Об утверждении Правил издания документов Национального архивного фонда

Приказ Министра связи и информации Республики Казахстан от 16 ноября 2011 года № 349. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 20 декабря 2011 года № 7342.

Сноска. В заголовок приказа вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

В соответствии с подпунктом 2) пункта 2 статьи 18 Закона Республики Казахстан от 22 декабря 1998 года "О Национальном архивном фонде и архивах", ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. В преамбулу вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемые Правила издания документов Национального архивного фонда.

Сноска. В пункт 1 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

2. Комитету информации и архивов Министерства связи и информации Республики Казахстан (Берсебаев Б.Т.) обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) после государственной регистрации настоящего приказа его официальное опубликование в средствах массовой информации и размещение на официальном интернет-ресурсе Министерства связи и информации Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра связи и информации Республики Казахстан Танысбай Л.М.

4. Настоящий приказ вводится в действие со дня его первого официального опубликования.

Министр

А. Жумагалиев

Утверждены приказом Министра связи и информации Республики Казахстан от 16 ноября 2011 года № 349

Правила издания документов
Национального архивного фонда

Сноска. В заголовок Правил вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила издания документов Национального архивного фонда (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 2) пункта 2 статьи 18 Закона Республики Казахстан от 22 декабря 1998 года "О Национальном архивном фонде и архивах" и определяют порядок издания документов Национального архивного фонда Республики Казахстан.

Сноска. Пункт 1 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

2. Правила распространяются на государственные, специальные государственные архивы (далее – архивы), которые в соответствии с Законом Республики Казахстан от 22 декабря 1998 года "О Национальном архивном фонде и архивах" наделены правами собирания (приобретения), постоянного хранения и организации использования документов Национального архивного фонда (далее – документы).

Сноска. Пункт 2 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Глава 2. Типология документальных изданий
Параграф 1. Типы изданий документов

3. Издания документов различаются целевым назначением, задачами, характером публикуемых источников и в соответствии с этим, методами археографической и полиграфической подготовки. Эти различия служат основанием для распределения изданий по типам, видам и формам, а также для выбора способа издания документов.

4. Типы изданий документов определяются их целевым назначением: научный, научно-популярный и учебный.

5. Издания научного типа предназначены для научных исследований. Их цель - предоставить исследователю полные тексты документов, осветить их историю, внешние особенности, установить место публикуемых документов среди других исторических источников. Научное издание - результат комплексного исследования (источниковедческого, палеографического, текстологического, археографического) публикуемых документов, оно включает научно-справочный аппарат, отражающий все стороны этого исследования.

6. Издания научно-популярного типа предназначены для распространения исторических знаний и популяризации исторических документов среди широкого круга читателей. Научно-справочный аппарат таких изданий состоит из предисловия, примечаний и указателей.

Сноска. В пункт 6 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

7. Издания учебного типа предназначены для более глубокого усвоения учащимися учебной программы и служат пособием к общему и специальному курсам исторических дисциплин. В издания учебного типа включаются специфический научно-справочный аппарат: вводные пояснительные тексты к разделам и темам, к группам документов или отдельным источникам, а также учебно-методические рекомендации.

Параграф 2. Виды изданий документов

8. Виды изданий определяются составом публикуемых документов. Издания бывают пофондовыми и тематическими. Пофондовые издания готовятся в научных целях. Тематические издания документов представляются научными, научно-популярными и учебными типами изданий.

Сноска. Пункт 8 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

9. Пофондовые издания включают документы одного фонда (коллекции) или структурной части. Документы из других фондов и других фондообразователей включаются в пофондовые издания в случае плохой сохранности или неполноты документов фонда.

Сноска. Пункт 9 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

10. Тематические издания, включают разнообразные документы по определенной теме независимо от их фондовой принадлежности.

11. Издания документов одной разновидности включают документы одной разновидности независимо от их фондовой принадлежности.

12. Издания документов одного лица включают труды, документы и материалы, отражающие его жизнь и деятельность, независимо от фондовой принадлежности публикуемых документов.

Параграф 3. Формы и способы изданий документов

13. Издания документов по форме (материальной конструкции и структуре) бывают: корпусом (сводом), серией, сборником, моноизданием (изданием одного письменного памятника или источника), альбомом, буклетом, плакатом, а также публикацией в периодических и продолжающихся изданиях, в приложениях к научно-исследовательским или научно-популярным трудам и в их тексте.

Сноска. В пункт 13 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

14. Документы издаются типографским, нетипографским и смешанным способами. К типографским способам относятся: наборный (шрифтовой), факсимильный (посредством фотомеханической репродукции).

Нетипографские издания документов бывают двух типов: кинематографические (фильмы, киножурналы, кино-, телесюжеты, видеофильмы, диафильмы) и звуковые (грампластинки, магнитофильмы, фонохрестоматии). Нетипографские издания создаются на тех же носителях, на которых информация содержится в подлиннике исторического документа.

Смешанный способ предполагает сочетание в одном документальном издании типографских и нетипографских способов издания (звуковая книга, звуковой журнал).

15. По степени адекватности воспроизведения оригинала различают издания высшей степени факсимильности ("собственно факсимильные") и издания высокой и средней степени факсимильности (издания "факсимильного типа").

Издания высшей степени факсимильности с максимальной степенью подобия воспроизводят оригинал, включая его точные размеры, характер и внешний вид бумаги и переплета, все визуальные особенности текста, иллюстрации, следов времени, пользования и тому подобное. Факсимильное издание древнейших памятников письменности сопровождается текстом той же рукописи в шрифтовом (наборном) воспроизведении с разделением сплошного текста на слова, а также научно-справочным аппаратом.

Издания высокой и средней степени факсимильности с большой точностью воспроизводят текст подлинника, но отличаются от него внешними элементами оформления: не воспроизводят размера и внешнего вида бумаги. По структуре такие издания состоят из факсимиле текста оригинала и научно-справочного аппарата, если публикуемый текст небольшого объема. При опубликовании большого текста или комплекса источников, научно-справочный аппарат помещается в последнем, отдельном, томе издания.

Сноска. В пункт 15 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Глава 3. Выявление и отбор документов для публикации

Сноска. В заголовок главы 3 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 1. Предварительная работа

16. Выявлению документов предшествуют следующие работы.

В соответствии с библиографическим списком изучается литература с целью ориентации археографа в вопросах осуществляемого издания, историографии темы, ее источниковой базы.

Сноска. Пункт 16 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

17. Круг источников выявления документов определяется темой, типом, видом и целью издания.

Источниками выявления опубликованных документов являются официальные издания государственных органов (дореволюционного, советского периодов и периода независимости), издания общественных организаций, статистические издания, периодическая печать (центральная, местная, ведомственная, многотиражная, зарубежная пресса), сборники документов, мемуары, исследования, техническая литература.

Неопубликованные документы выявляются в государственных, специальных государственных, ведомственных и частных архивах, в рукописных собраниях музеев и библиотек, в зарубежных государственных и частных хранилищах.

Сноска. В пункт 17 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

18. На основании изучения литературы и установления круга источников составляется план-проспект издания. План-проспект документальной публикации - документ, в котором указываются в развернутой форме вопросы и события, подлежащие освещению в сборнике документов; отмечаются специфические особенности методики выявления, отбора, передачи текста и археографического оформления документов; определяется способ систематизации источников, планируемый к подготовке научно-справочный аппарат; приводится библиография работ (сборники документов, основные монографии, труды и другие печатные издания, в том числе и периодические) по теме публикации или содержащих документы и материалы по освещаемым в сборнике проблемам, очерчивается круг архивов и других хранилищ источников (музеев, библиотек, частных собраний), по возможности - с указанием названий и номеров фондов по теме публикации.

В процессе работы план-проспект корректируется и дополняется.

Для облегчения поиска и повышения качества выявления документов в архивах необходимо к плану-проспекту приложить хронику событий, подготовленную по материалам периодической печати, опубликованным работам (монографиям, статьям, докладам), архивным справочникам.

Для документальных серий разрабатываются специальные методические рекомендации, в которых излагается программа и структура серии, научно-методические принципы ее подготовки и особенности выявления, отбора, передачи текста и археографического оформления документов к изданию, состав и содержание научно-справочного аппарата к сборникам серии.

План-проспект составляется и утверждается редколлегией издания до начала работы по выявлению документов.

Сноска. В пункт 18 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 2. Выявление документов

Сноска. В заголовок параграфа 2 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

19. В соответствии с задачами, типом и видом издания, определенными для данной публикации проводится полное и всестороннее выявление документов.

Сноска. Пункт 19 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

20. По теме издания просматриваются все вышедшие ранее публикации, а также научно-исследовательская литература.

21. В намеченных к просмотру периодических изданиях выявляются документы, относящиеся к теме публикации и соответствующие ее хронологическим рамкам. По возможности следует разыскать в архивах оригиналы документов или текст их официальной публикации.

Сноска. В пункт 21 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

22. Полное и всестороннее выявление материалов периодической печати достигается правильным выбором центральных, местных, отраслевых органов периодической печати и многотиражек за соответствующий хронологический период, определением их направления, назначения, принадлежности.

В зависимости от темы и целей издания выявляются информационные материалы (заметки, интервью, репортажи), аналитические материалы (корреспонденции, обзоры, статьи, рецензии), художественно-публицистические материалы (очерки, зарисовки, фельетоны, памфлеты).

При выявлении материалов о каком-либо событии, факте следует использовать периодическую печать, издававшуюся в том месте, где событие происходило.

В архивах, по возможности, выявляются оригиналы собственных материалов периодической печати.

Сноска. Пункт 22 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

23. Выявление архивных документов начинается с ознакомления с системой научно-справочного аппарата архивов и изучения сведений о новых поступлениях, которые еще не нашли в нем отражения. Выясняется история комплектования фондов, система делопроизводства фондообразователей, сохранность их документов, намечаются для просмотра описи как основных, так и сопредельных фондов.

При изучении описей и отборе дел для просмотра учитывается степень раскрытия содержания дел в заголовках. Отбираются не только дела, непосредственно касающиеся данной проблемы, но и дела, имеющие близкие по тематике документы.

При выявлении следует учитывать причинно-следственные связи документов инициативного, исполнительного и итогового характера.

Выявление целесообразно начинать с основных структурных частей учреждения, документы которых наиболее полно отражают его деятельность.

Для поиска документов используются пометы о передаче материалов на исполнение или ознакомление в другие структурные подразделения или учреждения, журналы регистрации входящих и исходящих документов регистрационно-контрольные картотеки, в том числе электронные базы данных.

Выявлению подлежат все тексты документа, имеющие самостоятельное значение. В первую очередь выявляются автографы и подлинники, затем отпуски, списки, заверенные и незаверенные копии.

Сноска. Пункт 23 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

24. Для выявления документов личного происхождения составляется по возможности список лиц, деятельность которых связана с вопросами, освещаемыми темой публикации. Наличие фондов этих лиц в архивах устанавливается с помощью научно-справочного аппарата к фондам личного происхождения. Устанавливается круг лиц, учреждений, общественных организаций, в фондах которых могли отложиться документы личного происхождения, и место их хранения.

При выявлении писем устанавливается круг адресатов и корреспондентов автора публикуемых писем и местонахождение их фондов. Для этого выявляются родственные, дружеские, деловые связи авторов публикуемых писем, места их жительства, изучаются дневники, записные книжки, воспоминания, ответные письма корреспондентов, периодическая печать, в которых зафиксированы тексты отправленных и неотправленных писем, а также упомянуты фамилии корреспондентов и адресатов. Для дальнейших поисков составляются список утраченных и ненайденных документов.

Сноска. Пункт 24 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

25. Выявление статистических материалов проводится за весь хронологический период, который охватывает публикация, чтобы показать динамику изучаемых явлений. В первую очередь выявляются документы в официальных публикациях статистических источников и в изданиях, использующих статистическую информацию.

В архивах выявляются окончательные тексты статистических документов с учетом возможности иметь при публикации сопоставимые данные. Для этого при ознакомлении со статистическими документами обращается внимание на единство: методов обследования и разработки статистических данных; момента наблюдения; единицы наблюдения; территории статистических обследований; времени проведения статистических обследований.

Сноска. В пункт 25 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

26. При выявлении картографических документов различаются два случая: карта - основной объект исследования; карта - вспомогательный документ.

Выявление начинается с изучения научно-справочного аппарата к картографическим документам (каталога, справочников, описей графических и тематических коллекций, фондов). Выявления картографических документов зависит от формы их организации: в коллекциях на основании описей определяется весь комплекс дел; в фондах, ввиду особенностей научно-справочного аппарата, первоначально определяется комплекс дел для просмотра, а затем выявляются сами картографические документы.

Сноска. В пункт 26 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

27. При выявлении военных документов следует учитывать строго последовательную систему соподчиненности всех звеньев военного аппарата. Недостающие документы одного штаба выявляются в фондах штабов, стоящих на одну-две ступени выше или ниже фондообразователя, а также в журналах боевых действий, вахтенных и радиотелеграфных журналах, журналах входящих и исходящих документов, исторических формулярах, где приводятся документы или их изложение с указанием дат и исходящих номеров. Выявляются также картографические источники, соответствующие региону и периоду освещаемых событий, масштабу карт, использованных при составлении боевых документов.

При выявлении записей разговоров по прямому проводу проводится поиск по фондам обеих разговаривавших сторон в связи с возможными техническими ошибками в воспроизведении разговора. Это же относится к документам, переданными средствами связи.

Сноска. В пункт 27 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

28. Выявление научно-технических документов (далее - НТД) проводится с учетом состава документов по стадиям разработки объектов (изделий) в разные хронологические периоды, а также по управленческой документации и технической литературе. Следует обращать внимание на документы, содержащие итоговую, обобщенную информацию.

В проектной документации это: генеральный план, пояснительная записка к проекту, технические условия на проектирование, чертежи фасадов, паспорт проекта;

в конструкторской документации: пояснительная записка и расчет к техническому проекту, технические условия на изготовление изделий, чертежи общего вида, документы по испытанию образцов изделий;

в научно-исследовательской документации: отчеты по законченным научно-исследовательским, опытно-конструкторским, опытно-технологическим работам, технико-экономические обоснования (доклады);

в технологической документации: маршрутная карта, карта основного технологического процесса.

Сноска. В пункт 28 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

29. Выявление аудиовизуальной документации бывают выборочным (в документальном сборнике, монографии, публикации в периодической печати) и полным (в изданиях, в которых тема раскрывается средствами изобразительного языка и звуковой публицистики).

Выявление аудиовизуальной документации осуществляется, в первую очередь, в специализированных архивах, затем в архивах общего профиля, комплектующихся аудиовизуальной документацией и имеющих ее в составе фондов или коллекций, и в учреждениях, в которых создаются эти виды документов, в частности, в учреждениях средств массовой информации.

Для выявления текстовой сопроводительной документации и определения дополнительных источников выявления изучаются фонды учреждений и организаций, осуществлявших в разное время руководство средствами массовой информации, и справочно-информационные издания (фильмографии, дискографии, каталоги фильмов и грампластинок, опубликованные и неопубликованные (диспетчерские) программы радио- и телепередач).

Сноска. В пункт 29 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

30. На каждый выявленный документ составляется тематическая или именная карточка.

При проведении выявления документов, особенно на стадии предварительной работы, связанной с изучением опубликованных источников и литературы по теме издания, целесообразно ведение картотеки опубликованных документов (Приложение 1) и картотеки фактов, упоминаемых в литературе по теме (Приложение 2).

Сноска. Пункт 30 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 13.12.2018 № 356 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 3. Отбор документов для публикации

31. Методологической основой отбора документов для публикации являются принципы историзма, комплексности, всесторонности и объективности.

32. При отборе документов для публикации необходимо:

1) документ рассматривать как продукт конкретной исторической эпохи с учетом причин его возникновения и выполняемой им функции;

2) показать изучаемые вопросы в развитии;

3) выявить соотношение общего и особенного, свойственного каждому историческому процессу;

4) представить комплекс взаимосвязанных документов, последовательно освещающих исторические явления.

33. Принцип объективности, предполагающий всесторонность изучения исторических явлений во всей их сложности, многогранности и противоречивости, реализуется путем отбора документальных источников различных видов, отражающих разнообразные стороны действительности и их оценку авторами документов.

34. На основе изложенных методологических принципов и задач издания, проводится источниковедческий анализ научной и практической ценности выявленных документов с целью отбора их для публикации. Он предполагает: установление подлинности, времени, места, условий создания и внешних особенностей, в том числе технических, документа, авторства, обстоятельств происхождения текста, определение достоверности, полноты, представительности, научной значимости, новизны содержащейся в источнике информации, степени сохранности и способа воспроизведения текста документа.

На основе проведенного анализа определяется соответствие документов критериям отбора, выработанным в зависимости от темы и задач конкретного издания, и решается вопрос об использовании каждого документа в сборнике (публикация полностью или в извлечениях, использование в научно-справочном аппарате). При отборе учитывается также полнота представленных в публикации видов и разновидностей источников.

35. Отбор документов для публикации производится поэтапно: предварительно в ходе выявления и окончательно - после выявления всего комплекса документов и уточнения структуры издания.

Параграф 4. Отбор документов для изданий научного типа

36. Для научных изданий, служащих для расширения источниковой базы исторической науки, отбирается совокупность документов, отражающих отобранные наиболее важные факты, составляющие содержание освещаемого в издании исторического явления или процесса.

37. Для тематических изданий отбирается совокупность документов по теме, внутренне связанных между собой, последовательно и объективно освещающих ее. Решение этой задачи требует комплексного изучения и отбора различных видов документальных источников по каждому узловому вопросу темы, установления причинно-следственных связей документов инициативного (нормативные правовые документы), исполнительного (информации, отношения, акты, докладные записки, письма), итогового характера (обзоры, отчеты, отчетные доклады).

При публикации инициативных (нормативных правовых) документов необходимо включать в издания документы, показывающие процесс их реализации. Если объем сборника не позволяет опубликовать важнейшие документы о реализации этих документов, их следует использовать для составления комментария с указанием поисковых данных использованных документов.

Из документов исполнительного характера следует отбирать такие, которые показывают претворение инициативных (нормативных правовых) документов в жизнь, свидетельствуют об их действенности, объективной необходимости. Если информация документов исполнительного характера поглощается документами итогового характера, то предпочтение следует отдавать документам итогового характера.

Сноска. Пункт 37 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

38. Для публикации статистических источников отбираются окончательные тексты статистических источников, при этом учитываются возможности сопоставления в них взаимосвязанных данных для анализа динамики изучаемых процессов. Опубликованные статистические материалы отбираются только после проверки их достоверности. Массовые статистические источники, полная публикация которых невозможна, отбираются для составления репрезентативных выборок.

39. При отборе военной документации следует учитывать соотношение между распорядительными документами по управлению войсками и отчетно-информационной документацией различного характера.

Из боевых документов отбираются оперативные директивы, боевые приказы, раскрывающие замысел операции и оперативные задачи частям по ее выполнению, а также важные изменения в планах (документы о частичных изменениях используются в примечаниях), из oтчетно-информационных документов - оперативные сводки, рапорты, донесения, дающие информацию об обстановке, донесения (доклады) старшему начальнику, записи разговоров по прямому проводу, содержащие, помимо информации, оценку обстановки, замысел операции и принятые решения, характеристику состояния своих войск и противника; отчеты, обзоры и журналы боевых (военных) действий, фрагменты из исторических, вахтенных и радиотелеграфных журналов.

При отборе документов о боевых действиях частей, соединений, объединений, выполнявших часть общего оперативного или стратегического плана, необходимо включать в виде текстов или примечаний документы высших на 1-2 ступени штабов, позволяющие отразить место и роль того или иного соединения (объединения) в проведении и исходе боевой операции и выполнении общей задачи.

40. Документы, опубликованные в периодической печати, отбираются для публикации, если их издание в периодике является официальным или если отсутствуют оригиналы этих документов. При наличии оригинала опубликованного в периодической печати документа необходимо сопоставление текстов.

41. Собственные (оригинальные) материалы периодической печати отбираются для последовательного отражения важнейших вопросов жизни общества, решавшихся в определенный исторический период, и конкретных путей (форм) их реализации. При этом учитывается жанровая принадлежность материалов, поскольку каждый жанр выполняет конкретную, характерную только для него функцию. Для восстановления фактической стороны событий отбираются материалы информационных жанров. Для характеристики социально-экономической, духовной областей жизни общества отбираются материалы аналитических и художественно-публицистических жанров.

При отборе материалов периодической печати учитывается не только их научная ценность, полнота, достоверность, но и первичность их опубликования. Это особенно важно при наличии нескольких вариантов одних и тех же сообщений в разных газетах.

При наличии оригиналов собственных материалов периодической печати, выявленных в архивах, необходимо сопоставление текстов. В издание включается текст, опубликованный в периодической печати.

Сноска. В пункт 41 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

42. В зависимости от целей издания документы личного происхождения отбираются, как документы, отражающие конкретные события, так и характеризующие фондообразователя, его творческую или производственную деятельность, лицо или круг лиц, с которыми он общался. При этом учитывается степень участия автора документов в событиях, источники его информированности, способность обобщать факты. В первую очередь отбираются документы, содержащие сведения, не отраженные в силу своей специфичности в официальных источниках.

43. Отбор картографической документации должен обеспечить наиболее полный состав тематического комплекса, последовательно и детально раскрывающего историю событий. Для тематических изданий отбираются картографические документы, показывающие зарождение и развитие пространственной составляющей изучаемого явления, а также эволюцию картографирования как способа отражения действительности.

При наличии массовых картографических документов состав отбираемых для печати документов дополняется сведениями о выявленных, но не публикуемых картах в форме перечней.

44. При отборе научно-технической документации учитывается степень новизны техники и технологии, инженерных решений, выясняются рациональные идеи проектов, объектов, изделий, изображений, идей, гипотез, закрепленных в чертежах, эскизах, схемах, формулах и графических и текстовых документах. Отбор при этом осуществляется по всем системам НТД (научно-исследовательские, проектные, конструкторские, технологические) в сочетании с графическими и текстовыми документами, а также управленческими документами и фотодокументами, что обеспечивает комплексный подход в раскрытии процесса исследования проблемы, развития проекта, объекта, изображения, гипотезы.

45. В зависимости от типа и вида издания при отборе аудиовизуальных документов необходимо обеспечить полный состав документов публикуемой коллекции или ее части, источников одного жанра, принадлежащих одному лицу, освещающих определенную тему или событие.

При отборе аудиовизуальной документации учитывается наличие элементов инсценировки, фотомонтажа, соотношение фактических данных и авторской интерпретации. При отборе фонодокументов, кроме того, учитываются факторы непосредственного или опосредованного отражения действительности (трансляция, студийная запись). Имеет значение, содержат ли они живую разговорную речь или создавались на основе заранее заготовленного текста.

Обращается внимание на критерии, определяющие ценность аудиовизуальной документации как произведений искусства: художественные достоинства, композиционно-сюжетная целостность, выразительность, оригинальность, своеобразие формы, исполнительское мастерство.

При отборе фонодокументов для звуковой публикации предпочтение отдается документам с хорошим качеством звучания. Если это необходимо, предварительно проводится реставрационная работа. Для издания фонодокументов типографским способом археограф путем прослушивания осуществляет передачу его текста на бумажную основу, поэтому их отбор в дальнейшем проводится традиционным способом.

Отбор аудиовизуальной документации следует производить по их оригиналам (негативам, слайдам, диапозитивам, восковому валику, шоринофонной записи, граммофонному оригиналу, записи на магнитной ленте) или копиям с целью выявления ретуширования и монтажа.

Сноска. Пункт 45 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

46. При отборе документов для пофондовых научных изданий необходимо обеспечить наиболее полный состав документов публикуемого фонда или его части, для чего отбираются документы по деятельности фондообразователя, выявленные в других фондах и архивах. При этом особое внимание уделяется определению принадлежности документа к публикуемому фонду. Документы поглощенные, ранее опубликованные, с повторяющейся информацией, имеющие второстепенное значение, присланные для сведения, не включаются в текст, а используются в научно-справочном аппарате (примечаниях, перечнях, таблицах).

Сноска. Пункт 46 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

47. При издании документов одной разновидности, в зависимости от целей издания отбираются все документы независимо от фондовой принадлежности или та часть из них, которая соответствует критериям отбора, выработанным для данного издания.

48. Публикация документов одного лица в зависимости от целей издания включает все выявленные документы о жизни и деятельности этого лица (в том числе материалы, созданные при его участии), независимо от фондовой принадлежности, или часть документов, отражающих какую-либо сторону жизни и деятельности данного лица.

Публикация всех документов одного лица основывается на научно-критическом изучении выявленных документов (печатных и рукописных), в первую очередь, их атрибуции, то есть установления авторства, времени и места создания. Отбор сводится к определению возможностей использования выявленных документов в сборнике.

В случае публикации части документов, их отбор определяется значимостью для отражения тех сторон жизни и деятельности лица, которые намечены задачами издания.

49. Отбор ранее опубликованных документов в научных изданиях допускается в следующих случаях:

1) в пофондовых изданиях, изданиях документов одной разновидности и одного лица;

2) если ставится задача полного опубликования всех документов в рамках одного издания;

3) когда в комплексе с новыми документами полнее выявляются причинно-следственные связи отраженных в них событий;

4) при необходимости последовательного документального изложения событий, не позволяющего вырывать из канвы событий отдельные факты;

5) если отсутствует оригинал опубликованного в периодической печати документа;

6) если прежняя публикация стала практически недоступной;

7) если в предшествующих изданиях документ был опубликован с искажениями или не полностью, а также в случае неверной оценки документа в сопровождающем его комментарии или примечании;

8) если ранее документ публиковался на другом языке.

Параграф 5. Отбор документов для изданий
научно-популярного и учебного типов

50. Подход к отбору документов для изданий научно-популярного и учебного типов аналогичен подходу к отбору документов к изданиям научного типа.

51. Для изданий научно-популярного типа отбираются имеющие широкое общественное значение документы по основным, узловым вопросам темы публикации, доступные пониманию широких кругов читателей, имеющие познавательный интерес и содержащие выразительную информацию эмоционально воздействующую на читательскую аудиторию. При отборе документов для изданий научно-популярного типа следует:

1) обращать внимание на разные виды документов, при этом предпочтение отдавать наиболее ярким по содержанию;

2) преимущество отдавать документам инициативного и итогового характера, то есть документам, показывающим конкретные результаты какого-либо мероприятия, начинания и так далее;

3) ориентироваться на небольшие по объему документы, в связи с чем решать вопрос и об извлечениях из документов (смотреть пункт 143);

4) в совокупности с текстовыми документами ориентироваться на фотодокументы и другие изобразительные материалы, которые, обладая большим эмоциональным воздействием на человека, освещают не только отдельные вопросы темы, но и иллюстрируют текстовой материал.

Сноска. Пункт 51 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

52. Для изданий учебного типа отбираются в основном опубликованные документы, соответствующие темам учебной программы, доступные пониманию учащихся.

53. Статистические материалы, отобранные к изданию, демонстрируют количественные изменения различных явлений, а так же сопоставимы между собой.

Сноска. Пункт 53 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

54. Отбор материалов периодической печати. Отбираются как официальные документы, опубликованные в периодической печати (постановления, резолюции, письма), так и оригинальные материалы периодики (информации, корреспонденции, репортажи, статьи, очерки).

55. Статистические источники, полная публикация которых невозможна, отбираются для составления репрезентативных выборок.

Глава 4. Выбор и передача документов
Параграф 1. Выбор текста

56. При выборе основного текста издаваемого документа привлекаются в качестве источников все имеющие самостоятельное значение тексты этого документа, сохранившиеся в архивах как в рукописном или машинописном виде (черновые и беловые подлинники, списки, отпуски, заверенные и незаверенные копии) или исполненные различными техническими средствами (гектограф, микрофотокопии, цифровые копии), так и в печатных изданиях (в газетах, журналах, монографиях и сборниках при условии первой полной и точной публикации источника в виде корректурных оттисков).

Основной текст публикуется, а остальные тексты сопоставляются с ним, возможные разночтения приводятся в текстуальных примечаниях.

Такие источники текста документа, как позднейшие копии, перепечатки в различных изданиях и тому подобное, при выборе основного текста не учитываются.

В качестве основного текста документов раннего периода берется текст подлинника. При отсутствии подлинника в качестве источников текста привлекаются все копии (списки) документа. Текст публикуется по наиболее ранней копии (списку). Проводится тщательный анализ формы и содержания документа всех имеющихся его копий (списков) для выявления текстов наиболее приближенных к подлиннику.

Сноска. Пункт 56 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

57. Если в рукописных или печатных текстах одного документа обнаружатся значительные расхождения по содержанию или построению, возникшие в результате переработки первоначального текста, то каждый из них составит особую редакцию документа.

Рукописи одной редакции на основании менее существенных признаков классифицируются на разряды, виды, ветви.

В публикацию научного типа в зависимости от задач издания включается все редакции документа, представляющие самостоятельный научный интерес.

Отдельные копии (списки) документов раннего периода (до XVIII века), имеющие самостоятельное научное значение, публикуются полностью.

Для публикаций научно-популярного типа выбирается текст только основной редакции документа, об остальных редакциях сообщается в текстуальном примечании.

Сноска. Пункт 57 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

58. При наличии нескольких вариантов текста, существенно между собой не различающихся, для издания выбирается основной текст, имеющий внешние элементы оформления (подлинные или заверенные подписи, делопроизводственный номер, дату резолюции). Отдельные тексты документа сопоставляются с ним для установления разночтений, которые приводятся в примечаниях.

59. При издании недопустимо смешение разных редакций и вариантов и составление на их основе сводного текста.

60. Законодательные акты нового и новейшего времени публикуются по официальным изданиям законодательных актов, а в случае их отсутствия - по подлинникам.

Нормативные распорядительные документы государственных органов публикуются по официальным изданиям, а в случае их отсутствия - по подлинникам.

Официальные документы учреждений, организаций и предприятий публикуются по подлинникам, а при отсутствии подлинников - по отпуску или копии.

В научных изданиях текст опубликованных официальных документов сверяется с подлинниками, при этом возможные разночтения приводятся в текстуальных примечаниях.

61. Дипломатические документы публикуются по официальным изданиям, а в случае их отсутствия – по подлинникам и по подписанным или ратифицированным текстам. В зависимости от задач издания тексты таких документов публикуются на языках всех стран, подписавших документ, или на одном языке с указанием в легенде, на каких языках и в каких архивах имеется текст документа.

Текст опубликованных в неофициальных изданиях дипломатических документов сверяется с подлинниками. Возможные разночтения приводятся в текстуальных примечаниях.

Сноска. Пункт 61 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

62. В качестве основного текста неофициальных (научных, художественных, публицистических, мемуарных произведений) выбирается тот, который с наибольшей точностью и полнотой отражает идейный замысел автора и его последнюю работу над документом.

Авторские тексты публикуются по их последнему прижизненному изданию. В изданиях научного типа обязательно проводится сверка с подлинником. Если при изучении истории текста установлено, что последнее издание не является лучшим, то в качестве основного текста произведения отбирается текст, отражающий с наибольшей точностью и полнотой идейный замысел автора.

При выборе основного текста необходимо учитывать возможность редакторской, цензорской и другой правки текста. Тексты, не опубликованные автором, издаются по последней беловой рукописи (автографу или авторизованной копии), а в случае ее отсутствия - по черновой рукописи. Неавторизованные копии публикуются лишь после их атрибутирования (установления принадлежности), что оговаривается в текстуальных примечаниях.

Сноска. Пункт 62 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

63. Письма публикуются по текстам, отправленным адресатам (беловой автограф, машинописный подлинник), а при их отсутствии - по черновым автографам или заверенным (авторизованным) копиям.

Письмо, написанное автором на родном языке и переведенное для отсылки адресату переводчиком, публикуется по авторскому оригиналу и сверяется с переводом. В том случае, если оригинал не сохранился, письмо дается по переводу с обязательной оговоркой в текстуальных примечаниях об отсутствии оригинала и о времени осуществления перевода.

В изданиях научного типа разночтения основного текста и черновиков приводятся в текстуальных примечаниях.

64. При публикации стенограмм в случае возможности выбора предпочтение отдается исправленному и заверенному автором выступления тексту, при условии, что он не меняет первоначального содержания документа. При отсутствии авторизованных текстов стенограмм публикуются неправленые тексты с соответствующим обоснованием в текстуальных примечаниях.

Сноска. Пункт 64 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

65. Для документов, переданных по коммуникационным средствам (телефону, телефаксу, телетайпу, телеграфу и радио), основным текстом считается исходящая запись (автограф, подлинник, заверенная копия). При наличии входящего текста публикуемый исходящий текст сопоставляется с ним, а разночтения между ними указываются в примечаниях.

При отсутствии подлинных и копийных текстов документы публикуются по записям в журналах боевых действий, радиотелеграфных журналах кораблей и других материалах подобного характера.

При наличии нескольких вариантов записи документов (рукопись или машинопись на телеграфном бланке, телеграфная лента) для публикации выбирается текст на телеграфной ленте. В случае утраты части ленты текст восстанавливается по другому источнику, что отмечается в текстуальных примечаниях.

Сноска. Пункт 65 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

66. В качестве основного текста листовки выбирается заверенный текст (имеющий указание на организацию, выпустившую листовку, подписи или печать организации). Незаверенный (машинописный или рукописный) текст листовки публикуется только после установления его достоверности с оговоркой в текстуальном примечании.

Параграф 2. Передача текста документов

67. В зависимости от конкретных задач издания (для исторического, источниковедческого, палеографического, лингвистического исследования) текст документов передается дипломатическими или научно-критическими приемами. Во всех изданиях текст документов передается с точным сохранением стилистических и языковых особенностей.

Сноска. Пункт 67 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

68. При дипломатических приемах издания текст воспроизводится путем типографского набора в полном соответствии с оригиналом и его особенностями: устаревшей орфографией, с сохранением некоторых графических сторон (вышедших из употребления букв, имеющихся в тексте сокращенных слов, в том числе и не общепринятых, порядка расположения текста и подписей, а для делопроизводственных документов нового времени - иногда и текста бланка), а также неисправностей.

Результаты критики текста отражаются в текстуальных примечаниях.

Дипломатические приемы издания применяются в специальных изданиях научного и учебного типов (палеографических, лингвистических).

69. При научно-критических приемах издания текст документов передается с точным сохранением стилистических и фонетических особенностей. В соответствии с современной орфографией и пунктуацией проводится деление текста на слова и предложения, проставляются необходимые по смыслу знаки препинания, прописные буквы. В неофициальных документах (художественных, публицистических произведениях) сохраняется пунктуация оригинала.

При необходимости текст делится на абзацы, за исключением неофициальных и дипломатических документов, где, сохраняется имеющееся деление на абзацы.

Результаты критики текста в изданиях научного и научно-популярного типов отражаются в текстуальных примечаниях, в изданиях учебного типа учитываются в тексте документа.

Сноска. Пункт 69 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

70. При публикации основного текста документа в издании научного типа в текстуальных примечаниях приводятся смысловые и редакционные разночтения всех имеющихся в распоряжении археографа источников текста данного документа.

Сноска. Пункт 70 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

71. Вставки отдельных слов и предложений воспроизводятся в соответствующем месте в тексте документа и оговариваются в текстуальных примечаниях. В изданиях научного типа в текстуальных примечаниях оговариваются вставки, написанные в одном документе разными чернилами или карандашами, при наличии, указывается автор вставки.

Зачеркнутые слова в тексте не воспроизводятся, а приводится в текстуальном примечании с указанием: "Далее зачеркнуто..."

При необходимости, зачеркнутые в тексте места воспроизводятся путем графического обозначения, например, в угловых скобках (< >), что оговаривается в археографическом предисловии.

Сноска. Пункт 71 с изменениями, внесенными приказами и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

72. Приписки, сделанные автором или другими лицами на документе, даются как продолжение текста документа вне зависимости от их месторасположения в авторском тексте. Их месторасположение на документе и авторство оговариваются в текстуальных примечаниях.

73. Авторские подчеркивания отдельных мест текста выделяются иным шрифтом. Неавторские подчеркивания оговариваются в текстуальных примечаниях, если установлено, кем они сделаны, и если они имеют значение для истории документа.

74. К подстрочным примечаниям автора документа в скобках добавляется: (Примеч. автора), (Примеч. док.), а примечаниям составителя (публикатора) - (Примеч. сост.).

Другой вариант – для обозначения этих примечаний используются символы или арабские цифры, например: звездочкой (*) отмечаются примечания документа, а цифрами – примечания составителя, что оговаривается в археографическом предисловии.

Сноска. Пункт 74 с изменениями, внесенными приказами и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

75. Изменение почерка или способа воспроизведения текста документа отмечается в текстуальных примечаниях.

76. Иноязычные слова и фразы, встречающиеся в тексте, воспроизводятся на языке оригинала, а перевод дается в текстуальных примечаниях с указанием в круглых скобках, с какого языка он сделан.

77. Меры длины, времени, денежные и другие единицы измерения в документах обозначаются сокращенно, если им предшествуют цифровые обозначения; без цифровых обозначений они воспроизводятся полностью.

Сноска. Пункт 77 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

78. Резолюции и пометы (об отправлении, получении, регистрации документа), относящиеся к содержанию документа в целом, воспроизводятся с новой строки после текста документа вслед за подписями в хронологическом порядке (если обозначены даты). Указываются авторы помет, а также способ написания. Редакционный текст, которым сопровождается текст резолюции, в целях его выделения набирается другим шрифтом.

Пометы, относящиеся к отдельным местам текста документов, воспроизводятся в текстуальных примечаниях.

Пометы делопроизводственного характера "В дело", "Исполнено" в научных изданиях воспроизводятся после текста документа в том случае, если они имеют значение для освещения темы.

79. Текст подтверждений и помет на документах XVI-XVII веков передается по правилам передачи основного текста документов в хронологической последовательности их написания.

Сноска. В пункт 79 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

80. Адреса, почтовые штампы и другие сведения с конвертов приводятся в текстуальных примечаниях в тех случаях, когда это важно для понимания содержания документа, для установления автора, адресата, места написания или датировки.

Параграф 3. Особенности передачи текста документов раннего
периода

81. При передаче текста документов до конца XVIII века сохраняются его орфографические особенности, как являющиеся нормой, так и отклонения от принятых для своего времени норм орфографии.

82. Текст рукописных книг и документов от начала XVI века до конца XVIII века передается буквами гражданского алфавита с заменой вышедших из употребления букв современными.

Сокращенно написанные слова ("под титлом") раскрываются, восстановленные слова не выделяются. Выносные буквы вносятся в строку без выделения, при этом мягкий и твердый знаки употребляются согласно современному правописанию.

83. Прописные буквы употребляются по современным правилам орфографии и пунктуации с учетом некоторых особенностей текстов XVI-XVIII веков.

Все личные имена, отчества, фамилии, входящие в состав личных имен, пишутся с прописной буквы.

Все географические названия пишутся с прописной буквы, в сложных географических названиях со строчной буквы пишутся служебные слова и слова, обозначающие родовые понятия.

84. Числа в документах передаются арабскими цифрами. Порядковые числительные, архаичные формы передачи чисел словами сохраняются.

При обозначении года буквенной цифирью падежные окончания порядковых числительных передаются через дефис.

Сноска. Пункт 84 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

85. При наличии в тексте документов постоянно повторяющихся и твердоустановившихся форм используются условные сокращения, которые указываются в археографическом предисловии.

Сноска. Пункт 85 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

86. В документах раннего периода употребляется написание названий племен и народов с прописной буквы, так как они служат для обозначения государства или государственного образования.

Параграф 4. Особенности передачи текста документов
нового и новейшего времени

87. Текст документов XIX и XX веков воспроизводится по современным правилам правописания с сохранением стилистических и языковых особенностей подлинника, к которым относятся:

отдельные обороты речи;

отдельные слова, характерные для времени составления подлинника или употребляемые в определенных регионах страны;

сокращенно написанные слова, вошедшие в словарный состав языка и характерные для времени составления подлинника.

88. Текст бланка делопроизводственного документа и обозначение адресата не воспроизводятся, а используются при составлении редакционного заголовка.

При необходимости бланковые формы некоторых документов (боевые расписания, наградные листы и формуляры, послужные списки, вахтенные журналы) сохраняются.

89. Заголовки и даты законодательных, дипломатических и неофициальных документов, а также газетных статей, листовок в изданиях научного типа воспроизводятся как часть текста на том месте, где они находятся в оригиналах, независимо от редакционного заголовка. В изданиях научно-популярного типа заголовки указанных документов не воспроизводятся, а используются при составлении редакционного заголовка.

Заголовки и даты делопроизводственных документов опускаются и используются при составлении редакционного заголовка.

Даты писем воспроизводятся со всеми особенностями их написания и на том же месте, на котором они находились в подлиннике.

90. Помета-гриф "секретно", "спешно" и другие воспроизводятся в правом углу перед текстом документа.

91. Формуляр анкеты, наградного листа, послужного списка и ответы на вопросы воспроизводятся разными шрифтами или какими-либо другими способами (подчеркиванием, отделением двоеточием).

Если публикуется несколько однотипных документов, помещаемых один за другим, формуляр воспроизводится один раз.

92. Текст протоколов воспроизводится без графления в полную строку. Имеющиеся в протоколах вопросы, реплики с места и так далее передаются так же, как и основной текст, с выделением шрифтом с абзаца слов: "вопрос", "реплики с места", "аплодисменты". С абзаца разрядкой выделяются формулы: "Слушали" "Постановили" ("Решили"). Номера пунктов протокола указываются в формуле "Слушали", в формуле "Постановили" ("Решили") пункты протокола не повторяются.

Сноска. Пункт 92 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

93. Текст телеграмм, телефонограмм, радиограмм воспроизводится с восполнением недостающих союзов и предлогов. В случаях возможности двоякого прочтения текста они вводятся в квадратных скобках.

Знаки препинания, отсутствующие или обозначенные словами, проставляются в тексте. Служебные отметки (обозначения дат, места отправления и получения номера) используются в заголовке документа и в текстуальных примечаниях.

Сноска. В пункт 93 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

94. Текст записей разговоров по прямому проводу воспроизводится с сохранением начальной и заключительной части и разбивается на абзацы по участникам разговора. Перед каждым абзацем вставляется в квадратных скобках фамилия говорящего или названия географического пункта, если они отсутствуют в тексте. Если в разговоре с каждой стороны участвовало несколько человек, их фамилии указываются в заголовке, а перед абзацем воспроизводится фамилия лица, непосредственно ведущего разговор. Необходимо сопоставление вариантов текста обеих разговаривающих сторон, выявленные разночтения оговариваются в текстуальных примечаниях.

95. Стенограммы публикуются по текстам, просмотренным, исправленным и заверенным автором. Неправленные стенограммы воспроизводятся без правки, устраняются лишь слова, не имеющие смыслового значения и вводятся в текст в квадратных скобках недостающие по смыслу слова.

Опущенные слова, неясные по смыслу места, незаконченные фразы оговариваются в текстуальных примечаниях.

96. При передаче текста документов по журналу входящих и исходящих бумаг указываются номер и дата записи в журнале. Название графы журнала об исполнении документа не указывается, а сведения об исполнении документа и его движении приводятся в текстуальных примечаниях. Приемы передачи текста в таких случаях излагаются в археографическом предисловии.

Сноска. Пункт 96 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

97. Приложения к документу воспроизводятся как неотъемлемая часть документа после основного текста без порядкового номера и другим шрифтом. Перед собственным заголовком приложения указывается "Приложение 1", "Приложение 2" и так далее.

98. Словесные обозначения количественных числительных (чисел месяца, номера войсковых объединений) следует передавать цифрами. Собирательные числительные и архаические формы обозначения чисел словами сохраняются.

99. Римские и арабские цифры воспроизводятся в соответствии с оригиналом документа. Однако при обозначении столетий, конгрессов и съездов применяются римские цифры.

Номерные обозначения фронтов, армий, корпусов, дивизий, войсковых частей передаются арабскими цифрами с добавлением падежных окончаний.

К римским цифрам падежные окончания не добавляются.

При воспроизведении номера соединения (части) в сочетании с сокращенным обозначением должности командира падежные окончания не употребляются.

100. Падежные окончания при обозначении дат не сохраняются, кроме тех случаев, когда число дается без месяца или после месяца.

Сноска. Пункт 100 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

101. Сокращенно написанные слова, если они не являются общепринятыми сокращениями, воспроизводятся полностью. В издании научного типа восстановленные части слов заключаются в квадратные скобки.

В научно-популярных изданиях раскрытие сокращений слов, не допускающих двоякого толкования, проводится без квадратных скобок с обязательной оговоркой в археографическом предисловии.

Сноска. Пункт 101 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

102. Сокращенные названия учреждений, организаций, войсковых соединений, должностей и общепринятые сокращения в тексте сохраняются. Различные сокращения и наименования одних и тех же учреждений не унифицируются. Полное написание дается в списке сокращенных слов или, если оно упоминается однократно, в текстуальном примечании. Раскрытие сокращенно написанного названия учреждения или организации дается по времени его упоминания в документе, без учета последующих переименований.

Не расшифровываются слова, которые образовались из сокращенных слов, вошли в словарный состав языка и получили самостоятельное значение.

Сноска. Пункт 102 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

103. В тексте документа допустимо введение сокращений постоянно повторяющихся названий должностей, чинов, титулов, географических, технических терминов, если они сопровождаются собственными именами.

104. Прописные и строчные буквы при публикации текста документов употребляются в соответствии с современными правилами орфографии, а не с существовавшими во времена написания документа.

С прописной буквы пишутся все слова в названиях высших органов государственной власти и управления, высших партийных органов, высших государственных должностей, почетных и высших званий, а также собственные названия вооруженных сил.

С прописной буквы пишется первое слово в сложных названиях учреждений, крупных структурных подразделений учреждений, главных управлений и управлений, а также в собственных названиях военных операций или войсковых соединений, образованных от географических терминов.

С прописной буквы пишутся сокращенные названия учреждений, образованные из нескольких слов, а также состоящие из одних букв (аббревиатура).

В полных названиях местных органов государственной власти слово "Совет" в смысле органа власти пишется с прописной буквы.

В названиях орденов и медалей с прописной буквы пишется само название ордена или медали.

С прописной буквы пишется первое слово в названиях всех политических партий.

С прописной буквы пишутся первое слово и собственные имена в названиях государственных учреждений, академий, учебных заведений и учреждений культуры.

Со строчной буквы пишутся нарицательные названия учреждений, названия боевых районов и направлений боевых действий, группировок войск, наименования штабов, рода войск; слова, указывающие на причастность к почетным гвардейским формированиям, а также наименования должностей, званий, степеней.

105. Подписи воспроизводятся после текста документа на том языке, на котором они были сделаны, с новой строки независимо от того, где они стояли на публикуемом документе.

В документах, составленных на равном основании двумя и более учреждениями, подписи приводятся на одном уровне: в совместных постановлениях, обращениях, письмах высших и местных партийных, советских, профсоюзных и комсомольских органов; в совместных приказах министерств, организаций; в договорах между предприятиями и решениях жюри, образованных из представителей различных организаций; в дипломатических документах.

