Об утверждении Методики по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 8 апреля 2022 года № 126. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 20 апреля 2022 года № 27680.

Сноска. Заголовок - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

В соответствии с подпунктом 11) пункта 1 статьи 5 Закона Республики Казахстан "О Семипалатинской зоне ядерной безопасности" и пунктом 15 Правил консервации земель, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 сентября 2003 года № 993, ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

1. Утвердить прилагаемую Методику по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия.

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

2. Комитету атомного и энергетического надзора и контроля Министерства энергетики Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства энергетики Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства энергетики Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра энергетики Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр энергетики Республики Казахстан

Б. Акчулаков

"СОГЛАСОВАН"
Министерство сельского хозяйства
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство здравоохранения
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство индустрии
и инфраструктурного развития
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство экологии,
геологии и природных ресурсов
Республики Казахстан

Утверждена приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 8 апреля 2022 года № 126

Методика по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Заголовок - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия (далее – Методика), разработана в соответствии с подпунктом 11) пункта 1 статьи 5 Закона Республики Казахстан "О Семипалатинской зоне ядерной безопасности", а также пунктом 15 Правил консервации земель, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 сентября 2003 года № 993 и определяет механизм проведения комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия.

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

2. В настоящей Методике используются следующие понятия и определения:

1) площадная активность (далее – As) – радиоактивность вещества, приходящаяся на единицу площади. Единица площадной активности – беккерель на квадратный метр (далее – Бк/м2);

2) уровень вмешательства – уровень радиационного воздействия, при превышении которого требуется проведение защитных мероприятий с целью ограничения облучения населения;

3) дешифрирование аэрофотоснимков и космических снимков – процесс выявления, распознавания и определения количественных и качественных характеристик объектов на местности с сопоставлением их изображений на аэрофотоснимках и космических снимках;

4) беккерель (далее – Бк) – единица измерения активности радиоактивного источника в Международной системе единиц (далее – СИ). Один Бк определяется как активность источника, в котором за одну секунду происходит в среднем один радиоактивный распад;

5) активность (далее – А) – мера радиоактивности какого-либо количества радионуклида, находящегося в данном энергетическом состоянии в данный момент времени;

6) мощность дозы – доза излучения за единицу времени (секунду, минуту, час);

7) дозовый коэффициент – величина эффективной или эквивалентной дозы на единицу потока внешнего излучения либо поступления 1 (одного) Бк радионуклида в организм индивидуума через органы дыхания или пищевой тракт для наиболее критичной возрастной группы и наиболее токсичной химической формы радионуклида;

8) доза эффективная (эквивалентная) годовая – сумма эффективной (эквивалентной) дозы внешнего облучения, полученной за календарный год, и ожидаемой эффективной (эквивалентной) дозы внутреннего облучения, обусловленной поступлением в организм радионуклидов за этот же год. Единицей эффективной дозы является Зиверт (далее – Зв). Международная комиссия по радиационной защите рекомендовала в качестве предела дозы облучения населения – дозу, равную 1 (одному) миллиЗиверт в год (далее – мЗв/год);

9) район обследования – территория, определенная Заказчиком для проведения работ по комплексному экологическому обследованию, с указанием географических координат поворотных точек обследуемого земельного участка, на котором в прошлом проводились испытания ядерного оружия;

10) объемная активность (далее – Av) – отношение активности А радионуклида в веществе к объему (далее – V) вещества, единица объемной активности – Бк на кубический метр (далее – Бк/м3);

11) удельная активность (далее – Am) – отношение активности А радионуклида в веществе к массе (далее – m) вещества, единица удельной активности – Бк на килограмм (далее – Бк/кг);

12) радионуклиды (радиоактивные изотопы, радиоизотопы) – нуклиды, ядра которых нестабильны и испытывают радиоактивный распад;

13) земельный участок, на котором проводились испытания ядерного оружия – это участок, подвергшийся радиоактивному загрязнению вследствие проведения в прошлом испытаний ядерного оружия и ограничивающийся территорией полигонов;

14) комплексное экологическое обследование территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия – радиоэкологическое обследование, направленное на оценку состояния окружающей среды на бывшем Семипалатинском испытательном ядерном полигоне и (или) прилегающей к нему территории, подвергшихся сверхнормативному радиоактивному загрязнению вследствие испытаний ядерного оружия;

15) техногенные радионуклиды, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия – радионуклиды, которые поступили в окружающую среду в результате проведенных в прошлом испытаний ядерного оружия, наиболее значимыми радионуклидами (продуктами ядерного взрыва) с точки зрения внутреннего и внешнего облучения являются америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 и стронций-90, а также тритий в воде.

Сноска. Пункт 2 с изменением, внесенным приказом Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Глава 2. Проведение комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Заголовок главы 2 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

3. В состав работ по комплексному экологическому обследованию территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, входят:

1) общая характеристика района обследования;

2) оценка радиационного состояния окружающей среды;

3) расчет доз облучения;

4) прогнозная оценка состояния радиационной обстановки района обследования;

5) рекомендации по ликвидации последствий испытаний ядерного оружия;

6) определение территорий, представляющих радиационную опасность для населения, на которых необходимо выполнять мероприятия по ликвидации последствий испытаний ядерного оружия, и территорий, не представляющих радиационную опасность для населения.

Сноска. Пункт 3 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

4. Исполнителем работ по комплексному экологическому обследованию территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, является юридическое или физическое лицо, имеющее соответствующие лицензии в сфере использования атомной энергии в том числе на деятельность на территориях бывших испытательных ядерных полигонов и других территориях, загрязненных в результате проведенных ядерных испытаний, полученные в соответствии со статьей 29 Закона Республики Казахстан "О разрешениях и уведомлениях".

Исполнитель работ по комплексному экологическому обследованию территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, определяется:

1) в соответствии со статьей 13 Закона Республики Казахстан "О государственных закупках" в случае, если работы по комплексному экологическому обследованию территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия являются предметом государственных закупок;

2) заказчиком самостоятельно.

Финансирование работ по комплексному экологическому обследованию территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия обеспечивает Заказчик.

Сноска. Пункт 4 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

5. На первом этапе комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, производится выбор точек отбора проб объектов окружающей среды – почвенный покров, поверхностные и подземные воды, атмосферный воздух, растительный и животный мир.

Сноска. Пункт 5 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

6. На втором этапе комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, выполняется отбор проб объектов окружающей среды.

Сноска. Пункт 6 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

7. На третьем этапе комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, определяется содержание радионуклидов в объектах окружающей среды и проводится оценка возможного содержания радионуклидов в растениеводческой и животноводческой продукции расчетным методом.

Сноска. Пункт 7 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

8. На четвертом этапе комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, производится расчет доз облучения населения, в случае его предполагаемого проживания и (или) ведения хозяйственной деятельности на обследуемой территории, по результатам определения содержания радионуклидов в объектах окружающей среды и расчетной оценки возможного содержания радионуклидов в растениеводческой и животноводческой продукции.

Сноска. Пункт 8 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

9. На пятом этапе комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, определяются границы территорий, не представляющих радиационную опасность для населения и соответственно, определяются границы территорий, представляющих радиационную опасность для населения, на которых необходимо проводить мероприятия по ликвидации последствий испытаний ядерного оружия.

Сноска. Пункт 9 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Параграф 1. Общая характеристика района обследования

10. Общая характеристика района обследования включает в себя описание его административного и географического расположения, характеристику климатических условий (воздушной среды), водных ресурсов, рельефа, геологической среды, недр, земельных ресурсов и почв, растительности, животного мира, социально-экономической среды, природной ценности района, историко-культурной значимости, наличие особо охраняемых природных территорий. Описание вышеперечисленных характеристик подразумевает получение общедоступных, общеизвестных, данных об обследуемом участке.

11. При описании административного расположения района обследования указывается его принадлежность к административно-территориальной единице в системе административно-территориального устройства Республики Казахстан.

12. При описании географического расположения района обследования указываются его географические координаты.

13. Характеристика климатических условий (воздушной среды) района обследования содержит статистические сведения по не менее чем десятилетнему периоду метеорологических наблюдений за следующими показателями: атмосферное давление, температура воздуха, скорость и направление ветра, влажность воздуха, атмосферные осадки, наземные гидрометеорологические проявления.

14. Характеристика водных ресурсов содержит информацию о поверхностных и подземных водах района обследования.

15. Описание поверхностных вод включает в себя сведения о количестве водных объектов, их гидрографических характеристиках, гидрологическом режиме.

16. Описание подземных вод включает в себя гидрогеологические параметры района обследования, сведения о наличии и характеристике разведанных месторождений подземных вод.

17. При описании рельефа района обследования дается его геоморфологическая характеристика.

18. Описание геологической среды включает в себя сведения о горных породах, развитых в районе обследования, геологических процессах (сейсмичности), характерных для района обследования, наличии разломных структур, их расположение и масштабы распространения.

19. Описание недр включает в себя сведения о наличии минеральных и сырьевых ресурсах в районе обследования.

20. Описание земельных ресурсов и почв включает в себя сведения о земельном балансе территории района обследования и характеристике почвенного покрова.

21. Описание растительности включает в себя геоботаническую карту района обследования и сведения о флористическом составе растительных сообществ.

22. Описание животного мира включает в себя сведения о водной и наземной фауне в районе обследования, наличии редких, исчезающих и занесенных в Красную книгу видов животных.

23. Характеристика социально-экономической среды содержит информацию о количестве людей, проживающих в районе обследования, населенных пунктах, видах хозяйственной деятельности.

24. Характеристика природной ценности района обследования содержит информацию о хозяйственной ценности ресурсов окружающей среды.

25. Описание историко-культурной значимости района обследования включает в себя сведения о количестве памятников, их состоянии, описании отдельных исторически-значимых построек, зданий и сооружений с исторически сложившимися территориями указанных построек, зданий и сооружений, мавзолеи и отдельные захоронения, произведения монументального искусства, каменные изваяния, наскальные изображения, памятники археологии, представляющие историческую, научную, архитектурную, художественную и мемориальную ценность и имеющие особое значение для истории и культуры.

26. Описание особо охраняемых природных территорий включает в себя сведения о наличии в районе обследования государственных природных заповедников, национальных парков, резерватов, заповедных зон, природных парков, государственных природных заказников, памятников природы, дендрологических парков и ботанических садов, объектов всемирного наследия.

Параграф 2. Оценка радиационного состояния окружающей среды

27. Оценка радиационного состояния окружающей среды района обследования выполняется для следующих природных объектов – почвенный покров, недра, поверхностные и подземные воды, атмосферный воздух, растительный и животный мир.

28. Обследование радиационного состояния почвенного покрова выполняется с целью определения степени радиоактивного загрязнения местности, выявления участков с повышенным содержанием техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия в почвенном покрове, установления масштабов (границ) радиоактивного загрязнения местности.

29. Степень радиоактивного загрязнения местности оценивается по значениям площадной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в почвенном покрове.

30. Для получения значений площадной активности радионуклидов в почвенном покрове определяется удельная активность радионуклидов в верхнем слое почвенного покрова и суммарная активность радионуклидов на глубине почвенного покрова.

31. Для определения удельной активности радионуклидов в верхнем слое почвенного покрова проводится отбор проб на глубине 5 (пять) сантиметров с площади 100 (сто) квадратных сантиметров.

Отбор проб почвы проводится в соответствии с межгосударственным стандартом ГОСТ 17.4.3.01-2017 "Охрана природы (ССОП). Почвы. Общие требования к отбору проб" (далее-межгосударственный стандарт ГОСТ 17.4.3.01-2017).

32. При обследовании участков площадью более 3 (трех) квадратных километров, отбор проб верхнего слоя почвенного покрова производится из расчета не менее 1 (одной) пробы на 1 (один) квадратный километр.

33. При обследовании участков площадью 3 (три) и менее 3 (трех) квадратных километров выполняется отбор не менее трех проб верхнего слоя почвенного покрова.

34. Точки отбора проб верхнего слоя почвенного покрова распределяются равномерно по району обследования.

35. В отобранных пробах верхнего слоя почвенного покрова определяется удельная активность радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90.

36. Удельная активность радионуклидов америция-241 и цезия-137 определяется во всех отобранных пробах верхнего слоя почвенного покрова.

37. По результатам определения удельной активности радионуклидов америция-241 и цезия-137 в верхнем слое почвенного покрова производится зонирование района обследования. Зонирование выполняется для определения мест отбора проб, необходимых для оценки состояния атмосферного воздуха, растительного и животного мира.

38. Выделяются зоны, где значения удельной активности радионуклидов америция-241 и цезия-137 в отобранных пробах верхнего слоя почвенного покрова превышают фоновые значения удельной активности, и зоны, где значения удельной активности радионуклидов америция-241 и цезия-137 в отобранных пробах верхнего слоя почвенного покрова не превышают фоновые значения удельной активности.

Фоновым значением удельной активности радионуклида америция-241 принимается значение его удельной активности в верхнем слое почвенного покрова равное 2 (двум) Бк на килограмм, фоновым значением удельной активности радионуклида цезия-137 принимается значение его удельной активности в верхнем слое почвенного покрова равное 40 (сорока) Бк на килограмм.

При превышении фоновых значений удельной активности в отобранной пробе верхнего слоя почвенного покрова одного из радионуклидов (америция-241 и цезия-137), эта проба (место ее отбора) относится к зоне, превышающей фоновые значения удельной активности радионуклидов.

39. Удельная активность радионуклидов плутония-239+240 и стронция-90 определяется не менее чем в 10 (десяти) процентах от общего количества отобранных проб верхнего слоя почвенного покрова.

Удельная активность радионуклидов плутония-239+240 и стронция-90 определяется в каждой выделенной зоне, не менее чем в 3 (трех) пробах верхнего слоя почвенного покрова на зону.

40. Для определения суммарной активности каждого радионуклида (америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90) на глубине почвенного покрова выполняется послойный отбор проб.

41. Послойный отбор проб почвенного покрова производится на глубине не менее 30 (тридцати) сантиметров. Высота каждого слоя почвы составляет 5 (пять) сантиметров.

Отбор проб почвы проводится в соответствии с межгосударственным стандартом ГОСТ 17.4.3.01-2017.

