Об утверждении Правил оснащения производственных объектов приборами учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) и обеспечения функционирования приборов учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа)

Приказ и.о. Министра энергетики Республики Казахстан от 26 ноября 2019 года № 385. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 29 ноября 2019 года № 19664.

Сноска. Заголовок - в редакции приказа Министра энергетики РК от 21.12.2022 № 405 (вводится в действие с 01.01.2024).
Примечание ИЗПИ!
Настоящий приказ вводится в действие с 1 января 2020 года.

В соответствии с пунктом 5 статьи 144 Кодекса Республики Казахстан "О недрах и недропользовании" ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа и.о. Министра энергетики РК от 29.07.2022 № 249 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемые Правила оснащения производственных объектов приборами учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) и обеспечения функционирования приборов учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа).

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 21.12.2022 № 405 (вводится в действие с 01.01.2024).

2. Департаменту развития нефтяной промышленности Министерства энергетики Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства энергетики Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Департамент юридической службы Министерства энергетики Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра энергетики Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие с 1 января 2020 года и подлежит официальному опубликованию.

и.о. министра

М. Досмухамбетов

"СОГЛАСОВАН"
Министерство индустрии и
инфраструктурного развития
Республики Казахстан

Утверждены приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 26 ноября 2019 года № 385

Правила оснащения производственных объектов приборами учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) и обеспечения функционирования приборов учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа)

Сноска. Правила - в редакции приказа Министра энергетики РК от 21.12.2022 № 405 (вводится в действие с 01.01.2024).

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила оснащения производственных объектов приборами учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) и обеспечения функционирования приборов учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) (далее – Правила) разработаны в соответствии с пунктом 5 статьи 144 Кодекса Республики Казахстан "О недрах и недропользовании" (далее – Кодекс) и определяют порядок оснащения производственных объектов приборами учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) и обеспечения функционирования приборов учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа).

2. В Правилах применяются следующие понятия:

1) получатель – лицо, осуществляющее прием продукции в соответствии с условиями договора на предоставление услуг по транспортировке продукции;

2) отправитель – лицо, являющееся производителем продукции, или лицо, которое приобрело ее на законных основаниях, либо уполномоченное ими лицо, предоставляющее продукцию для транспортировки по магистральному трубопроводу на основании договора на предоставление услуг по транспортировке продукции;

3) уполномоченный орган в области углеводородов (далее – уполномоченный орган) – уполномоченный орган, реализующий государственную политику в области углеводородов;

4) товарный газ – многокомпонентная смесь углеводородов с преобладающим содержанием метана, находящаяся в газообразном состоянии, являющаяся продуктом переработки сырого газа и отвечающая по качественному и количественному содержанию компонентов требованиям технических регламентов и национальных стандартов;

5) сырая нефть и газовый конденсат, подготовленные к поставке потребителю – товарная нефть (нефть), подготовленная к поставке потребителю в соответствии с требованиями СТ РК 1347 (ГОСТ Р 51858, MOD) "Нефть. Общие технические условия";

6) сырой газ – любые углеводороды вне зависимости от их удельного веса, извлекаемые из недр в газообразном состоянии при нормальных атмосферных температуре и давлении, в том числе неочищенные природный, попутный, сланцевый газ, метан угольных пластов, а также находящиеся в их составе неуглеводородные газы;

7) оборот сырого газа, продуктов его переработки (товарного газа) – сбор, подготовка, транспортировка, переработка, а также в случаях и на условиях, установленных Кодексом и проектным документом, – утилизация путем закачки в пласт и сжигание в факелах;

8) субъекты, осуществляющие деятельность в области оборота сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) (далее – Субъекты) – физические и юридические лица, осуществляющие деятельность в области оборота сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа);

9) информационная система учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) – система, предназначенная для автоматизированного сбора, обработки, хранения и использования данных о количестве находящихся в обороте сырой нефти и газового конденсата, подготовленных к поставке потребителю в соответствии с законодательством Республики Казахстан, о количестве находящегося в обороте сырого газа, подготовленного к переработке и поставке потребителю в соответствии с законодательством Республики Казахстан, а также используемого на собственные нужды, подлежащего утилизации путем закачки в пласт с целью хранения и (или) поддержания пластового давления, сжигаемого в случаях и на условиях, установленных статьей 146 Кодекса;

10) приборы учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) (далее – приборы учета) – техническое устройство, определяющее количественные и качественные характеристики сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) и допущенное к применению в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области обеспечения единства измерений, а также программное обеспечение, осуществляющее передачу информации оператору информационной системы учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) в режиме реального времени;

11) оборот сырой нефти и газового конденсата – подготовка, транспортировка, хранение, отгрузка, реализация, ввоз на территорию Республики Казахстан и вывоз за пределы территории Республики Казахстан.

