ИПС "Әділет"

Сноска. В заголовок внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется в соответствии с постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 24 февраля 2012 года № 59. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 11 апреля 2012 года № 7554

В соответствии с Законом Республики Казахстан от 28 декабря 2011 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам регулирования банковской деятельности и финансовых организаций в части минимизации рисков" Правление Национального Банка Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемые Требования к системе управления рисками клиринговой организации, условиям и порядку мониторинга, контроля и управления рисками в клиринговой организации.

Сноска. В пункт 1 внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется в соответствии с постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель
Национального Банка Г. Марченко

	Утверждены
	Постановлением Правления
	Национального Банка
	Республики Казахстан
	от 24 февраля 2012 года № 59

Требования
к системе управления рисками клиринговой организации, условиям и порядку мониторинга, контроля и управления рисками в клиринговой организации

Глава 1. Общие положения

Сноска. Заголовок главы 1 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 30.03.2020 № 28 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Настоящие Требования к системе управления рисками клиринговой организации, условиям и порядку мониторинга, контроля и управления рисками в клиринговой организации (далее – Требования) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 2 июля 2003 года "О рынке ценных бумаг" и устанавливают требования к формированию системы управления рисками, определению условий и порядка мониторинга, контроля и управления рисками в клиринговой организации.

Сноска. В преамбулу внесено изменение на казахском языке, текст на русском языке не меняется в соответствии с постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

1. Для целей Требований используются следующие понятия:

1) расчетная организация – организация, осуществляющая организацию расчетов (платежей) по сделкам с финансовыми инструментами;

2) клиринг - процесс определения, проверки и передачи информации о требованиях и (или) обязательствах клиринговых участников в результате совершения ими сделок с финансовыми инструментами;

3) клиринговая система – программно-технический комплекс клиринговой организации, предназначенный для осуществления клиринговой деятельности;

4) операционный риск - вероятность возникновения потерь в результате неадекватных или недостаточных внутренних процессов, человеческих ресурсов и систем или внешних событий, в том числе:

риск, вызванный неадекватными стратегиями, политиками и (или) стандартами в области информационных технологий, недостатками использования программного обеспечения;

риск, связанный с неадекватной информацией либо ее несоответствующим использованием;

риск, связанный с неадекватным построением бизнес-процессов либо слабым контролем за соблюдением внутренних документов и правил;

риск, связанный с несоответствующим управлением персоналом и (или) неквалифицированным персоналом клиринговой организации;

риск, связанный с несоответствием внутренних документов клиринговой организации требованиям законодательства Республики Казахстан;

риск, вызванный непредвиденными или неконтролируемыми факторами внешнего воздействия на деятельность клиринговой организации;

5) стресс - тестинг – методы измерения потенциального влияния на финансовое положение клиринговой организации исключительных, но возможных событий, которые оказывают влияние на деятельность клиринговой организации;

6) уполномоченный орган - уполномоченный орган по регулированию, контролю и надзору финансового рынка и финансовых организаций.

Сноска. Пункт 1 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.09.2020 № 84 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Совет директоров клиринговой организации обеспечивает соответствие системы управления рисками настоящим Требованиям и создает условия для исполнения органами, подразделениями и работниками клиринговой организации возложенных на них обязанностей в области управления рисками.

3. Требования к системе управления рисками в клиринговой организации подразделяются на:

1) базовые требования к наличию системы управления рисками;

2) требования к организационной структуре;

3) требования к порядку мониторинга, контроля и управления рисками;

4) требования к организации деятельности по осуществлению сделок с финансовыми инструментами;

5) требования к наличию системы внутреннего контроля.

Сноска. Пункт 3 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

4. Клиринговая организация ежегодно не позднее 1 июля года, следующего за отчетным, представляет в уполномоченный орган отчет по оценке выполнения Требований к системе управления рисками в соответствии с приложением к настоящим Требованиям, который содержит:

1) полный перечень требований к системе управления рисками;

2) самостоятельную оценку соответствия (несоответствия) требованиям к системе управления рисками;

3) в случае выявления недостатков в системе управления рисками план мероприятий по их устранению с указанием недостатков, которые нуждаются в исправлении, мероприятий, необходимых для исправления недостатков, ответственных лиц и конкретных сроков исполнения мероприятий.

5. Клиринговая организация не реже одного раза в квартал проводит стресс-тестинг по основным видам рисков (кредитным, системным, операционным, рыночным) в порядке, предусмотренном политикой клиринговой организации по управлению рисками.

Сноска. Пункт 5 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.09.2020 № 84 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

6. Результаты стресс-тестинга по основным видам рисков (кредитным, системным, операционным, рыночным) оформляются в порядке, определенном политикой клиринговой организации по управлению рисками и содержат описание сценария стресс-теста, обоснование выбранного сценария стресс-теста и рекомендации по результатам стресс-тестинга.

Сноска. Пункт 6 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.09.2020 № 84 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
7. Исключен постановлением Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.09.2020 № 84 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Базовые требования к наличию системы управления рисками

Сноска. Заголовок главы 2 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 30.03.2020 № 28 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

8. Наличие системы управления рисками клиринговой организации предусматривает соответствие деятельности клиринговой организации требованиям по корпоративному управлению, наличию практики проведения операций в рамках осуществляемого профессионального вида деятельности на рынке ценных бумаг, функционированию клиринговой системы.

Система управления рисками клиринговой организации обеспечивает контроль, мониторинг и минимизацию рисков, присущих ее деятельности.

Сноска. Пункт 8 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.09.2020 № 84 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

9. Система управления рисками клиринговой организации охватывает следующие направления ее деятельности:

1) организация, проведение и администрирование клиринга по результатам торгов с финансовыми инструментами;

2) сбор, ввод, хранение и распространение информации, предоставляемой клиринговыми участниками, фондовой (товарной) биржей, центральным депозитарием и (или) расчетной организацией;

3) проведение регулярного мониторинга клиринговой системы в целях обеспечения бесперебойности, непрерывности процесса клиринга;

4) аудит программно-технического обеспечения клиринговой организации, используемого в процессе клиринга;

5) осуществление клиринга по биржевым сделкам, принятым на клиринговое обслуживание;

6) сбор, анализ и хранение информации по торгам и сделкам, заключенным в торговой системе фондовой (товарной) биржи, а также клирингу;

7) инвестирование активов клиринговой организации в финансовые инструменты;

8) создание и совершенствование организационно-функциональной структуры управления клиринговой организации;

9) разработка и утверждение внутренних процедур и документов;

10) предоставление информации для принятия решений, заинтересованным органам клиринговой организации, и обмен информацией между органами и подразделениями клиринговой организации;

11) мониторинг соблюдения клиринговой организацией требований, установленных законодательством Республики Казахстан о рынке ценных бумаг и внутренней политикой в области управления рисками;

12) мониторинг финансового состояния клиринговых участников, а также на предмет их соответствия требованиям внутренних документов клиринговой организации;

13) определение порядка организации работы с клиринговыми участниками, в том числе определение процедур по рассмотрению и разрешению споров, а также применению соответствующих мер в случае невыполнения клиринговыми участниками своих обязательств;

14) формирование и использование специальных клиринговых (резервных и (или) гарантийных) фондов.

Сноска. Пункт 9 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

10. Система управления рисками предусматривает, но не ограничивается наличием следующих внутренних документов:

1) политика клиринговой организации по управлению рисками;

2) порядок инвестирования активов клиринговой организации;

3) процедуры осуществления внутреннего контроля и внутреннего аудита;

4) процедуры управления существующими и потенциальными конфликтами интересов в клиринговой организации;

5) процедуры, направленные на предотвращение использования инсайдерской информации и информации, составляющей коммерческую тайну на рынке ценных бумаг, руководящими и иными работниками клиринговой организации;

6) порядок осуществления клиринга по заключенным в торговой системе фондовой (товарной) биржи сделкам с финансовыми инструментами;

7) порядок и условия мониторинга и контроля клиринговых участников на предмет соответствия требованиям законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, регламентирующего порядок их деятельности в качестве клиринговых участников, внутренних документов клиринговой организации и требованиям к финансовому состоянию клиринговых участников;

8) порядок и условия формирования, а также использования резервных или гарантийных клиринговых фондов;

9) требования к клиринговым участникам;

10) информационная политика клиринговой организации;

11) инструкция по технике безопасности.

Сноска. Пункт 10 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 27.05.2014 № 98 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

11. Политика клиринговой организации по управлению рисками определяет:

1) полномочия и функциональные обязанности совета директоров, правления, ответственного подразделения клиринговой организации по управлению рисками и подразделения клиринговой организации по мониторингу и контролю клиринговых участников, а также порядок обмена информацией между данными органами и подразделениями;

2) процедуры по идентификации и оценке рисков, включая порядок определения количественных значений показателей рисков, связанных с деятельностью клиринговой организации и функционированием ее клиринговой системы, и проведения стресс-тестинга, а также процедуры по определению максимально допустимых значений показателей рисков;

3) меры по управлению рисками, возникающими в процессе деятельности клиринговой организации и функционирования ее клиринговой системы;

4) механизм мониторинга эффективности процедур, установленных подпунктом 2) настоящего пункта, адекватности оценок значений показателей рисков клиринговой организации и мер по управлению рисками;

5) механизм мониторинга эффективности мер, принимаемых в случае несоответствия процедурам, установленным подпунктом 2) настоящего пункта, и мерам, установленным подпунктом 3) настоящего пункта;

6) процедуры по мониторингу, оценке и контролю рисков, в том числе:

меры, предпринимаемые ответственным подразделением клиринговой организации по управлению рисками совместно с другими подразделениями клиринговой организации, по мониторингу рисков;

оценка рисков, осуществляемая ответственным подразделением клиринговой организации по управлению рисками, включая оценку частоты возникновения рисков, последующее ранжирование воздействий, оказанных данными рисками, и установление максимально допустимых значений показателей рисков;

мониторинг рисков, проводимый ответственным подразделением клиринговой организации по управлению рисками, включающий мониторинг изменения значений показателей рисков клиринговой организации и максимально допустимых значений данных показателей, а также мер, предпринимаемых в целях минимизации рисков в случае несоответствия значений показателей рисков максимально допустимым значениям показателей рисков;

механизм незамедлительного представления отчетности совету директоров о любых значительных случаях, способных повлечь за собой ответственность клиринговой организации по сделкам, заключенным клиринговыми участниками в торговой системе фондовой (товарной) биржи;

мониторинг рисков, проводимый ответственным подразделением клиринговой организации по мониторингу и контролю клиринговых участников, включающий мониторинг изменения значений показателей рисков клиринговых участников и максимально допустимых значений данных показателей рисков, а также мер, предпринимаемых в целях минимизации рисков в случае несоответствия значений показателей рисков максимально допустимым значениям показателей рисков.

Сноска. Пункт 11 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 27.05.2014 № 98 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

12. Порядок инвестирования активов клиринговой организации устанавливает условия и порядок осуществления сделок с финансовыми инструментами, типовые формы документов, используемых в процессе осуществления сделок с финансовыми инструментами и включает описание процедур по:

1) разработке политики инвестирования активов клиринговой организации;

2) подготовке рекомендаций для принятия инвестиционных решений, предусматривающих:

перечень должностей лиц, уполномоченных на выдачу рекомендаций;

порядок осуществления анализа состояния инвестиционного портфеля;

порядок осуществления анализа наличия, условий обращения и доходности финансовых инструментов, в которые предполагается осуществить инвестирование;

порядок осуществления анализа рисков, связанных с финансовыми инструментами, в которые предполагается осуществить инвестирование;

порядок осуществления анализа факторов, существенных для выдачи рекомендаций;

3) принятию инвестиционных решений, содержащих описание работы инвестиционного комитета, периодичность проведения и оформления результатов заседаний;

4) взаимодействию органов и подразделений клиринговых организаций в процессе подготовки, принятия и исполнения инвестиционных решений;

5) заключению сделок с финансовыми инструментами и осуществлению контроля за их исполнением, содержащих описание процессов по взаимодействию с посредником (брокером), с помощью которого предполагается заключение сделки (при наличии такового), контролю за совершением сделок, осуществлению сверок состава и движения активов, ведению внутреннего учета и документооборота заключенных сделок, а также перечень руководящих работников, осуществляющих контроль за заключением сделок с финансовыми инструментами;

6) подготовке правлением клиринговой организации отчетности о результатах деятельности по операциям с финансовыми инструментами.