42. В отобранных послойных пробах почвы определяется удельная активность радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90.

Если по результатам лабораторных анализов количественные значения радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 будут обнаружены в нижнем слое на глубине 30 (тридцать) сантиметров, проводится дополнительный отбор послойных проб с шагом отбора 5 (пять) сантиметров. В каждой отобранной пробе определяют удельную активность радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90. Отбор дополнительных проб проводят до достижения нижних пределов обнаружения по каждому радионуклиду.

43. Послойный отбор проб почвы производится в каждой выделенной зоне, не менее чем в 3 (трех) точках на зону. При обследовании участков площадью 3 (три) и менее 3 (трех) квадратных километров послойный отбор проб почвы производится в одной точке.

44. По результатам определения удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в верхнем слое почвенного покрова и суммарной активности каждого определяемого радионуклида на глубине почвенного покрова производится расчет площадной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90. Расчет площадной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в каждом слое почвы при послойном отборе проб почвы представлен в приложении 1 к настоящей Методике.

45. Полученные значения площадной активности радионуклидов в почвенном покрове сравниваются со значениями, установленными в приложении 13 к Критериям оценки экологической обстановки территорий, утвержденных приказом и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 13 августа 2021 года № 327 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 23994) (далее – Критерии оценки экологической обстановки территорий).

46. Обследование радиационного состояния недр проводится с целью определения степени радиоактивного загрязнения минерального сырья, а также степени радиационной опасности, возникающей при добыче, переработке и использовании минерального сырья, при производстве строительных материалов, а также в процессе рекультивации после завершения разработки месторождений.

47. Недропользователь указывает наименование минерального сырья, месторасположение, глубину залегания сырья, размеры участка обследования.

48. Степень радиоактивного загрязнения недр определяется по содержанию радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в исходном минеральном сырье, вскрышных породах, отходах (шламах), образуемых при отстаивании карьерных вод в прудах-отстойниках и прудах-испарителях, на площадках отгрузки минерального сырья.

При превышении допустимых уровней удельных активностей радионуклидов во вскрышных породах, отходах (шламах), установленных в параграфе 3 Гигиенических нормативов к обеспечению радиационной безопасности, утвержденных приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 2 августа 2022 года № ҚР ДСМ-71 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 29012) (далее - Гигиенические нормативы к обеспечению радиационной безопасности), выполняются мероприятия по ликвидации радиоактивного загрязнения, образованного вследствие разработки недр.

Сноска. Пункт 48 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

49. Обследование радиационного состояния поверхностных и подземных вод выполняется с целью определения степени радиоактивного загрязнения водной среды.

50. Степень радиоактивного загрязнения водной среды определяется по удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240, стронция-90 и трития-3 в пробах воды, отобранных в водных объектах.

51. Обследованию подлежат все поверхностные водные объекты района обследования, указанные на топографической карте местности масштаба 1:500000.

52. При обследовании поверхностных водных объектов проводится отбор проб воды в количестве не менее 1 (одной) пробы из 1 (одного) водного объекта и не менее 3 (трех) проб в водотоках: у истока, в устье и в середине русла между истоком и устьем.

Отбор проб воды с поверхностных водных объектов осуществляется в соответствии с государственным стандартом Республики Казахстан СТ РК ГОСТ Р 51592-2003 "Вода. Общие требования к отбору проб" (далее– государственный стандарт СТ РК ГОСТ Р 51592-2003).

53. Отбор проб подземных вод осуществляется из имеющихся в районе обследования скважин и колодцев.

В случае отсутствия в районе обследования скважин и колодцев производится бурение новых скважин.

Отбор проб воды из скважин и колодцев осуществляется в соответствии с государственным стандартом СТ РК ГОСТ Р 51592-2003.

54. Места для устройства скважин и глубина скважин определяются на основании геологических и гидрогеологических данных.

55. Количество точек отбора проб подземных вод (скважин, колодцев) составляет не менее 1 (одной) пробы на 100 (сто) квадратных километров.

56. Полученные значения удельной активности радионуклидов в воде сравниваются со значениями уровней вмешательства, установленными в приложении 19 "Значения дозовых коэффициентов ℇ (мЗв/Бк) при поступлении радионуклидов в организм взрослых людей с водой и уровни вмешательства УВ (Бк/кг) по содержанию отдельных радионуклидов в питьевой воде" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.

Сноска. Пункт 56 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

57. Обследование радиационного состояния атмосферного воздуха выполняется с целью оценки степени радиоактивного загрязнения воздушной среды.

58. Степень радиоактивного загрязнения воздушной среды определяется по среднегодовой объемной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в пробах воздушных аэрозолей.

59. Определение среднегодовой объемной активности радионуклидов в атмосферном воздухе выполняется экспериментальным или расчетным методом.

Расчетный метод применяется в случае, когда определить среднегодовую объемную активность радионуклидов в атмосферном воздухе экспериментальным методом не представляется возможным.

60. Для определения среднегодовой объемной активности радионуклидов в атмосферном воздухе экспериментальным методом проводится отбор проб воздушных аэрозолей.

Отбор проб воздушных аэрозолей выполняется в соответствии со стандартом СТ РК СТБ 1058-2006 "Отбор проб атмосферного воздуха. Общие требования".

61. Точки отбора проб воздушных аэрозолей располагаются равномерно по району обследования на открытой местности.

Общее количество точек отбора проб воздушных аэрозолей составляет не менее 1 (одной) точки на 200 (двести) квадратных километров.

62. Пробы воздушных аэрозолей отбираются еженедельно в течение календарного года, путем непрерывной аспирации в течение 7 (семи) суток.

Аспирационная установка устанавливается на высоте до 3,5 (трех с половиной) метров от поверхности земли с подветренной стороны по отношению к участку с повышенным содержанием радионуклидов в почвенном покрове.

63. Полученные экспериментальным методом значения среднегодовой объемной активности радионуклидов сравниваются со значениями допустимой среднегодовой объемной активности, установленными в приложении 4 "Значения дозовых коэффициентов, пределов годового поступления с воздухом и пищей и допустимой объемной активности во вдыхаемом воздухе отдельных радионуклидов для критических групп населения <1>" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.

Сноска. Пункт 63 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

64. Для определения среднегодовой объемной активности радионуклидов в атмосферном воздухе расчетным методом производится отбор проб верхнего слоя почвенного покрова на глубине 5 (пять) сантиметров.

Отбор проб верхнего слоя почвенного покрова производится в количестве не менее 3 (трех) проб в каждой зоне.

65. Во всех отобранных пробах верхнего слоя почвенного покрова определяется удельная активность радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90.

66. Во всех отобранных пробах верхнего слоя почвенного покрова выделяется фракция микроагрегатов размером менее 10 (десяти) микрометров.

67. Во фракции микроагрегатов размером менее 10 (десяти) микрометров, выделенной из всех отобранных проб почвы, определяется удельная активность радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90.

68. По результатам определения удельной активности радионуклидов в верхнем слое почвенного покрова и удельной активности радионуклидов во фракции микроагрегатов размером менее 10 (десяти) микрометров производится расчет среднегодовой объемной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в атмосферном воздухе. Расчет среднегодовой объемной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в атмосферном воздухе приведен в приложении 2 к настоящей Методике.

69. Полученные расчетным методом значения среднегодовой объемной активности радионуклидов в атмосферном воздухе сравниваются со значениями допустимой среднегодовой объемной активности, установленными в приложении 4 "Значения дозовых коэффициентов, пределов годового поступления с воздухом и пищей и допустимой объемной активности во вдыхаемом воздухе отдельных радионуклидов для критических групп населения <1>" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.

Сноска. Пункт 69 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

70. Обследование радиационного состояния растительного мира выполняется для оценки степени радиоактивного загрязнения растительного покрова района обследования.

71. Степень радиоактивного загрязнения растительного покрова определяется по удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в пробах растений.

72. Определение удельной активности радионуклидов в растениях выполняется экспериментальным или расчетным методом.

Расчетный метод применяется в случае, когда определить удельную активность радионуклидов в растениях экспериментальным методом не представляется возможным.

73. Для определения удельной активности радионуклидов в растениях экспериментальным методом производится отбор проб растений.

74. Отбор растений производится с земельного участка, площадью до 6 (шести) квадратных метров в зависимости от плотности произрастания и продуктивности растений. Масса пробы растений составляет не менее 300 (трехсот) грамм.

Пробы растений представляют собой смешанные образцы или же отдельные виды растений, составляющие основу кормового рациона сельскохозяйственных животных в районе обследования.

Надземная часть травянистых растений срезается на высоте до 3 (трех) сантиметров над поверхностью почвы, крупнотравье – на высоте до 6 (шести) сантиметров, у полукустарников срезается или обрывается прирост текущего года.

75. Определение удельной активности радионуклидов в растениях проводится в сухих растительных образцах (или в золе, с пересчетом на сухое вещество).

76. Для определения удельной активности радионуклидов в растениях расчетным методом используется коэффициент накопления Кн.

Коэффициент накопления Кн определяется как отношение удельной активности радионуклидов в растениях к удельной активности радионуклидов в верхнем слое почвенного покрова.

77. Для определения значения коэффициента накопления Кн в каждой выделенной зоне отбирается не менее 3 (трех) проб растений.

78. В каждой отобранной пробе растений выполняется определение удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90.

79. На каждом участке отбора проб растений выполняется отбор 5 (пяти) проб верхнего слоя почвенного покрова.

Четыре пробы верхнего слоя почвенного покрова отбираются по углам участка, одна проба верхнего слоя почвенного покрова отбирается в центре участка. Пять отобранных проб верхнего слоя почвенного покрова смешиваются в одну пробу (смешанная проба).

80. Определение удельной активности радионуклидов выполняется для смешанной пробы верхнего слоя почвенного покрова.

81. По результатам определения удельной активности радионуклидов в отобранных пробах растений и пробах верхнего слоя почвенного покрова, выполняется расчет коэффициента накопления Кн для каждой выделенной зоны.

Расчет коэффициента накопления Кн для каждой выделенной зоны приведен в пункте 1 приложения 3 к настоящей Методике.

82. По результатам расчета коэффициента накопления Кн и удельной активности радионуклидов в пробах верхнего слоя почвенного покрова, выполняется расчет удельной активности радионуклидов в растениях в районе обследования.

Расчет удельной активности радионуклидов в растениях приведен в пункте 2 приложения 3 к настоящей Методике.

83. Обследование радиационного состояния животного мира выполняется для оценки степени радиоактивного загрязнения объектов любительской и промысловой охоты (рыболовства) в районе обследования.

84. Степень радиоактивного загрязнения животного мира определяется по удельной активности радионуклидов цезия-137 и стронция-90 в пробах мяса диких животных, дикой птицы и рыбе, являющихся объектами промысловой и любительской охоты (рыболовства).

Отбор проб выполняется в соответствии с государственным стандартом Республики Казахстан СТ РК 1623-2007 "Радиационный контроль. Стронций-90 и цезий-137. Пищевые продукты. Отбор проб, анализ и гигиеническая оценка".

85. Определение удельной активности техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия в мясе диких животных, дикой птицы и рыбе выполняется экспериментальным или расчетным методом.

Расчетный метод применяется в случае, когда на обследуемом земельном участке отбор проб мяса диких животных, дикой птицы и рыбы экспериментальным методом не представляется возможным.

86. Для определения удельной активности радионуклидов в мясе диких животных, дикой птицы и рыбе экспериментальным методом производится отбор проб мяса диких животных, дикой птицы и рыбы, обитающих на обследуемом участке.

87. Производится отбор не менее 1 (одной) пробы на каждый имеющийся на участке обследования класс животных (рыбы, птицы, млекопитающие), являющихся объектами промысловой и любительской охоты (рыболовства).

88. В отобранных пробах определяются удельные активности радионуклидов цезия-137 и стронция-90.

89. В случае, когда провести отбор проб мяса диких животных не представляется возможным выполняется определение удельной активности радионуклидов цезия-137 и стронция-90 расчетным методом.

Расчет удельной активности радионуклидов цезия-137 и стронция-90 в мясе диких животных приведен в приложении 4 к настоящей Методике.

90. Полученные значения удельной активности радионуклидов в мясе диких животных сравниваются с допустимыми уровнями радионуклидов, указанными в приложении 5 "Допустимые уровни радионуклидов Cs-137 и Sr-90" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.

Сноска. Пункт 90 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

91. Определение радиационного состояния растениеводческой продукции выполняется для оценки дозы внутреннего облучения от перорального поступления радионуклидов в организм человека с пищей.

92. Определение удельной активности техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия, в растениеводческой продукции выполняется расчетным методом.

93. Определение удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в растениеводческой продукции расчетным методом выполняется на основании данных о содержании радионуклидов в почвенном покрове, полученных в результате обследования радиационного состояния почвенного покрова.

Расчет удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в растениеводческой продукции приведен в приложении 5 к настоящей Методике.

94. Полученные расчетные значения удельной активности радионуклидов в растениеводческой продукции сравниваются с допустимыми уровнями радионуклидов, указанными в приложении 5 "Допустимые уровни радионуклидов Cs-137 и Sr-90" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.

Сноска. Пункт 94 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

95. Определение радиационного состояния животноводческой продукции выполняется для оценки дозы внутреннего облучения от поступления радионуклидов в организм человека с пищей.

96. Определение удельной активности техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия в животноводческой продукции выполняется расчетным методом.

97. Для определения удельных активностей радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в продукции животноводства расчетным методом на участках возможного выпаса производится отбор проб фекалий копытных животных (не менее 3 (трех) проб фекалий копытных животных в каждой выделенной зоне).

98. В отобранных пробах фекалий определяется удельная активность радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90, которая используется для расчета возможного поступления радионуклидов в животноводческую продукцию с кормом, в случае предполагаемого выпаса на обследуемом участке.

Расчет возможного поступления радионуклидов в животноводческую продукцию с кормом, в случае предполагаемого выпаса на обследуемом участке приведен в приложении 6 к настоящей Методике.

99. Полученные расчетные значения удельной активности радионуклидов в животноводческой продукции сравниваются с допустимыми уровнями радионуклидов, указанными в приложении 5 "Допустимые уровни радионуклидов Cs-137 и Sr-90" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.

