Әділет
Әділет

Қазақстан Республикасы Президентінің "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы Жарлығының жобасы туралы

Жаңа

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2001 жылғы 5 қаңтар N 7

 


     Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:

     Қазақстан Республикасы Президентінің "Астананың гүлденуі -

Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының

2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы"

Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына

енгізілсін.


     Қазақстан Республикасының

        Премьер-Министрі


                                                         Жоба


              Қазақстан Республикасы Президентінің

                             Жарлығы


          "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі"

           Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық

             дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге           

           арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы


     Қазақстан Республикасының Конституциясы 


K951000_


  44-бабының 8)

тармақшасына сәйкес қаулы етемін:


 
       1. Қоса беріліп отырған "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
      2. Қазақстан Республикасының Үкіметі бір ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі Іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін.
      3. Астана қаласының әкімі жыл сайын жартыжылдықтың және жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне және Қазақстан Республикасы Үкіметіне Бағдарламаның іске асырылуы барысы туралы жиынтық талдамалы баяндама ұсынсын.
      4. Бағдарламаның орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.
      5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
 

     Қазақстан Республикасының

         Президенті



                                                   Қазақстан Республикасы



                                                   Президентінің

                                                   2001 жылғы "___"______

                                                   N _____ Жарлығымен

                                                      Бекітілген



 
 
           "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі"

 

          Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық

            дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге             

             арналған мемлекеттік бағдарламасы



     Бағдарламаның паспорты


     Атауы             "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана

                       қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының

                       2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік

                       бағдарламасы

     Әзірлеу үшін      Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы

     негіздеме         9 қарашадағы N 4054 тапсырмасы.

     Мақсат            Мемлекеттік Бағдарламаның мақсаты Астана

                       қаласының Қазақстанның әкімшілік-іскерлік орталығы

                       ретінде үйлесімді дамуы жөніндегі кешенді

                       шаралар әзірлеу, бас қаланың елдің

                       әлеуметтік-экономикалық және рухани өміріндегі

                       топтастырушылық ролін арттыру болып табылады.


     Міндеттер         Қала экономикасы дамуының функционалдық-салалық    

                       (өндірістік) құрылымы мен басымдықтарын            

                       айқындау және негіздеу;

                       әлеуметтік саланың құрылымы мен қаланың әлеуметтік

                       инфрақұрылымын айқындау және негіздеу;

                       қаланың өндірістік инфрақұрылымы мен тіршілікті

                       қамтамасыз етуші жүйелерін дамыту мен

                       қалыптастырудың бағыттарын айқындау және

                       негіздеу;

                       Астана қаласының перспективалық аймақаралық

                       байланыстарын дамыту мен қалыптастырудың

                       бағыттарын айқындау және негіздеу;

                       Астана қаласы дамуының мультипликативтік нәтиже

                       пайда болуының есебінен елдің әлеуметтік-

                       экономикалық дамуына әсерін негіздеу;

                       Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық

                       дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге

                       арналған негізгі көрсеткіштерін

                       болжау.

     Негізгі           Түпкілікті мақсатқа бағытталуы және қалыптасуы мен

     қағидаттар        дамуының кезеңділігі;

                       Әлеуметтік-экономикалық жүйенің тиімділігі;

                       Ілгерілеушілігі;

                       Тауар өндірушілердің жоғары бәсекелестік қабілеті;

                       Даму моделінің үдемелілігі;

                       Қала экономикасының ашықтығы және сыртқы

                       экономикалық қызметтің ырықтандырылуы;

                       Қаланың экономикалық қауіпсіздігі;

                       Сыртқы субъектілердің тарапынан көрінетін

                       жетілмеген бәсекелестіктен және теріс пиғылды

                       іс-әрекеттерден сенімді қорғалуы;

                       Тауарлар мен қызметтерді өндірудің және

                       тұтынудың экологиялылығы;

                       Астана қаласының елдің қалалары мен аймақтары

                       жүйесіндегі жетекшілігі.

     Қаржыландыру      Республикалық және жергілікті бюджеттердің

     көздері           қаражаты, кәсіпорындардың, ұйымдардың және

                       халықтың қаражаты, халықаралық ұйымдардың

                       гранттары Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық

                       дамуының 2005 жылға дейінгі мемлекеттік

                       бағдарламасын іске асыру үшін ресурстық

                       база болып табылады.


                       2001-2005 жылдарға арналған бағдарламаны

                       іске асыруға республикалық және жергілікті

                       бюджеттердің қаражатындағы есепті қажеттілік

                       255 млрд. теңге құрайды.*

                       Республикалық және жергілікті бюджеттерден

                       бөлінетін қаражаттың нақты көлемі тиісті

                       жылға бюджеттерді қалыптастыру кезінде

                       анықталған мүмкіндіктер ескеріле

                       отырып, белгіленетін болады.


                       2001-2005 жылдардағы негізгі капиталға тартылатын

                       инвестициялардың жалпы көлемі 452 млрд. теңге      

                       құрайды.*


     Күтілетін         Мемлекеттік бағдарлама көзделген шараларды іске

     нәтижелер         асырудың нәтижесінде әкімшілік және іскерлік

                       қызметтерді тиімді жүзеге асыруды, халықтың

                       тұрмысы мен әл-ауқатының жоғары деңгейіне

                       қол жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік

                       беретін үйлесімді дамыған бас қаланың

                       ортасы қалыптасады, сондай-ақ аймақаралық

                       ықпалдастық байланыстарды нығайту жолымен

                       елдің барлық аймақтарының дамуына және

                       гүлденуіне ықпал ететін болады.


                      Кіріспе



 
       "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 9 қарашадағы N 4054 тапсырмасына сәйкес әзірленді.
      Осы Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылдың 18 шілдесінде мақұлданған "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған орта мерзімді бағдарламасы тұжырымдамасының ережелері мен негізгі бағыттарына негізделеді.
      Осы Бағдарламаны әзірлеу Қазақстанның бас қаласы Астана қаласын одан әрі дамыту стратегиясын айқындау қажеттігінен туындады.
      Бағдарламада тәуелсіз және егемен Қазақстанның бас қаласы Астана қаласында экономикалық даму мен тұрмыс сапасының деңгейін арттыруға, іскерлік, ғылыми және мәдени орта құруға бағытталған экономикалық, әлеуметтік, ұйымдастырушылық, техникалық, әлеуметтік-мәдени шаралардың және оларды іске асыру тетіктерінің жиынтығы анықталған.
      Бағдарлама бас қаланың қалыптасуының және әлеуметтік-экономикалық дамуының бастапқы кезеңiнiң проблемаларын шешуге бағытталып қана қоймайды, Астана қаласының келешекте гүлденуiнiң жалпы сұлбасы мен қажеттiлiктерiне сәйкес келетiн негіздерiн де қалайды. Мұндай міндетті шешудiң стратегиялық бағдары ретiнде "күштi астана - күштi аймақтар - күшті мемлекет" девизi таңдап алынды.
 
      1. Экономиканың және әлеуметтiк саланың қазiргi жай-күйi
 
 
            1.1. Жалпы сипаттама
      Астана қаласы өзен маңындағы жазықта және iшiнара Есiл өзенiнiң аңғарында орналасқан. Климатына тән ерекшелiктер - тұрақты қар жауатын қысы ұзақ та суық, ауа температурасының үлкен жылдық және тәулiктiк ауытқулары, бүкiл жыл бойы аңызақ жел ұрып тұрады.
      Астананың көлемi 71014 га аумағы ластануға бейiм және антропогендік жүктемелерге төзiмдiлiгi нашарлығымен сипатталатын құрғақ дала аймағында орналасқан. Қаланың шегiнде ағаш өсiруге қолайсыз топырақтың - тастақ және балшықты жерлердiң, сорлардың, сортаңдардың, батпақтанған жерлердiң және жер асты сулары терең емес жерлердiң кеңiнен таралуы ағаштар мен бұталардың қалаған түрлерiн өсiрудi қиындатады.
      Аумақтың рельефi елеулi еңiстердiң жоқтығымен сипатталады. Шағын рельефке тән элементтер олардың түбi батпақтанған немесе шағын көлшiктер алып жатқан, басым бөлiгiнiң көлемi 50 метрден 250 метрге дейiнгi табақшалар түрiндегi көптеген ойпаңдар болып табылады. Есiл өзенi аңғарының аумағы су тасқыны кезiнде әртүрлi дәрежеде су басуға ұшырайды.
      Жер асты сулары қала аумағында 0-2 м тереңдiкте жатады. Судың жер бетiндегi ағынын және жер асты суларының дренажын ұйымдастыру бөлiгiнде аумақтың инженерлiк дайындығынсыз қала қалыпты жағдайда құрылыс жүргiзiп және жұмыс істей алмайды.
      Жер қабатының көмiртектi болатқа қатысты тот басуы - орташадан өте жоғарыға дейiн, кабельдердiң алюминийлi қабықтарына - жоғары, қорғасынға - төменгiден орташаға дейiн болып келедi.
      Ауаның үлкен көлемдегi қозғалысы құрылыс аумағын үдемелi желдетуге мүмкiндiк туғызады, ауада зиянды заттардың тұрып қалу жағдайлары туындауының ықтималдығын азайтады.
      Энергетикалық кәсiпорындар және автокөлiк, сондай-ақ жайластырылмаған елдi мекендер мен кәсiпорындардың аумағынан ағатын жер бетiндегi сарқынды сулар қаланы ластандыру көздерi болып табылады. ЖЭО-1 және ЖЭО-2 атмосфералық ауаны негiзгi ластаушылар болып табылады. Тұрақты жұмыс істейтiн көздерден зиянды заттардың тастандылары 1998 жылы 41,5 мың тонна, 1999 жылы 47,5 мың тонна құрады.
      Қаланың өнеркәсiптiк аудандары жер асты суларының негiзгi ластану көздерi болып табылады. Бұдан басқа, Қарағанды облысында Нұра өзенi аңғарындағы жерасты суларының мұнай өнiмдерiмен, фенолдармен, стиролдармен ластануы жалғасуда. Нұра өзенiнiң аллювиальды шөгіндiлерiнде жер бетiндегi және жерасты суларының ластануынан, қазiргi уақытта олар Астана қаласының техникалық мұқтаждары үшiн ғана пайдаланылады.
      Қаланың аумағында тұрмыстық және өндiрiстiк қалдықтардың рұқсат етiлген бiр жинаушысы бар. Жобалық есептер бойынша оны пайдалану 2010 жылға дейiн ғана мүмкiн болады.
      Бас қаланың мәртебесiн алғалы Астана қаласында түбегейлi өзгерiстер болып өттi. Қазiргi заманғы ғимараттар мен тұрғын үй кешендерi салынды. Сәбилер Yйiнiң, Темiржолшылар сарайының, Орталық әмбебап дүкеннiң ғимараттары жаңа келбетке ие болды. Ұлттық мұражайдың, Еуразия университетi оқу корпусының, Министрлiктер үйiнiң, "Мирас" мектебiнiң, "Синема-Сити" ойын-сауық кешенiнiң, "Самал", "Қараөткел", "Әл Фараби" тұрғын үй шағын аудандарының құрылысы аяқталды. Бес жұлдызды "Интерконтиненталь" қонақ үйi, мейманханалар, мейрамханалар, "Еуразия" сауда орталығы", Министрлiктер Үйiне қарсы жаңа алаң салынды.
      Қайта жаңартқаннан кейiн Парламенттiң, Yкiметтiң, Конгресс-холдың, Қазақ және Орыс драма театрларының, республиканың Бас прокуратурасы мен Жоғарғы Соты ғимараттарының келбетi өзгердi. Есiл өзенiнiң көркейген жағасы қалалықтардың серуендейтiн сүйiктi орнына айналды. Шағын парктер салынды, жаңа демалыс аймағы құрылды.
      Есiл өзенiнiң сол жағалауында "Комфорт" мейманханасы, "Президеншиал Плаза" бизнес орталығының зәулiм ғимараты, Қонақ қабылдау сарайы салынды.
 
 
            1.2. Бюджет саясаты
      Астана қаласы бюджетiнiң кiрiстерi 1999 жылы нақты көрсеткiштердiң жоспарланғанынан асып түсуiмен сипатталды. Кiрiстер жоспардағы 14635,9 млн. теңгенiң орнына 14983,8 млн. теңге немесе 102,4% құрады. 2000 жылдың тоғыз айында бюджет кiрiстерi тұтасымен бүкiл 1999 жылғыдан 2557 млн. теңгеге артты.
      Қаланың кәсiпорындары мен ұйымдары бойынша дебиторлық берешек 2000 жылғы 1 қарашамен салыстырғанда 115,9 млрд. теңге, оның мерзiмi өткендерi - 15,6 млрд. теңге құрады. Мерзiмi өткен дебиторлық берешектiң жартысынан астамы өңдеушi өнеркәсiптiң кәсiпорындарында құралды.
      Мiндеттемелер бойынша берешек үстiмiздегi жылдың 10 айында 182,9 млрд. теңге, соның iшiнде мерзiмi өткенi 17,5 млрд. теңге (9,6%) құрады.
 
 
            1.3. Инвестициялық қызмет
      1997 жылы бас қаланың Астанаға көшуiне байланысты қаланың дамуына бағытталған инвестициялардың жоғары өсiмi байқалады. Қаржыландыру республикалық бюджеттiң, Арнаулы экономикалық аймақтың Әкiмшiлiк Кеңесi бюджетiнiң, жеке меншiк және мемлекеттiк компаниялардың, халықаралық қаржы ұйымдарының және шетелдiк донор елдердiң есебiнен жүзеге асырылды.
      1999 жылдан бастап оның шеңберiнде жергiлiктi атқарушы органның 150 млн. теңге сомаға қарыз алуы жүзеге асырылған "Тұрғын үй құрылысын ипотекалық несиелендiрудiң қалалық бағдарламасы" Астана қаласының аймақтық инвестициялық бағдарламасы iске асырылуда.
      1999 жылы негiзгi капиталға тартылған инвестициялар 42,6 млрд. теңгеге жеттi, ол 1993 жылғы деңгейден 19,4%-ға жоғары. Өндiрiстен тыс салаға тартылған инвестициялар 38,9 млрд. теңге құрады. Күрделi қаржы құрылымында мемлекеттiк инвестициялардың үлес салмағы 77,3%-дан 65,1%-ға дейiн төмендедi. Бұл ретте жеке меншiк инвестициялардың үлесi 16,3%-дан 29,6%-ға дейiн, шетелдiк инвестициялардың үлесi 1,4%-дан 5,3%-ға дейiн өстi. 2000 жылы бағалау бойынша негiзгi капиталға тартылған инвестициялардың көлемi 58 млрд. теңгеге жуық құрайды.
      Негiзгi қорларды іске қосу 1999 жылы 17,5 млрд. теңге құрады, 2000 жылдың 10 айында - 31,9 млрд. теңге, бұл өткен жылдың осындай кезеңiндегiден 6 есе артық.
 
 
            1.4. Сыртқы экономикалық қызмет
      Экспорттың көлемi 1995 жылы 405 мың АҚШ долларын, импорттiкi - 853,7 мың доллар құрады. 1999 жылы олар тиiсiнше 21,4 және 138,3 млн. АҚШ долларына дейiн өстi. 2000 жылдың 1 қарашасына алғанда олардың көлемі тиiсiнше 31,3 және 129,1 млн. АҚШ долларын құрады. Соңғы екi жылда сыртқы экономикалық қызмет импорттың экспорттан асып түсуiмен сипатталды.
      1999 жылы экспорттық жеткiзiлiмдер құрылымында азық-түлiк тауарлары мен оларды өндiруге арналған шикiзат (50%), металлургия өнеркәсiбiнiң өнiмдерi (13,5%) негiзгi орын алды. Импорттың көлемiнде ең жоғары үлес салмағы машиналарға, жабдықтар мен көлiк құралдарына (38,8%) ағашқа, ағаш материалдарына, қағаз бұйымдарға (4,4%) тидi.
 
