Об утверждении Методики по формированию первичных показателей, необходимых для построения экологического счета в Системе национальных счетов

Приказ Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 12 октября 2016 года № 238. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 14 ноября 2016 года № 14417.

      В соответствии с подпунктом 5) статьи 12 Закона Республики Казахстан "О государственной статистике" и подпунктом 20) пункта 15 Положения о Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан, утвержденного приказом Председателя Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан от 23 октября 2020 года № 9-нқ, ПРИКАЗЫВАЮ:

      Сноска. Преамбула - в редакции приказа и.о. Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 13.12.2022 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      1. Утвердить прилагаемую Методику по формированию первичных показателей, необходимых для построения экологического счета в Системе национальных счетов.

      2. Управлению статистики производства и окружающей среды совместно с Юридическим управлением Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе "Әділет";

      3) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии в бумажном и электронном виде в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для включения в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан;

      4) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

      3. Управлению статистики производства и окружающей среды Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан довести настоящий приказ до структурных подразделений и территориальных органов Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан для руководства и использования в работе.

      4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего заместителя Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан (Г.М. Керимханова).

      5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель


Комитета по статистике


Министерства национальной


экономики Республики Казахстан

Н. Айдапкелов


  Утверждена
приказом Председателя
Комитета по статистике
Министерства национальной
экономики Республики Казахстан
от 12 октября 2016 года № 238

Методика по формированию первичных показателей, необходимых для
построения экологического счета в Системе национальных счетов
Глава 1. Общие положения

      1. Методика по формированию первичных показателей, необходимых для построения экологического счета в Системе национальных счетов

      (далее – СНС) (далее – Методика) относится к статистической методологии, формируемой в соответствии с международными стандартами и утверждаемой в соответствии с Законом Республики Казахстан от 19 марта 2010 года "О государственной статистике" (далее – Закон).

      2. Настоящая методика определяет основные принципы и порядок формирования системы первичных показателей по статистике охраны окружающей среды для построения экологического счета в СНС.

      3. Методика применяется Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планироваю и реформам Республики Казахстан (далее – Бюро) при формировании экологических показателей.

      Сноска. Пункт 3 - в редакции приказа и.о. Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 13.12.2022 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      4. Методика разработана с учетом принципов и рекомендаций "Системы эколого-экономического учета (СЭЭУ 2012)" (далее - СЭЭУ), изданного в качестве международного стандарта Организацией Объединенных Наций, адаптированных с учетом особенностей экономики Республики Казахстан.

      5. В настоящей Методике используются понятия в значениях, определенных в Экологическом кодексе Республики Казахстан, в Законе, и следующие основные определения:

      1) выбросы в атмосферу – физические потоки газообразных или дисперсных материалов от хозяйствующих субъектов экономической системы (в результате процессов производства или потребления) в атмосферу, которая является составной частью экологической системы. Выбросы в атмосферу включают в себя выбросы парниковых газов, а также выбросы загрязнителей воздуха;

      2) потоки в стоимостном выражении – потоки, измеряемые в денежных единицах;

      3) запасы в стоимостном выражении – количество активов в данный момент времени, измеряемое в денежных единицах;

      4) текущие затраты на охрану окружающей среды – расходы предприятий и организаций на проведение мероприятий, обеспечение текущей работы технологических процессов и производств, а также на содержание и эксплуатацию машин и оборудования, которые разработаны и функционируют в целях предотвращения, уменьшения, очистки (переработки) и/или устранения загрязняющих веществ (продуктов);

      5) заведение – предприятие или часть предприятия, которое находится в одном месте и которое занято только одним видом производственной деятельности или в котором на основной вид деятельности приходится преобладающая доля добавленной стоимости;

      6) система национальных счетов – согласованный на международном уровне стандартный набор рекомендаций по исчислению показателей экономической деятельности в соответствии с четкими правилами ведения счетов и учета на макроуровне, основанными на принципах экономической теории;

      7) потоки в физическом выражении – потоки, измеряемые в натуральных единицах;

      8) запасы в физическом выражении – количество активов в данный момент времени, измеряемое в натуральных единицах;

      9) центральная основа системы эколого-экономического учета - многоцелевая концептуальная основа, описывающая взаимодействие между экономикой и окружающей средой, а также наличие и изменение запасов экологических активов.

Глава 2. Центральная основа и структура системы
эколого-экономического учета

      6. СЭЭУ предусмотрен системный подход к организации экологической и экономической информации, охватывающий запасы и потоки ресурсов. Информация используется для анализа экологических и экономических показателей. Данные приводятся в виде таблиц в натуральном и стоимостном выражениях, а также в комбинированном формате.

      7. Схема потока данных в СЭЭУ (от первичных данных к счетам) приведена в приложении 1 к настоящей Методике. Согласно данной схеме экологический счет состоит из 12 счетов, охватывающих широкий спектр статистики окружающей среды. Все экологические счета взаимосвязаны между собой.

      8. Экологический счет состоит из трех групп счетов:

      1) Счета физических и гибридных потоков (группа 1) состоят из пяти видов счетов:

      счета выбросов в атмосферу;

      счета сбросов в воду;

      счета потоков воды;

      счета энергетических и материальных потоков;

      счета отходов.

      2) Счета природных ресурсов/активов (группа 2) состоят из следующих четырех видов счетов:

      счета покрова земель;

      счета лесных ресурсов;

      счета водных запасов;

      счета минеральных и энергетических ресурсов.

      3) Счета экологической деятельности (группа 3) состоят из трех видов счетов:

      счета затрат на охрану окружающей среды;

      счета экологических налогов и субсидий;

      счета сектора экологических товаров и услуг.

      Модульный и гибкий подход к внедрению СЭЭУ позволяет Национальным статистическим службам в зависимости от их интересов и по мере наличия источников первичных данных поэтапно внедрять экологические счета. Структура СЭЭУ позволяет эффективно использовать ее как частично, так и полностью.

Глава 3. Формирование первичных показателей для построения
экологического счета на национальном уровне

      9. Первичные показатели, применяемые при построении экологических счетов Центральной основы СЭЭУ, формируются в процессе ведения статистики окружающей среды. Система экологических показателей Республики Казахстан формируется на основе официальной статистической информации и административных данных.

      10. Система показателей, классификаций и учета в области статистики охраны окружающей среды базируются на рекомендациях Европейской экономической комиссии Организации объединенных наций (ЕЭК ООН), Организации экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), Статистической службы Европейского союза (ЕвроСтат) и Статистического отдела Организации объединенных наций (СОООН), что позволит получить сопоставимые данные на международном уровне.

      11. В соответствии с подходами внедрения СЭЭУ на национальном уровне поэтапно внедряются следующие экологические счета:

      выбросы в атмосферу;

      отходы;

      общие затраты на охрану окружающей среды.

      В настоящей методике описан пошаговый процесс формирования первичных показателей для построения данных счетов.

Параграф 1. Формирование первичных показателей счета выбросов в
атмосферу

      12. Счет выбросов в атмосферу (далее – СВА) регистрирует потоки газообразных и дисперсных материалов от хозяйствующих субъектов экономической системы в атмосферу.

      13. Основные первичные показатели, используемые для построения счета выбросов в атмосферу и алгоритм их расчета определяются в соответствии со структурой счета выбросов в атмосферу, приведенной в приложении 2 к настоящей Методике с учетом национальных особенностей и наличия данных.

      14. Выбросы в атмосферу представляют собой газообразные и твердые вещества, выбрасываемые в атмосферу заведениями и домохозяйствами в результате процессов производства, потребления и накопления.

      15. Счет выбросов в атмосферу содержит информацию об объеме выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от стационарных и передвижных источников загрязнения.

      16. Учет в счете выбросов в атмосферу сосредоточен на антропогенных выбросах, выбросах в атмосферу производимых человеком и производится методом оценки (расчета), а не измерения. Выбросы в атмосферу из природных источников (например, вулканы, лесные пожары) не учитываются.

      17. Счет выбросов в атмосферу охватывает все отрасли экономики, являющиеся группами производственных единиц, а также домохозяйства. Домохозяйства рассматриваются в качестве потребителей и выделяются отдельно от отраслей, в случаях, когда их потребление напрямую связано с выбросами в атмосферу. Домохозяйства являются крупными источниками прямых выбросов в атмосферу, которые разделяются на три подкласса с точки зрения выбросов в атмосферу:

      транспорт;

      отопление/охлаждение;

      прочие.

      18. В СВА данные по выбросам в атмосферу в результате процессов производства, потребления и накопления учитываются за отчетный год. Выбросы в атмосферу от контролируемых полигонов, предназначенных для размещения коммунальных отходов, отражают выбросы в результате производства, потребления и накопления за предыдущие периоды. Объем выбросов в атмосферу от контролируемых полигонов, предназначенных для размещения коммунальных отходов, в соответствии с алгоритмом расчета выбросов в атмосферу не учитывается в объеме выбросов по отраслям экономики.

      19. Общий объем выбросов в атмосферный воздух рассчитывается по следующей формуле:

      V(всего)=V(о)+ V(д)+ V(п), (1)

      где;

      V(всего) – общий объем выбросов в атмосферный воздух;

      V(о) – объем выбросов по отраслям экономики;

      V(д) – объем выбросов от домохозяйств;

      V(п) – объем выбросов от контролируемых полигонов, предназначенных для размещения коммунальных отходов.

      20. Объем выбросов загрязняющих веществ по отраслям экономики определяется как совокупность выбросов всех видов экономической деятельности производственных единиц:

      V(о) =V(сх)+V(гп)+V(оп)+V(от)+V(по), (2)

      где;

      V(о) –объем выбросов по отраслям экономики;

      V(сх) – объем выбросов от сельского хозяйства;

      V(гп) – объем выбросов от горнодобывающей промышленности;

      V(оп) – объем выбросов от обрабатывающей промышленности;

      V(от) – объем выбросов от отрасли транспорта;

      V(по) – объем выбросов от прочих отраслей.

      21. Основными источниками информации для формирования показателей счета выбросов в атмосферу являются официальная статистическая информация общегосударственных статистических наблюдений выбросов в атмосферу, домашних хозяйств и статистики энергетики.

      22. Для формирования показателя выбросов загрязняющих веществ в атмосферу от стационарных источников используются данные ежегодного общегосударственного статистического наблюдения по охране атмосферного воздуха. Единицами общегосударственного статистического наблюдения по выбросам загрязняющих веществ в атмосферу являются хозяйствующие субъекты, имеющие стационарные источники загрязнения воздуха, независимо от размеров валового выброса загрязняющих веществ в атмосферу и от наличия очистных установок.

      23. Сбор данных по выбросам загрязняющих веществ в атмосферу от стационарных источников осуществляется по видам веществ в соответствии со "Справочником специфических загрязняющих веществ" согласно подпункту 8 статьи 12 Закона.