Сноска. Пункт 99 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

100. Поиск радиоактивно-загрязненных техногенных объектов выполняется с целью обнаружения источников радиоактивного загрязнения окружающей среды.

101. Для поиска техногенных объектов выполняется дешифрирование космических снимков района обследования, на которых выбираются объекты для дополнительного обследования.

Если на район обследования имеются аэрофотоснимки, то дешифрирование техногенных объектов выполняется по ним.

102. По результатам дешифрирования космических снимков (аэрофотоснимков) выполняется радиационное обследование выбранных объектов в месте их расположения.

103. Радиационное обследование техногенных объектов заключается в измерении мощности эквивалентной дозы в месте расположения объекта.

В случае, если в месте расположения объекта мощность эквивалентной дозы превышает 0,3 мк^Зв/час, выполняется отбор пробы самого объекта, пробы почвы в непосредственной близости от объекта.

104. В отобранных пробах объекта и почвенного покрова определяется удельная активность радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90.

105. По результатам определения удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в отобранных пробах объекта и почвенного покрова определяется уровень радиоактивного загрязнения объекта.

В случае, если объект представляет радиационную опасность, то определяются его границы.

Параграф 3. Расчет доз облучения населения

106. Расчет доз облучения населения проводится с целью оценки степени радиоэкологической безопасности человека, в случае предполагаемого проживания на обследуемом земельном участке.

107. Основным критерием для оценки степени радиоэкологической безопасности человека, проживающего на обследуемом земельном участке, является среднегодовая эффективная доза населения от техногенных источников ионизирующих излучений.

108. В настоящей Методике рассматривается расчет среднегодовой эффективной дозы населения только от техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия.

109. На основании данных расчета среднегодовой эффективной дозы населения выделяются земельные участки, где эффективная доза не превышает 0,3 мЗв/год и земельные участки, где значение среднегодовой эффективной дозы превышает 0,3 мЗв/год.

110. Для расчета среднегодовой эффективной дозы населения используются данные о площадной активности техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия, среднегодовой объемной активности радионуклидов в атмосферном воздухе, удельной активности радионуклидов в растениеводческой продукции, в животноводческой продукции и в воде.

111. Расчет среднегодовой эффективной дозы населения от техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия приведен в приложении 7 к настоящей Методике.

Параграф 4. Прогнозная оценка состояния радиационной обстановки района обследования

112. По результатам комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, выполняется прогнозная оценка состояния радиационной обстановки через 10 (десять) лет, 50 (пятьдесят) лет и 100 (сто) лет.

Сноска. Пункт 112 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

113. В случае возможного изменения радиационной обстановки в худшую сторону в указанный период, необходимо выполнить мероприятия, предотвращающие эти изменения.

Параграф 5. Рекомендации по ликвидации последствий испытаний ядерного оружия

114. По результатам комплексного экологического обследования территорий, которые представляют радиационную опасность для населения согласно параграфу 6 настоящей Методики, даются рекомендации по ликвидации последствий испытаний ядерного оружия или ограничению доступа к радиоактивно–загрязненным участкам.

Сноска. Пункт 114 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Параграф 6. Определение территорий, представляющих радиационную опасность для населения

Сноска. Заголовок параграфа 6 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

115. При определении территорий, представляющих радиационную опасность для населения, применяются Критерии оценки экологической обстановки территорий.

Сноска. Пункт 115 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

116. Согласно Критериям оценки экологической обстановки территорий, основным критерием, характеризующим степень радиоэкологической безопасности человека, проживающего на загрязненной территории, является среднегодовое значение эффективной дозы от техногенных источников ионизирующих излучений.

117. Земельные участки делятся на два вида по параметру среднегодового значения эффективной дозы от техногенных источников ионизирующих излучений:

1) участки, которые не представляют радиационной опасности для населения. Значение среднегодовой эффективной дозы на человека в пределах этих участков составляет менее 0,3 м^Зв/год от техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия;

2) участки, которые представляют радиационную опасность для населения. Значение среднегодовой эффективной дозы на человека в пределах этих участков составляет свыше 0,3 м^Зв/год от техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия.

118. Значение 0,3 мЗв/год является пороговым уровнем вмешательства, при превышении которого требуется проведение защитных мероприятий с целью ограничения облучения населения, в соответствии с приложением 16 "Нормативы вмешательства на загрязненных территориях" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.

Сноска. Пункт 118 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Глава 3. Оформление результатов комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Заголовок главы 3 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

119. Результаты работ по комплексному экологическому обследованию территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, оформляются в виде материалов комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия.

Сноска. Пункт 119 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

120. Материалы комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, включают в себя:

1) общую характеристику района обследования;

2) оценку радиационного состояния окружающей среды;

3) расчет доз облучения населения;

4) прогнозную оценку состояния радиационной обстановки района обследования;

5) рекомендации по ликвидации последствий испытаний ядерного оружия;

6) определение границ территорий, на которых значение среднегодовой эффективной дозы облучения человека превышает 0,3 мЗв/год от техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия.

Сноска. Пункт 120 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Глава 4. Государственная экспертиза материалов комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Заголовок главы 4 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

121. Материалы комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, подлежат государственной экологической экспертизе в соответствии с пунктом 3 статьи 143 Земельного кодекса Республики Казахстан, подпунктом 7 статьи 87 Экологического кодекса Республики Казахстан и пункту 2 статьи 5 Закона Республики Казахстан "О Семипалатинской зоне ядерной безопасности.

Сноска. Пункт 121 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

122. Материалы комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия представляются на государственную экологическую экспертизу Заказчиком/инициатором намечаемой деятельности, согласно подпункту 8) приложения 5 к Правилам проведения государственной экологической экспертизы, утвержденных приказом и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 9 августа 2021 года № 317 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 23918), в следующем составе: в форме электронного документа материалы комплексного экологического обследования, включающие в себя материалы и подготовленных в порядке, определенным статьей 236 Экологического кодекса Республики Казахстан; электронная копия положительного заключения государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

Сноска. Пункт 122 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

123. Порядок подготовки отчета о возможных воздействиях осуществляется в соответствии со статьей 72 Экологического кодекса Республики Казахстан.

Глава 5. Санитарно-эпидемиологическое заключение

124. Материалы комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия, подлежат санитарно-эпидемиологической экспертизе в соответствии с подпунктом 7 статьи 87 Экологического кодекса Республики Казахстан и подпунктом 2) пункта 3 статьи 5 Закона Республики Казахстан "О Семипалатинской зоне ядерной безопасности".

Санитарно-эпидемиологическое заключение выдается государственным органом в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения или структурным подразделением иных государственных органов, осуществляющих деятельность в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения на основании результатов профилактического контроля и (или) санитарно-эпидемиологической экспертизы согласно подпункту 5) статьи 20 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения.

Сноска. Пункт 124 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Приложение 1 к Методике по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Правый верхний угол приложения 1 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Расчет площадной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в каждом слое почвы при послойном отборе проб почвы

1. Расчет активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в каждом слое почвы при послойном отборе проб почвы.

Для каждого слоя почвы определяется активность радионуклидов по формуле:

где:

Ai,j – активность i-го радионуклида в j-ом слое почвы, Бк;

Ami,j – удельная активность i-го радионуклида в j-ом слое почвы, Бк/кг;

P – плотность почвы, кг/дм3;

1000 – коэффициент перевода значения плотности почвы из кг/дм3 на кг/см3;

S – площадь, с которой отобрана проба почвы, см²;

h – высота слоя почвы, см.

2. Расчет суммарной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 по глубине почвенного покрова.

Суммарная активность радионуклидов рассчитывается по формуле:

где:

Ai – суммарная активность i-го радионуклида по всей глубине его распространения в почвенном покрове, Бк;

Ai,j – активность i-го радионуклида в j-ом слое почвы, Бк.

3. Расчет коэффициента Кп, определяющего отношение суммарной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 по всей глубине их распространения в почвенном покрове к активности радионуклидов в верхнем 5 (пяти) сантиметровом слое почвенного покрова.

Коэффициент Кп рассчитывается по формуле:

где:

Kп – коэффициент, определяющий отношение суммарной активности i-го радионуклида в почве по всей глубине его распространения в почвенном покрове к активности i-го радионуклида в верхнем 5 (пяти) сантиметровом слое почвенного покрова;

Ai – суммарная активность i-го радионуклида в почве по всей глубине его распространения, Бк;

Ai,0–5 – активность i-го радионуклида в верхнем 5 (пяти) сантиметровом слое почвенного покрова, Бк.

Коэффициент Кп определяется для каждой выделенной зоны.

В каждой выделенной зоне берется среднее значение Кп.

4. Расчет площадной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в почвенном покрове.

Площадная активность радионуклидов рассчитывается по формуле:

где:

As,i – площадная активность i-го радионуклида, Бк/м²;

Кп – коэффициент, определяющий отношение суммарной активности i-го радионуклида в почве по всей глубине его распространения в почвенном покрове к активности i-го радионуклида в верхнем 5 (пяти) сантиметровом слое почвенного покрова;

S – площадь отбора проб верхнего слоя почвы, м².

Приложение 2 к Методике по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Правый верхний угол приложения 2 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Расчет среднегодовой объемной активности радионуклида америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в атмосферном воздухе

1. Расчет коэффициента Кф, определяющего отношение удельной активности радионуклидов во фракции микроагрегатов размером менее 10 (десяти) микрометров к удельной активности радионуклидов в верхнем слое почвенного покрова.

Коэффициент Кф рассчитывается по формуле:

где:

Kф,i – коэффициент, определяющий отношение удельной активности i-го радионуклида во фракции микроагрегатов размером менее 10 (десяти) микрометров к удельной активности i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова;

Ami,ф – удельная активность i-го радионуклида во фракции микроагрегатов размером менее 10 (десяти) микрометров, Бк/кг;

Ami,n – удельная активность i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова, Бк/кг.

Коэффициент Кф определяется для каждой выделенной зоны.

В каждой выделенной зоне берется среднее значение Кф.

2. Расчет среднегодовой объемной активности радионуклидов в атмосферном воздухе.

Среднегодовая объемная активность радионуклидов в атмосферном воздухе рассчитывается по формуле:

где:

Av,i – среднегодовая объемная активность i-го радионуклида в атмосферном воздухе, Бк/м³;

Kфi– коэффициент, определяющий отношение удельной активности i-го радионуклида во фракции микроагрегатов размером менее 10 (десяти) микрометров к удельной активности i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова;

Ami,почва – удельная активность i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова, Бк/кг;

Psus – среднегодовая концентрация взвешенных частиц в атмосферном воздухе в районе обследования, кг/м³.

Приложение 3 к Методике по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Правый верхний угол приложения 3 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

1. Расчет коэффициента накопления Кн для каждой выделенной зоны

Расчет коэффициента накопления Кн, определяющего отношение удельной активности радионуклидов в растениях к удельной активности радионуклидов в верхнем слое почвенного покрова.

Коэффициент Кн рассчитывается по формуле:

где:

Kн,i – коэффициент, определяющий отношение удельной активности i-го радионуклида в растениях к удельной активности i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова;

Api – удельная активность i-го радионуклида в растениях, Бк/кг;

Ani – удельная активность i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова, Бк/кг.

Коэффициент Кн определяется для каждой выделенной зоны.

В каждой выделенной зоне берется среднее значение Кн.

2. Расчет удельной активности радионуклидов в растениях

Удельная активность радионуклидов в растениях рассчитывается по формуле:

где:

Api – удельная активность i-го радионуклида в растениях, Бк/кг;

Kн,i – коэффициент, определяющий отношение удельной активности i-го радионуклида в растениях к удельной активности i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова;

Ani – удельная активность i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова, Бк/кг.

Приложение 4 к Методике по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Правый верхний угол приложения 4 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Расчет удельной активности радионуклидов цезия-137 и стронция-90 в мясе диких животных

1. Для определения удельной активности радионуклидов цезия-137 и стронция-90 в мясе диких животных расчетным методом на участке обследования проводится отбор проб фекалий диких животных.

Отбор проб фекалий диких животных производится в количестве не менее 3 (трех) проб в каждой выделенной зоне. Расчет удельной активности радионуклидов мясе диких животных проводится по формуле:

где:

Vкорм – суточное потребление корма, кг/сутки;

Аmi,корм – удельная активность i-го радионуклида в корме, Бк/кг. За удельную активность радионуклидов в корме принимается удельная активность радионуклидов в фекалиях;

Kni,корм – коэффициент перехода i-го радионуклида из корма на 1 (один) килограмм (литр) продукции.

2. Коэффициенты перехода (Kni,корм) радионуклидов с кормом в мясо диких животных (сельскохозяйственную продукцию) рассчитываются по формуле:

где:

Kni, корм– коэффициент перехода i-го радионуклида с кормом в ткани животных;

Аmi, прод– удельная активность i-го радионуклида в мясе диких животных, Бк/кг;

Аi, корм – среднесуточное поступление i-го радионуклида с кормом, Бк/сутки.

Приложение 5 к Методике по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Правый верхний угол приложения 5 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Расчет удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в растениеводческой продукции

1. Для определения удельной активности радионуклидов америция-241, цезия-137, плутония-239+240 и стронция-90 в растениеводческой продукции расчетным методом используется величина удельной активности радионуклидов в слое почвенного покрова до 20 (двадцати) сантиметров.

Удельная активность i-го радионуклида в слое почвенного покрова до 20 (двадцати) сантиметров определяется на основании результатов определения удельной активности в точках послойного отбора проб по формуле:

где:

Ami,0-20 – удельная активность радионуклида в слое почвенного покрова до 20 (двадцати) см, Бк/кг;

Ami,j – удельная активность радионуклида в j-ом слое почвенного покрова (до 5 (пяти) сантиметров, от 5 (пяти) до 10 (десяти) сантиметров, от 10 (десяти) до 15 (пятнадцати) сантиметров, от 15 (пятнадцати) до 20 (двадцати) сантиметров), Бк/кг;

5 (пять) – высота каждого слоя почвенного покрова, см;

20 (двадцать) – высота слоя почвенного покрова, для которого проводится расчет удельной активности радионуклидов, сантиметров.

