On state awards of the Republic of Kazakhstan

Law of the Republic of Kazakhstan dated 12 December 1995, № 2676.

Unofficial translation
Footnote. Title is in the wording, Preamble excluded by Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated July 26, 1999.

I. General Provisions

Article 1. Citizens of the Republic of Kazakhstan, in recognition of their services to the Republic and their fruitful state, social, creative and activities, labour feats and feats of arms, shall be awarded state awards.

State awards of the Republic of Kazakhstan may also be awarded to foreign citizens and stateless persons providing services to the Republic of Kazakhstan.

State awards are awarded by the President of the Republic of Kazakhstan.

Article 2. State awards of the Republic of Kazakhstan are the signs of excellent distinction, and include the order of “Altyn Kyran”, the titles of “Halyk Kaharmany” and “Kazakstannyn Yenbek Ery”, other orders, medals and honorary titles, and the Certificate of Merit of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 2 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 93-IV dated 01.12.2008 (see Art. 2 for the enactment procedure).

Article 3. Names of state awards of the Republic of Kazakhstan are established in the state language.

Descriptions of state awards, samples of “Altyn Kyran”, “Halyk Kaharmany” and “Kazakstannyn Yenbek Ery” books, order books, certificates of medals and bestowal of honorary titles, the method of nomination for and bestowal of state awards, other documents, and rules, are approved by the President of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 3 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 93-IV dated 01.12.2008 (see Art. 2 for the enactment procedure).

Article 4. Nominees for bestowal of the order “Altyn Kyran” are determined by the President of the Republic of Kazakhstan.

Nominations for bestowal of other state awards shall be brought before the President of the Republic of Kazakhstan by the Parliament, the Government of the Republic of Kazakhstan, ministries, state committees, other central and local executive bodies, creative unions, and other organizations.

Nominees for awards may be considered and put forward by labour collectives.

Nominations for bestowal of awards on foreign citizens shall be made by the Ministry of Foreign Affairs, other ministries and state committees, and other central executive bodies of the Republic of Kazakhstan, on common grounds.

Nominations of citizens for the next award shall be made not less than five years from the previous awarding, except for awards to mothers with many children and special occasions connected to heroic feats and extreme circumstances.

Article 5. The same person shall not be awarded twice with marks of excellent distinction, or the same orders and medals, except for awards with levels.

Honorary titles shall not be reassigned.

State awards of the Republic of Kazakhstan, for courage, bravery and heroism in defending the interests of the country may be awarded e posthumously.

Footnote. Article 5 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated July 26, 1999.

Article 6. Persons on whom any order of the Republic of Kazakhstan is bestowed shall be called knights of the order.

Article 7. For preliminary consideration and preparation of nominations for awards, the Commission for State Awards is created by the President of the Republic of Kazakhstan. The composition of the Commission, and the regulations concerning its activities, are approved by the President of the Republic of Kazakhstan.

II. Marks of excellent distinction

Article 8. The order of “Altyn Kyran” (Golden Eagle) is a mark of excellent distinction in the Republic of Kazakhstan.

The order of “Altyn Kyran” shall be awarded to citizens for outstanding state service to the Republic of Kazakhstan.

The order of “Altyn Kyran” may be awarded to citizens on whom one of the orders of the Republic of Kazakhstan or the Soviet Union has previously been bestowed.

Article 9. The President of the Republic of Kazakhstan shall become a knight of the order of “Altyn Kyran” by virtue of his position.

Article 10. The title “Halyk Kaharmany” (National Hero) is awarded for outstanding services to the Republic of Kazakhstan, and feats of arms in the name of its freedom and independence.

Individuals awarded the title “Halyk Kaharmany”, shall be awarded a special sign of distinction: the Gold Star and the Order of “Otan”.

The first President of the Republic of Kazakhstan - Elbasy, according to his status, has the title of “Halyk Kaharmany” (National Hero) given together with special distinctions - the Gold Star and the Order of “Otan”.

Footnote. Article 10 as amended by Laws of the Republic of Kazakhstan № 462 dated July 26, 1999,; № 307 dated 21.07.2007, (see Article 2 of the Law for the enactment procedure); № 525-IV dated 02.01.2012; № 91-VI dated 11.07.2017 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 10-1. The title “Kazakstannyn Yenbek Ery” is awarded for the outstanding achievements in the economic, social and human development of the Republic of Kazakhstan.

Individuals on whom the title “Kazakstannyn Yenbek Ery” is bestowed shall be awarded a special sign of distinction: the Gold Star and the Order of “Otan”.

Footnote. Section II is supplemented by Article 10-1 in accordance with Law of the Republic of Kazakhstan № 93-IV dated 01.12.2008 (see Article 2 for the enactment procedure).

III. Orders

Article 11. Orders of the Republic of Kazakhstan are:

- “Otan” (Fatherland)

- “Kazakhstan Respublikasynyn Tyngysh Prezidenti – Elbasy Nursultan Nazarbayev” (First President of the Republic of Kazakhstan - Elbasy Nursultan Nazarbayev);

- “Barys” (Snow Leopard)

- “Dank” (Glory)

- “Aibyn” (Valour)

- “Parassat” (Nobility)

- “Dostyk” (Friendship)

- ‘Kurmet” (Honour).

- El Birligi (National Unity).

- “Enbek Danky” (Labour Glory).

Footnote. Article 11 as amended by Laws of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26.07.1999; №180 dated 03.05.2001; № 290-IV dated 14.06.2010 (see Article 2 for the enactment procedure); № 212-V dated 27.06.2014 (shall be enforced from 01.01.2015); № 293-V dated 17.03.2015 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); № 91-VI dated 11.07.2017 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 04.07.2023 № 15-VIII (shall be enforced ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 12. The order of “Otan” is awarded to citizens for outstanding achievements in:

- public and social activities;

- development of economic, social spheres, science and culture;

- the public, law enforcement and military service, and development of democracy and social progress.

Footnote. Article 12 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 255 dated 22 May 2007, (shall be enforced from the day of its official publication).

Article 12-1. The Order of “Kazakhstan Respublikasynyn Tyngysh Prezidentі - Elbasy Nursultan Nazarbayev” is awarded to citizens of the Republic of Kazakhstan for special merits in public and social activities contributing to the formation, prosperity and glory of the Republic of Kazakhstan.

The Order of “Kazakhstan Respublikasynyn Tyngysh Prezidentі - Elbasy Nursultan Nazarbayev” may be awarded to heads and leaders of foreign governments for special services to the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Law supplemented by Article 12-1 in accordance with Law of the Republic of Kazakhstan dated 26.07.1999 № 462; in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.05.2001 № 180; as amended by Law of the Republic of Kazakhstan dated 14.06.2010 № 290-IV (see Article 2 for the enactment procedure).