В военных документах сохраняется форма расположения подписей оригинала.

При наличии большого количества подписей воспроизводятся все или несколько первых с обязательной оговоркой в текстуальном примечании количества опущенных подписей и по возможности дается краткая социальная характеристика подписавших лиц.

При неразборчивой подписи, ее отсутствии и трудности установления подписи или фамилии лица, подписавшего документ (в копиях) указывается только должность с оговоркой в текстуальных примечаниях: "подпись неразборчива", "подпись отсутствует", "фамилия не указана". Предполагаемая расшифровка подписи или фамилия подписавшего (в копиях) также отмечаются в текстуальных примечаниях с указанием источника.

При публикации документов одной разновидности, подписанных одними и теми же лицами, подпись опускается, отметив это в археографическом предисловии. При некотором изменении в подписях следует указать в текстуальном примечании номера документов и фамилии лиц, их подписавших.

Сноска. Пункт 105 с изменениями, внесенными приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

106. Заверительная подпись в изданиях научного типа воспроизводится как составная часть документа, в научно-популярных - в том случае, если она имеет значение для изучения истории документа.

Параграф 5. Устранение неисправностей текста

107. Приемы устранения описок автора, ошибок и опечаток при копировании текста, пропусков слов, недописанных слов, повреждений текста и других неисправностей зависят от типа издания и от времени происхождения документа. Необходимым требованием является строгое единообразие приемов устранения неисправностей текста в издании.

108. Орфографические ошибки, явные описки (двукратное написание отдельных букв, слогов, слов, перестановка букв, пропуск букв) устраняются в тексте. В издании научного типа в текстуальных примечаниях приводится при необходимости неисправное написание.

В изданиях документов XVI-XVIII веков неисправные написания указываются в текстуальных примечаниях, а необходимые исправления вносятся в текст по современному правописанию.

109. Неисправности текста, имеющие смысловое (искажение слов, опечатки, меняющие смысл слов), в тексте документов сохраняются. Правильное написание приводится в текстуальном примечании.

110. Неисправности в цифровых данных в тексте не устраняются. Исправленные цифры приводятся в текстуальных примечаниях с указанием источников.

Если проверка данных по другим источникам невозможна, то в текстуальном примечании делается оговорка: "Так в документе".

111. Пропущенные в документе и восстановленные по смыслу слова воспроизводятся в квадратных скобках. Пропущенные в тексте слова, фамилии, даты и другие данные, установленные по дополнительным источникам, воспроизводятся в квадратных скобках с указанием источника в текстуальных примечаниях.

Сделанный автором пропуск в документе обозначается отточием и оговаривается в текстуальном примечании.

Сноска. Пункт 111 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

112. Искаженные слова, стилистически неправильные построение фраз, не поддающиеся устранению, воспроизводятся в тексте и оговариваются в текстуальных примечаниях словами: "Так в документе", "Так в рукописи".

Специфические профессиональные обороты (в дипломатической, военной, технической документации) не исправляются и нe оговариваются в подстрочных примечаниях. Эти особенности отмечаются в археографическом предисловии.

113. Непрочтенный из-за повреждения документа (обрыв, стертость от ветхости, разрыв, пятна, выцветание), а также неразобранный текст отмечается отточием. В текстуальных примечаниях оговаривается причина пропуска и его размер (количество букв, слов, строк) и по возможности приводится предположительное чтение.

114. Различные транскрипции географических названий, имен и фамилий в изданиях научного и научно-популярного типов сохраняются в тексте документа с оговоркой в текстуальных примечаниях, если нет соответствующих указателей.

115. Цитаты, имеющиеся в тексте документов, как явные, так и скрытые, проверяются по источникам. Если цитата приведена в искаженном виде, она так и воспроизводится в тексте, а ее правильное чтение дается в текстуальных примечаниях. Факты сверки цитат оговариваются в археографическом предисловии.

Параграф 6. Особенности передачи текста и перевода
иноязычных документов

116. Существует несколько форм публикации иноязычных текстов: параллельная публикация на казахском, или русском языке, и иностранном языке в разных изданиях;

публикация документов на языке оригинала и в переводе (параллельная или последовательная) в одном издании;

публикация иноязычных источников только в переводе.

Форма публикации иноязычных источников зависит от задач издания, научной значимости источников и количества иноязычных текстов. В научных изданиях иноязычные источники публикуются в любой из перечисленных форм. В изданиях научно-популярного и учебного типов иноязычные тексты публикуются только в переводе.

Сноска. Пункт 116 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

117. Текст иноязычных документов передается по современной орфографии в соответствии с нормами того языка, на котором написан документ. Употребление прописных и строчных букв также определяется правилами языка, на котором написан документ.

Сокращенно написанные и недописанные слова раскрываются в тексте в квадратных скобках.

118. Стилистические особенности иноязычного документа (авторские особенности стиля, диалектизмы и другие отклонения от современной грамматики, связанные с местом и временем создания документа) сохраняются в публикуемом тексте без изменения и оговариваются в предисловии или в текстологическом комментарии.

Сноска. Пункт 118 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

119. Пометы и резолюции в иноязычных документах приводятся на языке оригинала.

120. При публикации перевода иноязычного текста следует выяснить наличие перевода, современного оригиналу. Именно такой перевод подлежит публикации в первую очередь. При наличии нескольких переводов, современных оригиналу, предпочтение отдается наиболее точному.

Перевод, современный оригиналу, является историческим источником и редактирование его при публикации также недопустимо, как и редактирование всех публикуемых исторических источников. Если текст перевода, современного оригиналу, содержит неточности и они невелики по объему, то текст перевода публикуется без исправлений, а все неточности приводятся в текстуальных примечаниях. В том случае, когда текст перевода, современного оригиналу, содержит много ошибок и неточностей, делается новый перевод, а перевод, современный оригиналу, приводится в приложениях или в примечаниях. Если публикуется одновременно иноязычный текст и его перевод, то перед текстом перевода печатается (обычно курсивом) слово "Перевод". В других случаях в легенде делается отметка "Перевод с…".

Перевод иноязычного текста в публикации передает все характерные особенности содержания и стиля оригинала. Одни и те же реалии всех иноязычных источников одного исторического периода передается одним способом - либо в переводе, либо в транскрипции.

Для терминов, которые толкуются двояко, следует выбирать значение, которое больше всего соответствует контексту.

Когда перевод не передает все оттенки смысла иноязычного текста, в текстуальном примечании публикуется текст на языке оригинала.

Сноска. Пункт 120 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

121. Специфические понятия, обозначающие наименования должностей, сословий, налогов, юридических терминов и так далее, переводятся при помощи установившихся терминов или с наибольшим приближением к смыслу в контексте публикуемых документов.

Характерные для данной страны и данного времени наименования учреждений, должностей, сословных групп, налогов, денежных единиц, местных мер и так далее при отсутствии соответствующих терминов в русском языке передаются фонетически в русской транскрипции.

122. Идиоматические выражения переводятся при помощи идиом, наиболее близких по смыслу к оригиналу.

123. Непереводимая игра слов отмечается знаком сноски в тексте перевода и раскрывается в текстуальном примечании.

124. Отдельные слова, выражения или фразы на языке, отличном от языка самого документа, воспроизводятся в тексте перевода на языке оригинала, а перевод их приводится в текстуальном примечании.

125. Сокращенно написанные в иноязычном тексте наименования учреждений, политических партий, организаций в переводе транскрибируются и не расшифровываются. Пояснения к ним приводятся при первом упоминании текстуальном примечании или в списке сокращенных слов.

Если существует традиция употребления аббревиатур на языке перевода данного иностранного названия, то их использование оговаривается в предисловии или в текстологическом примечании.

Сноска. Пункт 125 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

126. Названия газет, журналов и продолжающихся изданий, фирм, торговых предприятий, банков, марок изделий воспроизводятся в русской транскрипции.

127. Имена и фамилии при переводе иноязычных текстов воспроизводятся в транскрипции. При отсутствии сложившейся в языке традиции имена и фамилии транскрибируются с наибольшим приближением к иноязычному произношению.

128. Географические названия в переводах приводятся в соответствии с терминологией русских официальных географических карт времени составления документа.

Географические названия в переводах иноязычных документов, кроме современных оригиналу, следует приводить в унифицированном виде. Замена в тексте перевода старых наименований на современные недопустима.

Если в нескольких иноязычных документах встречается различное написание одних и тех же имен и географических названий, то в публикуемых иноязычных текстах следует сохранять эти разночтения, не унифицируя их.

Если же подобные разночтения встречаются в тексте одного и того же документа, следует решать этот вопрос в зависимости от происхождения документа: в авторских документах разночтения следует сохранить, а в писарской копии, если предполагается описка или ошибка переписчика, проводится унификация имен и географических названий. Такие случаи обязательно следует отмечать в текстуальных примечаниях или в предисловии к изданию.

Сноска. Пункт 128 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 7. Особенности выбора и воспроизведения изображения
аудиовизуальной документации

129. Источники изображения и текста представлены в виде оригиналов или копий кино-, фото-, фонодокументов и видеофонограмм. При их публикации используются имеющиеся оригиналы и копии аудиовизуальной документации, а также сохранившиеся тексты фонодокументов (микрофонные тексты радио- и телепередач, авторизованные тексты выступлений и другая творческая документация).

Сноска. Пункт 129 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

130. Кино- и видеодокументы публикуются в виде отдельных или последовательно расположенных кадров (четырех и более) или взятых из различных частей плана, которые в совокупности составляют самостоятельный сюжет, что позволяет показать специфику кино- и видеодокумента - последовательное развитие событий в движении. Выбор оптимального количества кадров предполагает органическую связь между ними и передачу основных фактов, зафиксированных в кино- и видеодокументе.

131. Выбор формата (соотношения сторон), увеличение или уменьшение копии по сравнению с оригиналом зависят от значения кино-, видео- или фотокадра в издании, от типа издания и от того, будет ли кино-, видео- или фотодокумент публиковаться как самостоятельная смысловая единица или как элемент композиции.

При публикации избранное автором соотношение сторон кино-, видео- и фотокадра сохраняется. Замена горизонтального формата вертикальным, квадратным или овальным допустима лишь при использовании кино-, видео- или фотодокумента не в основном фоторяду публикации, а как элемент художественного конструирования – монтажные фотоплакаты; коллажи на форзаце, шмуцтитулах книги.

Сноска. Пункт 131 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

132. Кадрирование - применяемый в процессе съемки и печати метод выбора сюжетно и эстетически значимой информации. Кадрированию подлежит часть кино-, видео- и фотодокументов.

При публикации аудиовизуальных документов, у которых в результате авторского кадрирования в позитиве произошла утрата информации, следует обращаться к негативу.

Если издание характеризует творчество определенного автора (или группы авторов), то при помощи рамки демонстрируется процесс кадрирования с соответствующими пояснениями.

Сноска. Пункт 132 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

133. Фрагментирование - выбор необходимой части изображения при подготовке к изданию. Наиболее часто они применяется к групповым кино-, видео-, фотоснимкам при подготовке издания, посвященного какому-либо лицу. При этом следует обязательно указать, что публикуется фрагмент кино-, видео-, фотодокумента. В некоторых случаях целесообразно опубликовать одновременно полный кино-, видео-, фотодокумент и его фрагмент.

В случае выбора для воспроизведения в публикации из многокадровой композиции фрагмента - одного или нескольких кино-, видео- или фотокадров - необходимо указать название композиции и дать ее краткое описание.

134. Для улучшения качества изображения кино-, видео-, фотодокументов в полиграфии применяется ретуширование различными механическими и фотохимическими способами.

Вопрос о сохранении или устранении дефектов кино-, видео-, фотодокументов решается с учетом целей и задач издания и характера публикуемых документов. Так, в научных изданиях публикация кино-, видеокадров и фотоснимков полностью сохраняет все имеющиеся внешние особенности носителя (трещины, царапины, пятна и другие повреждения), необходимые для восприятия и анализа документов.

Кино-, видео-, фотодокументы агитационно-массовых изданий (фотоплакаты, фотобуклеты, фотоподборки в периодической печати, выставках) публикуются с элементами ретуши, если этот процесс не затрагивает их содержательной стороны.

Сноска. Пункт 134 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

135. Выбор и передача текста фонодокумента зависит от способа издания, его типа, вида и жанра фонодокумента.

В процессе создания фонодокумента образуются специфические письменные источники, авторизованная рукопись, текст, подвергнутый редактуре, микрофонный текст, "расшифровка" звукозаписи, то есть перевод звукового документа в письменный.

Передача текста фонодокумента при его публикации предполагает изучение всех сохранившихся опубликованных и неопубликованных источников и определение основного текста.

136. Вопрос об основном тексте фонодокумента решается в том случае, если он сохранился не в полном объеме, если звукозапись отличается от сохранившейся авторизованной рукописи, микрофонного текста или его последующей публикации.

Если в звуке сохранился только фрагмент фонодокумента, то при типографском способе издания его публикуют с микрофонным текстом с соответствующей оговоркой в текстуальных примечаниях.

Сноска. Пункт 136 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

При наличии разночтений фонодокумента с его первоначальным авторским текстом или последующей публикацией основным текстом следует считать текст звукозаписи. Если имеется текст фонограммы, исправленный и заверенный автором, публикуется этот вариант с соответствующими примечаниями.

Для звуковой публикации основной является наиболее полная фонограмма, лишенная сокращений.

137. Основная цель передачи текста фонодокумента для публикации в типографском издании - это максимально сохранить все его особенности (акустический фон, оговорки, интонации).

Публикация сложных по своей структуре фонодокументов (трансляций, радиорепортажей, радиокомпозиций) требует полной передачи многочисленных реплик и шумов, которые уточняются в результате многократных прослушиваний малопонятных мест. При этом отмечаются нерасслышанные слова, фразы, имена и географические названия, которые следует установить по источникам и оговорить в текстуальных примечаниях.

После окончания записи текста фонодокумента проводится контрольное прослушивание, при этом отмечаются все интонационные особенности речи, логические паузы для расстановки знаков препинания, осуществляется деление текста на фразы и абзацы.

Фамилии участников звукозаписи отделяются от текста их речи двоеточием. В том случае, если автором фонодокумента является одно лицо, его фамилия помещается в заголовок.

Когда участников звукозаписи установить не удалось, перед началом фразы указывается, кому принадлежит голос - мужчине или женщине и делается оговорка в текстуальном примечании.

Содержание акустического фона, а также особые отметки об интонации говорящих помещаются в круглые скобки.

При подготовке звуковой публикации отбираются фрагменты фонодокументов. Не допускается произвольное объединение фрагментов в один более крупный фрагмент из различных фонодокументов одного и того же лица или объединенных тематически.

Параграф 8. Сокращенная передача текста

138. В тех случаях, когда текст документов невозможно или нецелесообразно публиковать полностью применяют сокращенную передачу их текста.

Сокращенная передача текста документа включает: передачу текста документа в извлечении, замену повторяющихся частей текста условными обозначениями.

Целесообразность применения того или иного вида сокращенной передачи текста документов определяется их характером, целями, задачами и тематикой издания.

139. Передача текста документов в извлечении зависит как от тематики и целевого назначения сборника, так и от разновидности публикуемых документов. Выбор для публикации части текста документа основывается на его источниковедческом анализе. Передача текста документов в извлечении допускается в научно-популярных и учебных сборниках и в тематических подборках в журналах и газетах.

Публикация документов в извлечении возможна, если:

содержание документа частично относится к теме издания;

документ в какой-то части повторяет другой документ;

часть текста документа не представляет научного интереса по данной теме;

в документе отражена более широкая география событий, чем это нужно для освещения темы (в связи с изменением административно-территориального деления);

из-за плохой сохранности документа;

При публикации документа в извлечении воспроизводятся подписи, резолюции и пометы.

Общие причины публикации текстов в извлечении обосновываются в археографическом предисловии.

140. Замена повторяющихся частей текста условными обозначениями применяется для публикации массовых документов, включающих повторяющиеся части текста (один раз документ публикуется полностью).

Каждой повторяющейся части дается порядковый номер или буквенное обозначение. При публикации документа не совпадающие части текста передаются полностью, а вместо опущенных частей в квадратных скобках дается соответствующее тексту обозначение с многоточием [1]...; [т.]... В предисловии или текстуальных примечаниях обосновывается принцип сокращенной передачи текста, приводятся все повторяющиеся части текста с условными обозначениями.

Сноска. Пункт 140 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

141. Публикация законченной по содержанию и форме части документа называется частичной. Частичная публикация применяется для сложных многоаспектных документов (протоколы, доклады, стенограммы, отчеты), имеющих обособленные разделы, главы, параграфы, пункты и подпункты. В этом случае отточия в начале и конце текста не ставятся.

142. Недопустима частичная публикация документа, содержание которого касается разных сторон одного вопроса (например, части текста только с положительной или только с отрицательной информацией).

В изданиях научного и научно-популярного типов недопустима публикация сложного документа (отчета, доклада, воспоминаний) отдельными частями в нескольких тематических разделах одного издания.

В издании с тематическим построением сложные документы, в том числе сводные, касающиеся нескольких вопросов, следует публиковать полностью в специальных разделах (по виду источников, в разделе под названием "Общие вопросы").

Исключение допустимо для изданий учебного типа, построенных по тематическому принципу.

Не рекомендуется также публикация постановлений, решений без констатирующей или постановляющей части.

143. Публикация документов в извлечении обязательно оговаривается в заголовке предлогом "из". Опущенные части текста документа отмечаются отточием в квадратных скобках. В текстуальных примечаниях излагается содержание опущенных частей и причины их изъятия.

Если из одного документа сделано много извлечений, то содержание каждой из опущенных частей оговаривается в одном сводном текстуальном примечании. Знак сноски в таком случае ставится к первому отточию.

Сноска. Пункт 143 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

144. При публикации таблиц в извлечении опущенные части текста не отмечаются отточиями. Содержание их оговаривается в текстуальных примечаниях. Знак сноски ставится к заголовку. Если извлечения носят массовый характер и однотипны, то сведения о характере опущенных частей даются в археографическом предисловии.

145. Частичная публикация картографического документа производится в двух случаях:

1) для картографических документов большого формата, если неизбежное при их публикации уменьшение картографического изображения ведет к исчезновению ряда контуров и, следовательно, частичной потере картографической информации;

2) при плохой сохранности отдельных частей картографического изображения.

В этих случаях заголовок картографического документа включает его название, дату и указание на частичную публикацию. Если изображена лишь небольшая часть картографического источника, то в заголовке, кроме его названия, указывается, какая часть документа публикуется.

Параграф 9. Сокращенная передача содержания документа

146. Наряду с сокращенной передачей текста возможна сокращенная передача содержания документов (регесты, аннотации, таблицы), которая преследует цели введения в научный оборот максимально широкого круга источников, преимущественно массовых, при минимальном объеме издания. Целесообразность применения сокращенной передачи содержания документов определяется характером, целями, задачами и тематикой издания. Вопрос о применении методов сокращенной передачи содержания рассматривается в тесной связи с проблемой выявления и отбора документов, а также их повторной публикации. Регесты, аннотации и таблицы в сочетании с публикуемыми документами обеспечивают наиболее полное освещение темы, сопоставление отраженных в документах не только типичных событий и фактов, но и деталей.

Регесты, аннотации и таблицы в сборнике располагаются под собственными номерами в сочетании с документами, в приложении, в научно-справочном аппарате.

В перечне публикуемых документов после порядкового номера указывается: "Регест", "Аннотация", "Таблица".

Сноска. Пункт 146 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

147. Регест (от латинского слова: regesta) - формализованное изложение содержания документа с сохранением его языка и по возможности структуры.

Регесты выполняют две функции:

1) научно-информационную - дают информацию о наличии и содержании документов;

2) заменяют публикацию массовых однотипных документов при передаче их содержания.

Они применяются в научных и научно-популярных изданиях, в приложениях к монографиям, а также составляются как самостоятельное издание.

148. В зависимости от задач публикации, содержания и значения документа регесты бывают двух типов: пространными и краткими.

Пространный регест – возможно полное изложение содержания документа с цитированием отдельных частей текста и с сохранением его структуры.

Содержание документа в пространном регесте излагается в том же роде, числе и падеже, что и в документе, с сохранением всех важнейших фактов, имен, географических названий.

В зависимости от темы публикации и значимости документа его содержание в регесте излагается с различной степенью подробности и передается в форме изложения или изложения с цитированием.

Краткий регест – информация о содержании документа в виде расширенного заголовка.

Сноска. Пункт 148 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

149. В зависимости от состава и характера источников составляются регесты следующих видов: единичный, частичный, групповой.

Единичный регест составляется на один документ.

Частичный регест составляется на часть публикуемого документа. Различаются два случая применения частичного регеста:

1) составляется на часть документа, относящуюся к теме издания, публикуется самостоятельно;

2) регестируется та часть документа, которая, несмотря на второстепенное значение для данного издания, необходима для объективного освещения темы. В этом случае регест части документа дается в составе текста и при издании выделяется шрифтом. Слово "регест" в тексте не пишется.

Групповой регест составляется на группу однотипных документов или частей документов (документа), заключающих однородный фактический материал, это документы небольшого объема.

Групповой регест в публикациях документов одной разновидности составляется на части документа, имеющие второстепенное значение, сгруппированные по авторскому принципу или по принципу однотипности решаемых вопросов.

Сноска. Пункт 149 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

150. Круг документов, подлежащих регестированию, определяется для каждого конкретного издания, исходя из наличия, значимости и характера источников. Регесты применяются для передачи содержания:

1) документов, содержащих важную для данного издания информацию, текст которых полностью публиковать нецелесообразно из-за их большого объема;

2) массовых источников, полная публикация текстов которых нецелесообразна, но содержание которых необходимо довести до читателя;

3) второстепенных по значению материалов для данного издания;

4) одной разновидности с однотипным формуляром. При этом один документ приводится полностью, остальные передаются в виде заголовка, в котором указываются все данные документы;

5) для краткого изложения содержания источника, текст которого опубликован на иностранном языке;

6) ранее публиковавшихся источников;

7) когда документ не сохранился, но о содержании его известно из другого документа.

Сноска. Пункт 150 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

151. В основе отбора информации для регестирования лежат принципы значимости этой информации, повторяемость и поглощенность ее другими источниками. Приемы регестирования источника зависят от типа и вида издания.

В пофондовых документальных публикациях и публикациях документов одной разновидности излагаются все аспекты основного содержания документов, а в тематических - с учетом темы издания.

Авторская мысль в регесте передается предельно сжато и точно. Не допускаются выражения: "Автор сообщает, пишет…", "В документе указывается…", "Далее говорится…" и так далее. Цитаты из текста документа, выделенные в регест, заключаются в кавычки. При изложении не допускается давать оценку событий составителем, отражать свое отношение к документу. Фразы, которые допускают несколько толкований или не ясны по смыслу, в регесте передаются целиком.

Регестирование объемных документов осуществляется путем удаления из текста вводных слов и предложений, малоинформативных и повторяющихся частей текста, объединением однородных фактов, содержащихся в документе. Если при регестировании опускается определенная тематически законченная часть текста документа, то в текстуальных примечаниях указывается ее содержание, а в регесте ставится знак сноски.

При наличии в регестируемом документе цитаты из другого источника вопрос о приведении ее полного текста или пересказа решается в каждом отдельном случае. В текстуальных примечаниях указываются поисковые данные цитируемого источника.

Сведения об упоминаемых в тексте регестируемого документа других источниках приводятся в текстуальных примечаниях к нему с указанием поисковых данных.

Если часть документов представлена в виде таблицы, регест будет комбинированным, то есть содержать текстовую и графическую части.

При регестировании документа с устойчивым формуляром следует соблюдать структуру, то есть последовательность составных частей. Если какая-нибудь часть документа опускается, то необходимо в текстуальном примечании дать справку о полном составе документа.

В групповом регесте при последовательном цитировании частей документов каждая из частей выделяется отточием.

Текст пространных регестов набирается шрифтом, отличным от текста документов.

Сноска. Пункт 151 с изменениями, внесенными приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

152. Резолюции, пометы и подписи в пространном регесте даются после изложения содержания документа согласно пунктам 78, 105 данных Правил. В кратком регесте они воспроизводятся в легенде.

153. Заголовки и легенды к регестам составляются согласно пунктам 161-166, 199-209 данных Правил. Над заголовком справа указывается: "Регест".

В кратком регесте содержательная часть заголовка расширяется за счет перечисления упоминаемых в документе событий, имен, географических названий.

Заголовок частичного регеста составляется так же, как заголовок документа, публикуемого в извлечениях.

Легенду на регест сокращают за счет описания в археографической части предисловия повторяющихся однородных элементов регестируемых документов.

Сноска. Пункт 153 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

154. Аннотация - краткое изложение содержания документа археографом без учета структуры и языка документа.

В отличие от регестов изложение содержания документа в аннотации ведется "от третьего лица". Употребляются безличные обороты типа "Рассмотрел…", "Изложил….", "Говорится….". Аннотации в основном составляются на опубликованные, второстепенные, малоинформативные и небольшие по объему документы. Текст аннотации набирается шрифтом, отличным от текста документов.

Аннотации снабжаются заголовками и легендами. Над заголовком справа указывается: "Аннотация". Легенды к аннотациям содержат подписи, резолюции и пометы документа.

155. Таблица - это сведения, числовые данные документов, приведенные в определенную систему и разнесенные по графам.

Табличный способ применяется к однородным, однотипным документам, включающим такие сведения, которые группируются по определенным тематическим рубрикам.

156. В зависимости от характера сводимого в таблицу материала, выделяются цифровые и текстовые виды таблиц.

В цифровые таблицы в зависимости от темы, типа и вида издания сводятся либо все цифровые данные документа, либо данные по одному или нескольким определенным показателям.

В текстовые таблицы сводится текстовое содержание документов, поддающихся группировке по тематическим разделам (однородные сведения, списки, характеристики).

Выходящий за рамки таблицы текст документа приводится в особой графе таблицы или в текстуальном примечании.

В зависимости от вида сводимого в таблицу документа различаются следующие два вида таблиц:

1) таблицы, составленные на основании одного или нескольких однородных документов;

2) таблицы, составленные на основании выборочных данных документов разного вида. Этот вид таблиц предполагает специальную первоначальную обработку документа (разработку формуляра, группировку, подсчет данных). В публикации такие таблицы выполняют справочно-информационную функцию.

Сноска. Пункт 156 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

157. Для составления таблиц применяются следующие приемы:

1) простая группировка цифрового материала по тем рубрикам, которые содержатся в тексте документа. Эти рубрики служат для названия граф в такой таблице;

2) статистическая обработка документов, предполагающая научную разработку формуляра таблиц. Применяется при передаче содержания массовых источников.

При табличной передаче содержания массового источника форма таблиц соответствует его конкретному виду. Археограф не проводит никакой группировочной работы, он только заносит в таблицу с заранее разработанным формуляром, соответствующим содержанию документа, сведения каждой записи и готовит таблицу к печати;

3) анкетирование источников. Заключается в разработке круга вопросов, относящихся к теме сборника, на которые отвечают источники независимо от их вида и основного содержания. Этот метод применяется при разработке текстовых таблиц. Вопросы являются рубриками текстовой таблицы. Текстовые таблицы не передают содержание каждого источника и выполняют в публикации справочно-информационную функцию.

Источники, послужившие основанием для составления подобных таблиц, помещаются либо сразу после нее, либо оговариваются в археографической части предисловия.

Сноска. Пункт 157 с изменениями, внесенными приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

158. Не допускается включение в одну таблицу цифр, не сопоставимых между собой по показателям и признакам группировки (тонны и пуды, показатели за разные хронологические периоды, относящиеся к разным территориям).

Обобщение первичного материала в таблице целесообразно лишь в тех случаях, когда материалы обобщающего и отчетного характера или не сохранились, или не составлялись вообще. Однако и сводные таблицы нуждаются в тщательной проверке достоверности содержащихся в них сведений. Для придания компактности и наглядности сводным таблицам в большинстве случаев необходимо:

обобщить цифровые данные,

сократить промежуточные сведения,

унифицировать расположение сведений.

159. Таблицы сопровождаются заголовками и легендами. В заголовках указывается основное содержание объединенных в таблицы сведений и период, за который включены сведения.

В таблице название рубрик пишется с прописной буквы, название подрубрик - со строчной. Текстовое содержание таблиц всегда начинается с заглавной буквы.

Легенды к таблицам включают следующие сведения, вне зависимости от вида и количества включенных в таблицу документов:

1) вид, авторство, датировка документов, сведения из которых включены в таблицу;

2) количество документов, включенных в таблицу, и принципы их отбора;

3) место хранения указанных документов;

4) характеристика сведений, которые не вошли в таблицу, но имеются в документах.

Если ссылок на документы много, легенды указываются в особой графе таблицы, соответственно на каждый использованный источник.

Если в таблицу сводятся документы, одинаковые по форме и содержанию, целесообразно перед таблицей дать полный текст одного из них. При этом отпадает необходимость указывать в легенде характер не вошедших в таблицу сведений.

Сноска. Пункт 159 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

160. Источниковедческий анализ использованных для таблиц документов, характеристика приемов их обработки излагаются в археографическом предисловии сборника документов. Кроме того, при наличии в сборнике документов таблиц, включающих статистически обработанные сведения документов или полученные методом анкетного опроса, в предисловии подробно раскрываются методические основы разработки формуляров таблиц.

Если в таблице использована только часть текста документов, то в текстуальных примечаниях к ней приводится перечень вопросов, содержащихся в неиспользованных частях текста, а также текст, выходящий за рамки таблицы, пометы и резолюции документов.

Проверенные составителями и расходящиеся с документами цифры указываются или в текстуальных примечаниях к таблицам, или в таблице под цифрой документа в круглых скобках.

Сноска. Пункт 160 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 5. Археографическое оформление документов
Параграф 1. Заголовок

161. Текст каждого документа при издании снабжается редакционным заголовком, который содержит общую характеристику документа.

В заголовке указываются: порядковый номер документа, разновидность, автор, адресат, краткое содержание, дата документа, делопроизводственный номер, если он указан в документе, место написания.

В изданиях научного типа заголовки включают все вышеуказанные элементы. Отсутствующие в документе элементы заголовка устанавливаются путем источниковедческого анализа документов и привлечения дополнительных источников и заключаются в квадратные скобки. Обоснование установленных археографом элементов заголовка приводится в текстуальных примечаниях с указанием источников информации. Неустановленные элементы заголовка также оговариваются в текстуальных примечаниях.

В научно-популярных и учебных изданиях, а также в периодической печати к документам допускается составление заголовков типа газетных, отражающие в краткой и выразительной форме только содержание документа. В таких случаях элементы заголовка приводятся в подзаголовке или примечании.

Составление заголовков газетного типа к официальным документам (декларациям, законодательным актам, постановлениям, приказам, обращениям) нецелесообразно.

Сноска. Пункт 161 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

162. Состав заголовка к военным документам помимо вышеперечисленных элементов включают специфические: время (часы и минуты), масштаб и год издания карты, степень секретности и срочности. Воспроизводится также делопроизводственный номер документа, ответом на который является публикуемый документ (заголовок и содержание его приводятся соответственно в примечании по тексту или содержанию).

163. В заголовках к графическим материалам указывается их разновидность (чертеж, схема, план, диаграмма и тому подобнее), название предмета (объекта), автор и дата создания документа. Сведения об авторе графического документа берутся из углового штампа чертежа.

164. Заголовок к текстовым научно-техническим документам составляется в соответствии с общими правилами. При публикации научного наследия ученых сохраняется авторский заголовок, имеющийся в рукописи или типографском экземпляре, если материал публиковался прежде.

165. Картографический документ при издании снабжается редакционным заголовком. Ввиду того, что заголовки рукописных карт бывают длинными, архаичными, либо вообще отсутствуют, их составляет археограф.

Заголовок включает следующие сведения: разновидность картографического документа (чертеж, план, карта, атлас), географическую привязку (территория), тематику, сведения об авторе, дату. Для печатных документов полностью передается собственный заголовок карты.

Для иноязычных карт полностью приводится заголовок на языке оригинала с последующим переводом на русский (казахский) язык, помещаемым в скобках.

Сведения об авторе: для рукописных карт автором является составитель; для печатных карт дополнительно приводятся сведения об издательстве (издателе).

Дата документа: для рукописных документов приводится дата составления; для печатных - составления и издания.

166. В зависимости от вида издания и характера публикуемых документов состав заголовка сокращается за счет вынесения общих элементов заголовка в археографическую часть предисловия, в название издания, его разделов или в групповой заголовок.

При издании документов одной разновидности в заголовке опускается указание на разновидность документа. В издании писем и чертежей одного лица в заголовках опускаются обозначения разновидности и автора, а в издании писем разных лиц к одному адресату в заголовках опускаются обозначения разновидности и адресата.

Сноска. Пункт 166 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

167. Если в научно-популярных и учебных изданиях при систематизации материалов выделяются отдельные группы документов, связанные между собой по какому-либо признаку, то к ним составляется общий заголовок.

В него включаются все общие элементы заголовков документов данной группы, указываются их крайние даты, а перед заголовком - крайние номера документов. В состав заголовка каждого документа группы входят элементы, которые не вошли в групповой заголовок, и указывается дата каждого документа.

При наличии группового заголовка к ряду писем в заголовке к каждому письму указывается только номер и дата документа. Эти особенности археографического оформления документов оговариваются в apxeoграфической части предисловия.

Если несколько графических документов относятся к одному объекту, то к ним составляется общий заголовок. В групповом заголовке сначала указываются название объекта, затем дата разработки, автор, виды графических документов.

Сноска. В пункт 167 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

168. Собственный заголовок документа полностью или частично используется в редакционном заголовке. Собственный заголовок декретов, постановлений, уставов, положений, регламентов, инструкций, тезисов, директив, циркуляров, нормативных правовых актов, а также воззваний, обращений, листовок и авторских произведений приводится в редакционном заголовке, независимо от воспроизведения его в тексте документа. Пояснения к ним (дата утверждения, сведения о правовом документе, которым объявляется или вводится публикуемый документ, место объявления) приводятся в текстуальных примечаниях.

Сноска. В пункт 168 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

169. Собственный заголовок документа, если он правильно отражает содержание документа и включает все необходимые для заголовка элементы, дается вместо редакционного с указанием в текстуальном примечании: "Заголовок документа".

При публикации творческих документов сохраняется заголовок автора без пояснений в текстуальных примечаниях.

170. Заголовок к иноязычному документу составляется на языке археографического оформления сборника и помещается перед иноязычным текстом или перед переводом, если документ публикуется только в переводе.

171. Если публикуется документ, целиком включенный в состав другого документа, заголовок составляется к публикуемому документу, а название документа, в составе которого он находится, приводится в подстрочном примечании. Знак сноски ставится к заголовку. Отточия не ставятся ни в начале, ни в конце текста документа.

Сноска. В пункт 171 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 2. Разновидность документа

172. Разновидность документа устанавливается исходя из его формы и содержания в соответствии с научно-исторической классификацией документов. Если документ назван автором неточно или неправильно, работа археографа по установлению разновидности документа в издании научного типа отражается в комментариях.

При издании творческих материалов указывается авторское определение разновидности документа.

При установлении разновидности документа следует учитывать, что в первые годы Советской власти часто одни и те же документы назывались различно: приказ-постановление, отчет-доклад-очерк, донесение-сообщение, сводка-обзор и тому подобное.

173. Для обозначения разновидности документов XVI-XVIII веков в заголовке употребляется его собственное название, если оно имеет устоявшийся общеупотребительный характер, верно отражает содержание документа и соответствует современной научно-исторической классификации документов. Если само название документа отличается от общепринятого, то оно ставится в заголовке после указания вида документа в круглых скобках и кавычках. Если документ имеет несколько самоназваний, то самоназвание, соответствующее общепринятому, ставится без кавычек.

Не допускается модернизация названий и самоназваний документов.

174. Разновидность военных документов определяется в соответствии с уставными документами вооруженных сил, приказами по военному ведомству и практикой военного делопроизводства соответствующего исторического периода.

175. При публикации записи текста документов, переданных по телефону, телеграфу, телетайпу, телефаксу или радио, в заголовке указывается разновидность документа, например: приказ, распоряжение, донесение, оперативная сводка, приветствие, независимо от способа передачи текста документа. Указание на способ передачи текста документа оговаривается в легенде. Название "телеграмма" как вид документа сохраняется, если документ не относится к какой-либо разновидности.

Сноска. Пункт 175 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

176. При публикации документов, распространенных в виде листовок, в заголовке указывается разновидность документа.

177. Для документов, представляющих собой текст разговоров по прямому проводу или беседы, в качестве разновидности указывается: "Запись разговора по прямому проводу", "Запись беседы". Участники разговора по прямому проводу в заголовках указываются в порядке соподчиненности - старшего начальника с младшим, независимо от инициатора разговора.

Если во время разговора по прямому проводу был передан документ, то разновидность документа определяется по его содержанию с дополнением слов - "по прямому проводу", так как в них часто отсутствуют важные признаки официального документа - делопроизводственный номер, подписи.

При публикации записи бесед на магнитофонной ленте способ воспроизведения указывается в легенде.

178. Разновидность документов, опубликованных в периодических изданиях, указывается в заголовке в соответствии с общими требованиями.

Разновидность собственных материалов периодической печати (передовых, редакционных и авторских статей, очерков, корреспонденции, репортажей) указывается в соответствии с газетными жанрами.

Сноска. Пункт 178 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

179 При публикации иноязычных документов указание разновидности документов дается в соответствии с делопроизводственной терминологией, принятой в стране, где составлен документ.

Параграф 3. Автор и адресат документа

180. Автором и адресатом документа является как отдельное лицо или группа лиц, так и одно или группа учреждений, предприятий и организаций или структурная часть учреждения, организации, предприятия.

Невозможность установить автора или адресата оговаривается в текстуальных примечаниях.

Сведения об авторе и адресате, установленные археографом, приводятся в заголовке в квадратных скобках, а обоснование дается в текстуальных примечаниях.

Сноска. Пункт 180 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

181. При публикации военной документации в боевых документах, направляемых старшим начальником одному или нескольким подчиненным, обозначение автора документа сохраняется полностью, при этом в заголовках документов периода гражданской и начала Великой Отечественной войн, когда действовал принцип коллегиального управления в объединениях и соединениях, применяется обозначение коллегиального автора - командования фронта (армии, флота).

В боевых документах командования, отдаваемых по своему объединению или соединению, опускается обозначение автора документа и сохраняется принятая в военном делопроизводстве форма.

В сборнике или разделе, посвященном одному объединению, обозначение его номера и наименования в заголовках опускается.

При обозначении в заголовке автора или адресата военных документов указываются полные или общепринятые сокращенные наименования учреждений, организаций, соединений, частей, а также должность, звание, инициалы и фамилия лица, от которого исходит или которому адресуется документ.

182. В заголовке приводится официальное (полное или сокращенное) наименование учреждения, организации, предприятия с указанием при необходимости его подчиненности.

В случае повторения полное официальное название указывается только при первом упоминании с приведением в текстуальном примечании сокращенного названия, употребляемого в дальнейшем. Применяемые в заголовках официальные или общепринятые сокращения наименований учреждении раскрываются в списке сокращений.

Названия учреждений и организаций, существовавших в XVI–XIX веках, в заголовках к документам даются в современной форме.

Если отправителем или адресатом документа является структурная часть учреждения, то вопрос об указании в заголовке наименования учреждения или его структурной части решается в зависимости от значения данной структурной части, от характера документа и конкретных задач издания.

В научных изданиях и для исходящих, и для внутренних документов приводится наименование структурной части с указанием подведомственности.

В научно-популярных и учебных изданиях для внутренних документов в заголовке указывается структурная часть, для исходящих указывается общее наименование учреждения.

Сноска. Пункт 182 с изменениями, внесенными приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

183. В заголовках к документам раннего периода при обозначении лиц указываются их звание, должность, социальное положение, занятие и так далее. Имя приводится в современной времени издания форме, если такой перевод не представляет затруднений. Уничижительная форма имени заменяется полной формой, но, если перевод вызывает сомнение, то уничижительная форма имени приводится в круглых скобках.

Имена иностранного происхождения приводятся в транскрипции, принятой в современной научной литературе.

Отчества даются в той форме, какую они имеют в документе.

Фамилии и прозвища (клички) пишутся в заголовках полностью, полностью даются имена духовенства.

Имя, отчество, фамилия и прозвище одного и того же лица, написанные в разных документах по-разному, в заголовках даются в одинаковой форме, определенной составителем.

Сокращение заголовка путем указания должностного или социального положения лица только при первом упоминании или его изменении проводится в зависимости от вида издания – в тематическом издании полностью, а в изданиях документов одного лица - сокращенно.

В заголовке следует указывать должности, чины и звания упоминаемых лиц, которые соответствуют времени составления документа.

Сноска. Пункт 183 с изменениями, внесенными приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

184. В заголовке к документам нового и новейшего времени указываются фамилии и инициалы автора и адресата. Фамилии автора и адресата сопровождаются в заголовке указанием их должностного или общественного положения. При частом повторении в заголовках одних и тех же лиц их должностное или общественное положение указывается только при первом упоминании или его изменении.

Должности и общественное положение в заголовках не указываются при включении этих сведений в развернутый именной указатель с оговоркой в археографической части предисловия.

Сноска. Пункт 184 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

185. В заголовках к документам коллективного авторства (решениям, постановлениям, резолюциям, обращениям, прошениям, петициям и тому подобнее) в качестве автора указывается учреждение, предприятие или коллектив, от которого исходит документ.

В заголовках к документам XVI-XVIII веков коллективного авторства (челобитная, акт, фиксирующий сделку, заключенный населением всей волости, всего села, прихода) в качестве автора приводится обобщенное название группы людей с указанием их социального положения и местожительства, а лица, действовавшие от имени всей группы, не перечисляются.

В заголовках к военным документам отчетно-информационного характера, составленным на основании первичной информации, присылаемой из низовых звеньев (оперсводка, разведсводка, политсводка, информационный бюллетень, сводки сведений и так далее) и рассылаемым во многие учреждения и части, обозначаются только учреждение, штаб войскового объединения, от которого исходит обобщенный документ. Должность и фамилия лица, подписавшего документ, а также адресат в заголовок не выносятся. При необходимости данные такого рода указываются в текстуальном примечании. Эти особенности отмечаются в археографическом предисловии.

Сноска. В пункт 185 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

186. Если авторами или адресатами документа на равных основаниях являются несколько учреждений, то все они указываются в заголовке.

Если документ адресован ряду однородных учреждений, адресаты в заголовке указываются в обобщенной форме во множественном числе.

Если документ, адресованный одному учреждению, направлен для сведения ряду учреждений, в заголовке указывается только основной адресат, а остальные адресаты приводятся в примечании.

187. В заголовке к подписанным авторским материалам из периодической печати указываются фамилии и инициалы автора (название периодического издания в этом случае приводится только в легенде), к неподписанным - название периодического издания.

Иноязычные названия периодических изданий в научных публикациях приводятся на языке оригинала, в научно-популярных и учебных изданиях - в транскрипции на языке издания.

Параграф 4. Обозначение содержания документа

188. Содержание документа в заголовке отражается точно и кратко, с указанием времени и места событий, если они не совпадают с датой и местом написания документа.

В тематических и пофондовых публикациях в заголовках к многоплановым документам указываются основные вопросы.

При публикации документов одной разновидности вопрос о раскрытии в заголовке содержания решается в зависимости от характера документов, например, содержание протоколов и писем не раскрывается.

В тематических изданиях содержание писем раскрывается.

В том случае, когда название разновидности документа характеризует его содержание, в заголовке указывается только разновидность документа.

189. При публикации раздела или пункта документа, имеющих нумерацию или название указание на извлечение дается только в заголовке предлогом "из".

При частичной публикации протоколов в заголовке указывается содержание только публикуемой части, а для документов других разновидностей - содержание всего документа и через тире содержание публикуемой части.

При публикации в извлечении военно-оперативных, особенно отчетно-информационных документов, многоплановых по содержанию (оперативные, политические сводки, записи разговоров по прямому проводу), содержание всего документа в заголовке не указывается.

Параграф 5. Датировка документа

190. Делопроизводственные документы датируются по дате их подписания, телеграммы - по дате отправления (в случае отсутствия даты отправления указывается дата получения, что оговаривается в подстрочном примечании), коллективные документы - по дате их принятия, документы, вступающие в силу после их утверждения - по дате их утверждения. Авторские документы - по дате их написания.

Если документ составлялся в течение продолжительного времени, например дневник, вахтенный журнал, литературное произведение, иногда письмо или донесение, в заголовке через тире указываются даты начала и конца его составления.

При частичной публикации дневников, журналов боевых действий, вахтенных журналов и других подобных документов указываются в заголовке даты написания только публикуемых частей текста.

Оперативные сводки, документы, относящиеся к срочным донесениям, датируются днем и часом, по состоянию на которые приводятся сведения.

В заголовках документов, содержащих сведения за длительный период или на определенную дату, необходимо указывать эту дату, независимо от наличия даты составления документа.

191. Собственные материалы периодической печати, не имеющие своей даты, датируются временем опубликования. Опубликованные в периодической печати документы в случае отсутствия своей даты также датируются временем опубликования с указанием в текстуальном примечании: "Дата опубликования".

192. При публикации документов раннего периода дата помещается в начале заголовка, элементы даты располагаются в обратном порядке (год, месяц, число) и отделяются от остальной части заголовка точкой и тире.

При публикации документов нового и новейшего времени дата обычно располагается под текстовой частью заголовка с новой строки, справа. Элементы даты указываются в прямом порядке (число, месяц и год).

193. В официальных, дипломатических, военных, а также в неофициальных документах, когда время написания или получения имеет историческое или биографическое значение, оно указывается после даты документа (для краткости цифрами) или поясняется в текстуальных примечаниях.

194. Все документы датируются по современному летосчислению. Годы эр от сотворения мира, хиджры переводятся на современное летосчисление. Если перевод даты не бесспорен, то дата другой эры ставится в скобках после современной датировки.

Если при переводе сентябрьского, мартовского или другого начала года отсутствие месяца не позволяет точно установить год по современному летосчислению, то год обозначается двумя смежными годами через косую линейку.

195. Документы, составленные до 1 февраля 1918 года, датируются по старому (юлианскому) стилю, а документы, составленные с 1 февраля 1918 года – по новому (григорианскому) стилю.

В зависимости от темы издания (по истории международных отношений) документы датируются двойной датой – по старому и в скобках (круглых или квадратных) по новому стилю или наоборот – по новому и в скобках по старому стилю. Переведенная дата приводится в скобках до или после авторской в зависимости от того, какой стиль принят в данном издании за основу.

Двойная дата дается к документам, составленным после 1 февраля 1918 года, но датированным по старому стилю. Дата по юлианскому календарю в этом случае указывается в скобках после даты по новому стилю.

