Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк жастар саясатының тұжырымдамасы туралы" 1999 жылғы 28 тамыздағы N 73 N990073_ өкiмiмен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк жастар саясатының тұжырымдамасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді:
1. Қоса беріліп отырған "Қазақстан жастары" бағдарламасы (бұдан әрi -
Бағдарлама) бекiтiлсiн.
2. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету жөнiндегi қызметтi бақылау
мен үйлестiру Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық
келісiм министрлiгiне жүктелсiн.
3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2001 жылғы 17 ақпандағы
N 249 қаулысымен
бекітілген
Қазақстан жастары
Бағдарламасы
ПАСПОРТ
Бағдарламаның атауы "Қазақстан жастары" бағдарламасы
Әзiрлеуге негiздеме Қазақстан Республикасы Президентiнiң
"Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк
жастар саясатының тұжырымдамасы туралы"
1999 жылғы 28 тамыздағы
N 73 өкiмi
.
"Қазақстан Республикасы Үкiметiнің
2000-2002 жылдарға арналған iс-қимыл
бағдарламасын iске асыру жөнiндегi
iс-шаралардың жоспары туралы" Қазақстан
Республикасы Yкiметiнiң 2000 жылғы 7
наурыздағы N 367
қаулысымен
бекiтiлген Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң 2000-2002 жылдарға арналған
iс-қимыл бағдарламасын iске асыру жөнiндегi
iс-шаралардың жоспарының 4.5.1.4-тармағы.
"Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк
жастар саясаты тұжырымдамасын жүзеге асыру
жөнiндегi 2000 жылға арналған iс-шаралар
жоспары туралы" Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң 2000 жылғы 1 наурыздағы
N 336
қаулысымен бекiтiлген
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік
жастар саясаты тұжырымдамасын жүзеге асыру
жөнiндегi 2000 жылға арналған iс-шаралар
жоспарының 23-тармағы.
Қысқаша мазмұны Бағдарлама Қазақстан Республикасы
мемлекеттiк жастар саясатының негiзгi
бағыттары бойынша iс-шаралар кешенiн
қамтиды.
Бағдарламаның iске асырылу 2001-2002 жылдар
мерзiмi
КIРIСПЕ
"Қазақстан жастары" республикалық бағдарламасы "Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000-2002 жылдарға арналған iс-қимыл бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жоспары туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 7 наурыздағы N 367 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000-2002 жылдарға арналған iс-қимыл бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жоспарының 4.5.1.4-тармағына, "Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк жастар саясаты тұжырымдамасын жүзеге асыру жөнiндегi 2000 жылға арналған iс-шаралар жоспары туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 1 наурыздағы N 336 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк жастар саясаты тұжырымдамасын жүзеге асыру жөнiндегi 2000 жылға арналған iс-шаралар жоспарының 23-тармағына сәйкес әзiрлендi және мемлекеттiк жастар саясаты дамуының 2001-2002 жылдарға арналған негiзгi бағыттарын айқындайды.
Бағдарламаны әзiрлеу мен оны дайындауға Қазақстан Республикасы Үкiметiнің 2000-2002 жылдарға арналған iс-қимыл бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жоспарына енгiзу Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк жастар саясатының тұжырымдамасы туралы" 1999 жылғы 28 тамыздағы N 73 өкiмi қабылдануына байланысты бастама жасалды.
ПРОБЛЕМАНЫҢ ҚАЗIРГI ЖАЙ-КҮЙIН ТАЛДАУ
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖАСТАРЫНЫҢ
ӘЛЕУМЕТТIК-ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ
Қазақстан Республикасының Статистика жөнiндегi агенттiгiнiң мәлiметi бойынша 1999 жылғы халық санағы кезiнде тiркелгендер саны 14 953 100 адам болды. 15 пен 29 жас аралығындағы азаматтардың жалпы саны - 3 787 700 адам немесе халықтың жалпы санының 25,7 пайызы.
Жас қазақстандықтардың жалпы саны 1989 және 1999 жылдар арасында 470 600 адамға кемiген.
Статистикалық мәлiметтер жас буынның белсендi урбанизациялануы мен маргинализациялануы процестеріне, тұрғындардың ауылдық жерден көшуiне байланысты өзектi проблемалардың бар екендiгiн және туындау ықтималдығын көрсетiп отыр. Мысалы, қалалық жерде тұратын жастардың жалпы саны 2 112 500 адамды, ауыл жастары 1 685 100 адамды құрайды.
1997 мен 1999 жылдар аралығында ауыл жастарының саны 158 мың адамға
азайды (1 843 489 адамнан 1 685 100 адамға дейiн).
Демографиялық статистиканы талдау ел тұрғындарымен салыстырғанда
жастар құрылымында айырмашылықтар бар екендiгiн көрсетедi. Егер
тұрғындардың жалпы құрылымында ер адамдардан әйел адамдар саны басым
болса, ал 15 пен 29 жас аралығындағы тұрғындардың жыныс құрамы ер адамдар
санының басымдығын көрсетедi (1-кесте).
1-кесте. Жас тұрғындардың жыныстық бөлiнiсi
(жыл басында, мың адам)
--------------------------------------------------------
Жас топтары ! Ер ! Әйел
--------------------------------------------------------
0-14 жас 2184,7 2089,4
15-29 жас 1901,2 1886,4
--------------------------------------------------------
Жыныстық сипатқа сай сақталып отырған туу динамикасына қарап, түрлi жыныстар арасында жуық арада тепе-теңдiк орнайтындығын айтуға болады.