 
            1.5. Өнеркәсiп
      Астана қаласының өнеркәсiптiк секторында 1995-2000 жылдардағы кезеңде елеулi өзгерiстер болды. Сұраныс жоқ және бәсекеге қабiлетсiз өнiм шығарумен айналысатын, жұмыс iстеуге қабiлетсiз өндiрiстердi қайта құрылымдау және қайта ұйымдастыру жүргiзiлдi. Соның ішiнде, ірi кәсiпорындарды жiктеу есебiнен орта және шағын кәсiпорындардың саны өстi.
      Өнеркәсiп өндiрiсiнiң көлемiнде электр энергиясын, газ бен суды өндiру және тарату жөнiндегi кәсiпорындарға - 37%, ауыл шаруашылығы өнiмін қайта өңдеуге - 35%, металл емес минералдық өнiмдер өндірiсiне - 10%, өңдеуші өнеркәсiптiң өзге салаларына - 18% келедi.
      1999 жылдан бастап өнеркәсiпте өсудiң оң үрдiсi байқалды. 2000 жылы өнеркәсiп өндiрiсiнiң көлемi бағалау бойынша 1999 жылғы деңгеймен салыстырғанда 16-17%-ға өседi. 2000 жылы өнеркәсiп өндiрісiнiң өсуiн айқындаған негiзгi фактор электр энергиясын, газ бен суды өндіру және тарату жөнiндегi кәсiпорындардың өнiм шығаруды 20%-ға, жылу энергиясын - 22%-ға, ауыл шаруашылығы өнiмiн қайта өңдеудi - 18%-ға, химия өнеркәсiбiнде - 25%-ға, машина жасауда - 5%-ға арттыруы болды.
      "Агромаш" АҚ тұқым сепкiштердi қайта шығара бастады және өзiнiң техникалық-экономикалық көрсеткiштерi бойынша шетелдiкiнен кем түспейтiн жаткалар өндiрiсiн игердi. Төрт iрi кәсiпорын "Ізденiс" ЖШС, "Ақмола вагон жөндеу зауыты" АҚ, "Целингидромаш" ӨК, "Астана-Технопарк" ААҚ Импортты алмастыру жөнiндегi республикалық бағдарламаны жүзеге асыру шеңберiнде тапсырыстар алды.
      Өнеркәсiптi дамытудың қалалық бағдарламасы шеңберiнде жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда қуаттар іске қосылды: металл кесуге арналған лазерлік кешен, бiр мәрте пайдаланылатын ыдыстар шығару жөнiндегi желiлер, пластикалық бөтелкелерге арналған ПЭТ-преформ, "жылжымалы асхана" трейлерлерi, құрылыс материалдары. Еуропалық рецепт бойынша шарап құю жөнiндегi желi іске қосылды. Өнiмнiң 100-ге жуық жаңа түрi игерiлді. Олардың ішiнде құрылыс материалдары, тамақ өнімдері, халық тұтынатын тауарлар бар.
      Сонымен бiр мезгiлде, ауыл шаруашылығы өнiмiн қайта өңдеумен байланысты кәсiпорындарда шикiзаттың жеткiлiксiздігiнен өндiрiстiк қуаттардың толық күшiнде жұмыс істемеуi байқалады, шығарылатын өнiмнiң ассортиментi төмен.
 
      1.6. Шағын кәсiпкерлiк
      Шағын бизнес қаланың әлеуметтiк-экономикалық өмiрiнiң барлық саласын қамтиды. Шағын кәсiпкерлiк саласында жұмыспен қамтылғандардың саны 1997 жылы 13,5 мың адамды құрады, бүгiнгi күнге олардың саны 35 мың адамнан асады. Өнiм (жұмыс, қызмет) өндiрудiң көлемi 1997 жылғы 7,9 млрд. теңгеден 2000 жылдың 10 айында 22,8 млрд. теңгеге дейiн өстi. 1997 жылдан бастап бюджетке төленетiн төлемдер 48,9%-ға артты (907 млн. теңгеден 1999 жылы 1350,8 млн. теңгеге дейiн) 2000 жылдың 1 қарашасына алғанда олар 1617,7 млн. теңге құрады, ол бүкiл 1999 жылғыдан 19,7%-ға артық.
      Өнiм (жұмыстар, қызмет көрсетулер) өндiрудiң салалық құрылымында шағын бизнестiң субъектiлерi ретiнде негiзгi бөлiгiн сауда алады - 61%. Өнеркәсiп өндiрiсiне - 15,3%, құрылысқа - 8,8% тиедi.
      Бас қаланың қызмет көрсетулер мен сауда саласы негiзiнен шағын бизнестiң күшiмен қалыптасуда. Жылда қалада шамамен 400-ге жуық дүкен, соның ішiнде 394-і - тұрғын үйлердiң бiрiншi қабаттарында, 69 қоғамдық тамақтандыру кәсiпорны, 120 қызмет көрсету кәсiпорнының объектiсі, 62 дәрiхана, 66 кеңсе ашылды.
 

 

     1.7. Азық-түлiкпен қамтамасыз ету және тұтыну рыногы


 
 
       Қаланы азық-түлiкпен қамтамасыз ету Астана қаласы мен Ақмола облысының iшкi ресурстарының да, сондай-ақ ауыл шаруашылығы шикiзаты мен дайын өнiмдердi Қазақстанның басқа аймақтары мен шетелден де әкелудiң есебiнен жүзеге асырылады. 1999 жылдан бастап импорттың құрылымында азық-түлiк үлесiнiң төмендеу үрдiсi байқалды. Тұрғын халықтың жалпы шығыстарында 1999 жылы азық-түлiк тауарларын сатып алуға жұмсалған қаражаттың үлесiнен 1998 жылғы 19,7%-ға қарағанда 30,3%-ы ет және ет өнiмдерiн сатып алуға жұмсалды. Тұрғындардың мал майы мен май сатып алуға жұмсалған шығындары баға 28,5%-ға жоғарылағанда 12,6%-ға өстi. Тұрғындардың көкөнiс пен жемiстерге жұмсалатын шығындары олардың бағасы 13,7%-ға артуы кезiнде 1,6 есе артты. Сүт және сүт өнiмдерiн сату салыстырмалы бағалармен алғанда 1,8 есе ұлғайды.
      1999 жылы 1998 жылмен салыстырғанда қала рыноктарында ауыл шаруашылығы өнiмдерiн сатудың көлемi 1,6 есе өстi.
      Азық-түлiктiң едәуiр бөлiгiнiң әлi де импорт арқылы түсуi жалғасуда. Мәселен, 1999 жылы тұтынылған еттiң жалпы көлемінiң 1,6%-ы, тиiсiнше сүт өнімдерінің 26%-ы, мал майының 12%-ы импорт бойынша жеткiзiлдi.
 
 
            1.8. Өндiрiстiк инфрақұрылым
      1.8.1. Көлiк және байланыс
      Ақмола темiр жол станциясы Көкшетау-Қарағанды және Тобыл-Есiл-Ерейментау-Барнаул магистральдарының қиылысында орналасқан. Тораптың жүк тасқынының 95%-дан астамын транзиттi жүк тасқыны құрайды. Астана қаласынан Қарағанды, Павлодар, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарына қара жамылғылы автомобиль жолдары шығады. Қаланың ұзындығы 536 км көше-жол желiсінен асфальтталған және көркейтiлген бөлiгi 216 км ғана құрайды. Қазiргi уақытта, қалада 17 км шамасында негiзiнен қаланың ескi бөлiгiнде орналасқан жабық үлгiдегi ақпа кәрiз жүйесi жұмыс істейдi.
      Жолаушылар тасымалының негiзгi көлемiн 6 автобус, 11 таксомотор кәсiпорыны мен "Ақмолақалаэлектркөлiгi" АҚ орындайды. 1999 жылы автомобиль көлiгi кәсiпорындары 44,5 млн. жолаушы, ал 2000 жылдың 10 айында 55,2 млн. жолаушы тасымалдады. Автобустармен және маршруттік таксилермен тасымалдаулардың үлесi 88%, троллейбустармен - 12%.
      1999 жылы темiр жол көлiгiнен басқа көлiктiң барлық түрлерiмен 6,5 млн. тонна жүк тасылды. Жүк тасымалдарын қалада он екi автокөлiк кәсiпорны жүзеге асырды. 2000 жылы көлiктiң барлық түрлерiмен жүк тасымалдарының көлемi бағалау бойынша 1999 жылмен салыстырғанда 5%-ға артады.
      Бас қаланың әуежайы II-В сыныбына жатады. Әуежайдың өткiзу қабілеті - сағатына 400 жолаушыға тең. Әуе көлiгiмен жүк тасымалдау бұрынғыдай шамалы ғана және 1999 жылы 0,4 мың тонна құрады. Қалада байланыс қызметiн "Астанателеком" ААҚ жүзеге асырады. Қалалық телефон станциясы желiсiнiң жалпы сыйымдылығы 74,9 мың нөмір құрайды, олардан 65,6 мың нөмiр iске қосылған. Халықтың телефон байланысы қызметiмен қамтамасыз етiлуi 100 тұрғынға алғанда 19,7 бірлiктi құрайды. Байланыстың ұялы, транкiлi және басқа да жаңа түрлерi дамытылуда. Қалада теледидар хабарларының жалпыға бiрдей қол жетерлiк жетi бағдарламасы жұмыс iстейдi.
 

 


 


 
       1.8.2. Электр және жылу энергияларын, газ бен суды өндiру және
             тарату
 
      Астана қаласын электрмен жабдықтау көздерi ЖЭО-1 және ЖЭО-2-ның белгiленген жиынтық қуаты 256 Мвт құрайды. Стансалар Қазақстанның энергетика жүйесiмен қосарлана жұмыс iстейдi. Жылу және электр жүктемелерiне сұранысты қанағаттандыру үшiн жұмыс істеп тұрған электр және жылу желiлерi қайта жаңартуды және кеңейтудi талап етедi. Қалада қажеттi инженерлiк коммуникациялардың болмауынан немесе дайындық жүргiзiлмеуiнен электрмен жабдықтау және жылумен жабдықтау көздеріне қосыла алмайтын объектiлер жиi салынуда.
      Қаланы жылумен жабдықтауды екі ЖЭО қамтамасыз етеді. Жабдықтардың жай-күйi қанағаттанарлық, бiрақ жаз кезеңiнде градирлердiң жеткiлiксiздiгiнен электр энергиясын өндірудiң төмендеуiне жол берiледi. Қолайсыз топырақ және жер асты суларының жоғары деңгейi жылу құбырларының көпшiлiк бөлiгiнiң жер үстiнде орналасуын талап етедi. Қаланың орталығында салынған жылу коммуникациялары ебедейсiз және астананың сыртқы келбетiн бұзып тұр. Сонымен бiр мезгiлде жер астымен жүргізілген жылу магистральдары қымбатқа түседі, өйткені ортаның қолайсыздығынан пайдаланудың нормативтiк мерзiмi сақталмайды және жиi ауыстыруды талап етеді.
      Бас қаланы сумен жабдықтаудың негiзгi көзi жобалық көлемі 410 млн. текше метр Вячеслав су қоймасы болып табылады. Су қалаға екi суағармен берiледi.
      Жалпы шаруашылық ауыз су мен техникалық суды тұтыну мынадай көздерден қамтамасыз етiледi: Вячеслав су қоймасының суы - 123,2 мың текше м/тәул. (75%); Есiл өзенiнiң суы - 39,6 мың текше м/тәул. (24%) және жер асты сулары - 1,2 мың текше м/тәул. (1%).
      Астанадағы су тапшылығы оны суландыруға жұмсауды қысқартудың есебiнен жабылуда. Нұра бассейніндегi жер бетiндегi және жерасты суларының үдемелi ластануына байланысты Нұра және Есiл өзендерiнiң бассейндерiнде қаланы сумен қамтамасыз етудiң тұрақты жүйесiн жасау қажеттiгi туындайды.
      Сарқынды сулар 100 мың текше м/тәул. дейiнгi мөлшерде механикалық және толық биологиялық тазарту кешенiн қамтитын тазарту ғимаратына жiберiледi және одан әрi сыйымдылығы 65,6 млн. текше м сарқынды сулар жинаушы Талдыкөлге ағызылады. Ұзақ пайдаланылған тазарту ғимараттары қайта жаңартуды талап етедi.
      1999 жылы МКК "Су арнасы тресi" су ресурстарын қорғауға және ұтымды пайдалануға 332 млн. теңге жұмсады: магистральдық желiлердi, қайталама тұндырғыштарды, тұнба алаңдарын қайта жаңарту сүзгiлiк материалды ауыстыру жүргiзiлдi.
 
 
            1.9. Әлеуметтiк даму
      1.9.1. Халқы
      1995 жылдан бастап 2000 жылды қоса алғанда, Астана қаласының халқы 48,6 мың адамға, соның iшiнде 10 мың адамға қала шекарасының өзгеруіне байланысты өстi және 2000 жылдың 1 қазанына 332,4 мың адам құрады. Жалпы санының 64,4%-ы еңбекке қабiлеттi жастағы және 10,2%-ы еңбекке қабiлеттi жастан асқан тұрғындарды құрайды. Әйелдердiң үлесi - 53,5%.
      Халықтың өсуi негiзiнен, соңғы екi жылда 13 мыңнан астам адамды құраған облысаралық қоныс аударудың есебiнен жүрдi.
      Экономиканың салаларында жұмыспен қамтылғандардың саны 1999 жылға 148,9 мың адам құрады және 1995 жылға қарағанда 24,1%-ға өстi. Жұмыспен қамту өнеркәсiпте - 10,8%, әлеуметтiк инфрақұрылым мен қызмет көрсетулер саласында - 27,2%; құрылыста - 9,2%, көлiк пен байланыста - 9,6%, әлеуметтiк инфрақұрылымда және қызмет көрсету саласында - 27,2%, мемлекеттiк басқаруда - 10,0% болды. Еңбекке қабiлеттi халықтың қалған бөлiгi өздiгiнен жұмыспен қамтылғандарға жатады. Соңғы бес жылда қызмет көрсету салаларына ауысу арқылы өндiрiстегi жұмыспен қамтылғандардың саны 32%-ға қысқарды.
      1999 жылдың аяғында ресми тiркелген жұмыссыздардың саны 3,1 мың адамды құрады.
 
 
            1.9.2. Тұрмыс деңгейi
      Орташа есеппен жан басына шаққанда халықтың ақшалай кiрiстерi 1999 жылдың осы күнiне алғандағы 6051 теңгеге қарағанда 2000 жылдың қыркүйегiнде 7585 теңге құрады. Орташа есеппен жан басына шаққанда ақшалай кiрiс ең төменгi күнкөрiс деңгейiнiң көлемiнен 1,7 есе асып түстi.
      Халықтың ақшалай кiрiстерi орташа республикалық деңгейден 76,8%-ға асып түсті.
      Айлық орташа жалақының өсуi байқалады, ол 1995 жылмен салыстырғанда 2,5 есе өстi және 2000 жылдың қыркүйегiнде 17378 теңге құрады. Ең жоғары орташа айлық жалақы қаржы қызметi саласында, өнеркәсiпте, құрылыста, көлiк пен байланыста сақталуда.
      Ақшалай шығыстар 1999 жылдың қыркүйегiндегi 5594 теңгеге қарағанда 2000 жылдың қыркүйегiнде 6615 теңге құрады. Азық-түлiктiк емес тауарларды сатып алуға арналған шығыстардың үлес салмағының жалпы төмендеуi жағдайында қызмет көрсетулерге ақы төлеу және тамақ өнiмдерін сатып алуға байланысты шығындар үлесiнiң 3,8%-ға артуы жүруде, ол тұтасымен алғанда Астана қаласында тұрмыс құнының жоғарылағанын сипаттайды.
      Кедейлiк шегiнен төмен тұратын адамдардың саны өстi. 1999 жылмен салыстырғанда ол 1,3 мың адамға артты және 12,2 мың адамды құрады. Оларға орташа мөлшерi 1012 теңге құрайтын атаулы әлеуметтiк көмек және 1365 теңге сомасында тұрғын үй көмегi көрсетiледi.
      Қалада, қазiргi уақытта 32,0 мың адам жасына байланысты зейнетақы, 10,3 мың адам мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақы, 15,1 мың адам арқылы мемлекеттiк жәрдемақы және 10 мың адамнан астам балалар және тұрғын үй жәрдемақысын алады.
 
 
            1.9.3. Бiлiм беру және ғылым
      Бiлiм беру жүйесiн оңтайландырудың және қайта құрылымдаудың нәтижесiнде мектепке дейiнгi тұрақты мекемелердiң саны 1995 жылдан 1999 жылды қоса алғанда 69-дан 42-ге дейiн, ал олардағы балалар құрамы 9919-дан 7559-ға дейiн қысқарды. Қолда бар барлық бақшалар толық, алайда мектеп жасына дейiнгi балалардың қамтылуы 47% құрайды.
      Орта мектептер 16 мың оқушыны сыйымдылық нормасынан артық қабылдаған және екi-үш ауысымда жұмыс істейдi. Жекелеген мектептерде сыныптардың толықтырылуы 35-38 балаға жетiп отыр.
      2000 жылы жетiм балалар үшiн "SOS Киндердорф" балалар деревнясы пайдалануға берiлдi. Қалада орта және жалпы бiлiм беретiн 10 мемлекеттiк емес ұйым жұмыс iстейдi, оларда 722 бала оқиды.
      Мемлекеттiк кәсiптiк-техникалық мектептердiң саны 5, ондағы оқушылар құрамы - 1870. Қалада 6 мемлекеттiк және 12 мемлекеттiк емес коллеждер бар. 2000 жылы олардағы оқушылар құрамы 3,5 мыңнан астам оқушыны құрады.
 