2. После определения удельной активности i-го радионуклида в слое почвенного покрова до двадцати сантиметров определяется его отношение к удельной активности радионуклидов в верхнем слое почвенного покрова (до 5 (пяти) сантиметров) по формуле:

где:

Kn,0-20– коэффициент, определяющий отношение удельной активности i-го радионуклида в слое почвенного покрова до 20 (двадцати) сантиметров к удельной активности i-го радионуклида в верхнем слое почвенного покрова (до 5 (пяти) сантиметров);

Ami,0-5– удельная активность i-го радионуклида в слое почвенного покрова до 5 (пяти) сантиметров, Бк/кг;

Ami,0-20– удельная активность i-го радионуклида в слое почвенного покрова до 20 (двадцати) сантиметров, Бк/кг.

После расчета удельной активности радионуклидов в слое почвенного покрова до 20 (двадцати) сантиметров проводится расчет удельной активности радионуклидов в растениеводческой продукции по формуле:

где:

Ami,прод– удельная активность i-го радионуклида в растениеводческой продукции, Бк/кг;

Ami,0-20– удельная активность i-го радионуклида в слое почвенного покрова до 20 (двадцати) сантиметров, Бк/кг;

Кн– коэффициент накопления;

K%– процент содержания сухого вещества в общей массе растения.

Коэффициенты накопления (Кн) радионуклидов для различных видов растениеводческой продукции рассчитываются по формуле:

где:

Кн – коэффициент накопления;

Ami,раст – удельная активность i-го радионуклида в растении, Бк/кг;

Ami,0-20 – удельная активность i-го радионуклида в слое почвы до 20 (двадцати) сантиметров, Бк/кг.

Приложение 6 к Методике по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Правый верхний угол приложения 6 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Расчет возможного поступления радионуклидов в животноводческую продукцию с кормом, при их выпасе на обследуемом участке

1. Расчет удельной активности радионуклидов в животноводческой продукции (мясо, молоко, яйца) проводится по формуле:

где:

Ami,прод – удельная активность i-го радионуклида в животноводческой продукции, Бк/кг;

Vкорм– суточное потребление корма, кг/сутки;

Ami,корм– удельная активность i-го радионуклида в корме, Бк/кг. За удельную активность радионуклидов в корме принимается удельная активность радионуклидов в фекалиях копытных животных. При отсутствии данных об удельной активности радионуклидов в фекалиях копытных животных за удельную активность радионуклидов в корме принимается максимальное значение удельной активности радионуклидов в растительном покрове в каждой выделенной зоне согласно пункту 38 настоящей Методики;

Кni,корм– коэффициент перехода радионуклида из корма на 1 (один) килограмм (литр) продукции.

2. Коэффициенты перехода (Кni,корм) радионуклидов с кормом в животноводческую продукцию (мясо, молоко, яйца) рассчитываются по формуле:

где:

Кni, корм – коэффициент перехода i-го радионуклида с кормом животноводческую продукцию;

Ami, прод – удельная активность i-го радионуклида в животноводческой продукции, Бк/кг;

Aj, корм – среднесуточное поступление i-го радионуклида с кормом, Бк/сутки.

Приложение 7 к Методике по проведению комплексного экологического обследования территорий, на которых проводились испытания ядерного оружия

Сноска. Правый верхний угол приложения 7 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

Расчет среднегодовой эффективной дозы населения от техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия

1. Расчет среднегодовой эффективной дозы населения от техногенных радионуклидов, образовавшиеся в результате испытания ядерного оружия.

Среднегодовая эффективная доза населения от техногенных радионуклидов, образовавшихся в результате испытания ядерного оружия, выражается в виде суммы парциальных доз по j-тым факторам радиационного воздействия и рассчитывается по формуле:

где:

Eef – среднегодовая эффективная доза населения от техногенных радионуклидов, образовавшихся в результате испытания ядерного оружия, Зв/год;

EU – доза внешнего гамма-излучения радионуклидов от подстилающей поверхности, Зв/год;

Einh – доза внутреннего облучения при ингаляционном поступлении радионуклидов в организм, Зв/год;

Eing – доза внутреннего облучения от перорального поступления радионуклидов в организм, Зв/год.

2. Расчет дозы внешнего гамма-излучения радионуклидов от подстилающей поверхности по формуле:

где:

EU – доза внешнего гамма-излучения радионуклидов от подстилающей поверхности, Зв/год;

EUi – доза внешнего гамма-излучения i-го радионуклида от подстилающей поверхности, Зв/год.

3. Расчет дозы внешнего гамма-излучения i-го радионуклида от подстилающей поверхности проводится по формуле:

где:

EUi – доза внешнего гамма-излучения i-го радионуклида от подстилающей поверхности, Зв/год;

PUi – мощность эквивалентной дозы гамма-излучения на высоте 1 (одного) метра от поверхности земли, Зв/с;

Т – время облучения, с.

4. Расчет мощности эквивалентной дозы гамма-излучения на высоте 1 (одного) метра от поверхности земли проводится по формуле:

где:

PUi – мощность эквивалентной дозы гамма-излучения на высоте 1 (одного) метра от поверхности земли, Зв/с;

KUi,пов – мощность эквивалентной дозы при загрязнении i-м радионуклидом в количестве 1 (один) Бк на 1 (один) квадратный метр, Зв·м²/с·Бк;

Asi – площадная активность i-го техногенного радионуклида, образовавшегося в результате испытания ядерного оружия, Бк/м2.

5. Коэффициенты KUi,пов для некоторых радионуклидов составляют:

Кобальт - 60 – 1,16×10-15 Зв·м²/с·Бк;

Цезий -137 – 2,92×10-16 Зв·м²/с·Бк;

Европий - 152 – 5,67×10-16 Зв·м²/с·Бк;

Европий - 154 – 5,9×10-16 Зв·м²/с·Бк;

Цезий -134 – 7,8×10-16 Зв·м²/с·Бк;

Америций - 241 – 1,2×10-17 Зв·м²/с·Бк.

6. Коэффициент KUi, пов рассчитывается согласно выражению:

где:

KUi,повCs-137 – коэффициент KUi,пов для радионуклида цезия-137;

Гi – гамма-постоянная i-го радионуклида (справочная информация), для которого рассчитывается коэффициент KUi,пов, Зв·м2/с·Бк;

ГCs-137 – гамма-постоянная цезия-137, равная 2,81×10-17 Зв·м2/с·Бк.

7. Расчет дозы внутреннего облучения при ингаляционном поступлении радионуклидов в организм проводится по формуле:

где:

– доза внутреннего облучения при ингаляционном поступлении i-го радионуклида в организм, Зв/год;

– годовое поступление i-го радионуклида в организм через дыхательный тракт, Бк/год;

– дозовый коэффициент i-го радионуклида при поступлении его ингаляционным путем, Зв/Бк, значение которого рассчитывается согласно приложению 4 "Значения дозовых коэффициентов, пределов годового поступления с воздухом и пищей и допустимой объемной активности во вдыхаемом воздухе отдельных радионуклидов для критических групп населения" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.

Сноска. Пункт 7 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

8. Расчет величины годового поступления радионуклидов в организм через дыхательный тракт проводится по формуле:

где:

– годовое поступление i-го радионуклида в организм через дыхательный тракт, Бк/год;

– среднегодовая объемная активность i-го радионуклида в атмосферном воздухе, Бк/м3;

– годовой объем вдыхаемого воздуха, м³, значение которого рассчитывается согласно нормам пункта 66 Гигиенических нормативов к обеспечению радиационной безопасности.
Сноска. Пункт 8 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

9. Расчет дозы внутреннего облучения от перорального поступления радионуклидов в организм проводится по формуле:

где:

– доза внутреннего облучения от перорального поступления i-го радионуклидов в организм, Зв/год;

– годовое поступление i-го радионуклида с продуктами питания, Бк/год;

– дозовый коэффициент i-го радионуклида при поступлении его через пищеварительный тракт, Зв/Бк, значение которого рассчитывается согласно приложению 4 "Значения дозовых коэффициентов, пределов годового поступления с воздухом и пищей и допустимой объемной активности во вдыхаемом воздухе отдельных радионуклидов для критических групп населения" к Гигиеническим нормативам к обеспечению радиационной безопасности.
Сноска. Пункт 9 - в редакции приказа Министра энергетики РК от 30.10.2023 № 380 (вводится в действие с 01.01.2024).

10. Расчет годового поступления техногенных радионуклидов, образовавшихся в результате испытания ядерного оружия, с продуктами питания проводится по формуле:

где:

qing,i – годовое поступление i-го радионуклида с продуктами питания, Бк/год;

Ami – удельная активность i-го радионуклида в p-ом пищевом продукте, Бк/кг;

Vp – годовое потребление p-го продукта питания, кг/год.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2022 жылғы 8 сәуірдегі № 126 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 20 сәуірде № 27680 болып тіркелді.

Ескерту. Бұйрықтың тақырыбы жаңа редакцияда көзделген – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Семей ядролық қауіпсіздік аймағы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 1-тармағының 11) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 29 қыркүйектегі № 993 қаулысымен бекітілген жерді консервациялау қағидаларының 15-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда көзделген – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесі бекітілсін.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Атомдық және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының энергетика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасы Энергетика министрі	Б. Акчулаков
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасының
Денсаулық сақтау министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі
"КЕЛІСІЛДІ" Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі

Қазақстан Республикасы Энергетика министрі 2022 жылғы 8 сәуірдегі № 126 Бұйрығымен бекітілген

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесі

Ескерту. Әдістеме тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Семей ядролық қауіпсіздік аймағы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 1-тармағының 11) тармақшасына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 29 қыркүйектегі № 993 қаулысымен бекітілген жерді консервациялау қағидаларының 15-тармағына сәйкес әзірленген және ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау тетігін айқындайды.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Осы Әдістемеде мынадай ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

1) алаңдық белсенділік (бұдан әрі – Аs) – алаңдық бірлікке тиісті заттың радиоактивтілігі. Алаңдық белсенділік бірлігі – текше метрге беккерель (бұдан әрі – Бк/м2);

2) араласу деңгейі – жоғарылаған кезінде халықтың сәулеленуін шектеу мақсатында қорғану іс-шараларын жүргізу талап етілетін радиациялық әсер ету деңгейі;

3) аэрофототүсірімдер мен ғарыштық түсірімдерді дешифрлеу – аэрофотосуреттер мен ғарыштық суреттердің кескіндерін салыстыра отырып елді мекендегі объектілердің сандық және сапалық сипаттамасын табу, тану және анықтау процесі;

4) беккерель (бұдан әрі – Бк) – Халықаралық бірліктер жүйесіндегі (бұдан әрі – БЖ) радиоактивті көздің белсенділігін өлшеу бірлігі. Бір секунд ішінде бір Бк орташа есеппен бір радиоактивті ыдырау өтетін көздің белсенділігі ретінде анықталады;

5) белсенділік (бұдан әрі – А) – нақты уақыт сәтінде нақты энергетикалық күйдегі радионуклидтің қандай да бір мөлшерінің радиоактивтік шамасы;

6) доза қуаты – уақыт бірлігі (секунд, минут, сағат) ішіндегі сәулелену дозасы;

7) дозалық коэффициент – сыртқы сәулелену ағынының бірлігіне тиесілі тиімді немесе эквивалентті доза шамасы немесе ең қатерлі жас тобы және радионуклидтің ең уытты химиялық түрі үшін тыныс алу органдары немесе ас қорыту жолдары арқылы жеке адамның ағзасына келіп түскен 1 (бір) Бк радионуклид;

8) жылдық тиімді (эквиваленттік) доза – күнтізбелік жыл ішінде алынған сырттай сәулеленудің тиімді (эквиваленттік) дозасының және осы жыл ішінде организмге радионуклидтердің келіп түсуі себебінен болған ішкі сәулеленудің күтілетін тиімді (эквиваленттік) дозасының жиынтығы. Тиімді дозаның бірлігі Зиверт (бұдан әрі – Зв) болып табылады. Халықаралық радиациялық қорғау жөніндегі комиссия халықтың сәулелену дозасының шегі ретінде жылына 1 (бір) миллиЗивертке тең дозаны ұсынған (бұдан әрі – мЗв/жыл);

9) зерттеп-қарау ауданы – бұрын ядролық қару сынақтары жүргізілген, тексерілетін жер учаскесінің бұрылыс нүктелерінің географиялық координаталары көрсетіле отырып, кешенді экологиялық зерттеп-қарау жұмыстарын жүргізу үшін тапсырыс беруші айқындаған аумақ;

10) көлемдік белсенділік (бұдан әрі – Аv) – заттағы радионуклид белсенділігінің А заттың көлеміне (бұдан әрі – V) қатынасы, көлемдік белсенділік бірлігі – текше метрге Бк (бұдан әрі – Бк/м3);

11) меншікті белсенділік (бұдан әрі – Аm) – заттағы радионуклид белсенділігінің А заттың массасына (бұдан әрі – m) қатынасы, меншікті белсенділік бірлігі – килограммға Бк (бұдан әрі – Бк/кг);

12) радионуклидтер (радиоактивті изотоптар, радиоизотоптар) — ядролары тұрақсыз және радиоактивті ыдырауға ұшырайтын нуклидтер;

13) ядролық қару сынақтары жүргізілген жер учаскесі – бұрын жүргізілген ядролық қару сынақтарының салдарынан радиоактивті ластануға ұшыраған және полигондардың аумағымен шектелетін учаске;

14) ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау – ядролық қару сынақтарының салдарынан нормативтен артық радиоактивті ластануға ұшыраған бұрынғы Семей ядролық сынақ полигонында және (немесе) оған іргелес аумақтарда қоршаған ортаның жай-күйін бағалауға бағытталған радиоэкологиялық зерттеп-қарау;

15) ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтер – бұрын жүргізілген ядролық қару сынақтарының нәтижесінде қоршаған ортаға келіп түскен радионуклидтер, ішкі және сыртқы сәулелену тұрғысынан анағұрлым маңызды радионуклидтер (ядролық жарылыс өнімдері) америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90, сондай-ақ судағы тритий болып табылады.

Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-тарау. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау

Ескерту. 2-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау жөніндегі жұмыстардың құрамына мыналар кіреді:

1) зерттеп-қарау ауданының жалпы сипаттамасы;

2) қоршаған ортаның радиациялық жай-күйін бағалау;

3) сәулелену дозаларын есептеу;

4) зерттеп-қарау ауданындағы радиациялық ахуалдың жай-күйін болжамды бағалау;

5) ядролық қару сынақтарының салдарын жою бойынша ұсынымдар;

6) ядролық қару сынақтары салдарын жою жөніндегі іс-шараларды орындау қажет етілетін, халық үшін радиациялық қауіп төндіретін аумақтарды және халық үшін радиациялық қауіп төндірмейтін аумақтарды анықтау.

Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4. Атом энергиясын пайдалану саласында, оның ішінде бұрынғы ядролық сынақ полигондарының аумақтарындағы және жүргізілген ядролық сынақтар нәтижесінде ластанған басқа да аумақтардағы қызметке "Рұқсаттар мен хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 29-бабына сәйкес алынған тиісті лицензиялары бар заңды немесе жеке тұлға ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау бойынша жұмыстарды орындаушы болып табылады.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау бойынша жұмыстарды орындаушы:

1) егер ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау бойынша жұмыстар мемлекеттік сатып алудың нысанасы болып табылған жағдайда – "Мемлекеттік сатып алу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 13-бабына сәйкес;

2) тапсырыс берушінің өзімен айқындалады.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау бойынша жұмыстарды қаржыландыруды тапсырыс беруші қамтамасыз етеді.

Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

5. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қараудың бірінші кезеңінде қоршаған орта объектілерінің – топырақ жамылғысының, жерүсті және жерасты суларының, атмосфералық ауаның, өсімдіктер мен жануарлар әлемінің сынамаларын алу нүктелері таңдалады.

Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

6. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қараудың екінші кезеңінде қоршаған орта объектілерінің сынамаларын іріктеп алу орындалады.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қараудың үшінші кезеңінде қоршаған орта объектілеріндегі радионуклидтердің құрамы анықталады және өсімдік пен мал шаруашылығы өнімдеріндегі радионуклидтердің ықтимал құрамы есептік әдіспен бағаланады.

Ескерту. 7-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

8. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қараудың төртінші кезеңінде қоршаған орта объектілеріндегі радионуклидтердің құрамын айқындау және өсімдік және мал шаруашылығы өнімдеріндегі радионуклидтердің ықтимал құрамын есептік бағалау нәтижелері бойынша зерттелетін аумақта халық болжамды тұрған және (немесе) шаруашылық қызметін жүргізген жағдайда оның сәулелену дозаларын есептеу жүргізіледі.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қараудың бесінші кезеңінде халыққа радиациялық қауіп төндірмейтін аумақтардың шекаралары айқындалады және тиісінше ядролық қару сынақтарының салдарын жою жөніндегі іс-шараларды жүргізу қажет болатын, халыққа радиациялық қауіп төндіретін аумақтардың шекаралары айқындалады.

Ескерту. 9-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-параграф. Зерттеп-қарау ауданының жалпы сипаттамасы

10. Зерттеп-қарау ауданының жалпы сипаттамасы оның әкімшілік және географиялық орналасуының сипаттамасын, климаттық жағдайлардың (ауа ортасының), су ресурстарының, рельефтің, геологиялық ортаның, жер қойнауының, жер ресурстары мен топырақтың, өсімдіктердің, жануарлар әлемінің, әлеуметтік-экономикалық ортаның, ауданның табиғи құндылығының, тарихи – мәдени маңыздылығының сипаттамасын, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың болуын қамтиды. Жоғарыда санамаланған сипаттамалардың суреттемесі тексерілетін учаске туралы жалпыға қолжетімді, жалпыға мәлім деректерді алуды білдіреді.

11. Зерттеп-қарау ауданының әкімшілік орналасуын сипаттау кезінде оның Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысы жүйесіндегі әкімшілік-аумақтық бірлікке тиесілігі көрсетіледі.

12. Зерттеп-қарау ауданының географиялық орналасуын сипаттау кезінде оның географиялық координаттары көрсетіледі.

13. Зерттеп-қарау ауданының климаттық жағдайларының (ауа ортасының) сипаттамасы мынадай көрсеткіштерді: атмосфералық қысым, ауа температурасы, желдің жылдамдығы мен бағыты, ауаның ылғалдылығы, атмосфералық жауын-шашын, жер бетіндегі гидрометеорологиялық көріністерді метеорологиялық бақылау жөніндегі кемінде он жылдық кезеңіндегі статистикалық мәліметтерді қамтиды.

14. Су ресурстарының сипаттамасы зерттеп-қарау ауданының жерүсті және жерасты сулары туралы ақпаратты қамтиды.

15. Жерүсті суларының сипаттамасы су объектілерінің саны, олардың гидрографиялық сипаттамалары, гидрологиялық режимі туралы мәліметтерді қамтиды.

16. Жерасты суларының сипаттамасы зерттеп-қарау ауданының гидрогеологиялық параметрлерін, жерасты суларының барланған кен орындарының бар-жоғы және сипаттамасы туралы мәліметтерді қамтиды.

17. Зерттеп-қарау ауданының рельефін сипаттау кезінде оның геоморфологиялық сипаттамасы беріледі.

18. Геологиялық ортаның сипаттамасы зерттеп-қарау ауданында дамыған тау жыныстары, зерттеп-қарау ауданына тән геологиялық процестер (сейсмикалығы), опырылымдық құрылымдардың болуы, олардың орналасуы мен таралу ауқымы туралы мәліметтерді қамтиды.

19. Жер қойнауының сипаттамасы зерттеп-қарау ауданында минералдық және шикізат ресурстарының бар-жоғы туралы мәліметтерді қамтиды.

20. Жер ресурстары мен топырақтың сипаттамасы зерттеп-қарау ауданы аумағының жер балансы және топырақ жамылғысының сипаттамасы туралы мәліметтерді қамтиды.

21. Өсімдіктердің сипаттамасы зерттеп-қарау ауданының геоботаникалық картасын және өсімдік қауымдастықтарының флористикалық құрамы туралы мәліметтерді қамтиды.

22. Жануарлар әлемінің сипаттамасы зерттеп-қарау ауданындағы су және жерүсті фаунасы, сирек кездесетін, жойылып бара жатқан және Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар түрлерінің болуы туралы мәліметтерді қамтиды.

23. Әлеуметтік – экономикалық ортаның сипаттамасы зерттеп-қарау ауданында тұратын адамдардың саны, елді мекендер, шаруашылық қызмет түрлері туралы ақпаратты қамтиды.

24. Зерттеп-қарау ауданының табиғи құндылығының сипаттамасы қоршаған орта ресурстарының шаруашылық құндылығы туралы ақпаратты қамтиды.

25. Зерттеп-қарау ауданының тарихи – мәдени маңыздылығының сипаттамасы ескерткіштердің саны, олардың жай-күйі, жекелеген тарихи – маңызды кесендердің, ғимараттар мен құрылыстардың сипаттамасы, көрсетілген кесендердің, ғимараттар мен құрылыстардың тарихи қалыптасқан аумақтары, кесенелер мен жекелеген қорымдар, монументті өнер туындылары, тас мүсіндер, жартастағы бейнелер, тарихи, ғылыми, сәулеттік, көркемдік және мемориалдық құндылығы бар және тарих пен мәдениет үшін ерекше маңызы бар археология ескерткіштері туралы мәліметтерді қамтиды.

26. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың сипаттамасын зерттеп-қарау ауданының мемлекеттік табиғи қорықтардың, ұлттық парктердің, резерваттардың, қорық аймақтарының, табиғи парктердің, мемлекеттік табиғи қаумалдардың, табиғат ескерткіштерінің, дендрологиялық парктердің және ботаникалық бақтардың, дүниежүзілік мұра объектілері туралы мәліметтерді қамтиды.

2-параграф. Қоршаған ортаның радиациялық жай-күйін бағалау

27. Зерттеп-қарау ауданының қоршаған ортасының радиациялық жай-күйін бағалау мынадай табиғи объектілер – топырақ жамылғысы, жер қойнауы, жерүсті және жерасты сулары, атмосфералық ауа, өсімдік және жануарлар әлемі үшін орындалады.

28. Топырақ жамылғысының радиациялық жай-күйін зерттеп-қарау жердің радиоактивті ластану дәрежесін анықтау, топырақ жамылғысында ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтердің жоғары мөлшері бар учаскелерді анықтау, жергілікті жердің радиоактивтік ластану ауқымын (шекарасын) анықтау мақсатында орындалады.

29. Жергілікті жердің радиоактивті ластану дәрежесі топырақ жамылғысындағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің алаңдық белсенділігінің мәні бойынша бағаланады.

30. Топырақ жамылғысындағы радионуклидтердің алаңдық белсенділігінің мәнін алу үшін топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігі және топырақ жамылғысының тереңдігіндегі радионуклидтердің жиынтық белсенділігі анықталады.

31. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау үшін 100 (жүз) шаршы сантиметр алаңнан 5 (бес) сантиметр тереңдікте сынама алу жүргізіледі.

Топырақ сынамаларын алу "Табиғатты қорғау (ССОП). Топырақ. Сынамаларды алуға қойылатын жалпы талаптар" МЕМСТ 17.4.3.01-2017 (бұдан әрі – МЕМСТ 17.4.3.01-2017 мемлекетаралық стандарты) мемлекетаралық стандартына сәйкес жүргізіледі.

32. Ауданы 3 (үш) шаршы километрден асатын учаскелерді зерттеп-қарау кезінде топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан сынамалар алу 1 (бір) шаршы километрге кемінде 1 (бір) сынама есебінен жүргізіледі.

33. Ауданы 3 (үш) және 3 (үш) шаршы километрден кем учаскелерді зерттеп-қарау кезінде топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан кемінде 3 (үш) сынама алынады.

34. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан сынама алу нүктелері зерттеп-қарау ауданы бойынша біркелкі белгіленеді.

35. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған сынамалардағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі анықталады.

36. Америций-241 және цезий-137 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған барлық сынамаларда анықталады.

37. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы америций-241 және цезий-137 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін анықтау нәтижелері бойынша зерттеп-қарау ауданы аймақтарға бөлінеді. Аймақтарға бөлу атмосфералық ауаның, өсімдіктер мен жануарлар әлемінің жай-күйін бағалау үшін қажет сынама алу орындарын анықтау үшін жүргізіледі.

38. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған сынамалардағы америций-241 және цезий-137 радионуклидтерінің меншікті белсенділігінің мәндері меншікті белсенділіктің фондық мәндерінен асатын аймақтар және топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған сынамалардағы америций-241 және цезий-137 радионуклидтерінің меншікті белсенділігінің мәндері меншікті белсенділіктің фондық мәндерінен аспайтын аймақтар деп бөлінеді.

Америций-241 радионуклидінің фондық мәні оның меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы мәні килограмына 2 (екі) Бк-ға тең болып қабылданады, цезий-137 радионуклидінің фондық мәні оның меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы мәні килограмына 40 (қырық) Бк-ға тең болып қабылданады.

Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған радионуклидтердің бірінің (америций-241 және цезий-137) сынамасында меншікті белсенділіктің фондық мәндері асып кеткен жағдайда, бұл сынама (сынама алынған жер) радионуклидтердің меншікті белсенділігінің фондық мәндерінен асатын аймаққа жатқызылады.

39. Плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған сынамалардың жалпы санының кемінде 10 (он) пайызында анықталады.

Плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі әрбір бөлінген аймақта, әрбір аймақтың топырақ жамылғысының жоғарғы қабатының кемінде 3 (үш) сынамасында анықталады.

40. Әрбір радионуклидтің (америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90) топырақ жамылғысының тереңдігі бойынша жиынтық белсенділігін анықтау үшін сынамалар қабат бойынша алынады.

41. Топырақ жамылғысының сынамаларын қабат бойынша алу кемінде 30 (отыз) сантиметр тереңдікте жүргізіледі. Топырақтың әр қабатының биіктігі 5 (бес) сантиметрді құрайды.

Топырақ сынамаларын алу МЕМСТ 17.4.3.01-2017 мемлекетаралық стандартына сәйкес жүргізіледі.

42. Қабат бойынша алынған топырақ сынамаларындағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі анықталады.

Егер зертханалық талдаулардың нәтижелері бойынша америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің мөлшерлік мәндері 30 (отыз) сантиметр тереңдікте төменгі қабатта анықталатын болса, 5 (бес) сантиметр қадаммен қабат бойынша қосымша сынамалар алынады. Әрбір алынған сынамада америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі анықталады. Қосымша сынамаларды алу әрбір радионуклид бойынша анықтаудың төменгі шегіне жеткенге дейін жүргізіледі.

43. Топырақ сынамаларын қабат бойынша алу әрбір бөлінген аймақта, бір аймақта кемінде 3 (үш) нүктеде жүргізіледі. Ауданы 3 (үш) және 3 (үш) шаршы километрден кем учаскелерді зерттеп-қарау кезінде топырақ сынамаларын қабат бойынша алу 1 (бір) нүктеде жүргізіледі.

44. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін және топырақ жамылғысының тереңдігі бойынша анықталатын әрбір радионуклидтің жиынтық белсенділігін анықтау нәтижелері бойынша америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің алаңдық белсенділігін есептеу жүргізіледі. Америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің алаңдық белсенділігін есептеу осы Әдістемеге 1-қосымшада берілген.

45. Топырақ жамылғысындағы радионуклидтердің алаңдық белсенділігінің алынған мәндері Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 13 тамыздағы № 327 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 23994 болып) бекітілген аумақтардың экологиялық жағдайын бағалау критерийлеріне (бұдан әрі – аумақтардың экологиялық жағдайын бағалау критерийлері) 13-қосымшада белгіленген мәндермен салыстырылады.

46. Жер қойнауының радиациялық жай-күйін зерттеп-қарау минералдық шикізаттың радиоактивті ластану дәрежесін, сондай-ақ минералдық шикізатты өндіру, қайта өңдеу және пайдалану кезінде, құрылыс материалдарын өндіру кезінде, сондай-ақ кен орындарын игеру аяқталғаннан кейін рекультивациялау процесінде туындайтын радиациялық қауіптілік дәрежесін анықтау мақсатында жүргізіледі.

