерді қолдануға көндіру кезінде кінәлі адам жәбірленушінің денсаулығына қасақана ауыр зардап тигізсе, оның әрекеті ҚК-нің 299-бабы үшінші бөлігінің 2-тармағымен және 106-бабының тиісті бөлігімен саралануы керек.

Есірткі немесе психотроптық сол тектестерді қолдануға кәмелетке толмаған тұлғаны көндіргені үшін, ҚК-нің 299-бабы үшінші бөлігінің 1-тармағы бойынша қылмыстық құқық бұзушылық субъектісі болып тек кәмелетке жеткен тұлға ғана табылады.

Ескерту. 15-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

16. Притон деп есірткі немесе психотроптық сол тектестерді қолдануға берілетін және оған бейімделген тұрғын үй немесе тұруға болмайтын үйлерді айтады.

Притон ұйымдастыру деп оларды құруға арналған әрекеттерді (іздеу, жалдау, үйлерді және жиһаздарды осыған сай етіп жабдықтау т.с.с.), ал үй болған жағдайда есірткі немесе психотроптық сол тектестерді қолдануға ниеті бар тұлғаларды тарту әрекеттері табылады т.с.с.

Притонды ұстау, оның жүйелі қызметін қамтамасыз етуге бағытталған әрекеттерден тұрады (оны материалдық жағынан қамтамасыз ету, күзету, жөндеу, клиенттерге қызмет көрсету, қолдану үшін құралдармен жабдықтарды табу т.с.с.).

Егер притонды ұйымдастыру және ұстау есірткі сол тектестерді заңсыз айналымға салумен немесе оны қолдануға көндірумен ұштасса, бұл әрекеттер ҚК-нің 302-бабының соған сәйкес бөлігімен және басқа жасаған қылмыстар үшін жауапкершілікке тартатын баптар жиынтығымен сараланады.

ҚК-нің 302-бабына қатысты осы мақсаттар үшін үй-жайлар беру деп притонды ұйымдастыру немесе ұстау үшін үй-жайларды ұсыну түсініледі.

Адамның есірткі заттарды бірлесіп пайдалану үшін үй-жайды бір рет беру арқылы көрсетілген әрекеттері ҚК-нің 302-бабында көзделген қылмыстық құқық бұзушылық құрамын құрамайды, өйткені осы бап бойынша саралау үшін кінәлі адам есірткі заттарды жүйелі негізде тұтынуға тұрғын үйді немесе тұрғын емес үй-жайды притон ретінде ұйымдастыруы немесе күтіп ұстауы не притонды ұйымдастыру және ұстау үшін оларды басқа адамдарға беруі қажет.

Ескерту. 16-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

17. Тізімде көрсетілген, құрамында есірткі заттары бар, өсіруге тиым салынған өсімдіктерді кез-келген жер учаскесіне дәнін рұқсатсыз отырғызуды, ал оны заңсыз себу деп егіске күтім жүргізіп, оны пісу сатысына жеткізуді заңсыз өсіру деп түсіну керек.

Сапасын арттыру деп өсіруге тиым салынған құрамында есірткі заттары бар өсімдіктерді сұрыптау яғни олардың жаңа сорттарын өсіріп шығарумен әрі қарай жетілдіруге бағытталған іс-әрекеттер танылады.

17-1. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

18. Қылмыстық жауаптылықтан босату негіздері ҚК-нің 296-бабына ескертпеде көрсетілген, келтірілген тізбе толық болып табылады. Сол сол тектестерді нақты қолдану мүмкіндігі бол тұра ол жергілікті билік өкіліне тапсырса, бұл өз еркімен тапсырған болып табылады. Есірткі немесе психотроптық заттардың заңсыз айналымға түсуіне байланысты қылмыстық құқық бұзушылықтарды ашуға немесе олардың жолын кесуге белсенді көмек көрсету осы қылмыстық құқық бұзушылықты ашуға немесе оның жолын кесуге, істің нақты мән-жайларын, іс-әрекетті жасауға қатысы бар адамдарды, соңғылардың тұрғылықты жерін анықтауға және оларды ұстап алуға, есірткі немесе психотроптық заттарды табуға және т.б. бағытталған қылмыстық қудалау функцияларын жүзеге асыратын органдардың іс-шараларына субъектінің өзінің еркімен қатысуын көздейді.

Егер өзіне қатысты құқыққа қарсы әрекеттер жасады деген күдік бар адам жеке тінту, тұрғын үйді немесе өзге де үй-жайды есірткі заттарын немесе өзге де заттарды табу мақсатында жүргізілетін тінту басталар алдында өз еркімен табылуы мүмкін есірткі заттарын берсе, онда бұл ҚК-нің 296-бабына Ескертпелердің 2-тармағында көзделген ерікті беру болып табылмайды. Егер адам бір жерде тінту жүргізу кезінде өзінің басқа жерде (саяжайда, бақшада, көршісінде және т.б.) сақталатын, оның көрсетуінсіз табу мүмкін болмайтын жеке пайдалануға арналған есірткі заттарының бар екендігі туралы мәлімдесе, онда көрсетілген әрекеттер ерікті беру деп танылады және адам ҚК-нің 296-бабына Ескертпелердің 2-тармағына сәйкес осы бап бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылады.