Сноска. Пункт 195 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

196. При отсутствии даты на документе она устанавливается археографом на основании источниковедческого анализа: по содержанию, путем привлечения источников, по ответному письму, по времени получения или отправления, по почтовым штемпелям и тому подобное. При невозможности точно датировать документ дата указывается приблизительно: "ранее", "не ранее", "позднее", "не позднее", "около", "не ранее - не позднее". Обоснование датировки приводится в текстуальном примечании, иногда в примечаниях по содержанию, с указанием поисковых данных документов, использованных для установления даты.

При установлении даты документа на основе его содержания в примечании необходимо указать, что конкретно в содержании послужило поводом для ее обоснования.

Недатированные листовки датируются по времени их распространения или обнаружения соответствующими органами.

Сноска. В пункт 196 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

197. Место написания документа указывается под заголовком. В неофициальных документах оно приводится в заголовке независимо от указания его в тексте документа.

Если обозначение автора содержит указание на место его постоянного пребывания, то место написания в заголовке не приводится: указывается оно обязательно только в случае нахождения автора не в месте его постоянного пребывания.

Если место написания в документе отсутствует, оно устанавливается археографом и дается в квадратных скобках, а обоснование приводится в подстрочном примечании.

Географические наименования в заголовках приводятся в их исторической форме.

Сноска. Пункт 197 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

198. В изданиях научного типа, в пофондовых публикациях и изданиях одной разновидности в заголовке указывается делопроизводственный номер документа, если он имеется в документе.

Делопроизводственный номер протоколов, приказов (если он входит в состав собственного заголовка документа) указывается непосредственно после разновидности документа.

В других документах делопроизводственный (исходящий) номер приводится под текстом заголовка, с левой стороны.

В изданиях научно-популярного типа делопроизводственный номер дается, когда это имеет существенное значение для понимания содержания или датирования документа.

Необходимо указание делопроизводственного номера в заголовках военных документов, так как в их текстах при ссылке на какой либо документ указывается этот его номер. В случае отсутствия его в подлиннике номер следует установить по другим источникам (копиям, телеграфным лентам журналам боевых действий).

Параграф 6. Легенды (контрольно-справочные сведения)

199. Каждый документ в публикации сопровождается легендой, содержащей контрольно-справочные сведения о документе: поисковые данные (шифр); подлинность; указание на язык (для иноязычных документов); способ воспроизведения; сведения об особенностях внешнего вида документа, в том числе описание печатей; ссылки на предшествующие публикации документа.

200. В поисковых данных указывается местонахождение источника, по которому публикуется текст документа:

1) для архивных документов указывается название архива (музея, библиотеки, учреждения) и система шифров, принятая в нем (номер или название фонда, номера описи, дела, листов).

При указании в легенде только номеров фондов их полное название в изданиях научного типа приводится в перечне использованных фондов, а при его отсутствии - в археографическом предисловии.

При публикации документов, хранящихся в зарубежных архивах, в легенде указывается шифр, принятый в данном архиве;

2) для документов и материалов, публикуемых по периодическим изданиям, указывается название печатного органа и выходные данные - место, год (для газет - дата) издания, номер и страницы, а также другие особенности, например выпуск первый, второй, экстренный, вечерний и тому подобнее.

Если указание на место издания содержится в самом названии издания (например: "Вечерний Алматы") или приводится в примечаниях по содержанию или перечне использованных периодических изданий, то в легенде оно не указывается. Указание, чьим органом является периодическое издание, его учредителя или собственника, дается в перечне использованных периодических изданий или примечаниях по содержанию.

При публикации текста документа по экземпляру газеты, хранящемуся в архивном деле, кроме данных газеты указывается также и шифр дела, если это периодическое издание является редким;

3) для документов, текст которых печатается по предшествующей публикации, в легенде указываются ее название, выходные данные и страницы, на которых расположен публикуемый текст;

4) для документов, публикуемых по микрокопиям, микрофильмам или фотокопиям, указываются поисковые данные этой копии и поисковые данные оригинала, включая зарубежные архивы;

5) для документов, публикуемых из частных архивов и коллекций, в легенде указывается название или фамилия владельца.

Сноска. Пункт 200 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

201. В легенде указывается, является ли документ беловым или черновым автографом, подлинником, отпуском, заверенной копией, копией. При публикации копии следует, если это известно, указывать степень близости к подлиннику: копия с копии, копия с заверенной копии.

При публикации типографских, стеклографированных, гектографированных и тому подобных экземпляров документов подлинность не указывается.

В изданиях научного типа в легенде обязательно указывается наличие всех выявленных текстов документа.

Сноска. В пункт 201 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

202. При публикации в издании текстов документов на нескольких языках в легендах к иноязычным документам после приведения поисковых данных указывается язык оригинала. При публикации перевода, современного оригиналу, это также оговаривается в легенде.

Для переводов иноязычных документов, публикуемых без оригинала, язык оригинала отмечается в легенде.

В научных изданиях в легенде указываются шифры всех имеющихся в фонде переводов, в том числе и непубликуемых.

Сноска. В пункт 202 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

203. Особое внимание на способ воспроизведения обращается при публикации:

1) документов раннего периода, когда отмечается характер письма рукописи (устав, полуустав, скоропись);

2) неофициальных документов, когда обязательно отмечается автографичность рукописи, наличие авторских помет и правки на писарской рукописи или машинописи;

3) листовок и нелегальных изданий. Способ воспроизведения указывается и в том случае, если он явился одним из средств установления авторства или датировки документа.

204. Материал, формат и количество листов, наличие печатей и водяных знаков, степень сохранности указываются в изданиях научного типа при публикации документов раннего (до XVIII века) периода и неофициальных документов. При публикации других документов указываются только необычные внешние признаки, например необычный материал (пергамент, береста, ткань, обои и тому подобное), или те, которые использовались для установления авторства и датировки документа.

При описании печати указывается ее материал, форма, изображение, надписи и место расположения. В документах нового и новейшего времени наличие печати отмечается и дается ее описание в тех случаях, когда это представляет исторический интерес.

Гербовая бумага прошений и бланки делопроизводственных документов в легенде не отмечаются.

Формат, размер и количество листов (при по документном учете) указываются для документов раннего периода, авторских рукописей и листовок. Степень сохранности указывается только при ветхости или повреждении документа. Подробность описания повреждений зависит от характера и значения документа.

Сноска. Пункт 204 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

205. В изданиях научного типа при невозможности указать все предыдущие публикации документа указывается первая или наиболее точная и полная публикация и те последующие, которые содержат разночтения с публикуемым текстом.

В научно-популярных изданиях обычно указывается только первая публикация или наиболее известная и прочно вошедшая в научный оборот. При большом количестве ранее опубликованных документов этот факт оговаривается в предисловии.

В учебных изданиях в легенде оговариваются только те случаи, когда документы публикуются впервые: "Публикуется впервые".

Иноязычные названия изданий в легенде приводятся на языке оригинала, при этом в научных изданиях указывается полнота и качество предшествующей публикации.

Сноска. В пункт 205 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

206. Каждый картографический документ в публикации сопровождается легендой, содержащей следующие сведения:

масштаб;

указание на язык документа (для иноязычных документов);

количество листов, размер картографического изображения и обозначение степени уменьшения (увеличения) при репродуцировании;

способ воспроизведения оригинала (рукописные, изданные);

подлинность или копийность источника (для рукописных документов);

способ издания: гравюра, литография (для изданных);

ориентировка по странам света (если она отлична от современной);

раскраска;

материал (отличный от бумаги);

поисковые данные (шифр) документа;

предшествующие публикации документа;

внешние особенности документа.

Сноска. В пункт 206 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

207. Легенда к графическим документам состоит из тех же элементов, что и легенда к текстовым документам. В зависимости от типа издания она приводится в списке чертежей (иллюстраций) или помещается вслед за названием документа.

Сноска. Пункт 207 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

208. Легенда сокращается за счет указания в археографическом предисловии повторяющихся однородных элементов (название архива, фонда - при публикации документов одного архива или фонда, подлинность, способ воспроизведения).

Сноска. В пункт 208 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

209. Легенда помещается вслед за текстом документа. В изданиях научного типа легенда помещается после заголовка документа.

В изданиях творческих и биографических материалов, а также в периодической печати и продолжающиеся изданиях контрольно-справочные сведения и указания на первую публикацию помещаются в предисловии, во введении к главам и в примечаниях в конце тома или главы.

При опубликовании документов на языке оригинала с переводом легенда помещается после иноязычного текста.

В легендах применяются как общепринятые, так и установленные для данного издания сокращения.

Сноска. Пункт 209 с изменениями, внесенными приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 7. Археографическое оформление
аудиовизуальных документов

210. Публикация аудиовизуальных документов сопровождается научным описанием, обеспечивающим в необходимо полном объеме наглядное представление об объекте съемки, исследуемом событии или факте.

Публикация фотодокумента снабжается следующими сведениями:

название документа (краткая аннотация), дата, место, автор, оригинальность, носитель информации, цветность, размер оригинала, масштаб изображения,степень полноты воспроизведения, поисковые данные, сведения о первой публикации.

Недостающие элементы, установленные археографом, заключаются в квадратные скобки и оговариваются в подписи (названии или краткой аннотации) или текстуальных примечаниях с указанием источников информации. Неустановленные элементы также оговариваются.

Публикуемый кино-, видеокадр или ряд кино-, видеокадров одного плана сопровождаются следующими информационно-справочными данными: название кино-, видеодокумента, название кино-, видеопроизведения (объем, количество частей, цветность), учреждение-создатель, дата производства, место съемки, авторы, поисковые данные, сведения о публикациях.

Публикация фотопортретов различных разновидностей (индивидуальных, групповых, репортажных, постановочных) требует, помимо общей характеристики содержания, обязательных сведений об изображенных лицах: имя, отчество, фамилия, годы жизни, профессия, звание, должность, место съемки. При публикации групповых фотопортретов с большим числом участников съемки наряду с обобщенной характеристикой ("Делегаты съезда (конференции, слета…"), "Слушатели курсов…" так далее) даются конкретные сведения о выдающихся лицах - участниках съемки или лицах, имеющих непосредственное отношение к теме издания.

Характеристика события в подписи к репортажному кино-, видео-, фотодокументу зависит от темы издания. В публикации, посвященной более широкой проблеме, чем отражаемое на снимке событие, следует обозначить проблему или исторический период, а затем конкретизировать запечатленное на кино-, видео-, фотодокументе событие.

Степень полноты научного описания кино-, видео-, фотодокументов и порядок размещения информационно-справочных сведений (непосредственно рядом с изображением, в примечаниях, во вступительной статье, в приложениях или выходных данных издания) решается в зависимости от способа издания с учетом его типа, вида и формы, а также от жанра особенностей кино-, видеодокумента.

Сноска. Пункт 210 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

211. Научные издания кино-, видео-, фотодокументов предполагают наличие полной информации о публикуемых источниках. При этом сведения всей совокупности выявленных источников по теме издания, история их создания, анализ содержания и внешних особенностей сопровождают изобразительный ряд (подпись) или размещаются в научно-справочном аппарате.

Передаются также основные характеристики съемки: дата и место съемки, масштабы изображения.

Сноска. Пункт 211 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

212. В научно-популярных и учебных изданиях текст, поясняющий кино-, видео-, фотодокументы, включает не только конкретную информацию, но и является как бы введением к документам. В таких случаях текст распадается на вводную часть и подписи к одному или группе кино-, видео-, фотодокументов. При сложной композиции издание состоит из исторических и публицистических очерков, воспоминаний, дикторского текста.

В научно-популярных и учебных изданиях важно передать кино-, видео- и фотоскрипты (тексты лозунгов, транспарантов, вывесок, афиш, показания уличных часов, название корабля на матросской бескозырке), так как это способствует более полной передаче содержания кино-, видео-, фотодокумента, усиливает его эмоциональное восприятие.

Сноска. Пункт 212 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

213. Во всех типах изданий следует сохранять данный автором заголовок фотодокумента, включив его в научное описание или оговорив в научно-справочном аппарате.

Сноска. В пункт 213 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

214. Датировка кино-, фотодокументов является обязательным атрибутом археографического оформления для всех типов издания. В большинстве случаев необходимо указывать дату кино-, видео- и фотосъемки (год, месяц, число).

215. В состав заголовка фонодокумента входят следующие элементы, расположенные в следующем порядке: жанр фонодокумента, автор, адресат (в письмах и обращениях), краткая аннотация содержания, дата записи, место создания фонодокумента.

Сведения, необходимые для составления заголовка, определяются по учетным документам текстовой сопроводительной документации, внешним атрибутам оригиналов и содержанию фонодокументов. Для выявления отсутствующих данных следует обратиться к архивным документам, справочникам, литературе, мемуарам и непосредственно к авторам и участникам событий, запечатленных в фонодокументе.

Состав элементов заголовка, а также порядок их расположения зависят от способа, типа, вида, формы издания, а также от жанра фонодокумента.

Жанр фонодокумента устанавливается в соответствии с современной жанровой классификацией (выступление, беседа, репортаж, композиция, документальная радиодрама).

Сноска. Пункт 215 с изменением, внесенным приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

216. Фонодокументы являются результатом коллективного творчества, в котором в зависимости от жанра и формы принимают участие журналисты, редакторы, звукорежиссер, звукооператор, участники события, исполнители.

Если лицо, производившее звукозапись, выполняло только технические функции, то автором фонодокумента является участник или выступающий.

Большие авторские коллективы, принимавшие участие в создании фонодокументов, указываются в примечаниях.

Атрибутирование фонодокументов осуществляется путем источниковедческого анализа с применением метода идентификации голоса. Если авторов или участников установить не удалось, необходимо оговорить это в текстуальных примечаниях.

Адресат фонодокумента указывается только в тех случаях, когда аннотируются звуковые письма и обращения, в содержании которых указываются конкретные лица или группы лиц.

217. В репортажах и трансляциях, записанных с места события, дата записи полностью совпадает с датой события. Фонодокументы, содержание которых не имеет явных указаний на дату записи или события, датируются днем (часом) их первого выхода в эфир, которые устанавливаются по радиопрограммам или другим источникам (микрофонным делам, мемуарам, периодической печати).

Если дату установить не удается, то она определяется с помощью других источниковедческих методов или технического анализа внешних особенностей носителя и его элементов (величины дисков, наименования фирмы, этикетки, каталожного номера, матричного номера).

Все элементы заголовка, установленные археографом, заключаются в квадратные скобки или оговариваются в текстуальных примечаниях с указанием источников информации. Неустановленные элементы также оговариваются в примечаниях.

218. Заголовки фонодокументов для публикации типографским способом составляются согласно общим правилам (см. п. 161).

219. Публикуемый фонодокумент сопровождается справочными сведениями, куда входят: поисковые данные (шифр) фонодокумента, указание на язык фонодокумента (для фонодокументов на языке, отличном от языка издания), носитель информации (восковой валик, шоринофонная запись, граммофонный оригинал, негатив фотографической (оптической) записи, запись на магнитной ленте), время звучания в минутах и секундах, ссылки на предшествующие публикации фонодокумента.

Легенда помещается непосредственно после текста фонодокумента.

Глава 6. Систематизация документов и структура издания
Параграф 1. Структура издания

220. Структура документального издания зависит от типа, вида и формы документальной публикации, темы и характера публикуемых документов.

В однотомные издания научного типа включают: предисловие (историческая и археографическая части), текст документов, примечания по тексту и содержанию, указатели, перечни, список сокращений, оглавление с перечнем публикуемых источников. Включение в издание хроники событий, библиографии и приложений решается конкретно для каждого сборника.

В многотомных и серийных изданиях первый том содержит общее для всего издания предисловие.

При наличии в издании специального тома изменяется набор частей отдельных томов, входящих в серию. В этом случае том состоит из предисловия, текста документов, примечаний (текстуальных, по содержанию), списка сокращений, указателей, перечня публикуемых документов, оглавления.

В документальные сборники научно-популярного типа включают: предисловие, текст документов, примечания по тексту и содержанию, перечень публикуемых документов, список сокращенных слов, указатели, оглавление.

В документальные сборники учебного типа включают: краткое предисловие, пояснительный текст к разделам, темам уроков, группам документов или отдельному виду исторических источников; тексты документов, примечания по тексту и содержанию, терминологический словарь и рекомендательную библиографию, содержание с перечнем публикуемых источников.

Включение в сборник научно-популярного и учебного типов других элементов научно справочного аппарата (указателей, хроники), а также их расположение зависит от темы публикации и характера документов.

Краеведческие издания имеют указатели имен и географических названий, библиографию.

221. Отдельные части издания документов располагаются в следующем порядке: предисловие, тексты документов, приложения, список сокращений, примечания по содержанию, хроника, указатели, список использованных источников, библиография, список иллюстраций, перечень опубликованных документов, оглавление.

Параграф 2. Систематизация документов

222. Систематизация документов в публикации осуществляется в зависимости от темы издания и характера документов. Существуют следующие виды систематизации документов: хронологическая, тематическая, географическая, номинальная (по разновидностям документов), авторская и корреспондентская.

Систематизация документов в сборнике проводится по нескольким признакам (тематико-хронологическая, номинально-хронологическая и так далее).

Принципы систематизации документов определяются в плане-проспекте издания.

Расположение документов в издании закрепляется порядковым номером.

Сноска. Пункт 222 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

223. При хронологическом построении издания отступления от строгой хронологии расположения текстов допускаются в следующих случаях:

когда документ содержит обобщающую характеристику (оценку) периода, он помещается в начало группы документов, относящихся к периоду;

когда несколько документов под разными, но хронологически близкими датами касаются одного события (факта), они объединяются под групповым заголовком;

когда дата составления и рассмотрения документа не совпадают, когда того требует освещение темы.

Все случаи отступления от хронологии оговариваются в примечаниях или в предисловии.

При тематическом построении сборника выделяются разделы, в которых объединяются обобщающие документы, касающиеся ряда вопросов.

Сноска. Пункт 223 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

224. Делопроизводственные документы, датированные по времени их подписания, принятия или утверждения, располагаются в соответствии с этой датой.

225. Материалы к протоколам - стенограммы выступлений и докладов, тезисы докладов и другие документы, обсуждаемые на заседаниях и совещаниях, помещаются в последовательности их рассмотрения.

226. Статистические таблицы, не имеющие даты, датируются по содержанию и располагаются в соответствии с этой датой.

Статистические таблицы, имеющие только дату поступления в учреждение или утверждения, датируются и располагаются в соответствии с этой датой.

Статистические таблицы, подготовленные по датированным архивным документам, датируются по крайним датам этих документов и располагаются по первой дате.

Сводные статистические сведения располагаются в конце каждого раздела независимо от их даты.

Сноска. В пункт 226 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

227. Документы, составлявшиеся в течение некоторого промежутка времени, помещаются в издании по конечной дате, когда они являются единым целостным документом (например, литературное произведение), и по начальной дате, если записи каждого дня имеют самостоятельное значение (например, дневниковые записи, журналы боевых действий, исторические формуляры).

228. Документы, датированные только месяцем или годом, помещаются в конце соответствующего периода времени вслед за точно датированными документами. Если приблизительная дата документа установлена в пределах нескольких дней, месяцев или лет, то такие документы помещаются по начальной дате вслед за точно датированными документами.

Документы, приблизительно датированные одним днем, располагаются в следующем порядке: ранее 25 августа, не позднее 25 августа, 25 августа, не ранее 25 августа, позднее 25 августа.

229. Если дата события не совпадает с датой документа, то при тематической группировке документов, главным образом, в научно-популярных и учебных изданиях документы размещаются по дате события, что оговаривается в археографическом предисловии.

Сноска. Пункт 229 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 7. Научно справочный аппарат
Параграф 1. Общие положения

230. Каждое издание документов сопровождается научно-справочным аппаратом.

Основная задача научно-справочного аппарата в издании научного типа - сообщить исследователю максимум сведений о публикуемых и выявленных источниках.

Задача научно-справочного аппарата изданий научно-популярного и учебного типов: - разъяснить содержание публикуемых документов, а также дать дополнительные сведения для расширения знаний читателей.

Сноска. В пункт 230 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

231. Состав научно-справочного аппарата зависит от типа, вида и формы издания. В него входят: предисловие; примечания по тексту и содержанию; указатели; хроника; список сокращений; терминологический словарь; библиография; перечень публикуемых документов; оглавление (содержание).

Научно-справочный аппарат к публикациям документов в периодических и продолжающихся изданиях состоит из предисловия и примечаний.

232. Источниками для составления научно-справочного аппарата служат неопубликованные и опубликованные документы, периодические издания, монографии, статьи, справочники. При публикации творческих документов в качестве источников для составления научно-справочного аппарата привлекаются опубликованные и неопубликованные творческие произведения.

В составных частях научно-справочного аппарата одни и те же сведения по конкретным объектам не повторяются. Редакция научно-справочного аппарата является единообразной в пределах всего издания, в том числе и серийного.

233. В изданиях, включающих документы на разных языках, научно-справочный аппарат или его отдельные части в зависимости от типа и целей издания составляются на одном или нескольких языках.

Параграф 2. Предисловие

234. К изданиям документов составляются предисловия. В научных и научно-популярных изданиях предисловие состоит из исторической и археографической частей и содержит указание на назначение издания, оценку публикуемых документов, характеристику приемов его подготовки.

К публикациям документов в периодической печати и продолжающихся изданиях составляется общее предисловие, где кратко излагается суть вопроса, которому посвящены документы, дается характеристика документов и указывается место их хранения. Иногда предисловие заменяется аннотациями к группе документов или отдельному документу.

В изданиях учебного типа также составляется краткое общее предисловие. В специальных вузовских хрестоматиях такие предисловия дополняются вводной статьей или составляется развернутое предисловие, состоящее из исторической и археографической частей.

Сноска. Пункт 234 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

235. Историческая часть предисловия в изданиях научного типа содержит:

определение целей и задач издания;

обоснование темы издания;

анализ предшествующих публикаций;

историографический анализ литературы по теме;

характеристику состояния источниковой базы темы;

источниковедческую и историографическую оценку вновь издаваемых документов;

сведения (биографические) об авторе и творческой истории публикуемых источников (для мемуарных и эпистолярных источников).

В исторической части предисловия к пофондовым изданиям рассматривается также место учреждения, фонд которого издается, в системе государственных учреждений, показываются причины возникновения и прекращения его существования, характеризуется его деятельность.

В исторической части предисловия к изданиям одного вида документов подчеркивается научная значимость данного вида источников и объясняются причины, вызвавшие включение в сборник документов других видов.

В исторической части предисловия к изданию документов одного лица излагается биография автора и творческая история публикуемых документов.

236. Археографическая часть предисловия в изданиях научного типа содержит сведения о составе, структуре издания и приемах публикации документов. В ней дается:

характеристика использованных фондов, коллекций, печатных источников;

изложение и обоснование принципов отбора документов для издания;

характеристика объема работы по выявлению и отбору документов;

характеристика или обзор выявленных, но не вошедших в издание документов (если не дается их перечень);

план издания;

характеристика особенностей подготовки данного издания;

характеристика научно-справочного аппарата, приемов и источников его составления;

перечисление всех лиц и учреждений, принимавших участие в подготовке издания.

В археографической части предисловия к пофондовым изданиям характеристика использованных фондов дается лишь в том случае, когда документы, освещающие деятельность фондообразователя, выявлялись в других фондах.

237. Предисловие в серийных изданиях научного типа составляется ко всей серии и к каждому тому. Общее предисловие к серии содержит:

определение цели и задач издания;

обоснование темы издания;

перечисление архивов, в которых проводилось выявление документов;

план построения серии;

изложение особенностей подготовки данного издания;

обоснование общих принципов отбора документов для издания;

характеристику научно-справочного аппарата, приемов и источников его составления;

перечисление учреждений, принимавших участие в подготовке издания.

Построение предисловий к томам серии аналогично построению предисловий к сборникам научного типа.

Характеристика особенностей подготовки каждого тома и состава научно-справочного аппарата в предисловии к тому дается только в том случае, если в нем использованы новые по сравнению с другими томами серии приемы или изменен состав научно-справочного аппарата.

Сноска. В пункт 237 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

238. В исторической части предисловия определяется научное значение темы издания с краткой оценкой предшествующих публикаций документов и литературы, дается характеристика основных вопросов публикации, а также анализ публикуемых документов в плане освещения ими данной темы.

В археографической части предисловия указываются источники выявления документов и приводится их краткая оценка, даются пояснения к отбору и передаче текста документов, освещаются особенности их археографического оформления, сообщаются сведения о плане издания, научно-справочном аппарате и составителях издания, а также указывается, на кого рассчитана публикация. Изложение археографических сведений зависит от характера публикации. Эти сведения могут быть вынесены в послесловие или даваться в пояснительных текстах к отдельным документам или их группам.

Сноска. Пункт 238 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

239. Предисловие к разделам в томах серийных изданий составляется в том случае, когда том посвящен многоплановой проблеме, получившей недостаточное освещение в исторической литературе. В предисловии к разделу дается:

- историография вопроса, которому посвящен раздел,

- источниковедческий анализ вошедших в данный раздел документов,

- изложение конкретных приемов отбора, примененных в разделе.

В предисловиях к серии и тому эти вопросы не рассматриваются.

Сноска. В пункт 239 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

240. В кратком предисловии определяются задачи издания и оговаривается круг читателей, которым оно адресовано. Здесь же приводятся сведения о структуре издания, составе научно-справочного аппарата и дается краткая характеристика основных групп публикуемых документов или отдельных наиболее важных источников.

В развернутом предисловии к специальным вузовским хрестоматиям дается источниковедческая характеристика основных групп публикуемых источников, а также приводится обзор важнейших публикаций этих источников.

В учебном издании одного памятника в предисловии или статье излагаются результаты его текстологического, источниковедческого и археографического исследований.

В том случае, когда учебное издание состоит из нескольких томов, помимо предисловий к каждому отдельному тому, составляется общее предисловие с обоснованием целей, задач, определением структуры и научно-справочного аппарата всего издания.

Сноска. Пункт 240 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

241. В научно-популярных и учебных изданиях, помимо предисловий, составляются вводные пояснительные тексты - введения или исторические справки к разделам или главам. В учебных изданиях - вводные пояснительные тексты к темам занятий, к группам документов или отдельным источникам.

Характер введений к разделам и главам хрестоматии зависит от ее темы и структуры, а также от назначения издания. В том случае, когда материалы учебной хрестоматии сгруппированы в хронологические разделы, составляются краткие вводные статьи или справки по истории страны или края в данный период, причем конкретный местный материал увязывается с событиями в стране. Во введениях к разделам и главам даются ссылки на публикуемые материалы и литературу. В том случае, когда предисловие имеет краткую форму, во введениях к разделам дают краткую характеристику публикуемых источников.

Вводные пояснительные тексты к темам занятий, группам документов или отдельным источникам, в отличие от примечаний, содержат основные сведения, относящиеся к теме или к этим документам в целом. В специальных хрестоматиях в пояснительных вводных текстах к группам источников дается минимум основных археографических и источниковедческих сведений о данных источниках.

Параграф 3. Примечания

242. В примечаниях комментируются вопросы, связанные с составом, содержанием и особенностями текста документов. В примечаниях сообщаются дополнительные сведения, необходимые для углубленного изучения публикуемых источников.

Примечания составляются к тексту и содержанию документов. Круг вопросов, подлежащих комментированию как по тексту, так и по содержанию документов, устанавливается исходя из конкретных источников в соответствии с типом издания.

243. Текстуальные примечания отражают результаты критики текста документов. В текстуальных примечаниях:

излагается история текста;

обосновывается выбор текста при наличии нескольких источников (если это не сделано в предисловии);

приводятся разночтения;

обосновывается установление автора, адресата, места и даты, источника;

разъясняются неисправности (смысловые искажения, пропуски в тексте, непрочитанные места, повреждения текста) и особенности текста (подчеркивания, описки);

отмечается отсутствие подписей под документом, наличие неразборчивых подписей, количество подписей;

отмечаются неточности цифровых данных документа; переводятся иноязычные слова и фразы; дается расшифровка имеющихся в тексте документа одиночных сокращений;

поясняются специальные термины и малоупотребительные слова (при отсутствии терминологического словаря);

указываются источники цитирования;

поясняются купюры археографа;

сообщается о сохранении заголовка документа;

указывается место нахождения документа, упоминаемого в тексте публикуемого документа;

приводятся собственные примечания документа;

даются отсылки к другим документам издания.

Сноска. В пункт 243 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

244. Текстуальные примечания в изданиях научного типа содержат детальные сведения для изучения истории создания текста, о его особенностях и погрешностях, а также дать полную информацию об упоминаемых документах в тексте публикуемых источников.

При параллельной публикации иноязычных источников и переводов в одном издании, когда тексту придается особое значение, текстуальные примечания составляются на двух языках – к иноязычному тексту на языке оригинала (приведение разночтений и тому подобнее), к переводу – на языке издания.

Сноска. Пункт 244 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

245. Текстуальные примечания в изданиях научно-популярного типа даются с меньшей степенью подробности и лишь в том случае, когда необходимо пояснить текст документа для правильного его прочтения и понимания.

В них разъясняются неисправности и особенности текста, обосновывается датировка, поясняются термины и малоупотребительные слова, купюры археографа, переводятся иноязычные слова и даются отсылки к другим документам.

246. Текстуальные примечания в изданиях учебного типа содержат минимум пояснений, облегчающих правильное прочтение и понимание текста. Здесь приводятся перевод иностранных и устаревших слов и фразеологических оборотов, пояснение терминов, указания на пропуски или не поддающиеся прочтению слова в тексте источника, сведения о дате его написания. В примечаниях к учебным изданиям излагается не содержание, а результаты работы с текстом.

Поскольку учебный тип изданий допускает и даже предполагает публикацию документов в извлечениях, в текстуальных примечаниях не дается обоснование извлечений и не излагается содержание опущенных частей текста.

247. Обозначение и размещение текстуальных примечаний. Текстуальные примечания обозначаются знаком сноски (цифрой, звездочкой, буквой) и размещаются в подстрочнике на той же странице. В научных изданиях, нуждающихся в подробных текстологических комментариях (история рукописи, характеристика разных вариантов и редакций, обоснование выбора текста, датировки), они помещаются после документа или в конце книги, а примечания по частным вопросам приводятся под строкой.

248. Примечания по содержанию в изданиях любого типа призваны помочь читателям правильно понять и оценить содержание издаваемых документов.

Примечания по содержанию в научных и научно-популярных изданиях сопровождаются ссылками на архивные и печатные источники, послужившие основанием для их составления.

Сноска. Пункт 248 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

249. Примечания по содержанию в изданиях научного типа имеют задачи:

исправить неверные показания источника научного типа о фактической стороне того или иного явления;

дать оценку достоверности сведений, сообщаемых публикуемыми источниками;

раскрыть глухие или иносказательные упоминания о событиях, лицах, предметах;

сообщить дополнительные сведения о фактах, лицах, учреждениях, событиях, упоминаемых в документах;

сообщить основные биографические данные о лицах, упоминаемых в документах, позволяющие составить представление об их деятельности и показать их роль в развитии освещаемых событий;

раскрыть содержание документа, упомянутого в тексте публикуемого источника (путем изложения содержания, цитирования, приведения полного текста);

дать дополнительные сведения о событиях, предшествующих тем, которые отражены в документах, или о том, как они развивались дальше.

Примечания по содержанию основываются на исследованиях широкого круга архивных и печатных источников, а также научной литературе и дополняют публикуемые документы новыми важными сведениями из выявленных, но не включенных в издание источников. В ряде случаев они представляют собой научное исследование по частному вопросу, касающееся содержания публикуемого источника.

Сноска. В пункт 249 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

250. Круг объектов, нуждающихся в пояснениях в примечаниях по содержанию в изданиях научно-популярного типа, выбирается с расчетом на широкую читательскую аудиторию. В примечаниях дается научная оценка исторических фактов, событий, содержащихся в документах сборника, раскрывается связь между ними. Приводятся краткие биографические справки об упоминаемых лицах, а также дополнительные сведения о фактах, событиях, действиях отдельных лиц. Поясняются также старые наименования учреждений, организаций.

Сноска. Пункт 250 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

251. В примечаниях по содержанию в учебных изданиях поясняются: фамилии, названия учреждений и организаций, старые наименования учреждений, улиц, городов, названия разновидностей источников, а также приводятся дополнительные фактические сведения, которые углубляют знание предмета и расширяют кругозор учащихся.

252. В примечаниях по содержанию поясняется содержание: части документа; документа; группы документов.

Размещение примечаний в том или ином месте издания определяется его назначением и количеством примечаний.

В научных и научно-популярных изданиях, когда объем примечаний велик, они нумеруются арабскими цифрами и помещаются в конце книги в валовом порядке или под номерами документов, сохраняя валовую нумерацию внутри каждого из них.

В учебных, а также в некоторых научных и научно-популярных изданиях небольшие примечания по содержанию помещаются вместе с текстуальными под строкой или вслед за текстом публикуемых источников.

Сноска. Пункт 252 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 4. Хроника

253. Существуют следующие виды хроник:

историческая (хроника событий, фактов, относящихся к периоду или теме, которые освещаются в издании);

биографическая, относящаяся к жизни и деятельности определенного лица.

Историческая хроника является частью научно-справочного аппарата документальных изданий всех типов. В ней приводится вся известная по данной теме совокупность фактов, устанавливаются последовательность и взаимосвязь событий.

Биографической хроникой снабжаются, в основном, научные издания литературного и творческого наследия общественных деятелей, представителей науки, искусства, литературы.

Сноска. Пункт 253 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

254. Каждая статья хроники состоит из даты, обозначения факта, события и указания источников, на основании которых установлен факт.

В изданиях научного типа составляются детальные хроники, на основании которых можно, проводить определенные подсчеты, делать сравнительные выводы.

В хронику к научно-популярным и учебным изданиям включаются лишь основные факты, события, относящиеся к теме или хронологическому периоду данного сборника.

В учебном издании каждая статья хроники состоит из даты и обозначения факта. Источники ее составления не указываются.

255. Дата в хронике обозначается в соответствии с правилами датировки документов в заголовках, установленном пунктом 190 данных Правил. При большом количестве фактов в пределах одного года при их перечислении указывается число и месяц, а год выносится в общий заголовок. Факт, событие обозначается точно и кратко, на первое место выносится его сущность. В пределах одной хроники необходимо единообразие в редакционном стиле статей.

256. Источниками хроники являются архивные документы, вошедшие и не вошедшие в публикацию, ранее изданные документы по данной теме, периодическая печать и литература. Указание на источник сопровождает каждую статью хроники. Оно включает: для архивных документов – шифр, для опубликованных документов – наименование сборника, страницу и номер документа, для литературы – наименование, выходные данные, страницу.

Сноска. Пункт 256 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

257. Систематизация статей хроники. При перечислении в хронике событий, фактов, происходивших в один день, они располагаются в порядке их последовательности по часам (если известны часы) или по значимости (сначала факты общего значения, потом частного, сначала события в центре, потом на местах).

Систематизация приблизительно датированных фактов в хронике проводится в порядке, установленном пунктом 196 данных Правил.

Если событие, факт обозначаются лишь названием месяца без указания числа, данная статья хроники располагается после статей с точными датами этого месяца.

Если событие происходило продолжительное время, оно помещается в хронику по начальной дате.

При наличии большого количества статей хроники рекомендуется их нумеровать.

Параграф 5. Указатели

258. Указатель – упорядоченный перечень наименований или обозначений объектов текста, упоминаемых в нем, содержащий необходимые пояснения и ссылки на страницы издания. Задача его – облегчить поиск в издании нужных сведений.

Указатели бывают трех видов: именной, географический, предметный и некоторые их разновидности.

По форме указатели бывают глухими, развернутыми и смешанными.

Глухой указатель включает в себя обозначение объекта и ссылочные данные. В развернутом указателе содержатся обозначение объекта, ссылочные данные и различного рода пояснения. Смешанный указатель составляется при отсутствии информации для пояснений по всем выбранным для указателя объектам.

Выбор указателей для издания зависит от типа, а также цели и содержания данного издания. Издания научного и научно-популярного типа снабжают самыми разнообразными указателями, содержащими пояснения с различной степенью подробности. В учебных изданиях указатели не обязательны. В краеведческих учебных хрестоматиях целесообразно составлять именной и географический указатели.

Сноска. Пункт 258 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

259. Обозначение понятий во всех указателях дается в именительном падеже. Пояснение понятия определяет, в каком качестве оно упоминается в издании, и отделяется от него запятой.

Сноска. Пункт 259 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

260. После наименования и пояснения понятия в указателе без какого-либо знака препинания ставятся страницы издания, на которых эти понятия упоминаются. Перечисленные страницы разделяются запятыми.

261. К серийным и многотомным изданиям научного типа составляется специальный справочный том, включающий объединенные указатели ко всему изданию. Когда в научно-справочный аппарат отдельных томов издания, серии входят несколько указателей, сведения, включенные в них, и сведения объединенного указателя не дублируют друг друга.

Сноска. Пункт 261 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 6. Именной указатель

262. Именной указатель состоит из алфавитного перечня фамилий, имен, псевдонимов, кличек наименований лиц, встречающихся во всем издании, и ссылочных данных.

263. Лицо в указателе обозначается фамилией, именем и отчеством или фамилией и инициалами. При наличии в тексте документов одинаковых фамилий с инициалами и без инициалов в указателе сначала пишутся фамилии с инициалами, а потом без них. Если лицо в тексте документа обозначено не полностью (только по имени или псевдониму) в указателе оно обозначается также как в документе. При наличии в тексте документов разных лиц с одной и той же фамилией и одними и теми же инициалами, имена и отчества этих лиц даются полностью. В том случае, когда имена совпадают, даются краткие пояснения, относящиеся к этим лицам.

Сноска. Пункт 263 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

264. Если одно и то же лицо упоминается в тексте документов под несколькими именами, то все сведения о нем и ссылочные данные сосредоточиваются под основным наименованием, за которое принимается общеизвестное, упоминаемое в тексте. Все остальные наименования этого лица указываются в круглых скобках вслед за основным, а также по алфавиту в соответствующих местах указателя со ссылкой на основное наименование.

265. Если в тексте документов в написании имен одной и той же фамилии или имени имеются разночтения, то вслед за правильным наименованием этого лица в круглых скобках приводятся все разночтения, а потом даются пояснения и ссылочные данные. Разночтения приводятся в соответствующих местах указателя по алфавиту со ссылкой на правильное наименование.

Фамилии, имена и отчества передаются в указателе по современному фонетическому обозначению; если в тексте документов встречаются устаревшие формы, они передаются в круглых скобках вслед за основным обозначением. Кроме того, они указываются в соответствующем месте указателя по алфавиту со сноской на основную форму.

Сноска. В пункт 265 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

266. Иностранные имена передаются в указателе в транскрипции того языка, на котором издается сборник документов. Частицы, имеющиеся в иностранных фамилиях (фон дер, ван, ле, де, ди), приводятся после фамилии и инициалов. Иностранное написание приводится рядом в скобках.

267. Казахские имена и имена народов Востока передаются в указателе в русской транскрипции или языка подлинника документа.

В двуязычных публикациях при параллельном издании документов, как на казахском, так и на русском языках, в именной указатель фамилия выносится на том языке, на котором упоминается впервые в общепринятой форме. В скобках приводятся все остальные встречающиеся в документах варианты.

268. Именной указатель составляется в глухой, развернутой или смешанной форме. Форма указателя определяется в зависимости от темы и типа издания.

В документальных изданиях научного типа составляются развернутые именные указатели.

В документальных изданиях научно-популярного типа составляются как глухие, так и развернутые именные указатели. Пояснения в развернутом указателе содержат краткие биографические сведения, а также характеристики лиц, необходимые для выяснения их роли в освещаемых событиях. Степень подробности пояснений в указателе определяется конкретно для каждого издания.

Сноска. Пункт 268 с изменениями, внесенными приказами и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

269. Сборники научного типа сопровождаются аннотированным именным указателем или именным комментарием, содержащим подробные биографические сведения. При составлении аннотированного именного указателя и примечаний по содержанию документов, включающих биографические данные, не используются одни и те же сведения. При выборке объектов для включения в именной комментарий составляется глухой именной указатель с указанием ссылочных данных. В именном комментарии ссылочные данные не проставляются.

Сноска. Пункт 269 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 7. Географический указатель

270. Географический указатель состоит из алфавитного перечня географических и топографических наименований, которые встречаются в издании, сопровождаемых пояснениями и ссылочными данными. Степень подробности пояснений зависит от типа и содержания публикации.

271. Наименования включаются в географический указатель в том обозначении, в каком они встречаются в тексте документов. За основное наименование принимается то из них, которое в тексте документов было исторически последним. Вслед за этим в круглых скобках указываются все разночтения этого наименования (иноязычные в том числе) и современное. Кроме того, разночтения помещаются в указателе на соответствующих местах по алфавиту со ссылкой на основное наименование.

Сложные географические наименования вносятся в указатель по первому слову. Части какого-либо географического целого (района в городе или области, уезда в губернии и тому подобнее), упоминающиеся в документах, вносятся в указатель под своим наименованием, а в пояснении указывается, к какому географическому целому относится данная часть. При упоминании в тексте документов как географического целого, так и его составных частей, последние систематизируются по алфавиту внутри географического целого.

Сноска. В пункт 271 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

272. Географический указатель составляется в развернутом виде. Степень подробности указателя пояснений указателя в документальных изданиях научного типа зависит от содержания публикации и характера географических наименований. Расширенные пояснения необходимо составлять в том случае, когда в издании упоминаются места, потерявшие свое прежнее значение или уже не существующие. Пояснения в географическом указателе для изданий научно-популярного типа включают в себя сведения, касающиеся определения наименования, а также его переименования.

Сноска. Пункт 272 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 8. Предметный указатель

273. Предметный указатель представляет собой алфавитный перечень понятий, предметов, упоминаемых в тексте документов со ссылками на страницы издания. В зависимости от содержания документов составляется общий предметный указатель, включающий все предметные обозначения, имеющие существенное значение для раскрытия содержания публикации, или специальный, включающий один или несколько видов однородных предметных обозначений.

В документальных изданиях научного типа, включающих многоаспектные документы (протоколы, переписка), а также в изданиях с хронологическим расположением документов составляется предметно-тематический указатель. В предметно-тематическом указателе рубрика является предметом, понятием, а подрубрика - темой или разделом темы.

Документальные издания научно-популярного типа снабжаются предметно-тематическими, а также специальными предметными указателями для более подробного раскрытия содержания документов.

Сноска. Пункт 273 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

274. Общий предметный указатель состоит из предметных обозначений - рубрик, отражающих основное понятие; подрубрик, уточняющих свойства, особенности этих понятий; ссылочных данных.

275. Рубрики предметного указателя бывают: простыми, выражающими частные понятия, и сложными, состоящими из целого понятия, подразделяемого на частные понятия, которые образуют подрубрики.

276. Рубрики и подрубрики в пределах сложной рубрики в предметном указателе располагаются в алфавитном порядке.

277. Рубрики предметного указателя бывают: однословными и многословными. При сочетании существительного и прилагательного в многословных рубриках допускается инверсия, то есть нарушение привычного порядка слов в предложении, для того, чтобы сблизить однородные понятия и не повторять одинаковые слова.

Инверсия не допускается в том случае, когда сочетание слов является прочно установившимся термином, например, народный комиссар, но не комиссар народный.

278. Общий предметный указатель бывает только глухим, так как подрубрики, являющиеся составными частями основного понятия (рубрики), детализируют его содержание. Специальные предметные указатели бывают как глухими, так и развернутыми. В развернутом специальном указателе к предмету даются пояснения, которые представляют собой подробную аннотацию.

Сноска. Пункт 278 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

279. Специальный предметный указатель состоит из наименования однородных предметов (учреждений, организаций, органов печати и так далее) и ссылочных данных. Он представляет собой алфавитный перечень наименований предметов или имеет обобщающие рубрики. В последнем случае обобщающая рубрика, обозначающая родовое понятие, делится на подрубрики, обозначающие видовые понятия.

Сноска. Пункт 279 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 9. Терминологический словарь

280. Терминологический словарь поясняет устаревшие термины, а также слова, малоупотребительные или вышедшие из употребления. При наличии небольшого количества подобных терминов их целесообразно пояснять в примечаниях по содержанию.

В терминологическом словаре термины располагаются в алфавитном порядке и указывается их значение.

Параграф 10. Список сокращений

281. Список сокращений представляет собой алфавитный перечень встречающихся в издании сокращенно написанных слов. В него включаются сокращения, как имеющиеся в тексте документов и сохраненные в нем, так и введенные археографом. Список сопровождается полным наименованием сокращенных слов. Сокращения, встречающиеся не более одного раза, расшифровываются в подстрочных примечаниях.

Сокращения вводятся археографом в целях экономии места для часто повторяющихся слов в составе научно-справочного аппарата и достижения единообразия в передаче текста документов.

Сокращения слов исключают двоякое толкование.

Общепринятые сокращения, не требующие специальных разъяснений (т. е., т. д., пр., см., обл., р-н., р., оз. и другие, обозначающие названия мер веса, времени, пространства, относящиеся к цифрам или каким-либо наименованиям и не вызывающие двоякого толкования – кг., мин., см., м., км.), а также вошедшие в разговорную и письменную речь, сокращения слов, подобные таким, как ревком, райком, исполком, колхоз, в список сокращений не включаются.

При публикации большого количества иноязычных текстов составляется специальный список сокращений, принятых в иноязычных текстах.

Сноска. Пункт 281 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 11. Перечень публикуемых документов

282. Издания научного и научно-популярного типов содержат перечень публикуемых документов. Перечень публикуемых документов либо включается в оглавление, либо является самостоятельным разделом.

Элементы статьи перечня располагаются в следующем порядке: порядковый номер, дата, заголовок документа, страницы издания, на которых опубликован документ. Документы в перечне располагаются в соответствии со структурой издания (по главам, разделам и тому подобное) или в хронологическом порядке. Хронологическое построение перечня целесообразно в научных изданиях, в которых документы расположены не в хронологическом, а в каком-либо ином порядке (по тематике, по корреспондентам, по разновидностям источника и тому подобное), при этом на первое место, ставится дата, а номер документа указывается в конце заголовка.

Аннотированный перечень публикуемых документов необходимо составлять, если содержание документов не раскрыто в заголовках (например, в эпистолярных изданиях, в сборниках протоколов, дипломатической переписке).

Сноска. Пункт 282 с изменениями, внесенными приказами и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

283. Перечни выявленных, но не опубликованных документов составляются для изданий научного типа с целью дать исследователю сведения обо всех выявленных, но не опубликованных материалах по теме издания. Методика составления перечней различна в зависимости от характера и объема выявленных документов. В перечнях дается как подокументное, так и групповое описание документов.

При небольшом количестве документов в перечне приводятся следующие сведения: дата, заголовок и поисковые данные каждого документа или группы однородных документов, иногда – аннотация содержания.