Сноска. Пункт 12 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

13. В целях обеспечения заключения сделок с финансовыми инструментами клиринговой организацией разрабатывается политика инвестирования активов, включающая, но не ограничивающаяся следующим:

1) цели и стратегия инвестирования активов;

2) описание и перечень объектов инвестирования;

3) лимиты инвестирования активов по видам финансовых инструментов;

4) условия и ограничения, установленные в отношении сделок с финансовыми инструментами;

5) условия хеджирования и диверсификации активов с указанием перечня и описания инструментов хеджирования;

6) информация об основных рисках, связанных с инвестированием активов.

Сноска. Пункт 13 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

14. Политика инвестирования активов клиринговой организации и все изменения и дополнения в нее утверждаются советом директоров клиринговой организации.

Сноска. Пункт 14 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

15. Процедуры осуществления внутреннего контроля и внутреннего аудита определяют:

1) состав службы внутреннего аудита, ее функции, обязанности и полномочия;

2) требования к работникам, осуществляющим внутренний аудит и внутренний контроль;

3) предмет и объект внутреннего аудита и внутреннего контроля;

4) масштаб и частоту проведения проверок службой внутреннего аудита;

5) обязательную к использованию при проведении внутреннего аудита систему оценки эффективности системы управления рисками;

6) требования к составлению плана проведения внутреннего аудита;

7) сроки и форму представления службой внутреннего аудита отчетов о результатах проверок совету директоров клиринговой организации.

16. Процедуры управления существующими и потенциальными конфликтами интересов на клиринговой организации, возникающими в ходе осуществления деятельности клиринговой организацией между ее органами и (или) подразделениями, включают:

1) процедуры принятия решений органами клиринговой организации, направленные на обеспечение:

независимости решений, принимаемых членами органов клиринговой организации;

отсутствия заинтересованности у членов органов клиринговой организации в принимаемых решениях;

ограничения в использовании членами органов и работниками клиринговой организации информации, полученной в ходе проведения заседаний органов клиринговой организации, в личных целях либо в интересах третьих лиц до официального распространения данной информации среди широкого круга лиц;

2) требования по обязательному составлению и хранению протоколов по итогам проведения заседаний органов клиринговой организацией;

3) описание существующих и потенциальных конфликтов интересов между подразделениями клиринговой организации, между органами и подразделениями клиринговой организации, между органами клиринговой организации;

4) мероприятия, проводимые клиринговой организацией с целью урегулирования существующих конфликтов интересов, а также превентивные меры, направленные на урегулирование потенциальных конфликтов интересов.

17. Процедуры, направленные на предотвращение использования инсайдерской и иной конфиденциальной информации работниками клиринговой организации, включают меры, направленные на:

1) предотвращение заключения сделок с использованием инсайдерской и иной конфиденциальной информации в своих интересах или в интересах третьих лиц;

2) предотвращение передачи третьим лицам или распространения среди широкого круга лиц инсайдерской или основанной на ней информации, в том числе конфиденциальной, за исключением случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан;

3) ограничение возможности предоставления работниками клиринговой организации рекомендаций третьим лицам о заключении сделок с финансовыми инструментами, основанных на инсайдерской и иной конфиденциальной информации;

4) меры, предусмотренные статьей 56-1 Закона Республики Казахстан от 2 июля 2003 года "О рынке ценных бумаг", в части контроля за распоряжением и использованием инсайдерской информации клиринговой организации.

18. Порядок осуществления клиринга по заключенным в торговой системе фондовой (товарной) биржи сделкам с финансовыми инструментами содержит описание процедур, предусматривающих:

1) организацию и осуществление клиринга по сделкам с финансовыми инструментами, принятыми на клиринговое обслуживание клиринговой организацией;

2) сбор, ввод, обработка и хранение информации, необходимой для осуществления клиринга, указанного в подпункте 1) настоящего пункта;

3) мониторинг и тестирование программно-технического обеспечения клиринговой организации на наличие ошибок и технических сбоев в клиринговой системе;

4) порядок разрешения вопросов между клиринговыми участниками и клиринговой организацией в процессе осуществления клиринга по заключаемым в торговой системе фондовой (товарной) биржи сделкам;

5) порядок и условия обмена информацией между клиринговой организацией и клиринговыми участниками, фондовой (товарной) биржей, центральными депозитарием и (или) иной расчетной организацией.

Сноска. Пункт 18 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 27.05.2014 № 98 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

19. Порядок и условия мониторинга и контроля клиринговых участников на предмет соответствия требованиям законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, регламентирующего порядок их деятельности в качестве клиринговых участников, и внутренних документов клиринговой организации включают:

1) перечень отчетов клиринговых участников и иной информации, необходимых для мониторинга их финансового состояния;

2) условия и сроки предоставления отчетов и иной информации, указанных в подпункте 1) настоящего пункта;

3) порядок и сроки рассмотрения клиринговой организацией отчетов и иной информации, указанных в подпункте 1) настоящего пункта;

4) методику оценки финансового состояния клиринговых участников;

5) порядок и сроки составления и представления сводных отчетов о финансовом состоянии клиринговых участников руководящим работникам и подразделениям клиринговой организации;

6) порядок и условия применения мер в отношении клирингового участника, не соответствующего требованиям, установленным к финансовому состоянию клиринговых участников;

7) годовой план мониторинга клиринговых участников на предмет соответствия требованиям законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, регламентирующего порядок их деятельности в качестве клиринговых участников, и внутренних документов клиринговой организации;

8) порядок и условия проведения проверки клиринговых участников на предмет соответствия требованиям законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, регламентирующего порядок их деятельности в качестве клиринговых участников, и внутренних документов клиринговой организации;

9) методика оценки соответствия клиринговых участников требованиям законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, регламентирующего порядок их деятельности в качестве клиринговых участников и внутренних документов клиринговой организации;

10) порядок и сроки оформления результатов проверки клиринговых участников и представления данной информации руководящим работникам и подразделениям клиринговой организации;

11) порядок и условия применения мер в отношении клирингового участника, не соответствующего требованиям законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, регламентирующего порядок их деятельности в качестве клиринговых участников, и внутренних документов клиринговой организации.

Сноска. Пункт 19 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

20. Порядок и условия формирования, а также использования резервных, гарантийных фондов клиринговой организации и (или) маржевых взносов и иного обеспечения клиринговых участников включают:

1) методику определения и оценки размеров резервных или гарантийных фондов клиринговой организации и (или) маржевых взносов, иного обеспечения клиринговых участников;

2) порядок и условия уплаты маржевых взносов и иного обеспечения клиринговых участников, взносов клиринговых участников в гарантийный фонд клиринговой организации, формирования резервного фонда клиринговой организации;

3) порядок и условия осуществления выплат из резервных или гарантийных фондов клиринговой организации;

4) порядок и условия инвестирования активов резервных или гарантийных фондов клиринговой организации:

в деньги на корреспондентском счете, открытом в Национальном Банке Республики Казахстан, или на банковском счете, открытом в Акционерном обществе "Центральный депозитарий ценных бумаг";

в деньги на счетах в иностранных банках-корреспондентах, имеющих долгосрочный международный рейтинг не ниже "ВВВ-" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в деньги на текущих счетах в банках второго уровня Республики Казахстан, имеющих долгосрочный рейтинг не ниже "В+" по международной шкале агентства Standard &Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в деньги на текущих счетах в филиале банка-нерезидента Республики Казахстан, имеющего долгосрочный рейтинг не ниже "ВBB" по международной шкале агентства Standard &Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в государственные ценные бумаги Республики Казахстан;

в государственные облигации иностранных государств, имеющих долгосрочный рейтинг не ниже "АА" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в инструменты репо, осуществляемые "автоматическим" способом;

в депозиты в банках второго уровня Республики Казахстан, имеющих долгосрочный рейтинг не ниже "ВB+" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в депозиты в филиале банка-нерезидента Республики Казахстан, имеющего долгосрочный рейтинг не ниже "ВBB" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в депозиты в банках-нерезидентах Республики Казахстан, имеющих долгосрочный международный рейтинг не ниже "ВВВ-" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в корпоративные облигации (в том числе купонные международные облигации), имеющие рейтинг не ниже "BВ-" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в квазигосударственные долговые ценные бумаги резидентов Республики Казахстан, имеющих долгосрочный международный рейтинг не ниже "ВВ+" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

5) порядок и условия инвестирования денег, внесенных в уплату маржевых взносов и (или) в качестве иного обеспечения:

в деньги на корреспондентском счете, открытом в Национальном Банке Республики Казахстан, и (или) на банковском счете, открытом в Акционерном обществе "Центральный депозитарий ценных бумаг";

в деньги на текущих счетах в банках второго уровня Республики Казахстан, имеющих долгосрочный рейтинг не ниже "В+" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в государственные ценные бумаги Республики Казахстан;

в государственные облигации иностранных государств, имеющих долгосрочный международный рейтинг не ниже "АА" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в долговые ценные бумаги (в том числе купонные международные облигации), имеющие рейтинг не ниже "BВ-" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

в инструменты репо, осуществляемые "автоматическим" способом;

в операции СВОП;

в депозиты в банках второго уровня Республики Казахстан, имеющих долгосрочный рейтинг не ниже "ВB-" по международной шкале агентства Standard & Poor's или рейтинг аналогичного уровня по международной шкале агентств Fitch или Moody's Investors Service;

Перечень инструментов, указанный в подпункте 5) настоящего пункта, не распространяется на случаи приобретения клиринговой организацией финансовых инструментов в целях урегулирования факта неисполнения обязательств одним из клиринговых участников.

Сноска. Пункт 20 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 24.02.2021 № 43 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

21. Требования к клиринговым участникам включают следующие требования к:

1) финансовому состоянию;

2) наличию надлежащей системы управления рисками и внутреннего контроля;

3) соблюдению мер по обеспечению исполнения обязательств по сделкам, заключаемым в торговой системе фондовой (товарной) биржи, в том числе к формированию необходимого обеспечения по таким сделкам.

Сноска. Пункт 21 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

22. Информационная политика клиринговой организации включает, но не ограничивается следующим:

1) порядком и условиями раскрытия информации клиринговой организацией;

2) требованиями по регулярному мониторингу информации, способной повлиять на репутацию клиринговой организации;

3) требованиями по своевременному принятию необходимых мер в случае появления и распространения информации, способной нанести вред репутации клиринговой организации.

23. Инструкция по технике безопасности включает:

1) основные требования по пожарной безопасности;

2) план действий на случай возникновения форс-мажорных и (или) непредвиденных обстоятельств, который содержит описание действий работников клиринговой организации в случае наступления форс-мажорных и (или) непредвиденных обстоятельств;

3) порядок использования программно-технических комплексов и иного оборудования работниками клиринговой организации;

4) последовательность осмотра помещений клиринговой организацией перед их закрытием.

Глава 3. Требования к организационной структуре

Сноска. Заголовок главы 3 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 30.03.2020 № 28 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

24. В целях обеспечения создания и эффективного функционирования системы управления рисками клиринговой организации в организационной структуре клиринговой организации формируется отдельное подразделение, осуществляющее управление рисками.

Не допускается возложение на работников подразделения, осуществляющего управление рисками, функций и обязанностей других подразделений клиринговой организации.

25. Руководитель и работники подразделения по управлению рисками имеют высшее образование, обладают профессиональной компетентностью и опытом работы не менее трех лет в области управления рисками, а также обладают знаниями законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг.

