Шахтинск қалалық мәслихатының 2022 жылғы 19 желтоқсандағы № 201/20 "2023-2025 жылдарға арналған Шахтинск қаласы Долинка, Новодолинский, Шахан кенттерінің бюджеті туралы" шешіміне өзгерістер енгізу туралы

Мерзімі біткен

Қарағанды облысы Шахтинск қалалық мәслихатының 2023 жылғы 7 сәуірдегі № 235/2 шешімі. Мерзімі өткендіктен қолданыс тоқтатылды

      Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджет кодексінің 106-бабының 4-тармағына, Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңының 6, 7-баптарына сәйкес, Шахтинск қалалық мәслихаты ШЕШТІ:

      1. Шахтинск қалалық мәслихатының "2023-2025 жылдарға арналған Шахтинск қаласы Долинка, Новодолинский, Шахан кенттерінің бюджеті туралы" 2022 жылғы 19 желтоқсандағы № 201/20 болып (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде №175824 болып тіркелген) шешіміне келесі өзгерістер енгізілсін:

      1-тармақ жаңа редакцияда жазылсын:

      1. 2023-2025 жылдарға арналған Шахтинск қаласы Долинка, Новодолинский, Шахан кенттерінің бюджет тиісінше 1, 2 және 3 қосымшаларға сәйкес, оның ішінде 2023 жылға келесі көлемдерде бекітілсін:

      1) кірістер – 569 176 мың теңге, оның ішінде:

      салықтық түсімдер бойынша – 51 398 мың теңге;

      салықтық емес түсімдер бойынша – 78 мың теңге;

      трансферттердің түсімдері бойынша - 517 700 мың теңге;

      2) шығындар – 569 191 мың теңге;

      3) таза бюджеттік кредиттеу - 0 мың теңге:

      бюджеттік кредиттер – 0 мың теңге;

      бюджеттік кредиттерді өтеу – 0 мың теңге;

      4) қаржылық активтермен операциялар бойынша сальдо – 0 мың теңге:

      қаржы активтерін сатып алу – 0 мың теңге;

      мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер – 0 мың теңге;

      5) бюджеттің дефициті (профициті ) – -15 мың теңге;

      6) бюджет дефицитін (профицитін пайдалану) қаржыландыру – 15 мың теңге:

      қарыздар түсімдері – 0 мың теңге;

      қарыздарды өтеу – 0 мың теңге;

      бюджет қаражаттарының пайдаланылған қалдықтары - 15 мың теңге.

      көрсетілген шешімнің 1, 4, 7, 10 қосымшалары осы шешімнің 1, 2, 3, 4 қосымшаларға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.".

      2. Осы шешім 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялауға жатады.

      Шахтинск қалалық мәслихатының төрағасы Ж. Мамерханова

  Шахтинск қалалық мәслихатының
2023 жылғы 7 сәуірдегі
№ 235/2
шешіміне 1 қосымша
  Шахтинск қалалық мәслихатының
2022 жылғы 19 желтоқсандағы № 201/20
шешіміне 1 қосымша

2023 жылға арналған кенттер бюджеті

Санаты 

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




I. КІРІСТЕР

569 176

1



Салықтық түсімдер

51 398


01


Табыс салығы

10 850



2

Жеке табыс салығы

10 850


04


Меншiкке салынатын салықтар

40 488



1

Мүлiкке салынатын салықтар

912



3

Жер салығы

2 295



4

Көлiк құралдарына салынатын салық

37 281


05


Тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге салынатын iшкi салықтар

60



3

Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер

60

2



Салықтық емес түсiмдер

78


01


Мемлекеттік меншіктен түсетін кірістер

78



5

Мемлекет меншігіндегі мүлікті жалға беруден түсетін кірістер

78

4



Трансферттердің түсімдері

517 700


02


Мемлекеттiк басқарудың жоғары тұрған органдарынан түсетiн трансферттер

517 700



3

Аудандардың (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетінен трансферттер