 
            1.9.4. Денсаулық сақтау
      Медициналық қызмет көрсету саласында соңғы екi жылда оңтайландырудың нәтижесiнде емдеу мекемелерi санының өзгеруiнсiз аурухана төсектерiнiң саны 4,5 мыңнан 4,0 мыңға дейiн қысқарды. Астана қаласы бойынша кепiлдендiрiлген медициналық көмектiң көлемi 1999 жылы республикалық және ведомстволық құрылымдарды қоса алғанда, 1331,7 млн. теңге құрады, 2000 жылы ол 1821,2 млн. теңге құрайды. Олардың көлемi тұтасымен алғанда, қала бойынша 200 млн. теңгеге жуық құрайтын халыққа ақылы қызметтер көрсету саласын кеңейту жөніндегі жұмыс жалғастырылуда.
 
 
            1.9.5. Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй рыногы
      Соңғы жылдарда тұрғын үй құрылысына тартылатын инвестициялардың көлемі едәуір өсті. Егер 1995 жылы тұрғын үй құрылысына 862,3 млн. теңге жұмсалса және бұл ретте 43,9 мың шаршы м жалпы тұрғын үй көлемі іске қосылған болса, ал 1999 жылы тұрғын үй құрылысына 6206 млн. теңге жұмсалды және 122,3 мың шаршы м тұрғын үй пайдалануға берiлді. 2000 жылдың 1 қарашасына алғанда тұрғын үй инвестицияларының көлемi 6990,5 млн. теңге, ал пайдалануға берілген тұрғын үй көлемі 131,1 шаршы метр құрады. Бұл ретте, құрылыстың қарқыны халықтың өсiмінен артта қалып отыр.
      Салынып жатқан тұрғын үйлердiң негiзгi көлемiн (75,6%) мемлекеттiк кәсiпорындар мен ұйымдар пайдалануға беруде. Халықтың тұрғын үй құрылысына тартылған инвестициялары төмен деңгейде қалуда және пайдалануға берiлген жалпы тұрғын үй көлемiнiң шамамен 14%-ын құрайды.
 
 
            1.9.6. Мәдениет және спорт
      Қаланың мәдениет мекемелерiнiң желiсi 3 театрдан, 3 сарайдан - Конгресс-холл, "Жастар сарайы", Салт-дәстүрлер сарайы, 3 мұражайдан 19 кiтапханадан, кинотеатр мен кино қондырғыларының желiсiнен тұрады.
      Спорт объектiлерi 2 стадионнан 8 спорт кешенiнен, және олардың санын одан әрi кеңейтудi және сапасын арттыруды қажет ететiн спорт залдары мен алаңдарынан тұрады.
 
 
            1.9.7. Туризм
      1997-1999 жыл кезеңiнде қызмет көрсетiлген туристердiң екi есе артуынан және көрсетiлген туристiк қызметтер көлемiнiң он есеге жуық ұлғаюынан көрiнетiн келушi және iшкi туризмнiң едәуiр өсуi байқалады.
      Осы кезеңде Астанада 27 туристiк фирма жұмыс істейдi. Қала туризмнiң дамыған инфрақұрылымына ие: жайлылығы әртүрлi 16 мейманхана, мәдениет объектiлерi, ойын-сауық кешендерi қызмет көрсетедi. Тамақтандыру кәсiпорындарының, соның iшiнде 200-ге жуық дәмханалар мен мейрамхана, қызмет көрсету салаларының - шаштараздар, сауналар, дәрiханалар және т.с.с. кең желiсi жұмыс iстейдi.
      Аймақ халқы үшiн негiзгi демалыс орны Щучинск-Бурабай курорттық аймағы болып табылады. Мұнда 1700 орындық 9 ірi санаторий мен демалыс үйi, 300 орындық 10 маусымдық демалыс базасы және 150 орындық коттедж үлгiсiндегi үйлер орналасқан. 500 орындық жазғы балалар сауықтыру лагерi бар.
 
      1.10. АЙмақаралық байланыстар
      Қазiргi уақытта, Астана қаласында iс жүзiнде Қазақстанның барлық аймағынан 95 ірi және орта, сондай-ақ 300-ден астам шағын құрылыс ұйымы жұмыс істейдi. Жұмыс істейтiн құрылыс фирмалары мен компанияларының ең көбi Алматы қаласы мен Алматы, Қарағанды, Қостанай, Павлодар және Ақмола облыстарынан.
      Ауқымды құрылыс өз кезегiнде цемент, кiрпiш, металл конструкцияларын, ағаш шеберлiгi бұйымдарын, басқа құрылыс материалдары мен конструкцияларын, электротехникалық және кабельдiк өнiмдердi шығаратын республиканың құрылыс индустриясы кәсiпорындарының жандануына және толық қуатымен жұмыс iстеулерiне әкетілген материалдық-техникалық ресурстар мен жинақтаушы материалдардың едәуiр көлемiн жеткізуді талап етті.
      Мәселен, Астана қаласы тапсырыстарының арқасында "Миллениум" галереясы, Шағын бизнестiң сервис орталығы. Эллинг, судан құтқару стансасы және жабық рынок сияқты объектiлерге негiзгi конструкцияларды жеткiзген Темiртау қаласындағы "Техол" зауытында өндiрiс жанданды.
 
      2. Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерi
 
      Осы бағдарламаның негiзгi мақсаты Астана қаласының Қазақстанның әкiмшiлiк-іскерлiк орталығы ретінде үйлесiмдi дамуы жөнiнде шаралар кешенiн әзiрлеу бас қаланың елдiң әлеуметтiк-экономикалық және рухани өмiріндегi топтастырушылық ролiн арттыру болып табылады.
      Астана қаласының - Қазақстан Республикасы бас қаласының гүлденуі:
      инновация және бәсекелестiк қабiлеттi арттыру саласында жеке меншiк сектордың қызметiне қолайлы жағдай жасайтын іскерлік ахуал туғызуға;
      ең жаңа технологиялар жасауды көтермелеуге;
      өнеркәсiптi қолдау үшiн қажеттi инфрақұрылымды дамытуға;
      бiлiмге және ақпаратқа негiзделген қазiргi заманғы жылдам өзгеретін экономикада табысты жұмыс істеуге қабiлеттi жұмыс үшiн қалыптастыруға бағытталған мүлде жаңа экономикалық саясатты дәйектi және батыл жүргiзуді көздейді.
      Ұзақ мерзiмдi экономикалық өсудi қамтамасыз ету оған тек қаланың ғана емес, бүкiл елдiң де орасан зор қаржылық, материалдық және адами ресурстарын, экономикалық, ғылыми-техникалық және кадрлар әлеуетiн тарту және ұтымды пайдалану арқылы қаланың бiрыңғай басты жоспары мен әлеуметтiк-экономикалық дамуының ұзақ мерзiмдi бағдарламасының негiзiнде бүкiл функционалдық және қаланы құрау құрылымдары, тiршiліктi қамтамасыз ету жүйесiн түбегейлi қайта құрғанда ғана мүмкiн болады.
      Астана қаласының функционалдық және қаланы құрау құрылымдары, тiршiлiктi қамтамасыз ету жүйесiнiң деңгейi қазiргi заманғы астаналық қалалардың әлемдiк стандарттарына сай болуы және тiршiлiк ету мен өндiрiс үшiн жақсы жағдайларды қамтамасыз етуi тиiс. Оның бүгiнгi жай-күйi, тiптi, сәулеттендiру мен қала құрылысы жөніндегі жұмыстардың iстелген зор көлемiн ескергеннiң өзiнде болашақ деңгейiмен салыстыруға келмейдi. Қала тiршілiгiн қамтамасыз ету жүйесiнiң тозған материалдық-техникалық базасы толығымен ауыстыруға және қаланың басты жоспарына сәйкес мүлде өзгеше техникалық, экономикалық, экологиялық, сәулеттік, ұйымдастырушылық шешiмдердің негiзiнде жаңадан жоспарлануы тиiс. Мұндай iрi ауқымды және ресурсты қажетсiнетiн проблема кешендi ұзақ мерзiмдi бағдарламалық-мақсатты шешiмді қажетсiнедi, оның бастапқы кезеңдерi осы Бағдарламада негiзделген.
      Бесжылдық бағдарламада қаланың болашақ сыртқы келбетi мен бейнесiн, оның перспективалық функционалдық және қала құрау құрылымын ескере отырып әлеуметтiк-экономикалық даму бөлiгiнде бүкiл көпқырлы, күрделi және кең ауқымды жұмыстың негiзiн қалау көзделедi.
      Осы Бағдарлама Астана қаласы басты жоспарының әкiмшiлiк, iскерлік, ғылыми-бiлiмдiк, әлеуметтiк-мәдени және бизнес орталықтары сияқты қала құраушы құрылымдарды қамтитындығын ескередi. Мiндет Қазақстан астанасының қабылданған функционалдық-салалық құрылымына сәйкес оларды әлеуметтiк-экономикалық мазмұнмен толықтыруда болып отыр.
      Бағдарлама Астана қаласының сол бiр болашақтағы кеңінен әртараптандырылған, тиiмдi жұмыс iстейтiн және жылдам өзгеретін әлеуметтiк-экономикалық жүйесiнiң іргетасын қалауды көздейді. Бұл ретте қаланың функционалдық-салалық құрылымымен өндiрістiк-әлеуметтiк инфрақұрылымы, тіршілікті қамтамасыз ету жүйелері сыртқы бейнесімен, барлық атрибуттарымен, қала құрау құрылымымен және сәулеттiк-техникалық шешiмдердiң деңгейiмен қатаң үйлеседi.
      Бұл оның іске асырылуы кемiнде 30-40 жылды талап ететiн, қазақстандық бас қаланың әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн дамытудың және қалыптастырудың түпкiлiктi мақсатына жетудiң бірiнші кезеңi.
      Негiзгi мiндеттер Бағдарламаның ерекшелiгiнен және мақсатының мазмұнынан туындайды және осы мақсатқа жету үшiн қажеттi экономикалық, әлеуметтiк, саяси, экологиялық, ұйымдастырушылық, ғылыми-бiлiмдiк және әлеуметтiк-мәдени шаралардың кешенiн әзiрлеудi көздейдi.
      Осы Бағдарламаның негiзгi мiндеттерi мыналар болып табылады:
      қала экономикасының функционалдық-салалық (өндiрiстiк) құрылымы мен басымдықтарын айқындау және негiздеу;
      әлеуметтiк саланың құрылымы мен қаланың әлеуметтiк инфрақұрылымын айқындау және негiздеу;
      қаланың өндiрiстiк инфрақұрылымы мен тiршiлiктi қамтамасыз ету жүйелерiн дамыту мен қалыптастырудың бағыттарын айқындау және негiздеу;
      Астана қаласының перспективалық аймақаралық байланыстарын дамыту мен қалыптастырудың бағыттарын айқындау және негiздеу;
      мультипликативтiк нәтиже пайда болуының есебiнен Астана қаласын дамытудың елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуына ықпалын негiздеу;
      Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005 жылға дейiнгi кезеңге арналған негiзгi көрсеткiштерiн болжау.
      Осы мiндеттердi шешу үшiн Бағдарламада ағымдағы мiндеттердi iске асыру үшiн де, сондай-ақ қаланың перспективасы үшiн де маңызы бар шаралар қарастырылған.
 
      3. Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының негiзгi
         бағыттары
 
      3.1. Қала құрылысы саясатының кейбiр жалпы мәнiстерi
      Қала құру құрылымы. Орта мерзiмді перспективада Астана қаласын жоспарлаудың және салудың Бас жоспарына сәйкес оның аумағында дамыған елдер астаналарының стандарттарына сай келетiн астаналық орта құруға мүмкiндiк беретiн әкiмшiлiк, іскерлiк, әлеуметтiк-мәдени, ғылым-бiлiмдiк және бизнес орталықтары салынатын болады.
      Әкiмшiлiк орталық аймағында Қазақстан Республикасы Президентiнiң, ел Парламентi мен Yкiметiнiң Резиденциялары орналастырылатын болады.
      Iскерлiк орталықта компаниялардың, қаржы институттарының кеңселерi, сауда орталықтары, мейманханалар, қонақ үйлер, көрме, жәрмеңке залдары және басқалары орналастырылады.
      Әлеуметтiк-мәдени орталық театрлар, мұражайлар, демалыс аймақтары, спорт және ойын-сауық ғимараттарының жүйесiн қамтитын болады.
      Ғылым-бiлiм орталығын университеттер, институттар, колледждер, мамандандырылған лицейлер мен кәсiптiк мектептер құрайды.
      Бизнес-орталықта өздерiнiң сауда, қызмет көрсету салаларының объектiлерiмен және көрме, жәрмеңке және өзге де залдарымен шағын және орташа кәсiпкерлiктiң субъектiлерi таныстырылатын болады.
      Өнеркәсiптiк белдеу қаланың шетiнде, сондай-ақ көбiнесе қала маңында орналасады.
      Азық-түлiк белдеуi қала маңындағы ауыл шаруашылығы аудандары мен қала шегiнде орналасатын тамақ өнеркәсiбiнiң кәсiпорындарын қамтитын болады.
      Рекреациялық аймақ қала маңындағы аймақта және Щучинск-Бурабай аймағында тығыз орналасады.
      Астана қаласын бiрнеше миллион халқы бар көп профильдi үлкен қалаға айналдыруға тырысудың қажеттiгi жоқ. Астана қаласы үшiн бұл барлық тұрғыдан: жұмыспен қамту, тұрғын үймен, өмiрлiк маңызы бар ресурстармен қамтамасыз ету, экология және т.с.с. тиiмдi емес.
      Қазақстан астанасының халқы ұзақ мерзiмдi перспективада 500-700 мың адамнан аспауға тиiс, бұл республиканың болашақ халқының 3-4%-ын, орта мерзiмдi перспективада, яғни 2005 жылға дейiн - 380-390 мың адам құрайды.
      Өнеркәсiптi көбiнесе шағын және орташа кәсiпорындар, соның ішiнде ғылымды қажетсiнетiн салалар, жоғары технологияның салалары құрайтын болады. Қалада өндiрiстi нүктелiк шоғырландыруға жол берілмейдi, өндірiстi аумақтық шоғырландыру ынталандырылады. Өнеркәсiптi дамытудың осындай стратегиясы астананың әкiмшiлік-iскерлiк функцияларына қайшы келмейдi.
 
      Қалалық ортаны экологиялық сауықтыру. Қаланың қордаланған экологиялық проблемаларын шешудi жылу жүйесін, ыстық сумен жабдықтауды және тамақ дайындауды энергияның экологиялық таза көздерiн пайдалануға көшiрудiң есебiнен жүзеге асыру көзделедi.
      Көлiк құралдарының қоршаған ортаға зиянды ықпалын азайту жол қозғалысының жағдайларын жақсартуға, экологиялық қауiпсiз автокөлiктiң санын арттыруға, халықтың арасында экологиялық бiлiмдердi насихаттауға, көлiкке қызмет көрсету жөнiндегi қызметтер саласын дамытуға негізделетiн болады. Әуежаймен қатынасты қоса алғанда, қаланың негізгi магистралдық күре тамырлары бойынша шапшаңдатылған трамвай жолдарын салу, Астана қаласының айналасында айналма жол салуды аяқтау жобалануда.
      Жұмыс iстеп тұрған тазалаушы ғимараттарды кеңейту және қайта жаңарту суағарларды толық биологиялық тазартуды, оларды тереңiнен толық тазартуды, суағарларды пайдаланудың және бұрудың мәселелерiн шешудi қамтамасыз етедi. Оның қала аумағы құрылысының аймағына енгiзiлуiне байланысты жинаушы-бөгет Талдыкөл жойылуға жатады. Қаланың аумағын кешендi экологиялық-геохимиялық зерттеу жөнiндегi жұмыстарды жүзеге асыру қажет.
      Көлемдi орман паркi аймағын құру қатал қысқы желдер мен жазғы шаң борандары сияқты қолайсыз табиғи факторларды әлдеқайда жұмсартуға мүмкiндiк бередi. Шамамен 25 мың га аумаққа ағаш отырғызу көзделедi.
      Астананы көгалдандыру үшiн ағаштардың аудандастырылған жылдам өсетiн тұқымдары қолданылатын болады, қаланың көшелерi мен бос жатқан аумақтарында гүлзарлардың алаңдарын одан әрi кеңейту көзделуде.
      Есiл өзенi аймағындағы кеңiстiктердi көркейту мен көгалдандыру экологияны, жапсарлас аумақтың микроклиматын жақсартуға ықпал ететін болады және тұрғындардың демалысы үшiн көлемдi аймақ құрайды. Есiл өзенінің арнасын тазарту және түбін тереңдету жөніндегі жұмыстар жүргiзiлетiн, оның арнасы бойынша санитарлық аймақ құрылатын болады.
      Қаланың сол жағалауындағы құрылыстарды егжей-тегжейлі жоспарлаудың жобаларын әзiрлегенде және іске асырғанда аумақтарды су басудан қорғау жөнiндегi шаралар көзделетiн болады.
 