1995 пен 1999 жылдар аралығында елдегi туудың ортақ коэффициентi 25,8 пайызға төмендедi.
Туудың айтарлықтай төмендеуi 25-тен 29-ға дейiнгi жастағылар арасында 1996 жылдан берi байқалған.
Осы тұрғыда жастардың өз iшiндегi демографиялық даму болжамы тұрғындардың туу-көбеюi проблемасының одан әрi шиеленiсе түсуi мүмкiн екендiгiн көрсетедi.
Қолайсыз демографиялық ахуал мен өлiм-жiтiмнiң жалпы коэффициентiнiң өсуiне байланысты айқындалған үрдiстер жастар арасында да даму үстiнде.
Жас азаматтар өлiмiнiң негiзгi себептерi iшiнде жұқпалы және паразиттiк сырқаттар, қан айналымы жүйесi аурулары аталып отыр.
Жастар арасындағы өлiм-жiтiмнiң өсуiне әлеуметтiк сипаттағы жағдайлар (бақытсыз жағдайлар, кiсi өлтiру мен суицид, улану, жарақаттар мен туабiттi дерттер) көрсеткiшi де қомақты.
Елдегi демографиялық ахуалдың бiрден-бiр басты көрсеткiшi неке-отбасылық қатынастар болып табылады.
1999 жылғы жағдай бойынша жастар арасында 64001 адам тiркелiп, некеде тұрған.
Некеге тұрудың неғұрлым жоғары белсендiлiгi орта буындағы жастар топтарында байқалады. Неке қатынастарының "есею" үрдiсi аңғарылады.
Неке мен ажырасу туралы ресми статистиканың мәлiметтерi бойынша соңғы жылдары отбасылық қатынастардың ресми тiркелуi барынша азайған. Егер 1989 жылы 165 400 неке тiркелсе, 1999 жылы бұл көрсеткiш 64001-ді құраған.
Некенi бұзудың басым саны жасы 30-ға дейiнгi бiрiншi некеде тұрған ерлер мен әйелдер арасында - 7230 ажырасу (салыстыру үшiн - 30 жастан жоғары ерлi-зайыптылар арасында ажырасу саны - 3688).
Жастар үшiн iс жүзiндегi әрi ықтимал көшi-қой мәселесi өзектi болып қалып отыр. Бұл процестiң республика үшiн айтарлықтай әлеуметтiк және экономикалық салдары болуы мүмкiн.
1999 жылдың соңына қарай iшкi көшi-қонға қатысушылар саны - 15-тен 29-ға дейiнгi жастағыларда 66479 адам, яғни аталған процестерге тартылғандардың 34,1 пайызы болған.
Iшкi көшi-қонға бәрiнен бұрын ауыл жастары тартылған. Олардың негiзгi
тобы үлкен қалаларға бағыт алған. Статистика мәлiметтерi 1999 жылы қалалық
жерге қоныс аударған жастар саны 29978 адамды құраған.
1999 жыл аяғына шейiн iшкi көшi-қонға 15 пен 29 жас аралығындағы
61891 бозбала мен бойжеткен тартылған. Олардың басым бөлiгi - 49329 адам
Қазақстаннан шет жерлерге кеткен. Кеткен жастардың жалпы пайыздық саны
25,1 пайыз.
Көшi-қон салдарларының, оның сақталуы мен жандануының мейлiнше терiс
әрi жiтi айқындалған сұлбасы бар. Республика тiптi таяу болашақта жоғары
бiлiктi еңбек ресурстарынан айырылу проблемасына тап болуы мүмкiн. Әдетте,
кетiп жатқандар қазiргi жағдай аса қажет ететiн ғылымдар мамандары, кәсiп
иелерi.
2. БIЛIМ АЛУ
Қазiргi қазақстандық жастар алдында сапалы бiлiм алу мәселесi өткiр
тұр.
Қазақстан жастарының кәсiби-оқу процесiн бүгiнгi күнi 722 оқу орны
жүзеге асырып отыр.
1995 пен 2000 жылдар кезеңiндегi салыстырмалы өзгерiс жоғары оқу орындарының (бұдан әрi - ЖОО) 51-ге көбейгендiгiн көрсетедi. Соңғы бiр жылдың өзiнде олардың саны 19 бiрлiкке көбейдi. ЖОО-да оқып жатқандар саны қазiргi уақытта 99535 адамды* құрайды.
ЖОО санының көбеюi көп жағдайда мемлекеттiк емес жоғары оқу орындарының көбеюi есебiнен болып жатыр.
Осыған байланысты негiзгi бағыты бiлiм беру кеңiстiгiндегi нақты сұлбаларды айқындайтын мемлекеттiк оқу стандарттарын одан әрi енгiзу проблемасы туындайды.
Статистика мәлiметтерi жоғары бiлiмi бар бiтiрушiлердің саны анағұрлым өскендiгiне дәлел. Соңғы оқу жылында Қазақстанның жоғары бiлiм инфрақұрылымы жоғары бiлiмдi 55445 маманды даярлап шығарды. 1998/1999 бен 1999/2000 жылдар аралығында олардың саны 3675 адамға өстi.