Article 12-2. The order of “Barys” is awarded for special services in:

- strengthening the statehood and sovereignty of the Republic of Kazakhstan;

- guaranteeing the peace and consolidating the community and unity of the people of Kazakhstan;

- public, industrial, scientific, socio-cultural and social activities;

- strengthening cooperation between nations, rapprochement and mutual enrichment of national cultures, and friendly relations among states.

The order of “Barys” consists of three classes:

- “Barys” 1st degree;

- “Barys” 2nd degree;

- “Barys” 3rd degree.

The first degree is the highest degree of the order. Awarding shall be 3rd, 2nd and 1st degree in sequence.

In exceptional cases for special distinction, the award may be given without taking account of the sequence, by decision of Head of State.

Footnote. The Law is supplemented by Article 12-2 in accordance with Law of the Republic of Kazakhstan № 180 dated 3 May 2001.

Article 13. The Order of “Dank” is awarded to senior officers of the Armed Forces, other troops and military formations, and members of special state bodies and prosecution national security and internal affairs authorities of the Republic of Kazakhstan:

- for achievements in command and control of troops and high combat readiness, and ensuring the defence capability of the country;

- for excellent organization of military, border and internal services ensuring national security, strengthening legality and protecting public order.

The Order of “Dunk” consists of two classes:

- “Dunk” 1st degree;

- “Dunk” 2nd degree.

The 1st degree is the highest degree of the order. Awarding shall be 2nd and 1st degree sequentially.

Footnote. Article 13 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July, 1999, as amended by Laws of the Republic of Kazakhstan № 473 dated 4 July 2003; № 255 22 May 2007 (shall be enforced from day of its official publication); № 547-IV dated 18.01.2012 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); № 553-IV dated 13.02.2012 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 14. The Order of “Aibyn” is awarded to military servicemen of the Armed Forces, other troops and military formations, and members of special state bodies and prosecution, national security and internal affairs authorities of the Republic of Kazakhstan:

- for achievements in combat training, ensuring high levels of combat readiness and developing of new military equipment, and ensuring legality and public order;

- for bravery and selflessness in the fulfilment of military and service duties, and for deeds, committed in protecting the interests of the state.

The Order of “Aibyn” consists of three classes:

- "Aibyn" of Ist degree named after Sagadat Nurmagambetov;

- "Aibyn" of IInd degree named after Bauyrzhan Momyshuly;

- "Aibyn" of IIIrd degree named after Rakhimzhan Koshkarbayev.

The Orders "Aibyn" of Ist degree named after Sagadat Nurmagambetov and IInd degree named after Bauyrzhan Momyshuly are awarded to junior and senior officers.

The highest degree of the order is the Ist degree. The awarding is carried out sequentially: IInd degree and 1st degree.

The Order "Aibyn" of IIIrd degree named after Rakhimzhan Koshkarbayev is awarded to soldiers, sailors, sergeants, and petty officers.

Footnote. Article 14 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July 1999; as amended by Laws of the Republic of Kazakhstan № 473 dated 4 July 2003; № 255 dated 22 May 2007 (shall be enforced from day of its official publication); № 547-IV dated 18.01.2012 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); № 553-IV dated 13.02.2012 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 26.04.2024 № 78-VIII (comes into force on the day of its first official publication).

Article 15. The Order of “Parassat” is awarded to scientists, artists, writers, people of art, statesmen and public figures, and citizens who have made a great contribution to developing and increasing the spiritual and intellectual potential of the Republic, or for activity in protection of human rights and social interests.

Article 16. The Order of “Dostyk” is awarded to citizens for fruitful activity in the maintenance of mutual agreement within society, and contribution to strengthening peace, friendship and cooperation between nations.

The Order of “Dostyk” consists of two classes:

- “Dostyk” 1st degree;

- “Dostyk” 2nd degree.

Awards can be issued without taking account of sequence.

Footnote. Article 16 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 462.dated 26 July 1999.

Article 16-1. The El Birligi Order is awarded to citizens for fruitful work for strengthening of the unity of the nation and ensuring social harmony.

Footnote. The Law is supplemented by Article 16-1 pursuant to the Law of the Republic of Kazakhstan dated 04.07.2023 № 15-VIII (shall be enforced ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 17. The Order of “Kurmet” is awarded to citizens for achievements in the development of the economy, social sphere, science and culture and education, and for exemplary service in state bodies and public activities.

Article 17-1. The "Еңбек Даңқы" Award is given to workers in industry, transport, construction, agriculture, education, healthcare, social security and other industries for fruitful work at enterprises, institutions, organizations, as well as for high performance in the relevant industries.

The Order of “Enbek Danky” has three degrees:

I degree “Enbek Danky”;

II degree “Enbek Danky”;

IIІ degree “Enbek Danky”.

I degree is the highest degree of the Order. Awarding is carried out sequentially: IIІ degree, II degree and I degree.

The status of holders of the Order of “Enbek Danky” of three degrees is equal to that of persons awarded the title “Kazakhstanyn Enbek Eri”.

Footnote. Chapter III is supplemented by Article 17-1 in accordance with Law of the Republic of Kazakhstan № 212-V dated 27.06.2014 (shall be enforced from 01.01.2015); in the new wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 293-V dated 17.03.2015 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated November 9, 2020 № 373-VI (shall be enforced ten calendar days after the day of its first official publication).

IV. Medals

Article 18. Medals of the Republic of Kazakhstan are:

- “Erlegi ushin” (for courage)

- “Zhauyngerlik erlegi ushin” (for military valour)

- “Eren enbegi ushin” (for distinguished labour)

- “Shapagat” (Mercy).

Article 19. The “Erlegi ushin” is awarded to citizens for bravery and selflessness:

- in extreme situations connected with the preservation of human lives (on water, in fire, during natural disasters);

- in the fight against crime.

Article 20. The “Zhauyngerlik erligi ushin” medal is awarded to servicemen of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, and also officials of special state bodies, prosecutor’s offices, national security, internal affairs authorities of the Republic of Kazakhstan:

- for skilful, initiative and courageous actions in battle contributing to the successful fulfilment of a combat missions by a military unit or subunit and in the fight against crime;

- for courage in the defence of the state border;

- for merit during military service.

Footnote. Article 20 as amended by Laws of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July 1999; № 338 dated 10 July 2002; № 473 dated 4 July 2003; № 547-IV dated 18.01.2012 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); № 553-IV dated 13.02.2012 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 21. The “Eren enbegi ushin” medal is awarded to citizens for labour achievements in economic and social spheres, science, culture and public service.

Article 22. The “Shapagat” medal is awarded to citizens for active and fruitful activity, mercy and charity.