Иные понятия, используемые в настоящих Правилах, применяются в соответствии с законодательством Республики Казахстан о недрах и недропользовании, о магистральном трубопроводе, о газе и газоснабжении, об информатизации.

Глава 2. Порядок оснащения производственных объектов приборами учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) и обеспечения функционирования приборов учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа)

3. Приборы учета устанавливаются в соответствии с технологической схемой производственных объектов Субъектов (далее – Схема).

В целях исключения дублирования, при наличии установленных приборов учета в пунктах приема-сдачи сырой нефти и газового конденсата нефтепроводных компаний, а также сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) газотранспортных организаций, установка приборов учета у Субъекта не требуется.

4. Схема установки приборов учета Субъекта определяется применительно к конкретным технологическим условиям Субъекта в целях обеспечения полноты и целостности учета:

входящих потоков (жидкость, нефть, газ, газоконденсат, вода), задействованных в технологических процессах Субъекта;

исходящих потоков, полученных в результате производственной деятельности Субъекта.

5. Схема установки приборов учета Субъекта предварительно согласовывается с уполномоченным органом.

Рассмотрение Схемы установки приборов учета Субъекта осуществляется в срок не более тридцати рабочих дней со дня ее поступления в уполномоченный орган.

По итогам рассмотрения Схемы установки приборов учета Субъекта уполномоченный орган согласовывает либо отказывает в согласовании при ее несоответствии требованиям настоящих Правил, о чем Субъекту направляется мотивированный отказ.

6. Установка приборов учета на производственных объектах Субъектов осуществляется в соответствии с приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 4 ноября 2019 года № 357 "Об утверждении Перечня и сроков оснащения производственных объектов, подлежащих оснащению приборами учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа)" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 19559).

7. Измерения объемов приборов учета определяются на основе аттестованной и зарегистрированной в Реестре государственной системы обеспечения единства измерений методики выполнения измерений с погрешностью, соответствующей требованиям:

ГОСТ 8.587 "Государственная система обеспечения единства измерений. Масса нефти и нефтепродуктов. Общие требования к методикам выполнения измерений";

ГОСТ 30319.1 "Газ природный. Методы расчета физических свойств. Общие положения";

ГОСТ 30319.2 "Газ природный. Методы расчета физических свойств. Вычисление физических свойств на основе данных о плотности при стандартных условиях и содержании азота и диоксида углерода";

ГОСТ 30319.3 "Газ природный. Методы расчета физических свойств. Вычисление физических свойств на основе данных о компонентном составе";

совместного приказа Министра энергетики Республики Казахстан от 11 марта 2019 года № 81 и Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан от 18 марта 2019 года № 143 "Об утверждении перечня измерений, относящихся к сфере государственного регулирования" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 18435).

8. К применению допускаются приборы учета в соответствии со статьей 17 Закона Республики Казахстан "Об обеспечении единства измерений".

9. Информация с приборов учета, расположенных в соответствии со Схемами Субъектов, сохраняется и обрабатывается в их программном обеспечении.

10. Передача обработанной информации с приборов учета в информационную систему учета сырой нефти, газового конденсата, сырого газа и продуктов его переработки (товарного газа) осуществляется посредством программного обеспечения Субъектов.

Өндірістік объектілерді шикi мұнай және газ конденсатын есепке алу құралдарымен жарақтандыру және шикi мұнай және газ конденсатын есепке алу құралдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің м.а. 2019 жылғы 26 қарашадағы № 385 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2019 жылғы 29 қарашада № 19664 болып тіркелді.

Ескерту. Бұйрықтың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 21.12.2022 № 425 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бұйрық 01.01.2020 бастап қолданысқа енгізіледі.

"Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 144-бабының 5-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Энергетика министрінің м.а. 29.07.2022 № 249 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Өндірістік объектілерді шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарымен жарақтандыру және шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету қағидалары бекітілсін.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 21.12.2022 № 425 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Мұнай өнеркәсібін дамыту департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының энергетика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.