Колледждер саны 2000 жылы 274 бiрлiктi құрады. Маман түлектер саны 1999/2000 жылдары 51913 адам болды. Бесжылдық өзгерiстер динамикасы арнайы кәсiби орта бiлiмi бар мамандар санының кемiгенiн көрсетедi (9510-ға).
Мұндай кему еңбек рыногындағы сапалық құрамның деңгейiне айтарлықтай ықпал етуi мүмкiн. Бүгiнгi таңдағы көптеген шаруашылық салалары (мейрамхана мен қонақ үй iсi, қызмет көрсету саласы, автомобиль жөндеу және т.б.) қызметiне қарай жоғары бiлiктi мамандарға (жоғары бiлiмдi) зәру емес, әйткенмен белгiлi бiр кәсiби тәжiрибенi керек етедi. Ондай қызметкерлердi колледждер даярлайды. Сонымен бiрге тиiстi техникалық бiлiмi бар түлектердiң азаюы өнеркәсiп өндiрiсiндегi еңбекпен қамту саласына да барынша өз әсерiн тигiзiп отыр.
Сонымен бiр мезгiлде, кәсiби мектептердiң саны күрт азайды. Бес жыл iшiнде 146 объект қысқартуға түстi де, қазiргi уақытта олардың саны 304 кәсiби мектептi құрайды. Егер соңғы жылда жоғары оқу орындары мен колледждерде бiтiрушiлер санының бiршама өскендiгi байқалса, кәсiби мектептерде ондайлар саны тұрақты әрi үздiксiз азаю үстiнде (1996 жылғы 79017-ден 2000 жылғы 41527-ге дейiн).
Көрсетiлген проблемалар, әсiресе өнеркәсiп өндiрiсi үшiн мамандар даярлау қалыптасқан жағдайды тұрақтандыратын бiрқатар шараларды қабылдауды талап етедi. Бiрiншi кезекте орта мектеп оқушыларын кәсiби оқытуды аймақтық еңбек рыногының ерекшелiктерiне қарай бағдарлау қажет. Сондай-ақ
кәсiби мектептер мен колледждердiң шағын және орта бизнестi қолдау
орталықтарымен, Кәсiпкерлер мен өнеркәсiпшiлер одақтары
қауымдастықтарымен, Қазақстан фермерлерiнiң ұлттық федерациясымен және
өзге де экономикалық құрылымдармен байланысын дамытып, тереңдете түсу
қажет.
_______________________________
* Мемлекеттiк емес ЖОО-лар санынсыз
3. ЖАСТАРДЫ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
Жастардың әлеуметтiк-экономикалық жағдайының деңгейiн айқындайтын
негiзгi фактор еңбек саласы болып табылады. Халық шаруашылығы салаларында
жалданып жұмыс iстейтiндердiң жалпы санына шаққанда жастар соңғы орында
тұрған жоқ.
2-кесте. 16-29 жастағы жалданып (ақы төленетiн) жұмыс
iстейтiнде санының бөлiнуi
---------------------------------------------------------------------------
Барлығы ! 1995 ! 1996 ! 1997 ! 1998
!---------------!---------------!---------------!---------------
!Жалданып жұмыс !Жалданып жұмыс !Жалданып жұмыс !Жалданып жұмыс
! iстейтiндер ! iстейтiндер ! iстейтiндер ! iстейтiндер
! саны ! саны ! саны ! саны
!---------------!---------------!---------------!---------------
Экономика !Абсолют.!Жалпы !Абсолют.!Жалпы !Абсолют.!Жалпы !Абсолют.!Жалпы
салалары !тiк саны!санына!тiк саны!санына!тiк саны!санына!тiк саны!санына
бойынша ! !шақ. ! !шақ. ! !шақ. ! !шақ.
! !қанда.! !қанда.! !қанда.! !қанда.
! !ғы % ! !ғы % ! !ғы % ! !ғы %
---------------------------------------------------------------------------
1148953 23,7 952295 23,2 793641 23,4 698793 24,2
---------------------------------------------------------------------------
Жалданып жұмыс iстейтiндер саны статистикалық көрсеткiшiнiң салыстырмалы өсiмi халық шаруашылығында жастар үлесiнiң төмендеп келе жатқандығын көрсетедi. 1995 жылы олардың саны 1148953 адам болса, 1998 жылы 698793 адам болған. Үш жылда жас жұмысшылар саны 450160-қа дейiн төмендеген.
Экономика салаларындағы жастар санының бөлiнуi олардың қандай салаларда басым екендiгiне дәлел: қонақ үйлер мен мейрамханалар, қаржы қызметi, балық аулау, балық шаруашылығы, мемлекеттiк басқару, денсаулық сақтау және әлеуметтiк қызметтер.
Жастар санының мүлде жаңа салаларда да тұрақты өсiп отырғандығын да айта кеткен дұрыс: ақпараттық-есептiк қызмет, жылжымайтын мүлiктер операциясы, рыноктың өмiр сүруiн қамтамасыз ететiн жалпы коммерциялық қызметтер.
Сонымен бiр мезгiлде, өнеркәсiптiк салаларда жұмыс iстейтiн жастар үлесiнiң күрт түсуi де қауiп туғызады.
Бұл үрдiс өнеркәсiп салаларындағы еңбек ресурстарының егделенуiнiң процестерiн туындатуы мүмкін.