26. Организационная структура клиринговой организации включает в себя подразделение, основной функцией которого является мониторинг и контроль клиринговых участников на предмет соответствия требованиям законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, регламентирующего порядок их деятельности в качестве клиринговых участников, и внутренних документов клиринговой организации.

Сноска. Пункт 26 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

27. При осуществлении фондовой биржей клиринговой деятельности по сделкам с финансовыми инструментами допускается осуществление функций подразделения, указанного в пункте 26 настоящих Требований, подразделением, осуществляющим деятельность по надзору за совершаемыми сделками в торговой системе фондовой биржи.

28. С целью управления существующими и потенциальными конфликтами интересов, возникающими в ходе осуществления деятельности клиринговой организации между ее органами и (или) подразделениями принимаются следующие меры:

1) обеспечивается подотчетность подразделений, где существует или может возникнуть конфликт интересов, разным руководящим работникам клиринговой организации;

2) разрабатывается и внедряется порядок обмена информацией между подразделениями и органами клиринговой организации с учетом существующих и потенциальных конфликтов интересов;

3) регулярно осуществляется проверка службой внутреннего аудита деятельности подразделений и работников клиринговой организации на соответствие принятым процедурам по управлению существующими и потенциальными конфликтами интересов.

Глава 4. Требования к порядку мониторинга, контроля и управления рисками

Сноска. Заголовок главы 4 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 30.03.2020 № 28 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

29. Клиринговая организация в своей деятельности осуществляет мониторинг следующих типов рисков:

1) кредитные риски;

2) системные риски;

3) операционные риски;

4) правовые риски;

5) репутационные риски;

6) ценовые, валютные и процентные риски;

7) риски потери ликвидности;

8) иные риски в соответствии с политикой клиринговой организации по управлению рисками.

30. Подразделение, осуществляющее управление рисками, совместно с подразделением, осуществляющим мониторинг и контроль клиринговых участников, и подразделением правового обеспечения (юридическим подразделением) клиринговой организации обеспечивают регулирование правовых рисков, возникающих вследствие нарушения клиринговой организацией требований финансового законодательства Республики Казахстан, в том числе несоответствия внутренних документов клиринговой организации требованиям финансового законодательства Республики Казахстан, несоответствия практики деятельности клиринговой организации ее внутренним документам, путем:

1) осуществления контроля за соответствием деятельности клиринговой организации законодательству Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, внутренним правилам и процедурам клиринговой организации;

2) осуществления контроля за соответствием деятельности клиринговых участников требованиям, установленным законодательством Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, внутренними правилами клиринговой организации;

3) ознакомления на постоянной основе персонала клиринговой организации с законодательством Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, регулирующим деятельность клиринговой организации;

4) проведения оценки рисков невыполнения клиринговой организацией требований, установленных законодательством Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, в связи с его изменением.

Сноска. Пункт 30 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

31. Целью мониторинга, управления и контроля рисков являются:

1) своевременное выявление рисков и угроз;

2) повышение качества оценки максимально допустимых значений показателей рисков;

3) развитие альтернативных механизмов контроля рисков;

4) обеспечение принятия своевременных мер по минимизации и управлению рисками;

5) вовлечение отдельных подразделений клиринговой организации, включая подразделение по управлению рисками, в процесс мониторинга и оценки рисков, а также повышение ответственности работников клиринговой организации в области управления рисками.

32. Процедура выявления рисков основывается на тщательном обзоре и мониторинге, осуществляемым каждым подразделением клиринговой организации в зависимости от вида деятельности подразделения совместно с подразделением по управлению рисками.

33. Выявленные риски анализируются по следующим характеристикам:

1) частота наступления рисков;

2) масштаб воздействия рисков.

34. На основе результатов анализа риски дифференцируются как приемлемые и неприемлемые в зависимости от значения показателя рисков, определенного в качестве допустимого.

35. Результаты оценки и контроля рисков используются для определения количественного значения показателя риска, как в целом (интегрального значения), так и для каждого отдельного вида деятельности клиринговой организации.

36. Количественное значение рисков позволяет оценить максимально допустимые значения показателей рисков, соответствие рисков установленным допустимым показателям, а также необходимость принятия соответствующих решений для минимизации и управления рисками, несоответствующих установленным допустимым показателям.

37. Количественные значения показателей рисков, свойственных каждому отдельному виду деятельности клиринговой организации, рассчитываются подразделением клиринговой организации, осуществляющим данный вид деятельности, совместно с подразделением по управлению рисками.

38. Подразделение клиринговой организации по управлению рисками уведомляет совет директоров и правление о технических сбоях и иных обстоятельствах, повлекших нарушение процесса клиринга по итогам сделок с финансовыми инструментами в торговой системе фондовой (товарной) бирже.

39. Совет директоров клиринговой организации обеспечивает предоставление информации о технических сбоях, а также обстоятельствах, повлекших нарушение процесса клиринга, в уполномоченный орган в течение рабочего дня, следующего за днем их наступления.

Сноска. Пункт 39 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.09.2020 № 84 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

40. Подразделением клиринговой организации по управлению рисками ежеквартально составляется отчет совету директоров и правлению, включающий в себя сведения о количестве случаев наступления рисков и размере ущерба, понесенном в результате наступления рисков, а также предоставляется план мероприятий по минимизации, как самих рисков, так и последствий от их наступления.

Сноска. Пункт 40 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.09.2020 № 84 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

41. На основе заключения, подготовленного подразделением клиринговой организации по управлению рисками, по оценке количественных значений показателей рисков правление клиринговой организации определяет максимально допустимые значения показателей рисков, которые утверждаются советом директоров.

42. В случае возникновения новых рисков и (или) в случае несоответствия значений показателей рисков максимально допустимым значениям показателей рисков подразделение клиринговой организации, выявившее риск и (или) обнаружившее данное несоответствие, уведомляет совет директоров и правление.

43. На основе результатов оценки рисков определяются возможные меры, направленные на их минимизацию.

44. Минимизация рисков является необходимой в тех случаях, когда значение рисков приближается к пределам либо выходит за пределы допустимых значений показателей рисков. Минимизация рисков осуществляется путем принятия одной или нескольких из следующих мер по:

1) совершенствованию процедур по выявлению и минимизации ущерба в случае наступления рисков, свойственных тем или иным решениям, принимаемым органами клиринговой организации в процессе ее деятельности;

2) повышению квалификации работников клиринговой организации в области управления рисками;

3) проведению внеплановых проверок службой внутреннего аудита функционирования клиринговой системы и (или) работы подразделений клиринговой организации;

4) повышению контроля со стороны руководящих работников клиринговой организации за мероприятиями, направленными на минимизацию рисков;

5) формированию дополнительных гарантийных или резервных фондов клиринговой организации в случаях, предусмотренных внутренними документами клиринговой организации.

Сноска. Пункт 44 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

45. Совет директоров клиринговой организации утверждает порядок предоставления отчетности по произошедшим случаям наступления рисков, задачами которого являются:

1) формирование информационной базы о потерях вследствие наступления рисков;

2) совершенствование процессов по управлению и минимизации рисков через анализ информации о фактическом ущербе, понесенном в результате наступления рисков;

3) проведение периодической оценки стоимости ущерба, возникающего в результате наступления рисков;

4) обеспечение своевременного и надлежащего реагирования на существенные случаи наступления рисков;

5) обеспечение полной синхронизации процедур по сбору, вводу, обработке и хранению данных, а также предотвращению ошибок по дублированию и (или) упущению информации.

46. Требования к организации деятельности по осуществлению сделок с финансовыми инструментами за счет активов клиринговой организации устанавливаются внутренними документами клиринговой организации, определяющими порядок инвестирования активов клиринговой организации.

Сноска. Пункт 46 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

Глава 5. Требования к наличию системы внутреннего контроля

Сноска. Заголовок главы 5 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 30.03.2020 № 28 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

47. Совет директоров клиринговой организации обеспечивает наличие адекватной системы внутреннего контроля и создает условия для исполнения работниками клиринговой организации своих обязанностей в области внутреннего контроля.

48. Система внутреннего контроля в клиринговой организации создается для достижения следующих целей:

1) операционная и финансовая эффективность деятельности клиринговой организации, что предполагает проверку эффективности управления активами клиринговой организации, процедур клиринга, исполнения надзорных функций в отношении клиринговых участников и определения вероятности убытков;

2) надежность, полнота и своевременность финансовой и управленческой информации. Данная цель предполагает проверку составления достоверной и качественной финансовой отчетности и других финансовых документов, используемых клиринговой организацией при принятии решений;

3) соблюдение требований законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг, а также требований документов, определяющих внутреннюю политику и процедуры клиринговой организации.

Сноска. Пункт 48 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

49. Функционирование системы внутреннего контроля обеспечивается по принципу непрерывного поочередного прохождения следующих трех этапов:

1) формирование системы внутреннего контроля (с учетом результатов оценки эффективности) путем включения процедур во внутренние регламенты клиринговой организации;

2) исполнение внутренних регламентов клиринговой организации в работе;

3) проведение оценки эффективности системы внутреннего контроля.

50. Система внутреннего контроля включает в себя проведение следующих процедур:

1) ежеквартальная проверка процесса достижения клиринговой организацией поставленных целей и задач посредством представления совету директоров отчетов о текущих результатах деятельности клиринговой организации с приложением плановых показателей деятельности;

2) проверка на ежемесячной основе руководителями подразделений стандартных детальных отчетов о результатах деятельности подразделения;

3) проверка с целью контроля за ограничением доступа к материально значимой информации и программно-техническому обеспечению клиринговой организации;

4) проверка соблюдения установленных лимитов риска и реализация мероприятий по устранению выявленных несоответствий;

5) установление требований советом директоров клиринговой организации к перечню операций, требующих обязательной авторизации;

6) проверка условий операций и результатов применения моделей управления рисками, связанных с деятельностью клиринговой организации;

7) проверка своевременности, правильности, полноты и точности отражения проведенных операций в учете и отчетности клиринговой организации;

8) проверка надежности функционирования программно-технического обеспечения клиринговой организации;

9) проверка эффективности надзорных процедур в отношении клиринговых участников;

10) проверка эффективности процедур, направленных на управление существующими и потенциальными конфликтами интересов в клиринговой организации;

11) ежеквартальная проверка правильности и достоверности оценки стоимости финансовых инструментов, осуществляемой в соответствии с требованиями внутренних документов клиринговой организации, включая методики в части оценки стоимости и доходности финансовых инструментов.

Сноска. Пункт 50 с изменением, внесенным постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

51. Целью внутреннего аудита является оценка адекватности и эффективности систем внутреннего контроля, обеспечение своевременной и достоверной информацией о состоянии выполнения подразделениями клиринговой организации возложенных функций и задач, а также предоставление действенных и эффективных рекомендаций по улучшению работы.

52. Служба внутреннего аудита создается с целью решения задач, возникающих при осуществлении советом директоров функций по обеспечению наличия и функционирования адекватной системы внутреннего контроля путем предоставления объективной оценки состояния системы внутреннего контроля и рекомендаций по их совершенствованию.

53. Не допускается возложение на работников службы внутреннего аудита функций и обязанностей других подразделений клиринговой организации.

54. Служба внутреннего аудита в своей деятельности руководствуется требованиями Закона Республики Казахстан от 13 мая 2003 года "Об акционерных обществах", настоящих Требований и внутренних документов клиринговой организации, включая положения об организации системы внутреннего контроля и службе внутреннего аудита.

55. Служба внутреннего аудита назначает проверку деятельности любого подразделения или органа клиринговой организации. Служба внутреннего аудита регулярно отчитывается перед советом директоров.

56. Служба внутреннего аудита составляет план внутреннего аудита и программу внутреннего аудита, которые утверждаются советом директоров клиринговой организации.

57. Служба внутреннего аудита рассматривает следующие вопросы:

1) функционирование системы внутреннего контроля;

2) подготовка отчетности для совета директоров о деятельности службы внутреннего аудита;

3) достоверность и точность любых сведений и информации в рамках деятельности клиринговой организации, предоставляемой совету директоров, правлению и внешним пользователям;

4) любые существенные недостатки в бухгалтерском учете или внутреннем аудите, выявленные внешними или внутренними аудиторами;

5) вопросы, отнесенные к компетенции службы внутреннего аудита внутренними документами клиринговой организации.