47. Жер қойнауын пайдаланушы минералдық шикізаттың атауын, орналасқан жерін, жату тереңдігін, зерттеп-қарау учаскесінің көлемін көрсетеді.

48. Жер қойнауының радиоактивті ластану дәрежесі бастапқы минералдық шикізаттағы, аршылған жыныстардағы, тұндырғыш тоғандар мен буландырғыш тоғандарда, минералдық шикізатты тиеп-жөнелту алаңдарында карьерлік суларды тұндыру кезінде түзілетін қалдықтардағы (шламдардағы) америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің мөлшері бойынша анықталады.

Аршылған жыныстардағы, қалдықтардағы (шламдардағы) радионуклидтердің меншікті белсенділігінің рұқсат етілген деңгейлері Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 2 тамыздағы № ҚР ДСМ-71 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 29012 болып тіркелген) бекітілген Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтердің (бұдан әрі – Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтер) 3-параграфында белгіленген рұқсат етілген деңгейлерінен асып кеткен кезде, жер қойнауын игеру салдарынан пайда болған радиоактивті ластануды жою жөніндегі іс-шаралар орындалады.

Ескерту. 48-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

49. Жерүсті және жерасты суларының радиациялық жай-күйін зерттеп-қарау жұмыстары су ортасының радиоактивті ластану дәрежесін анықтау мақсатында жүргізіледі.

50. Су ортасының радиоактивті ластану дәрежесі су объектілерінен алынған су сынамаларындағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 және тритий-3 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі бойынша анықталады.

51. Масштабы 1:500000 жергілікті жердің топографиялық картасында көрсетілген тексеру ауданының барлық жерүсті су объектілері зерттеп-қарауға жатады.

52. Жерүсті су объектілерін зерттеп-қарау кезінде 1 (бір) су объектісінен кемінде 1 (бір) сынама және ағын суларда кемінде 3 (үш) сынама: бастауынан, сағасынан және бастауы мен сағасы арасындағы арнаның орта тұсынан алынады.

Жерүсті су объектілерінен су сынамаларын алу "Су. Сынамаларды алуға қойылатын жалпы талаптар" ҚР СТ МЕМСТ Р 51592-2003 сәйкес жүзеге асырылады (бұдан әрі – ҚР СТ МЕМСТ Р 51592-2003 мемлекеттік стандарты).

53. Жерасты суларының сынамаларын алу зерттеп-қарау ауданындағы ұңғымалар мен құдықтарда жүзеге асырылады.

Зерттеп-қарау ауданында ұңғымалар мен құдықтар болмаған жағдайда жаңа ұңғымалар бұрғыланады.

Ұңғымалар мен құдықтардан су сынамаларын алу ҚР СТ МЕМСТ Р 51592-2003 мемлекеттік стандартына сәйкес жүзеге асырылады.

54. Ұңғымаларды орнатуға арналған орындар мен ұңғымалардың тереңдігі геологиялық және гидрогеологиялық деректер негізінде анықталады.

55. Жерасты суларының (ұңғымалардың, құдықтардың) сынамаларын алу нүктелерінің саны 100 (жүз) шаршы километрге 1 (бір) сынамадан кем болмауы тиіс.

56. Судағы радионуклидтердің меншікті белсенділігінің алынған мәндері Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге "Сумен ересек адамдардың ағзасына радионуклидтердің түсуі кезіндегі дозалық коэффициенттердің мәндері ℇ (мЗв/Бк) және ауыз судағы жекелеген радионуклидтердің құрамы бойынша араласу деңгейлері АД (Бк/кг)" 19-қосымшасында белгіленген араласу деңгейлерінің мәндерімен салыстырылады.

Ескерту. 56-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

57. Атмосфералық ауаның радиациялық жай-күйін тексеру ауа ортасының радиоактивті ластану дәрежесін бағалау мақсатында орындалады.

58. Ауа ортасының радиоактивті ластану дәрежесі ауа аэрозольдері сынамаларындағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің орташа жылдық көлемдік белсенділігі бойынша анықталады.

59. Атмосфералық ауадағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемдік белсенділігін анықтау эксперименттік немесе есептеу әдісімен орындалады.

Есептеу әдісі атмосфералық ауадағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемдік белсенділігін эксперименттік әдіспен анықтау мүмкін болмаған жағдайда қолданылады.

60. Атмосфералық ауадағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемдік белсенділігін анықтау үшін ауа аэрозольдерінің сынамалары эксперименттік әдіспен алынады.

Ауа аэрозольдері сынамаларын алу "Атмосфералық ауа сынамаларын алу. Жалпы талаптар" ҚР СТ СТБ 1058-2006 стандартына сәйкес орындалады.

61. Ауа аэрозольдерінің сынамаларын алу нүктелері зерттеп-қарау ауданы бойынша ашық жерде біркелкі орналасады.

Ауа аэрозольдерінің сынамаларын алу нүктелерінің жалпы саны 200 (екі жүз) шаршы километрге 1 (бір) нүктеден кем болмайды.

62. Ауа аэрозольдерінің сынамалары күнтізбелік жыл ішінде апта сайын, 7 (жеті) тәулік бойы үздіксіз аспирациялау жолымен алынады.

Аспирациялық қондырғы жер бетінен 3,5 (үш жарым) метрге дейінгі биіктікте, топырақ жамылғысында радионуклидтердің жоғары мөлшері бар учаскеге қатысты жел соғатын жағынан орнатылады.

63. Эксперименттік әдіспен алынған радионуклидтердің орташа жылдық көлемді белсенділігінің мәндері Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге "Халықтың критикалық топтары үшін дозалық коэффициенттердің, ауамен және тамақпен жылдық түсу шектерінің және жұтылатын ауадағы жекелеген радионуклидтердің рұқсат етілген көлемдік белсенділіктердің мәндері<1>" 4-қосымшасында көрсетілген рұқсат етілген орташа жылдық көлемді белсенділігінің мәндерімен салыстырылады.

Ескерту. 63-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

64. Атмосфералық ауадағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемдік белсенділігін анықтау үшін есептеу әдісімен топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан 5 (бес) сантиметр тереңдікте сынама алу жүргізіледі.

Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан сынамалар алу әр аймақта кемінде 3 (үш) сынама мөлшерінде жүргізіледі.

65. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған барлық сынамаларда америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі анықталады.

66. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған барлық сынамаларда көлемі 10 (он) микрометрден кем микроагрегаттардың фракциясы бөлінеді.

67. Барлық алынған топырақ сынамаларынан бөлінген мөлшері 10 (он) микрометрден кем микроагрегаттардың фракциясында америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі анықталады.

68. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігін және мөлшері 10 (он) микрометрден кем микроагрегаттар фракциясындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау нәтижелері бойынша атмосфералық ауадағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің орташа жылдық көлемдік белсенділігін есептеу жүргізіледі. Атмосфералық ауадағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің орташа жылдық көлемдік белсенділігін есептеу осы Әдістемеге 2-қосымшада берілген.

69. Есептеу әдісімен алынған атмосфералық ауадағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемдік белсенділігінің мәндері Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге "Халықтың критикалық топтары үшін дозалық коэффициенттердің, ауамен және тамақпен жылдық түсу шектерінің және жұтылатын ауадағы жекелеген радионуклидтердің рұқсат етілген көлемдік белсенділіктердің мәндері<1>" 4-қосымшасында белгіленген рұқсат етілген орташа жылдық көлемдік белсенділік мәндерімен салыстырылады.

Ескерту. 69-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

70. Өсімдіктер әлемінің радиациялық жай-күйін зерттеп-қарау ауданының өсімдік жамылғысының радиоактивті ластану дәрежесін бағалау үшін орындалады.

71. Өсімдік жамылғысының радиоактивті ластану дәрежесі өсімдік сынамаларындағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі бойынша анықталады.

72. Өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау эксперименттік немесе есептеу әдісімен орындалады.

Есептеу әдісі өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігін эксперименттік әдіспен анықтау мүмкін болмаған жағдайда қолданылады.

73. Өсімдіктерде радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау үшін өсімдіктердің сынамалары эксперименттік әдіспен алынады.

74. Өсімдіктердің сынамаларын алу өсімдіктердің өсу тығыздығына және өнімділігіне байланысты ауданы 6 (алты) шаршы метрге дейінгі жер учаскесінде жүргізіледі. Өсімдіктер сынамасының салмағы кемінде 300 (үш жүз) грамды құрайды.

Өсімдіктердің сынамалары зерттеп-қарау ауданындағы ауыл шаруашылығы жануарларының жемшөп рационының негізін құрайтын аралас үлгілер немесе өсімдіктердің жекелеген түрлерін білдіреді.

Шөптесін өсімдіктердің жерүсті бөлігі топырақ бетінен 3 (үш) сантиметрге дейінгі биіктікте, ірі шөптер – 6 (алты) сантиметрге дейінгі биіктікте кесіледі, жартылай бұталарда ағымдағы жылдың өсімі кесіледі немесе жұлып алынады.

75. Өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау құрғақ өсімдік үлгілерінде (немесе құрғақ затқа қайта есептелген күлде) жүргізіледі.

76. Өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігін есептеу әдісімен анықтау үшін жинақталу коэффициенті Кж қолданылады.

Жинақталу коэффициенті Кж өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігіне қатынасы ретінде анықталады.

77. Әрбір бөлінген аймақта жинақталу коэффициентінің Кж мәнін анықтау үшін өсімдіктердің кемінде 3 (үш) сынамасы алынады.

78. Алынған әрбір өсімдік сынамасында америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін анықтау орындалады.

79. Өсімдіктердің сынамалары алынатын әрбір учаскеден топырақ жамылғысының жоғарғы қабатының 5 (бес) сынамасы алынады.

Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатының 4 (төрт) сынамасы учаскенің бұрыштарынан алынады, топырақ жамылғысының жоғарғы қабатының 1 (бір) сынамасы учаскенің ортасынан алынады. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатынан алынған 5 (бес) сынама 1 (бір) сынама етіп араластырылады (аралас сынама).

80. Радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау топырақ жамылғысының жоғарғы қабатының аралас сынамасы үшін орындалады.

81. Алынған өсімдік сынамаларында және топырақ жамылғысының жоғарғы қабатының сынамаларында радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау нәтижелері бойынша әрбір бөлінген аймақ үшін Кж жинақталу коэффициенті есептеледі.

Кж жинақталу коэффициентін есептеу осы Әдістемеге 3-қосымшада берілген.

82. Топырақ жамылғысының жоғарғы қабатының сынамаларында радионуклидтердің меншікті белсенділігінің Кж жинақталу коэффициентін есептеу нәтижелері бойынша зерттеп-қарау ауданындағы өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігі есептеледі.

Өсімдіктердегі Кж жинақталу коэффициентін есептеу осы Әдістемеге 3-қосымшаның 2-тармағында берілген.

83. Жануарлар әлемінің радиациялық жай-күйін зерттеп-қарау ауданындағы әуесқойлық және кәсіпшілік аң аулау (балық аулау) объектілерінің радиоактивті ластану дәрежесін бағалау үшін орындалады.

84. Жануарлар әлемінің радиоактивті ластану дәрежесі кәсіпшілік және әуесқойлық аң аулау (балық аулау) объектілері болып табылатын жабайы жануарлар, жабайы құс және балық еті сынамаларындағы цезий-137 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі бойынша анықталады.

Сынамаларды алу "Радиациялық бақылау. Стронций-90 және цезий-137. Тағам өнімдері. Сынамаларды алу, талдау және гигиеналық бағалау" ҚР СТ 1623-2007 Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттарына сәйкес орындалады.

85. Жабайы жануарлардың, жабайы құстың және балықтың етіндегі, ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау эксперименттік немесе есептеу әдісімен орындалады.

Есептеу әдісі тексерілетін жер учаскесінде жабайы жануарлардың, жабайы құстың және балықтың етінен сынама алу эксперименттік әдіспен алу мүмкін болмаған жағдайда қолданылады.

86. Жабайы жануарлардың, жабайы құстың және балықтың етіндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау үшін зерттеп-қарау учаскесінде мекендейтін жабайы жануарлардың, жабайы құстың және балықтың етінен эксперименттік әдіспен сынама алынады.

87. Кәсіпшілік және әуесқойлық аң аулау (балық аулау) объектілері болып табылатын зерттеп-қарау учаскесіндегі жануарлардың (балықтың, құстың, сүтқоректілердің) әрбір класынан кемінде 1 (бір) сынама алынады.

88. Алынған сынамаларда цезий-137 және стронций-90 радионуклидтерінің меншіктік белсенділігі анықталады.

89. Жабайы жануарлардың етінің сынамаларын алу мүмкін болмаған жағдайда цезий-137 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін анықтау есептеу әдісімен орындалады.

Жабайы жануарлардың етіндегі цезий-137 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін есептеу осы Әдістемеге 4-қосымшада берілген.

90. Жабайы жануарлардың етіндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігінің алынған мәндері Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге "Cs-137 және Sr-90 радионуклидтерінің рұқсат етілген деңгейлері" 5-қосымшасында көрсетілген рұқсат етілген деңгейлермен салыстырылады.

Ескерту. 90-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

91. Өсімдік шаруашылығы өнімдерінің радиациялық жай-күйін анықтау радионуклидтердің адам ағзасына тамақпен бірге пероралдық түсуінен ішкі сәулелену дозасын бағалау үшін орындалады.

92. Ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтердің өсімдік шаруашылығы өнімдеріндегі меншікті белсенділігін анықтау есептеу әдісімен орындалады.

93. Өсімдік шаруашылығы өнімдеріндегі америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі есептеу әдісімен анықтау топырақ жамылғысының радиациялық жай-күйін тексеру нәтижесінде алынған топырақ жамылғысындағы радионуклидтердің мөлшері туралы деректер негізінде орындалады.

Өсімдік шаруашылығы өнімінде америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін есептеу осы Әдістемеге 5-қосымшада берілген.