Footnote. Article 22 in the new wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 403-V dated 16.11.2015 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 23. The sequence of orders and medals of the Republic of Kazakhstan, in order of importance, is established in the manner set out in this Law.

Footnote. Article 23 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 462.dated 26 July 1999

V. Honorary titles

Article 24. The following honorary titles are established in the Republic of Kazakhstan:

"Kazakstannyn Yenbek sіnіrgen kairatkeri" (Honoured Figure of Kazakhstan);

"Kazakhstannyn Enbek Sinirgen Ustazy";

Kazakstannyn Enbek Sinirgen dәrigeri;

Kazakstannyn halyk әrtisi;

"Kazakstannyn garyshker-ushkishy" (Pilot-Cosmonaut of Kazakhstan);

Kazakhstannyn halyk zhazushy (People's writer of Kazakhstan)

Individuals awarded the honorary title “Kazakstannyn garyshker-ushkishy” are entitled to special state benefits as established by Kazakh legislation.

Teachers awarded the honorary title "Kazakhstannyn Enbek Sinirgen Ustazy" receive a lump sum payment in the amount established by the Law of the Republic of Kazakhstan "On the Status of a Teacher".

Medical professionals awarded the honorary title “Kazakstannyn Enbek Sinirgen Ustazy” shall receive a lump sum payment in the amount established by the Code of the Republic of Kazakhstan “On Public Health and Health Care System”.

Footnote. Article 24 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 211-IV dated 02.12.2009 (shall be enforced from 01.01.2010); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated December 27, 2019 № 294-VІ (shall be enforced ten calendar days after the day of its first official publication); dated 30.12.2022 № 177-VII (shall be enforced ten calendar days after the date of its first official publication); dated 16.10.2023 № 33-VIII (shall be enforced from the date of its first official publication); dated 19.04.2024 № 74-VIII (effective ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 25. Honorary titles of the Republic of Kazakhstan shall be assigned as follows:

- "Kazakstannyn Enbek sinirgen kayratkeri": to prominent state and public figures, and representatives of science, culture, art, production and the social sphere for great services to the republic;

- "Kazakhstannyn Enbek Sinirgen Ustazy" - to teachers for outstanding achievements and special services to the Republic of Kazakhstan;

-"Kazakstannyn Enbek Sinirgen Dәrigeri" –to healthcare professionals for outstanding achievements and special merits for the Republic of Kazakhstan in the field of health care;

- "Kazakstannyn halyk әrtisi" - to persons for outstanding contribution to the development of theatrical, circus, musical art and film art of the Republic of Kazakhstan, previously awarded the honorary title "Kazakstannyn enbek sinirgen ertisi" (Honored Artist of Kazakhstan) and (or) "Kazakstannyn enbek sinirgen kairatkeri" (Honored Worker of Kazakhstan);

- "Kazakstannyn garyshker-ushkyshy": to citizens who successfully completed the prescribed program of spaceflight and fulfilled their scientific, technical, research and practical tasks in an exemplary way.

- "Kazakhstannyn halyk zhazushy" ("People's writer of Kazakhstan") – to persons who made a special contribution to the development of literature of the Republic of Kazakhstan, who were previously awarded the honorary title "Kazakhstannyn enbek sinirgen kairatkeri" ("Honored Worker of Kazakhstan"), and (or) laureates of state prizes of the Republic of Kazakhstan in the field of literature.

Footnote. Article 25 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July 1999; as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated December 27, 2019 № 294-VІ (shall be enforced ten calendar days after the day of its first official publication); dated 30.12.2022 № 177-VII (shall be enforced ten calendar days after the date of its first official publication); dated 16.10.2023 № 33-VIII (shall be enforced from the date of its first official publication); dated 19.04.2024 № 74-VIII (effective ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 26. Individuals, awarded honorary titles of the Republic of Kazakhstan, shall also be awarded a lapel badge with the established pattern.

VI. Awards for mothers with many children

Article 27. Awards for mothers with many children are pendants:

- “Altyn Alka” (Golden pendant)

- “Kumiss Alka” (Silver pendant).

Article 28. The “Altyn Alka” pendant is awarded to mothers who have given birth to and raised seven or more children.

The “Altyn Alka” pendant is awarded when the seventh child reached one year of age and the remaining children of this mother are still living.

When the “Altyn Alka” pendant is awarded, account shall be taken of children:

- adopted by the mother as prescribed by law;

- dead or missing in the protection of the interests of the Republic of Kazakhstan or in the fulfilment of other service duties, who died in natural disasters or in fulfilment of a civic duty to save human life and material assets, or in the fight against crime and the protection of public order, or due to injury, maiming or disease arising in these circumstances, or because of accident at work or occupational sickness.

Footnote. Article 28 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 211-IV dated 02.12.2009 (shall be enforced from 01.01.2010).

Article 29. The “Kumiss Alka” pendant is awarded to mothers who have given birth to and raised six children, when the sixth child reaches one year of age and the remaining children of this mother are still living.

When the “Kumiss Alka” pendant is awarded, the children referred to in the third part of Article 28 of this Law are also taken into account.

Footnote. Article 29 as amended by Laws of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26.07.1999; № 211-IV dated 02.12.2009 (shall be enforced from 01.01.2010).

Article 30. The “Altyn Alka” and “Kumiss Alka” pendants have the status of orders of the Republic of Kazakhstan.

VII. Certificate of Merit of the Republic of Kazakhstan

Article 31. Certificate of Merit of the Republic of Kazakhstan is awarded to citizens for significant achievements in the economy, social sphere, science, culture, education, military and other civil service, and public and state activities.

Certificate of Merit may be awarded to creative teams on the basis of tours to promote cultural ties, friendship and cooperation between nations.

Footnote. Article 31 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 320 dated 27 July 2007 ( see Article 2 for the enactment procedure).

VIII. Procedure for wearing of orders, medals and other insignia

Article 32. Signs of excellent distinction – the order “Altyn Kyran” or Gold Star – are worn on the left side of the chest above orders and medals.

Signs of honorary titles are worn on the right side of the chest.

Article 33. Orders and medals of the Republic of Kazakhstan are worn on the left side of the chest in the sequence specified in Articles 11 and 18 of this Law.

When the sign of the order is worn on the shoulder belt it passes over the right shoulder. The star of this order is located on the left side of the chest to the left of orders.

The awarded persons may wear symbols of awards of the standard pattern instead of orders and medals.

Footnote. Article 33 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July 1999.

Article 33-1. In the presence of the person awarded the state awards of the former USSR and of other foreign states, the awards of the USSR and foreign states are worn after the awards of the Republic of Kazakhstan in the sequence specified in Articles 11 and 18 of this Law.

Footnote. Supplemented by Article 33-1 by Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July 1999.