58. Основными функциями службы внутреннего аудита являются:

1) проверка и оценка эффективности системы внутреннего контроля;

2) проверка полноты применения и эффективности методологии оценки рисков и процедур управления рисками (методик, программ, правил, порядков и процедур совершения операций и сделок, управления рисками);

3) проверка эффективности функционирования клиринговой системы, включая контроль целостности баз данных и их защиты от несанкционированного доступа, наличие планов действий на случай непредвиденных обстоятельств;

4) проверка достоверности, полноты, объективности и своевременности бухгалтерского учета и отчетности, а также надежности и своевременности сбора и представления информации и отчетности;

5) проверка достоверности, полноты, объективности и своевременности представления иных сведений в соответствии с законодательством Республики Казахстан о рынке ценных бумаг;

6) проверка применяемых способов (методов) обеспечения сохранности имущества клиринговой организации;

7) оценка экономической целесообразности и эффективности совершаемых клиринговой организацией операций;

8) проверка процессов и процедур внутреннего контроля;

9) проверка систем, созданных в целях контроля за соблюдением требований законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг;

10) оценка работы службы управления персоналом клиринговой организации;

11) осуществление контроля за эффективностью принятых подразделениями и органами клиринговой организации мер по результатам проверок подразделений клиринговой организации, обеспечивающих снижение уровня рисков;

12) рассмотрение вопросов, отнесенных внутренними документами клиринговой организации к компетенции службы внутреннего аудита.

59. Организация системы управления рисками и внутреннего контроля обеспечивается соответствием клиринговой организации требованиям, указанным в настоящих Требованиях.

	Приложение
	к Требованиям к системе управления рисками клиринговой организации, условиям и порядку мониторинга, контроля и управления рисками в клиринговой организации

Сноска. В приложение внесено изменение на казахском языке, текст на русском не меняется в соответствии с постановлением Правления Национального Банка РК от 24.09.2018 № 217 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

Отчет по оценке выполнения требований к системе управления рисками

"____________________________________"

(наименование клиринговой организации)

за "_____" год

№	Указание соответствующего абзаца, подпункта, пункта Требований	Оценка соответствия требованию абзаца, подпункта, пункта Требований	Выявленные недостатки	Необходимые мероприятия по устранению недостатков, ответственные лица и сроки исполнения мероприятий	Ответствен- ные исполнители

Оценка соответствия требованиям к системам управления рисками:

_______________________________________________________________

Пояснения к заполнению таблицы:

Оценку соответствия требованиям к системам управления рисками необходимо осуществлять по трехбалльной системе следующих критериев: соответствует, частично соответствует, не соответствует.

1. Оценка "соответствует" выносится при выполнении клиринговой организацией критерия требования к системам управления рисками без каких-либо значительных недостатков.

2. Оценка "частично соответствует" выносится при обнаружении недостатков, которые не считаются достаточными для появления серьезных сомнений относительно способности клиринговой организации достигнуть соблюдения конкретного критерия требования к системам управления рисками.

3. Оценка "не соответствует" выносится при невыполнении клиринговой организацией критерия требований к системам управления рисками.

4. Если отдельные требования к системам управления рисками не могут быть применены в отношении клиринговой организации, оценка соответствия данному критерию требования не осуществляется и отмечается соответствующей записью "не применимо".

Первый руководитель клиринговой организации (либо лицо, исполняющее его обязанности)

________________ ______________

подпись дата

Руководитель подразделения, осуществляющего управление рисками

________________ ______________

подпись дата

Руководитель службы внутреннего аудита

________________ ______________

подпись дата

Ескерту. Қаулының тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

"Бағалы қағаздар рыногы туралы" 2003 жылғы 2 шілдедегі, "Мемлекеттік статистика туралы" 2010 жылғы 19 наурыздағы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 30.03.2020 № 28 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1. Қоса беріліп отырған Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жүйесіне, клиринг ұйымындағы тәуекелдер мониторингінің, оларды бақылау мен басқарудың шарттары мен тәртібіне қойылатын талаптар бекітілсін.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Ұлттық Банк
Төрағасы

Г. Марченко

Қазақстан Республикасының
Ұлттық Банкі Басқармасының
2012 жылғы 24 ақпандағы
№ 59 қаулысымен
бекітілді

Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жүйесіне, клиринг ұйымындағы тәуекелдер мониторингінің, оларды бақылау мен басқарудың шарттары мен тәртібіне қойылатын талаптар

Ескерту. Талаптардың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

Ескерту. 1-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 30.03.2020 № 28 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

Осы Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жүйесіне, клиринг ұйымындағы тәуекелдер мониторингінің, оларды бақылау мен басқарудың шарттары мен тәртібіне қойылатын талаптар (бұдан әрі – Талаптар) "Бағалы қағаздар рыногы туралы" 2003 жылғы 2 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленді және тәуекелдерді басқару жүйесін қалыптастыруға, клиринг ұйымында мониторингінің, тәуекелдерді бақылау және басқару шарттары мен талаптарын белгілеуге қойылатын талаптарды айқындайды.

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1. Осы Талаптардың мақсаттары үшін мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) есеп айырысу ұйымы – қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша есеп айрысуларды (төлемдерді) ұйымдастыруды жүзеге асыратын ұйым;

2) клиринг - қаржы құралдарымен мәмілелер жасау нәтижесінде клирингтік қатысушылардың талаптары және (немесе) міндеттемелері туралы ақпаратты айқындау, тексеру және беру процесі;

3) клирингтік жүйе – клиринг қызметін жүзеге асыруға арналған клиринг ұйымының бағдарламалық-техникалық кешені;

4) операциялық тәуекел – қолайсыз немесе жеткіліксіз ішкі процестер, адам ресурстары мен жүйелер немесе сыртқы оқиғалардың нәтижесінде туындауы мүмкін шығын ықтималдығы, оның ішінде:

ақпараттық технологиялар саласындағы қолайсыз стратегиялар, саясаттар және (немесе) стандарттар, бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалану кезіндегі кемшіліктер нәтижесінде туындаған тәуекел;

қолайсыз ақпаратқа не оны тиісінше пайдаланбауға байланысты тәуекел;

бизнес-процестерді қолайсыз құруға не ішкі құжаттар мен қағидаларды сақтауды әлсіз бақылауға байланысты тәуекел;

клирингтік ұйымның қызметкерлерін тиісінше басқармауға және (немесе) біліксіз қызметкерлерге байланысты тәуекел;

клирингтік ұйымның ішкі құжаттарының Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес келмеуіне байланысты тәуекел;

клирингтік ұйымның қызметіне сыртқы әсер етудің көзделмеген немесе бақылауға келмейтін факторларының нәтижесінде туындаған тәуекел.

5) стресс-тестинг – клиринг ұйымының қызметіне ықпал ететін клиринг ұйымының қаржылық жағдайына ерекше болатын, бірақ ықтимал оқиғалардың әлеуетті ықпал етуді өлшеу әдістемелері;

6) уәкілетті орган - қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті орган.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.09.2020 № 84 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

2. Клиринг ұйымының Директорлар кеңесі тәуекелдерді басқару жүйесінің осы қаулы талаптарына сәйкес келуін қамтамасыз етеді және клиринг ұйымы органдарының, бөлімшелерінің және қызметкерлерінің оларға тәуекелдерді басқару саласы бойынша жүктелген міндеттерді орындауы бойынша талаптар тудырады.

3. Клиринг ұйымындағы тәуекелдерді басқару жүйесіне қойылатын талаптар былайша бөлінеді:

1) тәуекелдерді басқару жүйесінің болуына қойылатын базалық талаптар;

2) ұйымдық құрылымына қойылатын талаптар;

3) мониторингке, бақылауға және тәуекелдерді басқару тәртібіне қойылатын талаптар;

4) қаржы құралдарымен мәмілелерді жүзеге асыру қызметін ұйымдастыруға қойылатын талаптар;

5) ішкі бақылау жүйесінің болуына қойылатын талаптар.

Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

4. Клиринг ұйымы жыл сайын есепті жылдан кейінгі жылдың 1 шілдесінен кешіктірмей уәкілетті органға осы Талаптардың қосымшасына сәйкес тәуекелдерді басқару жүйесіне қойылатын талаптардың орындалуын бағалау бойынша есепті береді, ол мыналарды қамтиды:

1) тәуекелдерді басқару жүйесіне қойылатын талаптардың толық тізбесін;

2) тәуекелдерді басқару жүйесіне қойылатын талаптарға сәйкес келудің (сәйкес келмеудің) дербес бағалануын;

3) тәуекелдерді басқару жүйесінде кемшіліктер анықталған жағдайда, түзетілуі тиіс кемшіліктерді, оларды жою жөніндегі іс-шараларды, жауапты адамдарды және іс-шаралар орындалуының нақты мерзімдерін көрсетіп, кемшіліктерді жою жөніндегі іс-шаралар жоспарын.

5. Клиринг ұйымы тәуекелдерді басқару жөніндегі клиринг ұйымының саясатында көзделген тәртіппен тәуекелдердің негізгі түрлері (кредиттік, жүйелік, операциялық, нарықтық) бойынша тоқсанына бір реттен кем емес стресс-тестинг жүргізеді.

Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.09.2020 № 84 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

6. Тәуекелдердің негізгі түрлері (кредиттік, жүйелік, операциялық, нарықтық) бойынша стресс-тестинг нәтижелері тәуекелдерді басқару жөніндегі клиринг ұйымының саясатында белгіленген тәртіппен ресімделеді және стресс-тестинг сценарийінің сипаты, іріктелген стресс-тестинг сценарийінің негіздемесі және стресс-тестинг нәтижелері бойынша ұсынымдар қамтылады.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.09.2020 № 84 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.
7. Алып тасталды – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.09.2020 № 84 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

2-тарау. Тәуекелдерді басқару жүйесінің болуына қойылатын базалық талаптар

Ескерту. 2-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 30.03.2020 № 28 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

8. Клиринг ұйымында тәуекелдерді басқару жүйесінің болуы клиринг ұйымы қызметінің корпоративті басқару талаптарына, бағалы қағаздар нарығында қызметтің кәсіби түрін жүзеге асыру шеңберінде операциялар жүргізу тәжірибесінің болуын, клиринг жүйесінің жұмыс істеуін көздейді.

Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жүйесі оның қызметіне тән тәуекелдерді бақылауды, мониторингтеуді және азайтуды қамтамасыз етеді.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.09.2020 № 84 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

9. Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жүйесі өз қызметінде мынадай бағыттарды қамтиды:

1) қаржы құралдарымен сауда-саттықтың нәтижелері бойынша клирингті ұйымдастыру, өткізу және басқару;

2) клирингтік қатысушылар, қор (тауар) биржасы, орталық депозитарий және (немесе) есеп айырысу ұйымы ұсынатын ақпаратты жинау, енгізу, сақтау және тарату;

3) клиринг процесінің үздіксіз, үзіліссіздігін қамтамасыз ету мақсатында клиринг жүйесіне тұрақты мониторинг жүргізу;

4) клиринг процесінде пайдаланылып отыратын клиринг ұйымын бағдарламалық-техникалық қамтамасыз ету аудиті;

5) клирингтік қызмет көрсетуге қабылданған биржалық мәмілелер бойынша клирингті жүзеге асыру;

6) қор (тауар) биржасының сауда жүйесінде жасалған сауда-саттық және мәмілелер, сондай-ақ клиринг бойынша ақпарат жинау, талдау және сақтау;

7) клиринг ұйымының активтерін қаржы құралдарына инвестициялау;

8) клиринг ұйымын басқаруда ұйымдық-функционалдық құрылым құру және оны жетілдіре түсу;

9) ішкі рәсімдер мен құжаттарды әзірлеу және бекіту;

10) клиринг ұйымының мүдделі органдарына шешімдер қабылдау үшін ақпаратты ұсыну, және клиринг ұйымының органдары мен бөлімшелері арасында ақпарат алмасу;

11) клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару саласы бойынша Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы туралы заңнамасымен және ішкі саясатымен белгілеген талаптарын клиринг ұйымының сақтау мониторингі;

12) клирингтік қатысушылардың қаржылық жай-күйі, сондай-ақ олардың клиринг ұйымының ішкі құжаттары талаптарына сәйкестігі мониторингі;

13) клирингтік қатысушылармен жұмысты ұйымдастыру тәртібін айқындау, оның ішінде дауларды қарау және шешу, сондай-ақ клирингтік қатысушылардың өз міндеттемелерін орындамаған жағдайда тиісті шаралар қолдану рәсімдерін айқындау;

14) резервтік немесе кепілдік берілген клирингтік қорларды құру және пайдалану.