Документы в перечнях систематизируются в соответствии со структурой сборника (по разделам и главам), либо по другим признакам, например, по хронологии, тематическим рубрикам или месту хранения.

В сборниках, включающих документы одной разновидности (протоколы, резолюции и так далее), в заголовках которых не раскрывается их содержание, составляется аннотированный перечень не вошедших в сборник документов.

Систематизация документов в перечнях может соответствовать структуре сборника (по разделам и главам), либо проводиться по другим признакам, например, по хронологии, тематическим рубрикам или месту хранения.

Сноска. Пункт 283 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

284. Перечни ранее опубликованных документов составляются для научных изданий в целях информации исследователей об уже введенных в оборот документах. В таких перечнях приводятся дата, заголовок документа (в случае необходимости – аннотация) и название издания, в котором ранее был опубликован документ, с выходными данными и указанием страниц. Систематизируются документы в перечне в соответствии со структурой сборника или по хронологии.

При включении в перечень документов, опубликованных в нескольких сборниках, названия этих сборников даются в качестве подзаголовка, а потом в хронологической последовательности перечисляются заголовки ранее опубликованных документов.

Сноска. Пункт 284 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 12. Перечень использованных источников

285. Перечень использованных источников как архивных, так и печатных составляется в научных и научно-популярных изданиях в том случае, когда для издания привлекалось большое количество источников. Обязателен для издания научного типа. В учебных изданиях перечень источников не составляется.

При отсутствии перечня источников в издании сведения о том, где выявлялась документы, приводятся в предисловии или в пояснительных текстах к документам (в учебных изданиях).

Сноска. В пункт 285 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

286. Архивные фонды, документы которых опубликованы в издании, группируются в перечне по архивам. Под наименованием каждого архива перечисляются фонды в порядке нарастания их номеров с полным их наименованием и указанием в скобках сокращенного обозначения.

Зарубежные архивохранилища перечисляются в алфавитном порядке после отечественных. При этом раскрываются сокращенные наименования, употребленные в легендах к публикуемым документам.

Сноска. В пункт 286 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

287. Перечень печатных изданий (книг, периодической печати), из которых извлечены публикуемые документы, помещается вслед за перечнем архивных фондов под специальным заголовком. Периодические издания в перечне группируются самостоятельно и для каждого из них указывается место и время издания.

Названия иностранных периодических изданий на языке оригинала выделяется в самостоятельный список (перечень) или включается в алфавитном порядке в общий список (перечень) периодических изданий.

Сноска. Пункт 287 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

288. В научных изданиях исторических источников библиографический список литературы по теме не составляется, а дается перечень использованных источников и литературы.

В научно-популярных и учебных изданиях составляется рекомендательный список литературы по теме публикации для расширения кругозора читателей.

Библиографический список литературы к научно-популярным изданиям включает раздел, состоящий из статей и монографий по теме публикации. В некоторых случаях в него включаются также художественные произведения.

В учебных изданиях исторических источников составляется список литературы по основным проблемам, освещаемым публикуемыми источниками. Литература в нем систематизируется по разделам и главам сборника, работы общего характера выносятся в специальный раздел.

В хрестоматиях литература систематизируется по двум разделам: "Обязательная литература" и "Дополнительная литература".

Сноска. Пункт 288 с изменениями, внесенными приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 13. Оглавление

289. В случаях наличия в издании глав в оглавлении или содержании отображается весь состав издания, включая научно-справочный аппарат и приложения, и содержит названия как всех разделов, так и всех входящих в него отдельных документов, если в нем нет перечня опубликованных документов. Оглавление или содержание располагается после титульного листа.

Сноска. Пункт 289 в редакции приказа Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Глава 8. Приложения и иллюстрации
Параграф 1. Приложения

290. Цель и состав приложений. Издания документов всех типов сопровождаются приложениями, в которых содержатся сведения, дополняющие публикуемые документы. В приложения включаются документы, а также материалы, составленные археографом на основании непубликуемых документов и источников: перечень (или обзор) выявленных, но не опубликованных документов; перечень ранее опубликованных документов; списки научных трудов, переименованных улиц и площадей, архитектурных и археологических памятников, не сохранившихся и не найденных писем; справки по истории предприятий, учреждений и организаций; справки-досье; таблицы. В форме таблиц даются не только цифровые, но и другие сведения, извлеченные из большого количества непубликуемых документов.

Задача приложений в издании научного типа - ввести в научный оборот максимально возможное количество сведений и источников. В связи с этим состав приложений в научных изданиях самый разнообразный. В изданиях научного типа источники, использованные для составления приложений, обязательно указываются после приложения или в - подстрочных примечаниях.

В научно-популярных и учебных изданиях в приложении помещаются дополнительные материалы по теме издания.

Сноска. Пункт 290 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

291. В состав публикуемых документов в приложениях могут быть включены карты и схемы, например, схема маршрутов различных путешествий, карты и схемы военных операций.

В приложения включаются как карты, схемы, выявленные в фондах, так и карты, составленные специально для издания. Картографический материал оформляется согласно п.165. При публикации карт, составленных специально для издания, указываются источники, на основе которых они составлены.

Если в издании содержится много карт, то составляется список карт, в которых даются все сведения, содержащиеся в подписях к картам, а также отсылка к страницам издания.

292. Все помещаемые в приложениях документы, как выявленные в архивах, так и в предшествующих изданиях публикуются, к ним составляются заголовки и легенды.

Сноска. В пункт 292 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Параграф 2. Иллюстрации

293. Издание документов может быть снабжено иллюстрациями, поясняющими и дополняющими текст. В качестве иллюстраций используются текстовые, графические (чертежи, схемы, графики), картографические, изобразительные и кинофотодокументы.

294. При воспроизведении изобразительных документов не применяется ретуширование, искажающее публикуемое изображение.

При воспроизведении графических документов необходимо исключать избыточную информацию, затрудняющую их чтение: рамки, угловые штампы, технические характеристики и пояснения. В графических документах изменяют масштаб, уменьшают число размеров, применяют обрывы и разрывы. Число видов, разрезов и сечений в соответствии с назначением иллюстрации, дает читателю наиболее полное представление о предмете и его устройстве.

Сноска. Пункт 294 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

295. Кинодокументы публикуются в виде отдельных или последовательно расположенных кинокадров (четырех и более) или взятых из различных частей плана, которые в совокупности составляют самостоятельный сюжет, что позволяет показать специфику кинодокумента – последовательное развитие событий в движении. Выбор оптимального количества кадров предполагает органическую связь между ними и передачу основных фактов, зафиксированных в кинодокументе.

Сноска. Пункт 295 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

296. Выбор формата (соотношения сторон), увеличение или уменьшение копии по сравнению с оригиналом зависят от значения кино- или фотокадра в издании, от типа издания и от того, будет ли кинофотодокумент публиковаться как самостоятельная смысловая единица или как элемент композиции.

При публикации избранное автором соотношение сторон кино- или фотокадра сохраняется. Замена горизонтального формата вертикальным, квадратным или овальным допускается лишь при использовании кинофотодокумента не в основном фоторяду публикации, а как элемент художественного конструирования – монтажные фотоплакаты; коллажи на форзаце, шмуцтитулах книги.

Сноска. Пункт 296 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

297. Кадрирование - применяемый в процессе съемки и печати метод выбора сюжетно и эстетически значимой информации. Кадрированию подлежит часть кинофотодокументов.

При публикации кинофотодокументов, у которых в результате авторского кадрирования в позитиве произошла утрата информации, следует остановить свой выбор на негативе.

Если издание характеризует творчество определенного автора (или группы авторов), то при помощи рамки можно продемонстрировать процесс кадрирования с соответствующими пояснениями.

Сноска. Пункт 297 с изменением, внесенным приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

298. Фрагментирование - выбор необходимой части изображения кинофотодокументов при подготовке их к изданию. Наиболее часто оно применяется к групповым кинофотоснимкам при подготовке издания, посвященного какому-либо лицу. При этом следует обязательно указать, что публикуется фрагмент кинофотодокумента.

В случае выбора для воспроизведения в публикации из многокадровой фотокомпозиции его фрагмента - одного или нескольких кино- или фотокадров - необходимо указать название композиции и дать ее краткое описание.

299. Устранение неисправностей изображения кинофотодокументов. Вопрос о сохранении или устранении дефектов кинофотодокументов решается с учетом целей и задач издания и характера публикуемых документов. В научных изданиях публикация кинокадров и фотоснимков сохраняет все имеющиеся внешние особенности носителя, необходимые для восприятия и анализа документов.

При публикации кинофотодокументов в агитационно-массовых изданиях допускается их ретуширование, если этот процесс не затрагивает их содержательной стороны.

Сноска. Пункт 299 в редакции приказа и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

300. Публикация кинофотодокументов сопровождается их научным описанием, которое обеспечивает в необходимо полном объеме наглядное представление об объекте съемки, исследуемом событии или факте.

Публикация фотодокумента снабжается следующими сведениями: название документа (краткая аннотация), дата, место, автор, оригинальность, носитель информации, цветность, размер оригинала, масштаб изображения, степень полноты произведения, поисковые данные, сведения о первой публикации. Недостающие элементы, установленные археографом заключаются в квадратные скобки и оговариваются в подписи или текстуальных примечаниях с указанием источников информации.

Публикуемый кинокадр или ряд кинокадров одного плана сопровождаются следующими информационно-справочными данными: название кинодокумента, название кинопроизведения (объем, количество частей, цветность), учреждение-создатель, дата производства, место съемки, авторы поисковые данные, сведения о публикациях.

Публикация фотопортретов различных разновидностей индивидуальных, групповых, репортажных, постановочных требует, помимо общей характеристики содержания, обязательных сведений об изображенных лицах: имя, отчество, фамилия, годы жизни, профессия, звание, должность, место съемки. При публикации групповых фотопортретов с большим числом участников съемки наряду с обобщенной характеристикой даются конкретные сведения о выдающихся лицах - участниках съемки или лицах, имеющих непосредственное отношение к теме издания.

Характеристика события в подписи к репортажному кинофотодокументу зависит от темы издания. В публикации, посвященной более широкой проблеме, чем отражаемое на снимке событие, следует обозначить проблему или исторический период, а затем конкретизировать запечатленное на кинофотодокументе событие.

Степень полноты научного описания кинофотодокументов и порядок размещения информационно-справочных сведений (непосредственно рядом с изображением, в примечаниях, во вступительной статье, в приложениях или выходных данных издания) решается в зависимости от способа издания с учетом его типа, вида и формы, а также от жанра кинофотодокумента.

Сноска. Пункт 300 с изменениями, внесенными приказом и.о Министра культуры и информации РК от 29.11.2013 № 279 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

301. Издания сборников документов завершается аннотацией на казахском и русском языках.

Сноска. Правила дополнены пунктом 301 в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Приложение 1 к приказу Министра связи и информации Республики Казахстан от 16 ноября 2011 года № 349

Сноска. В приложение 1 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Название государственного архива

Дата события _____________________

Место события ____________________

Карточка каталожная

опубликованных документов

Индекс ______________________________________________________________

Рубрика _____________________________________________________________

Подрубрика _________________________________________________________

Заголовок документа _________________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

Название фонда ______________________________________________________

Ф. Оп. Д. Л.

Язык документа Способ воспроизведения

Название публикации, вых. данные ___________________________________

____________________________________________________________________

Должность подпись расшифровка подписи

_______________________________

Дата

Приложение 2 к приказу Министра связи и информации Республики Казахстан от 16 ноября 2011 года № 349

Сноска. В приложение 2 вносится изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется, в соответствии с приказом Министра культуры и спорта РК от 29.06.2016 № 186 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования).

Название государственного архива

Дата события ___________________

Место события __________________

Карточка каталожная фактов,

упоминаемых в литературе по теме

Рубрика _____________________________________________________________

Подрубрика __________________________________________________________

Содержание события, факта ___________________________________________

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

Название фонда _____________________________________________________

Ф. Оп. Д. Л.

Язык документа Способ воспроизведения

Название монографии, статьи, вых. данные ____________________________

____________________________________________________________________

Должность подпись расшифровка подписи

______________________________

Дата

Ұлттық архив қорының құжаттарын басып шығару қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрінің 2011 жылғы 16 қарашадағы № 349 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2011 жылы 20 желтоқсанда № 7342 тіркелді.

Ескерту. Бұйрықтың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Ұлттық архив қоры және архивтер туралы" 1998 жылғы 22 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Заңының 18-бабы 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Ұлттық архив қорының құжаттарын басып шығару қағидалары бекітілсін.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлігінің Ақпарат және мұрағат комитеті (Б.Т. Берсебаев):

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін осы бұйрықтың бұқаралық ақпарат құралдарында ресми жариялануын және Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат вице-министрі Л.М.Танысбайға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Министр

А. Жұмағалиев

Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрінің 2011 жылғы 16 қарашадағы № 349 бұйрығымен бекітілген

Ұлттық архив қорының құжаттарын басып шығару қағидалары

Ескерту. Қағиданың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1 тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Ұлттық архив қорының құжаттарын басып шығару қағидалары (бұдан әрi – Қағидалар) "Ұлттық архив қоры және архивтер туралы" Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 22 желтоқсандағы Заңының 18-бабының 2-тармағының 2) тармақшасына сәйкес дайындалды және Қазақстан Республикасы Ұлттық архив қорының құжаттарын басып шығару тәртiбiн анықтайды.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Қағидалар "Ұлттық архив қоры және архивтер туралы" 1998 жылғы 22 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес Ұлттық архив қорының құжаттарын (бұдан әрi – құжаттар) жинақтау (сатып алу), тұрақты сақтау және пайдалануды ұйымдастыру құқығы берілген мемлекеттік, арнаулы мемлекеттік архивтерде (бұдан әрi – архивтер) қолданылады.

Ескерту. 2-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2 тарау. Құжаттық басылымдардың типологиясы
1 параграф. Құжаттарды басып шығару типтері

3. Құжаттарды басып шығару жарияланатын деректердің мақсатты бағытымен, міндеттерімен, сипатымен, соған сәйкес археографиялық және полиграфиялық дайындық әдістерімен ерекшеленеді. Бұл ерекшеліктер басылымдарды типіне, түріне және нысанына қарай бөлуге, сонымен бірге құжаттарды басып шығарудың тәсілдерін таңдауға негіз болады.

4. Құжаттық басылымдардың типтері олардың мақсатты бағытымен айқындалады: ғылыми, ғылыми-көпшілік және оқу.

5. Ғылыми типті басылымдар ғылыми зерттеулер үшін арналған. Олардың мақсаты – зерттеушіге құжаттардың толық мәтінін беру, олардың тарихын айқындау, сыртқы ерекшеліктерін, басқа тарихи деректердің арасынан жарияланған құжаттардың орнын анықтау. Ғылыми басылым – жарияланған құжаттардың кешенді зерттеулерінің (деректанулық, палеографиялық, текстологиялық, археографиялық) нәтижесі, бұл зерттеулердің барлық қырларын бейнелейтін ғылыми-анықтамалық аппаратты қоса қамтиды.

6. Ғылыми-көпшілік типтегі басылымдар тарихи білімдерді тарату және тарихи құжаттарды оқырман қауым арасында кеңінен тарату үшін арналған. Мұндай басылымдардың ғылыми-анықтамалық аппараты кіріспеден, ескертпелерден, көрсеткіштерден тұрады.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7. Оқу типіндегі басылымдар оқушылардың оқу бағдарламаларын неғұрлым терең меңгеруі үшін арналған және тарихи пәндердің жалпы және арнайы курстарына құрал ретінде қызмет етеді. Оқу типіндегі басылым ерекше ғылыми-анықтамалық аппаратпен: бөлімдер мен тақырыптарға, құжаттар тобына немесе жекелеген деректерге кіріспе түсіндірме мәтіндермен және оқу-әдістемелік ұсынымдармен қамтамасыз етіледі.

2 параграф. Құжаттарды басып шығару түрлері

8. Басылым түрлерi жарияланған құжаттардың құрамымен анықталады. Басылымдар әр қор бойынша және тақырыптық болады. Әр қор бойынша басылымдар ғылыми мақсатта дайындалады. Құжаттардың тақырыптық басылымдары ғылыми, ғылыми-танымдық және басылымдардың оқулық түрлерімен ұсынылады.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9. Әр қор бойынша басылымдар бір қордың (коллекцияның) немесе құрылымдық бөлімнің құжаттарын қамтиды. Басқа қорлардың және басқа қор құрушылардың құжаттары әр қор бойынша басылымдарға қордың құжаттары нашар сақталған немесе толық болмаған жағдайда енгізіледі.

Ескерту. 9-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

10. Тақырыптық басылымдар олардың қандай қор қатарына жататындығына қарамастан алуан түрлі құжаттарды қамтиды.

11. Құжаттардың бір түрінің басылымы олардың қандай қор қатарына жататындығына қарамастан құжаттардың бір түрін қамтиды.

12. Бір тұлғаның құжаттарын басып шығару жарияланған құжаттардың қандай қор қатарына жататындығына қарамастан, оның өмірі мен қызметін айғақтайтын еңбектерді, құжаттар мен мәліметтерді қамтиды.

3 параграф. Құжаттарды басып шығару нысандары мен тәсілдері

13. Құжаттарды басып шығару нысаны (материалдық конструкциясы және құрылымы) бойынша: корпус (жинақ), серия, жинақ, монобасылым (бір жазба ескерткіштің немесе деректің басылымы), альбом, буклет, плакат, сондай-ақ мерзімді және жалғасатын басылымдардағы, ғылыми-зерттеу немесе ғылыми-көпшілік еңбектердің қосымшаларындағы және олардың мәтіндеріндегі жарияланым болады.

Ескерту. 13-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

14. Құжаттар типографиялық, типографиялық емес және аралас тәсілдермен шығарылады. Типографиялық тәсілге жататындар: әріп теру арқылы (шрифті) және факсимилды (фотомеханикалық көшірме арқылы).

Құжаттардың типографиялық емес басылымының екі түрі болады: киноматографиялық (фильмдер, киножурналдар, кино-телесюжеттер, бейнефильмдер, диафильмдер) және дыбыстық (грампластинкалар, магниттік фильмдер, фонохрестоматиялар). Типографиялық емес басылымдар тарихи құжаттың түпнұсқасындағы ақпарат қайда болса, сондай тасығышта құрылады.

Аралас тәсіл бір құжаттық басылымда типографиялық және типографиялық емес басылым тәсілдерін (дыбыстық кітап, дыбыстық журнал) үйлестіруді болжайды.

15. Түпнұсқаны қайта басып шығарудың дәлме-дәлдігінің дәрежесі бойынша факсимилдігі аса жоғары дәрежедегі басылымдар ("шын мәнінде факсимилдік") және факсимилдігі жоғары және орта дәрежедегі басылым (басылымның "факсимилдік типі") болып ерекшеленеді.

Факсимилдігі аса жоғары дәрежедегі басылымның дәл мөлшерін, қағаздың және мұқабаның сыртқы түрі мен өзгешелігін, мәтіннің көзге көрінетін барлық ерекшелігін, безендірілуін, уақыт пайдалану іздерін және тағы сол сияқтыларды қоса ең жоғарғы деңгейдегі ұқсастықпен түпнұсқа көшірмесін қайта басып шығарады. Ежелгі жазба ескерткіштерін факсимилдік басып шығару, сол қолжазбаның шрифтік (әріп теру) қайта басып шығарылған тұтас мәтінін сөздерге бөліп, сондай-ақ ғылыми-анықтамалық аппаратпен қоса беріледі.

Жоғары және орта дәрежедегі факсимилдік басылым түпқұжаттың мәтінін үлкен дәлдікпен көшіреді, бірақ одан ресімдеудің сыртқы элементтерімен ерекшеленеді: қағаздың және сол сияқтылардың сыртқы түрін және көлемін көшірмейді. Егер жарияланатын мәтіннің көлемі кішірек болса, құрылымы бойынша осындай басылымдар мәтіннің түпнұсқасының факсимилесінен және ғылыми-анықтамалық аппараттан тұрады. Үлкен мәтін немесе деректердің жиынтығы жарияланған кезде, ғылыми-анықтамалық аппарат басылымның соңғы жеке томында орналастырылады.

Ескерту. 15-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3 тарау. Жариялау үшін құжаттарды айқындау және іріктеу

Ескерту. 3-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1 параграф. Бастапқы жұмыстар

16. Құжаттарды айқындау алдында мынадай жұмыстар жүргізіледі.

Библиографиялық тiзiмге сәйкес шығарылатын басылым мәселелерiне, тақырып тарихнамасына, оның деректiк базасына археографты бағдарлау мақсатында әдебиет зерделенедi.

Ескерту. 16-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

17. Құжаттарды айқындаудың деректеркөздері аясы басылымның тақырыбымен, типімен, түрімен және мақсатымен анықталады.

Жарияланған құжаттарды айқындау дереккөзі мемлекеттік органдардың (революцияға дейінгі, кеңестік кезеңдер және тәуелсіздік кезең) ресми басылымдары, қоғамдық ұйымдардың басылымдары, статистикалық басылымдар, мерзімді баспасөз (орталық, жергілікті, ведомстволық, көптиражды, шетелдік баспасөз), құжаттар жинақтары, мемуарлар, зерттеулер, техникалық әдебиеттер болып табылады.

Жарияланбаған құжаттар мемлекеттік, арнаулы мемлекеттік, ведомстволық және жеке архивтерде, музейлер мен кітапханалардың қолжазба жинақтарында, шетелдік мемлекеттік және жеке меншіктегі қоймалардан анықталады.

Ескерту. 17-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

18. Әдебиеттерді зерделеу және дереккөздер аясын белгілеу негізінде басылымның жоспар жобасы жасалады. Деректі жарияланымның жоспар жобасы – құжаттар жинағында түсіндіруге жататын мәселелер мен оқиғалар кең түрде көрсетілетін құжат болып табылады; құжаттарды айқындау, іріктеу, мәтінді жеткізу және археографиялық рәсімдеу әдістемесінің ерекшеліктері белгіленеді; дереккөздерді жүйелеу тәсілі, дайындауға жоспарланған ғылыми-анықтамалық аппарат анықталады; жарияланым тақырыбы бойынша жұмыстардың (құжаттар жинағы, негізгі монографиялар, еңбектер және басқа баспа басылымдар, оның ішінде мерзімдік) библиографиясы немесе жинақта көтерілетін мәселелер бойынша құжаттар мен материалдар келтіріледі, мүмкіндігінше жарияланым тақырыбы бойынша қорлардың нөмірлері және атаулары көрсетілген архивтер және басқа дереккөздер қоймасының (музейлер, кітапханалар, жеке меншіктегі қоймалар) аясы айқындалады.

Жұмыс барысында жоспар жобасы түзетіледі және толықтырылады.

Іздестіруді жеңілдету және архивтерден құжаттарды айқындаудың сапасын арттыру мақсатында жоспар жобасына мерзімді баспасөз материалдары, жарияланған жұмыстар (монографиялар, мақалалар), архивтік анықтамалықтар бойынша дайындалған оқиғалар хроникасын қоса беру қажет.

Құжаттық сериялар үшін серияның бағдарламасы мен құрылымы, оны дайындаудың ғылыми-әдістемелік принциптері және айқындаудың, іріктеудің, мәтінді жеткізудің және құжаттарды басып шығаруға археографиялық рәсімдеу ерекшеліктері, серияның жинақтарына ғылыми-анықтамалық аппараттың құрамы мен мазмұны баяндалатын арнайы әдістемелік ұсынымдар әзірленеді.

Жоспар жоба құжаттарды айқындау жөніндегі жұмыстар басталғанға дейін құрастырылып, басылымның редакциялық алқасымен бекітіледі.

Ескерту. 18-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2 параграф. Құжаттарды айқындау

Ескерту. 2-параграфтың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

19. Осы жарияланым үшiн айқындалған басылымның мiндеттерiне, типiне және түрiне сәйкес құжаттарды толық және жанжақты іздестіру жүргізіледі.

Ескерту. 19-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

20. Басылымның тақырыбы бойынша бұған дейін шыққан барлық жарияланымдар, сондай-ақ ғылыми-зерттеу әдебиеттер қарастырылады.

21. Қарап шығуға белгіленген мерзімді басылымдарда жарияланымның тақырыбына қатысты және оның хронологиялық шеңберіне сәйкес құжаттар айқындалады. Мүмкіндігінше архивтерден құжаттардың түпнұсқаларын немесе олардың ресми жарияланымдарының мәтінін іздеу керек.

Ескерту. 21-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

22. Мерзімді баспасөз материалдарын толық және жан-жақты айқындауға тиісті хронологиялық кезеңдегі мерзімді баспасөздің және көп таралымдардың орталық, жергілікті, салалық органдарын дұрыс таңдаумен, олардың бағытын, міндетін, қатыстылығын анықтаумен қол жеткізіледі.

Басылымның тақырыбы мен мақсатына байланысты ақпараттық материалдар (жазбалар, сұхбаттар, репортаждар), аналитикалық материалдар (корреспонденциялар, шолулар, мақалалар, рецензиялар), көркем-публицистикалық материалдар (очерктер, суреттемелер, фельетондар, памфлеттер) айқындалады.

Қандай да бір оқиға, факті туралы мәліметтер айқындалған жағдайда, оқиға болған жерде шығатын мерзімді басылымды пайдалану керек.

Архивтерде, мүмкіндігінше мерзімді басылымдардың өз мәліметтерінің түпнұсқалары айқындалады.

Ескерту. 22-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

23. Архивтік құжаттарды айқындау, архивтердің ғылыми-анықтамалық аппаратының жүйесімен танысудан және оларда әлі сипатталмаған жаңа түсімдер туралы мәліметтерді зерттеуден басталады. Қорлардың толықтырылу тарихы, қор құрушылардың іс жүргізу жүйесі, олардың құжаттарының сақталуы анықталады, негізгі және шектес қорлардың тізімдемелерін қарап шығу көзделеді.

Тiзiмдемелердi зерттеу және қарау үшiн iстердi іріктегенде, тақырыптарда iстердiң мазмұнының ашылу дәрежесi ескеріледі. Бұл мәселелерге тiкелей қатысты iстер ғана емес, сонымен бiрге құжаттардың тақырыбы бойынша жақын істер таңдап алынады.

Айқындау кезінде бастамашылық, орындаушылық және қорытынды сипаттағы құжаттардың себеп-салдарлық байланысын ескеру керек.

Айқындауды құжаттары қызметін барынша толық сипаттайтын мекеменің негізгі құрылымдық бөлімдерінен бастау керек.

Құжаттарды іздеу үшін мәліметтерді орындау немесе танысу үшін басқа құрылымдық бөлімшелерге немесе мекемелерге берілгені туралы белгілер, кіріс және шығыс құжаттарды тіркеу журналдары, тіркеу-бақылау картотекалары, оның ішінде электрондық мәліметтер базасы пайдаланылады.

Құжаттың дербес мағынасы бар барлық мәтіндері айқындауға жатады. Бірінші кезекте қолтаңбалар және төлнұсқалар, содан кейін екінші даналар, тізімдер, куәландырылған және куәландырылмаған көшірмелер айқындалады.

Ескерту. 23-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

24. Жеке тектік құжаттарды айқындау үшін мүмкіндігінше қызметі жарияланым тақырыбымен баяндалатын мәселелерге байланысты тұлғалардың тізімі құрастырылады. Архивтерде бұл тұлғалардың қорларының болуы-болмауы жеке тектік қордың ғылыми-анықтамалық аппаратының көмегімен анықталады. Қорларында жеке тектік құжаттар жинақталуы мүмкін тұлғалардың, мекемелер мен қоғамдық ұйымдардың аясы және оларды сақтау орындары анықталады.

Хаттарды айқындау кезінде жарияланған хаттардың авторының адресаттары мен корреспонденттерінің аясы және олардың қорларының орналасқан жерi анықталады. Бұл үшiн жарияланатын хаттардың авторларының туыстық, достық, iскерлiк байланыстары, олардың тұратын орындары, жiберiлген және жiберiлмеген хаттардың мәтіндері түскен күнделiктер, жазу кiтапшалары, естелiктер, корреспонденттерге жiберген жауап хаттары, мерзімді басылымдар зерттеледi, сонымен бiрге корреспонденттердiң және адресаттардың тектері анықталады. Әрі қарай iздестіру үшiн жоғалған және табылмаған хаттардың тiзiмдерi құрастырылады.

Ескерту. 24-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

25. Зерттелетін құбылыстардың динамикасын көрсету үшін, статистикалық ақпараттарды айқындау, жарияланым қамтитын барлық хронологиялық кезең бойында жүргізіледі. Бірінші кезекте ресми жарияланымдардағы статистикалық дереккөздердің құжаттары және статистикалық ақпаратты пайдаланатын басылымдардағы құжаттар айқындалады.

Архивтерде жариялау кезінде салыстырмалы мәліметтер қолда болу мүмкіндігі ескеріліп статистикалық құжаттардың ақырғы мәтіндері айқындалады. Бұл үшін статистикалық құжаттармен танысу кезінде: статистикалық мәліметтерді зерттеу және әзірлеу әдістерінің; байқау сәтінің; байқау бірліктерінің; статистикалық тексеру аумағының; статистикалық тексеруді өткізу уақытының бірлігіне назар аударылады.

Ескерту. 25-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

26. Картографиялық құжаттарды айқындау кезінде екі жағдай ерекшеленеді: карта – зерттеудің негізгі нысаны; карта – көмекші құжат.

Айқындау картографиялық құжаттарға (каталогтар, анықтамалар, графикалық және тақырыптық коллекциялардың сипаттамасы, қорлар), ғылыми-анықтамалық аппаратты зерттеуден басталады. Картографиялық құжаттарды айқындау оларды ұйымдастырудың түріне тәуелді болады: коллекцияларда тізімдеменің негізінде істердің барлық жиынтығы анықталады; қорларда, ғылыми-анықтамалық аппараттың ерекшелігіне байланысты, бастапқысында қарап шығу үшін істердің жиынтығы анықталады, содан кейін картографиялық құжаттардың өзі айқындалады.

Ескерту. 26-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

27. Әскери құжаттарды айқындаған кезде әскери аппараттың барлық звеноларының қатаң дәйекті бағыну жүйесін ескеру қажет. Бір штабтың жетіспейтін құжаттары қор құрушыдан бір-екі саты жоғары немесе төмен тұратын штабтардың қорларында, сонымен бірге әскери іс-қимыл журналдарында, вахталық және радиотелеграфтық журналдарда, кіріс және шығыс құжаттар журналдарында, күндері және шығыс нөмірлері көрсетілген құжаттар немесе олардың баяндамалары келтірілген тарихи формулярларда айқындалады. Сонымен бірге өңірге және болған оқиғаның кезеңіне, әскери құжаттарды құрастырған кезде пайдаланылған картаның масштабына сәйкес келетін картографиялық дереккөздер айқындалады.

Тікелей сым арқылы сөйлесулердің жазбаларын айқындау кезінде, сөйлесуді қайта басып шығарғанда техникалық қателіктер болуына байланысты, сөйлескен екі жақтың қорларынан іздеу жүргізіледі. Бұл тәсіл байланыс құралдары арқылы жіберілген құжаттарға да қатысты.

Ескерту. 27-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

28. Ғылыми-техникалық құжаттарды (бұдан әрі – ҒТҚ) айқындау, әртүрлі хронологиялық кезеңдерде құжаттардың құрамын нысандарды (бұйымдарды) әзірлеу сатылары бойынша есепке ала отырып, сондай-ақ басқару құжаттары мен техникалық әдебиеттер бойынша жүргізіледі. Қорытынды, жалпылама ақпараты бар құжаттарға ерекше көңіл аудару керек.

Жобалау құжаттарында бұл: бас жоспар, жобаға түсініктеме жазба, жобалауға техникалық шарттар, қасбеттің сызбалары, жобаның төлқұжаты;

конструкторлық құжаттарда: техникалық жобаға есептеулер және түсініктеме жазба, материалдарды дайындауға техникалық шарттар, жалпы көріністің сызбалары, материалдар үлгілерін сынау жөніндегі құжаттар;

ғылыми-зерттеу құжаттарында: аяқталған ғылыми-зерттеу, тәжірибе-конструкторлық, тәжірибе-технологиялық жұмыстар бойынша есептер, техника-экономикалық негіздемелер (баяндамалар);

технологиялық құжаттарда: маршруттық карталар, негізгі технологиялық процестің картасы.

Ескерту. 28-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

29. Дыбыс-бейнелік құжаттарды айқындау іріктелген (деректі жинақтарда, монографияларда, мерзімді басылымдардағы жарияланымдарда) және толық (тақырыбы бейнелеу тілінің және дыбыс публицистикасының, құралдарымен ашылатын басылымдарда) түрде болады.

Дыбыс-бейнелік құжаттарды айқындау, бірінші кезекте, арнаулы архивтерде, одан кейін дыбыс-бейнелік құжаттармен толықтырылатын және олар қорлар немесе коллекцияларының құрамында бар болатын жалпы бағдардағы архивтерде, және құжаттардың бұл түрлері жасалынатын мекемелерде, атап айтқанда бұқаралық ақпарат құралдары мекемелерінде жүзеге асырылады.

Мәтіндік ілеспе құжаттаманы айқындау және айқындаудың қосымша дереккөздерін анықтау үшін әртүрлі уақыттарда бұқаралық ақпарат құралдарына басшылық жасаған мекемелер мен ұйымдардың қорлары және ақпараттық-анықтамалық басылымдарға (фильмографиялық, дискографиялық, фильмдер мен грампластинкалардың каталогтары, радио және телехабарлардың жарияланған және жарияланбаған (диспетчерлік) бағдарламалары) зерттеледі.

Ескерту. 29-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

30. Әрбiр айқындалған құжатқа тақырыптық немесе атаулы карточка жасалады.

Құжаттарды айқындаған кезде, әсіресе басылым тақырыбы бойынша жарияланған деректер мен әдебиеттерді зерттеуге байланысты алдын-ала жұмыс жүргізу кезінде жарияланған құжаттар картотекасын (1-қосымша) және тақырып бойынша әдебиеттерде атап өтілетін фактілердің картотекасын (2-қосымша) жүргізген мақсатқа сай келеді.

Ескерту. 30-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Мәдениет және спорт министрінің 13.12.2018 № 356 (алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3 параграф. Жариялау үшін құжаттарды іріктеу

31. Жариялау үшін құжаттарды іріктеудің методологиялық негізі: таңдау тарихилық, кешендік, жанжақтылық және турашылдық принциптері болып табылады.

32. Құжаттарды іріктеуде жарияланым үшін:

1) құжатты оның нақты тарихи дәуірде пайда болу себептерін есепке алып және оның орындайтын қызметінің нәтижесі ретінде қарастыру керек;

2) зерттелетін мәселелердің дамуын көрсету;

3) әрбір тарихи үрдіске тән жалпы және ерекше арақатынасты табу;

4) тарихи құбылыстарды рет-ретімен баяндайтын өзара байланысты құжаттардың кешенін көрсету керек.

33. Турашылдық принцип тарихи құбылысты зерттеудің барлық күрделілігін, көпқырлылығын және қарама-қайшылылығын болжай отырып, шындықтың түрлі жақтары мен оған құжат авторларының бағасын көрсететін әртүрлі құжаттық деректерді іріктеу жолымен іске асырылады.

34. Басылымды дайындау кезінде баяндалған әдіснамалық принциптер мен міндеттер негізінде анықталған құжаттарға, оларды жариялау үшін іріктеу мақсатында ғылыми және тәжірибелік құндылығына деректанулық талдау жүргізіледі. Яғни түпнұсқалығын анықтау, уақытын, орнын, шығу жағдайын және сыртқы ерекшеліктерін, оның ішінде техникалық, құжаттың, авторлығын, мәтіннің шығу жағдайын, дұрыстығын, толықтығын, көрнекілігін, ғылыми маңызын, ақпарат дерегіндегі жаңалықтарын, сақталу дәрежесі мен құжаттың мәтінін қайта жаңғырту әдістері қолданылады. Жүргізілген талдаудың негізінде нақты басылымның тақырыбы мен міндеттеріне байланысты құжаттарды іріктеу өлшеміне сәйкестілігі анықталады, жинақтағы әрбір құжатты пайдалану туралы мәселе (толық немесе үзінділерді жариялау, ғылыми-анықтамалық аппаратта пайдалану) шешіледі. Іріктеу кезінде жарияланымда деректердің түрлері мен әралуанын толық беру ескеріледі.

35. Жариялау үшін құжаттарды іріктеу кезең-кезеңмен: іздестіру барысында алдын ала және барлық құжаттар кешені табылғаннан кейін және басылымның құрылымы анықталған соң соңында жүргізіледі.

4 параграф. Ғылыми түрдегі басылымдар үшін құжаттарды іріктеу

36. Тарих ғылымының деректер қорын кеңейтуге қызмет ететін ғылыми басылым үшін айрықша таңдап алынған маңызды деректерді бейнелейтін басылымда тарихи құбылыстың немесе үрдістің мазмұнын құрайтын құжаттар жиынтығы іріктеліп алынады.

37. Тақырыптық басылым үшiн тақырып бойынша өзара iштей байланысқан, оны рет-ретiмен және шын бейнелейтiн құжаттар жиынтығы іріктеледі. Бұл мiндеттi шешу құжаттық деректердi кешендi зерттеудi және тақырыптың әрбiр түйінді мәселелесi бойынша дәйектi деректердiң әралуан түрлерiн iрiктеу, бастамашыл (нормативтiк құқықтық құжаттар), атқарушылық (ақпарат, қатынастар, актілер, баяндау хаттар, хаттар), қорытынды сипаттағы (шолулар, есеп берулер, есептiк баяндамалар) құжаттардың тергеу-себептiк байланыстарын орнатуды қажет етеді.

Бастамашыл (нормативтік құқықтық) құжаттарды жариялағанда, оларды жүзеге асыру үрдісін көрсететін құжаттарды басылымға қосу керек. Егер жинақтың көлемі, бұл құжаттардың жүзеге асырылуы туралы маңызды құжаттарды жариялауға мүмкіндігі болмаса, оларды пайдаланылған құжаттардың іздеу мәліметтерін көрсете отырып, түсіндірмелер құрастыру үшін пайдалану керек.

Атқарушылық сипаттағы құжаттардан, олардың пәрменділігін және шын мәнінде қажеттілігін куәландыратын бастамашыл (нормативтік құқықтық) құжаттарды жүзеге асыратындарынан іріктеп алу керек. Егер атқарушылық сипаттағы құжаттардың ақпараты қорытынды сипаттағы құжаттарға енген болса, онда артықшылықты атқарушылық сипатпен қатар көптеген құжаттардың аналитикалық-синтетикалық қайта өңделуін, сонымен бірге ведомствоға қарасты мекемелер мен құрылымдық бөлімдердің есеп беру-қорытынды құжаттамаларын көрсететін қорытынды сипаттағы құжаттарға беру керек.

Ескерту. 37-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

38. Статистикалық деректерді жариялау үшін, статистикалық деректердің ақырғы мәтіндері іріктеліп алынады, бұнда зерттелетін үрдістің қозғалысын талдау үшін ондағы өзара байланысты мәліметтерді салыстыру мүмкіндігі ескеріледі. Жарияланған статистикалық мәліметтер олардың анықтығы тексерілгеннен кейін ғана таңдап алынады. Толық жариялау мүмкіндігі жоқ бұқаралық статистикалық деректер репрезентативтік іріктеуді таңдауды құрастыру үшін таңдап алынады.

39. Әскери құжаттарды іріктеуде әскерлерді басқару жөніндегі өкім құжаттармен және әралуан сипаттағы есеп беру-ақпараттық құжаттардың ара қатынасын ескеру керек.

Әскери құжаттардан жедел нұсқаулар, операциялардың мақсатын ашатын әскери бұйрықтар және оны орындаудағы бөлімдердегі жедел міндеттер және жоспардағы маңызды өзгерістер (бірен-саран өзгертілген құжаттар ескертпелерде пайдаланылады), есеп беру ақпараттық құжаттардан – жедел мәліметтер, баянаттар, жағдай туралы ақпарат беретін хабарламалар, аға бастықтарға хабарламалар (баяндаулар), ақпараттардан бөлек тікелей байланыспен жасалған сөйлесу жазбалары, жағдайдың бағалануы, операциялардың мақсаты және қабылданған шешімдер, өздерінің және қарсыласының әскерлерінің жағдайларының сипаттамасы; есеп берулер, ұрыс (әскери) қимылдарының журналдары және шолулар, тарихи, кезекшілік және радиотелеграф журналдарының фрагменттері таңдап алынады.

Әдетте, жалпы жедел немесе стратегиялық жоспардың бір бөлігін орындайтын бөлімдер, құрамалар, бірлестіктердің әскери қимылдары туралы құжаттарды іріктегенде, жалпы міндетті орындау және ұрыс операциясын нәтижелі өткізуде, құраманың (бірлестіктің) орны мен рөлін көрсететін 1-2 саты жоғарғы штабтардың құжаттарының ескертпелерін немесе мәтіндер түрінде қосу керек.

40. Егер олардың басылымдары мерзімді басылымда ресми болса немесе егер бұл құжаттардың түпнұсқалары жоқ болса, күнделікті басылымдарда жарияланған құжаттар жарияланым үшін таңдап алынады. Мерзімді басылымда жарияланған құжаттардың түпнұсқалары болған жағдайда мәтіндерді салыстыру қажет.

41. Мерзімді басылымның жеке (түпнұсқалық) ақпарлары, белгілі тарихи кезеңде шешетін және оларды іске асыратын нақты жолда (түрі), қоғам өмірінің маңызды мәселелерін рет-ретімен көрсету үшін таңдап алынады. Бұл жағдайда ақпарлардың жанрдың қай түріне жататындығы ескеріледі, себебі әрбір жанр тек өзіне ғана тиісті нақты міндетін орындайды. Оқиғаның шын жағын қалпына келтіру үшін, ақпараттық жанрдың мәліметтері таңдап алынады. Қоғам өмірінің әлеуметтік-экономикалық, рухани жағын сипаттау үшін аналитикалық және әдеби-көсемсөз жанрларының мәліметтері таңдап алынады.

Мерзімді басылымдардың ақпарларын іріктеуде, тек ғылыми құндылығы, толықтылығы, дұрыстығы ғана емес, сонымен бірге және олардың алғашқы жарияланымы да ескеріледі. Бұл бір хабарламаның әртүрлі газеттерде бірнеше нұсқаларының болуы кезінде өте маңызды.

Архивтерде айқындалған мерзімді баспасөздегі өз мәліметтерінің түпнұсқасы болған жағдайда мәтіндерді салыстыру қажет. Басылымға мерзімді баспасөзде жарияланған мәтін қосылады.

Ескерту. 41-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

42. Басылымның мақсатына тәуелділікке байланысты нақты оқиғаны суреттейтін шығу тегі жеке, сонымен бірге және қор құрушыны, оның шығармашылық немесе өндірістік қызметін, ол араласқан тұлғаларды немесе жеке тұлғаны сипаттайтын құжаттар таңдап алынуы мүмкін. Бұл жағдайда құжаттар авторының бұл оқиғаға қатысу дәрежесі, оның ақпарат алу деректері, айғақтарды жинақтап қорыту мүмкіндігі ескеріледі. Бірінші кезекте өзінің ерекшелігіне қарай ресми деректерде айтылмаған мәліметтері бар құжаттар таңдап алынады.

43. Картографиялық құжаттарды таңдауда, тақырыптық кешеннің толық құрамын рет-ретімен және оқиғаның тарихын егжей-тегжейлі айрықша қамту керек. Тақырыптық басылым үшін, зерттелетін құбылысты құратын кеңістіктік дамуын және пайда болуын, сонымен бірге картографияның дамуы шындықты бейнелейтін әдіс екенін көрсететін картографиялық құжаттар таңдап алынады.

Картографиялық құжаттар көп болған кезде, баспа үшін іріктеліп алынатын құжаттар құрамы жаңадан табылған, бірақ тізбе нысанындағы жарияланбайтын карталар туралы мәліметтермен толықтырылады.

44. Ғылыми-техникалық құжаттаманы іріктеуде техника мен технологияның жаңалық дәрежесі, инженерлік шешімдердің, жобалардың, нысандардың, бұйымдардың, пікірлердің, болжамдардың ұтымды ойлары ескеріледі, сызбаларда, бекітілген эскиздерде, схемаларда, формулаларда және басқа графикалық және мәтіндік құжаттарда анықталады. Таңдау барлық ҒТҚ (ғылыми-зерттеу, жобалау, конструкторлық, технологиялық) жүйелерімен, графикалық және мәтіндік құжаттарымен үйлестіре отырып, сонымен бірге басқару құжаттарымен және сурет құжаттарымен жүзеге асырылады, келелі мәселелерді зерттеу барысын, жобаны, нысанды, келбетін, ғылыми-болжамдарды ашуда және соған ұқсастарды кешенді үйлесуді жетілдіре қамтамасыз етеді.

45. Басылымның типiне және түрiне байланысты, бiр жанрдың деректерiн, бiр тұлғаға тиiстi белгiлi тақырыпты немесе оқиғаны баяндайтын дыбыс-бейнелiк құжаттарды iрiктеген кезде, жарияланатын коллекцияның немесе оның бөлiгiн, құжаттардың толық құрамын қамтамасыз етуі қажет.

Дыбыс-бейнелік құжаттаманы іріктеу кезінде сахналау элементтерінің, фотомонтаждың бар болуы, шын мәліметтердің арақатынасы, авторлық түсіндірулер және басқалары ескеріледі. Фоноқұжаттарды іріктеу кезінде сонымен бірге тікелей факторлар немесе болмыстың жанама бейнеленуі (трансляция, студиядағы жазу) ескеріледі. Олардың өз даусымен сөйлеген сөздерінің немесе алдын-ала дайындаған мәтіннің негізінде жасалынғанының маңызы бар.

Өнер туындысы ретінде дыбыс-бейнелік құжаттаманың құндылығын анықтайтын белгілеріне: көркемдік сапасы, композициялық-сюжеттік бүтіндігі, мәнерлілігі, түп нұсқалылығы, түрінің өзгешелігі, орындау шеберлігі және тағы басқаларына назар аударылады.

Дыбыстық жарияланым үшін фоноқұжаттарды таңдау кезінде, жақсы сапалы дыбыс шығарған құжаттарға артықшылық беріледі. Егер бұл қажет болса, алдын-ала қайта жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Фоноқұжаттарды типографиялық әдіспен басып шығару үшін, археограф тыңдау тәсілімен оның мәтінін қағазға түсіреді, сол үшін оларды әрі қарай тыңдау дәстүрлі әдіспен жүргізіледі.

Дыбыс-бейнелік құжаттаманы іріктеуді олардың түпнұсқасымен (негативімен, слаидпен, диапозитивпен, балауыз валикпен, шоринофондық жазулармен, граммофондық түпнұсқамен, магниттік лентадағы жазулармен және тағы басқалары) немесе сурет өңделгенін немесе монтаждалғанын анықтау мақсатында көшірмелері бойынша жүргізу керек.