IX. Status of state awards and the persons awarded them

Article 34. Awarding to citizens of signs of excellent distinction, the order “Otan” or the order “Kazakhstan Respublikasynyn Tyngysh Prezidenti - Elbasy Nursultan Nazarbayev” is recorded in the Book of Glory of the Republic of Kazakhstan, instituted by the Government of the Republic of Kazakhstan.

Rules for updating and storing the Book of Glory of the Republic of Kazakhstan, and its description, are approved by the Government of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Article 34 as amended by Laws of the Republic of Kazakhstan №180 dated 03.05.2001; № 307 dated 21.07.2007 (see Article 2 for the enactment procedure); № 290-IV 14.06.2010 (see Article 2 for the enactment procedure); № 383-IV dated 10.01.2011 (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
Article 35. (Is excluded by Law of the Republic of Kazakhstan № 134 dated 19 June 1997).

Article 36. Mothers with many children, awarded with "Altyn alka", "Kumis alka" pendants or who previously received the title of "Mother Heroine", as well as those awarded with the Orders of "Maternal Glory" of the I and II degrees, are provided with housing primarily in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "On Housing Relations".

Mothers with many children who were awarded the "Altyn Alka", "Kumis alka" pendants or who previously received the title of "Mother Heroine", as well as those awarded the "Maternal Glory" orders of the I and II degrees, are paid a monthly state allowance on the basis and in accordance with the procedure established by the Law of the Republic of Kazakhstan "On state benefits to families with children".

Footnote. Article 36 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2015 № 369-V (shall be enforced from 01.01.2018); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated May 6, 2019 № 251-VI (shall be enforced ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 37. The benefits to mothers with many children awarded the pendant “Kumis Alka” may be established at the expense of local budgets.

Footnote. Article 37 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July 1999.

Article 38. Individuals awarded the state awards of the Republic of Kazakhstan must ensure their safety.

In case of loss of state awards and relevant documents, the awarded persons shall retain their rights to the awards.

As a rule, duplicates of the order “Altyn Kyran”, Golden Star, orders, medals and badges of distinction are not provided to replace the lost one. As an exception, they may be issued by the decision of the Commission for State Awards with the President of the Republic of Kazakhstan only in cases of loss due to fire, earthquake and other natural disasters, when the awarded person was unable to prevent their loss.

Copies of award documents, in case of loss, are issued by the decision of the Commission for State Awards at the request of local executive bodies.

Article 39. Orders, medals and badges to honorary titles of the Republic of Kazakhstan for dead awarded citizens and posthumously awarded citizens, and their awarding documents, shall be retained by the family memory.

With the consent of the heirs of the deceased, awards and awarding documents may be transferred to museums for storage and display.

If the deceased has no heirs, his/her awards and awarding documents shall be returned to the President of the Republic of Kazakhstan.

Article 39-1. Citizens of the Republic of Kazakhstan, foreign citizens and stateless persons on whom state awards are bestowed shall have the right to export these awards out of the Republic together with the awarding documents.

The method for export state awards made of precious metals is determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Footnote. Chapter IX is supplemented with Article 39-1 in accordance with of Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated July 26, 1999.

X. Loss of state awards of the Republic of Kazakhstan

Article 40. Loss of state awards of the Republic of Kazakhstan is ordered by the President of the Republic of Kazakhstan when the awarded person is convicted of a crime, following the proposal of the court on the grounds and in the manner prescribed by legislation.

Loss of state awards of the Republic of Kazakhstan entails the return of them and their documents to the President of the Republic of Kazakhstan.

Article 41. Citizens illegally convicted and fully rehabilitated shall, under a court decision, be given back the right to state awards by the President of the Republic of Kazakhstan.

XI. Final and transitional provisions

Article 42. Making and production of orders and medals, badges and associated documents to them, as well as Certificate of Merits, similar in appearance to state awards of the Republic of Kazakhstan, are prohibited.

Article 43. Purchase, sale, exchange or other transfer for a consideration of orders, medals and badges conferring an honorary title of the Republic of Kazakhstan, and other illegal acts committed in relation to state awards shall entail liability under the Law.

Article 44. For citizens awarded before the entry into force of this Law with the orders “Otan” and “Dunk”, the highest degree of excellence, the title “Halyk Kaharmany” and honorary titles of the Republic, local representative bodies may provide the benefits at the expense of local budgets.

Footnote. Article 44 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July, 1999.

Article 45. The following shall be deemed to have lost force:

Law of the Republic of Kazakhstan dated 1 April 1993 “Concerning State Awards of the Republic of Kazakhstan” (Bulletin of the Supreme Council of the Republic of Kazakhstan, 1993, № 8, Article 157);

Resolution of the Supreme Council of the Republic of Kazakhstan dated 1 April 1993 “Concerning introduction of the Law “Concerning State Awards of the Republic of Kazakhstan”, except for paragraphs 3 and 4 (Bulletin of the Supreme Council of the Republic of Kazakhstan, 1993, № 8, Article 158).

This Law enters into force from 1 January 1996.

Footnote. Article 45 as amended by Law of the Republic of Kazakhstan № 462 dated 26 July 1999.

The President of the Republic of Kazakhstan

N. Nazarbayev

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары туралы

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 12 желтоқсандағы N 2676 Заңы.

МАЗМҰНЫ

Ескерту. ҚР 1997.06.19 № 134 Заңымен енгiзiлген толықтырулар мен өзгертулер 1998 жылғы 1 қаңтарынан бастап күшiне кiредi.
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

I. Жалпы Ережелер

1-бап. Қазақстан Республикасының азаматтары жемiстi мемлекеттiк, қоғамдық, шығармашылық қызметi, еңбектегi және жауынгерлiк ерлiктерi үшiн, олардың Республикаға сiңiрген еңбегiнiң танылуының белгiсi ретiнде мемлекеттiк наградалармен наградталады.

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларымен Қазақстан Республикасына еңбек сiңiрген шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың да наградталуы мүмкiн.

Мемлекеттiк наградалармен наградтауды Қазақстан Республикасының Президентi жүзеге асырады.

2-бап. Ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiлерi - "Алтын Қыран" орденi, "Халық қаhарманы", "Қазақстанның Еңбек Ері" атақтары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының басқа да ордендерi, медальдары, құрметтi атақтары және Құрмет грамотасы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары болып табылады.

Ескерту. 2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.01 № 93-IV Заңымен.

3-бап. Қазақстан Республикасы мемлекеттiк наградаларының атаулары мемлекеттiк тiлде белгiленедi.

Мемлекеттiк наградалардың сипаттамасын, "Алтын Қыран" орденi, "Халық қаhарманы", "Қазақстанның Еңбек Ері" кiтапшаларының, орден кiтапшаларының, медальдарға куәлiктердiң және құрметтi атақтар берiлгенi туралы куәлiктердiң үлгiлерiн, мемлекеттiк наградаларға ұсыну және оларды тапсыру тәртiбiн, басқа да құжаттар мен ережелердi Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.

Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.01 № 93-IV Заңымен.

4-бап. "Алтын Қыран" орденiмен наградтау үшiн кандидатураларды Қазақстан Республикасының Президентi анықтайды.

Өзге мемлекеттiк наградалармен наградтауға ұсыныстарды Қазақстан Республикасының Президентiне Қазақстан Республикасының Парламентi, Үкiметi, министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, басқа орталық және жергiлiктi атқарушы органдар, шығармашылық одақтар мен басқа да ұйымдар енгiзедi.

Наградтау үшiн кандидатураларды еңбек ұжымдары қарап, ұсынуы мүмкiн.

Шет ел азаматтары наградтауға ұсынуды жалпы негiздерде Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi, басқа министрлiктер мен мемлекеттiк комитеттерi, өзге де орталық атқарушы органдары жүргiзедi.

Азаматтарды кезектi наградаға ұсыну, көп балалы аналарды наградтауға және қаhармандық ерлiк жасауға, қиын-қыстау жағдаяттарға байланысты ерекше реттердi қоспағанда, осының алдындағы наградтау сәтiнен бастап бес жыл өткен соң жүргiзiледi.

5-бап. Бір адам дәрежелері бар наградалардан басқа ең жоғары дәрежелі ерекшелік белгілерімен, сол орденмен немесе медальмен екі мәрте наградталмайды.

Құрметті атақтар қайталап берілмейді.

Еліміздің мүддесін қорғау үстінде көрсеткен батылдығы, ерлігі, қаһармандығы үшін Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградаларымен наградтау қайтыс болғаннан кейін де жүргізілуі мүмкін.

Ескерту. 5-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

6-бап. Қазақстан Республикасының кез келген орденiмен наградталған адамдар осы орденнiң иегерлерi деп аталады.

7-бап. Наградалар жөнiндегi ұсыныстарды алдын ала қарап, дайындау үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанынан Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссия құрылады. Комиссияның құрамын және оның қызметi туралы Ереженi Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.

II. Ең жоғарғы дәрежелi ерекшелiк белгiлерi

8-бап. "Алтын Қыран" (Золотой Орел) орденi Қазақстан Республикасының ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiсi болып табылады.

"Алтын Қыран" орденiмен азаматтар Қазақстан Республикасына сiңiрген мемлекеттiк ерекше еңбегi үшiн наградталады.

"Алтын Қыран" орденiмен бұрын Қазақстан Республикасының немесе КСР Одағының ордендерiнiң бiрiмен наградталған азаматтар наградталады.

9-бап. Қазақстан Республикасының Президентi лауазымы бойынша айрықша үлгiдегi "Алтын Қыран" орденiнiң иегерi болып табылады.

10-бап. "Халық қаhарманы" (Народный герой) атағы Қазақстан Республикасына сiңiрген аса үздiк еңбегi, оның бостандығы мен тәуелсiздiгi жолындағы жауынгерлiк ерлiктерi үшiн берiледi.

"Халық қаhарманы" атағына ие болған адамдарға айрықша ерекшелiк белгiсi - Алтын жұлдыз және "Отан ордені" тапсырылады.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы өзінің мәртебесі бойынша айрықша ерекшелік белгісі - Алтын жұлдыз және "Отан" ордені тапсырыла отырып, "Халық қаһарманы" (Народный герой) атағының иегері болады.

Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462, 2007.07.21 № 307; 02.01.2012 № 525-IV; 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

10-1-бап. "Қазақстанның Еңбек Ері" атағы Қазақстан Республикасын экономикалық, әлеуметтік-гуманитарлық дамытудағы аса үздік жетістіктері үшін беріледі.

"Қазақстанның Еңбек Ері" атағына ие болған адамдарға айрықша ерекшелік белгісі — Алтын жұлдыз жөне "Отан" ордені тапсырылады.

Ескерту. II-тарау 10-1-баппен толықтырылды - ҚР 2008.12.01 № 93-IV Заңымен.

III. Ордендер

11-бап. Қазақстан республикасының ордендерi мыналар:

- "Отан"(Отечество)

- "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" (Первый Президент Республики Казахстан – Елбасы Нурсултан Назарбаев)

- "Барыс" (Барс)

- "Даңқ" (Слава)

- "Айбын" (Доблесть)

- "Парасат" (Благородство)

- "Достық" (Дружба)

– "Ел бірлігі" (Единство народа)

- "Құрмет" (Почет)

- "Еңбек Даңқы" (Трудовая Слава).

Ескерту. 11-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462, 2001.05.03 № 180, 2010.06.14 № 290-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); 27.06.2014 № 212-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 17.03.2015 № 293-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.07.2023 № 15-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

12-бап. "Отан" орденiмен азаматтар:

- мемлекеттiк және қоғамдық қызметтегi;

- экономиканы, әлеуметтiк саланы, ғылым мен мәдениеттi дамытудағы;

- мемлекеттiк, құқық қорғау және әскери қызметтегi, демократия мен әлеуметтiк прогрестi дамытудағы айрықша еңбегi үшiн наградталады.

12-1-бап. "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденімен Қазақстан Республикасының қалыптасуына, көркеюіне және даңқын шығаруға жәрдемдескен, мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі айрықша еңбегі үшін Қазақстан Республикасының азаматтары наградталады.

"Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденімен Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін шет мемлекеттер мен олардың үкіметтерінің басшылары наградталуы мүмкін.

Ескерту. 12-1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2001.05.03 № 180, өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.06.14 № 290-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

12-2-бап. "Барыс" орденімен наградтау:

- Қазақстан Республикасының мемлекеттігі мен егемендігін нығайту ісіндегі;

- бейбітшілікті, қоғамның топтасуы мен Қазақстан халқының бірлігін қамтамасыз етудегі;

- мемлекеттік, өндірістік, ғылыми, әлеуметтік-мәдени және қоғамдық қызметтегі;

- халықтар арасындағы ынтымақтастықты нығайтудағы, ұлттық мәдениеттерді жақындастыру мен оларды өзара байытудағы, мемлекеттер арасындағы достық қатынастарды нығайтудағы айрықша еңбегі үшін жүргізіледі.

"Барыс" ордені үш дәрежеден тұрады:

- I дәрежелі "Барыс";

- II дәрежелі "Барыс";

- III дәрежелі "Барыс".

I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау III дәреже, II дәреже, I дәреже ретімен жүргізіледі.

Ерекше жағдайларда айрықша көзге түскені үшін Мемлекет басшысының шешімімен наградтау реттілік ескерілмей жүргізілуі мүмкін.