      24. В "Справочнике специфических загрязняющих веществ" приводятся следующие основные загрязнители воздуха и дисперсные частицы, которые охватываются в счете выбросов в атмосферу (твердые частицы диаметром 10 мкм (ТЧ10), твердые частицы диаметром 2,5 мкм (ТЧ2,5), сернистый ангидрид (SO2), сероводород (H2S), окись углерода (CO), окислы азота (в пересчете на NО2), аммиак, углеводороды (без летучих органических соединений, и метана (CH4)), летучие органические соединения (ЛОС)).

      25. Выбросы загрязняющих веществ в атмосферу формируются по видам экономической деятельности, являющиеся источниками выбросов в атмосферу в соответствии с "Номенклатурой видов экономической деятельности" (далее – Номенклатура ОКЭД). Детализация отрасли осуществляется на уровне секций.

      26. Информация по выбросам в атмосферу от передвижных источников формируется только по парниковым газам.

      27. Информация о выбросах парниковых газов формируются ежегодно на основе административных данных административных источников по парниковым газам. Отчет представляют природопользователи, осуществляющие деятельность в нефтегазовой, электроэнергетической, горнодобывающей, металлургической, химической, обрабатывающей в части производства стройматериалов: цемента, извести, гипса и кирпича, выбросы парниковых газов которых превышают эквивалент двадцати тысяч тонн двуокиси углерода в год.

      28. Административные данные формируются по шести видам парниковых газов (CO2, N2О, CH4, ГФУ, ПФУ и SF6), учитываемых в счете выбросов в атмосферу.

      29. Объем выбросов загрязняющих веществ от домохозяйств определяется по результатам потребительской деятельности домохозяйств по следующей формуле:

      V(д) = V(тд) + V(од), (3)

      где;

      V(д) - объем выбросов от домохозяйств;

      V(тд) – объем выбросов от транспортных средств домохозяйств;

      V(од) – объем выбросов от отопления домохозяйств.

      30. Объем выбросов загрязняющих веществ от транспортных средств домохозяйств определяется расчетным путем по следующей формуле:

      V(тд) = (sтрансп / p ср. цена)*k, (4)

      где;

      V(тд) – объем выбросов от транспортных средств домохозяйств;

      sтрансп – объем расходов на горюче-смазочные материалы для личных транспортных средств домохозяйств;

      p ср. цена – среднегодовая розничная цена на определенный вид топлива;

      k – коэффициент выбросов.

      31. Объем расходов домашних хозяйств на горюче-смазочные материалы для личных транспортных средств определяется на основе статистических информаций, сформированных по результатам ежеквартального общегосударственного статистического наблюдения по учету ежедневных расходов.

      Цена на определенный вид топлива определяется на основе ежемесячного общегосударственного статистического наблюдения за ценами на потребительские товары и платные услуги. Расчет среднегодовой розничной цены на определенный вид топлива производится по формуле средней арифметической.

      32. Алгоритм расчета выбросов в атмосферу от транспортных средств домохозяйств основан на общей модели расчета выбросов, состоящей из нескольких этапов:

      1) на первом этапе определяется объем использованного топлива домашними хозяйствами раздельно по каждому виду топлива (в литрах, тоннах или в кубических метрах);

      2) на втором этапе полученный объем топлива переводится в тераджоули с учетом теплотворной способности каждого вида топлива раздельно для совместимости с применяемыми коэффициентами выбросов. При переводе объема топлива в тераджоули используются данные Управления статистики услуг и энергетики по национальным коэффициентам преобразования, рассчитанные на основе международных стандартов и адаптированные с учетом особенностей энергетической отрасли Республики Казахстан.

      3) на третьем этапе объем использованного топлива домашними хозяйствами по отдельно взятому виду топлива выраженный в тераджоулях умножается на коэффициент выбросов по данному виду топлива.

      33. В текущих расчетах для определения объема выбросов парниковых газов от транспортных средств домохозяйств используются коэффициенты выбросов, приведенные в Руководящих принципах национальных инвентаризаций парниковых газов Межправительственной группы экспертов по изменению климата (далее – МГЭИК 2006). Коэффициенты выбросов CO2, N2O и CH4 по умолчанию для дорожного транспорта приведены в приложении 3 к настоящей Методике.

      34. Объем выбросов загрязняющих веществ от отопления домохозяйств определяется расчетным путем по следующей формуле:

      V(од) = (sотоп / p ср. цена)*k, (5)

      где;

      V(од) - объем выбросов от отопления домохозяйств;

      sотоп – объем расходов на отопление домохозяйств;

      p ср. цена – среднегодовая розничная цена на определенный вид топлива;

      k – коэффициент выбросов.

      35. Объем расходов на отопление домохозяйств определяется на основе агрегированных данных, формируемых по результатам ежеквартального общегосударственного статистического наблюдения по расходам и доходам домашних хозяйств. Цена на определенный вид топлива определяется на основе ежемесячного общегосударственного статистического наблюдения за ценами на потребительские товары и платные услуги. Среднегодовая розничная цена на определенный вид топлива рассчитывается как простая средняя арифметическая из фактически сложившихся цен по месяцам отчетного года.

      36. В текущих расчетах для определения объема выбросов загрязняющих веществ от отопления домохозяйств используются коэффициенты выбросов, приведенные в Руководящих принципах национальных инвентаризаций парниковых газов МГЭИК 2006. Коэффициенты выбросов CO2, N2O и CH4 по умолчанию для стационарного сжигания приведены в Приложении 4 к настоящей Методике.

      37. Информация по объему выбросов парниковых газов в атмосферу от полигонов V(п), предназначенных для размещения коммунальных отходов, формируется Министерством энергетики Республики Казахстан в соответствии с отчетностью Республики Казахстан согласно Рамочной конвенции ООН об изменении климата и Киотскому протоколу. Информация по данному показателю публикуется в "Национальном докладе о кадастре Антропогенных выбросов из источников и абсорбции поглотителями парниковых газов, не регулируемых Монреальским протоколом".

      38. После определения всех составляющих методом их простого суммирования определяется общий объем выбросов в атмосферный воздух по каждому веществу отдельно за год в тоннах.

Параграф 2. Формирование первичных показателей счета отходов

      39. Счет отходов (далее – СО) регистрирует отходы производства и потребления на момент их образования или обращения с ними.

      При этом, к отходам производства относятся отходы, образующиеся в процессе хозяйственной деятельности предприятий. К отходам потребления относятся коммунальные отходы, образующиеся в населенных пунктах в результате жизнедеятельности человека и другие отходы близкие к ним по составу и характеру образования.

      40. Основные первичные показатели, необходимые для построения счета отходов определяются в соответствии со структурой счета отходов, приведенной в приложении 5 к настоящей Методике с учетом национальных особенностей и наличия данных.

      41. Отходы в СО включают материалы, находящиеся в твердом или жидком состоянии, исключая сточные воды.

      42. Счет отходов содержит информацию об образовании и об обращении с опасными и неопасными отходами.

      43. Образование отходов представляет собой общий вес или объем остатков сырья, материалов и продуктов, попавших в поток отходов, до переработки, утилизации и захоронения.

      44. Для определения общего объема образованных отходов используется следующая формула:

      V(всего)= V(про)+ V(пот)+ V(имп), (6)

      где;

      V(всего) - общий объем образованных отходов;

      V(про) – объем образованных отходов производства по отраслям экономики;

      V(пот) – объем образованных отходов потребления;

      V(имп) – объем импорта отходов.

      45. Основными источниками информации для формирования показателей счета образования отходов являются данные общегосударственных статистических наблюдений по отходам и торговле.

      46. Информация об объеме отходов производства по отраслям экономики формируется ежегодно на основе административных данных уполномоченного органа в области охраны окружающей среды.

      Сноска. Пункт 46 - в редакции приказа и.о. Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 13.12.2022 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      47. Базельской конвенцией о контроле за трансграничной перевозкой опасных отходов и их удалением для целей транспортировки, утилизации, хранения и захоронения устанавливается 3 уровня опасности отходов:

      1) зеленый – индекс G;

      2) янтарный - индекс A;

      3) красный – индекс R.

      48. Информация об отходах производства формируется по вышеуказанным 3 уровням опасности и группируется следующим образом: химические и медицинские отходы, радиоактивные отходы, металлические отходы, неметаллические, подлежащие вторичной переработке отходы, утилизированное оборудование и транспортные средства, отходы растительного и животного происхождения, смешанные бытовые и коммерческие отходы, минерально-грунтовые отходы, отходы горения, прочие отходы. При формировании данных по отходам производства применяется номенклатура ОКЭД для идентификации вида экономической деятельности.

      Сноска. Пункт 48 - в редакции приказа и.о. Руководителя Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК от 13.12.2022 № 39 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      49. Информационной базой для формирования данных об объеме отходов потребления является ежегодное общегосударственное статистическое наблюдение по сбору и вывозу коммунальных отходов. Объектами обследования являются хозяйствующие субъекты с основным и (или) вторичным видом деятельности ОКЭД – 38.

      50. Собранные и вывезенные отходы потребления распределяются по источникам образования: отходы домашних хозяйств, парковые отходы, отходы со строек, отходы производства (приравненные к бытовым), уличный мусор, отходы с рынков, прочие отходы.

      51. Информация по отходам потребления группируется по категориям материалов следующим образом: металлические отходы, неметаллические, утилизированное оборудование и транспортные средства, смешанные бытовые и коммерческие отходы, прочие отходы.

      52. Данные по импорту и экспорту отходов между странами-членами Евразийского экономического союза определяются на основе ежемесячного статистического наблюдения по взаимной торговле товарами с государствами-членами Евразийского экономического союза. Единицами статистического наблюдения являются хозяйствующие субъекты, осуществляющие экспорт и (или) импорт с государствами-членами Евразийского экономического союза.

      53. Статистическая информация об объеме импорта и экспорта отходов между странами, не являющимися членами Евразийского экономического союза, определяется на основе общегосударственных статистических наблюдений по торговле.

      54. Группировка информации по объему импорта и экспорта отходов осуществляется в соответствии с "Товарной номенклатурой внешнеэкономической деятельности ЕАЭС" (далее – ТН ВЭД ЕАЭС).

      55. После определения всех составляющих, методом их простого суммирования определяется общий объем образованных отходов. Совокупный объем образованных отходов измеряется в тоннах.

      56. Обращение с отходами представляет собой виды деятельности, связанные с отходами, включая предупреждение и минимизацию образования отходов, учет и контроль, накопление отходов, а также сбор, переработку, утилизацию, обезвреживание, транспортировку, хранение (складирование) и удаление отходов.

      57. Источником информации об обращении с отходам производства являются административные данные административных источников по опасным отходам. Информация по периодичности и кругу обследуемых единиц приведена в пункте 46 настоящей Методики.

      58. Информация об обращении с отходами потребления формируется на основе общегосударственного статистического наблюдения по сортировке, утилизации и депонированию отходов. Информация по периодичности и кругу обследуемых единиц по данному наблюдению приведена в пункте 49 настоящей Методики.

      59. Объем переработанных, утилизированных и размещенных на полигонах размещения отходов измеряется в тоннах.