Министрдің м.а.

М. Досмухамбетов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Индустрия және инфрақұрылымдық

даму министрлігі

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2019 жылғы 26 қарашадағы № 385 бұйрығымен бекітілген

Өндірістік объектілерді шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарымен жарақтандыру және шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды)есепке алу аспаптарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету қағидалары

Ескерту. Қағидалар жаңа редакцияда - ҚР Энергетика министрінің 21.12.2022 № 425 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Өндірістік объектілерді шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарымен жарақтандыру және шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 144-бабының 5-тармағына сәйкес әзірленді және өндірістік объектілерді шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарымен жарақтандыру және шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету тәртібін айқындайды.

2. Қағидаларда мынадай ұғымдар қолданылады:

1) алушы – өнімді тасымалдау жөніндегі қызметтерді көрсетуге арналған шарттың талаптарына сәйкес өнімді қабылдауды жүзеге асыратын тұлға;

2) жөнелтуші – өнімді өндіруші болып табылатын тұлға немесе оны заңды негіздерде сатып алған тұлға не олар уәкілеттік берген, өнімді тасымалдау жөніндегі қызметтерді көрсетуге арналған шарт негізінде магистральдық құбыр арқылы тасымалдау үшін өнімді ұсынатын тұлға;

3) көмірсутектер саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – көмірсутектер саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыратын уәкілетті орган;

4) тауарлық газ – құрамында метаны басым көмірсутегілердің газ тәріздес күйде болатын, шикі газды өңдеу өнімі болып табылатын және құрамдастарының сапалық және сандық құрамы бойынша техникалық регламенттер мен ұлттық стандарттардың талаптарына сай келетін көпқұрамдас қоспасы;

5) тұтынушыға жеткізуге дайындалған шикі мұнай және газ конденсаты – ҚР СТ 1347 (МЕМСТ Р 51858, MOD) "Мұнай. Жалпы техникалық шарттар" талаптарына сәйкес тұтынушыға жеткізуге дайындалған тауарлық мұнай (мұнай);

6) шикі газ – қалыпты атмосфералық температура мен қысым кезінде жер қойнауынан газ тәріздес күйде алынатын, үлес салмағына қарамастан кез келген көмірсутектер, оның ішінде тазартылмаған табиғи, ілеспе, қатпарлы газ, көмір қабаттарындағы метан, сондай-ақ олардың құрамындағы көмірсутекті емес газдар;

7) шикі газдың, оны қайта өңдеу өнімдерінің (тауарлық газдың) айналымы – жинау, дайындау, тасу, қайта өңдеу, сондай-ақ Кодексте және жобалау құжатында белгіленген жағдайлар мен шарттарда – қабатқа айдау және алау етіп жағу арқылы кәдеге жарату;

8) шикі мұнай, газ конденсаты, шикі газ және оны қайта өңдеу өнімдері (тауарлық газ) айналымы саласындағы қызметті жүзеге асыратын субъектілер (бұдан әрі – Субъектілер) – шикі мұнай, газ конденсаты, шикі газ және оны қайта өңдеу өнімдері (тауарлық газ) айналымы саласындағы қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар;

9) шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алудың ақпараттық жүйесі – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тұтынушыға беруге дайындалған шикі мұнай мен газ конденсатының айналымдағы мөлшері туралы, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қайта өңдеуге және тұтынушыға беруге дайындалған, сондай-ақ өз мұқтаждарына пайдаланылатын, қабаттық қысымды сақтау және (немесе) ұстап тұру мақсатында қабаттарға айдау жолымен кәдеге жаратуға жататын, Кодекстің 146-бабында белгіленген жағдайларда және шарттарда жағылатын шикі газдың айналымдағы мөлшері туралы деректерді автоматтандырылған жинау, өңдеу, сақтау және пайдалануға арналған жүйе;

10) шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптары (бұдан әрі – есепке алу аспаптары) – шикі мұнайдың, газ конденсатының, шикі газдың және оны қайта өңдеу өнімдерінің (тауарлық газдың) көлемдік және сапалық сипаттамаларын айқындайтын және Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы заңнамасына сәйкес қолдануға рұқсат берілген техникалық құрылғы, сондай-ақ нақты уақыт режимінде шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алудың ақпараттық жүйесі операторына ақпарат беруді жүзеге асыратын бағдарламалық қамтылым;

11) шикі мұнай мен газ конденсатының айналымы – дайындау, тасымалдау, сақтау, тиеп-жөнелту, өткізу, Қазақстан Республикасының аумағына әкелу және Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары жерлерге әкету.