Сонымен қатар, статистика мәлiметтерiн талдау жастардың өзгерген әлеуметтiк-экономикалық жағдайлар мен нарық экономикасы талаптарына анағұрлым бейiмделгенiн көрсетедi.
Экономиканы құрылымдық жағынан қайта құру жағдайында жұмысқа сәттi орналасудың айқындаушы факторларының бiрiне айналған қызмет сипатының өзгеруiне жастардың бейiмделуге қабiлеттiлiгi аға буынмен салыстырғанда оларға көп басымдық беріп отыр.
Еңбек рыногындағы қатаң бәсекелестiк жағдайында жастарды жұмыссыздық проблемасы ұдайы алаңдатуда. Бұл туралы статистиканың ресми мәлiметтерi көрнекi түрде айғақтауда. Қазақстан Республикасында тiркелген жұмыссыздар саны 1999 жылдың аяғында 251381 адамды немесе тұрғындардың экономикалық жағынан белсендi бөлiгiнiң 3,9 пайызын құрады. Оның iшiнде жастар 72679 адамды немесе 28,9 пайызды құрайды.
Жастар арасындағы жұмыссыздық көрсеткiштерi жөнiнен Қызылорда алда болып отыр (4187 адам немесе облыс бойынша тiркелген жұмыссыздардың 42,3 пайызы), Атырау (4387 адам немесе 33,1 пайыз), Маңғыстау (6681 адам немесе 36,8 пайыз), Жамбыл (3154 адам немесе 32,5 пайыз), Шығыс Қазақстан (11130 адам немесе 31,1 пайыз), Оңтүстiк Қазақстан (5606 адам немесе 29,9 пайыз), Қарағанды (5726 адам немесе 29,6 пайыз).
2000 жылдың 1 жарты жылдығында 16 мен 29 жас аралығындағы 67,6 мың жас азамат (1999 жылғы осы кезеңде - 52,0 мың адам) жұмыспен қамту органдарына жұмысқа орналасу мәселесi бойынша өтiнiш бiлдiрген.
Жұмыссыздардың жалпы санындағы жастар үлесi 1999 жылғы 27,7 пайыздан 31,5 пайызға артқан және көбею үрдiсi бар. Ауылдық жерде 21,1 мың жұмыссыз жас тiркелген, ол жалпы жұмыссыз жастардың 31,2 пайызын құрайды.
Оқу орындарын бiтiрушілердi жұмысқа орналастыруды реттейтiн тетiктiң болмауы себептi, әсiресе, 17 мен 22 жас аралығындағы адамдар үшiн жұмыс мәселесi өзектi.
Негiзiнен жұмыссыздар қатарын практикалық және кәсiби жұмыс тәжiрибесi шамалы жастар толықтыруда. Мысалы, жұмыс тәжiрибесi 1 жылдан 5 жылға дейiнгi жұмыссыз жастар 22,3 %-ды құраса, 5 жылдан 10 жылға дейiнгiлер - 22,6 %, 10 жылдан жоғарылар 10,4 % құрайды.
Жұмыспен қамту қызметтерiнiң көмегімен өтiнiш бiлдiрген жастар арасынан 17,7 мыңы (1999 жылғы осы кезеңде - 10,5 мыңы) жұмысқа орналастырылған. Жастарды жұмысқа орналастыру деңгейi 26,2 %-ды көрсетiп отыр, бұл республика бойынша тұтас алғандағы көрсеткiштен 0,5 % төмен.
Еңбек рыногындағы әлеуметтiк шиеленiстi төмендетудiң маңызды бағыты халықтың нашар қорғалған бөлiгiне арналған жұмыс орындарын, ақы төленетiн қоғамдық жұмыстарды квоталау болып табылады. Республика бойынша 5572 ұйымда 20,9 мың жұмыс орны құрылған. Квоталық жұмыс орындарына 3,5 мың жұмыссыз жас орналастырылған (квотамен орналастырылғандардың 33,5 %-ы).
Жұмыссыз жастарды әлеуметтiк қолдаудың тағы бiр белсендi нысаны кәсiби дайындық, қайта даярлау мен жұмыссыз жастардың бiлiктiлiгiн арттыру болып табылады. 2000 жылдың 1 жарты жылдығында жұмыспен қамту қызметтерiнiң көмегiмен 2,3 мың жұмыссыз жас оқу мен қайта даярлаудан өттi.
4. ҚҰҚЫҚТЫҚ САНА ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ
Республикалық әлеуметтiк сауалнама қорытындылары бойынша жас жiгiттер мен қыздардың 13,8 %-ы ғана өз құқықтары мен мүдделерiн қорғауды қамтамасыз ететiн заңдарды бiледi. Қайта ересек жастағы жастар топтары өз хабардарлығының мұнан 2 есе жоғары екендiгiн көрсеттi. Бiлiм деңгейi жоғарылаған сайын заңдарды бiлу деңгейi де жоғары (2,9 пайыз толық емес орта бiлiмдiден 22,7 пайыз жоғары бiлiмдiге дейін).
Бүгiнгi таңда жастар арасында қылмыстылықтың өсуi қоғам тұрақтылығы мен жеке адам қауiпсiздiгiне неғұрлым қауiптi болып отыр.