Қылмыстық жауаптылықтан босату үшін негіз ретінде есірткі заттарын тұтынуға байланысты медициналық көмекке ерікті түрде жүгіну қылмыстық қудалау органы құқық бұзушылық фактісін анықтағанға дейін ғана орын алуы мүмкін.

Ескерту. 18-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

19. Есірткі немесе психотроптық сол тектестердің заңсыз айналымға түсуіне байланысты істі қараған кезде, соттар қажетті жағдайда, айыпкерге нашақорлық немесе таксикоманиядан еркінен тыс емделуді қолдану мәселесін шешу үшін сот-наркологиялық сараптама тағайындауы қажет. Нашақорлық немесе таксикоманиядан емделуді қажет ететін тұлғаларға ҚК-нің 91-бабының талабына сәйкес еркінен тыс емдеу шараларын қолдану туралы мәселені талқылау керек.

Ескерту. 19-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

19-1. Соттар тергеудің заңсыз тәсілдері туралы сотталушылардың арыздарын мұқият әрі жан-жақты тексеруге тиіс. Бұл орайда қылмыстық қудалау органдарының қылмыстық істер жүргізу заңын бұзу және бұрмалау жолымен алынған дәлелдемелерін анықтау мақсатында олардың жедел-іздестіру өндірісінің және тергеу амалдарының тәртібін реттейтін қылмыстық-заңнама талаптарын сақтауына ерекше назар аудару қажет.

Арызда көрсетілген уәждер анықталған жағдайда осындай жолмен алынған дәлелдемелер алып тастауға жатады.

Ескерту. 19-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2003.07.11. N 7 қаулысымен .

20. Бұл категориядағы істер бойынша айғақ сол тектестер тағдыры ҚПК-нің 118-бабы үшінші бөлігінің 2-тармағына сәйкес шешілуі қажет.

Есірткі заттарды тасымалдау үшін немесе заңсыз сақтау орны ретінде пайдаланылатын көлік құралдары қылмыстық құқық бұзушылық жасау қаруына немесе құралдарына жатқызылуға, заттай дәлелдемелер деп танылуға тиіс.

Сондай-ақ үй-жайлар, егер олар есірткі заттарын заңсыз сақтау үшін пайдаланылған болса, қылмыстық құқық бұзушылық жасау құралы деп танылуы мүмкін.

Мұндай жағдайларда сот айыптау үкімін шығару кезінде көрсетілген заттай дәлелдемелерді – қылмыстық құқық бұзушылық жасау қаруын немесе құралдарын (көлік құралдары, үй-жайлар және басқалары) ҚК-нің 48-бабы негізінде ҚПК-нің 118-бабы үшінші бөлігінің талаптарына сәйкес мемлекет кірісіне тәркіленуі тиіс.

Ескерту. 20-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

21. Соттар қылмыстық құқық бұзушылық жасауға мүмкіншілік тудыратын себеп пен жағдайларға көңіл аударып, сонымен бірге алдын-ала тексеру кезінде, заң қарастырғандай, ол сол тектестерді алу немесе тарату көздерін, есірткі немесе психотроптық сол тектестердің заңсыз айналымының нәтижесінде алынған ақша қаражаттары мен мүліктерді заңдастырудың көздері мен жолдарын анықтап, оған негіз болған жағдайда ҚПК-нің 405-бабына сәйкес, жеке қаулы шығаруы қажет.

Ескерту. 21-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2003.07.11. N 7 қаулысымен; 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

22. Осы қаулының қабылдануына байланысты Қазақ КСР Жоғарғы Соты Пленумының:

1988-жылғы 25-наурыздағы 2-ші санды Пленум қаулысы мен өзгертулер енгізілген 1986-жылғы 10-қазандағы "Нашақорлықпен күресуге бағытталған заңдарды қолдануға байланысты сот тәжірибесі туралы" 16-шы санды;

1988-жылғы 25-наурыздағы Қазақ КСР Жоғарғы Соты Пленумының 2-ші санды қаулысымен "Нашақорлықпен күресуге бағытталған заңдарды қолдануға байланысты сот тәжірибесі туралы" 1986-жылғы 10-қазандағы 16-шы санды қаулысына өзгерістер енгізу туралы;

1991-жылғы 5-сәуірдегі 2-ші санды "Жамбыл облысы соттарының есірткі құралдарымен заңсыз айналысу туралы заңдар талаптарын орындау барысы туралы" қаулылары күшін жойды деп танылсын;

- 1987-жылғы 24-желтоқсандағы КСРО Жоғарғы Соты Пленумының "Есірткі сол тектестерді ұрлау, оларды заңсыз түрде дайындау мен таратуға және басқада есірткі құралдары, күшті әсер ететін және улы сол тектестерге байланысты істер бойынша сот тәжірибесі туралы" 12-ші санды қаулысы қолданылмайды деп танылсын.

Ескерту. 22-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Осы қаулы жарияланған күннен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы
Пленум хатшысы,
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы

О применении законодательства по делам, связанным с незаконным оборотом наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов и прекурсоров

Есірткінің, психотроптық заттардың, сол тектестер мен прекурсорлардың заңсыз айналымына қатысты істер бойынша заңнаманы қолдану туралы