94. Өсімдік шаруашылығы өніміндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігінің алынған есептік мәндері Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге "Cs-137 және Sr-90 радионуклидтерінің рұқсат етілген деңгейлері" 5-қосымшасында көрсетілген рұқсат етілген деңгейлермен салыстырылады.

Ескерту. 94-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

95. Мал шаруашылығы өнімдерінің радиациялық жай-күйін анықтау радионуклидтердің адам ағзасына тамақпен бірге түсуінен болатын ішкі сәулелену дозасын бағалау үшін орындалады.

96. Мал шаруашылығы өнімдерінде ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтердің меншікті белсенділігін анықтау есептеу әдісімен орындалады.

97. Мал шаруашылығы өнімдеріндегі америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділіктерін есептеу әдісімен анықтау үшін мал жайылуы ықтимал учаскелерде тұяқты жануарлар нәжісінің сынамасы (әрбір бөлінген аймақта тұяқты жануарлар нәжісінің кемінде 3 (үш) сынамасы) алынады.

98. Алынған нәжіс сынамаларында америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі анықталады, бұл зерттеп-қарау учаскесінде болжамды мал жаю жағдайында жемшөппен бірге мал шаруашылығы өнімдеріне радионуклидтердің түсу мүмкіндігін есептеу үшін пайдаланылады.

Зерттеп-қарау учаскесінде болжамды мал жаю жағдайында радионуклидтердің жемшөп арқылы мал шаруашылығы өнімдеріне түсу мүмкіндігін есептеу осы Әдістемеге 6-қосымшада берілген.

99. Мал шаруашылығы өніміндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігінің алынған есептік мәндері Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге "Cs-137 және Sr-90 радионуклидтерінің рұқсат етілген деңгейлері" 5-қосымшасында көрсетілген рұқсат етілген деңгейлермен салыстырылады.

Ескерту. 99-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

100. Радиоактивті ластанған техногендік объектілерді іздеу қоршаған ортаның радиоактивті ластану көздерін анықтау мақсатында орындалады.

101. Техногендік объектілерді іздеу үшін зерттеп-қарау ауданының ғарыштық суреттерін дешифрлеу орындалып, қосымша зерттеп-қарау жүргізілетін объектілер таңдалады.

Егер зерттеп-қарау ауданының аэрофотосуреттері болса, онда техногендік объектілерді дешифрлеу солар бойынша орындалады.

102. Ғарыштық суреттерді (аэрофотосуреттерді) дешифрлеу нәтижелері бойынша таңдап алынған объектілерге өздері орналасқан жерде радиациялық зерттеп-қарау жүргізіледі.

103. Техногендік объектілерді радиациялық зерттеп-қарау дегеніміз объект орналасқан жердегі эквиваленттік доза қуатын өлшеу болып табылады.

Егер объект орналасқан жерде эквиваленттік доза қуаты сағатына 0,3 мкЗв асса, объектінің өзінен сынама алу, объектіге тікелей жақын жерден топырақ сынамасын алу орындалады.

104. Объектіден және топырақ жамылғысынан алынған сынамаларда америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігі анықталады.

105. Объектіден және топырақ жамылғысынан алынған сынамаларда америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін анықтау нәтижелері бойынша объектінің радиоактивті ластану дәрежесі анықталады.

Егер объект радиациялық қауіп төндіретін болса, онда оның шекарасы айқындалады.

3-параграф. Халықтың сәулелену дозасын есептеу

106. Халықтың сәулелену дозаларын есептеу зерттелетін жер учаскесінде болжамды тұру жағдайында адамның радиоэкологиялық қауіпсіздігі дәрежесін бағалау мақсатында жүргізіледі

107. Зерттеп-қарау жер учаскесінде тұратын адамның радиоэкологиялық қауіпсіздік дәрежесін бағалаудың негізгі критерийі иондаушы сәулеленудің техногендік көздерінен алынатын халықтың орташа жылдық тиімді дозасы болып табылады.

108. Осы Әдістемеде ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден ғана алынатын халықтың орташа жылдық тиімді дозасын есептеу қарастырылады.

109. Халықтың орташа жылдық тиімді дозасын есептеу деректерінің негізінде тиімді дозасы жылына 0,3 мЗв аспайтын жер учаскелері және жылдық орташа тиімді дозаның мәні жылына 0,3 мЗв асатын жер учаскелері бөліп қарастырылады.

110. Халықтың орташа жылдық тиімді дозасын есептеу үшін ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтердің алаңдық белсенділігі, атмосфералық ауадағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемдік белсенділігі, өсімдік шаруашылығы өнімдеріндегі, мал шаруашылығы өнімдеріндегі және судағы радионуклидтердің меншікті белсенділігі туралы деректер пайдаланылады.

111. Ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден алынатын халықтың орташа жылдық тиімді дозасын есептеу осы Әдістемеге 7-қосымшада берілген.

4-параграф. Зерттеп-қарау ауданының радиациялық ахуалының жай-күйін болжамды бағалау

112. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау нәтижелері бойынша 10 (он) жыл, 50 (елу) жыл және 100 (жүз) жылдан кейін радиациялық ахуалдың жай-күйін болжамды бағалау орындалады.

Ескерту. 112-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

113. Радиациялық жағдайдың нашар жаққа өзгеруі мүмкін болған жағдайда, көрсетілген кезеңде осы өзгерістердің алдын алу іс-шараларын орындау қажет.

5-параграф. Ядролық қару сынақтарының салдарын жою жөніндегі ұсыныстар

114. Халыққа радиациялық қауіп төндіретін аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау нәтижелері бойынша осы Әдістеменің 6-параграфына сәйкес ядролық қару сынақтарының салдарын жою немесе радиоактивті-ластанған учаскелерге кіруді шектеу жөнінде ұсынымдар беріледі.

Ескерту. 114-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

6-параграф. Халыққа радиациялық қауіп төндіретін аумақтарды айқындау

Ескерту. 6-параграфтың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

115. Халыққа радиациялық қауіп төндіретін аумақтарды айқындау кезінде Аумақтардың экологиялық ахуалын бағалау критерийлері қолданылады.

Ескерту. 115-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

116. Аумақтардың экологиялық ахуалын бағалау критерийлеріне сәйкес ластанған аумақта тұратын адамның радиоэкологиялық қауіпсіздігінің дәрежесін сипаттайтын негізгі критерий иондаушы сәулеленудің техногендік көздерінен алынған тиімді дозаның орташа жылдық мәні болып табылады.

117. Жер учаскелері иондаушы сәулеленудің техногендік көздерінен алынатын тиімді дозаның орташа жылдық мәнінің параметрі бойынша екі түрге бөлінеді:

1) халыққа радиациялық қауіп төндірмейтін учаскелер. Осы учаскелер шегінде бір адамға шаққандағы орташа жылдық тиімді дозаның мәні ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден алынатын доза мәнінен жылына 0,3 мЗв-тен аз болады.

2) халыққа радиациялық қауіп төндіретін учаскелер. Осы учаскелер шегінде бір адамға шаққандағы орташа жылдық тиімді дозаның мәні ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден алынатын доза мәнінен жылына 0,3 мЗв-тен жоғары болады.

118. Жылына 0,3 мЗв мәні шектік араласу деңгейі болып табылады, одан асқан кезде халықтың сәулеленуін шектеу мақсатында Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге 16-қосымшаға "Ластанған аумақтардағы араласу нормативтеріне" сәйкес қорғау іс-шараларын жүргізу талап етіледі.

Ескерту. 118-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-тарау. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау нәтижелерін ресімдеу

Ескерту. 3-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

119. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау жөніндегі жұмыстардың нәтижелері ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау материалдары түрінде ресімделеді.

Ескерту. 119-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

120. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау материалдары мыналарды қамтиды:

1) зерттеп-қарау ауданының жалпы сипаттамасы;

2) қоршаған ортаның радиациялық жай-күйін бағалау;

3) халықтың сәулелену дозаларын есептеу;

4) зерттеп-қарау ауданының радиациялық ахуалының жай-күйін болжамды бағалау;

5) ядролық қару сынақтарының салдарын жою жөніндегі ұсынымдар;

6) ядролық қару сынақтарының нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден адамның орташа жылдық тиімді сәулелену дозасының мәні жылына 0,3 мЗв асатын аумақтардың шекараларын анықтау.

Ескерту. 120-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4-тарау. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау материалдарына мемлекеттік сараптама

Ескерту. 4-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

121. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді зерттеп-қарау материалдары Қазақстан Республикасының Жер кодексі 143-бабының 3-тармағына, Қазақстан Республикасының Экология кодексі 87-бабының 7) тармақшасына және "Семей ядролық қауіпсіздік аймағы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 2-тармағына сәйкес мемлекеттік экологиялық сараптамадан өтуге жатады.

Ескерту. 121-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

122. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау материалдарын межеленген қызметтің тапсырыс берушісі/ бастамашысы Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 9 тамыздағы № 317 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 23918 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу қағидаларына 5-қосымшаның 8) тармақшасына сәйкес мемлекеттік экологиялық сараптамаға мынадай құрамда: электрондық құжат нысанында – Қазақстан Республикасы Экология кодексінің 236-бабында айқындалған тәртіппен дайындалған материалдарды қамтитын кешенді экологиялық зерттеп-қарау материалдары; халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның оң қорытындысының электрондық көшірмесін ұсынады.

Ескерту. 122-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

123. Ықтимал әсерлері туралы есепті дайындау тәртібі Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 72-бабына сәйкес жүзеге асырылады.

5-тарау. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды

124. Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақты кешенді экологиялық зерттеп-қарау материалдары Қазақстан Республикасы Экология кодексінің 87-бабының 7) тармақшасына және "Семей ядролық қауіпсіздік аймағы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 3-тармағының 2) тармақшасына сәйкес санитариялық-эпидемиологиялық сараптамадан өтуге жатады.

Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган немесе халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы қызметті жүзеге асыратын өзге де мемлекеттік органдардың құрылымдық бөлімшесі "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің 20-бабының 5) тармақшасына сәйкес профилактикалық бақылау және (немесе) санитариялық-эпидемиологиялық сараптама нәтижелері негізінде береді.

Ескерту. 124-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесіне 1-қосымша

Ескерту. 1-қосымшаның оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің алаңдық белсенділігін есептеу

1. Топырақ сынамаларын қабат бойынша алу кезіндегі америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің топырақтың әрбір қабатындағы белсенділігін есептеу.

Топырақтың әрбір қабаты үшін радионуклидтердің белсенділігі мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

Ai,j – топырақтың j-лік қабатындағы i-лік радионуклидтің белсенділігі, Бк;

Ami,j – топырақтың j-лік қабатындағы i-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг.

P – топырақтың тығыздығы, кг/дм3;

1000 – топырақ тығыздығының мәнін кг/дм3-ден кг/см3-ге айналдыру коэффициенті;

S – топырақ сынамасы алынған аудан, см2;

h – топырақ қабатының биіктігі, см.

2. Топырақ жамылғысының тереңдігі бойынша америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің жиынтық белсенділігін есептеу.

Радионуклидтердің жиынтық белсенділігі мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Ai – i-лік радионуклидтің топырақ жамылғысының бүкіл тереңдігі бойынша таралуының жиынтық белсенділігі, Бк;

Ai,j – топырақтың j-лік қабатындағы i-лік радионуклидтің белсенділігі, Бк.

3. Америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің топырақ жамылғысының бүкіл тереңдігі бойынша жиынтық белсенділіктерінің радионуклидтер топырақ жамылғысының жоғарғы 5 (бес) сантиметрлік қабатындағы белсенділігіне қатынасын анықтайтын Кө коэффициентін есептеу.

Кө коэффициенті мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Кө – топырақтағы і-лік радионуклидтің топырақ жамылғысының бүкіл тереңдігі бойынша таралуының жиынтық белсенділігінің і-лік радионуклидтің топырақ жамылғысының жоғарғы 5 (бес) сантиметрлік қабатындағы белсенділігіне қатынасын анықтайтын коэффициент.

Ai – i-лік радионуклидтің бүкіл тереңдік бойынша топырақта таралуының жиынтық белсенділігі, Бк;

Ai,0–5 – i-лік радионуклидтің топырақ жамылғысының 5 (бес) сантиметрлік қабатындағы белсенділігі, Бк.

Кө коэффициенті әрбір белгіленген аймақ үшін анықталады.

Әрбір белгіленген аймақта Кө орташа мәні алынады.

4. Америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің топырақ жамылғысындағы алаңдық белсенділігін есептеу.

Радионуклидтердің алаңдық белсенділіктері мынадай формула бойынша анықталады:

мұнда:

As,i – i-лік радионуклидтің алаңдық белсенділігі, Бк/м2;

Кө – топырақтағы і-лік радионуклидтің топырақ жамылғысының бүкіл тереңдігі бойынша таралуының жиынтық белсенділігінің і-лік радионуклидтің топырақ жамылғысының жоғарғы 5 (бес) сантиметрлік қабатындағы белсенділігіне қатынасын анықтайтын коэффициент.

S – топырақтың жоғарғы қабатынан сынамалар алу ауданы, м2.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесіне 2-қосымша

Ескерту. 2-қосымшаның оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Атмосфералық ауадағы америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің орташа жылдық көлемдік белсенділігін есептеу

1. Мөлшері 10 (он) микрометрден кем микроагрегаттар фракциясындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігіне қатынасын анықтайтын Кф коэффициентін анықтау.

Кф коэффициенті мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Кф,і – мөлшері 10 (он) микрометрден кем микроагрегаттар фракциясындағы і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігіне қатынасын анықтайтын коэффициент;

Аmі,ф – мөлшері 10 (он) микрометрден кем микроагрегаттар фракциясындағы і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Ami,n – топырақ жамылғысы жоғарғы қабатындағы і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігі, Бк/кг.

Кф коэффициенті әрбір белгіленген аймақ үшін анықталады.

Әрбір белгіленген аймақта Кф орташа мәні алынады.

2. Атмосфералық ауадағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемдік белсенділігін есептеу.