      3.2. Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн
           қалыптастырудың және дамытудың негiзгi принциптерi
 
      Егемен Қазақстанның жаңа астанасының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн

 

қалыптастыру және дамыту мынадай негiзге алынатын принциптердiң негiзiнде

жүзеге асырылуы тиiс:

     түпкiлiктi мақсатқа бағыттылығы және қалыптасу мен дамудың

кезеңдiлiгi;

     әлеуметтiк-экономикалық жүйенiң тиiмдiлiгi;

     прогресшiлдiк;

     тауар өндiрушiлердiң iшкi және сыртқы рыноктардағы жоғары

бәсекелестiк қабiлетi;

     дамудың үдемелi үлгiсi;

     қала экономикасының ашықтығы және сыртқы экономикалық қызметтiк

жоғары ырықтандырылымдығы;

     экономикалық қауiпсiздiгi;

     оның терiс пиғылды бәсекелестiктен сенiмдi қорғалуы;

     өндiрiстер мен тұтыну тауарларының экологиялылығы, қоршаған ортаның

ластанудан қорғалуы;

     елдiң қалалары мен аймақтары жүйесiндегi жетекшiлiгi.


 
       Гүлденген қала болуға ұмтылушы, Астана қаласы үшiн әлеуметтiк- экономикалық жүйенi қалыптастыру мен дамытудың осы принциптерiн iске асыру төтенше күрделi мiндет. Олардың әрқайсысы көпнұсқалы, ал жиынтығында олар қарама-қайшылықты. Осыған байланысты қолдағы ғылыми-техникалық және кадрлар әлеуетiн, қаржылық және материалдық ресурстарды ескере отырып теңгерiмді шешiмдер табу қажет.
      Бұл принциптердiң мәнi мынада:
 
      Түпкiлiктi мақсатқа бағыттылығы және қалыптасу мен дамудың кезеңдiлiгi. Астананың дамуы және түпкiлiктi қалыптасуы ұзақ мерзiмдiк процесс болып табылады және ол тек кезең-кезеңiмен жүзеге асырылады, өйткенi бұл мiндеттi бір актiлi іс-қимылмен шешу мүмкiн емес. Осыған байланысты астананың дамуы мен қалыптасуының әрбiр кезеңi Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiнiң түпкiлiктi шегi мен құрылымдарына бағытталуы тиiс.
 
      Әлеуметтiк-экономикалық жүйенiң тиiмдiлiгi. Бүкiл әлеуметтiк-экономикалық жүйе пайдамен жұмыс істеуі, ол қосылған құны оң және жоғары салалар мен өндiрiстерден тұруы тиiс. Қала бюджетiнiң тапшылығы төмен болады, кiрiстер оның қазiргi заманғы үлгiдегi астана ретiндегi даму бағдарламасынан туындайтын қаланың қажеттiлiктерін жабатын болады.
 
      Прогресшiлдiк. 2005 жылға дейiнгi кезеңде төлеуге қабiлеттi сұраныстың әлсiздiгiне, елде әлi экономиканың тұрақты өсуiнiң болмауына байланысты негiзiнен республика iшiндегi рыноктың қажеттiлiктерiн ескере отырып, оларды қайта бейiмдеу арқылы қалада жұмыс iстейтiн өндiрiстiк қуаттарды тиiмді пайдалануға және сауықтыруға бағытталған шаралар белгiленуде.
      Сол бiр мезгiлде осы принципке сәйкес экономиканың құрылымы шағын және орташа кәсiпорындардың шеңберiнде түпкiлiктi ғылымды қажетсiнетiн, жоғары технологиялы өнiм шығаратын өндiрiстердiң үлесiн өсiредi, қалада iрi тоннажды және iрi габариттi өнiмдер, экологиялық жағынан "лас" өнiмдердi өндiруге рұқсат етілмейдi. Әлеуметтiк-өндiрiстiк инфрақұрылым, қаланың тiршiлікті қамтамасыз ету жүйесi озық техника мен прогресшiл технологияларға, алдыңғы қатарлы ғылыми-техникалық идеяларды тудыруға көбiрек негiзделуде.
      Әлеуметтiк жүйе барған сайын денсаулық сақтаудың қазiргi заманғы жүйесiмен республиканың қазiргi заманғы ғылым-бiлiмдiк, мәдени орталығына айналатын болады.
 
      Тауар өндiрушiлердiң жоғары бәсекелестiк қабiлетi. Экономиканың ғаламдану және халықаралық экономикалық бәсекелестіктiң өсуi, ұлттық экономиканың ашықтығы және мемлекеттiң сыртқы экономикалық қызметiнiң жоғары ырықтандырылуы жағдайында астаналық тауар өндiрушiлер iшкі рынокта да, сол сияқты сыртқы рынокта да жоғары бәсекелес болулары тиіс.
      Бұл үшiн оларда бағдарламалық-ақпараттық элементтердің жоғары үлес салмағымен бiр ақпараттық технологиялардан басқаларына кiрiсу мүмкiндiгiн жасауға қаншалықты бағдарланса жекелеген бәсекелес тауарлар шығарудың өсуiне соншалықты бағдарланады.
      Еңбек өнiмдiлiгiнiң және ресурс сақтаудың үздiксiз өсуi, нағыз прогресшiл технологияларды енгiзу және қазiргi заманғы ғылыми-техникалық жетiстiктерді кеңiнен пайдалану астаналық тауар өндiрушiлердiң девизiне айналуда.
 
      Даму үлгiсiнiң үдемелiлiгi. Қаланың тауар өндiрушiлерi мен ғылыми- техникалық құрылымдар ғылыми-техникалық және технологиялық әзірлеме мен олардың нәтижелерiн жедел пайдалану саласында белсендi үдемелi саясат жүргiзуде. Олар тек озық идеялар мен ғылыми-техникалық зерттемелерге, яғни дамудың инновациялық үлгiсiнiң басымдығын сипаттайтын экономиканы жоғары технологиялық жаңғыртуға бағдарланады.
      Бұл үшiн қажеттi жағдайлар мен ресурстар ендi бүгiн туындауда, ал болашақта ұлғаяды. Бiрiншiден, ел экономикасы экономикалық өсу жолына түстi, ол отандық тауар өндiрушiлердiң өздерiнiң материалдары мен шикiзатын кеңiнен пайдалану үшiн үлкен қаржылық және материалдық мүмкіндіктер, қолайлы жағдайлар жасайды.
      Екiншiден, ендi дүниежүзiнiң ең дамыған елдерiнiң алдыңғы қатарлы оқу орындарында оқыған жоғары бiлiмдi және жоғары бiлiктi жас кадрлар бар. Бұдан басқа, дүниежүзiнiң алдыңғы қатарлы университеттерiнiң үлгiсi бойынша ендi өз оқу орындарын ұйымдастыру үшiн де - ең алдымен Астана қаласында жағдайлар жасалған.
      Yшiншiден, астаналық қаланың мәртебесi және оның дамуында мемлекет қолданатын қолдампаздық жас, бiлiмдi, жоғары бiлiктi адамдарды атақ құмарлық мақсаттармен Астана қаласына үлкен мөлшерде сөзсіз тартады.
      Төртiншiден, континентi мен орналасқан жерiне қарамастан барлық компьютерлендiрiлген жұмыс орындарын бiрiктiруге мүмкiндiк беретiн, жаңа компьютерлiк техникаға, технологиялар мен бағдарламалық құралдарға негiзделген ғаламдық ақпараттық жүйе (Интернет) шағын бизнестi қоса алғанда, кез келген бизнес үшiн кез келген идеялар мен ғылыми жетiстiктердi, инновациялық жобалар мен өнiмдерді кеңiнен қол жетерлiк етедi.
      Астана қаласын дүниежүзiнiң дамыған астаналарының қатарына оның экономикасын дамытудың қуып жетушi емес, тек үдемелi үлгiсi ғана шығарады.
      Қала экономикасының ашықтығы және сыртқы экономикалық қызметтi ырықтандыру.
      Экономикалық өсуге әкелетiн ең жақсы жол - бұл қаланың ашықтығы, сыртқы экономикалық байланыстардың ырықтандырылымдығы. Экономиканың ғалами сипат алуы жағдайында қаланың оқшаулануы оның гүлденуiне зиян келтiредi. Сондықтан қалада тауарлар мен қызметтердi экспортқа жылжыту үшiн ең қолайлы жағдайлар жасалуда.
 
      Қаланың экономикалық қауiпсiздiгi. Қаланың экономикалық қауiпсiздiгi энергетикалық, азық-түлiк және көлiк қауiпсiздiктерiмен қамтамасыз етiледi. Ол энергияны, азық-түлiктi немесе оны өндiру үшiн шикiзатты, көлiк қызметiн алу көздерiнiң сенiмдiлiгiнен, жеткiлiктi көлемде және талап етiлетiн сапада алынуынан көрiнедi.
 
      Жүйенiң жат пиғылды бәсекелестiктен және заңға қайшы iс-әрекеттерден сенiмдi қорғалуы. Астана экономикасының ашықтығы және сыртқы экономикалық байланыстарының жеткiлiктi жоғары ырықтандырылуы экспорттаушылар мен импорттаушылар демпингтiк бағаларды пайдаланғанда, сапасы төмен тауарлар жеткiзгенде, қаладағы өздерiнiң бәсекелестерiне қарсы заңға қайшы iс-әрекеттердi жүзеге асырғанда қорғаныс шараларын қолданудан бас тартуды көздемейдi. Мұндай жағдайларда уәкiлеттi органдар демпингке қарсы, монополияға қарсы, өтемақылық және басқа да шараларды қолданады.
 
      Өндiрiстiң және тауарлар мен қызметтердi тұтынудың экологиялылығы. Бұл принцип қалада экологиялық жағынан жеткiлiктi таза өндiрiстердi дамыту, экологиялық жағынан жеткiлiктi таза өнiмдер шығару жолымен iске асырылады. Ұсынылып отырған жоғары технологиялы, ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстер, қалада iрi кәсiпорындарды және өнеркәсiп алыптарын орналастырудан бас тарту осы талапқа ең үлкен мөлшерде жауап бередi.
      Қазiр қалада қоршаған ортаның ластану көздерi болып табылатын салаларда шикiзаттың, материалдар мен технологиялардың жаңа түрлерi пайдаланылады. Қала қоқысын жинаудың және шығарудың, қала көшелерiн тазалаудың жаңа тәсілдерi мен құралдары қолданылады.
      Қаланы көгалдандыру және оның айналасына ағаштар отырғызу жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
 
      Астана қаласының елдiң қалалары мен аймақтары жүйесiнде жетекшiлiгi. Астана әлеуметтiк-экономикалық дамуда, жоғары технологиялық, ғылымды қажетсiнетiн салалар мен өндiрiстердi, жаңа "олқылықтарды жою" идеяларын игеруде және дамытуда көш басшылықты жеңiп алуда.
      Астана қаласы таяу болашақта жаңа индустриалдық (индустриалданудан кейінгi) режимде жұмыс iстейтiн және дамитын және өсу полюсi болады.
 
      3.3. Бюджет саясаты
      Бюджет саясаты республика астанасының экономикалық және саяси дамуының негiзгi факторларының бiрi болады. Ол қала экономикасына мемлекеттiк ықпал етудiң аса маңызды құралы болып есептеледi.
      Қаланың салық бюджет саясаты саласында:
      салықтық әкiмшiлiк етудi жақсарту және көлеңкелi экономиканың деңгейiн төмендету негiзiнде салық салынатын базаны кеңейтудiң, сол сияқты салықтардың жиналуын арттырудың есебiнен қаланың бюджетiне түсiмдер сомасын тұрақты ұлғайту;
      қала бюджетiнiң кiрiс бөлiгiнiң 2005 жылға 2000 жылмен салыстырғанда 1,5 есе нақты ұлғаюын қамтамасыз ету;
      қалалық бюджеттен қалалық билiк органдары жүргiзетiн іс-әрекетке тиесiлi шығыстарды ғана қаржыландыру;
      өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылым саласындағы басымдықты салалар мен өндiрiстерде тек инвестициялық жобалар үшiн муниципальдық облигациялар шығару;
      бюджеттiк бағдарламаларды қаржыландыру үшін қарыз алудың мөлшерiн оларға қызмет көрсетуге арналған шығыстардың бюджет шығыстарының 15%-дан артық емес лимитiнде бюджеттiң жылдық кірiстерiнiң 20%-ынан аспайтын жиынтық борышпен шектеу бюджеттiк қаражатты қалыптастырудың және пайдаланудың ашықтығын қамтамасыз ету;
      қарыз алушылардың бюджеттiк қаражатты қайтаруын және олардың пайдаланылу тиiмдiлiгiн бақылауды қамтамасыз ету жоспарлануда.
      Қалалық бюджеттен бөлiнетiн инвестициялардың жалпы мөлшерi 2005 жылға 1,8 есе өсуi және барлық шығыстардың 44%-ын құрауы тиiс.
 
      3.4. Инвестициялық қызмет
      Экономикалық өсудiң негiзгi факторы нақты экономикаға тартылатын инвестициялар болып табылады.
      Инвестициялық саясаттың негiзгi мiндеттерi:
      өздерiнiң өкiлеттiгi шегiнде қалада iскерлiк және инвестициялық климатты жақсарту жөнiндегi шаралар кешенiн әзiрлеу және қабылдау, отандық және шетелдiк инвесторлар үшiн Тартымды жағдайлар жасау;
      жеке меншiк инвестицияларды, соның iшiнде қала экономикасының басым

 

салаларына тiкелей шетелдiк инвестициялар тартуды ынталандыру;

     мемлекеттiң қаланың инфрақұрылымын қаржыландыруға қатысуы болып

табылады.

     Қалада қолайлы iскерлiк және инвестициялық климат:

     қалада әлеуметтiк-саяси тұрақтылықты сақтау;

     қалада экономиканың жұмыс істеу режимдерiн ырықтандырудың ашықтығын

және оны тереңдетудi қамтамасыз ету;

     елде қабылданған Заңдарды қатаң сақтау және олардың үстемдiк құруын

қамтамасыз ету;

     қаланың өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымын дамыту;

     сыбайлас жемқорлыққа және ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрестi күшейту;

     бәсекелестiктi қолдау және бәсекелестiк ортаны дамыту;

     қала аумағында инвестицияларды қорғау және кепілдендіру туралы

халықаралық шарттарды мүлтiксіз сақтау;

     тапшылығы төмен бюджет саясатын, берешектерге уақытылы қызмет

көрсетудi жүзеге асыру;

     басымдықты салалар мен өндiрiстер құруға жер учаскелерiн жеңiлдiктi

шарттармен беру;

     инвестициялық қатердi азайту және сақтандыру жолымен

қалыптастырылатын болады.

     Осы шаралар қала экономикасына жұмсалымдарды капиталды шетелге

шығарғаннан гөрi тиiмдi етедi.