Қылмыстылықтың жасаруы, оның топтық сипатының күшеюi тәрiздi қолайсыз үрдiс орын алуда. 1999 жылы сот белгiлеген жазалаудың негiзгi түрлерi бойынша сотталғандардың iшiнде (66311 адам) кәмелетке толмағандар 4542 адамды құрайды немесе сотталғандардың жалпы санының 6,8%-ы. Yстiмiздегi жылдың 9 айында жасөспiрiмдер 5604 қылмыс жасаған, бұл өткен жылғы көрсеткiштен 5,7% көп.
Кәмелетке толмағандар арасында қылмыстық ахуалдың өршуi көбiнесе тұрғылықты жерiнде жасөспiрiмдермен жұмыс iстеудiң азаюы, тегiн спорт секцияларының, үйiрмелердiң жоқтығы, ата-аналардың материалдық жағдайының нашарлауы, тұрмысы төмен отбасылар санының көбеюi, қаңғыбастықтың таралуына байланысты. Сондай-ақ наркологтардың, психологтардың, психиатрлардың жасөспiрiмдер кабинеттерi санының қысқаруы, тегiн және құпия кеңестер мен ем қабылдау мүмкiндiгiнің жоқтығы да себеп.
Республикада нашамен (2000 жылы 5786 бiрлiк), маскүнемдiкпен байланысты қылмыстың өсу ағымы сақталып отыр.
5. ЖАСТАРДЫҢ ҚОҒАМДЫҚ БIРЛЕСТIКТЕРIНIҢ ҚЫЗМЕТI
Жастардың қоғамдық және азаматтық белсендiлiгi жастардың қоғамдық бiрлестiктерiнiң, құқық қорғау ұйымдарының және мамандық пен мүдделiлiк бiрлестiктерiнiң қоғамдық-саяси жұмысына қатысуға ұмтылысынан көрiнедi.
Әйтсе де, жастар ұйымдарының көбею үрдiсi болғанымен, олар әлi де бұқаралық сипат ала қойған жоқ. Әзiрге 30-дан астам жастар ұйымдарын бiрiктiрген, Заңды тұлғалар қауымдастығы болып табылатын "Қазақстанның болашағы үшiн" жастар қозғалысы ғана бiршама танымал.
2000 жылдың басына Қазақстан Республикасында 150-ге жуық жастар мен балалар бiрлестiктерi тiркелген, оның 6-ы республикалық мәртебеге ие.
Жастар бiрлестiктерi қызмет түрiне қарай ғылыми-техникалық, қоғамдық-саяси және мәдени-ағартушылық болып бөлiнедi. Жастардың қоғамдық құрылымдарының негiзгi бөлiгi қызметiнiң басты мақсаттары жастардың әлеуметтiк, мәдени және экономикалық мүдделерiн қорғау, жастардың демалысын ұйымдастыру, салауатты өмiр салтын насихаттау, адамның адамгершiлiгi мен дене саулығын жетiлдiру, студенттiк қозғалыстарға көмектесу, талантты, дарынды жастарды iздеп табу және қолдау, жастардың бастамаларын қолдау, жас буынды ағартушылық және ғылыми бағдарламалар арқылы қолдау, жастарға экологиялық тәрбие беру болып табылады.
Тiркелген жастар қоғамдық құрылымдарының басым үлесiн негiзгi мақсаттары мен мiндеттерi жастардың құқықтық мәдениетiн қалыптастыруды, қолданыстағы заңдарға сай жастардың құқықтарын, бостандықтары мен мүдделерiн қорғау жөнiнде ақпараттық көмек беру болып табылатын бiрлестiктер құрайды.
Жастардың қоғамдық ұйымдары акциялар, қайырымдылық шараларын, концерттер, пiкiрталастар, ғылыми-практикалық конференциялар және семинарлар, марафондар өткiзудi алға қойған мақсаттарды iске асырудың негiзгi нысандары мен тәсiлдерi ретiнде қолданады.
Жастар мен жастар бiрлестiктерiнiң жағдайы мен мәртебесi олардың өкiлдiктерiнiң билiк органдарында белгiлi бiр шамада болуымен де сипатталады.
Жалпы алғанда, билiк жүйесiнде жүргiзiлген реформалар кезiнде жастар жас депутаттарды сайлауға бөлiнетiн квоталар болған 80-жылдармен салыстырғанда өз позицияларын нығайта алмады, қайта iс жүзiнде қолда барынан айырылды. Жоғарыда айтылғандай, өкiлеттi органдардағы жастар өкiлдерi көп емес. Мұндай көрiнiс билiктiң орталық атқарушы органдарында да байқалады.
Сонымен қоса, iс жүзiнде мемлекеттiк билiк органдары мен жастардың қоғамдық ұйымдары арасындағы әрiптестiк iс-қимылдың құқықтық негiзi де жоқ. Республика заңдарында балалар мен жастардың қоғамдық бiрлестiктерiнiң мәртебесi мен олардың өзара iс-қимыл жасауының тетiгi де қарастырылмаған.
Сонымен бiрге, әлемдiк тәжiрибе көрсеткендей, балалар мен жастардың қоғамдық бiрлестiктерiмен ынтымақтастық пен оларды балалар мен жастардың өзектi проблемаларын шешуге тарту - ең шығыны аз әрi неғұрлым тиiмдi жол. Әрiптестiк қатынастар жағдайында осындай бiрлестiктер шеңберiнде жас адамның әлеуметтенуi мен тұлға ретiнде қалыптасуына оңтайлы жағдайлар жасалады.