Ескерту. 45-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

46. Әр қор бойынша ғылыми басылымдар үшiн құжаттарды iрiктеген кезде жарияланатын қордың немесе оның бөлiгiнiң құжаттарының құрамының барынша толық болуын қамтамасыз ету қажет, ол үшін қор құрушының қызметi бойынша басқа қорлардан және архивтерден табылған құжаттар таңдап алынады. Бұл ретте құжаттың жарияланатын қорға жататындығын анықтауға ерекше көңiл бөлiнедi. Игерілген, бұрын жарияланған, қайталанатын ақпараты және болмашы маңызы бар, мәлiмет үшiн жiберiлген құжаттар мәтiнге қосылмайды, ғылыми-анықтамалық аппаратта (ескертпелерде, тiзбелерде, кестелерде) пайдаланылады.

Ескерту. 46-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

47. Басылым мақсатының тәуелділігіне байланысты бір түрлі құжаттарды басу кезінде, қор тиістілігіне байланысты іріктеу белгісіне сәйкес дайындалған барлық құжаттар немесе олардың бір бөлігі осы басылым үшін таңдап алынады.

48. Жеке тұлғаның құжаттарын жариялау басылым мақсатына байланысты, бұл тұлғаның (оның ішінде өзінің қатысуымен дайындалған материалдар) қызметі мен өмірі туралы табылған қор қатыстылығына байланысты барлық құжаттар немесе бұл тұлғаның өмірі мен қызметінің қандай да бір қырын сипаттайтын құжаттардың бөлігі қосылады.

Жеке тұлғаның барлық құжаттарын жариялау, табылған құжаттардың (баспа және қолжазба түрінде) ғылыми-сыни зерттелуіне, бірінші кезекте олардың белгісіне, яғни авторлығына, уақытына және жазылған орнына негізделеді. Іріктеу жинақтағы табылған құжаттарды пайдалану мүмкіндігін анықтауға алып келеді.

Құжаттардың бір бөлігі ғана жарияланған жағдайда, басылымның алға қойған мақсатына байланысты, тұлғаның өмірі мен қызметінің қырын көрсету үшін, оларды іріктеу маңыздылығымен анықталады.

49. Ғылыми басылымдарда ертеде жарияланған құжаттарды іріктеу төмендегідей жағдайларда рұқсат етіледі:

1) бір қор басылымдарында, біртекті құжаттар және жеке тұлғаның басылымдарында;

2) егер басылым шеңберінде барлық құжаттарды толық жариялауға міндет қойылса;

3) жинақта жаңа құжаттармен, онда көрсетілген оқиғалардың себеп-салдарлы байланыстары толығырақ анықталған жағдайда;

4) оқиғаның арқауынан жекелеген дәлелдерді алып тастауға мүмкіндік бермейтін, қажет болған жағдайда оқиғаны рет-ретімен құжатпен баяндайтын;

5) егер мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттың түпнұсқасы жоқ болған жағдайда;

6) егер бұрынғы жарияланым қол жетерлік болмаған жағдайда;

7) егер алдыңғы басылымдарда құжат бұрмаланып немесе толықтай жарияланбаса, сонымен бірге құжатты қате бағалаған жағдайда оған қосып берілген түсініктемелер және ескертулерімен қоса;

8) егер құжат ертеректе басқа тілде жарияланса.

5 параграф. Ғылыми-көпшілік және оқу түрлеріндегі
құжаттарды басу үшін іріктеу

50. Ғылыми-көпшілік және оқу типтеріндегі басылымдар үшін құжаттарды іріктеу тәсілі, ғылыми түрдегі басылымға құжат іріктеу тәсіліне ұқсас.

51. Ғылыми-көпшілік типіндегі басылым үшін оқырман қауымға әсер ететін мәнді ақпараты бар және танымдық қызығушылық тудыратын қолжетімді жарияланатын тақырып негізгі, түйінді мәселелер бойынша қоғамдық маңызы зор құжаттар іріктеліп алынады. Ғылыми-көпшілік типіндегі басылым үшін құжаттарды таңдау кезінде мыналарға көңіл аудару керек:

1) құжаттардың әр түрлеріне назар аударып, сонымен бірге мазмұны бойынша неғұрлым айқынырағына орын беру керек;

2) қандай да бір шараның, бастаманың нақты нәтижесін көрсететін бастамашыл және қорытынды сипаттағы құжаттарға артықшылық беру керек және сол сияқты;

3) көлемі жағынан үлкен емес құжаттарға бейімделу керек, осыған байланысты және құжаттардан үзінді (143-тармақты қарау керек) алу туралы мәселені шешу керек;

4) мәтiндiк құжаттардың жиынтығы адамдарға үлкен сезiмдiк әсер ете отырып тақырыптың кейбiр мәселелерiн ғана емес, сонымен бiрге мәтiндiк материалдарды безендіретін фотоқұжаттарына және басқа бейнелеу материалдары бейiмделуi керек.

Ескерту. 51-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

52. Оқу типіндегі басылымдар үшін оқу бағдарламасының тақырыбына сәйкес, оқушылардың түсінуіне қол жетімді, негізінен жарияланған құжаттар таңдап алынады.

53. Басылымға іріктеліп алынған статистикалық материалдар әртүрлі құбылыстардың сандық өзгерістерін көрсетеді, сондай-ақ өзара салыстырылымды.

Ескерту. 53-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

54. Мерзімді баспасөз материалдарын іріктеу. Мерзімді баспасөзде жарияланған (қаулылар, қарарлар, хаттар және тағы басқа) ресми құжаттармен бірге мерзімді материалдар (ақпараттар, корреспонденциялар, статьялар) іріктеледі.

55. Толық жарияланымы мүмкін емес статистикалық деректер репрезентативтік топтама құрастыру үшін іріктеледі.

4 бөлім. Құжаттарды таңдау және беру
1 параграф. Мәтінді таңдау

56. Басылатын құжаттың негізгі мәтінін таңдағанда осы құжаттың архивтерде қолжазба немесе машинамен басылған түрдегі (алғашқы және таза жазылған төлнұсқалар, тізімдер, екінші даналар, куәландырылған және куәландырылмаған көшірмелер) немесе әртүрлі техникалық құралдармен (гектограф, микросуреткөшірмелер, цифрлық көшірмелер) жүзеге асырылған, сонымен бірге баспа басылымдарында (деректі түзетімді бедерлер алғашқы толық және дәл жариялау шартымен газеттерде, журналдарда, монографияларда және жинақтарда) сақталған дербес мағынасы бар мәтіндер дереккөздер ретінде пайдаланылады.

Негізгі мәтін жарияланады, ал қалған мәтіндер онымен салыстырылады, мүмкін болған басқаша мәтіндер, мәтіндік ескертулерде келтіріледі.

Құжат мәтінінің мұндай деректері кешіккен көшірме ретінде, негізгі мәтінді таңдау кезінде ескерілмейді, әртүрлі басылымдарда және соған ұқсастарда қайтадан басылмайды.

Ерте кезеңдегi құжаттардың негiзгi мәтiнi ретiнде мәтiннiң түпнұсқасы алынады. Түпнұсқасы болмаған жағдайда, мәтiннiң деректерi ретiнде құжаттың барлық көшiрмелерi (тiзiмдерi) тартылады. Мәтiн ең ерте көшiрме (тiзiм) бойынша жарияланады. Құжат мағынасының және түрiнің түпнұсқаға жақынырақ мәтіндерін анықтау үшін оның қолда бар барлық көшірмелеріне (тізімдеріне) мұқият талдау жүргізіледі.

Ескерту. 56-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

57. Егер бір құжаттың қолжазба немесе баспа түріндегі мәтіндерінде мағынасы мен құрылымы бойынша, бастапқы мәтінді қайта қарағанның нәтижесінде туындап едәуір айырмашылық табылса, онда олардың әрқайсысы құжаттың ерекше редакциясын құрады.

Бір редакцияның қолжазбаларының болмашы белгілері негізінде топтарға, түрлерге, тармақтарға топтастырылады.

Ғылыми типтегі жарияланымға басылымның мақсатына байланысты, жеке дара ғылыми қызығушылығы бар құжаттың барлық редакциясы қосылады.

Жеке дара ғылыми мәнi бар ерте кезеңдегi (ХVIII ғасырға дейiн) құжаттардың жекелеген көшірмелері (тізімдері) толық жарияланады.

Ғылыми-көпшілік типіндегі жарияланым үшін, құжат мәтінінің тек негізгі редакциясы таңдап алынады, қалған редакциялары мәтіндік ескертулерде хабарланады.

Ескерту. 57-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

58. Айрықша өзара айырмашылығы жоқ мәтіннің бірнеше нұсқалары болған жағдайда, басылым үшін рәсімдеудің (түпнұсқасы немесе қол қойылып куәландырылған, іс жүргізу нөмірі, бұрыштама қойылған күні және тағы басқалары) сыртқы элементтері бар негізгі мәтін таңдап алынады. Ескертпелерде келтірілген құжаттың жекелеген мәтіндері, мәтіннің басқаша оқылуын анықтау үшін салыстырылады.

59. Басылым кезінде әртүрлі редакциялар мен нұсқаларды араластыруға және олардан мәтінді құрастыруға жол беруге болмайды.

60. Жаңа және қазіргі заманғы заң актілері (декреттер, заңдар, жарлықтар, қаулылар және басқалары), заң актілерінің ресми басылымдарында, олар жоқ болған жағдайда түпнұсқасынан жарияланады.

Мемлекеттік органдардың нормативтік өкім құжаттары ресми басылым бойынша, олар жоқ болған жағдайда түпнұсқасынан жарияланады.

Мекеменің, ұйымдардың және өнеркәсіптердің ресми құжаттары түпнұсқасы бойынша, түпнұсқасы болмаған жағдайда төлнұсқалары және көшірмелері бойынша жарияланады.

Ғылыми басылымдарда жарияланған ресми құжаттардың мәтіні түпнұсқасымен салыстырылады, бұл жағдайда мүмкін болған басқаша оқылулары мәтіндік ескертпелерде келтіріледі.

61. Дипломатиялық құжаттар ресми басылымдар бойынша, ал олар болмаған жағдайда – төлнұсқасы бойынша және қол қойылған немесе бекiтiлген мәтiн бойынша жарияланады. Басылымның мiндеттерiне байланысты мұндай құжаттардың мәтiндерi құжатқа қол қойған барлық мемлекеттердің тiлдерiнде немесе құжаттың мәтiнi қай тілде және қай архивте бар екендігін легендада көрсете отырып бiр тiлде жарияланады.

Ресми емес басылымдарда жарияланған дипломатиялық құжаттардың мәтіні түпнұсқасымен салыстырылады. Мүмкін болған басқаша оқылулары мәтіндік ескертулерде келтіріледі.

Ескерту. 61-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

62. Ресми емес (ғылыми, әдеби, публицистикалық, мемуарлық және басқа шығармалардың) негізгі мәтіні ретінде, автордың идеялық ойларын толықтай және ең көп анық көрсете алатын және оның құжаттармен жүргізген соңғы жұмысы таңдап алынады.

Авторлық мәтiндер оның тiрi кезiндегi соңғы басылымдар бойынша жарияланады. Ғылыми түрдегi басылымдарда мiндеттi түрде түпнұсқасымен салыстыру жүргiзiледi. Егер мәтіннің тарихын зерделеген кезде соңғы басылым жақсы емес екені анықталса, онда шығарманың негізгі мәтіні ретінде автордың идеялық арқауын дәлірек және толық көрсететін мәтін алынады.

Негізгі мәтінді таңдау кезінде, мәтінде редакторлық, цензорлық және басқа түзетулер болуын ескеру керек. Автормен жарияланбаған мәтіндер, соңғы таза жазылған қолжазба (қолтаңба немесе авторландырылған көшірме) бойынша, ол болмаған жағдайда алғашқы жазылған қолжазба бойынша басылады. Авторландырылмаған көшірмелер, олар анықталғаннан (тиістілігі анықталғаннан) кейін ғана жарияланады, бұл мәтіндік ескертпелерде алдын-ала айтылады.

Ескерту. 62-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

63. Адресаттарға (таза жазылған қолтаңба немесе машинамен жазылған түпнұсқа) жіберілген хаттар мәтін бойынша, олар болмаған жағдайда алғашқы жазылған қолтаңбамен немесе куәландырылған (авторландырылған) көшірмемен жарияланады. Куәландырылмаған көшірмемен жарияланған хаттар тиісті негіздемені қажет етеді.

Автормен ана тілінде жазылған және адресаттарға жіберу үшін аудармашымен аударылған хаттар, авторлық түпнұсқамен жарияланады және аудармамен салыстырылады. Егер түпнұсқа сақталмаған жағдайда, хат аудармамен беріледі, мәтіндік ескертпелерде түпнұсқаның жоқ екендігі және аударылған уақыты міндетті түрде ескертіледі.

Ғылыми түрдегі басылымдарда негізгі мәтіннің басқаша оқылулары және алғашқы жазулар мәтіндік ескертулерде келтіріледі.

64. Стенограммаларды басып шығару кезінде таңдау мүмкіндігі болған жағдайда бастапқы құжаттың мазмұнын өзгертпеу шартымен, автор түзеткен және куәландырған мәтін таңдалады. Стенограмманың авторландырылған мәтіндері болмаған жағдайда, мәтіндік ескертпелерде тиісті негіздері бар түзетілмеген мәтіндер жарияланады.

Ескерту. 64-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

65. Коммуникациялық құралдар (телефон, телефакс, телетайп, телеграф және радио) бойынша берілген құжаттар үшін, негізгі мәтін болып шығыс жазу (автограф, түпнұсқа, куәландырылған көшірме) есептелінеді. Жарияланатын шығыс мәтіні, кіріс мәтіні болған жағдайда онымен салыстырылады, арасындағы мәтіннің басқаша оқылуы ескертулерде көрсетіледі. Түпнұсқалық және көшірмелік мәтіндер болмаған жағдайда да құжаттар жариялана береді, бірақ әскери қимылдардың және корабльдердің радиотелеграф журналдарындағы жазулар бойынша іске асырылады.

Түпнұсқа және көшiрме мәтiндер болмаған жағдайда әскери қимылдардың және кемелердiң радиотелеграф журналдарындағы жазулар және осы сипаттағы басқа материалдар бойынша құжаттар жарияланады.

Ескерту. 65-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

66. Үнпарақтың негізгі мәтіні ретінде куәландырылған мәтін (үнпарақты шығарған нұсқауы бар мекемелер, қойылған қолдары немесе мекеменің мөрі) таңдап алынады. Үнпарақтың куәландырылмаған (машинамен жазылған немесе қолжазба түрінде) мәтіні оның дұрыс екендігі анықталғаннан кейін, мәтіндік ескертулерде түсіндірілгеннен кейін ғана жарияланады.

4 параграф. Құжаттардың мәтінін беру

67. Басылымның нақты міндеттеріне байланысты (тарихи, деректану, палеографиялық, лингвистикалық зерттеулер үшiн) құжаттардың мәтiнi дипломатиялық немесе ғылыми-сын тәсiлдермен беріледі. Барлық басылымдарда құжаттардың мәтiнi анық сақталған стилистикалық және тiлдiк ерекшелiктерiмен берiледi.

Ескерту. 67-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

68. Дипломатиялық қабылдаулар кезінде мәтіннің басылымы түпнұсқасымен толық сәйкес және оның ерекшеліктерімен: кейбір графикалық жақтары сақталған ескірген орфографиямен (пайдаланудан шығып қалған әріптер, мәтінде бар қысқарған сөздер, оның ішінде және жалпылай қабылданбағандар, мәтін мен қойылған қолдардың орналасу тәртіптері, қазіргі уақыттың іс жүргізу құжаттары үшін – кей кезде мәтіннің бланкісі) және жарамсыздықтарымен типографиялық теру жолымен жасалынады.

Мәтінді сынаудың нәтижесі мәтіндік ескертулерде бейнеленеді.

Басылымның дипломатиялық қабылдауы арнайы ғылыми және оқу типтеріндегі (палеографиялық, лингвистикалық) басылымдарда қолданылады.

69. Басылымның ғылыми-сыни қабылдау кезінде құжаттардың мәтіні стилистикалық және фонетикалық анық сақталған ерекшеліктерімен беріледі. Қазіргі орфография мен пунктуацияға сәйкес мәтін сөзге және сөйлемге бөлініп жүргізіледі, мағынасына қарай керекті тыныс белгілері, бас әріптері қойылады. Ресми емес құжаттарда (әдеби, публицистикалық шығармаларда), ережеге сәйкес түпнұсқаның пунктуациясы сақталады.

Қажет болған жағдайда, абзацтарға бөлінуі сақталатын ресми емес және дипломатиялық құжаттардан басқа мәтiн абзацтарға бөлiнеді.

Ғылыми және ғылыми-көпшілік типтеріндегі басылымдарда мәтінді сынаудың нәтижесі мәтіндік ескертулерде беріледі, оқу типтеріндегі басылымдарда құжаттың мәтінінде ескеріледі.

Ескерту. 69-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

70. Ғылыми түрдегі басылымда құжаттың негізгі мәтінін жариялаған кезде мәтіндік ескертпелерде археографтың иелігінде бар осы құжат мәтінінің дереккөздерінің барлық мағыналық және редакциялық әртүрлі оқылулары келтіріледі.

Ескерту. 70-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

71. Жекелеген сөздер мен сөйлемдерді қосу құжат мәтінінің тиісті жерінде жүзеге асырылады және мәтіндік ескертпелерде ескертіледі. Ғылыми типтегі басылымдарда мәтіндік ескертпелерде бір құжатта әртүрлі сиялармен немесе қарындашпен жазылған кірістірмелер ескертіледі, болған жағдайда кірістірменің авторы көрсетіледі.

Мәтінде үстінен сызылған сөздер ескертілмейді, мәтіндік ескертуде: "Әрі қарай сызылған..." деп көрсетіледі.

Қажет болған жағдайда, мәтiнде үстiнен сызылған орындар графикалық белгiлеу жолымен мысалы, бұрыштама жақшамен (< >), қайта жаңғыртылады, археографиялық алғы сөзде ескертiледi.

Ескерту. 71-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

72. Құжатта автормен немесе басқа тұлғалармен жасалған қосып жазылған мәліметтер, авторлық мәтінде олардың орналасуына қарамастан, құжаттың мәтінінің жалғасы ретінде беріледі. Құжатта олардың орналасуы және авторлығы мәтіндік ескертулерде ескертіледі.

73. Мәтінде авторлық белгілеген жекелеген орындар басқа шрифтімен бөлінеді. Авторлық емес белгіленгендер, егер оларды кім жасағаны белгілі және құжаттың тарихы үшін мағынасы болса мәтіндік ескертулерде ескеріледі.

74. Құжат авторының жолма-жолғы ескертпелеріне жақшада мыналар қосылады: (Автордың еск.), (Құжат. еск.), ал құрастырушының (жариялаушының) ескертпелеріне – (Құраст. еск.).

Басқа нұсқасы – бұл ескертулердi белгiлеу үшiн бейнелер немесе араб цифрлары пайдаланылады, мысалы: жұлдызшамен (*) құжаттың ескертуi, сандармен – құрастырушының ескертуi белгiленедi және археографиялық алғы сөзде ескертiледi.

Ескерту. 74-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

75. Қолтаңбаны өзгерту немесе құжат мәтінін қайта жаңғырту тәсілі мәтіндік ескертулерде белгіленеді.

76. Мәтінде кездесетін басқа тілдегі сөйлемдер және фразалар түпнұсқаның тілінде қайта жаңғыртылады, аудармасы мәтіндік ескертулерде ол қай тілден аударылғанын дөңгелек жақшалармен көрсетіледі.

77. Құжаттарда ұзындық өлшемiнiң, уақыттың, ақшалай және басқа өлшем бiрлiктерi егер оларда цифрлық белгiлер алдында болса қысқартылып белгіленеді; цифрлық белгiлерiнсiз олар қайта толық жазылады.

Ескерту. 77-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

78. Құжаттың мағынасына толық жататын резолюциялар және белгілер (құжатты жібергені, алғаны, тіркегені жайында), құжаттың мәтінінен кейін қол қойылғаннан соң хронологиялық тәртіппен (егер күндері белгіленген болса) жаңа жолдан жазылады.

Құжаттар мәтінінің жекелеген орындарына жататын белгілер, мәтіндік ескертулерде қайта жазылады.

Іс жүргізу сипатындағы "Іске", "Орындалды" деген белгілер, егер олар тақырыпты түсіндіру үшін маңызы болған жағдайда, ғылыми басылымдарда құжаттың мәтінінен кейін келтіріледі. Ғылыми-көпшілік басылымдарда олар жазылмауы да мүмкін.

79. ХVІ-ХVІІ ғасырлардағы құжаттардағы растаулар мәтіні мен белгілер, құжаттардың негізгі мәтінін беру ережесі бойынша олардың жазылуының хронологиялық ретімен беріледі.

Ескерту. 79-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

80. Құжаттың мәнін түсіну үшін маңызды болған кезде, авторын, мекен-жайын, жазылған орнын немесе күнін анықтау үшін, мәтіндік ескертулерде конверттен мекенжайлар, пошталық мөртабандар және басқа мәліметтер келтіріледі.

3 параграф. Ерте кезеңдегі құжаттардың мәтінін
берудің ерекшеліктері

81. ХVІІІ ғасырдың соңына дейін құжаттардың мәтінін беру кезінде, норма болып табылатын және өз уақытында қабылданған орфография нормаларының ауытқулары ретінде оның орфографиялық ерекшеліктері сақталады.

82. ХVІ ғасырдың басынан ХVІІІ ғасырдың соңына дейінгі құжаттардың және қолжазба кітаптардың мәтіндері, пайдаланудан шыққан азаматтық әліпбимен, қазіргі заманғы әріптермен ауыстырылып беріледі. Қысқартылып жазылған сөздер ("титлдың астында") ашылады, қалпына келтірілген сөздер бөлінбейді. Бөлінетін әріптер жолға бөлінбей жазылады, бұл жағдайда жұмсақ және қатты белгілер қазіргі заманғы дұрыс жазу бойынша пайдаланылады.

83. Бас әріптер орфографияның және пунктуацияның қазіргі заманғы ережелерімен ХVІ-ХVІІІ ғғ. мәтіндерінің кейбір ерекшеліктерін есепке ала отырып пайдаланылады.

Жеке атаулардың құрамына кіретін барлық жеке есімдер, әкесінің есімдері, тектері бас әріппен жазылады.

Барлық географиялық атаулар бас әріппен жазылады, күрделі географиялық атауларда бір қатарға әріппен қызметтік сөздер және рулық түсінікті белгілейтін сөздер жазылады.

84. Құжаттарда санды белгiлейтiн әрiптiк цифрлар араб цифрымен берiледi. Реттiк сан есiмдер, сандарды ескiрген сөздермен беру түрлерi сақталады.

Цифрлы әріппен жылды белгілегенде реттік сан есімдердің септік жалғаулары дефис арқылы беріледі.

Ескерту. 84-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

85. Құжаттардың мәтiнiнде тұрақты қайталанатын және тұрақты қалыптасқан түрлер болған жағдайда шартты қысқартулар пайдаланылады, археографиялық алғысөзде көрсетiледi.

Ескерту. 85-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

86. Ерте кезеңдегі құжаттарда тайпалардың және халықтардың аттарын бас әріппен жазу пайдаланылады, себебі олар мемлекеттің немесе мемлекеттік құрылымның белгілері болып қызмет етеді.

4 параграф. Жаңа және қазіргі заманғы құжаттар мәтінін
берудің ерекшеліктері

87. ХІХ және ХХ ғғ. құжаттарының мәтіні түпнұсқасының стилистикалық және тілдік ерекшеліктерін сақтай отырып дұрыс жазу ережесімен жазылады, оған жататындар:

жекелеген сөздер құрылымдары;

түпнұсқа құрастырылған кезеңге тән немесе елдің жекелеген аймақтарында пайдаланылатын жекелеген сөздер;

түпнұсқа құрастырылған кезеңге тән және тілдің сөздік құрамына енген, қысқартылып жазылған сөздер.

88. Іс жүргізетін құжат бланкісінің мәтінін және адресатты белгілеу, ереже бойынша, қайтадан жаңартылмайды, редакцияның атын құрастырар кезде пайдаланылады.

Кейбір құжаттардың (ұрыс кестесі, наградтық парақтар және формулярлар, қызметтік тізімдер, вахталық журналдар) қажет болған жағдайда бланкілік формалары сақталуы мүмкін.

89. Заң шығарушы, дипломатиялық және ресми емес құжаттардың атаулары мен күндері және газет мақалалары, үнпарақтар ғылыми түрдегі басылымдарда, редакцияның атына қарамастан, түпнұсқасы сақталынған орындарда мәтіннің бөлігі ретінде қайта жазылады. Ғылыми-көпшілік типтегі басылымдарда көрсетілген құжаттардың аттары қайта жазылмайды, редакцияның атын құрастырар кезде пайдаланылады.

Іс жүргізілетін құжаттардың атаулары және күндері түсіріліп қалады және редакцияның атын құрастырар кезде пайдаланылады.

Хаттардың жазылған күндері оларды жазудың барлық ерекшеліктерімен, түпнұсқа түрінде болған орында қайта жазылады.

90. "Құпия", "асығыс" гриф-белгілері және басқалары құжат мәтінінің алдында оң жақтағы бұрышқа жазылады.

91. Анкетаның, наградтық парақтың, қызметтік тізімдердің формуляры, және сұраққа жауаптар әртүрлі шрифтермен немесе қандай да бір басқа тәсілдермен (астын сызумен, қос нүктемен айырумен және тағы басқа) жазылады.

Егер бірінен кейін бірі орналасқан бірнеше біртүрлі құжаттар жарияланса, формуляр бір рет жазылады. Кейбір жағдайларда анкеталар, тізімдер, мінездемелер және басқа біркелкі құжаттар таблица түрінде жарияланады.

92. Хаттамалардың мәтiндерi бағансыз толық қатарға жазылады. Хаттамалардағы бар сұрақтар, орнынан тұрып айтылған сөздер негiзгi мәтiн сияқты ерекшеленген шрифпен абзацтан: "сұрақ", "орнынан тұрып айтылған сөздер", "қол шапалақтаулар" және сол сияқты сөздер болып берiледi. Абзацтан: "Тыңдалды", "Қаулы қабылданды", ("Шешiлдi") формулалары ерекшеленiп беріледі. Хаттама тармақтарының нөмірлері "Тыңдалды" формуласында көрсетіледі, "Қаулы қабылданды" формуласында хаттаманың тармақтары қайталанбайды.

Ескерту. 92-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

93. Телеграмманың, телефонограмманың, радиограмманың мәтіндері, жетпейтін жалғаулықтар және сөз алдынан келетін көмекші сөздермен толықтырылып жазылады. Мәтінді оқудың екі жақты мүмкіндігі болған жағдайда олар төртбұрышты жақшаларға енгізіледі.

Жоқ болған немесе сөздермен белгіленген тыныс белгілері мәтінде қойылады. Қызметтік белгілер (күнін белгілеу, жіберілген орны және нөмірді алу) құжаттың тақырыбында және мәтіндік ескертпелерде пайдаланылады.

Ескерту. 93-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

94. Тікелей сыммен сөйлескен әңгімелердің мәтінінің бастапқы және қорытынды бөліктерінің ("Аппаратта осындай адам", "Тыңдап тұрмын", "Сау болыңыз" және тағы басқалары) жазулары сақталып жазылады және әрбір әңгімеге қатысушыға абзац бөлінеді. Абзацтың ішінде, қажет болған жағдайда, сөйлемге бөлулер анықталады, пунктуация қазіргі заманғы ережелерге сәйкес қойылады. Әрбір абзацтың алдында төртбұрышты жақшаларда айтушының тегі мен географиялық пункттің атауы, егер олар мәтінде жоқ болатын болса, қойылады. Егер әңгімеге әр жақтан бірнеше адам қатысса, олардың тектері басында көрсетіледі, ал абзацтың алдында тікелей әңгімені жүргізуші тұлғаның тегі жазылады. Екі жақты әңгімелесушілердің мәтінінің нұсқаларын салыстыру қажет, табылған әртүрлі оқылулар мәтіндік ескертулерде ескеріледі.

95. Қарап шыққан, түзетілген және автормен куәландырылған стенограммалар мәтін бойынша жарияланады. Түзетілмеген стенограммалар түзетусіз жазылады, мән-мағынасы жоқ сөздер ғана алынып тасталынады және мәтінге төртбұрышты жақшалармен мәні жағынан жетіспейтін сөздер енгізіледі.

Түсіп қалған сөздер, мағынасы түсініксіз орындар, бітпей қалған фразалар мәтіндік ескертулерде ескеріледі.

96. Құжаттардың мәтiнiн беру кезiнде кiрiс және шығыс қағаздарының журналы бойынша, журналда нөмiрi мен жазылған күнi көрсетiледi. Құжаттың орындалғаны туралы журнал бағанында атауы көрсетілмейді, құжаттың орындалғаны және оның қозғалысы туралы мәлiмет мәтiндiк ескертуде келтiрiледi. Мұндай жағдайда мәтiндi беру тәсiлi археографиялық алғысөзде айтылады.

Ескерту. 96-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

97. Құжатқа қосымша, құжаттың ажырамайтын бөлігі ретінде негізгі мәтіннен кейін реттік нөмірсіз және басқа шрифтімен жазылады. Қосымшаның жеке атының алдынан "1 қосымша", "2 қосымша" және сол сияқты көрсетіледі.

98. Ауызша белгіленген сандық сандарды (айдың саны, әскери бірлестіктердің) санмен беру қажет. Жинақтау сан есімдері және санды белгілеудің көне түрлері сөздермен сақталады.

99. Рим және араб цифрлары, ереже бойынша, құжаттың түпнұсқасына сәйкес жазылады. Бірақ жүзжылдықты, конгресстерді және съездерді белгілеу кезінде рим цифрлары қолданылады.

Фронттардың, армияның, корпустардың, дивизиялардың, әскери бөлімдердің нөмірлік белгілері араб цифрларымен септік жалғауларының қосылуымен беріледі.

Рим цифрларына септік жалғаулары қосылмайды.

Құрамалардың (бөлімдердің) нөмірлері командирдің қызметін қысқартылған белгімен байланыстырып жазғанда септік жалғауы пайдаланылмайды.

100. Септік жалғаулар күндерді белгілеген кезде сан айсыз немесе ай соңынан кейін берілген жағдайлардан басқа уақытта сақталмайды.

Ескерту. 100-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

101. Қысқартылып жазылған сөздер, егер олар жалпы қабылданып қысқартылған болмаса, толық жазылады. Ғылыми түрдегі басылымдарда сөздің қалпына келтірілген бөлігі төрт бұрышты жақшаның ішінде болады.

Ғылыми-көпшiлiк басылымдарда екi жақты түсiнiктi болдырмайтын қысқартылған сөздi ашу, төрт бұрышты жақшасыз жазылады және мiндеттi түрде археографиялық алғысөзде ескертiледi.

Ескерту. 101-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

102. Ұйымның, мекеменiң, әскери құрамалардың, қызметтердiң қысқартылған атаулары және жалпы қабылданған қысқартулар мәтiнде сақталады. Белгiлi бiр мекемелердiң атауларын әртүрлi қысқартулар бiр iзге түсiрiлмейдi. Толық жазу қысқартылған сөздердiң тiзiмiнде немесе егер ол бiр рет еске түсiрiлсе мәтiндiк ескертуде берiледi. Мекеменiң немесе ұйымның қысқартылып жазылған атауын ашу, келесi қайта атауларды есепке алмай, мiндеттi түрде құжатта оны еске түсiрiлген уақыты бойынша берiледі.

Қысқартылған сөзден пайда болып, тілдің сөздік құрамына кірген және өз бетінше мағына алған сөздер сол күйінде жазылады.

Ескерту. 102-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

103. Құжаттың мәтінінде, қызметтердің, шендердің, лауазымдардың, географиялық, техникалық және басқа терминдердің үнемі қайталанатын атауларына, егер олар жеке атаулармен ілесіп аталса қысқарту енгізуге болады.

104. Құжаттардың мәтінін жариялауда бас және кіші әріптер құжат жазылған уақыттағы ережеге сай емес, орфографияның қазіргі заманғы ережелеріне сәйкес пайдаланылады.

Мемлекеттік үкімет және басқарудың жоғарғы органдары, жоғары партиялық органдар, жоғарғы мемлекеттік қызметтер, құрметті және жоғарғы атақтар, сонымен бірге қарулы күштердің жеке атауларында барлық сөздер бас әріппен жазылады.

Мекеменің күрделі атауларының, мекеменің ірі құрылымдық бөлімшелерінің, бас басқармалардың және басқармалардың, сонымен бірге әскери операциялардың немесе әскери құрамалардың, географиялық терминдерден құралған бірінші сөздер бас әріппен жазылады.

Бірнеше сөздерден құралған мекеменің қысқартылған атауы және тек әріптерден тұратын (аббревиатура) бас әріппен жазылады.

"Совет" сөзі жергілікті мемлекеттік билік органының толық аты, билік органының мағынасы ретінде бас әріппен жазылады.

Орден және медалдардың атауларында, орден мен медалдардың өз аттары бас әріппен жазылады.

Барлық саяси партиялардың атауларында бірінші сөз бас әріппен жазылады.

Мемлекеттік мекемелердің, академиялардың, оқу орындарының және мәдениет мекемелерінің жеке аттары және бірінші сөзі бас әріппен жазылады.

Мекеменің нақты атауы, әскери ауданның аты және ұрыс қимылдарының бағыттары, әскерлердің топталуы, штабтардың аттары, әскер түрлері; құрметті гвардиялық құрамаларға қатыстылығын көрсететін, қызметтер, атақтар, дәрежелер туралы сөздер кіші әріппен жазылады.

105. Құжат қай тілде жазылған болса, сол тілде жазылған мәтіннен кейін, жарияланған құжаттың қай жерінде тұрғанына қарамастан жаңа қатардан қолдар қойылады.

Екі және одан көбірек мекемелер бірдей негізде құрастырған құжаттарда: біріккен қаулыларда, үндеулерде, жоғарғы және жергілікті партия, совет, кәсіподақ және комсомол органдарында; министрліктердің, ұйымдардың бірігіп шығарған бұйрықтарында; мекемелер арасындағы келісімдерде және әртүрлі мекемелердің өкілдерінен құралған жюри шешімдерінде; дипломатиялық құжаттарда қолдар бір деңгейде қойылады.

Әскери құжаттарда қолдар түпнұсқасының орналасу формасы сақталады.

Қойылатын қолдар саны көп болған жағдайда барлығы немесе алғашқы бірнешеуі қол қояды, мәтіндік ескертуде қойылмаған қолдардың саны міндетті түрде ескертіледі және мүмкіндігінше қол қойған тұлғаларға қысқаша әлеуметтік сипаттама беріледі.

Құжатқа (көшiрмеге) қол қойған тұлғаның қолы немесе тегi анық болмаса және анықтауға қиындық туғызған жағдайда, мәтiндiк ескертуде тек қызметiн көрсету және түсiндiру қажет: "қойылған қол түсiнiксiз", "қолы жоқ", "тегi көрсетiлмеген". (Көшiрмеде) қол қойған тұлғаның тегi мен қолының шамалап мәнiн ашып, дереккөздi көрсете отырып мәтiндiк ескертуде белгiленедi.

Әртүрлi құжаттарға бiр тұлғалардың қолы барлығына қойылған болса, онда жариялау кезiнде қойылған қолдарды археографиялық алғысөзде белгiлеп, қолы көрсетілмейді. Қойылған қолдарда iшiнара өзгертулер болған жағдайда, мәтiндiк ескертуде құжаттың нөмiрi және қол қойған тұлғаның тегi көрсетiлуi қажет.

Ескерту. 105-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

106. Куәландырылған қол ғылыми түрдегі басылымдарда құжаттың ажырамас бөлігі ретінде, ал ғылыми-көпшілік басылымда – егер ол құжат тарихын зерттеу үшін маңызы болатын болса ғана қаралады.

5 параграф. Мәтіннің қатесін түзету

107. Автордың қатесін жаңылыс жазғандарын және мәтінді көшіргенде кеткен қателерді түзету тәсілдері, қалып кеткен, толық жазылмай қалған сөздер, зақымданған мәтін және басқа жарамсыздықтар, басылымның түрінен және құжаттың шығу уақытына байланысты болады. Мәтінді басу кезінде кеткен жарамсыздықтарды түзетудің қатал біркелкі тәсілдері, қажетті талап болып табылады.

108. Орфографиялық қателер, анық жаңылыс жазылған сөздер (жекелеген әріптерді, буындарды, сөздерді екі рет жазу, әріптердің орнын ауыстыру, әріптердің жазылмай қалуы) мәтінде жөнделеді. Ғылыми түрдегі басылымда мәтіндік ескертулерде қажет болған жағдайда қате жазылған жазулар келтіріледі.

ХVІ-ХVІІІ ғасырлардағы құжаттардың басылымдарындағы қате жазылған жазулар мәтіндік ескертулерде көрсетіледі, қажетті түзетулер мәтінге қазіргі заманғы дұрыс жазулармен енгізіледі.

109. Мағыналығы бар (бұрмаланған сөздер, жаңылыс басылған сөздер, мағынасы өзгерген сөздер) мәтіннің қателері, құжаттың мәтінінде сақталады. Дұрыс жазылғандары мәтіндік ескертулерде келтіріледі.

110. Цифрлық мәліметтердің қателері мәтінде түзетілмейді. Түзетілген цифрлар мәтіндік ескертулерде деректері көрсетіліп келтіріледі.

Егер мәліметтерді басқа деректер бойынша тексеру мүмкін болмаса, онда мәтіндік ескертулерде: "Құжатта осылай" деп түсінік беріледі.

111. Құжатта түсiп қалған және мағынасы бойынша қалпына келтiрiлген сөздер төрт бұрышты жақшаларда жазылады. Мәтiннен қалып қойған, қосымша деректер бойынша анықталған сөздер, тектер, күндер және басқа мәлiметтер мәтiндiк ескертулерде деректерi көрсетiлiп төрт бұрышты жақшаларда жазылады.

Құжатта автормен мәтіннен қалдырылып кеткен сөздер ерекше белгіленіп және мәтіндік ескертулерде түсіндіріледі.

Ескерту. 111-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

112. Жөндеуге келмейтін, стилистикалық дұрыс құрылмаған сөздер, бұрмаланған сөздер мәтінде жазылады және мәтіндік ескертулерге: "Құжатта осылай", "Қолжазбада осылай" деген сөздермен ескертіледі.

Кәсіби тән ерекшелік орамдар (дипломатиялық, әскери, техникалық құжаттар) жөнделмейді және жолма-жол ескертулерде ескертіледі. Бұл ерекшеліктер археографиялық алғы сөзде белгіленеді.

113. Құжаттың жарамсыздығына байланысты оқылмайтын (үзіліп қалған, көнергендіктен өшіп қалған, үзіктер, дақтар, күңгірттенген), және де түсініксіз мәтін ерекше белгіленеді. Мәтіндік ескертулерде қалып кеткен сөздердің себептері және оның көлемі (әріп, сөз, қатар сандары) ескертіледі және мүмкіндігінше шамалап оқу келтіріледі.

114. Басылымдардың ғылыми және ғылыми-көпшілік түрлерінде географиялық атаулардың әртүрлі транскрипциясы, аттары және тектері құжат мәтінінде, егер тиісті көрсеткіштер болмаса, мәтіндік ескертулерде түсіндірмемен сақталынады.

115. Құжаттардың мәтінінде бар ашық және жасырын дәйексөздер, деректер бойынша тексеріледі. Егер дәйексөз бұрмаланған түрде келтірілсе, онда мәтінде сол күйінде жазылады, оның дұрыс оқылымы мәтіндік ескертулерде беріледі. Дәйексөздің тексеру деректері археографиялық алғысөзде ескертіледі.

6 параграф. Басқа тілді құжаттарды аударудың және мәтінді берудің ерекшеліктері

116. Басқа тілді мәтіндерді жариялаудың бірнеше түрлері бар: әртүрлі басылымдарда қазақ, немесе орыс және шетел тілдерінде қатар жарияланымдар;

бір басылымда құжаттарды түпнұсқа тілінде және аударылымда (қатар немесе ретімен) жариялау;

басқа тілді деректерді тек аударылыммен жариялау.

Басқа тiлдегi деректердi жариялау түрлерi баспаның мақсатына, деректердiң ғылыми маңызына және басқа тiлдi мәтiндердiң санына байланысты болады. Басқа тiлдi деректер ғылыми басылымдарда жоғарыда аталған түрлердiң қайсысымен болса да жарияланады. Ғылыми-көпшiлiк және оқу түрлерiндегi басылымдарда басқа тiлдi мәтiндер, ереже бойынша, аударылыммен ғана жарияланады.

Ескерту. 116-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

117. Басқа тілді құжаттардың мәтіндері қазіргі заманғы орфографиямен құжат жазылған тілдің нормаларына сәйкес беріледі. Бас және кіші әріптерді пайдалану құжат жазылған тілдің ережелерімен анықталады.

Қысқартылып жазылған және толық жазылмай қалған сөздер мәтінде төрт бұрышты жақшаларда ашылады.

118. Басқа тiлдi құжаттың (авторлық ерекшелiктердiң стилi, диалектизм және құжаттың жазылған уақыты мен орнына байланысты қазiргi заманғы грамматикадан басқа ауытқулар) стилистикалық ерекшелiктерi жарияланатын мәтiнде өзгерiссiз сақталады және алғы сөзде немесе мәтiндiк түсiнiктемеде ескертiледі.

Ескерту. 118-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

119. Басқа тілді құжаттарда белгілер мен қарарлар түпнұсқа тілінде келтіріледі және жалпы ережеге сәйкес орналастырылады.

120. Басқа тілді мәтіндердің аудармасын жариялағанда, алдымен қазіргі заманғы түпнұсқасының аудармасы барын анықтап алу керек. Алдымен осындай аударылым бірінші кезекте жариялануға жатады. Қазіргі заманғы түпнұсқа аудармасының бірнешеуі болған жағдайда, артықшылық ерекше жағына беріледі.

Қазiргi заманғы түпнұсқаның аудармасы тарихи дерек болып табылады және оны жариялау кезiнде редакциялауға, сонымен бiрге барлық жарияланатын тарихи деректердi редакциялауға жол берiлмейдi. Егер қазiргi заманғы аударманың мәтiнiнде дәлсiздiктер болып және олар көлемi жағынан шамалы ғана болса, онда аударманың мәтiнi түзетусiз жарияланады, барлық дәлсiздiктер мәтiндiк ескертулерде келтiрiледi. Қазiргi заманғы мәтiннiң аудармасында көптеген қателер мен дәлсiздiктер болған жағдайда, жаңа аударма жасалынады, қазiргi заманның түпнұсқасының аудармасы қосымшада немесе ескертулерде келтіріледі. Егер бiр мезгiлде басқа тiлдi мәтiн және оның аудармасы жарияланса, онда аударма мәтiнiнiң алдында (жай курсивпен) "Аударма" деген сөз басылады. Басқа жағдайларда түсiндiрме сөздерде "Аударылды..." деген белгi қойылады.

Басқа тілді мәтіннің аудармасы жарияланымда барлық мағынасына тән ерекшеліктерін және түпнұсқаның стилін беру керек. Бір тарихи кезеңнің барлық басқа тілді деректерінің шындығы бір тәсілмен берілуі керек – не аудармамен, немесе транскрипциямен.

Екі түрлі мағынада түсіндірілетін терминдер үшін мәтінге көбірек сәйкес келетін мағынасын таңдап алу керек.

Аударма басқа тiлдi мәтiн мағынасының барлық нақыштарын бермеген жағдайда мәтiндiк ескертулерде түпнұсқа тiлдегi мәтін жарияланады.

Ескерту. 120-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

121. Қызметтердің, сословиелердің, салықтардың, заңдық терминдер және тағы басқа атаулардың ерекше түсініктері, жарияланған құжаттардың мәтініндегі мағынасына ең жақынырақ немесе белгіленген терминдердің жәрдемімен аударылады.

Бұл ел үшін және осы уақытқа тән мекемелердің, қызметтердің, сословиялық топтардың, салықтардың, ақша бірліктерінің, жергілікті шаралардың және ары қарай орыс тілінде тиісті терминдер болмаған жағдайда фонетикалық орыс транскрипциясымен беріледі.

122. Түпнұсқаға мағынасы бойынша ең жақынырақ идиоматикалық сөздер идиомның жәрдемімен аударылады.

123. Аударылмайтын сөз ойындары аударма мәтінінде сілтеме белгілерімен белгіленеді және мәтіндік ескертулерде ашылады.

124. Жекелеген сөздер, қалыптасқан сөздер немесе тілдегі фразалар, құжаттың өзінің тілінен ерекшелігі, аударма мәтінінде түпнұсқа тілінде жазылады, олардың аудармасы мәтіндік ескертулерде келтіріледі.

125. Басқа тілдегі мәтінде қысқартылып жазылған мекемелердің, саяси партиялардың, ұйымдардың атаулары аудармада транскрипцияланады және шифры ажыратылмайды. Оларға түсініктер мәтіндік ескертулерде бірінші еске түсірілгенде немесе қысқартылған сөздердің тізімінде келтіріледі.

Егер бұл шетелдiк атаудың аударма тілінде қысқартып пайдалану дәстүрi болса, онда оларды пайдалану алғы сөзде немесе мәтіндік ескертуде айтылады.

Ескерту. 125-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

126. Газет, журналдардың және жалғастыратын басылымдардың, фирмалардың, сауда ұйымдарының, банкілердің, маркалық бұйымдардың атаулары орыс транскрипциясымен жазылады.

127. Басқа тілдегі мәтіндердің аудармасында аттары және тектері транскрипциямен жазылады. Тілде қалыптасқан дәстүр болмаған жағдайда аттар мен тектер ең жақынырақ басқа тілде айтылумен транскрипцияланады.

128. Географиялық атаулар аудармада құжат құрастырылған уақытта орыстың ресми географиялық карталық терминологиясына сәйкес келтіріледі.

Басқа тілдегі құжаттардың аудармасындағы географиялық атаулар, қазіргі заманғы түпнұсқасынан басқасы, үйлескен түрде келтірілуі тиіс. Бірақ аударма мәтінінде ескі атауларды қазіргі заманға ауыстыруға болмайды.

Егер бірнеше басқа тілді құжаттарда бір атаулар мен географиялық атаулардың әртүрлі жазылуы кездессе, онда жарияланатын басқа тілді мәтінде бұл әртүрлі оқылуларды бір ізге салмай-ақ сақтау керек.