Ескерту. 9-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

10. Тәуекелдерді басқару жүйесі мынадай ішкі құжаттардың болуымен ғана шектелмей мыналарды көздейді:

1) клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жөніндегі саясаты;

2) клиринг ұйымының активтерін инвестициялау тәртібі;

3) ішкі бақылауды және ішкі аудитті жүзеге асыру рәсімдері;

4) клиринг ұйымында орын алған және әлеуетті мүдделер қақтығысын басқару рәсімдері;

5) клиринг ұйымының басшы және өзге қызметкерлерінің инсайдерлік ақпаратты және бағалы қағаздар нарығында коммерциялық құпияны құрайтын ақпаратты пайдалануын болдырмауға бағытталған рәсімдер;

6) қор (тауар) биржасының сауда жүйесінде қаржы құралдарымен жасалған мәмілелер бойынша клирингті жүзеге асыру тәртібі;

7) клирингтік қатысушылардың клирингтік қатысушылар ретіндегі қызметінің тәртібін реттейтін Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасының, клиринг ұйымының ішкі құжаттарының талаптарына және клирингтік қатысушылардың қаржылық жағдайына қойылатын талаптарға сәйкестігі мәніне мониторинг және бақылау жасаудың тәртібі мен шарттары;

8) резервтік немесе кепілдік берілген клирингтік қорларды қалыптастыру, сондай-ақ оны пайдаланудың тәртібі мен шарттары;

9) клирингтік қатысушыларға қойылатын талаптар;

10) клиринг ұйымының ақпараттық саясаты;

11) техника қауіпсіздігі бойынша нұсқаулық.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.05.2014 № 98 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулыларымен.

11. Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жөніндегі саясаты мыналарды айқындайды:

1) клиринг ұйымының директорлар кеңесінің, басқармасының, тәуекелдерді басқару жөніндегі жауапты бөлімшесінің және клиринг ұйымының клирингтік қатысушыларға мониторинг және бақылау жүргізу жөніндегі бөлімшесінің өкілеттіктері мен функционалдық міндеттері, сондай-ақ осы органдар мен бөлімшелердің арасындағы ақпарат алмасу тәртібі;

2) клиринг ұйымының қызметіне және оның клиринг жүйесінің жұмыс істеуіне байланысты тәуекелдер көрсеткіштерінің сандық мәнін анықтау тәртібін қосқандағы тәуекелдерді сәйкестендіру және бағалау жөніндегі рәсімдер, сондай-ақ тәуекелдер көрсеткіштерінің барынша жоғары қол жетімді мәнін анықтау бойынша рәсімдер;

3) клиринг ұйымының қызметіне және оның клиринг жүйесінің жұмыс істеуі барысында туындайтын тәуекелдерді басқару жөніндегі шаралар;

4) осы тармақтың 2) тармақшасымен белгіленген рәсімдер тиімділігі, клиринг ұйымының тәуекелдер көрсеткіштерінің мәнін және тәуекелдерді басқару жөніндегі шараларды бағалау бірдейлігі мониторингінің механизмі;

5) осы тармақтың 2) тармақшасымен белгіленген және осы тармақтың 3) тармақшасымен белгіленген рәсімдерге сәйкес келмеген жағдайда қабылданатын шаралар тиімділігі мониторингінің механизмі;

6) тәуекелдерге мониторинг, бағалау және бақылау жасау рәсімдері, оның ішінде:

клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жөніндегі жауапты бөлімшесінің клиринг ұйымының басқа бөлімшелерімен бірлесе отырып, тәуекелдер мониторингі бойынша қабылдайтын шаралары;

тәуекелдердің туындау жиілігін бағалауды, осы тәуекелдердің ықпалдарын кейіннен саралауды және тәуекелдер көрсеткіштерінің жол берілетін ең жоғары мәндерін белгілеуді қоса алғанда, клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жөніндегі жауапты бөлімшесі жүзеге асыратын тәуекелдерді бағалау;

клиринг ұйымы тәуекелдерінің көрсеткіштері мәндерінің өзгеруіне және осы көрсеткіштердің жол берілетін ең жоғары мәндеріне, сондай-ақ тәуекелдер көрсеткіштерінің мәндері тәуекелдер көрсеткіштерінің жол берілетін ең жоғары мәндеріне сәйкес келмеген жағдайда тәуекелдерді азайту мақсатында қабылданатын шараларға мониторинг жасау қамтылатын, клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жөніндегі жауапты бөлімшесі жүргізетін тәуекелдер мониторингі;

клирингтік қатысушылар қор (тауар) биржасының сауда жүйесінде жасасқан мәмілелер бойынша клиринг ұйымының жауапкершілігіне әкеп соғуға мүмкіндігі бар кез-келген маңызды жағдайлар туралы директорлар кеңесіне дереу есептілік беру тетігі;

клирингтік қатысушылар тәуекелдерінің көрсеткіштері мәндерінің және тәуекелдердің осы көрсеткіштерінің жол берілетін ең жоғары мәндерінің өзгеруіне, сондай-ақ тәуекелдер көрсеткіштерінің мәндері тәуекелдер көрсеткіштерінің жол берілетін ең жоғары мәндеріне сәйкес келмеген жағдайда тәуекелдерді азайту мақсатында қабылданатын шаралар мониторингі қамтылатын, клиринг ұйымының клирингтік қатысушыларға мониторинг және бақылау жүргізу жөніндегі жауапты бөлімшесі жүргізетін тәуекелдер мониторингі.

Ескерту. 11-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.05.2014 № 98 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулыларымен.

12. Клиринг ұйымының активтерiн инвестициялаудың тәртiбi қаржы құралдарымен мәмiлелердi жүзеге асырудың талаптары мен тәртiбiн, қаржы құралдарымен мәмiлелердi жүзеге асыру барысында қолданылатын құжаттардың үлгі нысандарын белгiлейдi және мыналар бойынша рәсiмдердiң сипаттауын қамтиды:

1) клиринг ұйымының активтерін инвестициялау саясатын әзiрлеу;

2) мыналарды көздейтiн инвестициялық шешiмдердi қабылдау үшiн ұсынымдар дайындау:

ұсынымдар беруге уәкiлеттi тұлғалар лауазымдарының тiзбесiн;

инвестициялық портфельдiң жай-күйiн талдауды жүзеге асыру тәртiбiн;

инвестициялауды жүзеге асыру болжанатын қаржы құралдары айналымының және кiрiстiлiгiнiң болуын, талаптарын талдауды жүзеге асыру тәртiбiн;

инвестициялауды жүзеге асыру болжанатын қаржы құралдарымен байланысты тәуекелдерді талдауды жүзеге асыру тәртiбiн;

ұсынымдарды беруге маңызды факторлардың талдауын жүзеге асыру тәртiбiн;

3) инвестициялық комитет жұмысының сипаттамасы, отырыстарды өткiзудiң және қорытындыларын рәсiмдеу кезеңдiлiгi қамтылған инвестициялық шешiмдердi қабылдау;

4) инвестициялық шешiмдердi дайындау, қабылдау және орындау барысында клиринг ұйымдарының органдары мен бөлiмшелерiнің өзара іс-қимыл ету;

5) көмегi арқылы мәмiлелер жасау болжанатын (осындай бар болса) делдалмен (брокермен) өзара iс-қимыл ету процестерiнiң сипаттамасы қамтылған қаржы құралдарымен мәмiлелер жасасу және олардың орындалуына бақылауды жүзеге асыру, мәмiлелер жасасуға бақылау, активтердiң құрамы мен қозғалысын салыстырып тексерудi жүзеге асыру, жасалған мәмiлелердiң iшкi есепке алуын және құжат айналымын жүргiзу, сондай-ақ қаржы құралдарымен мәмiлелер жасасуға бақылауды жүзеге асыратын басшы қызметкерлердің тiзбесi;

6) клиринг ұйымының басқармасы қаржы құралдарымен операциялар бойынша қызмет нәтижелері туралы есептiлiктi дайындау.

Ескерту. 12-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

13. Клиринг ұйымы қаржы құралдарымен мәмiлелер жасасуды қамтамасыз ету мақсатында, мыналар кiретiн, бiрақ олармен шектелмейтiн активтерді инвестициялау саясатын әзiрлейдi:

1) активтерді инвестициялаудың мақсаттары мен стратегиясы;

2) инвестициялау объектiлерiнiң сипаттамасы мен тiзбесi;

3) қаржы құралдарының түрлерi бойынша активтерді инвестициялау лимиттерi;

4) қаржы құралдарымен мәмілелерге қатысты белгіленген талаптар мен шектеулер;

5) хеджирлеу құралдарының тiзбесiн және сипаттамасын көрсете отырып, активтерді инвестициялау портфелін хеджирлеу және әртараптандыру талаптары;

6) активтерді инвестициялаумен байланысты негiзгi тәуекелдер туралы ақпарат.

Ескерту. 13-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

14. Клиринг ұйымының активтерiн инвестициялаудың саясатын және оған енгiзiлетiн барлық өзгерiстер мен толықтыруларды клиринг ұйымының директорлар кеңесi бекiтедi.

Ескерту. 14-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

15. Iшкi аудиттi және iшкi бақылауды жүзеге асыру рәсiмдерi:

1) iшкi аудит қызметiнiң құрамын, оның функцияларын, мiндеттерi мен өкiлеттiктерiн;

2) iшкi аудиттi және iшкi бақылауды жүзеге асыратын қызметкерлерге қойылатын талаптарды;

3) iшкi аудит пен iшкi бақылаудың мәнiн және объектiн;

4) iшкi аудит қызметiнiң тексеру жүргiзу ауқымын және жиiлiгiн;

5) iшкi аудиттi жүргiзу кезiнде тәуекелдерді басқару жүйесінің тиімділігін бағалау жүйесін мiндеттi түрде пайдалануын;

6) iшкi аудиттi жүргiзу жоспарын жасауға қойылатын талаптарды;

7) iшкi аудит қызметiнiң клиринг ұйымының директорлар кеңесіне тексеру нәтижелерi туралы есептерді ұсыну мерзiмдерiн және нысанын белгiлейдi.

16. Клиринг ұйымы қызметiн жүзеге асыру барысында оның органдарымен және (немесе) бөлiмшелерi арасында туындайтын клиринг ұйымында орын алған және әлеуетті мүдделер қақтығысын басқару рәсiмiне мыналар кiредi:

1) мыналарды қамтамасыз етуге бағытталған клиринг ұйымының органдары шешiм қабылдау рәсiмдерi:

клиринг ұйымы органдарының мүшелері қабылдайтын шешiмдердiң тәуелсiздiгiн;

клиринг ұйымы органдарының мүшелері қабылдайтын шешімдерге мүдделі болмауын;

клиринг ұйымы органдары мүшелерiнiң және қызметкерлерiнiң клиринг ұйымы органдарының отырыстарын жүргізу барысында алынған ақпаратты тұлғалардың көпшiлiк тобының арасында осы ақпаратты ресми жариялағанға дейiн оны өзiнiң жеке мақсатында не үшiншi тұлғалардың мүддесінде қолдануларын шектеу;

2) клиринг ұйымы органдарының отырыстарын жүргiзу қорытындысы бойынша хаттамаларды мiндеттi жасау мен сақтау бойынша талаптар;

3) клиринг ұйымының бөлiмшелерi арасында, клиринг ұйымының органдары мен бөлiмшелерi арасында, клиринг ұйымының бөлімшелері арасында орын алған және әлеуетті мүдделер қақтығысын сипаттау;

4) орын алған мүдделер қақтығысын реттеу мақсатында клиринг ұйымы жүргiзетiн iс-шаралар, сондай-ақ әлеуетті мүдделер қақтығысын реттеуге бағытталған алдын алу шаралары.