Ескерту. III-тарау 12-2-баппен толықтырылды - ҚР 2001.05.03 № 180 Заңымен.

13-бап. "Даңқ" орденімен Қарулы Күштердің, басқа әскерлердің және әскери құрамалардың жоғары офицерлік құрамдағы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарының, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органдарының қызметкерлері:

- әскерлерге басшылық жасау және оларды басқару ісіндегі табыстары, әскерлердің жоғары жауынгерлік даярлығы және елдің қорғаныс қабілетін қамтамасыз еткені үшін;

- әскери, шекаралық және ішкі қызметті үздік ұйымдастырғаны, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз еткені, заңдылықты және қоғамдық тәртіпті сақтауды нығайтқаны үшін наградталады.

"Даңқ" ордені екі дәрежеден тұрады:

- I дәрежелі "Даңқ";

- II дәрежелі "Даңқ".

I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.

Ескерту. 13-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462; өзгерістер енгізілді - ҚР 2003.07.04 № 473, 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 № 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

14-бап. "Айбын" орденімен Қарулы Күштердің, басқа әскерлердің және әскери құрамалардың әскери қызметшілері, сондай-ақ Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарының, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органдарының қызметкерлері:

- жауынгерлік әзірлікте, әскерлерді жоғары жауынгерлік даярлықта ұстауда және жаңа әскери техниканы игеруде, заңдылықты және қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуде қол жеткізген табыстары үшін;

- әскери және қызметтік борышын атқару үстінде көрсеткен батылдығы мен жанқиярлығы, сондай-ақ мемлекет мүддесін қорғау кезінде жасаған ерлігі үшін наградталады.

"Айбын" ордені үш дәрежеден тұрады:

- Сағадат Нұрмағамбетов атындағы I дәрежелі "Айбын";

- Бауыржан Момышұлы атындағы II дәрежелі "Айбын";

- Рахымжан Қошқарбаев атындағы III дәрежелі "Айбын".

Сағадат Нұрмағамбетов атындағы I дәрежелі және Бауыржан Момышұлы атындағы II дәрежелі "Айбын" ордендерімен офицерлердің кіші және аға құрамдарындағы адамдар наградталады.

I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау: II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.

Рахымжан Қошқарбаев атындағы III дәрежелі "Айбын" орденімен сарбаздар, матростар, сержанттар, старшиналар наградталады.

Ескерту. 14-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462; өзгерістер енгізілді - ҚР 2003.07.04 № 473, 2007.05.22 № 255, 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 № 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.04.2024 № 78-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-бап. "Парасат" орденiмен ғылым мен мәдениет, әдебиет пен өнер қайраткерлерi, мемлекет және қоғам қайраткерлерi, сондай-ақ Республиканың рухани және интеллектуалдық әлеуетiн дамыту мен молайтуға зор жеке үлес қосқан не адам құқықтарын және оның әлеуметтiк мүдделерiн қорғау жөнiндегi белсендi қызметi үшiн азаматтар наградталады.

16-бап. "Достық" орденiмен азаматтар қоғамда өзара татулықты сақтау жөнiндегi жемiстi жұмысы, халықтар арасында бейбiтшiлiктi, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға сiңiрген еңбегi үшiн наградталады.

"Достық" ордені екі дәрежеден тұрады:

- I дәрежелі "Достық";

- II дәрежелі "Достық".

Наградтау реттілік ескерілмей жүргізілуі мүмкін.

Ескерту. 16-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

16-1-бап. "Ел бірлігі" орденімен азаматтар ұлт бірлігін нығайту және қоғамдық татулықты қамтамасыз ету жолындағы жемісті еңбегі үшін наградталады.

Ескерту. Заң 16-1-баппен толықтырылды – ҚР 04.07.2023 № 15-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

17-бап. "Құрмет" орденiмен азаматтар экономиканы, әлеуметтiк саланы, ғылым мен мәдениеттi, бiлiм беру iсiн дамытуға сiңiрген еңбегi, мемлекеттiк органдардағы мiнсiз қызметi және белсендi қоғамдық қызметi үшiн наградталады.

17-1-бап. "Еңбек Даңқы" орденімен өнеркәсіп, көлік, құрылыс, ауыл шаруашылығы, білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру және басқа да салалардың жұмыскерлері кәсіпорындардағы, мекемелердегі, ұйымдардағы жемісті еңбегі үшін, сондай-ақ тиісті салалардағы жоғары көрсеткіштері үшін наградталады.

"Еңбек Даңқы" ордені үш дәрежеден тұрады:

I дәрежелі "Еңбек Даңқы";

II дәрежелі "Еңбек Даңқы";

III дәрежелі "Еңбек Даңқы".

I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау III дәреже, II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.

"Еңбек Даңқы" орденінің үш дәрежесінің иегерлері мәртебесі бойынша "Қазақстанның Еңбек Ері" атағына ие болған адамдарға теңестіріледі.

Ескерту. III-тарау 17-1-баппен толықтырылды - ҚР 27.06.2014 № 212-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда - ҚР 17.03.2015 № 293-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді – ҚР 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

IV. Медальдар

18-бап. Қазақстан Республикасының медальдары мыналар:

- "Ерлiгi үшiн" (За мужество)

- "Жауынгерлiк ерлiгi үшiн" (За воинскую доблесть)

- "Ерен еңбегi үшiн" (За трудовое отличие)

- "Шапағат" (Милосердие).

19-бап. "Ерлiгi үшiн" медалiмен азаматтар:

- адам өмiрiн сақтап қалуға байланысты қиын-қыстау жағдайларда (суға кету, өртке душар болу, дүлей апаттар кезiнде);

- қылмысқа қарсы күресте көрсеткен ержүректiгi мен жанқиярлығы үшiн наградталады.

20-бап. "Жауынгерлiк ерлiгi үшiн" медалiмен Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларының әскери қызметшiлерi, сондай-ақ Қазақстан Республикасы арнаулы мемлекеттік органдардың, прокуратура органдарының қызметкерлері, ұлттық қауiпсiздiк, iшкi iстер органдарының қызметкерлерi:

- әскери бөлiмнiң, бөлiмшенiң жауынгерлiк мiндеттердi ойдағыдай орындауына жәрдемдесетiн ұрыстағы, сондай-ақ қылмысқа қарсы күрестегi бiлгiр, бастамашыл әрi батыл iс-әрекетi үшiн;

- мемлекеттiк шекараны қорғау кезiнде көрсеткен ерлiгi үшiн;

- қызмет өткеру кезiнде сiңiрген қызметi үшiн наградталады.

Ескерту. 20-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462, 2002.07.10 № 338, 2003.07.04 № 473, 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 № 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

21-бап. "Ерен еңбегi үшiн" медалiмен азаматтар экономикадағы, әлеуметтiк саладағы, ғылымдағы, мәдениеттегi және мемлекеттiк қызметтегi еңбек жетiстiктерi үшiн наградталады.