Параграф 3. Формирование первичных показателей счета общих
затрат на охрану окружающей среды

      60. Основные первичные показатели, используемые для построения счета общих затрат на охрану окружающей среды определяются в соответствии со структурой счета общих затрат на охрану окружающей среды (условный пример в тысячах тенге), приведенной в приложении 6 к настоящей Методике с учетом национальных условий и наличия данных.

      61. Общие затраты на охрану окружающей среды включают инвестиции в основной капитал, направленные на охрану окружающей среды и текущие расходы на охрану окружающей среды.

      62. Затраты на охрану окружающей среды классифицируются в соответствии с ведомственным классификатором видов деятельности и затрат по охране окружающей среды и управления ресурсами (далее – КДЗООС и УР), разработанный и утвержденный в соответствии с законодательством Республики Казахстан о техническом регулировании и на базе международных классификаторов: "Классификатор видов деятельности и затрат по охране окружающей среды" (The Classification of Environmental Protection Activities and Expenditure" (СЕРА 2000)), "Классификация деятельности по управлению ресурсами" (Classification of Resource Management Activities (CReMA 2008)) и "Класификатор природоохранной деятельности" (Classification of environmental activities (CEA 2011)). Данный классификатор предназначен для классификации видов деятельности, характеризующих охрану окружающей среды.

      63. Охрана окружающей среды в соответствии с КДЗООС и УР включает все виды целенаправленной деятельности по предотвращению, снижению и прекращению загрязнения или любого иного ущерба окружающей среде в результате производственного процесса или использования товаров и услуг и объединяет девять направлений видов природоохранной деятельности:

      1) охрана атмосферного воздуха и проблемы изменения климата;

      2) очистка сточных вод;

      3) обращение с отходами;

      4) защита и реабилитация почвы, подземных и поверхностных вод;

      5) снижение шумового и вибрационного воздействия;

      6) сохранение биоразнообразия и среды обитания;

      7) защита от радиационного воздействия (исключая вопросы внешней государственной безопасности);

      8) научно-исследовательские работы;

      9) другие направления природоохранной деятельности.

      64. Инвестиции в основной капитал и текущие расходы, направленные на охрану окружающей среды группируются по видам экономической деятельности согласно Номенклатуре ОКЭД и по девяти направлениям видов природоохранной деятельности согласно КДЗООС и УР.

      65. Для определения общего объема затрат на охрану окружающей среды используется следующая формула:

      V(всего)= V(инв)+ V(тек), (7)

      где;

      V(всего) – общий объем затрат на охрану окружающей среды;

      V(инв) – объем инвестиций в основной капитал, направленные на охрану окружающей среды;

      V(тек) – объем текущих расходов, направленные на охрану окружающей среды.

      66. Информация об инвестициях в основной капитал и текущих расходах, направленных на охрану окружающей среды в статистических обследованиях предприятий, отражается на основе данных первичного учета фактических затрат на охрану окружающей среды.

      67. Статистическая информация об объеме инвестиций, направленных на охрану окружающей среды формируется на основе ежегодного общегосударственного статистического наблюдения об инвестиционной деятельности. Единицами статистического наблюдения являются хозяйствующие субъекты, осуществляющие инвестиционную деятельность по охране окружающей среды, независимо от вида экономической деятельности. Детализация затрат по видам природоохранной деятельности осуществляется в соответствии с КДЗООС и УР.

      68. К инвестициям в основной капитал, направленным на охрану окружающей среды относятся все капиталовложения, осуществляемые за счет всех источников финансирования. К ним относятся затраты на новое строительство, расширение, реконструкцию, техническое перевооружение и модернизацию объектов, приводящие к увеличению первоначальной стоимости объекта, приобретению машин, оборудования, транспортных средств и прочее.

      69. Текущие расходы на охрану окружающей среды формируются на основе данных ежегодного общегосударственного статистического наблюдения по затратам на охрану окружающей среды. Единицами статистического наблюдения являются хозяйствующие субъекты, независимо от вида экономической деятельности, использующие природные ресурсы, имеющие выбросы и сбросы загрязняющих веществ, отходы производства. Детализация текущих затрат по видам природоохранной деятельности осуществляется в соответствии с КДЗООС и УР.

      70. К текущим расходам на охрану окружающей среды относятся текущие (эксплуатационные) затраты хозяйствующих субъектов, связанные с деятельностью по охране окружающей среды.

      В состав текущих затрат на охрану окружающей среды включаются:

      содержание и эксплуатация основных фондов по охране окружающей среды (без расходов на их модернизацию и реконструкцию) - сырье, материалы и другие продукты, топливо и электроэнергия, используемые при эксплуатации природоохранных фондов, затраты на текущий ремонт этих фондов, на содержание персонала, обслуживающего данные фонды, платежи по страховке, касающиеся природоохранных сооружений и оборудования;

      затраты на сбор, хранение/захоронение и переработку или обезвреживание, уничтожение, размещение отходов производства и потребления собственными силами;

      организация самостоятельного контроля за вредным воздействием на окружающую среду и мониторинговые мероприятия, научно-технические исследования, управление природоохранной деятельностью в организации;

      текущие мероприятия по сохранению и восстановлению качества окружающей среды, нарушенной в результате ранее проводившейся хозяйственной деятельности;

      прочие текущие мероприятия по снижению вредного воздействия на окружающую среду.

      71. Общий объем затрат на охрану окружающей среды группируется по видам экономической деятельности согласно Номенклатуре ОКЭД и по девяти направлениям видов природоохранной деятельности согласно КДЗООС и УР.

      72. После определения объемов инвестиций в основной капитал и текущих расходов, направленных на охрану окружающей среды, методом их простого суммирования определяется общий объем затрат на охрану окружающей среды за год в тысячах тенге.

Глава 4. Редактирование данных

      73. В целях качественного формирования показателей первичных данных для построения экологического счета в СНС применяется многоуровневая система контроля данных (редактирование, корректировка и импутация). Проведение многоуровневой системы контроля является важным мероприятием, направленным на выявление ошибочных и недостающих данных, так как информация, необходимая для построения экологического счета в СНС формируется из разных источников, таких как общегосударственной и ведомственной статистики, административных данных. Редактирование и импутация данных осуществляется на уровне микро- и макроредактирования.

      74. Методы и способы системы контролей основываются на "Методике по редактированию данных в статистике производства и окружающей среды", утвержденной приказом исполняющего обязанности Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 29 марта 2016 года № 51, (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 13626) (далее – Методика редактирования).

      75. Обеспечение полного охвата круга респондентов по счетам выбросов в атмосферу и отходам осуществляется на основе общих стандартных требований, предъявляемых к качеству статистической информации, на уровне микроредактирования согласно Методике редактирования. Обеспечение качества и достоверности первичных показателей текущих затрат на охрану окружающей среды осуществляется путем редактирования данных с учетом специфики формирования данных.

      76. Источником возникновения возможных ошибок, допускающихся при формировании текущих затрат на охрану окружающей среды является не обеспечение специалистами территориальных органов по определенным причинам полноты охвата обследуемых совокупностей (респондентов) по общегосударственному статистическому обследованию по затратам на охрану окружающей среды, так как индивидуальный каталог по статистическому обследованию включает все виды экономической деятельности хозяйствующих субъектов.

      Для выявления недостающих респондентов осуществляется контроль между общегосударственными статистическими наблюдениями по затратам на охрану окружающей среды, по заготовке древесины и проведении лесокультурных и лесохозяйственных работ и по охоте и отлове. Контроль между общегосударственными статистическими наблюдениями осуществляется путем сопоставления индивидуальных каталогов. При выявлении неполного охвата обследуемых единиц, на основе правил импутации производится исправление ошибок, путем дополнения индивидуального каталога недостающими единицами статистического наблюдения. Данные недостающих единиц обследований включаются в текущие расходы на охрану окружающей среды путем вменения первичных данных вышеуказанных наблюдений.

Глава 5. Распространение и публикация данных

      77. Публикация данных и представление информации по экологическим счетам предусмотрены раздельно в форме таблиц в физическом и стоимостном выражениях, а так же в комбинированном формате представления данных (в виде гибридных таблиц), где информация представляется в согласованном формате, сочетающая в себе комплексные физические и стоимостные данные. Представленные данные охватывают широкий спектр информации по конкретным темам (например, выбросы в атмосферу, отходы и затраты на охрану окружающей среды), сравнивают информацию по различным темам, а также выводят показатели, использующие как физические, так и стоимостные данные.

      78. Информация, формируемая на основе общегосударственных статистических наблюдений, применяемая при построении экологического счета в СНС публикуется согласно заранее установленным срокам выпуска информации. Информация размещается одновременно для всех пользователей на интернет-ресурсе Комитета в виде статистических бюллетеней, экспресс-информаций, пресс-релизов и сборников.

      Статистическая информация, формируемая по административным данным распространяется государственным органом на интернет-ресурсе.

      Публикация для пользователей сопровождается краткими методологическими пояснениями.

  Приложение 1
к Методике по формированию
первичных показателей,
необходимых для построения
экологического счета в
Системе национальных счетов

Схема потока данных в СЭЭУ

      (от первичных данных к счетам)



  Приложение 2
к Методике по формированию
первичных показателей,
необходимых для построения
экологического счета в
Системе национальных счетов



  Приложение 3
к Методике по формированию
первичных показателей,
необходимых для построения
экологического счета в
Системе национальных счетов

Коэффициенты выбросов CO2, N2O и CH4 по умолчанию для
дорожного транспорта

Коэффициенты выбросов CO2 по умолчанию для дорожного

транспорта и диапазоны неопределенности

Вид топлива

По умолчанию (кг/ТДж)

Нижний

Верхний

Автомобильный бензин

69 300

67 500

73 000

Бензин/Дизтопливо

74 100

72 600

74 800

Сжиженный нефтяной газ

63 100

61 600

65 600

Керосин

71 900

70 800

73 700

Смазочные материалы

73 300

71 900

75 200

Сжатый природный газ

56 100

54 300

58 300

Сжиженный природный газ

56 100

54 300

58 300

Коэффициенты выбросов N2O и CH4 по умолчанию для дорожного транспорта

Вид топлива/Репрезентативная категория транспортных средств

CH4

(кг/ТДж)

N2O

(кг/ТДж)

По

умолчанию

Нижний

Верхний

По

умолчанию

Нижний

Верхний

Автомобильный бензин – Неконтролируемые

33

9,6

110

3,2

0,96

11

Автомобильный бензин – Катализатор окисления

25

7,5

86

8,0

2,6

24

Автомобильный бензин – Легкий грузовой транспорт с малым пробегом, производства 1995 года или позже

3,8

1,1

13

5,7

1,9

17

Бензин/Дизтопливо

3,9

1,6

9,5

3,9

1,3

12

Природный газ

92

50

1540

3

1

77

Сжиженный нефтяной газ

62

нд

нд

0,2

нд

нд

Этанол, грузовики, США

260

77

880

41

13

123

Этанол, автомобили, Бразилия

18

13

84

нд

нд

нд

  Приложение 4
к Методике по формированию
первичных показателей,
необходимых для построения
экологического счета в
Системе национальных счетов

Коэффициенты выбросов CO2, N2O и CH4 по умолчанию для
стационарного сжигания

Коэффициенты выбросов по умолчанию для стационарного сжигания в категориях коммунального/сельского/лесного/рыбного хозяйства и рыбоводства (кг парникового газа на ТДж на основе низшей теплоты сгорания)

Топливо

CO2

CH4

N2O

Коэфф. выбросов по умолч.