Атмосфералық ауадағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемдік белсенділігі мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Avi – і-лік радионуклидтің атмосфералық ауадағы орташа жылдық көлемдік белсенділігі, Бк/м3;

Кфі – мөлшері 10 (он) микрометрден кем микроагрегаттар фракциясындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігіне қатынасын анықтайтын коэффициент;

Аmi,топырақ – топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Psus – зерттеп-қарау ауданының атмосфералық ауасындағы өлшенген бөлшектердің орташа жылдық шоғырлануы, кг/м3.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесіне 3-қосымша

Ескерту. 3-қосымшаның оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Әрбір бөлінген аймақ үшін Кж жинақталу коэффициентін есептеу

Өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігіне қатынасын анықтайтын Кж жинақталу коэффициентін есептеу.

Кж коэффициенті мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Кж,і – өсімдіктердегі і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігіне қатынасын анықтайтын коэффициент;

Api – өсімдіктердегі і-лік радионуклидтердің меншікті белсендігі, Бк/кг;

Ani – топырақ жамылғысы жоғарғы қабатындағы і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігі, Бк/кг.

Кж коэффициенті әрбір белгіленген аймақ үшін анықталады.

Әрбір белгіленген аймақта Кж орташа мәні алынады.

2. Өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігін есептеу.

Өсімдіктердегі радионуклидтердің меншікті белсенділігі мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Api – өсімдіктердегі і-лік радионуклидтердің меншікті белсендігі, Бк/кг;

Кж,і – өсімдіктердегі і-лік радионуклидтердің меншікті белсендігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігіне қатынасын анықтайтын коэффициент;

Ani – топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігі, Бк/кг.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесіне 4-қосымша

Ескерту. 4-қосымшаның оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Жабайы жануарлар етіндегі цезий-137 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін есептеу

1. Жабайы жануарлар етіндегі цезий-137 және стронций-90 радионуклидтерінің меншікті белсенділігін есептеу әдісімен анықтау үшін зерттеп-қарау ауданында жабайы жануарлардың нәжісінен сынамалар алу жүргізіледі.

Жабайы жануарлардың нәжісінен сынама алу әрбір бөлінген аймақта кемінде 3 (үш) сынама мөлшерінде жүргізіледі. Жабайы жануарлар етіндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігін есептеу мынадай формула бойынша жүргізіледі:

мұнда:

Vжемшөп – жемшөпті тәуліктік тұтыну, кг/тәул.;

Аmі,жемшөп – жемшөптегі і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг. Жемшөптегі радионуклидтердің меншікті белсенділігі үшін нәжістегі радионуклидтердің меншікті белсенділігі алынады;

Көі,жемшөп – і-лік радионуклидтің жемшөптен 1 (бір) килограмм (литр) өнімге өту коэффициенті.

Радионуклидтердің жемшөппен жабайы жануарлар етіне (ауыл шаруашылық өніміне) өту коэффициенті (Көі,жемшөп) мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Көі,жемшөп – і-лік радионуклидтің жемшөппен жануарлар ұлпасына өту коэффициенті;

Аmi,өнім – жабайы жануарлар етіндегі і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Aі,жемшөп – і-лік радионуклидтің жемшөппен орташа тәуліктік түсуі, Бк/тәул.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесіне 5-қосымша

Ескерту. 5-қосымшаның оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Өсімдік шаруашылығы өнімдеріндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігін есептеу

1. Америций-241, цезий-137, плутоний-239+240 және стронций-90 радионуклидтерінің өсімдік шаруашылығы өнімдеріндегі меншікті белсенділігін есептеу әдісімен анықтау үшін топырақ жамылғысының 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігінің шамасы пайдаланылады.

Топырақ жамылғысының 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі мынадай формула бойынша сынамаларды қабат бойынша алу нүктелеріндегі меншікті белсенділікті анықтау нәтижелерінің негізінде анықталады:

мұнда:

Ami,0-20 – топырақ жамылғысының 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Аmi,j – топырақ жамылғысының j-лік қабатындағы радионуклидтің меншікті белсенділігі (5 (бес) сантиметрге дейінгі, 5 (бестен) 10 (он) сантиметрге дейінгі, 10 (оннан) 15 (он бес) сантиметр дейінгі, 15 (он бестен) 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі), Бк/кг;

5 (бес) – топырақ жамылғысының әрбір қабатының биіктігі, сантиметр;

20 (жиырма) – радионуклидтердің меншікті белсенділігіне есептеулер жүргізілетін топырақ жамылғысы қабатының биіктігі, сантиметр.

2. Топырақ жамылғысының 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі анықталған соң мынадай формула бойынша оның топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы (5 (бес) сантиметрге дейінгі) радионуклидтердің меншікті белсенділігіне қатынасы анықталады:

мұнда:

Кө,0-20 – топырақ жамылғысының 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігінің топырақ жамылғысының жоғарғы қабатындағы (5 (бес) сантиметрге дейінгі) і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігіне қатынасын анықтайтын коэффициент;

Ami,0-5 – топырақ жамылғысының 5 (бес) сантиметрге дейінгі қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Ami,0-20 – топырақ жамылғысының 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг.

Топырақ жамылғысының 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігі анықталған соң мынадай формула бойынша өсімдік шаруашылығы өнімдеріндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігіне есептеулер жүргізіледі:

мұнда:

Аmi,өнім – өсімдік шаруашылығы өнімдеріндегі і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Ami,0-20 – топырақ жамылғысының 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Кж – жинақталу коэффициенті;

К% – өсімдіктің жалпы массасындағы құрғақ заттек мөлшерінің пайызы.

Радионуклидтердің жинақталу коэффициенттері (Кж) өсімдік шаруашылығының алуан түрлері үшін мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Кж – жинақталу коэффициенті;

Аmі,өсімд – өсімдіктегі і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Ami,0-20 – топырақтың 20 (жиырма) сантиметрге дейінгі қабатындағы і-лік радионуклидтің меншікті белсенділігі, Бк/кг.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесіне 6-қосымша

Ескерту. 6-қосымшаның оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Зерттеп-қарау учаскесінде жайылған жағдайда жемшөппен бірге мал шаруашылығы өнімдеріне радионуклидтердің түсу мүмкіндігін есептеу

1. Мал шаруашылығы өнімдеріндегі (ет, сүт, жұмыртқа) радионуклидтердің меншікті белсенділігі мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Аmi,өнім – мал шаруашылығы өнімдеріндегі і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігі, Бк/кг.

Vжемшөп – жемшөпті тәуліктік тұтыну, кг/тәул.;

Аmі,жемшөп – жемшөптегі і-лік радионуклидтердің меншікті белсенділігі, Бк/кг. Жемшөптегі радионуклидтердің меншікті белсенділігі ретінде тұяқты жануарлардың нәжісіндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігі алынады. Тұяқты жануарлардың нәжісіндегі радионуклидтердің меншікті белсенділігі туралы деректер болмаған кезде жемшөптегі радионуклидтердің меншікті белсенділігі ретінде осы Әдістемеге 38-тармаққа сәйкес әрбір белгіленген аймақтың өсімдік жамылғысындағы радионуклидтердің меншікті белсенділігінің ең жоғарғы мәні алынады;

Көі,жемшөп – радионуклидтің жемшөптен 1 (бір) килограмм (литр) өнімге өту коэффициенті.

2. Радионуклидтердің жемшөппен мал шаруашылығы өнімдеріне (ет, сүт, жұмыртқа) өту коэффициенттері (Көі,жемшөп) мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Көі,жемшөп – і-лік радионуклидтің жемшөппен мал шаруашылығы өнімдеріне өту коэффициенті;

Аmi,өнім – і-лік радионуклидтің мал шаруашылығы өнімдеріндегі меншікті белсенділігі; Бк/кг;

Аi,жемшөп – і-лік радионуклидтің жемшөппен орташа тәуліктік түсуі, Бк/тәул.

Ядролық қару сынақтары жүргізілген аумақтарды кешенді экологиялық зерттеп-қарау әдістемесіне 7-қосымша

Ескерту. 7-қосымшаның оң жақ жоғарғы бұрышы жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден алынатын халықтың орташа жылдық тиімді дозасын есептеу

1. Ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден алынатын халықтың орташа жылдық тиімді дозасын есептеу.

Ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден алынатын халықтың орташа жылдық тиімді дозасы радиациялық әсердің j-лік факторлары бойынша парциалды дозалардың жиынтығы түрінде көрсетіледі және мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Eef – ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтерден алынатын халықтың орташа жылдық тиімді дозасы, Зв/жыл;

Eү – радионуклидтердің жерүсті төсемінен сыртқы гамма-сәулелену дозасы, Зв/жыл;

Einh – радионуклидтердің ағзаға ингаляциялық түсуі кезіндегі ішкі сәулелену дозасы, Зв/жыл;

Eing – радионуклидтердің ағзаға пероралды түсуінен ішкі сәулелену дозасы, Зв/жыл.

2. Жерүсті төсемінен радионуклидтердің сыртқы гамма-сәулелену дозасы мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Eү – жерүсті төсемінен радионуклидтердің сыртқы гамма-сәулелену дозасы, Зв/жыл;

Eүі – жерүсті төсемінен і-лік радионуклидтің сыртқы гамма-сәулелену дозасы, Зв/жыл.

3. Жерүсті төсемінен і-лік радионуклидтердің сыртқы гамма-сәулелену дозасы мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Eүі – жерүсті төсемінен і-лік радионуклидтің сыртқы гамма-сәулелену дозасы, Зв/жыл;

Рүі – жер бетінен 1 (бір) метрлік биіктіктегі гамма-сәулеленудің эквиваленттік доза қуаты, Зв/с;

Т – сәулелену уақыты, с.

4. Жер бетінен 1 (бір) метрлік биіктіктегі гамма-сәулеленудің эквиваленттік доза қуаты мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Рүі – жер бетінен 1 (бір) метрлік биіктіктегі гамма-сәулеленудің эквивалентті дозасының қуаты, Зв/с;

Күі,бет – 1 (бір) шаршы метрге 1 (бір) Бк мөлшерінде і-лік радионуклидпен ластану кезіндегі эквиваленттік доза қуаты, Зв·м2/с·Бк;

Asi – ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған і-лік техногендік радионуклидтің алаңдық белсенділігі, Бк/м2.

5. Кейбір радионуклидтерге арналған Күі,бет коэффициенттер мынаны құрайды:

кобальт-60 – 1,16×10-15 Зв·м2/с·Бк;

цезий-137 – 2,92×10-16 Зв·м2/с·Бк;

европий-152 – 5,67×10-16 Зв·м2/с·Бк;

европий-154 – 5,9×10-16 Зв·м2/с·Бк;

цезий-134 – 7,8×10-16 Зв·м2/с·Бк;

америций-241– 1,2×10-17 Зв·м2/с·Бк.

6. Күі,бет коэффициенттері мынадай мән бойынша есептеледі:

мұнда:

Кү,бетCs-137 – цезий-137 радионуклидіне арналған Кү,бет коэффициенті;

Гі – Күі,бет коэффициенті есептелетін і-лік радионуклидтің гамма-тұрақтысы (анықтамалық ақпарат), Зв·м2/с·Бк;

ГCs-137 – 2,81×10-17 -ге тең цезий-137 гамма-тұрақтысы, Зв·м2/с·Бк.

7. Радионуклидтердің ағзаға ингаляциялық түсуі кезіндегі ішкі сәулелену дозасын есептеу мына формула бойынша жүргізіледі:

мұндағы:

– i-лік радионуклидтің ағзаға ингаляциялық түсуі кезіндегі ішкі сәулелену дозасы, Зв/жыл;

– i-лік радионуклидтің ағзаға тыныс алу жолдары арқылы жылдық түсуі, Бк/жыл;

– i-лік радионуклидтің ингаляциялық жолмен түсуі кезіндегі дозалық коэффициенті, Зв/Бк, оның мәні Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге 4-қосымшаға "Халықтың критикалық топтары үшін дозалық коэффициенттердің, ауамен және тамақпен жылдық түсу шектерінің және жұтылатын ауадағы жекелеген радионуклидтердің рұқсат етілген көлемдік белсенділіктердің мәндеріне" сәйкес есептеледі.
Ескерту. 7-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

8. Радионуклидтердің ағзаға тыныс алу жолдары арқылы жылдық түсу көлемін есептеу мына формула бойынша жүргізіледі:

мұндағы:

– i-лік радионуклидтің ағзаға тыныс алу жолдары арқылы жылдық түсуі, Бк/жыл;

– атмосфералық ауадағы i-лік радионуклидтің орташа жылдық көлемдік белсенділігі, Бк/м3;

– тыныс алатын ауаның жылдық көлемі, м3, оның мәні Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтердің 66-тармағының нормасына сәйкес есептеледі.
Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9. Радионуклидтердің ағзаға пероралды түсуінен болатын ішкі сәулелену дозасын есептеу мына формула бойынша жүргізіледі:

мұндағы:

– i-лік радионуклидтердің ағзаға пероралды түсуінен болатын ішкі сәулелену дозасы, Зв/жыл;

– i-лік радионуклидтердің азық-түлікпен жылдық түсуі, Бк/жыл;

– i-лік радионуклидтің асқорыту жолы арқылы түсуі кезіндегі дозалық коэффициенті, Зв/Бк, оның мәні Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын гигиеналық нормативтерге 4-қосымшаға "Халықтың критикалық топтары үшін дозалық коэффициенттердің, ауамен және тамақпен жылдық түсу шектерінің және жұтылатын ауадағы жекелеген радионуклидтердің рұқсат етілген көлемдік белсенділіктердің мәндеріне" сәйкес есептеледі.
Ескерту. 9-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Энергетика министрінің 30.10.2023 № 380 (01.01.2024 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

10. Ядролық қаруды сынау нәтижесінде пайда болған техногендік радионуклидтердің азық-түлік өнімдерімен жылдық түсуі мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

qing,і – і-лік радионуклидтің азық-түлік өнімдерімен жылдық түсуі, Бк/жыл;

Ami – і-лік радионуклидтің p-лік азық-түлік өнімдердегі меншікті белсенділігі, Бк/кг;

Vp – p-лік азық-түлік өнімдерді жылдық тұтыну, кг/жыл.