Егер бiр құжаттың мәтiнiнде осындай әртүрлi оқылулар кездессе, бұл мәселенi құжаттың шығу тегiне қатысты шешу керек: авторлық құжаттарда әртүрлi оқылуларды сақтау керек, кеңсе хатшысының көшiрмелерiнде, егер жаңылыс жазылған сөздер немесе көшiрiп жазушының қатесi бар болса, атаулар мен географиялық атауларды бiр iзге салу жүргізіледі. Мұндай жағдайларды мәтiндiк ескертулерде немесе басылымның алғы сөзiнде мiндеттi түрде белгiлеу керек.

Ескерту. 128-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

7 параграф. Дыбыс-бейнелік құжаттардың кескіндерін таңдау және қайта жаңғырту ерекшеліктері

129. Кескiндердiң және мәтiннiң деректерi түпнұсқа түрiнде немесе кино, фото көшiрмелер, фоноқұжаттар және бейнефонограммалар түрiнде болады. Оларды жариялауда бар түпнұсқалар және дыбыс-бейнелiк құжаттардың көшiрмелерi, сонымен бiрге сақталанған фоноқұжаттардың (радио және теле хабарлардың микрофондық мәтiндерi, авторлық сөз сөйлеулердiң мәтiндерi және шығармашылық құжаттар) мәтiндерi пайдаланылады.

Ескерту. 129-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

130. Кино және бейне құжаттар жекелеген немесе рет-ретімен орналасқан кадрлар (төрт және көбірек) түрінде немесе көріністің әртүрлі бөліктерінен алынған, жиынтығында дербес арқау құрады, кино және бейне құжаттардың өзіне тән ерекшеліктерін, қозғалыстағы оқиғалардың рет-реттілікпен дамуын көрсетуге мүмкіндік береді. Кадрлар санын оңтайлы таңдау олардың өзара негізгі байланысын және кино және бейне құжаттардағы жазылып қойылған негізгі факторларды беруді жорамалдайды.

131. Форматты таңдау (жақтардың арақатынасы) көшірілімді ұлғайту немесе азайтуды түпнұсқамен салыстырғанда басылымдағы кино, бейне немесе фотокадрдың мағынасына, кино, бейне немесе фотоқұжаттар тәуелсіз мағыналы бірлік немесе композицияның элементі ретінде жарияланымға тәуелді болады.

Жариялауда кино, бейне және фотокадрдың автор таңдағанды арақатынасы сақталады. Көлденең форматты тiк, төртбұрышты немесе сопақ нысанға тек кино, бейне немесе фотоқұжаттарды пайдаланғанда жарияланымның негiзгi сурет қатарында емес, көркемдiк құрылымның элементi ретiнде – монтажды фотоплакаттар; форзацтағы коллаждар, кiтаптардың қосалқы алғы беттерiнде ауыстыруға болады.

Ескерту. 131-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

132. Кадрлеу – түсіру және басу барысында қолданылатын сюжеттік және эстетикалық ақпараты бар таңдау тәсілі. Кадрлеуге кино, бейне және сурет құжаттарының бөлігі жатады.

Дыбыс-бейнелік құжаттарды жариялағанда, авторлық кадрлеудің нәтижесінде сурет кескінінде ақпарат жоғалған жағдайда, негативке жүгіну қажет.

Егер басылым белгiлi бiр автордың (немесе авторлар тобының) шығармашылығын сипаттайтын болса, онда жиектеменiң жәрдемiмен кадрлеу барысы тиiстi түсiндiрулермен көрсетіледі.

Ескерту. 132-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

133. Фрагменттеу – басылымға дайындық кезінде кескіндеудің бөліктерін қажетті таңдауы. Олар басылымның дайындық кезінде қандай да бір тұлғаға арналған топталған кино, бейне, сурет түсірілімдерінде жиі қолданылады. Кейбір жағдайларда бір мезгілде кино, бейне, сурет құжаттары мен оның фрагменттерін толық жариялаған тиімді.

Жарияланымда көп кадрлы композициядан фрагменттерді елестету үшін – бір немесе бірнеше кино, бейне немесе сурет кадрларды таңдау жағдайында – композицияның атын көрсетіп және оған қысқаша сипаттама беру керек.

134. Кино, бейне, сурет құжаттарының сапалы бейнелеуін жақсарту үшін, полиграфияда әртүрлі механикалық және химиялық әдістермен суретті өңдеу қолданылады.

Кино, бейне, сурет құжаттарын сақтау немесе кемістіктерін жою мәселесі, басылымның мақсаты мен міндетін және жарияланатын құжаттардың түрін есепке ала отырып шешіледі. Ғылыми басылымдарда кино, бейнекадрларды және фототүсiрiлiмдердi жариялау құжаттарды қабылдау және талдау үшін қажетті жеткізгішінің барлық сыртқы ерекшелiктерi (жарықтар, сызаттар, дақтар және басқалары) толық сақталады.

Үгiт-насихат басылымдарында (мерзiмдi басылымдар мен көрмелердегі фотоплакаттар, фотобуклеттер, фототоптамалар) кино, бейне, фотоқұжаттар, егер бұл процесс олардың маңызды жақтарына тимейтiн болса, өңдеу элементтерiмен жарияланады.

Ескерту. 134-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

135. Фондық құжаттың мәтінін таңдау және беру баспаның әдістерінен, оның түрінен, кескінінен және фондық құжаттың жанрына байланысты болады.

Фондық құжаттардың құрылуы барысында арнайы хаттық деректер, автордың қолжазбалары, редакциялауға жататын мәтін, микрофондық мәтін, дыбыс жазбаларының "шифрын шешу", дыбыс құжаттарын жазбашаға аударудан құрылады. Бұл құжаттардың мағынасы фондық құжаттардың мағынасына дәл келуі мүмкін, кейбір жағдайларда елеулі өзгешіліктер болады.

Фондық құжаттардың мәтіндерін оның жарияланымында барлық сақталынып жарияланған және жарияланбаған деректер және негізгі мәтінді анықтауды зерттеуді ұсынады.

136. Фондық құжаттың негізгі мәтіні туралы мәселе, егер ол толық көлемде сақталмаса, егер дыбыс жазуы сақталған авторлық қолжазбадан, микрофондық мәтіннен немесе оның келесі жарияланымынан ерекшеленген жағдайда шешіледі.

Егер дауыста фоноқұжаттың тек фрагменттерi сақталса, онда басылымның типографиялық тәсiлiнде оны микрофондық мәтiнмен мәтiндiк ескертулерде тиiстi түсiндiрулер бере отырып жариялайды.

Фондық құжаттардың әртүрлі оқылулары болған жағдайда оның бастапқы авторлық мәтінімен немесе негізгі мәтінмен келесі жарияланымдарда дыбыс жазуының мәтіні деп есептеу керек. Егер автормен жөнделіп және куәландырылған, фонограмманың мәтіні бар болса, бұл нұсқа тиісті ескертулермен жарияланады.

Дыбыстық жарияланым үшін негіз болып қысқартылмаған толық фонограмма болады.

Ескерту. 136-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

137. Жарияланым үшін фондық құжаттың мәтінін беру типографиялық басылымда негізгі мақсат – бұл оның барлық ерекшеліктерін (акустикалық фонын, түсіндірмелерін, интонацияларын) барынша көп сақтау.

Өзінің құрылымы жағынан күрделі фондық құжаттардың (трансляциялар, радиорепортаждар, радиокомпозициялар) жарияланымдары көптеген ілікпе сөздер мен шуылдарды толық беруді қажет етеді, түсініксіздеу орындарды қайта-қайта тыңдаудың нәтижесінде анықталады. Сонымен бірге естілмей қалған сөздер, фразалар, есімдер және географиялық атаулар белгіленеді, бұларды басқа деректер бойынша анықтау керек және мәтіндік ескертулерде түсіндіріледі.

Фондық құжаттардың мәтінін жазу аяқталғаннан кейін бақылау тыңдау жүргізіледі, сонымен бірге сөздің барлық интонациялық ерекшеліктері мен тыныс белгілерін орналастыру үшін логикалық үзілістер белгіленеді, мәтінді фразалар мен абзацтарға бөлу іске асырылады.

Дыбыс жазуға қатысушылардың тектері, олардың сөздері мәтіннен қос нүктемен бөлінеді. Егер фондық құжаттың авторы бір тұлға болса, ондай жағдайда оның тегі тақырыпқа орналастырылады.

Дыбыс жазуға қатысушыларды анықтау мүмкін болмаған жағдайда, фраза басталардың алдында, дауыстың – ер адамға немесе әйел адамға тиісті екені көрсетіледі және мәтіндік ескертулерде түсіндіріледі.

Акустикалық фонның мағынасын, интонация туралы ерекше белгілерді айтатындар дөңгелек жақшаларға орналастырылады.

Дыбыстық жарияланымды дайындауда, ереже бойынша, фондық құжаттардың фрагменттері таңдап алынады. Фрагменттерді еркін бір тұлғаның немесе тақырыптық біріктірілген әртүрлі фондық құжаттарынан ірірек бір фрагментке біріктіруге рұқсат етілмейді.

8 параграф. Мәтінді қысқартып беру

138. Құжаттардың мәтінін толығымен жариялау мүмкін емес немесе мақсатқа сәйкес емес жағдайда олардың мәтінін қысқартып беру қолданылады.

Құжат мәтінін қысқартып беруге жататындар: табылған құжаттың мәтінін беру, мәтіннің қайталанатын бөлігін шартты белгілеулермен ауыстыру.

Құжаттардың мәтінін қысқартып берудің бір немесе басқа түрін мақсатты қолдану, олардың сипатымен, мақсатымен, міндетімен және басылымның тақырыбымен анықталады.

139. Табылған құжаттардың мәтінін беру тақырыпқа және жинақтың мақсатты міндетіне және жарияланатын құжаттардың әртүрлілігіне байланысты. Құжат мәтінінің бөлігін жариялау үшін таңдау, оның деректанулық сараптамасына негізделеді. Табылған құжаттардың мәтінін беру, ереже бойынша, ғылыми-көпшілік және оқу жинақтарына және газет-журналдардағы тақырыптық топтамаларға рұқсат етіледі.

Табылған құжаттардың жариялануы мүмкін, егер:

құжаттың мағынасы ішінара басылымның тақырыбына жататын болса;

құжат басқа құжаттың әлдеқандай бір бөлігін қайталаса;

құжат мәтінінің бөлігі бұл тақырып бойынша ғылыми қызығушылық туғызбайтын болса;

құжатта оқиғаның географиясы кең түрде берілген, бұл тақырыпты (әкімшілік-аумақтық бөлінулердің өзгеруіне байланысты) түсіндіру үшін қажет;

құжаттың нашар сақталғанынан;

Табылған құжатты жариялау кезінде қойылған қолдар, резолюциялар және белгілер жазылады.

Табылған мәтіндерді жариялаудың жалпы себебі археологиялық алғысөздерде негізделеді.

140. Мәтiннiң қайталанатын бөлiмдерiн шартты белгiлермен ауыстыру, мәтiннiң (құжат бiр рет толығымен жарияланады) қайталанатын бөлiмдерiмен қоса, көпшiлiк құжаттарды жариялау үшiн қолданылады.

Әрбір қайталанатын бөлікке реттік нөмір немесе әріптік белгілеу беріледі. Құжатты жариялау кезінде мәтіннің сәйкес келмейтін бөліктері толығымен беріледі, түсіп қалған бөліктердің орнына төрт бұрышты жақшаларда мәтінге тиісті көпнүктелі белгілер [1]...; [т.]... беріледі. Алғы сөзде немесе мәтіндік ескертулерде мәтінді қысқартып беру принципі негізделеді, мәтіннің барлық қайталанатын бөліктері шартты белгілермен келтіріледі.

Ескерту. 140-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

141. Құжат бөлігінің мазмұны және формасы бойынша аяқталған жарияланым жарым-жарты деп аталады. Жарым-жартылай жарияланым күрделі көпаспектілі (жекелеген бөлімдері, тараулары, параграфтары, тармақтары бар) құжаттар (хаттамалар, баяндамалар, стенограммалар, есеп берулер) үшін қолданылады. Бұл жағдайда мәтіннің басында және аяғында көп нүкте қойылмайды.

142. Бір мәселенің (мысалы, мәтіннің бір бөлігі тек қана жағымды немесе бір бөлігі тек қана жағымсыз ақпаратпен) мағынасына әр түрлі жағынан қатысты құжаттың жарым-жартылай жариялануына жол беруге болмайды.

Ғылыми және ғылыми-көпшілік типтеріндегі басылымдарда күрделі құжаттарды (есеп берулер, баяндамалар, естеліктер және басқалары) бір басылымның бірнеше тақырыптық бөлімдерінде жеке бөліктермен жариялауға жол беруге болмайды.

Басылымдағы тақырыптық құрылыммен күрделі құжаттарды, оның ішінде бірнеше мәселелерді қамтитын жинақтарды, арнайы бөлімдерде (деректердің түрі бойынша, "Жалпы сұрақтар" атты бөлімде) толығымен жариялау қажет.

Тақырыптық принциптер бойынша құрылған оқу түріндегі басылымдар үшін ерекшелік ретінде жол беруге болады.

Сонымен бірге қаулыларды, белгіленген немесе қаулы қабылданған бөліктері жоқ шешімдерді жариялауға ұсыным жасалынбайды.

143. Басқа деректерден алынғаны бар құжаттарды жариялағанда, міндетті түрде бас тақырыбында ескертілуі керек. Құжат мәтінінде түсіп қалған бөліктерді төрт бұрышты жақшаларда көп нүктемен белгілейді. Мәтіндік ескертулерде түсіп қалған бөліктер және олардың алыну себептері түсіндіріледі.

Егер бiр құжаттан көптеген үзiндiлер алынған болса, онда әрбiр түсiп қалған бөлiктердiң мағынасы бiр жинақталған мәтiндiк ескертулерде беріледі. Мұндай жағдайда сiлтеме белгiсi бiрiншi көп нүктеге қойылады.

Ескерту. 143-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

144. Алынған таблицаларды жариялау кезінде мәтіннің түсіп қалған бөліктері көп нүктемен белгіленбейді. Олардың мағынасы мәтіндік ескертулерде түсіндіріледі. Сілтеме белгісі тақырыптың басына қойылады. Егер алынулар көпшілік сипат алып және біртүрлі болса, түсіп қалған бөліктердің сипаты туралы археографиялық алғысөзде берілуі мүмкін.

145. Картографиялық құжатты жарым-жартылай жариялау екі жағдайда жүргізіледі:

1) үлкен форматты картографиялық құжаттар үшін, егер оларды жариялау кезінде шарасыздан кішірейткен картографиялық кескіндері бірқатар контурлардың жоғалуына алып келсе және солай болған соң картографиялық ақпараттың да жарым-жартылай жоғалуына алып келеді;

2) картографиялық кескіндердің жекелеген бөліктерінің сақталуы нашар болғанда.

Бұндай жағдайларда картографиялық құжаттың бас тақырыбына оның атын, күнін қосады және жарым-жартылай жарияланымын көрсетеді. Егер картографиялық деректің тек азғантай ғана бөлігі кескінделсе, онда бас тақырыпта оның атынан басқа, құжаттың қандай бөлігі жарияланғаны көрсетіледі.

9 параграф. Құжат мазмұнының қысқартылып берілуі

146. Мәтінді қысқартып берумен қатар мақсаты басылымның аз көлемінде ғылыми айналымға дереккөздердің барынша кең көлемін енгізу болып табылатын құжаттардың мазмұнын қысқартып беру мүмкін (регесттер, аннотациялар, кестелер). Құжат мазмұнын қысқартып беруді қолданудың мақсатқа сай келетіндігі басылымның сипатымен, мақсаттарымен, мiндеттерiмен және тақырыбымен анықталады. Мазмұнын қысқартып беру тәсiлдерiн қолдану туралы мәселе құжаттарды айқындау және таңдау мәселесiмен, сонымен бiрге оларды қайталап жариялаумен тығыз байланыста қаралады. Регесттер, аннотациялар және таблицалар жарияланатын құжаттармен үйлесе отырып тақырыпты барынша толық түсiндiруді, тек құжаттарда бейнеленген типтiк оқиғалар мен фактiлердi ғана емес, сонымен бiрге детальдарды салыстыруды қамтамасыз етеді.

Регесттер, аннотациялар және таблицалар жинақта құжаттармен үйлесе отырып, қосымшада, ғылыми-анықтамалық аппаратта өзiнiң жеке нөмiрлерiмен орналасады.

Жарияланатын құжаттардың тізбесінде реттік нөмірден кейін: "Регест", "Аннотация", "Таблица" деп көрсетіледі.

Ескерту. 146-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

147. Регест (латын сөзінен: regesta) – құжаттың мағынасын оның тілінің және мүмкіндігінше құрылымының сақталуымен формалды баяндау.

Регестер екі функция орындайды:

1) ғылыми-ақпараттық – құжаттардың мағынасын және бары туралы ақпарат береді;

2) Бір типтегі көпшілік құжаттардың олардың мағынасын берер кездегі жарияланымын ауыстырады.

Олар ғылыми және ғылыми-көпшілік басылымдарда, қосымшаларда монографияларда қолданылады, сонымен бірге өз бетінше басылым құруы мүмкін.

148. Құжаттың жарияланымының, мағынасының және маңызының мiндетiне байланысты регесттер екi түрлi болады: шексiз және қысқа.

Шексіз регест – құжаттың мағынасын мәтіннің жекелеген бөлігін дәйексөзбен толық баяндап және оның құрылымын сақтауы мүмкін.

Құжаттың мағынасы шексіз регесте құжатта қандай болса, сол текте, жекеше немесе көпше және септікте сондай болып, барлық маңызды факторлар, аттар, географиялық атаулар және ары қарай сақталынып баяндалады.

Жарияланым тақырыбына және құжаттың мағынасына байланысты оның мағынасы регесте әртүрлі дәрежедегі толықтықпен баяндалуы және баяндау үлгісінде немесе дәйексөзбен баяндап берілуі мүмкін.

Қысқа регест – кеңейтілген бас тақырып түріндегі құжатты ұстау туралы ақпарат.

Ескерту. 148-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); орыс тілінде өзгеріс енгізіледі, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

149. Деректердің сипатына және құрамына байланысты регестерлер төмендегідей түрлерге бөлінеді: жеке, жарым-жартылай, топталған.

Жеке регест бір құжатқа жасалынады.

Жарым-жартылай регест жарияланатын құжаттың бөлігіне жасалынады. Жарым-жартылай регесттің қолданылуы екі жағдайда бөлінеді:

1) басылымның тақырыбына жататын құжаттың бөлігіне жасалынып, өз бетінше жарияланады;

2) құжаттың керекті бөлігі ғана тіркеледі, бұл бөлік басылым үшін мағынасы аса зор болмаса да, бірақ тақырыпты әділ түсіндіру үшін қажет. Бұл жағдайда құжаттың регест бөлігі мәтіннің құрамында беріледі және басылым кезінде шрифтімен бөлінеді. "Регест" деген сөз мәтінде жазылмайды.

Топталған регест, ішінде бірыңғай фактіге негізделген мәліметтер бар, біртүрлі құжаттардың тобына немесе құжаттардың (құжаттың) бөлігіне құрылады. Ереже бойынша, бұл құжаттың көлемі үлкен болмайды.

Топталған регест жарияланымда құжаттардың бөлiктерiнің бiр түрі, аса зор мағынасы жоқ, автордың принципiмен топтастырылған немесе шешiлетiн мәселенiң бiр түрлi принципi бойынша құжаттарды құрайды.

Ескерту. 149-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

150. Регесттеуге жататын құжаттар тобы, деректердiң бар болуынан, маңыздылығынан және сипатынан әрбiр нақты басылым үшiн анықталады. Регесттер мағынасын беру үшiн қолданылады:

1) бұл басылым үшін маңызды ақпараты бар құжаттар, көлемінің үлкендігінен мәтінді толық жариялау қажет емес;

2) жалпылама деректер, мәтіндерін толық жариялаудың қажеті жоқ, бірақ мағынасын оқырмандарға міндетті түрде жеткізу керек;

3) бұл басылым үшін мағынасы бойынша негізгі емес мәліметтер;

4) түрлері біртектес бір типтегі формулярмен. Бұл жағдайда бір құжат толық келтіріледі, қалғандары бас тақырып түрінде беріледі, онда құжаттың барлық мәліметтері көрсетіледі;

5) мәтіні шетел тілінде жарияланған, деректің мағынасын қысқаша баяндау үшін;

6) ертеректе жарияланған деректер;

7) құжат сақталынбаған, бірақ оның мазмұны туралы басқа құжаттан белгілі.

Ескерту. 150-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

151. Регестрлеу үшін ақпаратты таңдау негізіне бұл ақпараттың маңыздылық принциптері, қайталануы және оны басқа деректермен игеруі жатады. Деректің регестрлеу тәсілдері басылымның типіне және түріне байланысты.

Бір қор бойынша деректі жарияланымдарда және біртектес құжаттардың жарияланымында құжаттың негізгі мазмұнының барлық қырларын, ал тақырыптық жарияланымда – басылымның тақырыбын еске алып баяндалады.

Регесте автордың ойлары ықшам және нақты түрде беріледі. "Автор хабарлайды, жазады...", "Құжатта көрсетіледі...", "Одан әрі айтылады..." деген және сол сияқты сөздер жіберілмейді. Құжаттың мәтінінен регестке бөлінген цитаталар жақшаға алынады. Баяндауда құрастырушының оқиғаға баға беруіне және оның құжатқа қатысы болмайды. Бірнеше түсіндірмелері бар немесе мағынасы түсініксіз фразалар регесте толығымен беріледі.

Көлемді құжаттарды регестрлеу мәтіннен кіріспе сөздер мен сөйлемдерді алып тастау жолымен, мәтіннің хабарлама аз беретін және қайталанатын бөліктерін, құжатта бар біркелкі фактілерді біріктіру арқылы іске асыруға болады. Егер регестрлеу кезінде құжат мәтінінің белгілі тақырыптық біткен бөлігі түсіп қалған болса, онда мәтіндік ескертуде оның мағынасы көрсетіледі, регесте сілтеме белгісі қойылады.

Регестрленетін құжатта басқа деректен цитаталар бар болса оның толық мәтінін келтіру туралы мәселе немесе өз сөзімен айтып шығу әрбір жеке жағдайларда шешіледі. Егер мүмкін болса, мәтіндік ескертуде цитата келтірген деректің іздеу мәліметтері көрсетіледі.

Регестрленетін құжаттың мәтінінде, еске түсірілетін мәлімет туралы, басқа деректердің мәтіндік ескертуінде оған іздеу мәліметтерін көрсете отырып келтіріледі.

Егер құжаттардың бөлiгi таблица түрiнде ұсынылса, регест құрамдастырылған болуы мүмкiн, яғни мәтiндiк және графикалық бөлiктерден құралады.

Құжатты тұрақты формулярмен регесттеген кезде құрылымын, яғни құрама бөлiктерiнiң рет-реттiлiгiн сақтау керек. Егер құжаттың қандай-да бiр бөлiгi түсiп қалған болса, онда мәтiндiк ескертулерде құжаттың толық құрамы туралы анықтама беру керек.

Топталған регесте құжаттардың бөліктері бірізділікпен цитата келтірілген болса, әрбір бөлігі көп нүктемен бөлектенеді.

Құжаттардың мәтінінен кеңейтілген регестердің мәтіні айырмашылығы бар шрифтімен теріледі.

Ескерту. 151-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

152. Кеңейтілген регесте бұрыштамалар, белгілер және қойылған қолдар осы Қағидалардың 78, 105 тармақтары бойынша құжаттың мағынасы баяндалғаннан кейін беріледі, қысқа регест қысқабаянда жазылады.

153. Регесттерге бас тақырыптар және қысқабаяндар осы Қағидалардың 161-166, 199-209 тармақтары бойынша құрастырылады. Бас тақырыптың үстiңгi оң жағына "Регест" деп көрсетiледi.

Қысқа регестте атауының мазмұнды бөлiгi құжатта аталатын оқиғаларды, есiмдердi, географиялық атауларды санамалап шығу есебiнен кеңейтiледi.

Жарым-жартылай регестің бас тақырыбы, үзіндіде жарияланған құжаттың бас тақырыбы сияқты құрастырылады.

Алғысөздiң археографиялық бөлiгiндегi тiркелетiн құжаттардың қайталанатын бiркелкi элементтерiн сипаттау арқылы регестiң қысқабаяны қысқартылады.

Ескерту. 153-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

154. Аннотация – құжаттың құрылымы мен тілін есепке алмай археографпен құжаттың мағынасын қысқаша баяндау.

Регестен аннотацияның өзгешілігі құжаттың мағынасын баяндау "үшінші тұлғаның атынан" жүргізіледі. "Қарады...", "Баяндады...", "Айтылды..." түріндегі сөздер пайдаланылады. Аннотация негізінен жарияланбаған, ең негізгі емес, мағлұматы аз және көлемі жағынан аса үлкен емес құжаттарға құрылады. Аннотацияның мәтіні құжат мәтінінен ерекше шрифтімен теріледі.

Аннотация жинақтың басқа құжаттарымен бірдей бас тақырыптармен және түсіндірме сөздермен жарақталады. Бас тақырыптың үстіңгі оң жағына "Аннотация" деп көрсетіледі. Аннотацияның түсіндірме сөздерінде қойылған қолдар, резолюциялар құжаттың белгілері болады.

155. Таблица – бұл мәлімет, құжаттың сандық мәліметтері, белгілі бір жүйеге келтірілген және бағандар бойынша бөлініп жазылған.

Таблицалық әдіс біркелкі, ұқсас белгілі тақырыптық айдар бойынша топтастырылуы және мәліметтер қосылған құжаттарға қолданылуы мүмкін.

156. Таблицаға енгізілген ақпарлардың сипатына байланысты, таблицалар цифрлық мен мәтіндік түрлерге бөлінеді.

Цифрлық таблицаларға тақырыпқа, түрiне және басылымның сипатына байланысты, құжаттың барлық цифрлық мәлiметтерi, әйтпесе бiреуi бойынша мәлiметтер немесе бiрнеше белгiлi көрсеткiштер бойынша енгiзiледi.

Мәтiндiк таблицаларға тақырыптық бөлiмдер (бiркелкi мәлiметтер, тiзiмдер, мiнездемелер және соған ұқсастар) бойынша топтасуға берiлетiн құжаттардың мәтiндiк мағынасы берiледi.

Таблица шеңберiнен шығып кететiн құжат мәтiнi таблицаның ерекше бағанында немесе мәтiндiк ескертуде келтiрiледi.

Таблицаға енгізілген құжаттың түріне байланысты таблицалардың келесі екі түрі ажыратылады:

1) бір немесе бірнеше біркелкі құжаттардың негізінде құрастырылған таблицалар;

2) әртүрлі түрдегі құжаттардан таңдап алынған мәліметтердің негізінде құрастырылған таблицалар. Бұл таблицалардың түрлері құжаттарды (формулярды талдау, топтастыру, мәліметтерді есептеу) алғашқы арнайы өңдеуді ұсынады. Жарияланымда мұндай таблицалар анықтама-ақпараттық функцияны орындайды.

Ескерту. 156-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

157. Таблицаны құрастыру үшін мынадай тәсілдер қолданылады:

1) құжаттың мәтінінде бар айдарлар бойынша цифрлық ақпараттарды жай топтастыру. Бұл айдарлар мұндай таблицада бағандарды атау үшін қызмет етеді;

2) құжаттарды статистикалық өңдеу, таблица формулярын жорамалды ғылыми зерттеу. Негізінен көпшілік деректердің мағынасын беруге қолданылады.

Жалпылама деректердің мағынасын таблица түрінде бергенде таблицалардың формасы оның нақты түріне сәйкес келу керек. Археограф ешқандай топтама жұмысын жүргізбейді, ол тек таблицаға формулярмен алдын-ала дайындалған құжаттың тиісті мағынасын, әрбір жазудың мәліметін енгізеді және таблицаны баспаға дайындайды;

3) деректерге сауал-сұрақ жүргiзу. Жинақтың тақырыбына қатысты бiр топ сұрақтар дайындау жатады, бұл сұрақтарға деректер олардың түрiне және негiзгi мағынасына қарамастан жауап береді. Бұл тәсiл, мәтiндiк таблицаларды дайындауда қолданылады. Сұрақтар мәтiндiк таблицалардың айдары болып табылады. Мәтiндiк таблицалар әрбiр деректiң мағынасын бермейдi және жарияланымда анықтамалық-ақпараттық функцияны орындайды.

Осындай таблицаларды құрастыру үшiн негiз болған деректер, таблицадан кейiн бiрден орналастырылады немесе алғысөздiң археографиялық бөлiмiнде баяндалады.

Ескерту. 157-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

158. Таблица формасын бейнелеу керек және құжаттың формулярына тиісті топтамасы болу керек. Цифрларды өзара көрсеткіші бойынша салыстырмай және топталу (тонна мен пудты, әртүрлі аумақтарға жататын, әртүрлі хронологиялық кезеңдердегі көрсеткіштерді) белгісі бойынша да бір таблицаға қосуға жіберілмейді.

Талдап қорытатын және есеп беру сипатындағы ақпараттар сақталмаса немесе жалпы құрастырылмаған жағдайда, таблицада алғашқы ақпаратты талдап қорыту орынды. Бірақ құрама таблицалар, ондағы мәліметтердің анықтығын тиянақты тексеруді қажет етеді. Құрама таблицаларға ықшамдығын және көрнекілігін беру үшін көпшілік жағдайларда қажет:

цифрлық мәліметтерді талдап қорыту,

аралықтағы мәліметтерді қысқарту,

мәліметтердің орналасуын бір ізге салу.

159. Бас тақырыптар және түсіндірме сөздер таблицаларға қоса беріледі. Бас тақырыпта таблицада біріктірілген мәліметтер және кезеңнің негізгі мағынасы көрсетіледі, сол үшін мәліметтер қосылған.

Таблицада тараудың аттары бас әріппен, тақырыпшалардың аттары-кіші әріппен жазылады. Таблицаның мәтіндік мағынасы әрқашан бас әріппен басталады.

Таблицаларға түсіндірме сөздер, құжаттардың таблицасына қосылған санына және түріне қарамастан, төмендегідей мәліметтерді қосады:

1) түрі, авторлығы, құжаттардың күнтізбелік уақыты, таблицаға қосылған мәліметтер;

2) таблицаға қосылған құжаттардың саны және оларды таңдау принциптері;

3) көрсетілген құжаттардың сақтау орындары;

4) таблицаға кірмей қалған, бірақ құжаттарда бар, мәліметтердің сипаттамалары.

Егер құжатқа сiлтеулер көп болса, тиiсiнше әрбiр пайдаланылған деректер және түсiндiрме сөздер таблицаның ерекше бағанында көрсетiледi.

Егер таблицада формасы және мағынасы жағынан бірдей құжаттар кездессе, онда таблицаның алдында олардың біреуінің толық мәтінін берген орынды. Бұл жағдайда түсіндірме сөздің таблицаға енбей қалған мәліметінің сипатын көрсетудің қажеттігі болмай қалады.

Ескерту. 159-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

160. Құжаттардың таблицасы үшін пайдаланылған деректемелік талдау, оларды өңдеу тәсілдерінің сипаттамасы құжаттар жинағының археографиялық алғысөзінде баяндалады. Бұдан басқа жинақта таблицалардың құжаттары болған уақытта, құжаттардың статистикалық өңделген мәліметтерін қоса немесе сауалнамалық сұрау әдісімен алынған таблицалардың формулярларының әдістемелік негізін әзірлеу алғы сөзде анық ашылады.

Егер таблицада құжаттардың мәтінінің тек бөлігі ғана пайдаланылса, онда оған мәтіндік ескертулерде мәтіннің пайдаланылмаған бөлігінде бар сұрақтардың тізбесі, сонымен бірге таблица шегінен шығып кеткен мәтін, белгілер және құжаттардың резолюциялары келтіріледі.

Құрастырушылармен тексерiлген және құжаттар мен цифрлардың арасындағы айырмашылық таблицадағы мәтiндiк ескертулерде немесе таблицада құжаттың цифрының астына дөңгелек жақшада көрсетiледi.

Ескерту. 160-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

5 бөлім. Құжаттарды археографиялық рәсімдеу
1 параграф. Тақырып

161. Басып шығарылған кезде әрбір құжаттың мәтініне құжатқа жалпы сипаттама беретін редакциялық тақырып қойылады.

Тақырыпта құжаттың реттік нөмірі, түрі, авторы, мекенжайы, қысқаша мағынасы, құжаттың күні, құжатта көрсетілген жағдайда іс жүргізу нөмірі, жазылған орны көрсетіледі.

Ғылыми түрдегі басылымдарда тақырыптарға жоғарыда көрсетiлген элементтердiң барлығын қосады. Тақырыптың құжатта болмаған элементтерi құжаттарға деректанушылық талдау жасау және қосымша дереккөздерін тарту арқылы анықталады және төрт бұрышты жақшаға алынады. Тақырыптың археографпен анықталған элементтерiнiң негiздемелерi мәтiндiк ескертпелерде ақпараттың дереккөздерін көрсете отырып келтiрiледi. Тақырыптың анықталмаған элементтерi де мәтiндiк ескертпелерде түсiндiрiледi.

Ғылыми-көпшілік және оқу басылымдарында, сондай-ақ құжаттардың мерзімді басылымдарында қысқаша және нақты формада тек қана құжаттың мазмұнын бейнелейтін газеттік атауларды құрастыруға болады. Мұндай жағдайда атау элементтері тақырыпшада немесе ескертпелерде келтіріледі.

Ресми құжаттарға (декларацияларға, заңнамалық актілерге, қаулыларға, бұйрықтарға, өтініштерге) газеттік атаулар құрастыру мақсатқа сай келмейді.

Ескерту. 161-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

162. Әскери құжаттарға атау құрамы жоғарыда аталғандардан басқа спецификалық элементтерді қосады: уақыты (сағаты және минуты), картаның масштабы және шыққан жылы, құпиялылық және жылдамдық дәрежесі. Құжаттың іс жүргізу нөмірі қайта жаңғыртылады, нәтижесі жарияланған құжат болып табылады (оның тақырыбы және мазмұны мәтін немесе мазмұн бойынша ескертпелерімен сәйкестендіріп жүргізіледі).

163. Графикалық материалдар атауында олардың түрлілігі (сызба, схема, жоспар, диаграмма) зат атауы (объект), авторы және құжаттың жасалған күні көрсетіледі. Графикалық құжаттың авторы жөніндегі мәліметтер сызбаның бұрыштама мөртабанынан алынады.

164. Мәтіндік ғылыми-техникалық құжаттар атауы жалпы қағидаларға сәйкес құрылады. Ғалымдардың ғылыми мұраларын жариялау барысында егер материал бұрын жарияланған болса қолжазбалардағы немесе типографиялық даналардағы авторлық атауы сақталады.

165. Картографиялық құжат басылым барысында редакциялық атаумен жабдықталады. Қолжазбалық картаның атаулары ұзақ, көнерген, кейде жоқ болатындықтан, оны құрастыратын археограф.

Атау мына мәселелерді қамтиды: картографиялық құжаттың түрлілігі (сызба, жоспар, карта, атлас), географиялық байлам (аумақ), тематика, автор туралы мәлімет, күні. Баспа құжаттары үшін картаның өзіндік атауы толық беріледі.

Басқа тілдегі карта үшін түпнұсқа тілімен, кейін орыс (қазақ) тіліне аудармамен жақшаның ішіне алынған түрде толық көрсетіледі.

Автор туралы мәлімет: қолжазбалық карта үшін оны құрастырушы оның авторы болып табылады; баспа картасы үшін баспа туралы қосымша мәліметтер жүргізіледі.

Құжат күні: қолжазбалық құжат үшін оның құрастырылған күні; шығарылғандар үшін – құрыстырылған және басып шығарылған күні.

166. Басылым түрiне және жарияланған құжаттардың сипатына байланысты атау құрамы атаудың жалпы элементтерiн алғысөздiң археографиялық бөлiмiне, басылым атауына, оның бөлiмдерi немесе топтық атауларына енгiзу арқылы қысқартылады.

Біртектес құжаттарды басып шығарғанда атауында құжаттардың түрлілігі көрсетілмейді. Бір тұлғаның хаттары мен сызбаларын басып шығарғанда атауларында авторы мен түрлері түсіріледі, ал әртүрлі тұлғалардың бір тұлғаға хаттарын басып шығарғанда атауларында түрлері мен адресаты түсіріледі.

Ескерту. 166-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

167. Егер ғылыми-көпшілік және оқу басылымдарында материалдарды жүйелеуде қандай да бір белгісі бойынша өзара байланысты құжаттардың жекелеген топтарына жалпы атау құрастырылады.

Оған осы топтың құжаттарының атауының жалпы элементтері, олардың бастапқы және соңғы күндері көрсетіледі, ал атауының алдына – құжаттың соңғы нөмірі енгізіледі. Топтық атауға енбеген элементтер әрбір құжат атауының құрамына кіреді және әр құжаттың күні көрсетіледі.

Бірқатар хаттарға топтық тақырып болған жағдайда әрбір хаттың тақырыбында тек құжаттың нөмірі мен күні көрсетіледі. Құжаттарды археографиялық рәсімдеудің бұл ерекшеліктері алғысөздің археографиялық бөлігінде ескертіледі.

Егер бірнеше графикалық құжаттар бір объектіге қарасты болса, онда оларға жалпы атау құрылады. Топтық атауда алдымен, объекті атауы, сосын әзірлеме күні, авторы, графикалық құжаттардың түрлері көрсетіледі.

Ескерту. 167-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

168. Құжаттың өз тақырыбы толығымен немесе ішінара редакциялық тақырыпта қолданылады. Декреттердің, қаулылардың, жарғылардың, ережелердің, регламенттердің, нұсқаулықтардың, тезистердің, директивалардың, циркулярлардың, нормативтік құқықтық актілердің, сондай-ақ үндеулердің, өтініштердің, парақшалардың және авторлық шығармалардың өзіндік тақырыптары оның құжат мәтінінде жазылуына қарамастан редакциялық атауда келтіріледі. Олардың түсініктемелері (бекіту уақыты, жарияланған құжат хабарланған немесе енгізілген құқықтық құжат туралы мәліметтер, хабарланған орны) мәтіндік ескертпелерде келтіріледі.

Ескерту. 168-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

169. Құжаттың өз атауы, егер ол құжат мазмұнымен дұрыс бейнелесе және атау элементтері үшін барлық қажеттіні қосса, "Құжат атауы" деген мәтіндік ескертуде редакциялық көрсеткішпен бірге беріледі.

Шығармашылық құжаттарды жариялауда мәтіндік ескертулерде түсіндірмесіз автордың атауы сақталады.

170. Басқа тілді құжаттарда атау жинақтың археографиялық ресімделу тілінде жасалады және егер құжат аударма күйінде жарияланса басқа тілді мәтін немесе аударма алдында орналастырылады.

171. Егер толығымен басқа құжаттың құрамына енген құжат жарияланса, тақырып жарияланатын құжатқа құрылады, ал ол құрамына енген құжаттың атауы жолма-жол ескертпелерде беріледі. Сілтеме белгісі тақырыпқа қойылады. Нүктелер құжат мәтінінің не басында не аяғында қойылмайды.

Ескерту. 171-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2 параграф. Құжаттың өзге түрі

172. Құжаттың түрлері оның формасынан және мазмұнынан туындайтын құжаттарды ғылыми-тарихи топтастыруға сәйкес белгіленеді. Егер де құжат автор тарапынан анық емес немесе дұрыс емес аталса, онда археографтың жұмысы ғылыми типтегі басылымдардың комментарийлерінде көрінетін құжаттың түрінің құрылуы бойынша түсініктемеде сипатталады.

Құжаттың өзге түрінің авторлық сипаттамасы шығармашылық материалдар басылымында міндетті түрде көрсетіледі.

Құжаттың өзге түрі құрылу барысында мынаны ескеру керек, Советтік биліктің алғашқы жылдарында ұқсас құжаттар жиі әр түрлі аталып жүрді: бұйрық – қаулы, есеп – баяндама – очерк, хабар жеткізу – хабарлама, мәлімет – шолу және сол сияқты.

173. XVI – XVIII ғасырлардағы құжаттың түрлерін белгілеу үшін атауында оның өз атауы жалпы қолданбалы сипатта болса, онда құжат мазмұнын дұрыс бейнелейді және құжаттың қазіргі ғылыми-тарихи классификациясымен сәйкес келеді. Егер жалпы қабылданғандардан құжат атауы ерекшеленсе, онда құжат түрі көрсетілгеннен кейін тақырыпта жақшаның ішінде және тырнақшада қойылады. Егер құжатта бірнеше атаулар болса, онда ол атаулар, жалпы қабылданғандармен тырнақшасыз сәйкестендіріледі.

Құжаттың атауында және өз атауында жетілдіру жүргізілмейді.

174. Әскери құжаттардың өзге түрі әскери күштердің жарғы құжаттарына сәйкес анықталады, әскери ведомстволар бойынша бұйрықтармен және әскери іс жүргізу тәжірибесінің тиісті тарихи кезеңімен анықталады.

175. Телефон, телеграф, телетайп, телефакс немесе радио арқылы жiберiлген құжат мәтiнiнiң жазбасын жариялау барысында, тақырыпта құжаттардың түрлерi көрсетiледi, мысалы: бұйрық, өкiм, хабарлама, жедел мәлiмет, сәлемдесу, тәуелсiз. Құжат мәтiнiн беру тәсiлi қысқабаянда айтылады. "Телеграмма" атауы, егер өзге құжат түрлерiне жатқызылмайтын болса, онда құжат түрi ретiнде сақталады.

Ескерту. 175-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

176. Парақша түрінде таратылған құжаттарды жариялау барысында атауында құжат түрлері көрсетіледі.

177. Тікелей байланыс немесе әңгімелесу мәтіні болып табылатын құжаттар үшін өзге түрлері көрсетіледі: "Тікелей байланыс бойынша әңгіме жазбасы", "Әңгімелесу жазбасы". Тікелей байланыс бойынша әңгімеге қатысушыларының атаулары, әңгімені бастаушыдан бөлек, бағыныштылық тәртібімен көрсетіледі – үлкен басшы мен кіші.

Егер тікелей байланыс арқылы әңгіме барысында құжат берілген болса, онда құжат түрі оның мазмұны бойынша анықталып, "тікелей байланыс арқылы" деген сөзбен толықтырылады, оларда ресми құжаттардың негізгі белгілері – іс жүргізу нөмірі, қолтаңбасы болмайды.

Магнитафон таспасындағы әңгіменің жазбасын жариялағанда жаңғырту тәсілі қысқабаянда көрсетіледі.

178. Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттың өзге түрінің атауы жалпы талаптарға сәйкес көрсетіледі.

Мерзiмдi басылымдардың жеке материалдарының түрлерi (бас мақаласы, редакциялық және авторлық мақалалар, очерктер, корреспонденциялар, репортаждар) газеттiк жанрлармен көрсетiледi.

Ескерту. 178-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

179. Шет тіліндегі құжаттарды жариялау құжат жасалған елдің іс жүргізу терминологиясына сәйкес құжат түрі көрсетіледі.

3 параграф. Құжаттың авторы және адресаты

180. Құжаттың авторы және адресаты жеке тұлға немесе тұлғалар тобы болуы мүмкiн, және де бiр немесе бiрнеше мекемелер, кәсiпорындар және ұйымдар немесе мекеменiң, ұйымның, кәсiпорынның құрылымдық бөлiмшесi болып табылады.

Авторы немесе адресаты туралы мәліметті анықтай алмауы мәтіндік ескертулерде айтылады.

Авторы және адресаты туралы археограф анықтаған мәліметтер атауында төртбұрыш жақша ішінде беріледі, негіздеуі мәтіндік ескертулерде беріледі.

Ескерту. 180-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

181. Әскери құжаттаманы жариялау барысында жоғарғы басшының бір немесе бірнеше қызметкерлерге жіберілген соғыс құжаттарында құжаттың белгіленген авторы сақталады, мұнда құжат атауында азаматтық және Ұлы Отан соғысының басында, бірлестік және құрама алқалық басқарма принциптері сақталған уақыттағы, майдан (армия, флот) қолбасшысының алқалық авторын белгілеуі қолданылады.

Қолбасшының соғыс құжаттары өзінің бірлестік немесе құрама бойынша берілген құжат авторының белгісі алынып тасталады және қабылданған әскери іс жүргізу нысаны сақталады.

Бір бірлестікке арналған жинақта немесе тарауда оның нөмірі мен атауы атауында түсіріліп қалады.

Әскери құжаттардың авторы немесе адресаты атауында көрсетілгенде мекеме, ұйым, құрама, бөлімдерінің толық немесе қабылданған қысқартылған атаулары, сондай-ақ, құжатта кімнен шыққаны немесе жіберілгені көрсетілген тұлғаның лауазымы, атағы, аты-жөні және тегі көрсетіледі.

182. Атауында мекеменің, ұйымның, өндірістің ресми атаулары (толық және қысқартылған) оның бағыныстылығын көрсетіле отырып беріледі.

Толық ресми атауының қайталанған жағдайында тек бірінші ескертілген кезінде кейін пайдаланылатын қысқартылған атауын көрсете отырып, мәтіндік ескертулерде көрсетіледі. Ресми немесе қабылданған мекеме атауларының қысқартылуы қолданылатын атаулар қысқарту тізімінде ашып көрсетіледі.

XVI – XIX ғасырларда болған мекемелер мен ұйымдардың атаулары құжат атауларында қазiргi формада берiледi.

Егер де құжатты жіберуші немесе адресаты мекеменің құрылымдық бөлімі болса, онда мекеме немесе оның құрылымдық бөлімінің атауының атын көрсету туралы мәселелер осы құрылымдық бөлімнің мәніне, құжат сипатына және басылымның нақты міндеттеріне байланысты шешіледі.

Ғылыми басылымда, және шығыс құжаттар үшін, және ішкі құжаттар үшін құрылым бөлігінің атауының бағыныстылығы көрсетіле отырып беріледі.

Ғылыми-көпшiлiк және оқу басылымдардағы iшкi құжаттардың тақырыбында құрылымдық бөлiм көрсетiледi, шығыс құжаттар үшiн мекеменiң жалпы атауы көрсетiледi.

Ескерту. 182-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

183. Ерте кезеңдегі құжаттар атауында тұлғалар берілгенде олардың атағы, лауазымы, әлеуметтік жағдайы, айналысатын ісі және тағы басқалары көрсетіледі. Қазіргі уақытта басылым формасында егер де, аударма қиындық туғызбаса, атаулары аударылады. Есімнің кішірейтілген формасы толық формамен ауыстырылады, бірақ, егер де аударма күмән туғызса, онда атаудың кішірейтілген формасы жақша ішіне енгізіледі.

Шет тілдегі есімдер қазіргі ғылыми әдебиетте қабылданған транкрипцияда беріледі.

Әкесiнiң аты-жөнi құжатта берiлсе сол формада болады.

Атауында тегі және аты-жөні толық жазылады, діни қауым аттары толық беріледі.