22-бап. "Шапағат" медалiмен азаматтар белсендi және жемiстi қызметi, мейiр-шапағаты мен қайырымдылығы үшiн наградталады.

Ескерту. 22-бап жаңа редакцияда - ҚР 16.11.2015 № 403-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

23-бап. Қазақстан Республикасының ордендерi мен медальдарының мәндiлiгi жағынан реттiлiгi осы Заңда баяндалған тәртiп бойынша белгiленедi.

Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

V. Құрметтi атақтар

24-бап. Қазақстан Республикасында мынадай құрметті атақтар белгіленеді:

"Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" (Заслуженный деятель Казахстана);

"Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы";

Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері;

"Қазақстанның халық әртісі";

"Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" (Летчик-космонавт Казахстана).

"Қазақстанның халық жазушысы".

"Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" құрметті атағына ие болған адамдардың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мөлшерде арнаулы мемлекеттік жәрдемақы алуға құқығы бар.

"Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы" құрметті атағына ие болған педагогтер "Педагог мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген мөлшерде біржолғы төлем алады.

"Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері" құрметті атағына ие болған медицина қызметкерлері "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде белгіленген мөлшерде біржолғы төлем алады.

Ескерту. 24-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.02 № 211-IV (01.01.2010 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 27.12.2019 № 294-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2022 № 177-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 16.10.2023 № 33-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2024 № 74-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

25-бап. Қазақстан Республикасының құрметті атақтары:

- "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" - Республикаға сіңірген зор еңбегі үшін көрнекті мемлекет және қоғам қайраткерлеріне, ғылым, мәдениет, өнер, өндіріс және әлеуметтік саланың өкілдеріне;

"Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы" – аса үздік жетістіктері және Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін педагогтерге;

− "Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері" − денсаулық сақтау саласындағы аса үздік жетістіктері және Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін медицина қызметкерлеріне;

"- Қазақстанның халық әртісі" – Қазақстан Республикасының театр, цирк, музыка өнері мен кино өнерін дамытуға ерекше үлес қосқан, бұрын "Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі" (Заслуженный артист Казахстана) және (немесе) "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" (Заслуженный деятель Казахстана) құрметті атағына ие болған адамдарға;

- "Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" - белгіленген ғарыштық ұшу бағдарламасын ойдағыдай жүзеге асырған, алдарына қойылған ғылыми-техникалық, зерттеушілік және практикалық міндеттерді мінсіз орындаған азаматтарға;

– "Қазақстанның халық жазушысы" – Қазақстан Республикасының әдебиетін дамытуға айрықша үлес қосқан, бұрын "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" ("Заслуженный деятель Казахстана") құрметті атағына ие болған адамдарға және (немесе) әдебиет саласындағы Қазақстан Республикасы мемлекеттік сыйлықтарының лауреаттарына беріледі.

Ескерту. 25-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462; өзгеріс енгізілді – ҚР 27.12.2019 № 294-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2022 № 177-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 16.10.2023 № 33-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2024 № 74-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

26-бап. Қазақстан Республикасының құрметтi атақтарына ие болған адамдарға белгiленген үлгiдегi омырауға тағатын белгi табыс етiледi.

VI. Көп балалы аналарға арналған наградалар

27-бап. Көп балалы аналарға арналған наградалар мына алқалар:

- "Алтын алқа" (Золотая подвеска)

- "Күмiс алқа" (Серебряная подвеска).

28-бап. "Алтын алқа" алқасымен жеті және одан да көп бала туған және тәрбиелеп өсiрген аналар наградталады.

"Алтын алқа" алқасымен наградтау осы ананың жетінші баласы бiр жасқа жеткен және басқа балалары тiрi болған ретте жүргiзiледi.

"Алтын алқа" алқасымен наградтау кезiнде, сондай-ақ:

- ананың заңда белгiленген тәртiппен асырап алған;

- Қазақстан Республикасының мүдделерiн қорғау кезiнде немесе өзге қызметтiк мiндеттерiн атқару үстiнде қаза тапқан не болмаса хабарсыз кеткен, дүлей апаттар кезiнде не адам өмiрi мен материалдық құндылықтарды құтқару жөнiнде азаматтық борышын атқару үстiнде, қылмысқа қарсы күресте және қоғамдық тәртiп күзетiнде қаза тапқан, сондай-ақ аталған жағдаяттар кезiнде жаралану, мертiгу немесе ауруға шалдығу не еңбек жарақаты немесе кәсiби ауру салдарынан қайтыс болған балалар ескерiледi.

Ескерту. 28-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.02 № 211-IV (01.01.2010 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

29-бап. "Күмiс алқа" алқасымен алты бала туған және тәрбиелеп өсiрген аналар алтыншы баласы бiр жасқа жеткен және басқа балалары тiрi болған ретте наградталады.

"Күмiс алқа" алқасымен наградтау кезiнде, сондай-ақ осы Заңның 28-бабының үшiншi бөлiгiнде аталған балалар да ескерiледi.

Ескерту. 29-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462, 2009.12.02 № 211-IV (01.01.2010 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

30-бап. "Алтын алқа" және "Күмiс алқа" алқаларының Қазақстан Республикасының ордендерi мәртебесi болады.

VII. Қазақстан Республикасының Құрмет грамотасы

31-бап. Қазақстан Республикасының Құрмет грамотасымен азаматтар экономикадағы, әлеуметтiк саладағы, ғылымдағы, мәдениеттегi, бiлiм берудегi, әскери және өзге мемлекеттiк қызметтегi, қоғамдық және мемлекеттiк қызметтегi елеулi жетiстiктерi үшiн наградталады.

Құрмет грамотасымен шығармашылық ұжымдар халықтар арасындағы мәдени байланыстарды, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға ықпалын тигiзген гастрольдiк сапарларының нәтижелерi бойынша наградталуы мүмкiн.

Ескерту. 31-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.27 № 320 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

VIII. Ордендердi, медальдарды және басқа да ерекшелiк белгiлерiн тағып жүру тәртiбi

32-бап. Ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiлерi - "Алтын Қыран" орденi, Алтын жұлдыз сол жақ омырауға ордендер мен медальдардың үстiнен тағылады.

Құрметтi атақтар белгiлерi оң жақ омырауға тағылады.

33-бап. Қазақстан Республикасының ордендерi мен медальдары сол жақ омырауға осы Заңның 11 және 18-баптарында көрсетiлген реттiлiкпен тағылады.

Орден белгісін иық лентасына тағу кезінде ол оң иық арқылы өтеді. Осы орденнің жұлдызы сол жақ омырауға ордендерден солға қарай орналасады.