517 700


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





II. ШЫҒЫСТАР

569 191

01




Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер

210 900


1



Мемлекеттiк басқарудың жалпы функцияларын орындайтын өкiлдi, атқарушы және басқа органдар

210 900



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

210 900




001

Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

209 934




022

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

966

07




Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

207 398


3



Елді-мекендерді көркейту

207 398



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

207 398




008

Елді мекендердегі көшелерді жарықтандыру

68 071




009

Елді мекендердің санитариясын қамтамасыз ету

1 999




011

Елді мекендерді абаттандыру мен көгалдандыру

137 328

08




Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістiк

200


1



Мәдениет саласындағы қызмет

200



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

200




006

Жергілікті деңгейде мәдени-демалыс жұмысын қолдау

200

12




Көлiк және коммуникация

139 958


1



Автомобиль көлiгi

139 958



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

139 958




013

Аудандық маңызы бар қалаларда, ауылдарда, кенттерде, ауылдық округтерде автомобиль жолдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету

139 958

14




Борышқа қызмет көрсету

10 720


1



Борышқа қызмет көрсету

10 720



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

10 720




042

Қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың, ауылдың, кенттің, ауылдық округ әкімі аппаратының аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеттен қарыздар бойынша сыйақылар мен өзге де төлемдерді төлеу бойынша борышына қызмет көрсету

10 720

15




Трансферттер

15


1



Трансферттер

15



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

15




048

Пайдаланылмаған (толық пайдаланылмаған) нысаналы трансферттерді қайтару

15


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





III. ТАЗА БЮДЖЕТТІК КРЕДИТТЕУ

0


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





IV. ҚАРЖЫ АКТИВТЕРІМЕН ОПЕРАЦИЯЛЫҚ САЛЬДО

0


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




V. БЮДЖЕТ тапшылығы (профициті)

-15




VI. БЮДЖЕТ тапшылығын қаржыландыру (профицитті пайдалану)

15


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




Қарыздар түсімі

0


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





Қарыздарды өтеу

0


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5

8



Бюджет қаражаттарының пайдаланылатын қалдықтары

15


01


Бюджет қаражаты қалдықтары

15



1

Бюджет қаражатының бос қалдықтары

15

  Шахтинск қалалық мәслихатының
2023 жылғы 7 сәуірдегі
№ 235/2
шешіміне 2 қосымша
  Шахтинск қалалық мәслихатының
2022 жылғы 19 желтоқсандағы
№ 201/20
шешіміне 4 қосымша

2023 жылға арналған Шахан кенті бюджеті

Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




I. КІРІСТЕР

240 775

1



Салықтық түсімдер

15 390


01


Табыс салығы

3 040



2

Жеке табыс салығы

3 040


04


Меншiкке салынатын салықтар

12 330



1

Мүлiкке салынатын салықтар

370



3

Жер салығы

60



4

Көлiк құралдарына салынатын салық

11 900


05


Тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге салынатын iшкi салықтар

20



3

Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер

20

4



Трансферттердің түсімдері

225 385


02


Мемлекеттiк басқарудың жоғары тұрған органдарынан түсетiн трансферттер

225 385



3

Аудандардың (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетінен трансферттер

225 385


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





II. ШЫҒЫСТАР

240 780

01




Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер

65 181


1



Мемлекеттiк басқарудың жалпы функцияларын орындайтын өкiлдi, атқарушы және басқа органдар

65 181



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

65 181




001

Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

65 181

07




Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

57 900


3



Елді-мекендерді көркейту

57 900



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

57 900




008

Елді мекендердегі көшелерді жарықтандыру

28 000




011

Елді мекендерді абаттандыру мен көгалдандыру

29 900

12




Көлiк және коммуникация

111 164


1



Автомобиль көлiгi

111 164



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

111 164




013

Аудандық маңызы бар қалаларда, ауылдарда, кенттерде, ауылдық округтерде автомобиль жолдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету

111 164

14




Борышқа қызмет көрсету

6 530


1



Борышқа қызмет көрсету

6 530



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

6 530




042

Қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың, ауылдың, кенттің, ауылдық округ әкімі аппаратының аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеттен қарыздар бойынша сыйақылар мен өзге де төлемдерді төлеу бойынша борышына қызмет көрсету

6 530

15




Трансферттер

5


1



Трансферттер

5



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

5




048

Пайдаланылмаған (толық пайдаланылмаған) нысаналы трансферттерді қайтару

5


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





III. ТАЗА БЮДЖЕТТІК КРЕДИТТЕУ

0


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





IV. ҚАРЖЫ АКТИВТЕРІМЕН ОПЕРАЦИЯЛЫҚ САЛЬДО

0


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




V. БЮДЖЕТ тапшылығы (профициті)

-5




VI. БЮДЖЕТ тапшылығын қаржыландыру (профицитті пайдалану)

5


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




Қарыздар түсімі

0


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





Қарыздарды өтеу

0


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5

8



Бюджет қаражаттарының пайдаланылатын қалдықтары

5


01


Бюджет қаражаты қалдықтары

5



1

Бюджет қаражатының бос қалдықтары

5

  Шахтинск қалалық мәслихатының
2023 жылғы 7 сәуірдегі
№ 235/2
шешіміне 3 қосымша
  Шахтинск қалалық мәслихатының
2022 жылғы 19 желтоқсандағы
№ 201/20
шешіміне 7 қосымша

2023 жылға арналған Долинка кенті бюджеті

Санаты 

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




I. КІРІСТЕР

165 202

1



Салықтық түсімдер

14 058


01


Табыс салығы

4 010



2

Жеке табыс салығы

4 010


04


Меншiкке салынатын салықтар

10 013



1

Мүлiкке салынатын салықтар

342



3

Жер салығы

235



4

Көлiк құралдарына салынатын салық

9 436


05


Тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге салынатын iшкi салықтар

35



3

Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер

35

2



Салықтық емес түсiмдер

78


01


Мемлекеттік меншіктен түсетін кірістер

78



5

Мемлекет меншігіндегі мүлікті жалға беруден түсетін кірістер

78

4



Трансферттердің түсімдері

151 066


02


Мемлекеттiк басқарудың жоғары тұрған органдарынан түсетiн трансферттер

151 066



3

Аудандардың (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетінен трансферттер

151 066


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





II. ШЫҒЫСТАР

165 206

01




Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер

69 114


1



Мемлекеттiк басқарудың жалпы функцияларын орындайтын өкiлдi, атқарушы және басқа органдар

69 114



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

69 114




001

Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

68 748




022

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

366

07




Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

86 088


3



Елді-мекендерді көркейту

86 088



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

86 088




008

Елді мекендердегі көшелерді жарықтандыру

28 200




009

Елді мекендердің санитариясын қамтамасыз ету

1 000




011

Елді мекендерді абаттандыру мен көгалдандыру

56 888

12




Көлiк және коммуникация

10 000


1



Автомобиль көлiгi

10 000



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

10 000




013

Аудандық маңызы бар қалаларда, ауылдарда, кенттерде, ауылдық округтерде автомобиль жолдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету

10 000

15




Трансферттер

4


1



Трансферттер

4



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

4




048

Пайдаланылмаған (толық пайдаланылмаған) нысаналы трансферттерді қайтару

4


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





III. ТАЗА БЮДЖЕТТІК КРЕДИТТЕУ

0


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





IV. ҚАРЖЫ АКТИВТЕРІМЕН ОПЕРАЦИЯЛЫҚ САЛЬДО

0


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




V. БЮДЖЕТ тапшылығы (профициті)

-4




VI. БЮДЖЕТ тапшылығын қаржыландыру (профицитті пайдалану)

4


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




Қарыздар түсімі

0


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





Қарыздарды өтеу

0


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5

8



Бюджет қаражаттарының пайдаланылатын қалдықтары

4


01


Бюджет қаражаты қалдықтары

4



1

Бюджет қаражатының бос қалдықтары

4

  Шахтинск қалалық мәслихатының
2023 жылғы 7 сәуірдегі
№ 235/2
шешіміне 4 қосымша
  Шахтинск қалалық мәслихатының
2022 жылғы 19 желтоқсандағы
№ 201/20
шешіміне 10 қосымша