Осы Қағидаларда пайдаланылатын өзге де ұғымдар Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы, магистральдық құбыр туралы, газ және газбен жабдықтау туралы, ақпараттандыру туралы заңнамасына сәйкес қолданылады.

2-тарау. Өндірістік объектілерді шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарымен жарақтандыру және шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету тәртібі

3. Есепке алу аспаптары Субъектілердің өндірістік объектілерінің технологиялық схемасына (бұдан әрі – Схема) сәйкес орнатылады.

Қайталануды болдырмау мақсатында мұнай құбыры компанияларының шикі мұнайды және газ конденсатын, сондай-ақ газ тасымалдау ұйымдарының шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) қабылдау-тапсыру пункттерінде орнатылған есепке алу аспаптары болған жағдайда Субъектіден есепке алу аспаптарын орнату талап етілмейді.

4. Субъектінің есепке алу аспаптарын орнату Схемасы:

Субъектінің технологиялық процестеріне тартылған кіріс ағындарын (сұйықтық, мұнай, газ, газ конденсаты, су);

Субъектінің өндірістік қызметі нәтижесінде алынған шығыс ағындарын есепке алудың толықтығы мен тұтастығын қамтамасыз ету мақсатында Субъектінің нақты технологиялық жағдайларына қатысты айқындалады.

5. Субъектінің есепке алу аспаптарын орнату Схемасы алдын ала уәкілетті органмен келісіледі.

Субъектінің есепке алу аспаптарын орнату Схемасын қарау ол уәкілетті органға келіп түскен күннен бастап отыз жұмыс күнінен аспайтын мерзімде жүзеге асырылады.

Субъектінің есепке алу аспаптарын орнату Схемасын қарау қорытындылары бойынша уәкілетті орган оны келіседі не осы Қағидалардың талаптарына сәйкес келмеген кезде келісуден бас тартады, бұл туралы Субъектіге уәжді бас тарту жіберіледі.

6. Субъектілердің өндірістік объектілерінде есепке алу аспаптарын орнату "Шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алу аспаптарымен жарақтандыруға жататын өндірістік объектілердің тізбесін және оларды жарақтандыру мерзімдерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2019 жылғы 4 қарашадағы № 357 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 19559 болып тіркелген) сәйкес жүзеге асырылады.

7. Есепке алу аспаптарының көлемін өлшеу Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің тізілімінде тіркелген және аттестатталған және мынадай талаптарға сәйкес келетін қателікпен өлшеуді орындау әдістемесінің негізінде айқындалады:

МЕМСТ 8.587 "Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі. Мұнай мен мұнай өнімдерінің массасы. Өлшемдерді орындау әдістемелеріне қойылатын жалпы талаптар";

МЕМСТ 30319.1 "Табиғи газ. Физикалық қасиеттерді есептеу әдістері. Жалпы ережелер";

МЕМСТ 30319.2 "Табиғи газ. Физикалық қасиеттерді есептеу әдістері. Стандартты жағдайлар мен азот пен көмірқышқыл газының құрамындағы тығыздық деректеріне негізделген физикалық қасиеттерді есептеу";

МЕМСТ 30319.3 "Табиғи газ. Физикалық қасиеттерді есептеу әдістері. Компоненттік құрам туралы мәліметтер негізінде физикалық қасиеттерді есептеу";

"Мемлекеттік реттеуге жатқызылатын өлшем тізбелерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің міндетін атқарушының 2019 жылғы 11 наурыздағы № 81 және Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2019 жылғы 18 наурыздағы № 143 бірлескен бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 18435 болып тіркелген).

8. "Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 17-бабына сәйкес есепке алу аспаптарын қолдануға жол беріледі.

9. Субъектілердің Схемаларына сәйкес орналасқан есепке алу аспаптарынан алынған ақпарат олардың бағдарламалық қамтылымында сақталады және өңделеді.

10. Өңделген ақпаратты есепке алу аспаптарынан шикі мұнайды, газ конденсатын, шикі газды және оны қайта өңдеу өнімдерін (тауарлық газды) есепке алудың ақпараттық жүйесіне беру Субъектілердің бағдарламалық қамтылымы арқылы жүзеге асырылады.