Нижний предел

Верхний предел

Коэфф. выбросов по умолч.

Нижний предел

Верхний предел

Коэфф. выбросов по умолч.

Нижний предел

Верхний предел

Сырая нефть

73 300

71 100

75 500

10

3

30

0,6

0,2

2

Оримульсия

r 77 000

69 300

85 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Сжиженный природный газ

r 64 200

58 300

70 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Бензин

Автобензин

r 69 300

67 500

73 000

10

3

30

0,6

0,2

2

Авиабензин

r 70 000

67 500

73 000

10

3

30

0,6

0,2

2

Бензин для реактивных двигателей

r 70 000

67 500

73 000

10

3

30

0,6

0,2

2

Керосин для реактивных двигателей

r 71 500

69 700

74 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Другие виды керосина

71 900

70 800

73 700

10

3

30

0,6

0,2

2

Сланцевое масло

73 300

67 800

79 200

10

3

30

0,6

0,2

2

Газойль/Дизельное топливо

74 100

72 600

74 800

10

3

30

0,6

0,2

2

Топочный мазут

77 400

75 500

78 800

10

3

30

0,6

0,2

2

Сжиженный нефтяной газ

63 100

61 600

65 600

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Этан

61 600

56 500

68 600

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Нафта

73 300

69 300

76 300

10

3

30

0,6

0,2

2

Битум

80 700

73 000

89 900

10

3

30

0,6

0,2

2

Смазочные материалы

73 300

71 900

75 200

10

3

30

0,6

0,2

2

Нефтяной кокс

r 97 500

82 900

115 000

10

3

30

0,6

0,2

2

Сырье нефтепереработки

73 300

68 900

76 600

10

3

30

0,6

0,2

2

Прочие нефтепродукты

Нефтезаводской газ

n 57 600

48 200

69 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Твердые парафины

73 300

72 200

74 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Уайтспирит и СОТК

73 300

72 200

74 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Другие нефтепродукты

73 300

72 200

74 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Антрацит

98 300

94 600

101 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Кокс уголь

94 600

87 300

101 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Другие виды битуминозного угля

94 600

89 500

99 700

300

100

900

1,5

0,5

5

Полубитуминозный уголь

96 100

92 800

100 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Лигнит

101 000

90 900

115 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Горючий сланец и Битуминозные пески

107 000

90 200

125 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Брикетированный бурый уголь

n 97 500

87 300

109 000

n 300

100

900

1,5

0,5

5

Патентованное Топливо

97 500

87 300

109 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Кокс

Печной и лигнитовый кокс

r 107 000

95 700

119 000

300

100

900

n 1,5

0,5

5

Газовый кокс

r 107 000

95 700

119 000

r 5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Угольный деготь

n 80 700

68 200

95 300

n 300

100

900

r 1,5

0,5

5

Производные газы

Заводской газ

n 44 400

37 300

54 100

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Коксовый газ

n 44 400

37 300

54 100

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Доменный газ

n 260 000

219 000

308 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Газ кислородных плавильных печей

n 82 000

145 000

202 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Природный газ

56 100

54 300

58 300

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Бытовые отходы (небиологические фракции)

n 91 700

73 300

121 000

300

100

900

4

1,5

15

Промышленные отходы

n 143 000

110 000

183 000

300

100

900

4

1,5

15

Нефтяные отходы

n 73 300

72 200

74 400

300

100

900

4

1,5

15

Торф

106 000

100 000

108 000

n 300

100

900

n 1,4

0,5

5

Твердое топливо

Древесина /древесный отходы

n 112 000

95 000

132 000

300

100

900

4

1,5

15

Щелок (Черный щелок)

n 95 300

80 700

110 000

n 3

1

18

n 2

1

21

Другие виды первичной твердой биомассы

n 100 000

84 700

117 000

300

100

900

4

1,5

15

Древесный уголь

n 112 000

95 000

132 000

200

70

600

1

0,3

3

Жидкое топливо

Биобензин

n 70 800

59 800

84 300

10

3

30

0,6

0,2

2

Био-дизтопливо

n 70 800

59 800

84 300

10

3

30

0,6

0,2

2

Другие виды жидкого биотоплива

n 79 600

67 100

95 300

10

3

30

0,6

0,2

2

Биогаз

Газ из органических отходов

n 54 600

46 200

66 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Канализационный газ

n 54 600

46 200

66 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Другие биогазы

n 54 600

46 200

66 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Др. виды еископаемого топлива

Бытовые отходы (фракция биомассы)

n 100 000

84 700

117 000

300

100

900

4

1,5

15

  Приложение 5
к Методике по формированию
первичных показателей,
необходимых для построения
экологического счета в
Системе национальных счетов





  Приложение 6
к Методике по формированию
первичных показателей,
необходимых для построения
экологического счета в
Системе национальных счетов



Ұлттық шоттар жүйесінде экологиялық шоттарды құрастыру үшін қажетті алғашқы көрсеткіштерді қалыптастыру бойынша әдістемені бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті төрағасының 2016 жылғы 12 қазандағы № 238 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылғы 14 қарашада № 14417 болып тіркелді.

      "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 12-бабы 5) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі төрағасының 2020 жылғы 23 қазандағы № 9-нқ бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы туралы ереженің 15-тармағы 20) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының м.а. 13.12.2022 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      1. Қоса беріліп отырған Ұлттық шоттар жүйесінде экологиялық шоттарды құрастыру үшін қажетті алғашқы көрсеткіштерді қалыптастыру бойынша әдістеме бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Өндіріс және қоршаған орта статистикасы басқармасы Заң басқармасымен бірлесіп заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

      2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспасөз басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберілуін;

      3) осы бұйрықтың мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін қағаз және электрондық түрде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберілуін;

      4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

      3. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Өндіріс және қоршаған орта статистикасы басқармасы осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің құрылымдық бөлімшелеріне және аумақтық органдарына жұмыс бабында басшылыққа алу және пайдалану үшін жеткізсін.

      4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының орынбасарына (Г.М. Керімханова) жүктелсін.

      5. Осы бұйрық оның алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы


Ұлтттық экономика министрлігі


Статистика комитетінің төрағасы

Н. Айдапкелов


  Қазақстан Республикасы
Ұлттық экономика министрлігі
Статистика комитеті төрағасының
2016 жылғы 12 қазандағы
№ 238 бұйрығымен бекітілді

Ұлттық шоттар жүйесінде экологиялық шоттарды құрастыру үшін
қажетті алғашқы көрсеткіштерді қалыптастыру бойынша әдістеме
1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Ұлттық шоттар жүйесінде (бұдан әрі - ҰШЖ) Экологиялық шоттарды құрастыру үшін қажетті алғашқы көрсеткіштерді қалыптастыру бойынша әдістеме (бұдан әрі - Әдістеме) халықаралық стандарттарға сәйкес қалыптастырылатын және "Мемлекеттік статистика туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 19 наурыздағы Заңына (бұдан әрі - Заң) сәйкес бекітілетін статистикалық әдіснамаға жатады.

      2. Осы Әдістеменің мақсаты ҰШЖ-да экологиялық шотты құрастыру үшін қоршаған ортаны қорғау статистикасы бойынша алғашқы көрсеткіштер жүйесін қалыптастырудың негізгі қағидаттарын және тәртібін анықтайды.

      3. Әдістемені Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы (бұдан әрі – Бюро) экологиялық көрсеткіштерді қалыптастыру кезінде қолданады.

      Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының м.а. 13.12.2022 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      4. Әдістеме Қазақстан Республикасы экономикасының ерекшеліктерін ескере отырып бейімделген, Біріккен Ұлттар Ұйымының халықаралық стандарттары ретінде басылған "Экологиялық-экономикалық есеп жүйесінің (ЭЭЕЖ 2012)" (бұдан әрі – ЭЭЕЖ) принциптерін және ұсынымдарын ескере отырып әзірленген.

      5. Осы Әдістемеде Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінде, Заңда айқындалған мәндердегі ұғымдар және келесі негізгі анықтамалар қолданылады:

      1) атмосфераға шығарындылар – экологиялық жүйенің бөлігі болып табылатын атмосфераға экономика жүйесінің шаруашылық субъектілерінен (өндіріс немесе тұтыну үдерісінің нәтижесінде) газ тәрізді немесе дисперсті материалдардың физикалық ағыны;

      2) құндық белгідегі ағындар – ақшалай бірлікте өлшенетін айналым;

      3) құндық белгідегі қорлар – ақшалай бірлікте өлшенетін қазіргі уақыттағы активтер саны;

      4) қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған ағымдық шығындар – кәсіпорындар мен ұйымдардың іс-шараларды жүргізуге, технологиялық үдерістер мен өндірістердің ағымдағы жұмысын қамтамасыз етуге, сонымен бірге ластаушы заттарды (өнімдерді) азайту, тазалау (қайта өңдеу), алдын-ала және/немесе жою мақсатында әзірленген және жұмыс жасайтын машина және жабдықтарды ұстауға және пайдалануға кеткен шығындар;

      5) мекеме – бір жерде орналасқан және өндірістік қызметтің бір түрімен айналысатын немесе қосылған құн бағасының негізгі бөлігі маңызды бөлігіне ие кәсіпорын немесе кәсіпорын бөлігі;

      6) ұлттық шоттар жүйесі – шотты жүргізудің нақты ережелеріне және экономикалық теория принциптеріне негізделген макро деңгейдегі есепке сәйкес және экономикалық қызмет көрсеткіштерін санау бойынша халықаралық деңгейде келісілген стандартты жиынтық;

      7) физикалық белгідегі ағындар – натуралдық бірлікте өлшенетін айналымдар;

      8) физикалық белгідегі қорлар – натуралды бірлікте өлшенетін қазіргі уақыттағы активтер саны;

      9) экологиялық-экономикалық есеп жүйесінің орталық негізі – экономика және қоршаған орта арасындағы өзара әрекеттестігін, сондай-ақ экологиялық активтер қорының бар болуын және өзгеруін сипаттайтын көп мақсатты концептуалды негіз.

2-тарау. Экологиялық-экономикалық есеп жүйесінің орталық негізі
және құрылымы

      6. ЭЭЕЖ ресурстардың қорларын және ағындарын қамтитын экологиялық және экономикалық ақпаратты ұйымдастырдың жүйелі тәсілін қарастырады. Ақпарат экологиялық және экономикалық көрсеткіштерді сараптау үшін пайдаланады. Деректер кесте түрінде заттай және құндық түрде, сондай-ақ аралас форматта келтіріледі.