     Қала әкiмi дәстүрлi инвестициялар көздерiн кеңейту және жаңаларын

тарту мақсатында:


 
       акционерлiк капиталды тартуға, қала кәсiпорындарының корпоративтiк бағалы қағаздар шығаруына және олардың айналым рыногын дамытуға;
      аймақтық инвестициялық жобаларды қаржыландыруға байланысты жергiлiктi атқарушы органның облигацияларын шығаруға;
      жылжымайтын мүлiк, әсiресе жер учаскелерiн сату рыногын қалыптастыруға және дамытуға;
      шағын кәсiпорындардың қызметiн инвестициялау үшiн жалпы қосылған құнның 3-3,5%-ы мөлшерiнде жергiлiктi бюджеттiң қаражатын бағыттауға;
      қалада шетелдiк капиталдың қатысуымен ғылымды қажетсiнетiн және жоғары технологиялар салаларында бiрлескен кәсiпорындар құруды және дамытуды ынталандыруға;
      қаланың өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымын дамыту үшiн тiкелей шетелдiк инвестицияларды ынталандыруға, халықаралық қаржы институттары мен ұйымдарының, шетелдiк мемлекеттердiң заемдары мен несиелерiн тартуға мүмкiндiк туғызатын болады.
      Тұтасымен алғанда мемлекет капиталды қажетсiнетiн және жеке меншiк инвесторлар үшiн тартымды емес өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымның объектiлерiн өзiне алады, "тiршiлiктi қамтамасыз ететiн" салалар мен өндiрiстердi инвестициялау мен қолдауда, мемлекеттiк кепiлдiктер беруде тiкелей үлестiк қатысуды пайдаланады. Бұл шаралар қатерлердi төмендетуге және капитал жұмсалымының тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк туғызады.
      Бұл ретте республикалық және қалалық билiк органдарының арасында инвестициялық өкiлеттiктерге айқын шек қою: республикалық органдар жалпы мемлекеттiк, республикалық маңызы бар объектiлердi, ал қалалық органдар - қалалық маңызы бар объектiлердi инвестициялайды.
      2001-2005 жылдардағы кезеңге негiзгi капиталға тартылатын инвестициялар 2001 жылы 68 млрд. теңгеден 2005 жылы 113 млрд. теңгеге дейiн өседi. Бұл ретте, шетелдiк инвестициялардың өсiмiн 2005 жылға 2 есе өседi және олардың жыл сайынғы көлемi 150 млн. АҚШ долларына дейiнгi мөлшердi құрайды. Олар негiзiнен қызмет көрсету саласына, мейманхана және мейрамхана бизнестерiне, сондай-ақ жылжымайтын мүлiкпен жасалатын операцияларға бағытталатын болады.
 
      3.5. Сыртқы экономикалық қызмет
      Сыртқы экономикалық қызмет меншiктi өнiмнiң экспортын 2005 жылы 2000 жылмен салыстырғанда 39,9%-ға арттыруға бағытталатын болады. Экспорттың негізгi өнiмi бұрынғыша астық дақылдары және оларды өңдеуден алынған өнiмдер болып қала береді. Қара және түстi металдар (металл сынықтары) экспортын 1999 жылғы деңгейде сақтау жөнiнде шаралар қолданылатын болады.

 

     Астана қаласының экономикалық даму бағдарламасына сәйкес

экспорттық тауарлардың номенклатурасы:

     машина жасаудың өнiмдерi (жартылай вагондар мен платформалар, ауыл

шаруашылығы техникасы);

     ұлттық өнiмдердi қоса алғанда, тамақ өнеркәсiбiнiң өнiмдерi;

     тұрмыстық электр техникасы;

     тігін өнеркәсібінің өнімдері, соның ішінде ұлттық және спорттық

киімдері;

     құрылыс индустриясының өнімдері;

     кәдесый бұйымдары есебінен кеңейтіледі.

     Неғұрлым ықтимал әлеуетті рыноктар Ресей және Орталық Азия елдері

болады.

     Астана қаласының астаналық инфрақұрылымының даму шамасына қарай

экспорттық туризм дамитын болады.


 
       Бизнес-орталықтың, ал кейіннен технопарктің жандануы нәтижесінде жаңа технологиялар мен тауарлар экспортының, соның ішінде алыс шетел елдеріне де мүмкіндігі пайда болады.
      Импорттық жеткізілімдер негізінен мұнай өңдеу өнімдері, отандық өнеркәсіп өндірмейтін машиналар мен жабдықтар түрінде болады.
 
 
            3.6. Өнеркәсіп
      Өнеркәсіптің 2005 жылға дейінгі кезеңде дамуы көбінесе астананың қажеттіліктерін қамтамасыз етуге байланысты салаларға бағдарланған күйінде қалады. Оларға бірінші кезекте, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және құрылыс материалдары мен конструкциялары өнеркәсібі жатады.
      Алайда 2001 жылдан бастап Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық жүйесін дамытудың және қалыптастырудың баяндалған негізгі принциптеріне сәйкес оның тиімділігін арттыруға, өнімнің ішкі және сыртқы рыноктардағы бәсекелестік қабілетін арттыруға бағытталған, қаланың өнеркәсіп өндірісін құрылымдық қайта құрулар басталуы тиіс. Бұл ретте өнеркәсіптің дамуы көбінесе неғұрлым ұтқыр және қайта бағдарлауға ыңғайлы шағын және орташа кәсіпорындарға бағдарлануы көздейді, ол үшін жұмыс істеп тұрған өндірістерді саралау және жаңа өндірістер құру талап етіледі.
 
      Тамақ өнеркәсібі
      Тамақ өнеркәсібінің негізгі міндеті Астана қаласы халқының тамақ өнімдеріне қажеттіліктерін неғұрлым толық қанағаттандыру, қала ішінде тұтыну, аймақаралық айырбас және экспорт үшін түпкілікті бәсекеге қабілетті өнім өндірудің ассортименті мен көлемін кеңейту болып табылады.
      Күнделікті сұраныстың немесе тұтынуға әзірлік дәрежесі жоғары өнімдер, сондай-ақ аймақаралық айырбас пен экспорт үшін сақталу мерзімі ұзартылған тасымалдауға ыңғайлы түпкілікті өнімдер өндіру жөніндегі кәсіпорындарды дамытуға басымдық беріледі. Ауыл шаруашылығы шикізатын алғашқы қайта өңдеу шикізат өндірілетін орындарға жақындату арқылы ұйымдастырылады.
      Бірінші кезекте, қала маңындағы аймақта және Ақмола облысының аумағында ет пен сүтті, басқа ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру есебінен сенімді шикізат базасы құрылатын болады.
      Бәсекеге қабілетті өнім өндіруді ұлғайту, оның ассортиментін кеңейту және сапасын арттыру, тамақ өнімдерін қала, аймақаралық айырбас және экспорт үшін ұсынуды ұлғайту үшін:
      халықтың шоғырланған жерлеріне жақындатылған, өз өнімдерін өткізетін шағын наубайханалар мен кондитер өндірістерінің желісін дамыту;
      әзірлігі жоғары, жоғары сапалы ет, сүт және балық өнімдерін - тоңазытылған тартылған ет, тауық етінен жасалған филе, туралған шұжық және герметикалық ораудағы және ұсақ көлемде өлшенген басқа өнiмдердi, жартылай фабрикаттарды, кулинария өнiмдерiн өндiрудi кеңейту;
      оралған және таңбаланған өнiмдердiң - нан және ұннан пiсiрiлген тағамдар, кондитер өнiмдерi, сүт өнiмдерi, шұжық және еттен жасалған жартылай фабрикаттар және басқаларының үлес салмағын арттыру;
      консервiлеу мен ораудың жаңа технологияларын пайдалану арқылы ұлттық жеңсiк тағамдарды (қазы, шұжық, құрт, iрiмшiк, кондитер өнiмдерi және басқалары), сондай-ақ сақталу мерзiмi ұзартылған, ұлттық және астаналық символикалармен қазiргi заманғы тоғанақта сусындар (қымыз) өндiрудi кеңейту;
      астықтың негiзiнде әзiрленуi жоғары өнiмдер - тез әзiрленетiн және порцияланған өнiмдер (порцияланған тез пiсiрiлетiн ботқалар, құрғақ таңертеңгiлiк ас, қауыздар, үй жағдайында өндiрiлетiн жартылай фабрикаттар, торттар, кекстер, печеньелер, құймақтар және т.с.с.), соның ішiнде франчайзингтi пайдалану арқылы өндiрудi игеру;
      қала халқының қажеттiлiгiн және құрылымын негiзге ала отырып өз технологиялары мен рецептураларын әзiрлеу немесе франчайзинг негiзiнде диеталық тамақ өнiмдерi мен балалар тағамы үшiн өнiмдер кешенiн өндiруді игеру (қантты, тұзды алмастырғыштарды пайдалану арқылы құрамында углеводтары аз, уатылған дән қосылған, йод құрамы жоғары нан және наннан пiсiрiлген өнiмдер, қантты алмастырғышты, алма пектинiн, крекерлердi қолдану арқылы кондитер өнiмдерiн, калориясы төмен астық қоспаларынан жасалған қытырлақ нан, пахта пайдаланылған сүт өнiмдерi, диеталық ірiмшiк және бiрқатар басқалары);
      қала халқын тамақ өнiмдерiмен, ең алдымен тез тоңазытылған және сублимирленген өнiмдер өндiрудiң, вакуумдiк орамаларды пайдаланудың есебiнен қамтамасыз етуде маусымдық факторды төмендету;
      шағын бизнестiң кәсiпорындарын әлсiз алкоголдық, алкоголсыз сусындар мен тазартылған асханалық суды өндiруге көшiру;
      өз брэндлерiн әзiрлеу (өз технологиясы бойынша шығарылған, патенттелген жаңа тауарлар) және оларды жылжыту;
      Астана қаласының символикасы бейнеленген тамақ өнiмдерiн өндiрудi кеңейту;
      мал шаруашылығының, құс шаруашылығының, тоғандық балық өсiру шаруашылығының қажеттіліктерiн ескере отырып құрама жем өндiрудiң номенклатурасы мен көлемiн кеңейту;
      қазiргi заманғы ыдыстар мен орамадағы өнiм өндiрудi кеңейту, сатып алушылардың оны қалталау жөнiндегi сұранымдарын ескеру;
      қалалық өндiрушiлер өнiмiнiң көрме-жәрмеңкесiн өткiзу, жарнамалауды жақсарту көзделедi.
 
      Жеңiл өнеркәсiп
      Астана қаласының жеңiл өнеркәсiбiн дамытудың негiзгi бағыты бәсекеге қабiлеттi өнiм өндіретiн шағын сериялы жедел қайта құрыла алатын шағын және орташа өндiрiстердi, тұрғындардың жеке тапсырыстарын орындау жөнiндегi кәсiпорындарды құру болып табылады.
      Осыған байланысты:
      бәсекеге қабiлеттi өнiм өндiре алатын өндiрiстердi бөлiп көрсете отырып жұмыс істеп тұрған ірi кәсiпорындарды саралау, қайта құрылымдау және қайта бейiмдеу;
      шағын кәсіпкерлікпен ынтымақтастықтың негізінде кәсіпорындардың жанынан тоқыма және тігін бұйымдарының үлгілерін жасау жөніндегі бөлімшелер құру;
      импортты алмастыру бағдарламасын іске асыру негізінде жұмыс істеп тұрған өндірістерді қайта құру мен жаңғырту және жаңаларын құру;
      ұлттық символика бейнеленген тігін, тоқыма бұйымдарының, киізден үйге киетін аяқ киім және басқаларының, қаланың, Щучинск-Бурабай және басқа курорттық аймақтардың қонақтары үшін кәдесый бұйымдарының өндірісін игеру;
      жетекші ұлтаралық компанияларға, сондай-ақ белгілі шетелдік фирмаларға және қаланың жеңіл өнеркәсібінде экспортқа бағдарланған бірлескен және шетелдік кәсіпорындар құруға бағдарлау арқылы франчайзингті пайдалануға мүмкіндік туғызу көзделеді.
      Аяқ киім және былғарыдан басқа да бұйымдар өндіру тұрғындардың тапсырыстары бойынша жеке адамдарға арнап тігу (дайындау) шағын кәсіпорындарының жүйесін кеңейту есебінен дамытылатын болады.
 
      Химия өнеркәсібі
      Қала халқының, сауданың, өнеркәсіптің тамақ, басқа да салаларын дамытудың қажеттіліктерін ескере отырып пластамассадан жасалған аралық және түпкілікті тұтыну бұйымдарын - полистирол, полипропилен, полиэтилен, поливинихлорид, соның ішінде ыдыс орағыш материалдар шығару жөніндегі қайта құрыла алатын шағын өндірістер құру көзделеді.
      Ыдыс және үйде пайдаланылатын заттар, спорт құралдары, кеңсе бұйымдары, ойыншықтар, кәдесыйлар, жарық техникасы аппаратурасын, жеңіл өнеркәсіп үшін фурнитуралық бұйымдар, поливинихлоридтен және полиэтилен жасалған бұйымдар, машина жасау мен құрылыс үшін синтетикалық материалдардан жасалған бөлшектер мен жинақтаушы бұйымдар өндіруді игеру үшін перспективалы бағыттар болып табылады.
 
      Құрылыс материалдарының өнеркәсібі
      Астана қаласында құрылыс жұмыстарының кеңеюін ескере отырып құрылыс материалдары мен конструкцияларының өнеркәсібі өзінің жетекшілік ролін әсіресе темір бетон және бетон бұйымдары мен конструкцияларын, тауарлық бетонды өндіруде және жеткізуде сақтайды.
      Экологиялық талаптарды ескере отырып, басқа құрылыс материалдарын кірпіш, қабырғалық блоктар, құрылыс керамикасы, соның ішінде трубалар, асфальт бетон өндіру Ақмола облысының басқа елді мекендерінде оларды шикізат көздеріне жақындату арқылы дамытылатын болады.
      Сол бір мезгілде қаланың өнеркәсіптік аймағында қаланың қажеттілігін қамтамасыз етуге, сол сияқты аймақаралық айырбас пен экспортқа бағдарланған:
      пенобетоннан жасалған, керамзит және өзге де жеңіл заттармен толтырылған бетон және темірбетон;
      әшекейлеу материалдары - гранит, мрамор, силикат плиткалар, ішкі жағын әрлеу үшін пластмассадан жасалған табақтар мен плиткалар және т.с.с.;
      ағаштан, алюминийден, пластмассадан, металл пластиктерінен, басқа композиттік материалдардан жасалған құрылыс материалдары мен конструкциялары;
      құрғақ құрылыстық қоспалар;
      ЖЭО-ның қалдықтары негiзiнде тиiмдi жылытқыштар;
      жеңiл желiмделген ағаш конструкциялар жаңа өндiрiстер дамытылады.
      Қаланың және қала маңындағы аймақтың автомобиль жолдарын салу және қайта жаңарту жөнiндегi белгiленетiн жұмыстар топырақ ерекшелiктерiн ескере отырып асбест және резина ұнтақтарын, сұр бетонды, жылу энергетика орталықтарының күлiн, фосфор шлактарын және т.с.с, қолдану арқылы жамылғылардың экологиялық қауiпсiз, орнықты және үнемдi жаңа түрлерiн пайдаланып салынатын жол учаскелерiнiң құрылыс тәжiрибесiн зерттеуді қажет етедi.
 
      Машина жасау және металл өңдеу
      Саланың орташа мерзiмдiк және ұзақ мерзiмдiк перспективасында өндiрiс қуаттарын неғұрлым толық жүктемемен қамтамасыз етудiң, жаңа технологияларды игеру мен iшкi және сыртқы рыноктар үшiн бәсекеге қабiлеттi өнiм шығарудың есебiнен:
      Павлодар трактор зауытының жаңа қазақстандық тракторы үшiн техникалар шлейфiне кiретiн машиналар мен жабдықтардың - нүктелi себу тұқым сепкiштерi және т.с.с. өндiрiсiн ұйымдастыру;
      деңгейлес технологиялық интеграциялау мен кооперациялаудың артықшылықтарын пайдалана отырып құрастырушы өндiрiстердi бәсекеге қабiлеттi өнiмнiң жаңа буынын шығаруға қайта бағдарлау;
      бәсекеге қабiлеттi жоғары технологиялы және ғылымды қажетсiнетiн өнiмдер шығару жөнiндегi шағын және орташа кәсiпорындардың жұмыс iстеп тұрғандарын қайта бейiмдеу және жаңаларын құру - орталықтан тепкiш насостардың, электротехникалық бұйымдардың, тұрмыс техникасының жаңа буындарын - электр кофеүккiштер, шырын ағызғыштар, электр шәйнектер, кофе қайнатқыштар, үтiктер және т.с.с. соның iшiнде белгiлi шетелдiк компанияларды тарту арқылы құрастыру өндiрiстерiнiң бiрiншi кезеңiнде ұйымдастыру;
      металдардан жасалатын алуан түрлi бұйымдар шығаруды игерудi ұйымдастыру - есiк, торлар, тұрмыс құралдары, бау-бақша құралдары, спорттық тренажерлер және т.с.с.;
      вагон жөндеу зауытында темiр жол платформалары мен жартылай жүк вагондары өндiрiсiн Ресейге және Орталық Азия елдерiне одан әрi экспортқа шығару арқылы құру көзделедi.
      Шағын бизнес кәсiпорындарында iрi және орташа кәсiпорындармен өзара iс-қимыл негiзiнде стандартталмаған жабдықтар, қосалқы бөлшектер мен бөлшектер өндiрiстерi ұйымдастырылатын болады.
      "Астанатехнопарк" ААҚ негiзiнде арнаулы экономикалық индустриалдық аймақ құрылады. Оның қызметiнiң негiзгi бағыттары ауыл шаруашылығы техникасын шығару жаңа инвестициялық жобаларды iске асыру болып табылады.
      Экологиялық қауiпті құю өндірістерінде тазартқыш құрылымдарды қалпына келтiру, құйма бөлшектер мен бұйымдарды республиканың басқа аймақтарында сатып алуға бiрте-бiрте көшу көзделедi.
      Қала өңдеу өнеркәсiбiнiң басқа салалары қаланың және тұтасымен ел қажеттіліктерiн ескере отырып шағын бизнес кәсiпорындарының негiзiнде дамытылатын болады.
      Ғылымды қажетсінетін және жоғары технологиялы өндірістерді дамыту үшін:
      мемлекеттік немесе аралас қаржыландырудың есебінен жеке меншік инвесторлардың күші келмейтін ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар орталықтарын құру;
      өз құзыретінің шегінде тікелей инвестициялар тартуды қолдау, өнеркәсіптік-қаржылық топтар құру, өндірістік интеграцияның басқа нысандарын, соның ішінде шетелдердің қатысуымен енгізу жөніндегі шаралар жүйесін пайдалану;
      қалалық бюджет қаражатының, тікелей мемлекеттік инвестициялардың есебінен қала үшін басым жобаларды іске асыруға қаржылай қолдау көрсету көзделеді.
      Өнеркәсіпті дамыту жөніндегі белгіленген шараларды іске асыру 2005 жылға өнеркәсіп өнімін өндірудің көлемін 2000 жылмен салыстырғанда 75%-ға, соның ішінде ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеудің өнімдерін - 91%-ға, құрылыс материалдарын - 58%-ға, машина жасауды - 41-45%-ға арттыруға мүмкіндік береді. Өнеркәсіп өнімін өндіруде шағын бизнестің үлесі 2005 жылға 30-35%-ға жетеді.
 