17. Инсайдерлiк және өзге конфиденциалдық ақпаратты клиринг ұйымының басшылары мен өзге қызметкерлері қолдануларын болдырмауға бағытталған рәсімдер мыналарға бағытталған шараларды қамтиды:

1) инсайдерлiк және өзге конфиденциалдық ақпаратты өзiнiң мүддесі немесе үшiншi тұлғалардың мүддесінде қолданумен мәмiлелер жасасуды болдырмауға;

2) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, инсайдерлiк және оған негізделген ақпаратты үшiншi тұлғаларға беруді және тұлғалардың көпшiлiк тобы арасында оны таратуды болдырмауға;

3) клиринг ұйымы қызметкерлерiнiң инсайдерлiк ақпаратқа негізделген қаржы құралдарымен жасалған мәмілелер туралы ұсынымдарды үшiншi тұлғалар беру мүмкiндiгiн шектеуге;

4) "Бағалы қағаздар рыногы туралы" 2003 жылғы 2 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 56-1-бабында клиринг ұйымының инсайдерлiк ақпаратқа билiк етуге және оны пайдалануға бақылау бөлігінде көзделген шараларға.

18. Қор (тауар) биржасының сауда жүйесiнде қаржы құралдарымен жасалған мәмiлелер бойынша клирингті жүзеге асыру тәртiбi мыналарды көздейтiн рәсiмдердiң сипаттамасын қамтиды:

1) клиринг ұйымы клирингтік қызмет көрсетуге қабылдаған қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша клирингті ұйымдастыру мен жүзеге асыруды;

2) осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген клирингті жүзеге асыру үшін қажетті ақпараттарды жинауды, енгізуді, өңдеуді және сақтауды;

3) клиринг ұйымының бағдарламалық-техникалық қамтамасыз етуін мәмілелер бойынша есептесуді жүргізу жүйесінде қателер мен техникалық іркілістер болуына мониторингі және тестiлеудi;

4) қор (тауар) биржасының сауда жүйесінде жасалатын мәмілелер бойынша клирингті жүзеге асыру барысында клирингтік қатысушылар мен клиринг ұйымының арасындағы мәселелерді шешу тәртiбi;

5) клиринг ұйымының және клирингтік қатысушылар, қор (тауар) биржасы, орталық депозитарийі және (немесе) өзге есеп айырысу ұйымы арасындағы ақпаратпен алмасу тәртібі мен шарттары.

Ескерту. 18-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 27.05.2014 № 98 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулыларымен.

19. Клирингтік қатысушылар ретінде олардың қызметінің тәртібін реттейтін Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасының және клиринг ұйымының ішкі құжаттарының талаптарына сәйкестігі мәніне клирингтік қатысушылардың мониторингі және бақылау тәртібі мен шарттары мыналарды қамтиды:

1) клирингтік қатысушылар есептерінің және олардың қаржылық жай-күйінің мониторингіне қажетті өзге ақпараттың тізбесі;

2) осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген есептерді және өзге ақпаратты ұсыну шарттары мен мерзімдері;

3) клиринг ұйымының осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген есептерді және өзге ақпаратты қарау тәртібі мен мерзімдері;

4) клирингтік қатысушылардың қаржылық жай-күйін бағалау әдістемесі;

5) клиринг ұйымының басшы қызметкерлері мен бөлімшелеріне клирингтік қатысушылардың қаржылық жай-күйі туралы жиынтық есептерді жасау және ұсыну тәртібі мен мерзімдері;

6) клирингтік қатысушылардың қаржылық жай-күйіне белгіленген талаптарға сәйкес келмейтін клирингтік қатысушыларға қатысты шаралар қолдану тәртібі мен талаптары;

7) клирингтік қатысушылар ретінде олардың қызметінің тәртібін реттейтін Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасы және клиринг ұйымының ішкі құжаттарының талаптарына сәйкестігі мәніне клирингтік қатысушылар мониторингінің жылдық жоспары;

8) клирингтік қатысушылар ретінде олардың қызметінің тәртібін реттейтін Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасы және клиринг ұйымының ішкі құжаттарының талаптарына сәйкестігі мәніне клирингтік қатысушыларды тексеру жүргізу тәртібі мен шарттары;

9) клирингтік қатысушылар ретінде олардың қызметінің тәртібін реттейтін Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасы және клиринг ұйымының ішкі құжаттарының талаптарына клирингтік қатысушылардың сәйкестігін бағалау әдістемесі;

10) клирингтік қатысушыларды тексеру нәтижелерін ресімдеу және клиринг ұйымының басшы қызметкерлері мен бөлімшелеріне осы ақпаратты ұсыну тәртібі мен мерзімдері;

11) клирингтік қатысушылар ретінде олардың қызметінің тәртібін реттейтін Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасы және клиринг ұйымының ішкі құжаттарының талаптарына сәйкес келмеген клирингтік қатысушыларға қатысты шаралар қолдану тәртібі мен шарттары.

Ескерту. 19-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

20. Клиринг ұйымының резервтік, кепілдік беру қорларын және (немесе) клирингтік қатысушылардың маржалық жарналарын және өзге де қамтамасыз етуін қалыптастыру, сондай-ақ пайдалану тәртібі мен шарттары мыналарды қамтиды:

1) клиринг ұйымының резервтік немесе кепілдік беру қорларының және (немесе) клирингтік қатысушылардың маржалық жарналарының, өзге де қамтамасыз етуінің мөлшерлерін айқындау және бағалау әдістемесі;

2) клирингтік қатысушылардың маржалық жарналарын және өзге де қамтамасыз етуін, клирингтік қатысушылардың клиринг ұйымының кепілдік беру қорына жарналарды төлеу, клиринг ұйымының резервтік қорын қалыптастыру тәртібі мен шарттары;

3) клиринг ұйымының резервтік немесе кепілдік беру қорларынан төлемдерді жүзеге асыру тәртібі мен шарттары;

4) клиринг ұйымының резервтік немесе кепілдік беру қорлары активтерін:

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде ашылған корреспонденттік шоттағы немесе "Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі" акционерлік қоғамында ашылған банк шотындағы ақшаға;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВВ-" төмен емес ұзақ мерзімді халықаралық рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар шетелдік корреспондент банктердің шоттарындағы ақшаға;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "В+" төмен емес ұзақ мерзімді рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктеріндегі ағымдағы шоттарындағы ақшаға;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВВ" төмен емес ұзақ мерзімді рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасы бейрезидент-банкінің филиалындағы ағымдағы шоттарындағы ақшаға;

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарына;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "АА" төмен емес ұзақ мерзімді рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар шет мемлекеттердің мемлекеттік облигацияларына;

"автоматты" тәсілмен жүзеге асырылатын репо құралдарына;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВ+" төмен емес ұзақ мерзімді рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктеріндегі депозиттерге;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВВ" төмен емес ұзақ мерзімді халықаралық рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасы бейрезидент-банкінің филиалындағы депозиттерге;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВВ-" төмен емес ұзақ мерзімді халықаралық рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктеріндегі депозиттерге;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВ-" төмен емес рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар корпоративтік облигацияларға (оның ішінде купондық халықаралық облигацияларға);

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВ+" төмен емес ұзақ мерзімді халықаралық рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасы резиденттерінің квазимемлекеттік борыштық бағалы қағаздарына инвестициялау тәртібі мен талаптары;

5) маржалық жарналарды төлеу үшін және (немесе) өзге де қамтамасыз ету үшін енгізілген ақшаны:

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде ашылған корреспонденттік шоттағы және (немесе) "Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі" акционерлік қоғамында ашылған банк шотындағы ақшаға;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВВ-" төмен емес ұзақ мерзімді халықаралық рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар корреспондент шетелдік банктердің шоттарындағы ақшаға;

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарына;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВ-" төмен емес рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар борыштық бағалы қағаздарға (оның ішінде купондық халықаралық облигацияларға);

"автоматты" тәсілмен жүзеге асырылатын репо құралдарына;

СВОП операцияларына;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВВ-" төмен емес ұзақ мерзімді халықаралық рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктеріндегі депозиттерге;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВ-" төмен емес ұзақ мерзімді рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктеріндегі депозиттерге;

Standard & Poor's агенттігінің халықаралық шкаласы бойынша "ВВВ" төмен емес ұзақ мерзімді рейтингі немесе Fіtch немесе Moody's Іnvestors Servіce агенттіктерінің халықаралық шкаласы бойынша осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар Қазақстан Республикасы бейрезидент-банкінің филиалындағы депозиттерге инвестициялау тәртібі мен талаптары.

Осы тармақтың 5) тармақшасында көрсетілген құжаттардың тізбесі клирингтік ұйымның клирингтік қатысушылардың бірінің міндеттемелерін орындамау фактісін реттеу мақсатында қаржы құралдарын сатып алған жағдайларға қолданылмайды.

Ескерту. 20-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 24.02.2021 № 43 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

21. Клирингтік қатысушыларға қойылатын талаптарда:

1) қаржылық жағдайына;

2) тәуекелдерді басқарудың және ішкі бақылаудың тиісті жүйелерінің болуына;

3) қор (тауар) биржасының сауда-саттық жүйесінде жасалатын мәмілелер бойынша міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету шараларын сақтауға, оның ішінде осындай мәмілелер бойынша қажетті қамтамасыз етуді қалыптастыруға қойылатын талаптар қамтылады.

Ескерту. 21-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

22. Клиринг ұйымының ақпараттық саясаты мыналардан тұрады, бірақ мыналармен шектелмейді:

1) клиринг ұйымының ақпаратты жариялау тәртібі мен талаптары;

2) клиринг ұйымының беделіне ықпал етуі мүмкін ақпаратты тұрақты мониторинг жүргізу жөнінде талаптар;

3) клиринг ұйымының беделіне зиян келтіруі мүмкін ақпарат пайда болған және таралған жағдайда қажетті шараларды уақытылы қабылдау жөніндегі талаптар.

23. Қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулық:

1) өрт қауіпсіздігі бойынша негізгі талаптардан;

2) төтенше жағдайлар және (немесе) күтпеген жағдайлар орын алған жағдайда клиринг ұйым қызметкерлерінің іс-әрекеттері сипатталған төтенше жағдайлар және (немесе) күтпеген жағдайлар туындаған жағдайдағы іс-қимылдар жоспарынан;

3) клиринг ұйым қызметкерлерінің бағдарламалық-техникалық кешендерді және өзге жабдықтарды пайдалану тәртібінен;

4) клиринг ұйымының үй-жайларды жабудың алдында қараудың жүйелілігінен тұрады.

3-тарау. Ұйымдық құрылымға қойылатын талаптар

Ескерту. 3-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 30.03.2020 № 28 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

24. Сауда-саттықтың клиринг қатысушыларының қаржылық жағдайын, сондай-ақ олардың клиринг ұйымының ішкі құжаттарына сәйкестігін мониторинг жүргізу мақсатында клиринг ұйым жеке қадағалау бөлімшесін құрады.

Ішкі аудит қызметінің қызметкерлеріне клиринг ұйымының басқа бөлімшелерінің функциялары мен міндеттерін жүктеуге жол берілмейді.

25. Тәуекелдерді басқару бөлімшесінің басшысы мен қызметкерлері жоғары білімді, кәсіби құзыреті және тәуекелдерді басқару саласында кем дегенде үш жыл жұмыс тәжірибесі болады, сондай-ақ бағалы қағаздар рыногы туралы Қазақстан Республикасының заңнамаларын біледі.