      7. ЭЭЕЖ деректер ағынының жүйесі (алғашқы деректерден шоттарға дейін) осы Әдістемеге 1-қосымшада келтірілген. Осы сызбаға сәйкес экологиялық шот қоршаған орта статистикасының кең ауқымын қамтитын 12 шоттардан тұрады. Барлық экологиялық шоттар өзара байланысты.

      8. Экологиялық шот үш шоттар тобынан тұрады:

      1) Физикалық және гибридтік ағындық шоттар (1-топ) бес түрлі шоттан тұрады:

      атмосфераға шығарындылар шоты;

      суға төгінділер шоты;

      су ағыны шоты;

      энергетикалық және материалдық ағындық шоты;

      қалдықтар шоты.

      2) Табиғи ресурстар\активтер шоты (2-топ) келесі төрт шоттан тұрады:

      жер қабаты шоты;

      орман ресурстарының шоты;

      су қорының шоты;

      минералды және энергетикалық ресурстар шоты.

      3) Экологиялық қызмет шоты (3-топ) үш шот түрінен тұрады:

      қоршаған ортаға жұмсалған шығындар шоты;

      экологиялық салықтар және субсидиялар шоты;

      экологиялық тауарлар және қызмет секторы шоты.

      ЭЭЕЖ енгізудің модульдік және икемді тәсілі Ұлттық статистика қызметтеріне өздерінің мүдделеріне және алғашқы дерек көздерінің болуына байланысты экологиялық шоттарды кезеңмен енгізуге мүмкіндік береді. ЭЭЕЖ құрылымы оны бөлігімен де, толықтай да тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

3-тарау. Ұлттық деңгейде экологиялық шотты құрастыру үшін
алғашқы көрсеткіштерді қалыптастыру

      9. ЭЭЕЖ орталық негізінің экологиялық шоттарын қалыптастыру кезінде қолданылатын алғашқы көрсеткіштер қоршаған орта статистикасын жүргізу үдерісінде қалыптастырылады. Қазақстан Республикасының экологиялық көрсеткіштер жүйесі ресми статистикалық және әкімшілік дерек көздерінің негізінде қалыптастырылады.

      10. Халықаралық деңгейде салыстырмалы деректер алуға мүмкіндік беретін қоршаған ортаны қорғау статистикасы саласындағы көрсеткіштер жүйесі, жіктелімдер және есепке алулар Біріккен Ұлттар Ұйымының Европалық Экономика Комиссиясының (БҰҰ ЕЭК), Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ), Европалық кеңестің статистикалық қызметі (ЕКСҚ) және Біріккен Ұлттар Ұйымы Статистикалық бөлімінің (БҰҰСБ) ұсынымдарына негізделген.

      11. ЭЭЕЖ енгізу тәсілдеріне сәйкес ұлттық деңгейде кезеңмен келесі экологиялық шоттар енгізілуде:

      атмосфераға шығарындылар;

      қалдықтар;

      қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған жалпы шығындар.

      Осы әдістемеде аталған шоттарды құрастыру үшін алғашқы деректерді қалыптастыру үдерісінің қадамдары сипатталған.

1-параграф. Атмосфераға шығарындылар шотының алғашқы
көрсеткіштерін қалыптастыру

      12. Атмосфераға шығарындылар шоты (бұдан әрі – АШШ) экономикалық жүйедегі шаруашылық субъектілерден атмосфераға газ тәрізді және дисперстік материалдар ағынын тіркейді.

      13. Атмосфераға шығарындылар шотын құрастыру үшін қолданылатын негізгі алғашқы көрсеткіштер және оларды есептеу алгоритмі ұлттық ерекшеліктерді және деректердің болуын ескере отырып, осы Әдістемеге

      2-қосымшада келтірілген атмосфераға шығарындылар шотының құрылымына сәйкес анықталады.

      14. Атмосфераға шығарындылар өндіріс үдерістерінен, тұтыну және жиналу нәтижесінде мекемелер және үй шаруашылықтарының атмосфераға шығаратын газ тәріздес және қатты заттары болып табылады.

      15. Атмосфераға шығарындылар шоты стационарлық және жылжымалы ластау көздерінен атмосфераға ластайтын заттар шығарындылардың көлемі жөніндегі ақпаратты құрайды.

      16. Атмосфераға шығарындылар шотын есептеу антропогендік шығарындыларға, атмосфераға адам шығарған шығарындыларға баса назар аударылады және өлшеу (есептеу) әдісімен жүргізіледі. Табиғи көздерден атмосфераға шығарындылар (мысалы, вулкандар, орман өрті және басқалар) есепке алынбайды.

      17. Атмосфераға шығарындылар шоты өндірістік бірліктер тобы болып табылатын экономиканың барлық салаларын, сондай-ақ үй шаруашылықтарын қамтиды. Үй шаруашылықтарының тұтынуы тікелей атмосфераға шығарындылармен байланысты болған жағдайда олар салалардан бөлек тұтынушы ретінде қарастырылады. Үй шаруашылықтары атмосфераға тікелей шығарындыларды жіберетін ірі көздер болып табылады және атмосфераға шығарынды тұрғысынан үш ішкі классқа бөлінеді:

      көлік;

      жылыту/суыту;

      басқалары.

      18. Өндіріс, тұтыну және жинау үдерісі нәтижесінде атмосфераға шығарындылар бойынша деректер АШШ-да есепті жылға есептеледі. Коммуналдық қалдықтарды орналастыруға арналған бақыланатын полигондардан атмосфераға шығарындылар өткен кезеңдерде өндіріс, тұтыну және жинау нәтижесіндегі шығарындыларды көрсетеді. Коммуналдық қалдықтарды орналастыруға арналған бақыланатын қоқыс полигондардан атмосфераға шығарындылар көлемі атмосфераға шығарындыларды есептеу алгоритміне сәйкес экономика салалары бойынша шығарындылар көлемінде есептелмейді.

      19. Атмосфералық ауаға шығарындылардың жалпы көлемі келесі формула бойынша есептеледі:

      V(барлығы)=V(с) + V(ү)+V(п), ), (1)

      мұнда;

      V(барлығы) – атмосфералық ауаға шығарындылардың жалпы көлемі;

      V(с) – экономика салалары бойынша шығарындылар көлемі;

      V(ү) – үй шаруашылықтарынан шыққан шығарындылар көлемі;

      V(п) – коммуналдық қалдықтарды орналастыру үшін арналған бақыланатын қоқыс полигондарынан шыққан шығарындылар көлемі.

      20. Экономика салалары бойынша ластау заттарының шығарындыларының көлемі өндірістік бірліктегі экономикалық қызмет түрлері шығарындыларының жиынтығы ретінде анықталады:

      V(б)=V(аш)+ V(кө)+V(өө)+V(к)+ V(өс), (2)

      мұнда;

      V(б) – экономика салалары бойынша шығарындылардың көлемі;

      V(аш) – ауыл шаруашылығынан шығарындылар көлемі;

      V(кө) – кен өндіру өнеркәсібінен шығарындылар көлемі;

      V(өө) – өңдеу өнеркәсібінен шығарындылар көлемі;

      V(к) – көлік саласынан шығарындылар көлемі;

      V(өс) – өзге де салалардан шығарындылар көлемі.

      21. Үй шаруашылықтарының атмосфераға шығарындылар және энергетика статистикасының жалпымемлекеттік статистикалық байқауының деректері атмосфераға шығарындылар шотының көрсеткіштерін қалыптастыру үшін ақпараттың негізгі көздері болып табылады.

      22. Стационарлық көздерден ластаушы заттардың шығарындылары көрсеткішін қалыптастыру үшін атмосфералық ауаны қорғау жөніндегі жыл сайынғы жалпымемлекеттік статистикалық байқау деректері қолданылады. Атмосфераға жалпы ластаушы шығарындыларына және тазарту құралдарының болуына қарамастан ауаны ластайтын тұрақты көздері бар шаруашылық субъектілері атмосфераға ластаушы затардың шығарындылары бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқау бірлігі болып табылады.

      23. Стационарлық көздерден атмосфераға ластаушы заттар шығарындылары бойынша деректерді жинау Заңның 12-бабы 8-тармақшасына сәйкес "Ерекше ластаушы заттардың анықтамалығына" сай заттардың түрлері бойынша жүзеге асырылады.

      24. "Ерекше ластайтын заттардың анықтамалығында" атмосфераға шығарындылар шотын қамтитын ауаны ластаушы заттардың және дисперстік құрамдардың келесі негізгі түрлері келтірілген (қатты бөлшектер диаметрі 10 мкм (ҚБ10), қатты бөлшектер диаметрі 2,5 мкм (ҚБ2,5), күкіртті ангидрид (SO2), күкірт сутегі (H2S), көмір тотығы (CO), (NО2 есептегендегі) азот тотығы, аммиак, (ұшпалы органикалық және метан қоспаларынсыз (CH4)) көмірсутектер, ұшпалы органикалық қосылымдар (ҰОК)).

      25. Атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары "Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуішіне" (бұдан әрі – ЭҚҚЖ) сәйкес атмосфераға ластаушы шығарындыларының көздері болып табылатын экономикалық қызмет түрлері бойынша қалыптасады. Саланы нақтылау секция деңгейінде жүргізіледі.

      26. Жылжымалы көздерден атмосфераға шығарындылар бойынша ақпарат парниктік газдар бойынша ғана қалыптасады.

      27. Парниктік газдар бойынша әкімшілік көздерден әкімшілік деректері негізінде жыл сайын парниктік газдардың шығарындылары жөніндегі ақпарат қалыптастырылады. Есепті мұнайгаз, энергетика, тау металлургия, химия, парниктік газдар шығарындылары көміртек қостотығының жылына жиырма мың тонна эквивалентінен асатын құрылыс материалдарының өндірісі бөлігінде: цемент, әк, гипс және кірпіш өңдеу саласында қызметін жүзеге асыратын табиғатты пайдаланушылары тапсырады.

      28. Атмосфераға шығарындылар есебінен ескерілетін парниктік газдардың алты түрі (CO2, N2O, CH4, ГФК, ПФК, SF6) бойынша әкімшілік деректер қалыптасады.

      29. Үй шаруашылығының тұтыну қызметі нәтижесі бойынша үй шаруашылығынан ластаушы заттардың шығарындылары келесі формула бойынша анықталады:

      V(ү)=V(кқ)+V(үж), (3)

      мұнда;

      V(ү) – үй шаруашылығынан шығарындылардың көлемі;

      V(кқ) – үй шаруашылығындағы көлік құралдарынан шығарындылардың көлемі;

      V(үж) – үй шаруашылығын жылытудан шығарындылардың көлемі.

      30. Үй шаруашылығындағы көлік құралдарынан шығарындылардың көлемі есеп жолымен келесі формула бойынша есептеледі:

      V(үк)= (Sкөлік\Pорт.баға)*K, (4)

      мұнда;

      V(үк) - үй шаруашылығындағы көлік құралдарынан шығарындылар көлемі;

      Sкөлік – үй шаруашылығындағы жеке көлік құралдары үшін жанар-жағар май материалдарына кеткен шығындар көлемі;

      Pорт.баға - белгілі бір отын түрлеріне орташа баға;

      K- шығарындылар коэффиценті.