      Технологиялық парк құру
      Еліміздің бас қаласы Астана қаласында дүние жүзінің дамыған елордалары сияқты идеялар тудыруды, жобалауды және ғылымды қажетсінетін әрі интеллектуалдық еңбектің үлесі үлкен, жоғары технологияларды енгізуді жүзеге асыратын инновациялық орталықтардың ұлттық кешені болуы тиіс. Сапалы білім алған жоғары білімді жас мамандардың айтарлықтай контингентінің Астана қаласында шоғырлануы "Астана-Технопарк" ААҚ негізінде "технологиялық орталығын" немесе "технополис" нысанында "ғылым және жоғары технологиялар орталығын" құру жолымен жоғары технологиялы тауарлардың дүниежүзілік рынокқа инновациялық бұзып өтуі үшін қажетті "интеллектуалдардың сыни жиынтығын" қалыптастыруға мүмкіндік береді.
      Технопарк құрудың негізгі мақсаты жаңа жоғары технологиялы өндірістерді дамыту, шағын және орта бизнеске жататын кәсіпорындарға алуан түрлі қызмет көрсету жолымен "Астана-Технопарк" ААҚ аумағында лизингтік-франчайзингтік және өнеркәсіптік (индустриалдық) аймақ ұйымдастыру болып табылады.
      Технопарктің міндеттері қазіргі уақытта республикада теңдесі жоқ инновациялық өнімдер әзірлеу, "Астана-Технопарк" ААҚ-ның жанынан тиісті ғылыми, жобалау және тәжірибелік-конструкторлық бөлімшелер құру арқылы экономиканың түрлі салаларында қазіргі заманғы технологияларды енгізу болып табылады.
      Информатиканы және ақпараттық технологияларды дамыту мақсатында технопарктің негізінде дайын бағдарламалық өнім шығарумен, сондай-ақ ғаламдық ақпараттық ресурстарды пайдалануға байланысты қызметтерді Қазақстан рыногына жылжытумен айналысатын шағын инновациялық кәсіпорындар құрылатын болады.
      Технопарк құру инновациялық мультипликативтік толқындардың таралу процесін жеделдетуге мүмкіндік береді, ол тұтасымен алғанда Қазақстан экономикасының барлық саласында ғылыми-техникалық прогреске қуатты серпіліс жасайды және елді дүниежүзілік орташа дамыған елдерінің деңгейіне шығаруға мүмкіндік туғызатын болады.
 
      3.7. Шағын кәсiпкерлiк
      Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуында шағын бизнес маңызды роль атқаратын болады. Оның негiзгi мақсаты iшкi рынокты импорт алмастырушы тауарлармен және қызметтермен молықтыру сондай-ақ жұмыспен қамтылғандардың санын арттыру болмақ.
      Шағын кәсiпкерлiк өңдеушi өнеркәсiптiң жекелеген салаларында, мәдени-тұрмыстық мақсаттағы тауарлар мен құрылыс материалдары өндiрiсiнде, қолданбалы қолөнер өндiрiсiнде, қызмет көрсетулер саласында, ғылымды қажетсiнетiн және инновациялық (венчурлiк) өндiрiстердi дамытуда ең жоғары дамуға ие болады.
      Шағын кәсiпкерлiктi дамыту мiндеттерiн шешудi қамтамасыз ету үшiн:
      ауыл шаруашылығы шикiзатын тiгiнен интеграцияланған құрылымдардың, қайта өңдеушi кәсiпорындар мен сауда ұйымдарының түрлi нысандарын қалыптастыруға;
      азық-түлiк тауарларын шығару жөнiндегi дайындау ұйымдарын, шағын қайта өңдеушi кәсiпорындарды, фирмалық дүкендер желiсiн құруға;
      шағын өндірістер құру үшін тұрғын үй ғимараттарының және коммуналдық меншiктiң басқа да объектiлерiнiң бiрiншi және техникалық қабаттарынан жеңiлдiктi шарттармен бөлмелер бөлуге;
      кәсiпкерлiктi қолдау үшiн консультациялық орталықтарды, консальтингтiк және лизингтiк фирмаларды, сервистi, бизнес-орталықтарды және нарықтық инфрақұрылым объектiлерiн дамытуға жәрдемдесуге;
      өндiрiстiк алаңдарды кәсiпкерлерге жалға өткiзу үшiн инфрақұрылымдық қамтамасыз ету арқылы бизнес-парктер, өнеркәсiптiк парктер, қолөнер аулаларын құруға жәрдем көрсетiлетiн болады.
      Бәсекеге қабiлетті өнеркәсiптiк тауарлар өндiрудi реттеу үшiн оларды қаржыландыру ішiнара қалалық бюджеттің жүзеге асырылатын бизнес-орталықтар мен бизнес-инкубаторлар құрылатын болады. Бизнес-инкубаторлардың мүшелерiне техника мен жабдықтарды, сондай-ақ көлiк құралдарын лизингтiк негiзде беру көзделедi.
      Бас қалада қолөнер өндiрiсiн кеңiнен дамыту және халықтық кәсiптердi жаңғырту үшiн мамандандырылған бизнес-орталық құрылатын болады. Ол үш негiзгi кешендi: өндiрiстiк, көрмелiк және сауданы қамтитын болады. Осы орталықтың құрылуы тек кәдесыйлық және басқа бұйымдардың шағын сериялы өндiрiсiн ғана емес, сондай-ақ сатып алушының тiлегi бойынша жеке тапсырыстарды жедел орындауды жүзеге асыруды ұйымдастыруға мүмкiндiк бередi.
      Сауда және қызмет көрсету саласының кәсiпорындарын дамыту үшiн кәсiпкерлерге қажеттi өндiрiстiк және кеңселiк үй-жайларды бөлу көзделедi.
      Қызмет көрсету мен сауда саласында шағын кәсiпорындардың өсуi күтiледi:
      жеке қызмет көрсету мен коммуналдық қызметтер;
      бiлiм беру және медициналық қызметтер;
      автомобильдер мен үй жағдайында пайдаланылатын бұйымдарды жөндеу;
      құрылыс-жөндеу жұмыстары;
      бөлшек сауда;
      ақпараттық-консальтингтiк қызметтер;
      салық-салу несиелендіру, сертификаттау, стандарттау, маркетингтік зерттеулер жүргізу, жарнама, дизайнерлік қызмет және т.с.с салалардағы қызметтер.
      Шағын бизнесте оларды қолдану республикада халықаралық рыноктарда бәсекеге қабілетті өнімдер шығаруды жолға қоюға мүмкіндік беретін ғылымды қажетсінетін, инновациялық және венчурлік өндірістерді дамыту технологиялық парктердің негізінде жүзеге асырылатын болады. Осы құрылымдардың негізінде шағын инновациялық фирмалар оларды кейіннен сериялық өндіріске енгізу үшін перспективалық ғылыми зерттемелермен айналысатын болады.
      Астана қаласында шағын бизнесті дамыту бағдарламасының негізгі бағыттарын іске асыру: шағын бизнес субъектілердің өндірген өнімдерінің (жұмыстардың, қызметтердің) көлемін 2005 жылы - 25%-ға ұлғайтуға; шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны 14200-ге дейін жеткізуге мүмкіндік береді. 2005 жылға 10 мың тұрғынға келетін шағын кәсіпорындар саны 100 бірлікке жетеді. Бұдан әрі көрсеткішті Шығыс Еуропаның орташа дамыған елдерінің деңгейіне - 300-350 бірлікке жеткізу көзделеді.
 
      3.8. Азық-түлікпен жабдықтау және тұтыну рыногы
 
      3.8.1. Бас қаланы азық-түлікпен қамтамасыз ету
      Қаланы азық-түлікпен сенімді қамтамасыз ету мақсатында жергілікті шикізаттан сапалы, бәсекеге қабілетті тамақ өнімдерін өндіретін кәсіпорындар да, қаланың базарларына экологиялық таза, жас өнімдер жеткізетін ауыл шаруашылығы өндірушілері де қолдауға ие болады. Бағаларды төмендету мақсатында азық-түлік тендерлік сатып алу жүргізілетін болады, ол бас қаланың азық-түлік рыногында бәсекелестік орта туғызады.
      Тұрғындардың азық-түлікке қажеттілігін қанағаттандыру:
      ауыл шаруашылығы өнімдерінің оларды өндіру үшін облыста тиісті табиғи-климаттық жағдайлар бар түрлерін пайдаланудың (жармалардың барлық түрін дерлік қоса алғанда, нан тағамдары, майлы дақылдар тұқымдары, картоп, тамыр жемісті және пияз текті көкөністер, капуста, кәді, асқабақ, ет, сүт, жұмыртқа);
      ауыл шаруашылығы өнімінің бір бөлігін республиканың басқа аймақтарынан сатып алу (ет, картоп, көкөніс, бақша дақылдары, жемістер) бәсекелестік орта құруды қамтамасыз етеді;
      азық-түлікті жақын және алыс шетел елдерден (шай, кофе, қант, жемістер және басқалары) сатып алудың есебінен жүзеге асырылатын болады.
      Астана қаласының халқын азық-түлікпен жабдықтауды қамтамасыз етуді жақсарту үшін:
      мемлекеттің қатысуымен қаланың азық-түліктік қауіпсіздігін кепілдендіретін, тамақ өнімдері рыногына және баға белгілеу жүйесіне тікелей ықпал ету үшін жеткілікті қаржы ресурстарына және өндірістік инфрақұрылымға иелік ететін, ауыл шаруашылығы өндірушілері мен қаланың қайта өңдеуші кәсіпорындарының қызметін үйлестіретін құрылым құру;
      жақын орналасқан облыстардың аймақтары бойынша ауыл шаруашылығы өнімін өндірудің тұрақты мониторингін жүзеге асыру, қайта өңдеуші кәсіпорындарға ауыл шаруашылығы шикізатын әлеуетті жеткізушілердің деректер базасын құру;
      азық-түлiк өндiрудiң тұйық циклiн және шығындар мен өткiзу бағасын төмендетудi қамтамасыз ететін ауыл шаруашылығы өндiрушiлерiнiң, банктердiң, қайта өңдеушi кәсiпорындардың, сауданың, көлiктiң тiгiнен интеграцияланған бiрлестiктерiн құруға жәрдем көрсету;
      қаланың әр түрлi аудандарында ауыл шаруашылығы өнiмдерiн сату жөнiнде маусымдық жәрмеңкелер өткiзу;
      бас қалада сатылатын азық-түлiк тауарларының сапасын сертификаттауды жүзеге асыру көзделедi.
      Бас қаланы азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн елдiң агроэкономикалық әлеуетiн пайдалануды күшейтумен, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өнеркәсiптiк қайта өңдеу көлемiн ұлғайтумен, бас қаланың азық- түлiктiк белдеуiн құрумен қатар оны тұтынудың жалпы көлемiнiң 30%-на дейiнгi шегiнде ассортименттiң алуан түрлiлiгiн және бәсекелес орта құру мақсатында бас қалаға импорттық азық-түлiк жеткiзу көзделедi, бұл азық-түлiктiк тәуелсіздiк өлшемiне сәйкес келедi.
 
      3.8.2. Тұтыну рыногы
      Орта есеппен жан басына шаққанда ақшалай кiрiстердiң және тиiсiнше тұтыну шығыстарының көлемi бойынша Астана қаласы республикалық орташа деңгейден 1,6 еседен астам асып түседi және бұл үрдiс осы Бағдарламаны iске асыру барысында нығая түседi.
      Тұтыну нарығының тиiмдi жұмыс істеуiн қамтамасыз ету үшiн:
      коммерциялық ақпарат орталықтарын, әртүрлi консультативтiк орталықтар; сұранысты және нарық сыңайын, соның iшiнде әлемдiк нарықтың сұранысын және сыңайын зерделеу жөнiнде маркетингтiк орталықтар; жарнамалық агенттiктер; патент және лицензия бюросын; келiсiм-шарттар жасау жөнiнде қызметтер құру;
      көтерме буынға меншiк құқығы өтуiмен сатып алу-өткiзу операцияларының толық кешенiн жүзеге асыратын кәсiпорындары негiзiнде көтерме сауда;
      мыналар кiретiн бөлшек сауда желiсiн дамыту; сауда орталықтарын және кешендерiн; ірi әмбебап дүкендер, әркiм өзiне-өзi қызмет ететiн дүкендер, сөрелер, дүкен-қоймалар арқылы тауар сатудың дәстүрлi нысандарындағы дүкендер; арнайы орындарда ұйымдастырылатын көше жәрмеңкелерiн және базарлар; көлiк магистральдары бойында саудалық қызмет ету; адам көп жүретiн жерлерде бөлшек сауда үшiн автоматтар құру қажет.
 
      Бұл ретте:
      отандық тауар өндiрушiлердi қолдау негiзiнде iшкi рынокты қорғау және кеңейту;
      тауар қозғалысының тұрақты жүйесiн қамтамасыз ететін және монополизмнiң ықтимал пайда болуының алдын алатын бәсекелес орта қалыптастыру;
      өткiзiлетiн тауарлардың сапасы, қызмет ету деңгейi, заңнама және тұтынушылардың құқықтарын қорғау нормалары сақталуы тұрғысынан тұтыну нарығын бақылауды күшейту қамтамасыз етiлуге тиiстi.
 