26. Клиринг ұйымының ұйымдық құрылымында негізгі функциясы клирингтік қатысушылар ретінде олардың қызметінің тәртібін реттейтін Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнама және клиринг ұйымының ішкі құжаттарының талаптарына сәйкестігі мәніне клирингтік қатысушылардың мониторингі мен бақылау болып табылатын бөлімше қамтылады.

Ескерту. 26-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

27. Қаржы құралдармен мәмілелер бойынша клиринг қызметі қор биржасын жүзеге асырған кезде қор биржасының сауда жүйесінде жасалатын мәмілелерге қадағалау бойынша қызметті жүзеге асыратын бөлімшесі осы Талаптардың 26-тармағында көрсетілген бөлімшелердің функцияларын жүзеге асыруға жол беріледі.

28. Клиринг ұйымының қызметін жүзеге асыру барысында оның органдары және (немесе) бөлімшелері арасында туындайтын мүдделердің орын алған және әлеуетті қақтығысын басқару мақсатында мынадай шаралар қабылданады:

1) мүдделер қақтығысы орын алған немесе туындауы мүмкін бөлімшелердің клиринг ұйымының түрлі басшы қызметкерлеріне есептілігін қамтамасыз етеді;

2) орын алған және әлеуетті мүдделер қақтығысын ескере отырып, клиринг ұйымының бөлімшелері және органдары арасында ақпарат алмасу тәртібі әзірленеді және енгізіледі;

3) ішкі аудит қызметі үнемі клиринг ұйымының бөлімшелері және қызметкерлерінің қызметін орын алған және әлеуетті мүдделер қақтығысын басқару бойынша қабылданған рәсімдерге сәйкестігіне тексеруді жүзеге асырылады.

4-тарау. Тәуекелдерді мониторингтеу, бақылау және басқару тәртібі

Ескерту. 4-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 30.03.2020 № 28 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

29. Клиринг ұйым өз қызметінде тәуекелдердің мына түрлерін:

1) кредиттік тәуекелдерді;

2) жүйелі тәуекелдерді;

3) операциялық тәуекелдерді;

4) құқықтық тәуекелдерді;

5) беделдік тәуекелдерді;

6) баға, валюталық және пайыздық тәуекелдерді;

7) өтімділіктен айрылу тәуекелдерін;

8) тәуекелдерді басқару жөніндегі клиринг ұйымының саясатына сай өзге тәуекелдерді мониторинг жүргізуді жүзеге асырады.

30. Тәуекелдерді басқаруды жүзеге асыратын бөлімше клирингтік қатысушылардың мониторингі мен бақылауын жүзеге асыратын бөлімшесімен және клиринг ұйымының құқықтық қамтамасыз ету бөлімшесімен (заң бөлімшесі) бірлесе отырып клиринг ұйымының Қазақстан Республикасының қаржылық заңнамасының талаптарын бұзуы, оның ішінде клиринг ұйымының ішкі құжаттарының Қазақстан Республикасының қаржылық заңнамасы талаптарына сәйкессіздігі, клиринг ұйымының қызмет практикасының оның ішкі құжаттарына сәйкессіздігі салдарынан туындайтын құқықтық тәуекелдерді реттеуді:

1) клиринг ұйым қызметінің Қазақстан Республикасы заңнамасы, клиринг ұйымының ішкі құжаттарына және рәсімдеріне сәйкестігіне бақылауды жүзеге асыруды;

2) клирингтік қатысушылар қызметінің Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасында, клиринг ұйымының ішкі қағидаларында белгіленген талаптарға сәйкестігін бақылауды жүзеге асыру;

3) клиринг ұйымының қызметкерлерін тұрақты негізде клиринг ұйымының қызметін реттейтін Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы туралы заңнамасымен таныстырып отыруды;

4) клиринг ұйымының Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы туралы заңнамасымен белгіленген талаптарын орындамау тәуекелдеріне бағалау жүргізуді қамтамасыз етеді.

Ескерту. 30-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

31. Тәуекелдерді мониторинг жүргізу, басқару және бақылаудың мақсаты мыналар:

1) тәуекелдер мен қауіпті уақтылы айқындау;

2) тәуекелдер көрсеткішінің ең жоғары рұқсат етілген мәндерін бағалаудың сапасын арттыру;

3) тәуекелдерді басқарудың баламалы механизмдерін дамыту;

4) тәуекелдерді азайту және басқару бойынша уақтылы шаралар қабылдауды қамтамасыз ету;

5) тәуекелдерді басқару жөніндегі бөлімшені қоса алғанда, клиринг ұйымының жеке бөлімшелерін тәуекелдерді мониторинг жүргізу және бағалау процесіне тарту, сондай-ақ тәуекелдерді басқару саласындағы клиринг ұйым қызметкерлерінің жауапкершілігін арттыру болып табылады.

32. Тәуекелдерді айқындау рәсімі тәуекелдерді басқару жөніндегі бөлімшемен бірлесе отырып жүргізген бөлімше қызметіне байланысты клиринг ұйымының әр бөлімшесі жүзеге асыратын мұқият шолу және мониторинг жүргізуге негізделеді.

33. Айқындалған тәуекелдер мына сипаттамалар бойынша талданады:

1) тәуекелдердің орын алу жиілігі;

2) тәуекелдердің ықпал ету көлемі.

34. Талдаудың нәтижелері негізінде рұқсат етілген түрде белгіленген тәуекелдердің мәніне қарай, тәуекелдер қабылданатын және қабылданбайтын боп сараланады.

35. Тәуекелдерді бағалау және бақылаудың нәтижелері тәуекел көрсеткішінің жалпы (интегралды мәні), сол сияқты клиринг ұйымы қызметінің әр жеке түрі үшін сандық мәнін айқындау үшін пайдаланылады.

36. Тәуекелдердің сандық мәні тәуекелдер көрсеткішінің ең жоғары рұқсат етілген мәнін, тәуекелдердің белгіленген рұқсат етілген көрсеткіштеріне сәйкестігін, сондай-ақ белгіленген рұқсат етілген көрсеткіштерге сәйкес келмейтін тәуекелдерді азайту және басқару үшін тиісті шешімдері қабылдау қажеттігін бағалауға мүмкіндік береді.

37. Клиринг ұйым қызметінің әрбір жеке түріне тән тәуекелдер көрсеткішінің сандық мәнін қызметтің осы түрін жүзеге асыратын клиринг ұйымының бөлімшесі тәуекелдерді басқару жөніндегі бөлімшемен бірлесе отырып есептейді.

38. Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жөніндегі бөлімшесі қор (тауар) биржасының сауда жүйесінде қаржы құралдарымен мәмілелер жасаудың қорытындылар бойынша клиринг процесінің бұзылуын туғызған техникалық іркілістер және өзге жағдайлар туралы директорлар кеңесі мен басқармаға хабарлайды.

39. Клиринг ұйымының директорлар кеңесі техникалық іркілістер, сондай-ақ клиринг процесінің бұзылуына әкеп соққан жағдайлар туралы ақпаратты олар басталған күннен кейінгі жұмыс күні ішінде уәкілетті органға беруді қамтамасыз етеді.

Ескерту. 39-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.09.2020 № 84 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

40. Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жөніндегі бөлімшесі туындаған тәуекелдер жағдайларының саны және тәуекелдердің туындауы нәтижесінде келтірілген зиянның мөлшері туралы директорлар кеңесі мен басқармаға тоқсан сайын есеп жасайды, сондай-ақ тәуекелдердің өздерін және сол сияқты олардың басталуы салдарларын азайту бойынша іс-шаралар жоспарын ұсынады.

Ескерту. 40-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.09.2020 № 84 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

41. Клиринг ұйымының тәуекелдерді басқару жөніндегі бөлімшесінің тәуекелдер көрсеткішінің сандық мәнін бағалау жөніндегі қорытынды негізінде клиринг ұйымының басқармасы директорлар кеңесі бекітетін тәуекелдер көрсеткіштерінің барынша рұқсат етілген мәндерін айқындайды.

42. Жаңа тәуекелдер туындаған жағдайда және (немесе) тәуекел көрсеткіштерінің мәндері тәуекелдер көрсеткіштерінің барынша рұқсат етілген мәндерімен сәйкес келмеген жағдайда тәуекелді және (немесе) осы сәйкессіздікті анықтаған клиринг ұйымының бөлімшесі директорлар кеңесі мен басқарманы хабардар етеді.

43. Тәуекелдерді бағалау нәтижелерінің негізінде оларды азайтуға бағытталған болуы мүмкін шаралар белгіленеді.

44. Тәуекелдерді барынша азайту тәуекелдер мәні тәуекелдер көрсеткiштерiнiң шектi мәнiне жуық болғанда не шектен асып кеткен жағдайларда қажетті болып табылады. Тәуекелдерді азайту мына шаралардың біреуін немесе бірнешесін қабылдау арқылы жүзеге асырылады:

1) клиринг ұйымының қызметі процесінде клиринг ұйымының органдары қабылдайтын сол және өзге шешiмдерге тән тәуекелдер туындаған жағдайда, зиянды айқындау және азайту бойынша рәсiмдердi жетiлдiру;

2) тәуекелдерді басқару саласында клиринг ұйымы қызметкерлерінің біліктілігін арттыру;

3) ішкі аудит қызметінің клиринг жүйесінің жұмыс істеуін және (немесе) клиринг ұйымының бөлімшелерінің жұмысын жоспардан тыс тексерулер жүргізу;

4) клиринг ұйымының басшы қызметкерлерінің тарапынан тәуекелдерді азайтуға бағытталған іс-шараларға бақылауды арттыру;

5) клиринг ұйымының ішкі құжаттарында көзделген жағдайларда клиринг ұйымының қосымша кепілдік беру немесе резервтік қорларын қалыптастыру.

Ескерту. 44-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

45. Клиринг ұйымының директорлар кеңесі тәуекелдер туындау жағдайлары бойынша есептілікті беру тәртібін бекітеді, оның мақсаты болып мыналар табылады:

1) тәуекелдер туындау салдарынан болған шығындар туралы ақпараттық базаны қалыптастыру;

2) тәуекелдер туындау нәтижесінде болған нақты зиян туралы ақпаратты талдауы арқылы тәуекелдерді басқару мен азайту процестерін жетілдіру;

3) тәуекелдер туындаған нәтижесінде пайда болатын зиянның құнын кезеңді бағалауды жүргізу;

4) тәуекелдер туындауының маңызды жағдайларына уақтылы және тиісті ден қоюды қамтамасыз ету;

5) деректерді жинау, енгізу, өңдеу және сақтау жөніндегі рәсімдерді толық синхрондауды қамтамасыз ету, сондай-ақ ақпаратты қайталау және (немесе) жіберіп алу бойынша қателерді болдырмау.

46. Клиринг ұйымының активтері есебінен қаржы құралдарымен мәмілелерді жүзеге асыру қызметін ұйымдастыруға қойылатын талаптар клиринг ұйымының активтерін инвестициялау тәртібін айқындайтын клиринг ұйымының ішкі құжаттарында белгіленеді.

Ескерту. 46-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

5-тарау. Ішкі бақылау жүйесінің болуына қойылатын талаптар

Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 30.03.2020 № 28 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

47. Клиринг ұйымының директорлар кеңесі ішкі бақылаудың бірдей жүйесінің болуын қамтамасыз етеді және клиринг ұйымы қызметкерлерінің ішкі бақылау саласында өз міндеттерін орындауы үшін жағдай жасайды.