Наградталған адамдар ордендер мен медальдардың орнына белгіленген үлгідегі наградалар рәмізін тағып жүре алады.

Ескерту. 33-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

33-1-бап. Наградталушыда бұрынғы КСРО-ның және өзге де шет мемлекеттердің мемлекеттік наградалары болған жағдайда КСРО-ның және шет мемлекеттердің наградалары осы Заңның 11 және 18-баптарында белгіленген ретпен Қазақстан Республикасының наградаларынан кейін тағылады.

Ескерту. VIII-тарау 33-1-баппен толықтырылды - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

IХ. Мемлекеттiк наградалардың және олармен наградталған
адамдардың мәртебесi

34-бап. Жоғары дәрежелі ерекшелік белгілері "Отан" орденіне немесе "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденіне ие болған азаматтарды наградтау туралы Қазақстан Республикасының Үкіметі тағайындайтын Қазақстан Республикасының Даңқ Кітабына жазылады.

Қазақстан Республикасының Даңқ Кітабын жүргізу және сақтау ережесін, сондай-ақ оның сипаттамасын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

Ескерту. 34-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.05.03 № 180, 2007.07.21 № 307, 2010.06.14 № 290-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.01.10 № 383-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

35-бап. Алынып тасталды - ҚР 1997.06.19 № 134-I Заңымен.

36-бап. "Алтын алқа", "Күміс алқа" алқаларымен наградталған немесе бұрын "Батыр ана" атағын алған, сондай-ақ I және II дәрежелі "Ана даңқы" ордендерімен наградталған көпбалалы аналар "Тұрғын үй қатынастары туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес тұрғынжаймен бірінші кезекте қамтамасыз етіледі.

"Алтын алқа", "Күміс алқа" алқаларымен наградталған немесе бұрын "Батыр ана" атағын алған, сондай-ақ І және ІІ дәрежелі "Ана даңқы" ордендерімен наградталған көп балалы аналарға "Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген негізде және тәртіппен ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы төленеді.

Ескерту. 36-бап жаңа редакцияда - ҚР 06.05.2019 № 251-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

37-бап. "Күміс алқа" алқасымен наградталған көп балалы аналарға жеңілдіктер жергілікті бюджеттер қаражаты есебінен белгіленуі мүмкін.

Ескерту. 37-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

38-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларына ие болған адамдар олардың сақталуын қамтамасыз етуге тиiс.

Мемлекеттiк наградалар мен оларға қоса берiлген құжаттар жоғалған жағдайда наградталғандар өздерiнiң наградаларға құқығын сақтайды.

Жоғалғандардың орнына "Алтын Қыран" орденiнiң, Алтын жұлдыздың, ордендердiң, медальдар мен омырауға тағатын ерекшелiк белгiлерiнiң дубликаттары, әдетте, берiлмейдi. Ерекшелiк ретiнде олар Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссияның шешiмiмен өрт, жер сiлкiну және басқа да дүлей апаттар салдарынан жоғалған, яғни наградталған адам оларды жоғалудан сақтап қала алмаған жағдайда ғана берiледi.

Наградтау туралы құжаттар жоғалған жағдайда олардың дубликаттары жергiлiктi атқарушы органдардың өтiнiшi бойынша Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссияның шешiмiмен берiледi.

39-бап. Қайтыс болған наградталған азаматтардың және қаза тапқаннан кейiн наградталғандардың Қазақстан Республикасы ордендерi, медальдары, құрметтi атақтарына қоса берiлетiн омырауға тағатын белгiлерi, сондай-ақ оларды наградтау туралы құжаттар отбасына естелiк ретiнде сақтауға қалдырылады.

Қайтыс болған кiсiнiң мұрагерлерiнiң келiсуiмен оның наградалары мен наградталуы туралы құжаттары сақтау және экспонат ретiнде көрсету үшiн мұражайларға берiлуi мүмкiн.

Егер қайтыс болған кiсiнiң мұрагерлерi жоқ болса, оның наградалары мен наградталуы туралы құжаттары Қазақстан Республикасының Президентiне қайтарылады.

39-1-бап. Мемлекеттік наградалармен наградталған Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетелдік азаматтардың және азаматтығы жоқ адамдардың наградталуы туралы құжаттары болған жағдайда, бұл наградаларды Республикадан тыс жерге алып кетуге құқығы бар.

Бағалы металдардан жасалған мемлекеттік наградаларды алып кету тәртібі Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленеді.

Ескерту. IX-тарау 39-1-баппен толықтырылды - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

Х. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларын айыру

40-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларынан айыруды наградталған адам қылмысы үшiн сотталған жағдайда - заңда белгiленген негiзде және тәртiппен соттың ұсынуымен Қазақстан Республикасының Президентi жүргiзедi.

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларынан айырған кезде олар және оларға қоса берiлген құжаттар Қазақстан Республикасының Президентiне қайтарылуға тиiс.

41-бап. Заңсыз сотталған және толық ақталған азаматтардың мемлекеттiк наградаларға құқығын соттың шешiмiмен Қазақстан Республикасының Президентi қайта қалпына келтiредi.

ХI. Қорытынды және өтпелi ережелер

42-бап. Сыртқы түрi жағынан Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларына ұқсастығы бар ордендер мен медальдарды, омырауға тағатын белгiлер мен оларға қоса берiлетiн құжаттарды, сондай-ақ Құрмет грамотасын тағайындауға және жасауға тыйым салынады.

43-бап. Қазақстан Республикасының орденiн, медалi мен құрметтi атаққа берiлетiн омырауға тағатын белгiсiн сатып алу, сату, айырбастау немесе өзгедей өтеуге беру, сондай-ақ мемлекеттiк наградаларға қатысты басқа да заңсыз iс-әрекет жасау заңмен белгiленген жауаптылыққа әкелiп соғады.

44-бап. Осы Заң күшіне енгенге дейін "Отан", "Даңқ" ордендерімен наградталған, айырымның ең жоғары дәрежесі - "Халық Қаһарманы" атағына, республиканың құрметті атақтарына ие болған азаматтарға жергілікті өкілді органдар жергілікті бюджеттер қаражаты есебінен жеңілдіктер беруге құқылы.

Ескерту. 44-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

45-бап. Мыналардың күшi жойылған деп танылсын:

"Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары туралы" 1993 жылғы 1 сәуiрдегi Қазақстан Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993 ж., № 8, 157-құжат);

"Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары туралы" Заңды күшiне енгiзу туралы" 1993 жылғы 1 сәуiрдегi Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң қаулысы, 3 және 4-тармақтарынан басқасы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993 ж., № 8, 158-құжат).

Осы Заң 1996 жылғы 1 қаңтардан бастап күшiне енедi.

Ескерту. 45-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

Қазақстан Республикасының Президенті