      3.9. Өндірістік инфрақұрылым
      3.9.1. Көлік және байланыс
      Астана қаласы тұрғындарының, кәсіпорындарының және ұйымдарының көлік пен байланыстың сапалы қызметіне қажетін қанағаттандыру қала көлігі мен байланысы жұмысының және дамуының мақсаты болып табылады.
      Осыған байланысты қала көлігі мен байланысының негізгі міндеттері:
      қалада, оның төңірегінде және Ақмола облысының жақын аудандарында ұтымды көлік жүйесін қалыптастыру;
      өткінші тасымалдарды қала аумағының сыртына шығару;
      қала автомобиль көлігінің теріс экологиялық әсерін азайту;
      қала көшелерінде қозғалыс қауіпсіздігін арттыру;
      қала жолаушылар көлігін экономикалық қолдау;
      телекоммуникация мен байланыс жүйелерінің қызмет аясын кеңейту болып табылады.
      Қаланың ұтымды көлік жүйесін қалыптастыру мақсатында:
      Астана - Алматы учаскесіндегі темір жол тарамдарын күшейту, байланысты жаңғырту, бұл жолаушылар поезының жолда жүру уақытын 5 сағатқа қысқартады, осы қалалар тұрғындарының жедел барып-қайтуын кеңейтуге мүмкіндік береді.
      Астананың Семеймен, Өскеменмен, Қызылордамен, Атыраумен, Ақтаумен тіке жолаушы темір жол қатынасын орнату;
      Щучье-Бурабай курорт аймағы, Көкшетау, Петропавл, Қарағанды

 

бағыттарында электрпоездармен қала маңына жолаушылар тасымалдауды кеңейту;

     Бурабай курорт аймағына тірелетін

Алматы-Қарағанды-Астана-Щучье-Көкшетау автомагистралын қайта жаңартуды

аяқтау;

     жылдамдық қалыпта темір жол вокзалын әуежаймен қосу үшін Есіл өзені

арқылы автомобиль көпірін және қала - Есілдің сол жақ жағалау бағытында

Есіл өзені арқылы екі көпір салу;

     халықаралық әуежай құрылысын аяқтау;

     шағын авиация және тікұшақтар есебінен жергілікті авиа желілерін

кеңейту;

     400 жолаушы/сағат өткізу қабілетті қала аэровокзал кешенін салу;

     Астана қаласының санитарлық аймағы шекаралары шеңберінде айналма

автожол жобасын жасау;

     300 км. көлемде қаланың көше-жол желілерін қайта жаңарту және

көріктендіру;

     қаланың төмен учаскелерінде жабық түрдегі нөсерлік кәріз жүйесін

кеңейтуді көздеу;

     қала тұрғындарына қосымша сапалы қызмет ету үшін шағын автобустар

паркін ұйымдастыру;


 
       айналып өтетін автожол негізінде қалада және оның сыртында электр көлігінің жаңа бағыттарын зерделеу және салуды бастау.
      Қалалық автомобиль көлігінің теріс экологиялық әсерін азайту мақсатында:
      автокөлік кәсіпорындарын қаланың шетіне және оның санитарлық аймағының сыртқы шекараларына орналастыру;
      экологиялық талаптар ескеріле отырып, қала аумағы бойынша автомай құю станцияларын орналастыруды реттестіру және отын мен жағар материалдардың экологиялық таза түрлерін сату жөнінде бақылауды күшейту;
      қала кәсiпорындарының, ұйымдарының және тұрғындарының автомобиль паркiн экологиялық талаптарға сәйкес келтiру;
      қала көшелерi мен алаңдарында, әсiресе, iрi сауда орталықтары және рыноктарында инженерлiк қамтамасыз ете отырып, автомобиль тұрақтары жүйесiн қайта ұйымдастыру;
      жаңа троллейбус желiлерiнiң құрылысы және іс жүзiндегiлерiн қайта

 

жаңарту, Қала - Сол жақ Есiлдiң жағалауы аралық трамвай желiсi құрылысы

есебiнен қалада жер үстi электр көлiгiн одан әрi дамытуды қамтамасыз ету

көзделуде.

     Қала көшелерiндегi қозғалыс қауiпсiздiгi мақсатында БАЖ жобасы

құрамында "Қала" қозғалысты автоматты басқару жүйесi іске асырылып,

қалалық жолаушылар көлiгiн бақылап отыратын бiртұтас орталық диспетчерлiк

қосын құрылатын;

     қалаға кiре берiсте жан жақты және өткiншi автокөлiк үшiн ірi

автотұрақтар ұйымдастырылатын және салынатын болады.

     Өткiншi тасымалдарды қала аумағынан шығару мақсатында:

     Солтүстiк және Шығыс өткiншi автожол айналма учаскесiнiң;

     темiр жол айналмасы құрылысы (24 километр);

     Қырқыншы станциясында жүк терминалы көзделуде.

     Қала жолаушылар көлiгiн қолдау және жаңарту үшiн, соның ішiнде

100 автобус, 100 шағын автобус және 40 троллейбус сатып алуға қаражат

қарастыру қажет.

     Телекоммуникация және байланыс жүйелерiнiң сапалы қызмет аясын

кеңейту мақсатында:

     қаланың цифрлы телекоммуникация желiлерi деңгейiн 100% дейiн

жеткiзу;

     смарт-карточка технологияларымен әмбебаб таксофондар қондыру

жөнiндегi жобаны iске асыруды жалғастыру;

     "ДАМА" спутник желiсi мүмкiндiктерiн кеңейту;

     халықаралық Коммутация Орталығы (ХКО) құрылысын аяқтау;

     желiнi жаңғырту есебiнен қала тұрғындарын телефондандыру деңгейiн

100 тұрғынға 30 бiрлiкке дейiн жеткiзу;

     монополиясыздандыруды ескере отырып, қала байланысы жүйелерiн

дамыту және бәсекелес орта құру үшiн әлеуметтiк пайымды, икемдi тарифтiк

және инвестициялық саясат жүргiзу қажет.


     3.9.2. Электр мен жылу қуаты газ және су өндiру және бөлу

     Сала дамуы қаланың қажетiн және экологиялық талаптарды ескере

отырып:

     бөлiп отыратын жылу және электр желiлерiнiң дамуын;

     тұрмыс тiршiлiктiң барлық саласында энергия үнемдеу іс-шараларын іске

асыруды;


 
       Ишим қаласынан (Россия) Петропавл; Көкшетау қалалары арқылы Қарағанды қаласын қоса отырып, жаңа газ құбыры құрылысының жобасын iске асыруды көздейді.
      Жылудың құрамды көздерін пайдалану отын-энергетика ресурстарын паЙдалану тиімділігін арттырады, экологиялық зиянды қалдықтарды және қоршаған ортаға түсетiн салмақты азайтуға мүмкiндiк бередi.
      Көмiр кен көзiнiң жақындығы ескерiле отырып, ол одан әрi пайдаланылады және аймақтың экологиялық проблемаларын шешудiң басымдығын негізге ала отырып, газға көшу мүмкіндігі көзделінеді. Электр қуатын жылыту үшін пайдалануды энергия қуатының осы түрінің құны жоғары болуынан лажсыз шара ретінде қараған жөн. Энергиямен жабдықтаудың сенімділігін қамтамасыз ету мақсатымен жеке, аудандық, қалалық қазандықтар салынуы мүмкін.
      Инженерлік желілер жергілікті жағдайлар ескеріліп, энергиялық тиімді

 

технологиялар пайдаланумен (қымтау, төсеу әдістері және басқалары)  тауар

өнімін берудің жоғары сапасын және сенімділігін қамтамасыз ете отырып,

дамыту көзделуде.

     Энергия үнемдеуші іс-шараларды іске асырудың негізі ретінде энергия

ресурстарын есепке алудың осы заманғы жүйесін енгізу көзделуде.

     Қала экономикасын энергия үнемдеу қалпына көшіру, энергетика

саласында осы заманғы технологияларды пайдалану:

     энергияның жаңа көздері құрылысынан бас тартуға;

     энергияның іс жүзіндегі көздерін барынша тиімді пайдалануға;

     атмосфераға қалдықтар шығаруды қысқартуға;

     қала энергетикалық желілерін салуға және пайдалануға қосымша

шығыстарды төмендетуге мүмкіндік береді.

     Қаланы сумен жабдықтау саласында:

     Вячеслав су қоймасынан су ағызғының үшінші тармағының құрылысы;

     Ертіс - Қарағанды арнасының суын Есіл өзенінің жоғарғы сағасына

жіберу жөніндегі құрылғының құрылысы;

     абоненттердің және тұрғындардың суды тұтынуын толық өлшеп есепке

алуын ұйымдастыру;

     қаланың салынған бөлігінде құбырларды орсыз (үңгірлеп) тарту бойынша

жаңа технологиялар енгізу;

     сумен жабдықтау және су келтіру желілерін қайта жаңарту;

     су айдаудың іс жүзіндегі кәріздік станцияларын қайта жаңарту және

жаңғырту;

     қала аэроцациясы станциясының лайлы алаңдарының кепкен тұнбасын

жарату мәселесін шешу;


 
       Талдыкөл жинақтаушы-буландырушы суын қала қажетіне: суаруға, көшелерге және жасыл желекке бүркуге, құрылыс индустриясына пайдалануға;
      Жердің жоғарғы қабаты суларын (Шерубай-Нұра өзені және Сілеті су қоймасының) және жер асты суларын (Ақмола, Рождественское, Нұра кен көздері және басқаларының) бас қаланы сумен қамтамасыз етудің қосалқы көзі ретінде қарау мүмкіндігі көзделуде.
 
      3.10. Әлеуметтік даму
      3.10.1 Тұрғын халық
      Ұзақ мерзімді келешекте бас қаланың тұрақты тұрғындарының санын 500 -700 мың адам, ал 2005 жылға дейін - 380-390 мың адам шамасында шектеу көзделуде. Бас қала тұрғындары өсуінің негізгі көздері тұрғындардың табиғи өсімі және республиканың басқа аймақтарынан реттелмелі көші қон болатыны пайымдалуда. 2005 жылы тұрғындардың туу коэффициенті 14, өлім-жітік коэффициенті - 9,8, табиғи өсімі - 4,2 болмақ.
      Тұрғындардың реттелмелі көші-қоны жаңа экономикалық және әлеуметтік мағына алуға тиісті. Бас қаланың өсуі оған республиканың басқа аймақтарынан жақсы оқып үйретілген, жоғарғы кәсіби жастарды басым тарту есебiнен неғұрлым белсендi тұрғындарды шоғырландыру жолымен қамтамасыз етiлетiн болады.
 
      3.10.2. Тұрмыс деңгейі
      Бас қаланың әлеуметтiк дамуы тұрғындардың тұрмыс деңгейi мен сапасын арттыру үшiн жағдайлар мен алғы шарттар жасауға бағдарланатын болады, бұл тұрғындардың табыстарының өсуiне, жұмыссыздықты төмендетуде, әлеуметтiк инфрақұрылымға, ақпаратқа қол жеткiзiлуiне, адам құқықтарын қамтамасыз етуде, тұрғындардың әлеуметтiк қорғау дәрежесiн арттыруда, мәдени, ұлттық және дiни қатынастарды жақсартуда жатыр.
      Шағын және орта кәсiпорындар түрiнде іс жүзiндегi өндiрiстердi кеңейту және жаңаларын ашу, олардың негiзiнде жұмыс iстеушiлер санын өсiру есебiнен экономикалық қызметтiң барлық саласында жұмыс орындары санын арттыру көзделуде. Жұмыс iстеушiлердiң негiзгi үлесi қызмет көрсету аясына келетiн болады. Ресми жұмыссыздық деңгейi 3-4%-дан аспайтын болады.
      Кедейлiк шегiнен төмен тұратын адамдар саны азайтылмақ. Тұрғындардың ақшалай табыстары 1,9 есе өсетiн болады.
 
      3.10.3. Бiлiм беру және ғылым
      ХХI ғасыр технологияларын игеруге және Қазақстанның болашақ гүлденуiн қамтамасыз етуге қабiлеттi адам ресурстарын қалыптастыру аясы ретiнде бiлiмнiң жаңа мазмұнын дамыту көзделуде.
      Мектепке дейiнгi және орта жалпы бiлiм беру ұйымдарының саны тұрғындардың өсуiне сәйкес артатын болады және белгiленген нормативтерге жетедi. Мектеп жасындағы балаларды мiндеттi жалпы орта бiлiммен толық қамтуға қол жеткiзiлетiн болады. Бiлiм беру ұйымдарында 5-6 жастағы балаларды мiндеттi мектеп алды даярлау көзделуде.
      Кемi 5 орта мектеп, сондай-ақ 5 орта мектепке және немiс iзгiлiк-бiлiм беру кешенiне жапсар құрылыс салу жоспарлануда. Республиканың дарынды балалары үшiн қазақ тiлi мен әдебиетiн тереңдетiп оқытатын Республикалық мектеп-интернат бөлiмiн ашу белгiленiп отыр.
      Жетiм балалар және ата-аналарының қарауынсыз қалған балалар үшiн балалар үйiн, дамуында кенжелеп қалған балалар үшiн мектеп-интернат ашу көзделуде. Мектепке дейiнгi және орта жалпы бiлiмнiң, соның iшiнде мемлекеттiк тiлде оқытатын ұйымдар желiсi одан әрi дамытылмақ.
      Оқу орнын және бiлiмдiк бағдарламалар таңдауға азаматтардың еркiндiк құқығын іске асыруға мүмкiндiк беретiн бiлiм берудiң мемлекеттiк емес ұйымдары одан әрi дамитын болады.
      "Бағыт" орта жалпы бiлiмдiк (бейiндi) мектебін кәсiптік мектеп етiп қайта ұйымдастыру, аграрлық техникалық колледжін экономика, технология және тамақ өндiрiсiн стандарттау колледжi етiп қайта бейiмдеу жолымен бастауыш және орта кәсіптiк бiлiм оқу мекемелер желiсi сақталатын және одан әрі дамитын болады.
      Қазақ тiлiнде оқытылатын орта кәсiптiк бiлiмi бар бiлiкті жұмысшылар мен мамандар даярлау ұйымдастырылмақ және даярланбақ.
      Қалалық бюджет есебінен кәсіптік мектептерге және колледждерге оқушылар қабылдауды кеңейту көзделуде.
      Ғылым мен өндiрiс арасындағы байланыс нығайтылып, одан әрi даму алады. Осы саясат шеңберiнде дәстүрлi оқу процесiмен және кәсiпкерлiкпен, ғылыми зерттеулермен, жаңалықты қызметпен ұштасатын, оқу ғылыми-өндiрiстiк процесс (университет - технопарк) болып табылатын, ұйымдық құрылым жасалмақ.
      Бас қалада биологиялық және аграрлық бейіндегі ғылыми орталықтар, атап айтқанда, ботаника бауын жасау көзделуде.
      Жаңа ғылыми орталықтар даярланған жоғары білікті ғылыми және педагогикалық кадрлар ағынынан ықпал ететін болады.
      Бас қаланың ғылыми-техникалық әлеуетін дамыту үшін қажетті мамандықтар бойынша диссертациялық кеңестер желісі кеңейтілмек.
 
      3.10.4. Денсаулық сақтау
      Денсаулық сақтау жүйесін дамыту медициналық көмекке қол жеткізу деңгейін сақтауға және дәйекті арттыруға, саланың алдын алушылық бағыттылығын, оның осы заманғы талаптарға және қоғамның нарықтық жағдайларына сәйкестігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
      Бас қаланың тұрғындарына медициналық қызмет ету жүйесін одан әрі жетілдіру көзделуде, ол денсаулық мекемелерінің меншік нысандарына қарамастан сапалы және толық көлемде медициналық көмекпен қамтамасыз етілуге тиіс.
      Бас қаланың денсаулық сақтау жүйесі дамуының басым бағыттары:
      тұрғындарға бастапқы материалдық-санитарлық көмекті қамтамасыз ету;
      жалпы практикалық дәрігерлер, отбасылық дәрігерлер институтын дамыту, отбасылық дәрігерлік амбулаторияларды енгізу;
      денсаулық сақтаудың материалдық-техникалық базасын нығайту, алдын ала емдеудің, диагностикасын және емдеудің осы заманғы технологияларын енгізу;
      денсаулық сақтауды қаржыландыруды қымбат тұратын стационарлық көмектен амбулаториялық-емханаға қайта бағдарлау;
      жұқпалы аурулардың алдын алу және төмендету жөнінде жұмысты күшейту, қаланы әлеуметтік мәнді аурулардан да аумақ ретінде сертификаттау;
      Медицина Академиясы негізінде медициналық білім жүйесін жетілдіру және медицина ғылымын дамыту;
      халықаралық ынтымақтастықты дамыту және денсаулық сақтауға шетел инвестицияларын тарту;
      салауатты өмір салты жүйесін қалыптастыру;
      бас қала тұрғындарының санитарлық-эпидемиологиялық саулығын қамтамасыз ету болмақ.
      Денсаулық сақтауды дамыту бағдарламасы шеңберінде жедел жәрдемнің жаңа қалалық станциясының құрылысы, аз қамтылған азаматтар үшін муниципальдық аурухана, темір жол ауруханасы негізінде үш клиникалық-диагностикалық емхана, республикалық клиникалық аурухана және N 5 балалар емханасы, 50 төсектік баспана, 50 төсектік дағдарыс орталығы және медбикелік күтімдегі аурухана ашу жоспарлануда.
      2005 жылы тұрғындарға кепілді медициналық көмек көлемі 2273,7 млн. теңге болады.
 