      31. Үй шаруашылығындағы жеке көлік құралдар үшін жанар-жағар май материалдарына кеткен шығындардың көлемі күнделікті шығындарды есептеу бойынша тоқсандық жалпымемлекеттік статистикалық байқау нәтижелері бойынша қалыптастырылған, статистикалық ақпарат негізінде анықталады.

      Белгілі бір отын түрінің бағасы тұтыну тауарларының бағасына және ақылы қызметтерге ай сайынғы жалпымемлекеттік статистикалық байқау негізінде анықталады. Белгілі бір отын түріне орташа жылдық бөлшек бағаны есептеу орташа арифметикалық формула бойынша жүргізіледі.

      32.Атмосфераға шығарындыларды есептеу алгоритмі бірнеше кезеңнен тұратын шығарындыларды есептеудің жалпы моделіне негізделген:

      1) бірінші кезеңде әр отын бойынша үй шаруашылығындағы қолданылған отын көлемі (литрмен, тоннамен немесе мерт кубпен) анықталады;

      2) екінші кезеңде алынған отын көлемі қолданылатын шығарындылар коэффицентімен сәйкестігі үшін әр отын түріне бөлек жылу беру мүмкіндігін ескеріп терраджоульге ауыстырылады. Отын көлемін терраджоульге ауыстыру кезінде халықаралық стандарттар негізінде есептелген Қазақстан Республикасының Энергетика саласының ерекшелігін ескеріп бейімделген ұлттық өзгеру көэффиценттері бойынша Қызмет көрсету және энергетика статистикасы басқармасының деректері қолданылады.

      3) үшінші кезеңде тераджольмен көрсетілген үй шаруашылығында отынның әр түрі жеке алынып, отынның көлемі қолданылған осы түрі бойынша шығарындылар коэффицентіне көбейтіледі.

      33. Үй шаруашылығының көлік құралдарынан парниктік газдар шығарындыларының көлемін анықтау үшін Климаттың өзгеруі бойынша Үкіметаралық сарапшылар тобында (бұдан әрі – КӨҮСТ 2006) келтірілген коэффиценттер қолданылады. Жол көліктері үшін CO2, N2O и CH4 бойынша шығарындылар коэффиценті осы Әдістемеге 3-қосымшада келтірілген.

      34. Үй шаруашылығын жылытудан ластаушы заттар шығарындыларының көлемі келесі формула бойынша есептеледі:

      V (үж)= (Sжылыту \ Рорт. баға)*k, (5)

      мұнда;

      V (үж) – үй шаруашылығын жылытудан шығарындылар көлемі;

      Sжылыту – үй шаруашылығын жылытуға кеткен шығын көлемі;

      Рорт. баға – белгілі бір отын түріне орташа жылдық бөлшек баға;

      k – шығарынды коэффиценті.

      35. Үй шаруашылығын жылытуға кеткен шығын көлемі тоқсан сайынғы үй шаруашылықтарының шығыстары мен табыстары бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқау негізінде қалыптастырылатын агрегатталған деректер негізінде анықталады. Отынның белгілі бір түріне баға тұтыну тауарлары және ақылы көрсетілетін қызметтер бағаларына ай сайынғы жалпымемлекеттік статистикалық байқаудың негізінде анықталады. Белгілі бір отын түріне орташа жылдық бөлшек баға есепті жылдың айлары бойынша нақты қалыптасқан бағадан қарапайым орташа арифметикалық ретінде есептеледі.

      36. Үй шаруашылығын жылытудан ластаушы заттардың шығарындыларының көлемін анықтау үшін ағымдық есепте КӨҮСТ 2006 Парниктік газдарды түгендеудің ұлттық басқарушы принциптерінде келтірілген шығарындылар коэффиценті қолданылады. CO2, N2O и CH4 шығарындылар коэффиценттері стационарлық жағу үшін осы Әдістемеге 4-қосымшада келтірілген.

      37. Коммуналдық қалдықтарды орналастыру үшін арнайы қоқыс полигондарынан V(п) парниктік газдар шығарындыларының көлемі бойынша ақпаратты климаттың өзгерісі туралы БҰҰ негіздемелік конвенциясына және Киоттық хаттамаға сәйкес Қазақстан Республикасының міндеттеріне сай Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі қалыптастырады. Осы көрсеткіш бойынша ақпарат "Монреаль хаттамасымен реттелмейтін, көздерден анторпогендік шығарындылар кадастры және парниктік газдарды жұтатын абсорбациялар туралы Ұлттық баяндамада" жарияланады.

      38. Барлық құралатын әдістерді анықтаған соң қарапайым қосу әдісімен әр зат бойынша жылына тоннамен атмосфералық ауаға шығарындылардың көлемі анықталады.

2-параграф. Қалдықтар шотының алғашқы көрсеткіштерін
қалыптастыру

      39. Қалдықтар шоты (бұдан әрі – ҚШ) қалдықтардың пайда болған немесе олармен айналым сәтін бастап қалдықтардың өндірісін және тұтынуын тіркейді.

      Бұл ретте өндіріс қалдықтарына кәсіпорынның шаруашылық қызмет үдерісінде пайда болған қалдықтар жатады. Тұтыну қалдықтарына адамның тiршiлiк әрекетi нәтижесiнде елдi мекендерде пайда болған коммуналдық қалдықтар және құрамы мен түзілу сипаты жағынан осыларға ұқсас басқа да қалдықтар жатады.

      40. Ұлттық ерекшелікті және деректердің бар болуын ескере отырып, осы Әдістемеге 5-қосымшада келтірілген, қалдықтар шотының құрамына сәйкес қалдықтар шотын құрастыру үшін қажетті негізгі алғашқы көрсеткіштер анықталады.

      41. Қалдықтар шотындағы қалдықтар ақаба сулардан басқа қатты немесе сұйық қалпындағы материалдар жатады.

      42. Қалдықтар шотына қауіпті және қауіпсіз қалдықтардың түзілуі және айналымы жөніндегі ақпарат кіреді.

      43. Қалдықтардың түзілуі бұл өңдеу, кәдеге жарату және көму алдында қалдық ағынына түскен шикізат, материалдар мен азық-түлік қалдықтарының жалпы салмағы немесе көлемін білдіреді.

      44. Пайда болған қалдықтардың жалпы көлемін анықтау үшін келесі формула қолданылады:

      V(барлығы) = V(қ) + V(к) + V(и), (6)

      мұнда;

      V(барлығы) –қалыптасқан қалдықтардың жалпы көлемі;

      V(қ) – экономика салалары бойынша пайда болған өндірістік қалдықтардың көлемі;

      V(к) - пайда болған тұтыну қалдықтардың көлемі;

      V(и) - қалдықтар импортының көлемі.

      45. Қалдықтар және сауда бойынша жалпымемлекеттік статистикасының байқаудың деректері қалдықтардың пайда болу шотының көрсеткіштерін қалыптастыру үшін ақпараттың негізгі көзі болып табылады.

      46. Экономика салалары бойынша өндіріс қалдықтарының көлемі туралы ақпарат қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның әкімшілік деректері негізінде жыл сайын қалыптастырылады.

      Ескерту. 46-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының м.а. 13.12.2022 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      47. Қауіпті қалдықтарды тасымалдау, кәдеге жарату, сақтау және көму мақсатында транс шекаралас тасымалдау және оларды жоюды бақылау туралы Базель конвенциясында қауіпті қалдықтардың 3 деңгейі белгіленеді:

      1) жасыл – G индексі;

      2) ашық сары - A индексі;

      3) қызыл - R индексі;

      48. Өндіріс қалдықтары туралы ақпарат жоғарыда аталған қауіптіліктің 3 деңгейі бойынша қалыптастырылады және: химиялық және медициналық қалдықтар, радиоактивті қалдықтар, металл қалдықтары, қайталама өңдеуге жарайтын металл емес қалдықтар, кәдеге жаратылған жабдық және көлік құралдары, өсімдік және жануарлардан шыққан қалдықтар, аралас тұрмыстық және коммерциялық қалдықтар, минералды-топырақ қалдықтары, жану қалдықтары, өзге де қалдықтар деп топталады. Өндіріс қалдықтары бойынша деректерді қалыптастыру кезінде ЭҚЖЖ номенклатурасы экономикалық қызмет түрін сәйкестендіру үшін қолданылады.

      Ескерту. 48-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы Басшысының м.а. 13.12.2022 № 39 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      49. Тұтыну қалдықтарының көлемі туралы деректерді қалыптастыру үшін коммуналдық қалдықтарды жинау және шығару жөніндегі жылдық жалпымемлекеттік статистикалық байқаудың деректері ақпараттық база болып табылады. Негізгі және (немесе) қосалқы қызмет түрлері ЭҚЖЖ - 38 болып табылатын шаруашылық субъектілері байқау объектісі болып табылады.

      50. Жиналған және шығарылған тұтыну қалдықтары қалыптасу көздері бойынша: үй шаруашылығының қалдықтары, саябақ қалдықтары, құрылыс қалдықтары, өндіріс қалдықтары (тұрмыстық қалдықтарға тең), көше қоқыстары, базар қалдықтары, басқа да қалдықтар болып бөлінеді.

      51. Тұтыну қалдықтары бойынша ақпарат материалдардың санаттары бойынша: металл, металл емес қалдықтар, кәдеге жаратылған жабдықтар және көлік құралдары, аралас тұрмыстық және коммерциялық қалдықтар, өзге де қалдықтар болып топталады.

      52. Еуразия экономикалық одағының құрамына кіретін мүше-елдер арасында қалдықтардың импорт және экспорт көлемі бойынша деректер Еуразия Экономикалық одағының мүше-мемлекеттерінің озара тауар саудасы бойынша ай сайынғы статистикалық байқауы негізінде анықталады. Еуразия экономикалық одағының мүше-мемлекеттерімен экспорт және (немесе) импортты жүзеге асыратын шаруашылық субъектілері статистикалық байқау бірлігі болып табылады.

      53. Еуразия экономикалық одағының мүшесі болып табылмайтын елдер арасындағы қалдықтардың импорты және экспортының көлемі сауда статистикасы бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқау негізінде анықталады.

      54. Қалдықтардың экспорты мен импортының көлемі бойынша ақпаратты топтау "ЕАЭО Сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасына" (бұдан әрі – СЭҚТН ЕАЭО) сәйкес жүзеге асырылады.

      55. Барлық құрамы анықталғаннан соң, қарапайым қосу әдісімен қалыптасқан қалдықтардың көлемі анықталады. Қалыптасқан қалдықтардың жиынтық көлемі тоннамен өлшенеді.

      56. Қалдықтармен айналысу қалдықтардың пайда болуын ескерту және қалдықтардың пайда болуын төмендетуді қосқанда, есеп және бақылау, қалдықтарды жинау, сондай-ақ жинау, қайта өңдеу, кәдеге жарату, залалсыздандыру, тасымалдау, сақтау және жою бойынша қызметтер түрін білдіреді.