БАҒДАРЛАМАНЫҢ МАҚСАТТАРЫ МЕН МIНДЕТТЕРI
Бағдарламаның мақсаты мемлекеттiк жастар саясатын жүзеге асырудың құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық тетiктерiн жасау болып табылады. Осы тұрғыда келесi мiндеттердiң шешiлуi қарастырылады:
1. Жастар бойында патриотизмдi қалыптастыру, жастарды адамгершiлiк
сипатта және рухани дамыту.
2. Жастарды еңбек, бiлiм және денсаулық қорғау саласындағы әлеуметтiк
құқықтарымен қамтамасыз ету.
3. Жастардың әлеуметтiк-экономикалық қажеттiлiктерiн өздерi iске
асыруына жағдай жасау.
4. Жастардың интеллектуалдық және дене тәрбиесiнiң дамуына жағдай
жасау.
5. Оңды қоғамдық жастар бастамаларын қолдау мен дамыту.
6. Қазақстандық жастарды халықаралық мәдени, экономикалық, ғылыми
және бiлiм алу процестерiне тарту.
БАҒДАРЛАМАНЫ IСКЕ АСЫРУДЫҢ НЕГIЗГI
БАҒЫТТАРЫ МЕН ТЕТIГI
Бағдарламаны iске асыру мынадай негiзгi бағыттар бойынша кезеңдiк
және үйлестiрушiлiк iс-қимылдарды көздейдi:
1. Жастар бойында қазақстандық патриотизмдi қалыптастыру мен дамыту.
2. Жастарды өмiрлiк тiршiлiктiң аса маңызды салалары туралы
ақпаратпен қамтамасыз ету.
3. Бiлiм және ғылым жүйесiн жетiлдiру.
4. Еңбек және жұмыспен қамту саласында жастардың дербес, тиiмдi
қызметiне жағдай жасау.
5. Жастармен әлеуметтiк жұмыс.
6. Жас таланттарды жетiлдiру мен қолдау.
7. Жастар арасында салауатты өмiр салтын қалыптастыру және бұқаралық
спортты дамыту.
8. Балалар мен жастар қоғамдық бiрлестiктерiнiң қызметiне жағдай
жасау.
9. Халықаралық жастар ынтымақтастығын дамыту.
10. Мемлекеттiк жастар саясатының нормативтiк құқықтық базасын дамыту.
11. Мемлекеттiк жастар саясатын аймақтық дамыту.
Бағдарлама мемлекеттiк жастар саясатын iске асырудың тиiмдiлiгiн арттыруға, жастармен жұмыс iстеудiң нысандары мен тәсiлдерiн одан әрi жетiлдiруге бағытталған.
Бағдарламаны iске асыру тетiгi мемлекеттiк органдар мен қоғамдық жастар бiрлестiктерiнiң үйлескен iс-қимылын көздейдi.
ҚАЖЕТТI РЕСУРСТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ КӨЗДЕРI
Бағдарламаны қаржыландырудың негiзгi көздерi болып бағдарламаның тиiстi әкiмшiлерiне республикалық және жергiлiктi бюджеттерде көзделген қаражат шегiнде, халықаралық ұйымдардың гранттары, барлық меншiк нысанындағы ұйымдардың өз қаражаттары айқындалған.
БАҒДАРЛАМАНЫ IСКЕ АСЫРУДАН КYТIЛЕТIН НӘТИЖЕ
"Қазақстан жастары" бағдарламасын iске асыру жастар жағдайының жақсаруына, жас азаматтарды елдiң әлеуметтiк-экономикалық өмiрiне белсендi тартуға, балалар, жасөспiрiмдер мен жастар денсаулығының жақсаруына ықпал етедi. Осы бағдарламаны iске асыру балалар мен жастардың қоғамдық бiрлестiктерi қызметiн дамытудан, азамат ретiнде қалыптасу кезеңiнде әлеуметтiк қорғалуы үшiн қажеттi ақпаратпен қамтылуына байланысты өзектi мәселелердiң шешiлуiнен, жұмысқа орналасудан, жеке шығармашылықты өз
бетiмен iске асыруынан, сондай-ақ жастар арасындағы құқық бұзушылық пен
нашақорлықтың таралуының алдын алудан көрiнетiн болады.
Бұл бағдарлама мемлекеттiк жастар саясатын iске асырудағы жүйелiк
құрылымды қалыптастыруды және одан әрi дамытуды көздейдi.
"Қазақстан жастары" Бағдарламасын іске асыру
жөніндегі іс-шаралар жоспары
ЕСКЕРТУ. Жоспар өзгерді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы
3 шілдедегі N 718
қаулысымен.
---------------------------------------------------------------------------
N р/с ! Іс-шара ! Іске асырылу ! Орындалуына ! Орындалу
! ! нысаны ! жауаптылар ! мерзімі
---------------------------------------------------------------------------
1. Қазақстандық жастардың азаматтығы мен патриотизмін дамыту
---------------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5
---------------------------------------------------------------------------
1.1. Қазақстан Республикасы. Қазақстан ҚорМ 2001 жылдың
ның Қарулы Күштерінде Республикасы мамыры
Жастар бастамалары Үкіметіне
орталығын құру ақпарат
1.2. "Патриот" республикалық Бұйрық ҚорМ, МАКМ 2001 жылдың
шарасын өткiзу мамыры
1.3. "Жас ұлан" 5-бүкiләскер. Бұйрық ҚорМ 2001 жылдың
лiк сарбаз әндерi желтоқсаны
фестивалiн өткiзу
1.4. Әскер жасына дейiнгi Қазақстан ҚорМ, МАКМ 2001-2002
және әскердегi жастарға Республикасы жж.