      3.10.5 Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй рыногы
      Астананың бас қала ретінде дамуы тек әкімшілік және іскерлік қызметтерді жүзеге асыруды емес, тұрғындар тұрмысының, өмір сүру жағдайының жоғары сапасы мен деңгейіне жетуді пайымдайды. Осыған байланысты бас қаланың тұрғын үй құрылысы басым даму алады.
      Қала құрылысы сәулет-қала құрылысы кеңесiнiң ұсынымдарын ескере отырып даму бас жоспарына сай салынатын болады.
      Бас қаладағы үй саясатының негiзгi бағыттары:
      халықаралық стандарттарға сәйкес келетiн көркейту деңгейiмен, қаланың климаттық жағдайларын ескере отырып аса жайлы жаңа тұрғын үйдiң құрылысын таңдау;
      тұрғындардың қажетін және әл-ауқатын ескере отырып оларға ұсынылатын тұрғын үйдiң сан алуандығын (көп қабатты үйлер, коттедждер, дербес салынатын үйлер) арттыру;
      ведомстволық, муниципальдық және жеке меншiк дербес тұрғын үйлердi ұтымды ұштастыру;
      өркениеттi тұрғын үй нарығын қалыптастыру риэлтер бизнесiн дамыту болмақ.
      Осы заманғы талаптарға сәйкес келмейтiн ескi салынған үйлердi анықтау және бұзу мақсатымен бар тұрғын үй қорын түгендеу көзделуде. Түгендеу нәтижесiнде, қайта жаңартудан кейiн аз қамтылған, әлеуметтiк әлсiз азаматтар үшiн муниципальдық тұрғын үй ретiнде және күрделi жөндеуге және жаңғыртуға жататын, ескi құрылыста салынған тұрғын үйлерден көшiрiлген азаматтардың уақытша тұруы үшiн пайдалануы мүмкiн үйлердi анықтау жөн.
      Жыл сайын кемi 130 мың шаршы метр тұрғын үй бере отырып, тұрғын үй құрылысына 2001 жылғы 6,6-ан 2005 жылы 7,2 млрд. теңгеге дейiн жұмсалатын болады.
      Тұрғын үй құрылысын қаржыландыру кезiнде республикалық бюджет қаражатынан кәсiпорындардың және ұйымдардың өз қаражаттарына, тұрғындар қаражатына, шетелдiк инвестицияларға бiртiндеп көшу жүзеге асырылатын болады. Жеңiлдiк жағдайларда дербес тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзiмді ипотекалық несиелендiру, сондай-ақ құрылыс жинақтары жүйесi одан әрi дамитын болады. Тұрғын үй құрылысы бағдарламасымен ипотекалық несиелендiру тетiгiн жетiлдiру, қосымша инвестициялық қаражат тарту үшiн жағдайлар жасау көзделедi.
      Тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың қосымша көздерi:
      тұрғын үйлерді бұзудан кейiнгi босаған жер алаңдарын сатудан;
      арнайы тұрғын үй құрылысына муниципальдық бағалы қағаздар шығарудан алынған қаражат болуы мүмкiн.
 
      3.10.6. Мәдениет және спорт
      Бас қаланың өзiндiк мәдениетiнiң, қазақ ұлттық мәдениетiнiң, барлық басқа ұлттық мәдениеттiң түлеуiн және дамуын, Қазақстан халықтарының мәдени-рухани дамуының үздiк жетiстiктерiн насихаттауды және таратуды көрсететiн бiртұтас мәдени-ақпараттық кеңiстiк қалыптастыру көзделуде.
      Талантты жастарды қолдау бағдарламасы жүзеге асырылады. "Шабыт" шығармашылық жастарының дәстүрлі фестиваль-конкурсын жалғастырылатын болады.
      Мәдени және спорттық ұйымдар желiлерiн құру көзделуде. 2000-2500 орындық орталық залы бар мемлекеттiк филармония, 2500 орындық осы заманғы манежі бар мемлекеттiк цирк, жыл бойы iстейтiн хайуанаттар паркiн, Есiл өзенi жағасында аквапарк, көрме орталығы құрылысы салынбақ. Ботаникалық бау және дендрарийдiң негiзiн салу, этно-мемориалдық парктi одан әрi дамыту, "Жерұйық" жаңа паркi құрылысы, "Жастар" сарайын, орталық мәдениет және демалыс паркiн қайта жаңарту көзделуде.
      Салауатты және белсенді өмір салтын қалыптастыру мақсатында, қала паркінде футбол алаңдары кешені, ипподром, велосипед жолы, ат спорты кешені, теннис алаңдары, жаттығу жайлары, ескек арнасы, мұз спорты сарайы және шаңғы тебу сүрлеуі салынатын болады.
 
      3.10.7. Туризм
      Астана қаласының тартымды туристік кейпін жасау бас қаланың бәсекеге қабілетті туристік-тыңайту саласын қалыптастыру туризмді дамытудың стратегиялық мақсаты болып табылады.
      Астанада үкіметтік мекемелердің және дипломатиялық корпустың, іскер және қаржы құрылымдары өкілдерінің шоғырлануы әртүрлі мемлекеттер өкілдерінің қатысуымен бизнес-форумдар, конференциялар және симпозиумдар өткізудің шарты болып табылады, осыған байланысты көрмелік экспозициялық-жәрмеңкелік кешен салу өзекті болып табылады.
      Астана қаласында жыл сайын туристік көрме өткізу, негізгі халықаралық туристік көрмелерге қатысу, жоғары сапалы жарнамалық материалдар, жол көрсеткіштер шығару және шет елдерде тарату, Интернет ғаламдық желісінде бас қаланың және ірі туристік фирмалардың WЕВ-сайтын жасау көзделуде.
      Астана қаласында туристік қызметті дамытудың негізгі бағыттары:
      экологиялық туризм. Туристер тартудың қосымша факторы сафари-туризм, орнитологиялық флоритикалық туризм, шетел туристерінің "көшпелі тұрмыс" жағдайларында болу, шеттураңшылық, балық аулау болуы мүмкін. Шортанды-Бурабай курорт аймағының, "Қорғалжын" қорығының жақындығы экологиялық туризмді дамыту келешегінің шарты, осыған байланысты аңшылық шаруашылығы инфрақұрылымын жасау көзделуде;
      объектілері бас қаланың жаңа сәулетті келбеті, осы заманға мәдени мекемелер, қаланың әсем табиғи төңірегі болып табылатын ішкі танымдық туризм және демалыс.
      Шортанды-Бурабай курорт аймағында осы заманғы халықаралық стандарттарға сәйкес келетін шипажайлар, демалыс үйлері және балалар сауықтыру қосындарының құрылысы көзделуде.
      Тұрғындардың негізгі бөлігінің төлем қабілетіне сай келетін, орташа сыйымдылықты арзан қонақ үйлер, қала кіре берісінде өткінші жолаушылар үшін қолайлы жол бойғы күту үйлері және кемпингтер желісін қалыптастыру жалғастырылатын болады.
      3 жұлдызды муниципальдық қонақүй, ақпарат орталығы, туристік және қонақ күту бизнесі мамандарын, экскурсия жүргізушілер, аудармашы-жолбасшылар оқыту жөніндегі орталық кіретін, арнайы кешенді туристік орталық құрылысы көзделуде.
 
      4. Аймақаралық шаруашылық-экономикалық байланыстар
 
      Астана қаласы өнеркәсібін оны азық-түлікпен және осы заманға құрылыс материалдарымен қамтамасыз етумен байланысты салалардың басым дамуына біртіндеп қайта бағдарлау, сондай-ақ басқа салаларды материал көп жұмсалмайтын жоғары технологияға ауыстыру республиканың басқа аймақтарынан және импорт бойынша шикізат және материалдар беруге тәуелділікті белгілі бір дәрежеде төмендетумен қатар жүретін болады. Қалада және облыста шығарылуы экономикалық тиімсіз, құрылысына арналған шикізаттардың және материалдардың Астана қаласына жеткiзiлуi сақталады және өсе түсетiн болады.
      Сонымен бiрге, жаңа өндiрiстердiң дамуы неғұрлым бәсекеге қабiлетті берушiлер және өнiм түрлерiн нарықтық қағидаттарда таңдауға негiзделген жаңа байланыстарды жолға қоюды қажет етедi.
      Астана қаласының дамуы бас қаланың елдiң басқа аймақтарымен шаруашылық-экономикалық байланыстарының белгiлi бiр дәрежеде өзгеруiне және кеңеюiне, экспорт пен импорт географиясының және номенклатурасының өзгеруiне әкеледi.
      Бас қала Астанада жүзеге асырылып жатқан, қала құрылысы және экономикалық процестердiң әсерімен елдің өндіргiш күштерін оңтайландыру бағытында аймақтық және аймақаралық байланыстардың жаңа мультипликативтiк үрдiстерi және жүйесi қалыптасуда.
      Аймақаралық экономикалық байланыстардың күшеюi бас қаланың ел экономикасына жаңа саяси және экономикалық-географиялық ықпалмен байланыстырылуда. Бұл процестер қаланың сол жақ жағалау бөлiгiндегi құрылыстың үлкен көлемiмен және оның қазiргi бөлiгiн қайта жаңартумен байланысты одан әрi жедел дамитын, сауда-экономикалық өзара қарым-қатынастардың жаңа аймақтық тәсiмдерiн қалыптастырудан, тiкелей байланыстар және берiлiмдер орнатудан көрiнедi.
      Бас қала аумағын кешендi салу жөнiндегi және оның осы заманғы сәулеттiк-көркем кейпiн қамтамасыз ету талаптарына сәйкес, Қазақстанның жұмыс iстеп тұрған кәсiпорындары негiзiнде жаңа жоғары сапалы құрылыс материалдары мен бұйымдарын шығарудың көлемiн арттыру, өндiрiстерiн игеру қажет:
      Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Оңтүстiк Қазақстан облыстары кәсiпорындарында цемент;
      Семей, Қарағанды және Рудный қалаларында жұмыс істеп тұрған зауыттарын қайта жаңарту негiзiнде әрлеу және безендiру кiрпiшi;
      автомобиль жолдары құрылысы және жолды қайта жаңарту үшiн Павлодар мұнай өңдеу зауытында битумның жаңа жоғары сапалы маркiлерi;
      негiзгi бөлiгi қазiргi уақытта Ресейден әкелiнетiн, құрылыс үшiн қажетті сортты металл қақтамасы және металл материалдарының басқа түрлерi;
      су өткiзгiштер және кәрiз желiлерi құрылысы үшiн үлкен диаметрлi құбырлар;
      Семей, Павлодар және Талдықорған қалалары кәсiпорындарында кабель өнiмiнiң кеңейтiлген сортын;
      Степнагор және Қарағанды қалаларының линолеум шығару бойынша жұмыс істемей тұрған зауыттарында жоғары сапалы линолеум және басқа да еден қаптамалары.
      Сонымен бiрге аймақаралық алыс-берiс және экспорт үшiн Астана қаласының, кәсіпорындары мен ұйымдары ұсынатын өнімдердің, жұмыстар мен қызметтердiң көлемi және номенклатурасы кеңейетiн болады.
      Астана қаласында құрылыс материалдарының, бөлшектерiнiң және конструкцияларының жаңа озық түрлерiн игеру (алюминийден, пластмассадан, металлпластиктен, ағаштан) республиканың басқа аймақтарына және экспортқа өнiм берудiң номенклатурасын және көлемiн кеңейтуге мүмкiндiк бередi.
      Орта мерзiмдi келешекте Ақтау қаласында әртүрлi мақсаттағы полистрил және Атырау қаласында полипропилен өндiрiстерiн қалпына келтiру көзделуде, бұл Астана қаласында шағын кәсiпкерлiк негiзiнде пластмассадан аралық және түпкi тұтыну өнiмдерi өндірiстерін жедел дамыту үшін мүмкiндiктер туғызады. Мұндай өнiмдердiң артығы республиканың басқа аймақтарына, Ресейге және Орталық Азия елдерiне экспортқа шығарылуы мүмкін.
      Астана қаласында құрылғалы отырған технопарктер және лазерлiк технологиялар орталығы аймақаралық байланыстарды дамыту және экспортты арттыру үшiн ерекше маңызға ие болады. Республиканың бас қаласы соның ішiнде экспортқа ғылым көп жұмсалатын және жоғары технологиялар мен өнiмдер таратуға мүмкiндiк алады.
      Белгiленiп отырған iс-шараларды iс жүзiне асыру инвестициялар, жоғары және ғылым көп жұмсалатын технологиялар мен өнімдер өткiзудің орталығы ретiнде бас қаланың жаңа кейпiн жасайды.
      Қаланың дамуы тұтастай ел экономикасына едәуiр әсер етедi және мынандай сатып алу және сату есебiнен ел экономикасында тиiстi мультипликативтiк қимыл туғызады:
      шикiзаттар, материалдар және құрал-жабдық;
      ұзақ пайдаланатын тауарлар;
      азық-түлiк, дәрi-дәрмектер және басқа нәрселер.
      Бұл, өз кезегiнде, жаңа жұмыс орындары санының өсуiне, тұрғындардың жұмыспен қамтылуына, өз өнiмдерiн Астана қаласына беретiн отандық кәсiпорындардың пайдасының өсуiне әкеледi.
      Астана қаласы кәсiпорындарының басқа аймақтарға өнiмдер берудi кеңейтуi тұрғындардың сұранысын жақсы қанағаттандыруға және бәсекелестiктi дамытуға әкеледi, соның есебiнде рынокта тауарлар мен қызметтердi бағасы төмендейтiн болады.
 
      5. Бағдарламаны iске асыру тетiгi
      Бағдарламаны республикалық деңгейде орындау үшiн оны іске асыру жөнiндегi Iс-шаралар жоспары әзiрленген, онда белгiленген iс-шараларды кезең-кезеңмен орындау көзделген. Iс-шаралардың кешенділiгi өкiмет пен басқарудың республикалық және жергiлiктi органдарының қызметін барынша үйлестiруге және мүмкiндiктерiн шоғырландыруға мүмкiндiк береді. Бағдарламаны iске асыру тетiгiнiң тиімдiлiгi Астана қаласының тұрмыс-тiршiлiк жүйесiнiң барлық бағыты бойынша мақсаты бағытталған және келiсiмдi iс-қимылдармен қамтамасыз етiледi.
      Бұдан басқа, Бағдарламаны iске асырудың нақты шаралары мен тетiктерi Қазақстан бас қаласын дамытуды көздейтiн республикалық, аймақтық және салалық бағдарламаларда көрiніс табатын болады.
 
      6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздері
      Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005 жылға дейiнгi мемлекеттiк бағдарламасын iске асыруға республикалық және жергiлiкті бюджеттердiң, кәсiпорындардың, ұйымдардың және тұрғындардың қаражаты, халықаралық ұйымдардың гранттары пайдаланылатын болады.
      2001-2005 жылдарға осы бағдарламаны iске асыруға республикалық және жергiлiктi бюджеттер қаражатына есептi қажеттiлiк 255 млрд. теңге болады. Республикалық және жергiлiктi бюджеттер қаражатының нақты көлемi тиiстi жылға бюджеттер қалыптастыру кезiнде айқындалған мүмкiндiктерге сүйене отырып белгiленетiн болады. 2005 жылға шетелдік инвестициялар көлемi 2001 жылмен салыстырғанда 2 есе өсуi мүмкiн және олардың жыл сайынғы көлемі 150 млн. АҚШ долларына дейінгі мөлшерде күтілуде. Олар негізінен, қызмет, қонақ күту және мейрамхана бизнесіне, сондай-ақ жылжымайтын мүлікпен операцияларға бағытталатын болады.
      2001-2005 жылдарда шетелдік инвестицияларды, кәсіпорындардың және ұйымдардың, сондай-ақ тұрғындардың қаражатын қоса алғанда, негізгі капиталға инвестициялардың жалпы көлемі 452 млрд. теңге болады.
 
      7. Бағдарламаны іске асырудан күтіліп отырған нәтижелер
      2005 жылға дейінгі кезеңге "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" атты Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының мемлекеттік бағдарламасы шараларын іске асыру нәтижесінде тиісті қызметтік-салалық құрылымымен және өндірістік-әлеуметтік инфрақұрылымымен, тыныс-тіршілікті қамтамасыз ету жүйесімен, қала жасау құрылымымен және сәулеттік-техникалық шешімдердің жоғары деңгейімен егемен Қазақстанның бас қаласы ретінде Астана қаласының жедел әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін негіз қаланатын болады.

 

     Қалада тек әкімшілік және іскерлік қызметтерді жүзеге асыруға емес,

халықтың тұрмыс деңгейінің және әл-ауқатының жоғары деңгейіне қол

жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін, сондай-ақ аймақаралық

интеграциялық байланыстарды нығайту жолымен елдің барлық аймағының дамуына

және гүлденуіне ықпал ететін жарасымды дамыған бас қалалық орта

қалыптасады.


     * Анықтама үшін: теңгенің АҚШ долларымен алғандағы 2000 жылғы бағамы

орташа (бағалау) - 142,4.



Мамандар:

     Багарова Ж.А.

     Икебаева А.Ж.






Егер Сіз беттен қате тапсаңыз, тінтуірмен сөзді немесе фразаны белгілеңіз және Ctrl+Enter пернелер тіркесін басыңыз

 

бет бойынша іздеу

Іздеу үшін жолды енгізіңіз

Кеңес: браузерде бет бойынша енгізілген іздеу бар, ол жылдамырақ жұмыс істейді. Көбінесе, ctrl-F пернелері қолданылады