2023 жылға арналған Новодолинский кенті бюджеті

Санаты 

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




I. КІРІСТЕР

163 199

1



Салықтық түсімдер

21 950


01


Табыс салығы

3 800



2

Жеке табыс салығы

3 800


04


Меншiкке салынатын салықтар

18 145



1

Мүлiкке салынатын салықтар

200



3

Жер салығы

2 000



4

Көлiк құралдарына салынатын салық

15 945


05


Тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге салынатын iшкi салықтар

5



3

Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер

5

4



Трансферттердің түсімдері

141 249


02


Мемлекеттiк басқарудың жоғары тұрған органдарынан түсетiн трансферттер

141 249



3

Аудандардың (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетінен трансферттер

141 249


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





II. ШЫҒЫСТАР

163 205

01




Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер

76 605


1



Мемлекеттiк басқарудың жалпы функцияларын орындайтын өкiлдi, атқарушы және басқа органдар

76 605



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

76 605




001

Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

76 005




022

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

600

07




Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

63 410


3



Елді-мекендерді көркейту

63 410



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

63 410




008

Елді мекендердегі көшелерді жарықтандыру

11 871




009

Елді мекендердің санитариясын қамтамасыз ету

999




011

Елді мекендерді абаттандыру мен көгалдандыру

50 540

08




Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістiк

200


1



Мәдениет саласындағы қызмет

200



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

200




006

Жергілікті деңгейде мәдени-демалыс жұмысын қолдау

200

12




Көлiк және коммуникация

18 794


1



Автомобиль көлiгi

18 794



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

18 794




013

Аудандық маңызы бар қалаларда, ауылдарда, кенттерде, ауылдық округтерде автомобиль жолдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету

18 794

14




Борышқа қызмет көрсету

4 190


1



Борышқа қызмет көрсету

4 190



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

4 190




042

Қаладағы ауданның, аудандық маңызы бар қаланың, ауылдың, кенттің, ауылдық округ әкімі аппаратының аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеттен қарыздар бойынша сыйақылар мен өзге де төлемдерді төлеу бойынша борышына қызмет көрсету

4 190

15




Трансферттер

6


1



Трансферттер

6



124


Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің аппараты

6




048

Пайдаланылмаған (толық пайдаланылмаған) нысаналы трансферттерді қайтару

6


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





III. ТАЗА БЮДЖЕТТІК КРЕДИТТЕУ

0


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





IV. ҚАРЖЫ АКТИВТЕРІМЕН ОПЕРАЦИЯЛЫҚ САЛЬДО

0


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




V. БЮДЖЕТ тапшылығы (профициті)

-6




VI. БЮДЖЕТ тапшылығын қаржыландыру (профицитті пайдалану)

6


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




Қарыздар түсімі

0


Функционалдық топ

Сомасы (мың теңге)


Функционалдық кіші топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

1

2

3

4

5

6





Қарыздарды өтеу

0


Санаты

Сомасы (мың теңге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5

8



Бюджет қаражаттарының пайдаланылатын қалдықтары

6


01


Бюджет қаражаты қалдықтары

6



1

Бюджет қаражатының бос қалдықтары

6


Егер Сіз беттен қате тапсаңыз, тінтуірмен сөзді немесе фразаны белгілеңіз және Ctrl+Enter пернелер тіркесін басыңыз

 

бет бойынша іздеу

Іздеу үшін жолды енгізіңіз

Кеңес: браузерде бет бойынша енгізілген іздеу бар, ол жылдамырақ жұмыс істейді. Көбінесе, ctrl-F пернелері қолданылады