патриоттық тәрбие Үкіметіне желтоқсаны
берудi күшейту жөнiнде ақпарат
шаралар қабылдау
1.5. Оқу орындарында "Ерлiк Бұйрық БҒМ, ҚорМ 2001-2002
сабақтарын" өткiзу жылдар
1.6. "Қазақстан сарбазы" Қазақстан ҚорМ, МАКМ 2001-2002
газетiнде және басқа да Республикасы жж.
бұқаралық ақпарат Үкіметіне желтоқсаны
құралдарында әскердегi есеп
жастар проблемаларына
арналған тұрақты
айдарлар ашу
1.7. Жастар бастамалары Бұйрық ҚорМ, МАКМ 2001 жылдың
орталықтары желтоқсаны
жетекшiлерiнiң
Қазақстан Республикасы
Қарулы Күштерiнде
жастарға патриоттық
тәрбие беру және қызмет
ету мәселелерi бойынша
бүкiләскерлiк жиналысын
өткiзу
---------------------------------------------------------------------------
2. Жастарды ақпаратпен қамтамасыз ету
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
2.1. Мемлекеттiк тапсырыс Қазақстан МАКМ 2001-2002 жж.
ауқымында бұқаралық Республикасы желтоқсаны
ақпарат құралдарында Үкіметіне есеп
жастар тақырыбына
арналған тұрақты
айдарлар, телерадио
хабарларын ашу
2.2. Жастардың проблемалық Бұйрықтар МАКМ, 2001-2002
мәселелерi бойынша облыстардың, жылдар
баспасөз мәслихаттарын, Астана мен
тақырыптық дөңгелек Алматы
үстелдер, семинарлар, қалаларының
конференциялар өткiзу әкімдері
2.3. "Қазақстан жастары" Қазақстан МАКМ, ККМ 2001 жылдың
интернет-сайтын жасау Республикасы наурызы
туралы мәселенi қарау Үкіметіне
ақпарат
---------------------------------------------------------------------------
3. Білім және ғылым
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
3.1. Барлық деңгейдегi бiлiм Қазақстан БҒМ 2001-2002 жж.
беру ұйымдарында тәрбие Республикасы желтоқсаны
жұмыстарының кешендi Үкіметіне
бағдарламасын iске есеп
асыру
3.2. Балалар мен жасөспiрiм. Қазақстан БҒМ 2001-2002
дердiң демалысын, Республикасы жылдар
сауықтырылуы мен Үкіметінің
жұмыспен қамтылуын қаулысы
ұйымдастыру жөнiнде
шаралар қабылдау
3.3. Республикалық конкурс. Бұйрықтар БҒМ 2001-2002
тар, байқаулар, жылдар
олимпиадалар
ұйымдастыру
3.4. Жастар проблемалары Бұйрықтар МАКМ, БҒМ, 2001-2002
бойынша республикалық, облыстардың, жылдар
аймақтық ғылыми-практи. Астана мен
калық конференциялар Алматы
және семинарлар өткiзу қалаларының
әкімдері
3.5. Жастардың жағдайы Бұйрық МАКМ 2002 жылдың
туралы мемлекеттік желтоқсаны
баяндама дайындап, басып
шығару
3.6. Жастар саясатының түрлi Бұйрықтар МАКМ, БҒМ 2001-2002
қырлары бойынша ғылыми жылдар
еңбектер жинақтарын
басып шығару
---------------------------------------------------------------------------
4. Еңбек және жұмыспен қамту саласында жағдай жасау
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
4.1. Алматы бизнес-инкубатор. Шешім Облыстардың, 2001 жылдың
ының тәжiрибесi негiзiн. Астана мен наурызы
де бизнес-инкубаторларда Алматы
жұмыссыздар қатарындағы қалаларының
жастарға кәсiпкерлiк әкімдері
қызмет негiздерiн
оқытуды ұйымдастыру
4.2. Жұмыссыздар қатарындағы Қазақстан ЕХҚМ, 2001-2002 жж.
жастарды, соның iшiнде Республикасы облыстардың, желтоқсаны
халықтың әлеуметтiк Үкіметіне Астана мен
қорғалмаған қабаттарына есеп Алматы
арналған квота есебiнен қалаларының
жастарды жұмысқа әкімдері
орналастыруға талдау
жүргiзу
4.3. Жұмыссыз жастар үшiн Қазақстан Облыстардың, 2001-2002 жж.
бос жұмыс орындары Республикасы Астана мен желтоқсаны
жәрмеңкесiн өткiзу Үкіметіне Алматы
есеп қалаларының
әкімдері
4.4. Жұмыссыздар қатарындағы Қазақстан Облыстардың, 2001-2002 жж.