Әртүрлі құжатта әр түрлі жазылған белгілі бір тұлғаның аты, әкесінің аты, тегі атауында құрастырушы тарапынан белгіленген бірдей формада беріледі.

Тақырыпты тұлғаның лауазымдық немесе әлеуметтiк жағдайын көрсету арқылы қысқарту, тек бiрiншi еске алынғанда немесе оның басылым түрiне байланысты өзгерiстер жүргiзіледі – тақырыптық басылымда қысқартпаған дұрыс, ал бiр тұлғаның құжаттары - қысқартылған.

Атауында құжатты құрастырған уақытымен сәйкес келетін айтылып отырған тұлғалардың лауазымдары, шендері және атағы көрсетілуі керек.

Ескерту. 183-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

184. Жаңа және қазіргі заманғы құжаттар атауында автордың аты-жөні мен мекенжайы көрсетіледі. Автордың аты-жөні мен мекенжайы олардың лауазымы немесе қоғамдағы орны көрсетіле отырып атауында беріледі. Атауларда бір тұлғаның жиі қайталанғанда лауазымы немесе қоғамдағы орны тек бірінші рет айтылғанда немесе өзгергенде көрсетіледі.

Тұлғалардың лауазымдары мен қоғамдық орны тақырыпта бұл мәлiметтер алғысөздiң археографиялық бөлiмiнде айтыла отырып есiмдер көрсеткiшiне енгiзiлгенде көрсетiлмейдi.

Ескерту. 184-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

185. Ұжымдық авторлық құжаттардың (шешімдер, қаулылар, қарарлар, өтініштер, кешірімдер, петициялар және сол сияқты) атауларында автор ретінде құжат шыққан мекемелер, өндірістер немесе ұжым көрсетіледі.

XVI – XVIII ғасырлардағы ұжымдық авторлық (бүкіл болыс, бүкіл ауыл, приход болып жасалған аяққа жығылу арызы, акт, жалған келісім) құжаттар атауында автор ретінде әлеуметтік жағдайы мен тұрғылықты жері көрсетіле отырып, адамдар тобының жалпы атауы беріледі, топ атынан әрекет етуші тұлғалар есептелмейді.

Төменгі звенолардан жіберілген (жедел мәлімет, барлау мәліметі, саяси ақпар, ақпараттық бюллетень, мәліметтердің жиынтығы және тағы сол сияқты) бастапқы ақпарат негізінде құрастырылған және көптеген мекемелерге және бөлімдерге таратылатын есептік-ақпараттық сипаттағы әскери құжаттар тақырыбында жалпылама құжат шыққан мекеме, әскери бірлестік штабы көрсетіледі. Құжатқа қол қойған тұлғаның лауазымы және тегі, сондай-ақ адресаты тақырыпқа енгізілмейді. Қажет болған жағдайда мұндай мәліметтер мәтіндік ескертпелерде көрсетіледі. Бұл ерекшеліктер археографиялық алғысөзде белгіленеді.

Ескерту. 185-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

186. Егер де құжат авторы немесе мекенжайы бірдей негіздегі бірнеше мекемелер болып табылса, онда олардың барлығы атауында көрсетіледі.

Егер құжат біртектес мекемелерге жіберілген болса, атауындағы адресаттар көптік түрде жалпы нысанда көрсетіледі.

Егер құжат тек бір мекемеге арналса, бірнеше мекемеге мәлімет үшін жіберілсе, атауында тек негізгі мекенжай көрсетіледі, қалған мекенжайлар ескертулерге енгізіледі.

187. Мерзімді басылымның қол қойылған авторлық материалдар атауында автордың тегі, аты-жөні (мерзімді басылым атауы мұндай жағдайда тек қысқабаянда келтіріледі), қол қойылмағандарға – мерзімді басылым атауы көрсетіледі.

Ғылыми жарияланымдарда мерзімді басылымдардың шет тілдегі атауы түпнұсқа тілде жазылады, ғылыми-көпшілік және оқу басылымдарында – басылым тіліндегі транскрипциямен беріледі.

4 параграф. Құжат мазмұнын белгілеу

188. Егер құжаттың жазылған күні мен орны сәйкес келмесе, оқиғаның болған уақыты және орны көрсетіліп, құжат мазмұны атауында нақты және қысқа бейнеленеді.

Тақырыптық және қор бойынша жарияланымдар атауында көпқырлы құжаттардың негізгі мәселелері көрсетіледі.

Біртектес құжаттарды жариялағанда атауында мазмұнын ашу туралы мәселе құжаттардың сипатына байланысты шешіледі, мәселен, хаттамалар және хаттар мазмұны ашылмайды. Тақырыптық басылымдарда хаттар мазмұны ашылады.

Құжат түрінің атауы оның мазмұнын сипаттайтын жағдайда, атауында тек құжаттың түрі ғана көрсетіледі.

189. Нөмірі немесе атауы бар құжат тарауын немесе тармағын жариялағанда атауында -тан,-тен қосымшалары арқылы үзінді беріледі.

Хаттамаларды ішінара жариялағанда атауында жарияланған бөлігінің мазмұны көрсетіледі, ал басқа құжаттар түрі үшін – барлық құжаттың мазмұны, сызықша арқылы жарияланатын бөлігінің мазмұны көрсетіледі.

Көпқырлы (жедел, саяси ақпарлар, тікелей байланыс арқылы әңгімелер жазбалары) әскери-жедел, әсіресе, ақпараттық-есептік құжаттардың үзінділерін жариялағанда атауында барлық құжаттардың мазмұны көрсетілмейді.

5 параграф. Құжаттардың күнін қою

190. Іс жүргізу құжаттары олардың қолы қойылған күні бойынша, телеграммалар жіберілген күні бойынша (жіберілген күні болмаса қабылданған күні көрсетіледі, жолма-жол ескертуде айтылады), ұжымдық құжаттар – олардың қабылданған күні бойынша, бекітілгенінен кейін күшіне енетін құжаттар – олардың бекітілген күні бойынша жүргізіледі. Авторлық құжаттар – олардың жазылған күні бойынша.

Егер құжат ұзақ уақыт бойы жасалған болса, мәселен, күнделік, вахталық журнал, әдеби шығарма, кейде хат немесе хабарламалар, атауында сызықша арқылы оның басталған және аяқталған күні көрсетіледі.

Күнделіктерді, майдан журналдарын, вахталық журналдарды және сол сияқты құжаттарды ішінара жариялағанда атауында мәтіннің тек жарияланатын бөліктерінің күні көрсетіледі.

Жедел ақпарлар және жедел хабарламаларға жатқызылатын құжаттар мәлімет келтірілген күні мен сағаты бойынша уақыты қойылады.

Ұзақ уақыттың мәліметтерін қамтитын немесе белгілі бір күннің құжаттарының атауында құжаттың жасалған күніне қарамастан сол күнді көрсету керек.

191. Мерзімді басылымның күні көрсетілмеген жекелеген материалдары жарық көрген күнімен белгіленеді. Мерзімді басылымдарда жарияланған құжаттардың жазылған күні белгісіз болса мәтіндік ескертуде "Жарияланған күні" көрсетіліп, жариялау уақытымен белгіленеді.

192. Ерте кезеңдегі құжаттарды жариялағанда, күні атауының алдына орналасады, ал күнінің элементтері кері ретпен келеді (жылы, айы, күні) және атауының басқа бөлімдерінен нүкте және сызықша арқылы ерекшеленеді.

Жаңа және қазіргі заманғы құжаттарды жариялағанда күні, әдетте, атауының мәтіндік бөлігінің астында жаңа жолда, оң жағында орналасады. Күнінің элементтері тура ретпен (күні, айы, жылы) көрсетіледі.

193. Ресми, дипломатиялық, әскери, сондай-ақ, бейресми құжаттарда жазылу немесе қабылдану уақыты тарихи немесе биографиялық мағынаға ие болғанда, ол құжат күнінен кейін көрсетіледі (сандық көрсеткіш үшін) немесе мәтіндік ескертулерде түсіндіріледі.

194. Барлық құжаттардың күні қазіргі жыл есебі бойынша толтырылады. Әлем жаратылысынан дәуір жылдары, һижра қазіргі заманғы жыл есептеріне аударылады. Егер күнді аудару даусыз болса, онда басқа дәуірдің күні жақша ішінде қазіргі күннен кейін қойылады.

Егер қыркүйек, наурыз немесе басқа жыл басын аударғанда айының болмауы қазіргі жыл есебі бойынша жылды нақты белгілеуге мүмкіндік бермейді, сондықтан қос байланысты жылдар қисық сызық арқылы белгіленеді.

195. 1918 жылдың 1-шi ақпанына дейiн құрылған құжаттар күнi ескi жыл санауы (юлиан) бойынша толтырылады, ал 1918 жылдың 1-шi ақпанынан бастап құралған құжаттар жаңа жыл санауы (григориан) бойынша толтырылады.

Басылымның тақырыбына байланысты (халықаралық қатынастардың тарихы бойынша) құжаттар қос күнмен даталанады – ескiше және жаңаша iшiнде (дөңгелек немесе төртбұрыш) жаңа стиль бойынша немесе керiсiнше – жаңаша және жақша iшiнде ескi стильмен. Аударылған күн жақша iшiнде автор қойған күнге дейiн немесе кейiн, осы басылым негiзiнде қандай стиль негiзге алынғанына байланысты қойылады.

Қос күн 1918 жылдың 1-ші ақпанынан кейін жасалған, бірақ ескі стильмен күні қойылған құжаттарға беріледі. Юлиан күнтізбесі бойынша күні жақша ішіне алынып жаңа стиль күнінен кейін көрсетіледі.

Ескерту. 195-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

196. Құжатта күні көрсетілмеген жағдайда оны археограф деректанулық талдау негізінде: мазмұны бойынша, дереккөздерді тарту, жауап хат бойынша, қабылдау және жіберу уақыты бойынша, пошта штемпелі және тағы басқалары бойынша белгілейді. Құжат күнін дәлме-дәл анықтай алмаған жағдайда күні шамалап көрсетіледі: "ерте", "ерте емес", "кеш", "кеш емес", "жуық (шамамен)", "ерте емес – кеш емес". Күнін белгілеудің негіздемесі мәтіндік ескертпеде келтіріледі, кейде күнді анықтау үшін пайдаланылған құжаттардың іздестіру мәліметтерін көрсете отырып, мазмұны бойынша ескертпелерде көрсетіледі.

Құжаттың күні оның мазмұны бойынша белгіленген кезде ескертпеде мазмұнда оған нақты ненің себеп болғандығын көрсету керек.

Күні қойылмаған парақшалар олардың таратылу уақыты бойынша немесе тиісті органдар тапқан күнімен белгіленеді.

Ескерту. 196-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

197. Құжаттың жазылу орны атаудың астында көрсетіледі. Бейресми құжаттарда ол құжат мәтінінде оның бар-жоғына қарамастан атауында келтіріледі.

Егер автордың белгiлеуi оның тұрақты тұратын орнын көрсетiп тұрса, онда атауында жазу орны көрсетiлмейдi, ол тек автордың тұрақты тұратын орнында болмаған жағдайда мiндеттi түрде көрсетiледi.

Егер құжаттың жазылу орны көрсетілмесе, оны археограф нақтылап, төртбұрыш жақша ішінде береді, ал негіздеуі жолма-жол ескертуде беріледі.

Географиялық атаулар атауында олардың тарихи формасында беріледі.

Ескерту. 197-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

198. Ғылыми типтегі басылымдар, бір қор бойынша жарияланымдар мен біртектес басылымдар атауында егер құжатта бар болса құжаттың іс жүргізу нөмірі көрсетіледі.

Хаттамалардың, бұйрықтардың (егер ол құжаттың өз атауының құрамына енсе) іс жүргізу нөмірі құжат түрінен кейін тікелей көрсетіледі.

Басқа құжаттарда іс жүргізу (шығыс) нөмірі атау мәтінінің астында, сол жағына беріледі.

Ғылыми-көпшілік типтегі басылымдарда іс жүргізу нөмірі құжат күнін белгілеу немесе мазмұнын түсіну үшін маңызды мәні болған жағдайда ғана беріледі.

Әскери құжаттардың атауында іс жүргізу нөмірін көрсету қажет, олардың мәтіндерінде қандай да бір құжатқа сілтеме жасалғанда, оның осы нөмірі көрсетіледі. Оның түпнұсқасы болмаған жағдайда басқа деректер (көшірмелер, майдан қимылдарының журналы телеграф таспасы) бойынша нөмірін анықтау қажет.

6 параграф. Аңыз-баян
(бақылау-анықтамалық мәліметтер)

199. Әрбір құжат жарияланғанда құжат туралы бақылау-анықтамалық мәліметтері бар аңыз-баянмен жабдықталады: іздестіру деректері (шифр); түпнұсқалылығы; тілдік көрсеткіш (шет тілдік құжаттар үшін); жаңғырту тәсілі; шығарылым сипаттамасы, құжаттың сыртқы түрінің ерекшеліктері туралы мәліметтер, оның ішінде мөрлер сипаты; құжаттардың бұған дейінгі жарияланымдарына сілтемелер.

200. Іздестіру мәліметтерінде жарияланып отырған құжат мәтіні дереккөзінің орналасқан орны көрсетіледі:

1) архивтік құжаттар үшін архив (музей, кітапхана, мекеме) атауы және онда қабылданған шифрлар жүйесі (қордың нөмірі немесе атауы, тізімдеменің, істің, парақтардың нөмірі).

Легендада тек қорлардың нөмірлері көрсетілген жағдайда олардың ғылыми типтегі басылымдардғы толық атауы пайдаланылған қорлар тізбесінде, ал ол болмаған кеде археографиялық алғысөзде беріледі.

Шетелдік архивтерде сақталатын құжаттарды жариялаған кезде легендада осы архивте қабылданған шифр көрсетіледі;

2) мерзімді басылымдар бойынша жарияланатын құжаттар мен материалдар үшін баспа органының атауы және шығару мәліметтері – басылымның орны, жылы (газеттер үшін – күні), нөмірі мен беттері, сондай-ақ басқа да ерекшеліктері, мәселен бірінші, екінші, жедел, кешкі шығарылымы және тағы басқалары көрсетіледі.

Егер басылымның жарық көрген орны басылымның атауында болса (мысалы: "Алматы ақшамы") немесе мазмұны бойынша ескертпелерде немесе пайдаланылған мерзiмдiк басылымдар тiзбесiнде көрсетiлсе, онда ол легендада көрсетілмейді. Мерзiмдi басылым құрылтайшысының немесе меншiк иесiнiң органы болып табылатыны туралы нұсқау пайдаланылған мерзiмдiк басылымдар тiзбесiнде немесе мазмұны бойынша ескертпелерде көрсетiледi.

Құжат мәтінін архив ісінде сақтаулы газет данасы бойынша жариялаған кезде, бұл басылым сирек кездесетін болып табылса, газет мәліметтерімен қатар іс шифры да көрсетіледі;

3) мәтіні өзіне дейінгі жарияланым бойынша басылып отырған құжаттар үшін легендада оның атауы, шығу деректері және жарияланып отырған мәтіннің қай беттерде екені көрсетіледі;

4) микрокөшірмелер, микрофильмдер немесе фотокөшірмелер бойынша жарияланатын құжаттар үшін бұл көшірменің іздестіру деректері және түпнұсқаның, шетелдік архивтерді де қоса іздестіру деректері көрсетіледі;

5) жеке меншік архивтер мен коллекциялардан жарияланатын құжаттар үшін легендада архив иесінің атауы немесе тегі көрсетіледі.

Ескерту. 200-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

201. Легендада құжаттың соңғы не алғашқы қолжазба, төлнұсқа, екінші дана, куәландырылған көшірме, көшірме екендігі көрсетіледі. Көшірмені жариялау кезінде, белгілі болған жағдайда, төлнұсқаға жақындығы көрсетілуге тиіс: көшірменің көшірмесі, куәландырылған көшірменің көшірмесі.

Құжаттың типографиялық, стеклографиялық, гектографиялық, тағы сол сияқты даналарын жариялау барысында түпнұсқалығы әдетте жарияланбайды.

Ғылыми типтегі басылымдарда аңыз-баянында міндетті түрде құжаттың барлық табылған мәтіндері көрсетіледі.

Ескерту. 201-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

202. Басылымда бірнеше тілдегі құжат мәтіндерін жариялаған кезде басқа тілдегі құжаттар легендаларында іздестіру деректерінен кейін төлнұсқаның тілі көрсетіледі. Төлнұсқамен бір уақытта жасалған аударма жарияланса, бұл да легендада көрсетіледі.

Төлнұсқасыз жарияланып отырған басқа тілдегі құжаттарды аудару барысында төлнұсқа тілі легендада көрсетіледі.

Ғылыми басылымдарда легендада қорда бар барлық аудармалардың, оның ішінде жарияланбайтындардың шифрлары көрсетіледі.

Ескерту. 202-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

203. Жариялау барысында жаңғырту тәсіліне ерекше көңіл бөлінеді:

1) қолжазба хаттың сипаты (жарғы, жартылай жарғы, жылдам жазу) көрсетілетін ерте кезеңнің құжаттары;

2) қолжазбаның автографиялылығы, автор қолжазбасында не машинажазбасында автордың белгілері және түзетулері міндетті түрде көрсетілетін бейресми құжаттар;

3) үндеу парақшалары мен рұқсат етілмеген басылымдар. авторлықты немесе құжаттың күнін анықтау құралының бірі болған жағдайда жаңғырту тәсілі көрсетіледі.

204. Материал, формат және парақтар саны, мөртаңбалар мен сәуле белгілерінің болуы, сақталу дәрежесі ерте заманғы (ХVІІІ ғасырға дейінгі) құжаттарды және бейресми құжаттарды жариялау кезінде ғылыми типтегі басылымдарда көрсетіледі. Басқа құжаттарды жариялау барысында тек сыртқы ерекше белгілері, мәселен, ерекше материалы (пергамент, қабық, мата, тұсқағаз және сол сияқты) немесе авторы мен құжаттың күнін анықтау қажет болғанда пайдаланылған белгілер көрсетіледі.

Мөртаңбаны сипаттауда оның материалы, пішіні, суреті, жазбасы және орналасқан орны көрсетіледі. Жаңа және қазіргі заман құжаттарында тек тарихи маңызы болған жағдайда ғана мөртаңбаның бар екендігі көрсетіліп, сипаттамасы беріледі.

Өтініштердің елтаңбалық қағазы немесе іс жүргізу құжаттарының бланкілері легендада көрсетілмейді.

Форматы, өлшемі және парақтар саны (құжаттық есептеу кезінде) ерте кезеңдегі құжаттар, авторлық қолжазбалар, үгіт қағаздары үшін көрсетіледі. Сақталу дәрежесі құжат тозған немесе бүлінген кезде ғана көрсетіледі. Бүлінуді сипаттау толықтығы құжаттың сипаты мен маңызына байланысты болады.

Ескерту. 204-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

205. Ғылыми типтегі басылымдарда құжаттың барлық алдыңғы жарияланымдарын көрсету мүмкін болмаған жағдайда, бірінші немесе барынша дәл және толық жарияланым және кейінгі, жарияланған мәтінмен әртүрлі оқылатын жарияланымдар көрсетіледі.

Ғылыми-көпшілік басылымдарда әдетте тек бірінші жарияланым немесе барынша белгілі және ғылыми айналымға тұрақты енгендер ғана көрсетіледі. Ертерек жарияланған құжаттардың саны көп болған жағдайда бұл факт алғысөзде ескертіледі.

Оқу басылымдарында құжаттар алғаш рет жарияланған жағдайда легендада "Алғаш жарияланып отыр" деп ескертіледі.

Басылымдардың шет тіліндегі атаулары легендада түпнұсқа тілінде келтіріледі, сонымен бірге ғылыми басылымдарда қажет болған кезде алдыңғы жарияланымның толықтығы және сапасы көрсетіледі.

Ескерту. 205-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

206. Жарияланымдағы әрбір картографиялық құжаттың легендасы болады, онда мынадай мәліметтер болады:

масштабы;

құжаттың тілін көрсету (шет тілдегі құжаттар үшін);

парақтар саны, картографиялық кескіндеменің өлшемі және көшірмелеу кезінде кішірею (ұлғаю) дәрежесін белгілеу;

түпнұсқаны қайта басып шығару әдісі (қолжазбалық, басылған);

деректің түпнұсқалылығы немесе көшірмелілігі (қолжазбалық құжаттар үшін);

басылым әдісі: гравюра, литография (басылғандар үшін);

әлем елдері бойынша бағдар (егер қазіргі заманғыға ұқсамаса);

бояуы;

материалы (қағаздан ерекшеленетін);

құжаттың іздеу мәліметтері (шифр);

құжаттың алдыңғы жарияланымдары;

құжаттың сыртқы ерекшеліктері.

Ескерту. 206-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

207. Графикалық құжаттардың легендасы мәтiндiк құжаттардың легендасындағы сияқты элементтерден тұрады. Басылымның түрiне байланысты ол сызбалар (суреттер) тiзiмiнде келтiрiледі немесе құжаттың атауынан кейiн орналастырылады.

Ескерту. 207-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

208. Археографиялық алғысөзде қайталанатын біртекті элементтерді көрсету есебінен (бір архивтің немесе қордың құжаттарын жариялау кезінде – архивтің, қордың аталуы, төлнұсқалығы, қайта басып шығару тәсілдері) легенда қысқартылады.

Ескерту. 208-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

209. Легенда құжаттың мәтiнiнен кейiн орналасады. Ғылыми типтегi басылымдарда легенда құжаттың тақырыбынан кейiн орналастырылады.

Шығармашылық және өмiрбаяндық материалдардың басылымдарында, сонымен бiрге мерзiмдi баспасөзде және жалғасатын басылымдарда бiрiншi басылымға бақылау-анықтамалық мәлiметтер мен сілтемелер алғысөзде, тараулардың кiрiспесiнде және томның немесе тараудың соңындағы ескертпелерде орналастырылады.

Төлнұсқа тіліндегі құжаттарды аудармасымен жариялағанда легенда өзге тілдегі мәтіннен кейін орналастырылады.

Легендаларда жалпы қабылданған және осы басылым үшін белгіленген қысқартулар қолданылады.

Ескерту. 209-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7 параграф. Дыбыс-бейнелік құжаттарды археографиялық рәсімдеу

210. Дыбыс-бейнелiк құжаттарды жариялау, зерттелетiн оқиғалар немесе деректер, түсiрiлiмнiң нысаны туралы қажеттi толық көлемде көрнекi мағлұматты қамтамасыз ететiн ғылыми сипаттаумен қоса берiледi.

Фотоқұжаттарды жариялау келесі мәліметтермен жабдықталады:

құжаттың аты (қысқаша аңдатпа), күні, орны, авторы, түпнұсқалылығы, ақпарат тасушы, түсі, түпнұсқа көлемі, кескіндеме көлемі, толық көшіру дәрежесі, іздестіру мәліметтері, бірінші жарияланымы туралы мәліметтер.

Археографпен анықталған жетіспейтін элементтер төртбұрышты жақшаларға орналастырылады және жазуында (аталуы немесе қысқаша аңдатпа) немесе мәтіндік ескертулерінде ақпарат деректері көрсетулерімен ескертіледі. Анықталмаған элементтер де ескертіледі.

Жарияланатын кино-, бейнекадрлар немесе бір пландағы кино-, бейне кадрлар қатары келесі ақпараттық-анықтамалық мәліметтермен қоса беріледі:

кино-, бейнеқұжаттың аты, кино-, бейнешығарманың (көлемі, бөлімдер саны, түстілігі) аты, құрушы-мекеме, шығарылған уақыты, түсірілген жері, авторы, іздестіру мәліметтері, жарияланым туралы мәліметтер.

Әртүрлі түрлі-түсті фотопортреттерді жариялау (жеке, топтық, репортаждық, қойылымдық) жалпы маңызын сипаттаудан бөлек, міндетті түрде суретке түскен адамдар туралы мәліметті қажет етеді: аты, тегі, фамилиясы, өмір жылдары, мамандығы, атағы, қызметі, суретке түскен орны. Жалпылама сипаты бар ("Съезд, конференция, слет… делегаттары", "Курс … тыңдаушылары", тағы сол сияқты) суретке түсушілер саны көп топтық фотопортреттерді жариялауда түсірілімге қатысушы белгілі тұлғалар туралы немесе басылым тақырыбына байланысты тікелей қатысы бар тұлғалар туралы нақты мәліметтер беріледі.

Репортаждық кино, бейне, фотоқұжатқа сай оқиғаны сипаттау басылым тақырыбына байланысты. Суреттегі оқиғадан біршама кең мәселеге арналған жарияланымда мәселені немесе тарихи кезеңді белгілеп, одан кейін ғана кино, бейне, фотоқұжаттағы оқиғаны нақтылау қажет.

Кино, бейне, фотоқұжатты ғылыми сипаттаудың толықтығы мен ақпараттық-анықтамалық деректерді орналастыру тәртібі (суреттің қасында, ескертулерде, кіріспе мақалада, қосымшада немесе басылымның шығару деректерінде) басылым әдісін оның типіне, түріне, нысанына, сондай-ақ кино, фотоқұжаттың басқа да ерекшеліктеріне байланысты болады.

Ескерту. 210-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

211. Кино, бейне, фотоқұжаттардың ғылыми басылымдары жарияланған дереккөздер туралы барынша толыққанды мәлiметтi талап етедi. Бұл ретте басылым тақырыбы бойынша барлық анықталған дереккөздер туралы деректер, олардың жасалу тарихы, мазмұны мен сыртқы ерекшелiктерi бейнелеу қатарын құрап немесе ғылыми-анықтама аппаратында берiледi.

Түсірілімнің негізгі сипаттамалары да: түсірілім уақыты мен орны, бейне масштабтары да көрсетіледі.

Ескерту. 211-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

212. Ғылыми-көпшiлiк және оқу басылымдарында кино, бейне, фотоқұжаттарды түсiндiретiн мәтiн тек нақты ақпаратты қамтып қана қоймай, құжаттарға кiрiспе түрiнде де қабылданады. Бұл жағдайда мәтiн кiрiспе бөлiмге, кино, бейне, фотоқұжаттың бiреуiне не бiр тобына бөлiнедi. Күрделi композицияда басылым тарихи және публицистикалық очерктерден, естелiктерден, дикторлық мәтiннен құралады.

Ғылыми-көпшілік және оқу басылымдарында кино, бейне, фотоскриптерді (ұран, транспаранттар, маңдайшалар, афишалар мәтіндері, көше сағатының көрсеткіштері, матрос бас киіміндегі кеме атауы) жеткізе білу аса маңызды, себебі бұл кино, бейне, фотоқұжаттың толық әрі нақты жеткізілуіне, оның эмоционалды қабылдануына көмектеседі.

Ескерту. 212-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

213. Басылымдардың барлық типтерінде фотоқұжаттың автор берген атауын өзгертпей қолданып, оны ғылыми сипаттамаға кіргізу керек немесе ғылыми-анықтамалық аппаратта ескеру қажет.

Ескерту. 213-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

214. Кино, фотоқұжаттың уақытын көрсету барлық типтегі басылымның археографиялық ресімделуі үшін қажет атрибут. Көптеген жағдайда кино, бейне, фототүсірімнің уақытын толық көрсету қажет.

215. Фоноқұжат құрамына белгілі бір ретпен орналасатын келесі элементтер кіреді: фоноқұжат жанры, автор, адресат (хатта немесе арнауда), мазмұнының қысқаша аннотациясы, жазылым уақыты, фоноқұжаттың жасалу орны.

Тақырыпты құруға қажетті мәліметтер мәтіндік ілеспе құжаттаманың есептік құжаттарымен, түпнұсқалардың сыртқы атрибуттарымен және фоноқұжаттардың мазмұнымен анықталады. Жоқ мәліметтерді айқындау үшін архивтік құжаттарға, анықтамалықтарға, әдебиеттерге, мемуарларға тікелей авторларға және фоноқұжатта бейнеленген оқиғалардың қатысушыларына жүгіну қажет.

Тақырыптың қандай да бір элементі және олардың орналасу тәртібі фоноқұжаттың тәсілдеріне, типіне, басылым нысанына, және жанрына байланысты.

Фоноқұжат жанры қазіргі заманға сай жанрлық топтастыруға байланысты анықталады (сұхбат, репортаж, композиция, деректі радиодрама).

Ескерту. 215-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

216. Фоноқұжаттар коллективтік шығармашылық нәтижесі болып табылады, онда жанр мен нысанына байланысты журналистер, редакторлар, дыбыс режиссерлері, дыбыс операторлары, оқиғаға қатысушылар, орындаушылар қатысады.

Егер дыбыс жазылымын жүргізуші адам тек техникалық қызмет көрсетсе, фоноқұжат авторы болып қатысушы немесе сөз сөйлеуші танылады.

Фоноқұжатты жасауға қатысқан үлкен авторлық ұжымдар ескертулерде көрсетіледі.

Фоноқұжатты атрибуттау дауысты анықтау әдісін қолданып, дереккөзтану анализін жүргізу арқылы жүзеге асады. Егер авторлар мен қатысушыларды анықтау мүмкін болмаса, оны мәтіндік ескертулерде көрсету қажет.

Фоноқұжат адресаты дыбыстық хаттарды немесе арнаулардың аннотациясында көрсетіледі, мазмұнында нақты адамдар немесе топ көрсетіледі.

217. Оқиға орнынан жазып алынған репортаждар мен трансляцияларда жазылым уақыты оқиға уақытымен сәйкес келуі керек. Мазмұнында жазылым уақыты немесе оқиға уақыты көрсетілмеген фоноқұжаттар радиобағдарлама немесе басқа да дереккөздер (микрофондық істер, мемуарлар, мерзімді баспасөз) бойынша алғашқы эфирге шыққан күнімен белгіленеді.

Егер уақытты анықтау мүмкін болмаса, ол басқа да дереккөзтану әдістері немесе тасушының сыртқы ерекшеліктері (диск үлкендігі, фирма атауы, этикетка, каталогтегі нөмірі, матрицалық нөмірі) бойынша анықталады.

Археограф анықтаған барлық тақырып элементтері төртбұрыш жақшаға алынып немесе мәтіндік ескертулерде ақпарат көздерімен бірге көрсетіледі. Анықталмаған элементтер де ескертулерде көрсетіледі.

218. Фоноқұжаттар тақырыптары типографиялық әдіспен жариялау үшін жалпы ережелерге сай жасалады (161 т. қараңыз).

219. Жарияланып отырған фоноқұжат ақпараттық мәліметтермен жабдықталады, олар: іздестіру деректері (шифр), фоноқұжат тілі, ақпарат тасушы, фото жазылым негативі, граммофондық түпнұсқа, дыбысталу мерзімі (минут, секунд), бұрынғы жарияланымдарына сілтемелер.

Қысқабаян фоноқұжат мәтінінен кейін бірден орналасады.

6 тарау. Құжаттарды жүйелеу және басылым құрылымы
1 параграф. Басылым құрылымы

220. Деректі басылым құрылымы деректі жарияланым типіне, түріне, нысанына, жарияланып отырған құжаттардың тақырыбы мен сипатына байланысты болады.

Бір томдық ғылыми типтегі басылымдарда алғысөз (тарихи және археграфиялық бөлімдер), құжат мәтіндері, мәтінге не мазмұнына байланысты ескертулер, сілтемелер, қысқартулар тізімі, жарияланып отырған дереккөздер тізімімен бірге мазмұны қамтылады. Оқиғалар хроникасы, библиография және қосымшалардың қосылуы әр жинақ үшін жеке шешіледі.

Көп томды немесе сериялық басылымдар үшін бірінші том барлық басылым үшін ортақ кіріспені қамтиды.

Басылымда арнайы том болған жағдайда серияға енген жекелеген томдардың бөлімдері жинақталады. Бұл жағдайда том алғы сөзден, құжат мәтіндерінен, мәтін мен мазмұнына байланысты ескертулерден, қосымшалардан, қысқартулар тізімінен, сілтемелерден, қысқартылған сөздердің тізімінен, жарияланып отырған құжаттар тізімінен, мазмұнынан құралады.

Ғылыми-көпшілік типтегі деректі жинақтар алғы сөзден, құжат мәтіндерінен, мәтін мен мазмұнына байланысты ескертулерден, сілтемелерден, қысқартылған сөздердің тізімінен, мазмұнынан құралады.

Оқу типтегі деректі жинақтар қысқаша алғы сөзден, бөлімдерге, сабақ тақырыптарына, құжат топтарына немесе жекелеген тарихи дереккөздерге түсініктеме мәтіндерден, құжат мәтіндерінен, мәтін мен мазмұнына байланысты ескертулерден, терминологиялық сөздік пен ұсынылатын библиографиядан, мазмұны және жарияланып отырған дерекөздер тізімінен құралады.

Ғылыми-көпшілік және оқу типтегі жинақтарға ғылыми-ақпараттық аппаратты (көрсеткіштер, хроника) және олардың орналасуы құжаттардың тақырыбы мен сипатына байланысты болады.

Өлкетану мазмұнындағы басылымдар есімдер, географиялық атаулар көрсеткішін, библиографияны қамтуы тиіс.

221. Құжаттар басылымының жекелеген бөлімдері келесі тәртіпте орналасады: алғы сөз, құжат мәтіндері, қосымшалар, қысқартулар тізімі, мазмұны бойынша ескертулер, хроника, көрсеткіштер, пайдаланылған дереккөздер тізімі, библиография, безендірулер тізімі, жарияланған құжаттар тізімі, мазмұны.

2 параграф. Құжаттарды жүйелеу

222. Жарияланымда құжаттарды жүйелеу басылым тақырыбы, құжаттар құрамы мен сипатына байланысты жүзеге асады. Құжаттарды жүйелеудің келесі түрлері бар: хоронологиялық, тақырыптық, географиялық, номиналдық (құжат түрлері бойынша), авторлық және тілшілік.

Жинақтағы құжаттарды жүйелеу бiрнеше белгiлерi бойынша жүзеге асырылады (тақырыптық-хронологиялық, номиналды-хронологиялық тағы сол сияқты).

Құжаттарды жүйелеу принциптері басылымның жоспар-проспектісінде анықталады.

Басылымда құжаттарды орналастыру реттік нөмірмен бекітіледі.

Ескерту. 222-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

223. Басылымның хронологиясын құру кезiнде қатаң хронологиядан ауытқуына келесi жағдайларда жол беріледі:

құжат кезеңдi жалпылау сипаттамасына (бағалауына) ие болса, ол кезеңге байланысты құжаттар тобының басында орналастырылады;

Әр түрлi, бiрақ хронолиялық жағынан жақын бiрнеше құжат бiр оқиғаға (фактіге) қатысты болса, олар топтық тақырыппен бірiктіріледі;

құжаттың құрылуы мен қарастырылу уақыты сәйкес келмесе.

Хронологиядан ауытқудың барлық жағдайлары ескертуде немесе алғы сөзде көрсетілуі керек.

Жинақты тақырыптық құрастыру барысында бiрқатар мәселелерге байланысты жалпылама құжаттар кездескен жағдайда, бөлiмдерге жiктеледі.

Ескерту. 223-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

224. Қол қойылу, қабылдау немесе бекіту мерзіміне байланысты уақыты көрсетілген іс жүргізу құжаттары осы уақытына байланысты орналасады.

225. Қаулыларға материалдар – сөйлеген сөздер мен баяндамалардың стенограммалары, баяндама тезистері, отырыстарда, кеңестерде қарастырылған басқа да құжаттар оларды қарастырған мерзім бойынша беріледі.

226. Уақыты көрсетілмеген статистикалық кестелерге мазмұнына қарай уақыт белгіленіп, сол уақыт бойынша орналасады.

Мекемеге келіп түскен немесе бекіту уақыты ғана бар статистикалық кестелер сол уақыт бойынша орналасады.

Уақыты белгіленген архивтік құжаттар бойынша дайындалған статистикалық кестелер уақыты осы құжаттардың шеткі даталары бойынша белгіленеді және бірінші күні бойынша орналасады.

Қорытынды статистикалық деректер әр бөлімнің соңында уақытына байланысты орналаса береді.

Ескерту. 226-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

227. Қандай бір уақыт аралығында құрастырылған құжаттар басылымда біртұтас құжат болып жинақталған соңғы мерзім бойынша орналасады, егер әр жазба жекелеген мәнге ие болса, онда алғашқы күні бойынша орналасуы мүмкін (мысалы, күнделік, әскери қимылдар журналы, тарихи формулярлар).

228. Айы немесе жылы ғана көрсетілген құжаттар, уақыттың сәйкес аралығының соңында, нақты мерзімделген құжаттардан кейін орналасады. Егер құжаттың шамамен бірнеше күн, ай немесе жылға сай мерзімі анықталса, мұндай құжаттар бастапқы мерзімі бойынша нақты мерзімделген құжаттардан кейін орналасады.

Шамамен бір күнде мерзімделген құжаттар келесі тәртіпте орналасады: 25 тамыздан бұрын, 25 тамыздан кейін емес, 25 тамыз, 25 тамыздан бұрын емес, 25 тамыздан кейін.

229. Егер де құжаттар күнi жағдаяттың күнiмен сәйкес келмесе, онда құжаттарды тақырыптық топтау кезінде, ғылыми-көпшілік және оқулық басылымдарда құжаттар оқиға датасына сәйкес орналастырылады ол жөнінде археограф алғысөзде ескертеді.

Ескерту. 229-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

7 тарау. Ғылыми - анықтамалық аппарат
1 параграф. Жалпы ережелер

230. Құжаттардың әрбір басылымына ғылыми-анықтамалық аппарат жасалады.

Ғылыми типтегі басылымның ғылыми-анықтамалық аппаратының негізгі міндеті – зерттеушіге жарияланған және айқындалған дереккөздер туралы барлық мәліметтерді хабарлау.

Ғылыми-көпшілік және оқу типтеріндегі басылымдардың ғылыми-анықтамалық аппаратының міндеті жарияланатын құжаттардың мазмұнын түсіндіру, сондай-ақ оқырмандардың білімін кеңейту үшін қосымша мәліметтер беру.

Ескерту. 230-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

231. Ғылыми-анықтамалық аппараттар құрамы басылымның түріне, нысаны және формасына байланысты болады. Оның құрамына: алғысөздер, мәтін және мазмұнының ескертулері, көрсеткіштер, хабарлар, қысқарған сөздер тізімі, терминологиялық сөздік, библиография, жарияланған құжаттардың тізімдері, мазмұндары кіреді.

Ғылыми-анықтамалық аппарат жарияланған құжаттардың мерзімді және жалғастырушы басылымдарында алғысөзден және ескертулерден тұрады.

232. Ғылыми-анықтамалық аппарат құру үшін деректер ретінде жарияланбаған және жарияланған құжаттар, мерзімді басылымдар, монографиялар, мақалалар, анықтамалар қызмет етеді. Ғылыми-анықтамалық аппарат құру үшін шығармашылық құжаттардың деректері жариялану барысында сондай-ақ, көркем шығармалары болуы мүмкін.

Ғылыми-анықтамалық аппараттың құрамдық бөлімінде дәлелді объектілері бойынша біркелкі мәліметтер қайталанбауы керек. Ғылыми-анықтамалық аппараттың редакциясында басылымның барлық және сериялық көлемі бойынша біркелкілік болу керек.

233. Басылымдарда, оған кірген әр тілдегі құжаттар, ғылыми-анықтамалық аппарат немесе оның жеке бөлімдері мақсаты және типіне байланысты басылымдар бір немесе бірнеше тілдерден құралуы мүмкін.

2 параграф. Алғысөз

234. Құжаттар басылымына алғысөз жасалады. Ғылыми және ғылыми-көпшілік басылымдарда алғысөз тарихи және археографиялық бөлімдерден тұрады және де басылымның міндеті, жарияланған құжаттардың құндылығы, оны дайындау тәсілдерінің сипатына жөн сілтейді.

Мерзiмдi басылымдар мен жалғастырушы басылымдарда жарияланған құжаттар мәселенiң мәнiн түсiндiру үшiн қандай құжаттар арналғаны туралы қысқаша баяндалған жалпы алғысөзден құралады, құжаттардың сипаты берiледi және оның сақталу орны көрсетiледi. Кейде алғысөздер құжаттар тобындағы аннотациялармен ауыстырылады.

Оқу типіндегі басылымдар да қысқаша жалпы алғысөзден құралады. Арнайы жоғары оқу орындарының хрестоматияларында мұндай алғысөздер кіріспе мақалалармен толықтырылады немесе тарихи және археографиялық бөлімдерден тұратын алғысөзден құрылады.

Ескерту. 234-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

235. Ғылыми типтегі басылымдарда алғысөздің тарихи бөлімінің құрамына жататындар:

басылымның міндеттері мен мақсаттарын анықтау;

басылым тақырыбының негіздемесі;

алдыңғы жарияланымдарды талдау;

тақырып бойынша әдебиеттердің тарихнамалық талдауы;

тақырыптың деректер базаларының жай-күйінің сипаттамасы;

деректану және тарихнама бағалауларының жаңадан шығарылған құжаттары;

автор туралы және жарияланған деректердің шығармашылық тарихы туралы (мемуарлар және эпистолярлық деректер үшін) мәліметтер (биографиялық).

Қор бойынша басылымдардың алғысөзінің тарихи бөлімінде басылып шығарылатын қордың мемлекеттік мекемелер жүйесіндегі мекеменің орны қарастырылады, оның пайда болуының және оның қызметін тоқтатуының себептері көрсетіледі, оның қызметтері сипатталады.

Біртектес құжаттар басылымының алғысөзінің тарихи бөлімінде берілген дереккөздің ғылыми маңыздылығы аталады және жинаққа құжаттардың басқа түрлерін енгізу себептері түсіндіріледі.

Бір тұлғаның құжаттар басылымының алғысөзінің тарихи бөлімінде автордың биографиясы және жарияланған құжаттардың шығармашылық тарихы беріледі.

236. Ғылыми типтегі басылымдардағы алғысөздің археографиялық бөлімі құжаттардың құрамы, басылым құрылымы және жариялау тәсілдерін қамтиды. Онда берілетіндер:

пайдаланылған қордың, топтаманың, басылған деректердің сипаты;

басылым үшін құжаттарды іріктеу принциптерін баяндау және негіздеу;

құжаттарды табу және іріктеу бойынша жұмыс көлемінің сипаты;

табылған, бірақ басылымға енбеген (егер олардың тізімі берілмесе) құжаттардың сипаты немесе шолу;

басылым жоспары;

берілген басылымды дайындау ерекшеліктерінің сипаты;

ғылыми-анықтамалық аппараттың, қабылдаулардың және оның құрамындағы деректердің сипаты;

басылымды дайындауға қатысқан барлық тұлғалар мен мекемелерді тізбелеу.

Қор бойынша басылымның алғысөзінің археографиялық бөлімінде пайдаланылған қорлардың сипаты қор құрушының қызметін көрсететін құжаттар басқа қорлардан алынғанда ғана беріледі.

237. Ғылыми типтегі сериялы басылымдардағы алғысөздер толығымен серияға және әрбір томға жасалады. Серияға жалпы алғысөз мыналарды қамтиды:

басылымның міндеттері мен мақсаттарын анықтау;

басылым тақырыбының негіздемесі;

құжаттар айқындалған архивтерді түгендеу;

серия құрылымының жоспары;

осы басылымды дайындау ерекшеліктерін баяндау;

басу үшін құжаттарды іріктеудің жалпы принциптерінің негіздемесі;

ғылыми-анықтамалық аппараттың, оны құру тәсілдері мен дереккөздерінің сипаттамасы;

басылымды дайындауға қатысқан мекемелерді түгендеу.

Сериялардың томдарына алғысөзді құрастыру ғылыми типтегі жинақтарға құрылған алғысөзге ұқсас.

Том құрамында басқа томның серияларымен салыстырғанда жаңа өзгерістер қолданылып немесе ғылыми-анықтамалық аппараттың құрамы өзгертілгенде әр томның дайындығындағы және ғылыми-анықтамалық аппараттың құрамындағы ерекшеліктер сипаты томның алғысөзінде беріледі.

Ескерту. 237-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

238. Жарияланған құжаттар мен әдебиеттерге қысқаша баға бере отырып, басылым тақырыбының ғылыми маңызы алғысөздің тарихи бөлімінде анықталады, жарияланымның негізгі мәселелеріне сипаттама беріледі, сондай-ақ, оларға берілген белгілі тақырыпты түсіндіру үшін жарияланған құжаттарға талдау жүргізіледі.

Алғысөздiң археографиялық бөлiмiнде құжаттарды табудың дереккөздерi көрсетiледi және оларды қысқаша бағалау жүргiзiледi, құжаттар мәтiнiн iрiктеу және беру түсiндiрiледi, олардың археографиялық рәсiмделуiнiң ерекшелiктерi мазмұндалады, басылым жоспары, ғылыми-анықтамалық аппараты және басылым құрастырушылары туралы мәлiметтер хабарланады, сондай-ақ, жарияланымның кiмге арналғаны көрсетiледi. Археографиялық мәлiметтердi баяндауы әр түрлi қалыпта болуы мүмкiн және жарияланымның сипатына байланысты болады. Бұл мәлiметтер соңғысөзге енгiзiлуi мүмкiн немесе жекелеген құжатқа немесе оның топтарына түсiндiрме мәтiнде берiледi.

Ескерту. 238-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

239. Сериялық басылымның томдар бөліміндегі алғысөзде тарихи әдебиеттерде жеткіліксіз түсіндірілген көпқырлы мәселелерге арналғанда том құрастырылады. Бөлімдерге алғысөз былай беріледі:

- бөлімде қарастырылған тарихнама мәселелері;

- осы бөлімге енген құжаттарға деректанулық талдау;

- бөлімде қарастырылған нақты іріктеп алу тәсілдерін баяндау.

Серия мен томның алғысөздерінде бұл мәселелер қаралмайды.

Ескерту. 239-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

240. Қысқа алғысөзде басылым мiндеттерi мен оқырман қауым шеңберi анықталады. Осында басылым құрылымы, ғылыми-анықтамалық аппарат құрамы туралы мәлiметтер және жарияланған құжаттардың негiзгi тобының немесе жекелеген неғұрлым маңызды дереккөздердiң қысқаша сипаты берiледi.

Арнайы жоғары оқу орындарының хрестоматияларының кең түрдегі алғысөзінде жарияланған деректердің негізгі тобының деректанулық сипаттамасы беріледі, сондай-ақ, осы деректердің маңызды жарияланымдарына шолу жасалады.

Бір ескерткіштің оқу басылымында алғысөзде немесе мақалада мәтіндік, деректанулық және археографиялық зерттеулер нәтижесі баяндалады.

Сонымен қатар, оқу басылымы бірнеше томдардан құралса, әр жеке томдағы алғысөзден басқа, мақсатын, міндетін негіздей отырып, басылымның құрылымы мен ғылыми-анықтамалық аппаратын анықтайтын жалпы алғысөз құрастырылады.