      57. Қауіпті қалдықтар бойынша әкімшілік көздердің әкімшілік деректері өндірістік қалдықтар айналымы жөніндегі ақпарат көзі болып табылады. Байқалатын бірліктердің кезеңділігі және аясы жөніндегі ақпарат осы Әдістемеге 46-тармақта келтірілген.

      58. Тұтыну қалдықтармен айналысу туралы ақпарат қалдықтарды сұрыптау, кәдеге жарату және сақтауға беру бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқау негізінде қалыптастырылады. Аталған байқау бойынша байқалатын бірліктердің кезеңі және айналымы осы Әдістемеге 49-тармақта келтірілген.

      59. Қайта өңделген, кәдеге жаратылған және полигонда орналасқан қалдықтар тоннамен өлшенеді.

3-параграф. Қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған жалпы шығындар
шотының алғашқы көрсеткіштерін қалыптастыру

      60. Қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған шығындар шотын құрастыру үшін қолданылатын негізгі алғашқы көрсеткіштер ұлттық жағдайлар мен деректердің бар болуын ескеріп, осы Әдістемеге 6-қосымшада келтірілген қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған жалпы шығындар шотының (шартты мысал мың теңгемен) құрылымына сәйкес анықталады.

      61. Қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған шығындардың көлеміне қоршаған ортаны қорғауға бағытталған негізгі капиталға инвестициялар және қоршаған ортаға жұмсалған ағымдық шығындар кіреді.

      62. Қазақстан Республикасының техникалық реттеу заңнамасына сәйкес және "Қоршаған ортаны қорғау бойынша қызмет түрлерін және шығындарын жіктеу" (The Classification of Environmental Protection Activities and Expenditure" (СЕРА 2000)), "Ресурстарды басқару бойынша қызметтерді жіктеу" (Classification of Resource Management Activities (CReMA 2008)) және "Табиғатты қорғау қызмет түрлерінің жіктеуіші" (Classification of environmental activities (CEA 2011))" халықаралық жіктеуіштер негізінде әзірленген және бекітілген қоршаған ортаны қорғау және ресурстарды басқару қызметінің түрлері және шығындарының ведомстволық жіктеуішіне (бұдан әрі – ҚОҚҚШ ж РБЖ) сәйкес қоршаған ортаны қорғау шығындарына жіктеледі. Осы жіктеуіш қоршаған ортаны қорғауды сипаттайтын қызмет түрлерін жіктеуге арналған.

      63. ҚОҚҚШ ж РБЖ сәйкес қоршаған ортаны қорғауға өндірістік үдеріс немесе тауар мен қызметтерді пайдалану нәтижесінде қоршаған ортаға келтірілген кез-келген шығынның алдын алу, төмендету және ластауды тоқтату бойынша мақсатты қызметтің барлық түрі кіреді және табиғатты қорғау қызметінің келесі тоғыз түрлерін:

      1) атмосфералық ауаны қорғау және климаттың өзгеру мәселелерін;

      2) ақаба суларды тазалауды;

      3) қалдықтармен жұмыс істеуді;

      4) топырақ, жер асты және жер үсті суларын қорғау және оңалтуды;

      5) шу және вибрациялық ықпалды төмендетуді;

      6) биоалуандық пен мекендеу ортасын сақтауды;

      7) радиация әсерінен қорғауды (сыртқы мемлекеттік қауіпсіздік мәселелерін алып тастағанда);

      8) ғылыми-зерттеу жұмыстарын;

      9) табиғат қорғау қызметінің басқа да бағыттарын біріктіреді.

      64. Қоршаған ортаны қорғауға бағытталған негізгі капиталға инвестициялар және ағымдық шығындар Экономикалық қызмет түрлері бойынша ЭҚЖЖ номенклатурасына және ҚОҚҚШ ж РБЖ сәйкес табиғатты қорғау қызметі түрлерінің тоғыз бағыты бойынша топталады.

      65. Қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған жалпы шығындардың көлемі анықтау үшін келесі формула қолданылады:

      V(барлығы) = V(инв)+ V(ағым. шығ.), (7)

      мұнда;

      V(барлығы) – қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған жалпы шығындар;

      V(инв) – қоршаған ортаны қорғауға бағытталған негізгі қорларға инвестициялар;

      V(ағым.шығ.) – қоршаған ортаны қорғауға бағытталған ағымдық шығындар.

      66. Кәсіпорындардың статистикалық байқауында қоршаған ортаны қорғауға бағытталған негізгі қорларға инвестициялар және ағымдық шығындар қоршаған ортаны қорғауға кеткен нақты шығындардың алғашқы есебінің деректері негізінде көрсетіледі.

      67. Қоршаған ортаны қорғауға бағытталған инвестициялар көлемі жөніндегі ақпарат инвестициялық қызмет туралы жыл сайынғы жалпымемлекеттік статистикалық байқау негізінде қалаптастырылады. Экономикалық қызмет түрлеріне қарамастан қоршаған ортаны қорғау бойынша инвестициялық қызметті жүзеге асыратын шаруашылық субъектілері статистикалық байқау бірлігі болып табылады. Табиғатты қорғау қызмет түрлері бойынша шығындарды нақтылау ҚОҚҚШ ж РБЖ сәйкес жүзеге асырылады.

      68. Қоршаған ортаны қорғауға бағытталған негізгі капиталға инвестицияларға барлық қаржыландыру көздері есебінен жүзеге асырылатын барлық капиталдық салымдар жатады. Оларға жаңа құрылысқа, кеңейтуге, қайта жабдықтауға, техникалық қайта жарақтану және объектілерді модернизациялау, көлік алу, жабдықтар, көлік құралдары және басқаларына шығындар кіреді.

      69. Қоршаған ортаны қорғау шығындары бойынша қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған ағымдық шығындар жыл сайынғы жалпымемлекеттік статистикалық байқау негізінде қалыптастырылады. Экономикалық қызмет түріне қарамастан, табиғи ресурстарды пайдаланатын, ластаушы заттар мен өндірістік қалдықтардың шығарындылары мен төгінділері бар шаруашылық субъектілері статистикалық байқау бірлігі болып табылады. ҚОҚҚШ ж РБЖ сәйкес табиғатты қорғау қызметінің түрлері бойынша ағымдық шығындар нақтыланады.

      70. Қоршаған ортаны қорғау бойынша ағымдық шығындарға қоршаған ортаның қорғау қызметімен байланысты шаруашылық субъектілерінің ағымдық (эксплуатациялық) шығындары жатады.

      Қоршаған ортаны қорғау бойынша қызметпен байланысты шаруашылық субъектілердің қоршаған ортаға жұмсалған ағымдық шығындарға ағымдық (эксплуатациялық) шығындар жатады.

      Қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған ағымдағы шығындардың құрамына:

      қоршаған ортаны қорғау бойынша негізгі қорларды ұстау және пайдалану (олардың модернизациясына және қайта жаңғыртылуына кеткен шығындарды қоспағанда) табиғатты қорғау қорларын пайдалану кезінде қолданылатын шикізат, материалдар мен басқа да өнімдер, отын және электр энергиясы, осы қорларды ағымдағы жөндеуге, аталған қорларға қызмет көрсететін персоналды ұстауға жұмсалған шығындар, табиғатты қорғау имараттары және жабдықтарына қатысты сақтандыру бойынша төлемдер;

      өз күшімен өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинау, сақтау/көму және қайта өңдеу немесе залалсыздандыру, жою және орналастыруға жұмсалатын шығындар;

      қоршаған ортаға зиянды әсерлерді өз күшімен бақылау және мониторингілеу іс-шараларын ұйымдастыру, ғылыми-техникалық зерттеулер, ұйымда қоршаған ортаны қорғау қызметін басқару;

      бұрын жүргізілген шаруашылық қызметтер нәтижесінде бұзылған қоршаған ортаның сапасын сақтау және қалпына келтіру бойынша ағымдық іс-шаралар;

      қоршаған ортаға зиянды әсер етуді төмендету үшін өзге де ағымдық іс-шаралар бойынша шығындар кіреді.

      71. Қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған жалпы шығындар ЭҚЖЖ жіктеуішіне сәйкес экономикалық қызмет түрлері бойынша және ҚОҚҚШ ж РБЖ сәйкес табиғатты қорғау қызмет түрлерінің тоғыз бағыты бойынша топталады.

      72. Негізгі қорларға инвестицияларды және қоршаған ортаға жұмсалған ағымдық шығындарды анықтағаннан кейін қарапайым қосу әдісімен жылына мың теңгемен қоршаған ортаға жұмсалған жалпы шығындар көлемі анықталады.

4-тарау. Деректерді редакциялау

      73. ҰШЖ-да экологиялық шотты құру үшін алғашқы деректердің көрсеткіштерін сапалы қалыптастыру мақсатында деректерді көп деңгейлі бақылау (редакциялау, түзету, импутация) жүйесі қолданылады. Көп деңгейлі бақылау өткізу экологиялық шотты құру үшін қажетті ақпарат ҰШЖ-да жалпымемлекеттік және ведомстволық статистика, әкімшілік деректері сияқты әр түрлі көздерден қалыптасуына байланысты қате және дәйекті емес деректерді табуға бағытталған маңызды іс шара болып табылады. Деректерді редакциялау және импутациялау микро және макро редакциялау деңгейінде жүзеге асырылады.

      74. Бақылау жолдары және әдістері Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті төрағасының міндетін атқарушының 2016 жылғы 29 наурыздағы № 51 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13626 болып тіркелген) "Өндіріс және қоршаған ортаны қорғау статистикасында деректерді редакциялау бойынша әдістемеге" (бұдан әрі – Редакциялау әдістемесі) негізделген.

      75. Атмосфераға шығарындылар және қалдықтар шоттары бойынша респондентттерді толығымен қамту статистикалық ақпарат ретінде ұсынылатын жалпы стандартты талаптар негізінде Редакциялау әдістемесіне сәйкес микроредакциялау деңгейінде жүзеге асырылады. Қоршаған ортаға кеткен ағымдық шығындар бойынша алғашқы көрсеткіштердің сапасы және дәйектілігін қамтамасыз ету деректерді қалыптастыру ерекшеліктерін ескере отырып, деректерді редакциялау жолымен жүзеге асырылады.

      76. Белгілі бір себептермен аумақтық органдар мамандарының зерттелетін қоршаған ортаны қорғау шығындары бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқау бойынша зерттелетін жиынтықтар (респонденттер) бойынша байқауды толық қамтуды қамтамасыз етпеуі қоршаған ортаға жұмсалған ағымдық шығындарды қалыптастыру кезінде жіберілетін мүмкін болатын қате көздері болып табылады, себебі статистикалық байқау бойынша жеке каталогқа шаруашылық субъектілерінің барлық экономикалық қызмет түрлері кіреді.