48. Клиринг ұйымындағы ішкі бақылау жүйесі мынадай мақсаттарға:

1) клиринг ұйымының активтерін басқарудың, клиринг рәсімдерінің, клирингтік қатысушыларға қатысты қадағалау функцияларын орындаудың және шығындар болуын айқындаудың тиімділігін тексеруді көздейтін клиринг ұйымы қызметінің операциялық және қаржылық тиімділігіне;

2) қаржылық және басқарушылық ақпараттың сенімділігін, толықтығы мен уақтылығына. Аталған мақсат дәйекті және сапалы қаржылық есептің жасалуын және шешімдер қабылдаған кезде клиринг ұйымы пайдаланған басқа қаржы құжаттарын тексеруді болжайды;

3) Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы туралы заңнамасының талаптарын, сондай-ақ клиринг ұйымының ішкі саясаты мен рәсімдерін айқындайтын құжаттардың талаптарын сақтауға жету үшін құрылады.

Ескерту. 48-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

49. Ішкі бақылау жүйесі мынадай үш кезеңнің үздіксіз кезекті түрде жүру принципі бойынша қызмет етуі тиіс:

1) клиринг ұйымының ішкі регламенттеріне рәсімдерді қосу жолымен ішкі бақылау жүйесін (тиімділікті бақылау нәтижелерін есепке ала отырып) қалыптастыру;

2) жұмыста клиринг ұйымының ішкі регламенттерін пайдалану;

3) ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін бағалауды жүргізу.

50. Ішкі бақылау жүйесі мына рәсімдерді жүргізуді қамтиды:

1) қызметтің жоспарлы көрсеткіштерін қоса беріп, клиринг ұйымының қаржылық қызметінің ағымдағы нәтижелері туралы есептерді директорлар кеңесіне беру арқылы клиринг ұйымының алға қойылған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу процесін тоқсан сайын тексеру;

2) бөлімше қызметінің нәтижелері туралы стандартты нақты есептерді бөлімше басшыларының ай сайынғы негізде тексеру;

3) материалдық маңызды ақпаратқа және бағдарламалық-техникалық қамтамасыз етуге қол жетімділікті шектеуге бақылау жүргізу мақсатымен тексеру;

4) тәуекелдің белгіленген лимиттерінің сақталуын тексеру мен анықталған сәйкессіздіктерді жою жөніндегі іс-шараларды іске асыру;

5) міндетті авторизацияны талап ететін операциялардың тізбесіне клиринг ұйымының директорлар кеңесімен талаптарды белгілеу;

6) операциялардың шарттары мен клиринг ұйымының қызметіне байланысты тәуекелдерді басқару үлгілерін қолданудың нәтижелерін тексеру;

7) жүргізілген операцияларды клиринг ұйымының есебінде және есептілігінде көрсетудің уақтылығын, дұрыстығын, толықтығы мен дәлдігін тексеру;

8) клиринг ұйымының бағдарламалық-техникалық қамтамасыз етілуінің сенімді қызмет етуін тексеру;

9) клирингтік қатысушыларға қатысты қадағалау рәсімдерінің тиімділігін тексеру;

10) клиринг ұйымында мүдделердің орын алған және әлеуетті мүдделер қақтығысын басқаруға бағытталған рәсімдердің тиімділігін тексеру;

11) қаржы құралдардың құнын бағалау және кірістілік бөлігінде әдістерді қоса алғанда, клиринг ұйымының ішкі құжаттарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылатын қаржы құралының құнын бағалаудың дұрыстығын және дәйектілігін тоқсан сайынғы тексеру.

Ескерту. 50-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

51. Ішкі аудиттің мақсаты болып ішкі бақылау жүйесінің бірдейлігін және тиімділігін бағалау, клиринг ұйымының бөлімшелерінің жүктелген функциялар мен міндеттерді орындау жағдайы туралы уақтылы және дәйекті ақпаратпен қамтамасыз ету, сондай-ақ жұмысты жақсарту жөніндегі ұтымды және тиімді ұсынымдарды беру табылады.

52. Директорлар кеңесі ішкі бақылау жүйесінің жағдайын объективті бағалауды және оларды жетілдіру бойынша ұсынымдарды беру жолымен тиісті ішкі бақылау жүйесінің бар болуын және қызмет етуін қамтамасыз ету бойынша функцияларын жүзеге асырғанда туындайтын міндеттерді шешу мақсатымен ішкі аудит қызметі құрылады.

53. Ішкі аудит қызметінің қызметкерлеріне клиринг ұйымының басқа бөлімшелерінің функциялары мен міндеттерін жүктеуге жол берілмейді.

54. Ішкі аудит қызметі өз қызметінде "Акционерлік қоғамдар туралы" Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 13 мамырдағы Заңын, осы Талаптармен және ішкі бақылау жүйесін ұйымдастыру туралы және клиринг ұйымының ішкі аудит қызметі туралы ережелерді қоса алғанда, клиринг ұйымының ішкі құжаттарын басшылыққа алады.

55. Ішкі аудит қызметі клиринг ұйымының директорлар кеңесіне есеп беретін клиринг ұйымының кез келген бөлімшесінің немесе органының қызметін тексеруді тағайындайды. Ішкі аудит қызметі директорлар кеңесінің алдында үнемі есеп береді.

56. Ішкі аудит қызметі клиринг ұйымының директорлар кеңесі бекітетін ішкі аудиттің жоспары мен ішкі аудит бағдарламасын жасайды.

57. Ішкі аудит қызметі мынадай мәселелерді қарайды:

1) ішкі бақылау жүйесінің қызмет етуін;

2) директорлар кеңесіне ішкі аудит қызметінің жұмысы туралы есептілікті дайындау;

3) директорлар кеңесіне, басқармаға және сыртқы пайдаланушыларға берілетін клиринг ұйымының лицензияланатын қызмет түрі шеңберінде кез келген мәлімет пен ақпараттың шынайылығы мен дәл болуын;

4) ішкі немесе сыртқы аудиторлар анықтаған бухгалтерлік есептегі немесе ішкі аудиттегі кез келген елеулі кемшіліктерді;

5) клиринг ұйымының ішкі құжаттарымен ішкі аудит қызметінің құзыретіне жататын мәселелерді.

58. Мыналар ішкі аудит қызметінің негізгі функциялары болып табылады:

1) ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін тексеру мен бағалау;

2) тәуекелдерді бағалау әдістемесінің және тәуекелдерді басқару рәсімдерінің (әдістемелерінің, бағдарламаларының, қағидалардың, тәртіптерінің және операциялар мен мәмілелер жасау, тәуекелдерді басқару рәсімдерінің) қолдану толықтығын және тиімділігін тексеру;

3) деректер базасының тұтастығы мен оларды рұқсат берілмеген кіруден қорғауды, күтпеген жағдайларда іс-қимыл жоспарының болуын қоса отырып, клиринг жүйесінің қызмет ету тиімділігін тексеру;

4) бухгалтерлік есеп пен есеп берудің шынайылығын, толықтығын, объективтілігі мен уақтылығын, сондай-ақ ақпарат пен есептіліктің сенімділігін әрі жинақтау мен берудің уақтылығын тексеру;

5) Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы туралы заңнамасына сәйкес өзге мәліметтердің шынайылығын, толықтығын, объективтілігі мен берудің уақтылығын тексеру;

6) клиринг ұйымы мүлігінің сақталуын қамтамасыз етудің қолданылып жүрген тәсілдерін (әдістерін) тексеру;

7) клиринг ұйымы жасаған операцияларының экономикалық мақсатқа сай екенін және тиімділігін бағалау;

8) ішкі бақылаудың процестері мен рәсімдерін тексеру;

9) Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногы туралы заңнамасы талаптарын сақтауын бақылау мақсатында құрылған жүйелерді тексеру;

10) клиринг ұйымының қызметкерлерін басқару қызметінің жұмысын бағалау;

11) клиринг ұйымы бөлімшелерінің тексеру нәтижелері бойынша клиринг ұйымының бөлімшелері мен органдары қабылдаған тәуекелдер деңгейін төмендетуді қамтамасыз ететін шараларының тиімділігіне бақылауды жүзеге асыру;

12) клиринг ұйымының ішкі құжаттарымен ішкі аудит қызметінің құзыретіне жатқызылған басқа мәселелерді қарау.

59. Тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйесін ұйымдастыру клиринг ұйымының осы қаулыда көрсетілген талаптарға сәйкес келуімен қамтамасыз етіледі.

Клиринг ұйымының
тәуекелдерді басқару жүйесіне,
клиринг ұйымындағы
тәуекелдер мониторингінің,
бақылау мен басқарудың
шарттары мен тәртібіне
қойылатын талаптарына
қосымша

"_" жыл үшін
"____________________"
(клиринг ұйымының атауы) Тәуекелдерді басқару жүйесіне қойылатын талаптардың орындалуын бағалау бойынша есеп

Ескерту. Қосымша жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 24.09.2018 № 217 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

№	Талаптардың тиісті абзацының, тармақшасының, тармағының нұсқауы	Талаптардың тиісті абзацының, тармақшасының, тармақтың талаптарына сәйкестігін бағалау	Анықталған кемшіліктер	Кемшіліктерді жою бойынша қажетті іс-шаралар, жауапты тұлғалар мен іс-шараларды орындау мерзімі	Жауапты орындаушылар

Тәуекелдерді басқару жүйелеріне қойылатын талаптарға сәйкестігін бағалау:

_________________________________________________________

Кестені толтыруға түсініктеме:

Тәуекелдерді басқару жүйелеріне қойылатын талаптарға сәйкестігін бағалау мынадай өлшемшарттардың үш балдық жүйесі бойынша жүзеге асыру қажет: талапқа сай, ішінара талапқа сай, талапқа сай емес.

1. "Талапқа сай" бағалау клиринг ұйымы тәуекелдерді басқару жүйелеріне қойылатын талаптардың өлшемшарттарын қандай да бір маңызды кемшіліктерсіз орындауы кезінде шығарылады.

2. "Ішінара талапқа сай" бағалау клиринг ұйымы тәуекелдерді басқару жүйелеріне қойылатын талаптардың нақты өлшемшартын сақтаудағы мүмкіндігіне қатысты маңызды күмән пайда болуына жеткілікті болып есептелмейтін кемшіліктер анықталғанда шығарылады.

3. "Талапқа сай емес" бағалау клиринг ұйымы тәуекелдерді басқару жүйелеріне қойылатын талаптардың өлшемшартын орындамаған кезде шығарылады.

4. Егер тәуекелдерді басқару жүйелеріне қойылатын жекелеген талаптар қор биржасына қатысты қолданылмайтын жағдайда, талаптың осы өлшемшартына сәйкестігін бағалау жүзеге асырылмайды және тиісті "қолданылмайды" деген жазбамен белгіленеді.

Клиринг ұйымының бірінші басшысы (не оның міндетін орындаушы адам)

_______________ __________________

қолы күні

Тәуекелдерді басқаруды жүзеге асыратын бөлімшенің басшысы

_______________ __________________

қолы күні

Ішкі аудит қызметінің басшысы

_______________ __________________

қолы күні

Требованияк системе управления рисками клиринговой организации, условиям и порядку мониторинга, контроля и управления рисками в клиринговой организации

Глава 1. Общие положения

Глава 2. Базовые требования к наличию системы управления рисками

Глава 3. Требования к организационной структуре

Глава 4. Требования к порядку мониторинга, контроля и управления рисками

Глава 5. Требования к наличию системы внутреннего контроля

Отчет по оценке выполнения требований к системе управления рисками

1-тарау. Жалпы ережелер

2-тарау. Тәуекелдерді басқару жүйесінің болуына қойылатын базалық талаптар

3-тарау. Ұйымдық құрылымға қойылатын талаптар

4-тарау. Тәуекелдерді мониторингтеу, бақылау және басқару тәртібі

5-тарау. Ішкі бақылау жүйесінің болуына қойылатын талаптар

"_____" жыл үшін"________________________"(клиринг ұйымының атауы) Тәуекелдерді басқару жүйесіне қойылатын талаптардың орындалуын бағалау бойынша есеп

Требования
к системе управления рисками клиринговой организации, условиям и порядку мониторинга, контроля и управления рисками в клиринговой организации

"_" жыл үшін
"____________________"
(клиринг ұйымының атауы) Тәуекелдерді басқару жүйесіне қойылатын талаптардың орындалуын бағалау бойынша есеп