Ескерту. 240-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

241. Ғылыми-анықтамалық және оқулық басылымдарда алғысөзден басқа кіріспе түсіндірмелі мәтіндерден құрылады – кіріспе немесе бөлімдерге немесе тарауларға тарихи анықтамалар. Оқулық басылымдарында, дәріс тақырыбына кіріспе түсіндірме мәтіндерден, құжаттар тобынан немесе жеке деректерден құрылады.

Хрестоматия бөліміне және тарауына кіріспе сипаттамасы оның тақырыбы мен құрылымына, сондай-ақ, басылым бағытына байланысты болады. Мұндай жағдайда, оқу хрестоматияларының материалдары хронологиялық бөлімдерге топтасып, қысқаша кіріспе мақалаларынан немесе елдің тарихы бойынша анықтамалардан немесе белгілі бір кезеңнен құралады, нақты жергілікті материал еліміздің жағдайларымен байланысты болуы мүмкін. Кіріспе бойынша бөлімдерге және тарауларға жарияланатын материалдарға және әдебиеттерге нұсқаулар берілуі тиіс. Сонымен қатар, алғысөз қысқаша қалыпта болса, кіріспе бойынша бөлімдерге жарияланған деректермен қысқаша сипаттама беріледі.

Кіріспе түсіндірмелі мәтіндер дәріс тақырыбына, құжаттар тобына немесе жеке деректерге, тақырыпқа немесе толық осы құжаттарға ескертулер айырмашылығынан негізгі мәліметтерді құрайды. Арнайы хрестоматиялардағы түсіндірмелі кіріспе мәтіндерінде деректер тобына деректер жөнінде негізгі археографиялық және деректанулық мәліметтер беріледі.

3 параграф. Ескертулер

242. Ескертулерде құжаттар мәтінінің құрамына, мазмұны мен ерекшеліктеріне байланысты мәселелер түсіндіріледі. Ескертулерде жарияланған деректерді терең зерттеу үшін қосымша мәліметтер айтылады.

Ескерту мәтінге және құжат мазмұнына жасалады. Мәтін бойынша сондай-ақ, құжат мазмұны бойынша түсінік беруге жататын мәселелер шеңбері басылым типіне сәйкес нақты дереккөздерге байланысты белгіленеді.

243. Мәтіндік ескертпелерде құжат мәтініне берілген сын нәтижелері көрініс табады. Мәтіндік ескертпелерде:

мәтіннің тарихы баяндалады;

бірнеше дереккөздер бар болғанда мәтіннің таңдалуы негізделеді (егер бұл алғысөзде жасалмаған болса);

әртүрлі оқылулар келтіріледі;

авторы, мекенжайы, орны мен күні, дереккөзі белгіленуі негізделеді;

мәтіннің ақаулары (мағыналық бұрмалау, мәтінде түсіп қалған жерлері, оқылмаған жерлері, мәтіннің бүлінуі) және ерекшеліктері (астын сызу, жаңылыс жазу) түсіндіріледі;

құжаттар астындағы қойылған қолдардың болмауы, анықталмаған қолтаңбалардың болуы, қойылған қолдар саны белгіленеді;

құжаттың цифрлық мәліметтерінің дәл келмеуі белгіленеді;

өзге тілді сөздер мен сөз орамдары аударылады;

мәтіндік құжаттағы бір-бірден келтірілген қысқартулардың мағынасы ашылады;

арнайы терминдер және аз қолданылатын сөздер түсіндіріледі (терминологиялық сөздік болмаған жағдайда);

келтірілген дәйексөздердің дереккөздері көрсетіледі;

археографтың ықшамдаулары түсіндіріледі;

құжат тақырыбының сақталуы жөнінде айтылады;

жарияланған құжаттардың мәтінінде ескертілген құжаттың орналасқан орны көрсетіледі;

құжаттың өз ескертпелері келтіріледі;

басылымның басқа құжаттарына сілтемелер беріледі.

Ескерту. 243-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

244. Ғылыми типтегі басылымның мәтіндік ескертулері мәтіннің шығу тарихын, оның ерекшеліктері мен қателіктері туралы зерттеу үшін тәптіштелген мәліметтер, сондай-ақ, ескерілген құжаттар мәтініндегі жарияланған деректер туралы толық ақпараттан тұрады.

Өзге тiлдi деректердi және белгiлi бiр басылымдағы аудармаларды жариялағанда, мәтiнге ерекше мағына берiледi, мәтiндiк ескертпелер екi тiлде құрылады – түпнұсқа тiлiндегi өзге тiлдi мәтiнге (түрлi оқуларды айту және тағы сол сияқты), аудармаға – басылымның тiлiнде.

Ескерту. 244-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

245. Басылымда ғылыми-көпшілік типтегі мәтіндік ескертпелер кіші дәрежеде, құжат мәтінін түсіну қажет болғанда оны дұрыс оқу және түсіну үшін беріледі.

Мәтіннің дұрыс еместігі және ерекшеліктері анықталады, айы-күнін қою анықталады, терминдер және аз қолданылатын сөздер түсіндіріледі, археографтың ықшамдаулары беріледі, өзге тілді сөздер аударылады, өзге құжаттарға сілтемелер беріледі.

246. Оқу типтегі басылымдардың мәтіндік ескертулері мәтінді дұрыс оқу және түсінуді жеңілдететін түсіндірмелерден тұрады. Мұнда шетел аудармалары және көнерген сөздер және фразеологиялық айналымдар, терминдер түсінігі, кіру құжатына нұсқау немесе мәтін деректеріндегі оқылуға келмейтін сөздер, оның жазылған күні туралы мәліметтер жүргізіледі. Басылым оқулығында ескертпелер мазмұн емес, мәтінмен жұмыстың нәтижесі ретінде баяндалады.

Оқу типіндегі басылым жарияланған құжаттардың үзіндісін беретіндіктен, мәтіндік ескертулерде үзіндіге түсінік берілмейді және мәтіннің алынбаған бөлігінің мазмұны баяндалмайды.

247. Мәтіндік ескертулердің белгіленуі және орналастырылуы. Мәтіндік ескертулер сілтеме (санмен, жұлдызшамен, әріппен) белгісімен белгіленеді және осы бетте жолма-жол беріледі. Нақты мәтіндік түсініктемені қажет ететін ғылыми басылымдарда (қолжазба тарихы, түрлі варианттар мен редакциялардың сипаттамасы, мәтін таңдауының түсінігі, күнін толтыру) олар құжаттан соң беріледі немесе кітап соңында, жеке сұрақтар бойынша ескертулер жолма-жол беріледі.

248. Кез-келген типтегі басылымның мазмұны бойынша ескертулер оқырмандарға дұрыс түсіну және шығарылатын құжаттар мазмұнын бағалау үшін жасалады.

Ғылыми және ғылыми-көпшiлiк басылымдардағы мазмұны бойынша ескертпелер оларды құруға негiз болып табылатын архивтік және баспасөз дереккөздерге сiлтемелерi бірге көрсетіледі.

Ескерту. 248-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

249. Ғылыми типтегі басылым мазмұны бойынша ескертулерге мынадай міндеттер жүктеледі:

дәлелді немесе өзге ықпалдар туралы ғылыми типтегі деректердің дұрыс емес көрсеткішін өңдеу;

мәліметтердің, жарияланатын деректердің дұрыстығына баға беру;

оқиғалар, тұлғалар, заттар туралы тұйық немесе астарлы сөздердің сырын ашу;

құжаттарда айтылатын фактілер, тұлғалар, мекемелер, оқиғалар, туралы қосымша мәліметтерді беру;

құжаттарда айтылған тұлғалар туралы негізгі өмірбаяндық деректерді, олардың қызметі жөнінде таныстыратын және баяндалған оқиғалардың дамуындағы олардың ролін көрсететін деректерді жеткізу;

жарияланған дерек мәтінінде көрсетілген (мазмұнын баяндау жолымен, дәйексөз келтірумен, мәтінді толық берумен) құжат мазмұнын ашу;

құжаттарда бейнеленген оқиғалар туралы немесе олардың әрі қарай қалай дамығандығы жөнінде қосымша мәліметтер беру.

Мазмұны бойынша ескертпелер кең ауқымдағы архивтік және баспа дереккөздерінің зерттеулеріне сондай-ақ, ғылыми әдебиетке негізделеді және жарияланатын құжаттарды айқындалған, бірақ басылымға енбеген дереккөздерден жаңа маңызды мәліметтермен толықтырылады. Бірқатар жағдайда олар жарияланған дереккөздің мазмұнына қатысты жеке мәселе бойынша ғылыми зерттеу болып табылады.

Ескерту. 249-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

250. Ғылыми-көпшілік типтегі басылымның мазмұны бойынша ескертпелерде түсіндіруді қажет ететін объектілер шеңбері жалпы оқырман қауымына негізделе отырып таңдалады. Ескертпелерде жинақ құжаттарындағы тарихи фактілерге, оқиғаларға ғылыми баға беріледі, олардың арасындағы байланыстар ашылады. Аталған тұлғалар жөнінде қысқаша биографиялық анықтамалар беріледі, сондай-ақ фактілер, оқиғалар, жекелеген тұлғалардың әрекеттері туралы қосымша мәліметтер беріледі. Мекемелердің, ұйымдардың ескі атаулары түсіндіріледі.

Ескерту. 250-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

251. Оқу типіндегі басылымның мазмұны бойынша ескертулерде түсіндіріледі: тектері, мекемелер және ұйымдар атауы, мекемелер, көшелер, қалалардың ескі атаулары, деректердің түрлерінің атауы, сондай-ақ, оқушылардың білімін тереңдететін және ой-өрісін кеңейтетін қосымша дәлелді мәліметтер.

252. Мазмұны бойынша ескертулерде мазмұны түсіндіріледі: құжат бөлімі; құжат; құжаттар тобы.

Басылымда ескертуді орналастыру оның бағыты бойынша және ескерту санымен анықталады.

Ғылыми және ғылыми-көпшілік басылымда ескерту көлемі үлкен болғанда, олар араб санымен нөмірленеді және кітап соңында ретімен немесе құжат ретімен, олардың әрқайсысының нөмірін сақтай отырып орналастырылады.

Оқу, сондай-ақ, кейбiр ғылыми және ғылыми-көпшiлiк басылымдарда кішігірім ескертулер мазмұны бойынша мәтiндiк жолма-жол немесе жарияланатын деректердiң мәтiнiнен соң берiледi.

Ескерту. 252-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

4 параграф. Хроника

253. Хрониканың мынадай түрлері бар:

тарихи (басылымда көрсетілген кезеңге немесе тақырыпқа қатысты оқиғалар, фактілер хроникасы,);

биографиялық, белгілі бір тұлғаның өмірі мен қызметі қатысты.

Тарихи хроника құжаттама басылымының барлық түрiнiң ғылыми-анықтамалық аппаратының бөлігі болып табылады. Онда тақырып бойынша белгiлi фактiлер жиынтығын көрсетіледi, оқиғалардың ретi мен өзара байланысын белгiленедi.

Биографиялық хроникамен негізінен қоғам қайраткерлерінің, ғылым, өнер, мәдениет өкілдерінің әдеби және шығармашылық мұрасының ғылыми басылымдары жабдықталады.

Ескерту. 253-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

254. Хрониканың әрбір мақаласы күнінен, факті, оқиғаның белгілеуінен және деректерді көрсетуінен тұрады.

Ғылыми типтегі басылымда белгілі бір есептер жүргізуге болатын, салыстырмалы түрде қорытынды жасауға болатын егжей-тегжейлі хроника құрастырылады.

Ғылыми-көпшілік және оқу басылымындағы хроникаларға осы жинақтың тақырыбына немесе хронологиялық кезеңіне қатысты негізгі фактілер, оқиғалар енгізіледі.

Оқу басылымындағы хрониканың әрбір мақаласы фактінің күнінен және белгісінен тұрады. Онда құрастыру деректері көрсетілмейді.

255. Хроникадағы күні осы Қағидалардың 190 тармағында белгіленген құжаттардың күнін қою қағидаларына сәйкес атауында көрсетіледі. Бір жылдың ішінде фактілер саны көп болып, оларды санамалап шыққанда күні және айы көрсетіледі, ал жылы жалпы атауына шығарылады. Факт, оқиға нақты және қысқа беріледі, бірінші орында оның ішкі мазмұны тұрады. Бір хроникада мақалалардың редакциялық стилі біркелкі болуы шарт.

256. Хроника дереккөздерi жарияланымға енген және енбеген де архивтік құжаттар, осы тақырып бойынша бұрын басылып шығарылған құжаттар, мерзiмдiк басылымдар және әдебиеттер болып табылады. Дереккөзге сілтеме хрониканың әрбiр мақаласына қосақталып жүредi. Оған кiретiндер: архивтік құжаттар үшiн – шифр, жарияланған құжаттар үшiн – жинақтың атауы, құжат бетi және нөмiрi, әдебиеттер үшiн – атауы, шығарылу деректері, беттерi.

Ескерту. 256-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

257. Хроника мақалаларын жүйеге келтіру. Хроникада тізбелену барысында бір күнде болған фактілер, оқиғалар, олар сағат бойынша рет-ретімен орналасады (егер сағаты белгілі болса) немесе маңыздылығы бойынша (алдымен фактілердің жалпы маңызы, сосын жеке, біріншіден орталықтағы оқиға, сосын басқа орындарда).

Хроникада шамамен күні қойылған фактілерді жүйелеу тәртібі осы Қағидалардың 196 тармағына сәйкес жүргізіледі.

Егер оқиғаның, фактінің күні көрсетілмей тек ай атауы берілсе, хрониканың осы мақаласы осы айдың нақты күндері көрсетілген мақалалардан кейін орналасады.

Егер оқиға ұзақ уақыт болып жатса, онда ол хроникаға алғашқы күні бойынша енгізіледі.

Хроникадағы мақалалар саны көп болғанда нөмірлеу ұсынылады.

5 параграф. Көрсеткіштер

258. Көрсеткіш – басылым беттеріне қажетті түсiндiрулер мен сiлтемелерi бар, мәтінде көрсетілген мәтiн объектілерiнiң атауларының немесе белгілерінің реттелген тiзiмi. Оның міндеті – басылымдағы қажетті мәліметті іздестіруді жеңiлдету.

Көрсеткіштердің үш түрі болады: атаулы, географиялық, пәндiк және олардың кейбір түрлерi.

Нысаны бойынша көрсеткіштер жабық, ашық және аралас болып табылады.

Жабық көрсеткіште объектінің белгісі мен сілтемелік деректер болады. Толық көрсеткіште объект белгісі, сілтемелік деректер және түрлі түсіндірмелер болады. Көрсеткіш үшін таңдалған барлық объектілердің түсіндірмелері бойынша ақпарат болмағанда аралас көрсеткіш жасалады.

Басылым үшін көрсеткіштерді таңдау басылымның типіне, сондай-ақ мақсаты мен мазмұнына байланысты болады. Ғылыми және ғылыми-көпшілік типтегі басылымдар толықтығы әртүрлі деңгейдегі түсіндірмелері бар түрлі көрсеткіштермен қамтамасыз етіледі. Оқу басылымдарында көрсеткіштер жасау міндетті емес. Өлкетанулық оқу хрестоматияларында атаулы және географиялық көрсеткіштер құрастырған жөн.

Ескерту. 258-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

259. Ұғымдарды белгiлеу барлық көрсеткіштерде атау септігінде беріледі. Ұғымды түсiндiру, басылымда ненің ретінде екенін анықтайды, және одан үтiрмен бөлінеді.

Ескерту. 259-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

260. Көрсеткіште ұғым атауы және түсіндіруден соң тыныс белгiлерсiз басылым беттері қойылады, онда бұл ұғымдар ескеріледі. Аталған беттер үтiрлермен бөлiнедi.

261. Ғылыми типтегi сериялы және көп томды басылымдардың барлық басылымдарына бiрiктiрiлген көрсеткiштерi бар арнайы анықтамалық том жасалынады. Басылымның, сериялардың жеке томдарының ғылыми-анықтамалық аппаратына бірнеше көрсеткіштер кірген кезде, оларға кіргізілген мәліметтер, және бiрiктiрiлген көрсеткiштердiң мәлiметтерi бiр-бiрiн қайталамайды.

Ескерту. 261-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

6 параграф. Есімдер көрсеткіші

262. Есімдер көрсеткіші басылымда кездесетін барлық тұлғалардың тектерінің, есімдерінің, бүркеншiк есімдерінің әліпбилік тiзiмiнен және сілтеме деректерден тұрады.

263. Көрсеткiште тұлға тегiмен, атымен және әкесiнiң атымен немесе тегi және аты-жөнінің бастапқы әріптерімен көрсетiледi. Мәтiнде аты-жөндерi бар және аты-жөнi жоқ бірдей тектер болған жағдайда, көрсеткiште алдымен аты-жөнi бар тектер, сосын олары жоқтар жазылады. Егер тұлға құжат мәтiнiнде толық белгiленбесе (тек аты немесе бүркеншiк аты бойынша), онда құжатта қалай көрсетiлсе, көрсеткiште де солай белгіленеді. Құжаттардың мәтiнiнде бiрнеше тұлғаның тегi және аты-жөндерi бiрдей болған жағдайда, олардың аты мен әкесiнiң аты толық беріледі. Аттары сәйкес келген жағдайда бұл тұлғаларға қатысты қысқаша түсiндiрулер берiледi.

Ескерту. 263-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

264. Құжат мәтінінде егер бiр тұлғаның есімі бірнеше рет қайталанса, онда ол туралы барлық мәліметтер мен сілтеме деректер жалпыға мәлім, мәтінде көрсетілген негізгі бір атаудың астына жинақталады. Бұл тұлғаның барлық аттары дөңгелек жақша ішінде негізгі атаудан соң, сонымен бiрге әлiпби бойынша негiзгi атауға сiлтемесi бар көрсеткіштің тиiстi орнында көрсетiледi.

265. Құжат мәтінінде есімдерді жазғанда бiр тек немесе есім әртүрлі оқылса, онда осы тұлғаның дұрыс атауынан соң дөңгелек жақша ішінде әр түрлі оқылулары келтіріледі, содан соң түсіндірме және сілтемелік деректер беріледі. Әр түрлі оқылулар көрсеткіштің тиісті орындарында әліпби бойынша дұрыс атауға сілтемемен беріледі.

Тегі, аты, әкесінің аты көрсеткіште қазіргі заманның фонетикалық белгісі бойынша беріледі; егер құжат мәтінінде ескірген нысандар кездесетін болса, олар негізгі белгіден соң дөңгелек жақша ішінде беріледі.

Ескерту. 265-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

266. Шетелдiк есімдер көрсеткіште құжаттар жинағы шығатын тілде транскрипциямен беріледі. Шетелдің фамилияларында кездесетін демеулік шылаулар (фон дер, ван, ле, де, ди) фамилиясы және аты-жөндерiнен соң келтіріледі. Шетелдiк жазу жақша ішінде қасында жазылады.

267. Қазақ есімдері және Күншығыс халықтарының есімдері орыс транскрипциясымен немесе түпнұсқа құжат тiлiнде беріледі.

Екі тілдегі жарияланымдарда, құжаттар басылымын параллель қазақ және орыс тілдерінде бергенде, фамилия есімдер көрсеткішінде алғаш айтылған тілде жалпы қабылданған нысанда шығарылады. Жақша ішінде құжатта кездесетін басқа нұсқалардың барлығы келтіріледі.

268. Атаулы көрсеткiш жабық, ашық немесе аралас нысанда құрастырылады. Көрсеткiштің нысаны басылымның тақырыбы мен типiне байланысты анықталады.

Ғылыми типтегі құжаттық басылымдарда толық есімдер көрсеткіші құрастырылады.

Ғылыми-көпшілік типтегі құжаттық басылымдарда жабық, сонымен қатар толық есімдер көрсеткіші құрастырылады. Толық көрсеткіштегі түсіндірмелер қысқаша өмірбаяндық мәліметтерден, сондай-ақ айтылып отырған оқиғада олардың ролін анықтау үшін қажетті тұлғалардың сипаттамасынан тұрады.

Ескерту. 268-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

269. Ғылыми типтегi жинақтардың аннотацияланған атаулы көрсеткіші немесе толық өмiрбаяндық мәлiметтері бар атаулы түсініктемесі бірге жүреді. Аннотацияланған атаулы көрсеткiш пен құжаттар мазмұны бойынша өмiрбаяндық деректердi қамтитын ескертпелерді құрастырған кезде бірдей мәлiметтер пайдаланбайды. Атаулы түсініктемеге қосу үшін объектілерді таңдау кезінде сілтеме деректері көрсетілген жабық атаулы көрсеткіш құрастырылады. Атаулы түсініктемеде сілтемелік деректер қойылмайды.

Ескерту. 269-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7 параграф. Географиялық көрсеткіш

270. Географиялық көрсеткіш басылымда кездесетін, түсіндірмелер мен сілтемелік деректерді қамтитын географиялық және топографиялық атаулардың әліпбилік тізімінен тұрады. Түсiндiрмелердің нақтылық дәрежесi жарияланымның типі мен мазмұнына байланысты болады.

271. Атаулар географиялық көрсеткішке құжат мәтінінде кездескен күйінде енгізіледі. Атаудың негізгісі болып құжат мәтінінде тарихи жағынан соңғы атауы қабылданады. Содан соң дөңгелек жақша ішінде бұл атаудың барлық оқылулары (оның ішінде өзге тілдегісі де) және қазіргі атауы көрсетіледі. Бұдан басқа, әр түрлі оқылулары көрсеткіште тиісті орнында әліпбилік ретпен негізгі атауға сілтеме жасала отырып орналастырылады.

Күрделі географиялық атаулар көрсеткішке бірінші сөзі бойынша енгізіледі. Құжаттарда кездесетін қандай да бір географиялық тұтас атаудың (қаладағы немесе облыстағы аудан, губерниядағы уезд және тағы сол сияқты) бір бөлігі көрсеткішке өз атауымен енгізіледі, ал түсіндірмесінде осы бөліктің қандай географиялық тұтас атауға жататыны көрсетіледі. Құжат мәтінінде географиялық тұтас атау да және оның құрамдас бөліктері де аталғанда, соңғысы географиялық тұтас атаудың ішіне әліпбилік ретпен жүйеленеді.

Ескерту. 271-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

272. Географиялық көрсеткіш ашылған түрде құрастырылады. Ғылыми типтегі құжаттық басылымдардың түсіндірмелер көрсеткішіндегі толықтық дәрежесі жарияланымның мазмұны мен географиялық атаулардың сипатына байланысты болады. Кеңейтілген түсіндірмелерді басылымда өзінің бұрынғы мәнін жоғалтқан немесе енді жоқ орындар туралы айтылғанда құрастыру қажет. Ғылыми-көпшілік типтегі басылымдар үшін географиялық көрсеткіштердің түсіндірмелері атауды анықтауға, сондай-ақ оның қайта аталуларына қатысты мәліметтерден тұрады.

Ескерту. 272-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

8 параграф. Пәндiк көрсеткiш

273. Пәндiк көрсеткiш болып құжаттың мәтiнiнде басылым беттерiне сiлтеме жасай отырып көрсетiлетiн ұғымдардың, пәндердiң әлiпбилiк тiзiмi табылады. Құжаттардың мазмұнына байланысты жарияланымның мазмұнын ашу үшiн елеулi мәнi бар барлық пәндiк белгiлердi қамтитын жалпы пәндiк, немесе бiрыңғай пәндiк белгiлердiң бiр немесе бiрнеше түрiн қамтитын арнайы көрсеткiш жасалады.

Көпқырлы құжаттарды (хаттамалар, хат алмасулар), сондай-ақ, құжаттары хронологиялық орналасқан басылымдарды қамтитын ғылыми типтегі құжаттық басылымдарға пәндік-тақырыптық көрсеткіш жасалады. Пәндік-тақырыптық көрсеткіште айдар пән, ұғым болып табылады, ал кіші айдар – тақырып немесе тақырып бөлімі.

Ғылыми-көпшілік типіндегі құжаттық басылымдар пәндік-тақырыптық, сондай-ақ, құжаттар мазмұнын толығырақ ашу үшін арнайы пәндік көрсеткіштермен жабдықталады.

Ескерту. 273-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

274. Жалпы пәндік көрсеткіш пәндік белгілерден тұрады – айдар, негізгі ұғымды көрсетеді; кіші айдар, осы ұғымның қасиетін, ерекшеліктерін нақтылайды; сілтемелер деректері.

275. Пәндік көрсеткіштің айдарлары: қарапайым, жеке ұғымдарды көрсетеді және күрделі, жеке ұғымдарға бөлінетін тұтас ұғымнан тұрады, кіші айдарларға бөлінеді.

276. Айдарлар және кiші айдарлар күрделі айдар аясында пәндiк көрсеткіштерде әліпбилік тәртіппен орналасады.

277. Пәндiк көрсеткiштiң айдары: бiр сөздi және көп сөздi бола алады. Көп сөздi айдарларда зат есiм және сын есiм тіркескенде инверсия рұқсат етiледi, яғни, бiркелкi ұғымдарды жақындату және бiрдей сөздердi қайталамау үшін сөйлемдегі сөздердің дағдылы тәртібі өзгертіледі.

Инверсияны термин болып қалыптасқан сөз тіркестеріне қолдануға болмайды, мысалы, халық комиссары, бірақ комиссары халық емес.

278. Жалпы пәндiк көрсеткiш тек қана жабық болады, өйткені негiзгi ұғымның (айдардың) құрамдас бөлiгi болып табылатын кiшi айдарлар оның мазмұнын нақтылайды. Арнайы пәндiк көрсеткiштер жабық та, толық та болады. Толық арнайы көрсеткiште пәнге егжей-тегжейлi аннотация болып табылатын түсiндiрме берiледi.

Ескерту. 278-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

279. Арнайы пәндiк көрсеткiш бiркелкi пәндер атауынан (мекемелер, ұйымдар, баспа органдары және сол сияқты) және сiлтеме деректерiнен тұрады. Ол пәндер атауларының әлiпбилiк тiзiмiнен тұрады немесе жалпылама айдарлар болады. Соңғы жағдайда рулық ұғымды көрсететiн жалпылама айдар түрлер ұғымын бiлдiретiн кiшi айдарларға жiктеледi.

Ескерту. 279-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

9 параграф. Терминологиялық сөздiк

280. Терминологиялық сөздiк көнерген терминдерді, сонымен бiрге, аз қолданылатын немесе қолданыстан шыққан сөздерді түсiндiредi. Мұндай терминдер болған жағдайда саны аз болса оларды мазмұны бойынша ескертулерде түсіндірген абзал. Терминдер терминологиялық сөздiктерде әліпбилік тәртіппен орналасады және олардың мәнi көрсетiледi.

10 параграф. Қысқарған сөздер тiзiмі

281. Қысқарған сөздер тiзiмі басылымда кездесетін қысқартылып жазылған сөздердің әліпбилік тiзбесі болып табылады. Оған құжат мәтінінде кездесетін және онда сақталған қысқартулармен қатар археограф енгізген қысқартулар да жатады. Тізім қысқарған сөздердің толық атауымен беріледі. Бір реттен артық кездеспейтін қысқартулар жолма-жол ескертпелерде беріледі.

Қысқартулар археографпен ғылыми-анықтамалық аппарат құрамында жиі қайталанатын сөздер үшін орынды үнемдеу мақсатында және құжат мәтінін бергенде біркелкілікке жету үшін енгізіледі.

Сөздердiң қысқартулары екi түрлі түсiнiкті болдырмайды.

Арнайы түсiнiктемені талап етпейтiн жалпы қабылданған қысқартулар (т.б., т.с.с., обл., ауд., өз., к. және салмақ, уақыт, кеңістік өлшемдерінің атауларын белгілейтін, цифрларға немесе қандай да бір атауға жатқызылатын, екі түрлі түсінік тудырмайтын басқалары – кг., мин., см., м., км.), сондай-ақ, жазба және ауызша тіл нормаларына енген, ревком, райком, исполком, колхоз сияқты қысқартулар қысқартылған сөздер тізіміне енгізілмейді.

Жарияланымда өзге тілдегі мәтіндер көп болған кезде өзге тілдегі мәтіндерде қабылданған арнайы қысқартулар тізімі құрастырылады.

Ескерту. 281-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

11 параграф. Жарияланылатын құжаттардың тiзiмi

282. Ғылыми және ғылыми-көпшiлiк типiндегi басылымдар жарияланатын құжаттардың тізбесін мазмұндайды. Жарияланатын құжаттардың тiзбесі мазмұнына енгiзiледi, немесе бөлек бөлiм болады.

Тiзiмнiң элементтерi мынадай тәртіппен орналасады: реттiк нөмiрі, күні, құжат атауы, құжат жарияланған басылым беттері. Тiзiмдегi құжаттар басылым құрылымына сәйкес (тараулар, бөлiмдер бойынша және сол сияқты) немесе хронологиялық тәртіппен орналастырылады. Тiзiмнiң хронологиялық құрылымы ғылыми басылымдарда пайдаланылады, онда құжаттар хронологиялық емес, қандай да бір басқа тәртіппен (тақырып бойынша, корреспонденттер бойынша, дереккөздер түрлерi бойынша, тағы сол сияқты) орналасады, бірінші орынға күні қойылады, ал құжат нөмірі атауының соңында көрсетіледі.

Егер құжат мазмұны атауында көрсетілмесе (мысалы, эпистолярлық басылымдарда, хаттамалар жинағында, дипломатиялық хат алмасуларда) жарияланатын құжаттардың аннотацияланған тізімін құрастыру қажет.

Ескерту. 282-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); орыс тілінде өзгеріс енгізіледі, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

283. Анықталған, бiрақ жарияланбаған құжаттардың тiзбелерi ғылыми типтегi басылымдар үшiн, зерттеушiге басылым тақырыбы бойынша барлық табылған, бiрақ жарияланбаған материалдар туралы мәлiмет беру мақсатында жасалады. Тiзiбелердi құрастыру әдiсi табылған құжаттардың сипаты мен көлемiне байланысты әр түрлi болады. Тiзбеде бiр құжат бойынша да, құжаттарды топтап та сипаттама жасалынады.

Құжаттардың саны аз болғанда тiзбеде мынадай мәлiметтер берiледi: күнi, әрбiр құжаттың немесе бiркелкi құжаттар тобының атауы мен iздестiру мәлiметтерi, кейде – мазмұнының аннотациясы.

Тiзбелерде құжаттар жинақтың құрылымы (бөлiм мен тарау бойынша) сәйкес жүйеленеді, болмаса басқа белгiлерi бойынша жүргiзiледi, мысалы, хронологиясы, тақырыптық айдарлары немесе сақталу орны бойынша.

Құжаттардың бір түрін (хаттамалар, бұрыштамалар және тағы сол сияқты) қамтитын жинақтарда олардың атауларының мазмұны ашылмаса, құжаттар жинағына кірмеген құжаттарға аннотацияланған тізім құрастырылады.

Тізімдерде құжаттарды жүйелеу жинақтың құрылымына (бөлім мен тарау бойынша) сәйкес келуі мүмкін, болмаса басқа белгілері бойынша жүргізіледі, мысалы, хронологиясы, тақырыптық айдарлары немесе сақталу орны бойынша.

Ескерту. 283-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

284. Бұрын жарияланған құжаттардың тiзбесi ғылыми басылымдар үшiн зерттеушiлердi айналымға енген құжаттар туралы ақпараттандыру мақсатында жасалады. Бұндай тiзбелерде құжаттың күнi, атауы (қажет болған жағдайда – аннотациясы) және құжаттың бұрын жарияланған басылымының атауы, шығарылым деректерi мен беттерi көрсетiле отырып берiледi. Тiзбедегi құжаттар жинақтың құрылымына сәйкес немесе хронологиясы бойынша жүйеленедi.

Тізбеге бірнеше жинақта жарық көрген құжаттар енгізілгенде, бұл жинақтар атауы кіші атау ретінде беріледі, сосын хронологиялық ретпен бұрын жарияланған құжаттардың атауына енгізіледі.

Ескерту. 284-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

12 параграф. Пайдаланылған деректер тізбесі

285. Баспаның да, архивтің де пайдаланылған дереккөздер тiзбесі басылым үшін үлкен көлемдегі дереккөздер пайдаланылғанда ғылыми және ғылыми-көпшілік басылымдарда құрастырылады. Ғылыми типтегі басылым үшін міндетті. Оқу басылымдарында дереккөздер тізбесі жасалмайды.

Басылымда деректер тізбесі болмағанда, құжаттардың табылуы туралы мәлімет алғысөзде немесе құжаттарға (оқу басылымдарында) түсіндірме жазбада келтіріледі.

Ескерту. 285-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

286. Басылымда құжаттары жарияланған архив қорлары архивтер бойынша тiзбелерде топтастырылады. Әрбiр архивтің атауынан соң қорлар олардың нөмiрлерiнің өсу ретімен, олардың толық атауымен және жақша ішінде қысқартылған белгісін көрсете отырып түгенделеді.

Шетелдік архив қоймалары отандық архивтерден соң әліпбилік тәртіппен түгенделеді. Бұл ретте, жарияланатын құжаттардың легендасында пайдаланылған қысқартылған атаулар ашылады.

Ескерту. 286-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

287. Жарияланған құжаттар алынған баспа басылымдарының (кiтаптар, мерзімді басылым) тізбесі архив қорларының тізбесінен кейін арнайы атаумен орналастырылады. Мерзімді басылымдар тізбеде жеке дара топтастырылады және олардың әрқайсысының басылған орны мен уақыты көрсетіледі.

Шетелдiк мерзiмдi басылымдардың атауы түпнұсқа тiлде жекедара тiзiмге (тiзбеге) шығарылады немесе әлiпбилiк тәртiппен мерзiмдi басылымдардың жалпы тiзiмiне (тiзбесiне) енгiзiледi.

Ескерту. 287-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

288. Тарихи деректердің ғылыми басылымдарында әдебиеттің библиографиялық тізімі тақырып бойынша құрастырылмайды, пайдаланылған деректер мен әдебиеттер тізбесі беріледі.

Ғылыми-көпшілік және оқу басылымдарында оқырмандардың ой өрiсiн кеңейту үшiн жарияланым тақырыбы бойынша әдебиеттiң ұсыным тiзiмi жасалады.

Ғылыми-көпшiлiк басылымдарға әдебиеттiң библиографиялық тiзiмi жарияланым тақырыбы бойынша мақалалар мен монографиядан тұратын бөлiмдердi қосады. Кей жағдайларда оған көркем әдебиет шығармалары да қосылады.

Тарихи дереккөздердің оқулық басылымдарында жарияланған дереккөзде көрсетілген негізгі мәселелер бойынша әдебиеттер тізімі жарияланады. Ондағы әдебиеттер жинақтың бөлімдері мен тараулары бойынша жүйелендіріледі, ортақ сипаттағы жұмыстар арнайы бөлімге кіргізіледі.

Хрестоматияларда әдебиеттер екі топ бойынша жүйеленеді: "Мiндеттi әдебиет" және "Қосымша әдебиет".

Ескерту. 288-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

13 параграф. Мазмұны

289. Басылымда тараулар болған жағдайда мазмұнында немесе құрамында ғылыми-анықтамалық аппаратты және қосымшаларды қоса басылымның бүкiл құрамы бейнеленеді, және егер онда жарияланған құжаттардың тiзбесi жоқ болса, барлық бөлiмдердiң және оған кiрген жеке құжаттардың атаулары болуы керек. Мазмұны немесе құрамы титул парағынан кейін орналасады.

Ескерту. 289-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

8 тарау. Қосымшалар мен иллюстрациялар
1 параграф. Қосымшалар

290. Қосымшалардың мақсаты мен құрамы. Барлық типтегi құжаттар басылымы қосымшалармен болады, олардың мақсаты – жарияланып отырған құжаттардың мазмұнын толықтыратын мәлiметтердi хабарлау. Қосымшаларда құжаттар, сонымен қатар жариланбайтын құжаттар мен деректер негiзiнде археограф құрастырған материалдар; бұрын жарияланған құжаттардың тiзiмi; ғылыми жұмыстар тiзiмi, қайта аталған көшелер мен аудандардың, архитектуралық және археологиялық ескерткiштердiң, сақталмаған және табылмаған хаттардың, кәсiпорынның, мекемелер мен ұйымдардың тарихы туралы анықтамалар, анықтама-досье; кестелер енгiзiледi. Кесте түрiнде цифрлық құжаттар ғана емес, сонымен қатар көп мөлшерде жарияланбаған құжаттардан алынған мәлiметтер берiледi.

Ғылыми типтегі басылымдардың қосымшаларының мақсаты – ғылыми айналымға максимальды мүмкіндігінше мол мәліметтер мен дереккөздерді енгізу. Соған байланысты ғылыми басылымдағы қосымшаларлың құрамы әр түрлі. Ғылыми басылым типінлегі қосымшаларды құрастыру үшін пайдаланылған деректер қосымшадан кейін немесе жолма-жол ескертулерде көрсетіледі.

Ғылыми-көпшілік және оқу басылымдарында ескертулерде қосымшаларда басылымның тақырыбына байланысты қосымша материалдар орналастырылады.

Ескерту. 290-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

291. Жарияланған құжаттардың қосымшаларында карталар мен сызбалар кіргізілуі мүмкін, мысалы, түрлі саяхатта маршруттардың сызбасы, әскери операциялардың карталары мен сызбалары.

Қосымшаларға қорларда айқындалған карталар, сызбаларымен қатар, арнайы басылым үшін құрастырылған карталар кірістіріледі. Картографиялық материалдар 165 т. байланысты рәсімделеді. Арнайы басылым үшін құрастырылған карталарды жариялаған кезде оның құрастырылған көздері көрсетіледі.

Басылымда көптеген карталар болса, онда карталардағы қолтаңбаларды қамтитын, сондай-ақ, басылым беттеріне сілтеме жасай отырып, карталар туралы барлық мәліметтері бар карталар тізімі жасалады.

292. Қосымшаларда орналасқан барлық құжаттар архивтерде айқындалғандармен қатар, алдыңғы басылымдағыларда да жарияланады, оларға атаулар мен легендалар жасалады.

Ескерту. 292-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2 параграф. Иллюстрациялар

293. Құжаттар басылымы мәтінді түсіндіретін және толықтыратын иллюстрациялармен жабдықталуы мүмкін. Иллюстрация ретінде мәтіндік, графикалық (сызбалар, схемалар, графиктер), картографиялық, көркемөнер және кинофотоқұжаттар қолданылады.

294. Көркемөнер құжаттарды қайта жаңғыртқанда жарияланған суреттi бұрмалайтын өңдеу қолданылмайды.

Графикалық құжаттарды қайта жаңғыртқанда оқылуы қиындық тудыратын: рамкалар, бұрыштық мөртабандар, техникалық мiнездеме мен түсiндiрмелер сияқты артық ақпаратты шығарып тастау керек. Графикалық құжаттарда масштабтар өзгертiледi, өлшемдердiң саны азайтылады, үзiктер және айырулар қолданылады. Түрлер, тiлім және қималардың саны иллюстрацияның арналымына сай, оқырманға зат және оның құрылымы туралы неғұрлым толық көрiнiс бередi.

Ескерту. 294-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

295. Киноқұжаттар жеке немесе кезекпен орналастырылған кинокадрлар (төрт және одан көп) немесе планның түрлi бөлiгiнен алынған, жиынтығында киноқұжаттың ерекшелiгiн көрсетуге мүмкiндiк беретiн, яғни қозғалыстағы оқиғаның дамуын ретiмен көрсететiн жекедара сюжет түрінде жарияланады. Кадрлардың ұтымды санын таңдау дегенiмiз, киноқұжаттарда жазылып қалған негiзгi фактiлердi және олардың арасындағы органикалық байланысты беру.

Ескерту. 295-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

296. Форматты таңдау (тараптардың басымдығы), түпнұсқамен салыстырғанда көшiрменi үлкейту немесе кiшiрейту басылымдағы кино- немесе фотокадр мәніне, басылым типіне, кинофотоқұжат дербес мағыналы бірлік ретінде немесе композиция элементі ретінде жариялану-жарияланбауына байланысты болады.

Жариялау кезiнде кино- немесе фотокадр автордың таңдаған тараптардың басымдығы сақталады. Көлденең қалыптың тiк, квадрат немесе сопақпен алмастыруы тек қана кинофотоқұжатты қолдануда жол беріледі, жариялаудың негiзгi фотоқатарында емес, көркем құрастырудың элементi ретiнде - монтаждық фотоплакаттар; форзац, кiтап шмуцтитулдары бойынша коллаждар.

Ескерту. 296-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

297. Кадрлеу – түсіру және шығару үрдісінде қолданылатын сюжеттік және эстетикалық маңызы бар ақпараттарды таңдау әдісі. Кадрлеуге кинофотоқұжаттардың бөлігі кіреді.

Кинофотоқұжаттарды позитивте авторлық кадрлеу нәтижесінде ақпараттың жоғалуы болған жағдайда, таңдауды негативке жасау керек.

Егер басылым белгiлi бiр автордың (немесе авторлар тобының) шығармашылығын сипаттайтын болса, онда рамканың көмегiмен кадрлеу үрдiсiн тиiстi түсiндiрулермен көрсетіледі.

Ескерту. 297-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

298. Фрагменттеу – кинофотоқұжаттардың қажеттi бөлiгiн, оларды басылымға дайындау кезінде таңдау. Қандай да бір тұлғаға арналған басылымды дайындау кезінде топтық кинофототүсірілімде өте жиі қолданылады. Сонымен бiрге, мiндеттi түрде кинофотоқұжат фрагменті жарияланып жатқаны көрсетілуi керек.

Жарияланымда қайта жаңғырту үшін көп кадрлы фотокомпозициядан оның фрагментін – бiр немесе бiрнеше кино немесе фотокадрларлы таңдағанда, композиция атауын көрсетiп және оның қысқаша сипаттамасы беру керек.

299. Кинофотоқұжаттардың суреттерiнiң кемшiлiктерiн жою. Кинофотоқұжаттардың ақауларын сақтау немесе жоюға байланысты мәселе жарияланған құжаттардың сипатына, басылымның мақсаттары мен мiндеттерiн есепке ала отырып шешiледi. Ғылыми басылымдарда кинокадрлар мен фототүсiрiлiмдердi жариялау құжаттарды қабылдауға және талдауға қажеттi тасымалдағыштардың бар барлық сыртқы ерекшелiктерiн сақтайды.

Егер бұл процесс оның мазмұндық жағын қозғамайтын болса, кинофотоқұжаттарды үгiт-насихат басылымдарында жариялаған кезде өңдеу элементтерiне (ретуштеуге) жол беріледі.

Ескерту. 299-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

300. Кинофотоқұжаттарды жариялау түсiру объектiсiнiң, зерттелетiн оқиға немесе фактiнiң толық көлемдегi көрiнiсiн қамтамасыз ететiн ғылыми сипаттамасымен бірге жүредi.

Фотоқұжаттың жариялануы келесі мәліметтерден тұрады: құжаттың атауы (қысқаша аннотация), уақыты, орналасқан жері, авторы, түпнұсқалылығы, ақпаратты тасымалдаушы, түстілігі, түпнұсқаның көлемі, бейненің масштабы, шығарманың толықтылық деңгейі, іздестіру деректері, бірінші жарияланым туралы мәліметтер. Археограф анықтаған жетіспейтін элементтері төртбұрыш жақшаға алынады, ақпарат көзін көрсете отырып құлтаңбада немесе мәтіндік ескертулерде айтылады.

Бір пландағы жарияланған кинокадр немесе кинокадрлар қатары төмендегідей ақпараттық-анықтамалық мәліметтермен қатар жүреді: киноқұжаттың атауы, киношығарманың атауы (көлемі, бөлімдер саны, түстілігі), мекеме-құрастырушы, шығару уақыты, түсірілген жері, іздестіру деректерінің авторы, жарияланымдар туралы мәліметтер.

Жеке, топтық, репортаждық, қойылымдық фотопортреттерді жариялау жалпы мазмұнының сипатынан басқа бейнеленген тұлғалар туралы міндетті мәліметтерді қажет етеді: аты, әкесінің аты, тегі, өмір сүрген жылдары, мамандығы, атағы, лауазымы, түсірілген жері. Көптеген түсірілім қатысушыларымен топтық фотопортреттерді жариялағанда жалпы сипатымен бірге көрнекті тұлғалар – түсірілімге қатысушы немесе басылым тақырыбына тікелей қатысы бар тұлғалар туралы нақты мәліметтер беріледі.

Репортаждық кинофотоқұжаттың қолтаңбасындағы оқиғаның сипаты басылымның тақырыбына байланысты болады. Түсірілімде бейнеленген оқиғадан неғұрлым кеңірек проблемаға арналған жарияланымда проблеманы немесе тарихи кезеңді белгілеу керек, содан соң кинофотоқұжатта түсірілген оқиғаны нақтылау қажет.

Кинофотоқұжаттарды ғылыми сипаттаудың толықтық деңгейі және ақпараттық-анықтамалық мәліметтерді орналастыру тәртібі (бейнемен қатар, ескертулерде, қосымшаларда немесе басылымның шығарылым деректерінде) басылымның тәсіліне, оның типін, түрі мен формаларын есепке ала отырып, сонымен қатар кинофотоқұжаттың жанрына байланысты шешіледі.

Ескерту. 300-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және ақпарат министрінің 29.11.2013 № 279 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.

301. Құжаттар жинақтарының басылымдары қазақ және орыс тілдеріндегі аңдатпамен аяқталады.

Ескерту. Қағида 301-тармақпен толықтырылды - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат министрінің 2011 жылғы 16 қарашадағы № 349 бұйрығына 1-қосымша

Мемлекеттік архив атауы

Оқиға болатын уақыты

Болатын жері

Жарияланатын құжаттардың
каталогтік карточкасы

Ескерту. 1-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Индекс ______________________________________________________________

Айдар _______________________________________________________________

Кіші айдар __________________________________________________________

Құжат атауы _________________________________________________________

____________________________________________________________________

Қор атауы

Қ. Т. Іс. П.

Құжат тілі Көшіру тәсілі

Шығарма атауы, шығару мәліметтері, __________________________________

_____________________________________________________________________

Лауазымы қолы қолтаңбаның толық мәні

Күні

Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат министрінің 2011 жылғы 16 қарашадағы № 349 бұйрығына 2-қосымша

Мемлекеттік архив атауы

Оқиға болатын уақыты

Болған жері

Тақырып бойынша әдебиеттерде
ескерілген деректердің каталогтік
карточкасы

Ескерту. 2-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Мәдениет және спорт министрінің 29.06.2016 № 186 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Индекс ______________________________________________________________

Кіші айдар __________________________________________________________

Оқиғаның, деректің мазмұны __________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

Қор атауы

Қ. Т. Іс. П.

Құжат тілі Көшіру тәсілі

Монография, мақала атауы, мәлімет, _________________________________

_____________________________________________________________________

Лауазымы қолы қолтаңбаның толық мәні

Күні