      Жетіспейтін респонденттерді табу үшін сүрек дайындау және орман өсіру мен орман шаруашылығы жұмыстарын жүргізу, аңшылық пен аулау шығындары бойынша жалпымемлекеттік статистикалық байқаулар арасында бақылау жүзеге асырылады. Статистикалық нысандар арасындағы бақылау жеке каталогты салғастыру арқылы жүзеге асырылады. Импутация ережесі негізінде байқалатын бірліктер толық қамтамасыз етілмеген жағдайда статистикалық байқаудың жетіспеген бірліктері жеке каталогқа толтыру жолымен қателерді жөндеу жүзеге асырылады. Байқаудың жетіспеген бірліктерінің деректері жоғарыда аталған статистикалық нысандарының алғашқы деректерін ауыстыру жолымен қоршаған ортаға жұмсалған ағымдық шығындарға қосылады.

5. Деректерді тарату және жариялау

      77. Экологиялық шоттар бойынша және деректерді жариялау мен ақпараттарды ұсыну физикалық және құндық мәндерде кесте түрінде бөлек, сондай-ақ кешенді физикалық және құндық деректері бар, ақпарат келісілген форматта ұсынылған, деректерді аралас форматта (гибридтік кесте түрінде) ұсыну қарастырылған. Деректерді ұсыну белгілі бір тақырып бойынша (мысалы, атмосфераға шығарындылар, қалдықтар және қоршаған ортаға жұмсалған шығындар) ақпараттың кең спекторын қамтиды, түрлі тақырыптар бойынша ақпаратты салыстырады, сондай-ақ физикалық болсын, құндық болсын деректерді қолданатын көрсеткіштерді шығарады.

      78. ҰШЖ экологиялық шотты құрастыру кезінде қолданылатын жалпымемлекеттік статистикалық байқау негізінде қалыптастырылатын ақпарат алдын ала бекітілген ақпаратты шығару мерзіміне сәйкес жарияланады. Ақпарат барлық пайдаланушылар үшін бір уақытта Комитеттің интернет-ресурсында статистикалық бюллетендер, жедел-ақпараттар, баспасөз хабарламалары және жинақтар түрінде орналастырылады.

      Әкімшілік деректер негізінде қалыптастырылатын статистикалық ақпарат мемлекеттік органдардың интернет ресурстарында жарияланады.

      Жарияланымда пайдаланушылар үшін қысқаша әдіснамалық түсініктемелер қоса шығарылады.

  Ұлттық шоттар жүйесінде
экологиялық шоттарды
құрастыру үшін қажетті
алғашқы көрсеткіштерді
қалыптастыру бойынша
әдістемеге 1-қосымша

ЭЭЕЖ деректер ағынының жүйесі

      (алғашқы деректерден шоттарға)



  Ұлттық шоттар жүйесінде
экологиялық шоттарды
құрастыру үшін қажетті
алғашқы көрсеткіштерді
қалыптастыру бойынша
әдістемеге 2-қосымша

Атмосфералық шығарындылар шотының құрылымы
(шартты мысал тоннамен)



  Ұлттық шоттар жүйесінде
экологиялық шоттарды
құрастыру үшін қажетті
алғашқы көрсеткіштерді
қалыптастыру бойынша
әдістемеге 3-қосымша

Жол көліктері үшін үнсіз келісім бойынша
CO2, N2O и CH4 шығарындылар коэффициенттері

Жол көліктері үшін үнсіз келісім бойынша CO2, N2O и CH4 шығарындылар коэффициенттері және белгісіздік диапазондары

Отынның түрі

Үнсіз келісім бойынша (кг/ТДж)

Төменгі

Жоғарғы

Автомобиль бензині

69 300

67 500

73 000

Бензин/ дизель отыны

74 100

72 600

74 800

Сұйылтылған мұнай газы

63 100

61 600

65 600

Керосин

71 900

70 800

73 700

Майлау материалдары

73 300

71 900

75 200

Сығылған табиғи газ

56 100

54 300

58 300

Сұйылтылған табиғи газ

56 100

54 300

58 300


Жол көліктері үшін үнсіз келісім бойынша N2O и CH4 шығарындылар коэффициенттері

Отынның түрі / Көлік құралдарының репрезентативті санаты

CH4

(кг/ТДж)

N2O

(кг/ТДж)

Үнсіз келісім бойынша

Төменгі

Жоғарғы

Үнсіз келісім бойынша

Төменгі

Жоғарғы

Автомобиль бензині – бақыланбайтын

33

9,6

110

3,2

0,96

11

Автомобиль бензині – тотығу катализаторы

25

7,5

86

8,0

2,6

24

Автомобиль бензині – жүріп өткен жолы аз жеңіл жүк көлігі, 1995 жылғы немесе кейін өндірілген

3,8

1,1

13

5,7

1,9

17

Бензин/ дизель отыны

3,9

1,6

9,5

3,9

1,3

12

Табиғи газ

92

50

1540

3

1

77

Сұйылтылған мұнай газы

62

нд

нд

0,2

нд

нд

Этанол, жүк көлігі, АҚШ

260

77

880

41

13

123

Этанол, автомобильдер, Бразилия

18

13

84

нд

нд

нд

  Ұлттық шоттар жүйесінде
экологиялық шоттарды
құрастыру үшін қажетті
алғашқы көрсеткіштерді
қалыптастыру бойынша
әдістемеге 4-қосымша

Тұрақты өртеу үшін үнсіз келісім бойынша
CO2, N2O и CH4 шығарындылар коэффициенттері

Коммуналдық/ауыл/орман/балық шаруашылығы және балық өсірушілік санаттарындағы

Тұрақты өртеу үшін үнсіз келісім бойынша шығарындылар коэффициенттері

(төменгі жану жылуы негізінде ТДж-ға парниктік газдың кг)

Отын

CO2

CH4

N2O

Шығар. Коэфф. ҮКБ

Төменгі шек

Жоғарғы шек

Шығар. Коэфф. ҮКБ

Төменгі шек

Жоғарғы шек

Шығар. Коэфф. ҮКБ

Төменгі шек

Жоғарғы шек

Шикі мұнай

73 300

71 100

75 500

10

3

30

0,6

0,2

2

Оримульсия

r 77 000

69 300

85 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Сұйылтылған табиғи газ

r 64 200

58 300

70 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Бензин

Автобензин

r 69 300

67 500

73 000

10

3

30

0,6

0,2

2

Авиабензин

r 70 000

67 500

73 000

10

3

30

0,6

0,2

2

Реактивті қозғалт-қыштарға арналған бензин

r 70 000

67 500

73 000

10

3

30

0,6

0,2

2

Реактивті қозғалт-қыштарға арналған керосин

r 71 500

69 700

74 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Керосинның б.т.

71 900

70 800

73 700

10

3

30

0,6

0,2

2

Тақтас майы

73 300

67 800

79 200

10

3

30

0,6

0,2

2

Газойль/Диз.

отын

74 100

72 600

74 800

10

3

30

0,6

0,2

2

Өртенгіш мазут

77 400

75 500

78 800

10

3

30

0,6

0,2

2

Сұйылтылған мұнай газы

63 100

61 600

65 600

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Этан

61 600

56 500

68 600

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Нафта

73 300

69 300

76 300

10

3

30

0,6

0,2

2

Битум

80 700

73 000

89 900

10

3

30

0,6

0,2

2

Майлау материалдары

73 300

71 900

75 200

10

3

30

0,6

0,2

2

Мұнай коксы

r 97 500

82 900

115 000

10

3

30

0,6

0,2

2

Қайта өңделген мұнай шикізаты

73 300

68 900

76 600

10

3

30

0,6

0,2

2

Басқа да мұнай өнімдері

Мұнай зауыттық газ

n 57 600

48 200

69 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Қатты парафиндер

73 300

72 200

74 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Уайтспирит және СОТК

73 300

72 200

74 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Басқа мұнай өнімдері

73 300

72 200

74 400

10

3

30

0,6

0,2

2

Антрацит

98 300

94 600

101 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Кокс. көмір

94 600

87 300

101 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Битумды көмірдің басқа түрлері

94 600

89 500

99 700

300

100

900

1,5

0,5

5

Жартылай битумды көмір

96 100

92 800

100 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Лигнит

101 000

90 900

115 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Жанғыш тақтатас және битум құмы

107 000

90 200

125 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Брикеттелген қоңыр көмір

n 97 500

87 300

109 000

n 300

100

900

1,5

0,5

5

Патенттелген отын

97 500

87 300

109 000

300

100

900

1,5

0,5

5

Кокс

Пеш және лигнит коксы

r 107 000

95 700

119 000

300

100

900

n 1,5

0,5

5

Газды кокс

r 107 000

95 700

119 000

r 5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Көмір қарамайы

n 80 700

68 200

95 300

n 300

100

900

r 1,5

0,5

5

Туынды газдар

Зауыттық газ

n 44 400

37 300

54 100

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Кокстық газ

n 44 400

37 300

54 100

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Домна газы

n 260 000

219 000

308 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Балқыту пештерінің оттек газы

n 82 000

145 000

202 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Табиғи газ

56 100

54 300

58 300

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Тұрмыстық қалдықтар (биологиялық емес фракциялар)

n 91 700

73 300

121 000

300

100

900

4

1,5

15

Өндіріс қалдықтары

n 143 000

110 000

183 000

300

100

900

4

1,5

15

Мұнай қалдықтары

n 73 300

72 200

74 400

300

100

900

4

1,5

15

Шымтезек

106 000

100 000

108 000

n 300

100

900

n 1,4

0,5

5

Қатты отын

Сүрек/сүрек қалдықтары

n 112 000

95 000

132 000

300

100

900

4

1,5

15

Сақар (Қара сақар)

n 95 300

80 700

110 000

n 3

1

18

n 2

1

21

Алғашқы қатты биомассаның басқа түрлері

n 100 000

84 700

117 000

300

100

900

4

1,5

15

Ағаш көмірі

n 112 000

95 000

132 000

200

70

600

1

0,3

3

Сұйық отын

Биобензин

n 70 800

59 800

84 300

10

3

30

0,6

0,2

2

Био-дизотыны

n 70 800

59 800

84 300

10

3

30

0,6

0,2

2

Сұйық био отынның басқа түрлері

n 79 600

67 100

95 300

10

3

30

0,6

0,2

2

Биогаз

Газ органикалық қалдықтардан

n 54 600

46 200

66 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Кәріз жүйесінің газы

n 54 600

46 200

66 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Басқа биогаздар

n 54 600

46 200

66 000

5

1,5

15

0,1

0,03

0,3

Өзге де

Тұрмыстық қалдықтар

(биомасса фракциясы)

n 100 000

84 700

117 000

300

100

900

4

1,5

15

  Ұлттық шоттар жүйесінде
экологиялық шоттарды
құрастыру үшін қажетті
алғашқы көрсеткіштерді
қалыптастыру бойынша
әдістемеге 5-қосымша

Қалдықтар шотының құрылымы (шартты мысал тоннамен)





  Ұлттық шоттар жүйесінде
экологиялық шоттарды
құрастыру үшін қажетті
алғашқы көрсеткіштерді
қалыптастыру бойынша
әдістемеге 6-қосымша

Қоршаған ортаны қорғауға жұмсалған жалпы шығындар шотының
құрылымы (шартты мысал мың теңгемен)