жастарды қоғамдық Республикасы Астана мен желтоқсаны
жұмыстарға қатысуға Үкіметіне Алматы
тарту ақпарат қалаларының
әкімдері
4.5. Мемлекеттiк тапсырыс Қазақстан БҒМ 2001-2002
ауқымында жоғары оқу Республикасы жылдар
орнын бiтiрушiлердi Үкіметіне
жұмысқа орналастыру ақпарат
жөнiндегi маркетинг
қызметi желiсiн дамыту
4.6. ҚР Қарулы Күштерiнен Қазақстан ҚорМ 2001 жыл
запасқа шыққан жастарды Республикасы
жұмысқа орналастыру және Үкіметіне
бiлiм беру орталығын құру ақпарат
туралы мәселенi қарау
---------------------------------------------------------------------------
5. Жастармен әлеуметтік жұмыс
5.1. Жасөспірімдер мен жастар арасында құқық бұзушылықтың алдын алу
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
5.1.1. Жергiлiктi атқарушы Қазақстан ІІМ, БҒМ, 2001 жылдың
органдар жанындағы Республикасы МАКМ наурызы
Кәмелетке толмағандар Yкіметінің
iстерi жөнiндегi қаулысы
комиссия туралы үлгі
ереже жасау
5.1.2. Тәрбиелiк ықпал ету Бiрлескен БҒМ, ІІМ, 2002 жылдың
мәжбүрлеу шаралары бұйрық ДСА маусымы
қолданылуына байланысты
қылмыстық жауапкершiлiк.
тен босатылған кәмелетке
толмағандарға арналған
арнайы тәрбиелiк және
емдеу-тәрбиелеу
мекемелерiнің қызметін
ұйымдастыру туралы ереже
жобасын жасау
5.1.3. Кәмелетке толмағандар Қазақстан Облыстардың, 2001-2002 жж.
арасында құқық Республикасы Астана мен желтоқсаны
бұзушылықтың әлеуметтiк Үкіметіне Алматы
алдын алуға ықпал ететiн ақпарат қалаларының
тұрғылықты жерлерде әкімдері,
мектептен тыс ұйымдар, БҒМ
демалыс орталықтары
желiсiн дамыту
---------------------------------------------------------------------------
5.2. Жасөспірімдер мен жастар арасында нашақорлықтың таралуының алдын алу
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
5.2.1. Мыналарды жасау және Бұйрықтар БҒМ, НЕКК, 2001-2002
енгiзу: ДСА, МАКМ, жылдар
- зиянды заттарды жастар
пайдалануға қарсы қоғамдық
мектеп бағдарламасы; бірлестіктері
- жасөспiрiмдер мен (келісім
жастар арасындағы бойынша)
зиянды әдеттердiң алдын
алуға байланысты
iс-шаралар
5.2.2. Кәмелетке толмағандар Бұйрықтар БҒМ, ДСА, 2001 жылдың
мен жастарға, ата- МАКМ қыркүйегі
аналарға, педагогтарға
және әлеуметтiк
қызметкерлерге арналған
әдiстемелiк және оқу-
танымдық әдебиеттер
жасау мен басып шығару
5.2.3. Жасөспiрiмдер мен Бұйрықтар МАКМ, БҒМ, 2001-2002
жастар арасындағы НЕКК жылдар
нашақорлықтың алдын
алу және емдеу жөнiнде
семинарлар өткiзу
---------------------------------------------------------------------------
6. Жас таланттарды жетілдіру мен қолдау
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
6.1. "Шабыт" шығармашыл Бұйрық Астана 2001-2002 жж.
жастардың республикалық қаласының қыркүйегі
конкурсын өткiзу әкімі, МАКМ
6.2. Жоғары және орта кәсiби Бұйрық БҒМ, МАКМ 2001-2002
оқу орындары арасында жылдар
"Көңілдiлер мен
тапқырлар клубы"
республикалық
чемпионатын өткiзу
6.3. "Дарын" мемлекеттiк Қазақстан МАКМ 2002 жылдың
жастар сыйлығын берудi Республикасы желтоқсаны
жүргiзу мен беру Үкіметінің
қаулысы
6.4. I Республикалық студент Бұйрық БҒМ, МАКМ 2001 жылдың
жастар фестивалiн өткiзу қыркүйегі
---------------------------------------------------------------------------
7. Жастар арасында салауатты өмір салтын қалыптастыру,
бұқаралық спортты дамыту
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
7.1. Жоғары оқу орындарында Қазақстан ДСА, БҒМ 2001 жылдың
Дүниежүзілік денсаулық Республикасы желтоқсаны
сақтау ұйымының Үкіметіне
"Денсаулық университет. есеп
терi" пилоттық жобасын
жасау және енгiзу
7.2. Орта бiлiм беру Қазақстан Облыстардың, 2001 жылдың
мекемелерiнде Денсаулықты Республикасы Астана мен желтоқсаны
нығайту және салауатты Үкіметіне Алматы
өмiр салтын қалыптастыру есеп қалаларының
пилоттық бағдарламасын әкімдері,
жасау мен енгiзу ДСА, БҒМ
7.3. Балалар, жасөспiрiмдер Қазақстан Облыстардың, 2001-2002 жж.
мен жастар арасында Республикасы Астана мен желтоқсаны
дене тәрбиесi мен спорт Үкіметіне Алматы
құралдары арқылы ақпарат қалаларының
салауатты өмiр салты әкімдері,
қағидаттарын насихаттау ТурСА, МАКМ,
БҒМ
7.4. Студент және оқушы Бұйрық БҒМ, ТурСА, 2001-2002
жастар арасында қалалық, облыстардың, жылдар
облыстық, республикалық Астана мен
спартакиадалар, Алматы
универсиадалар өткiзу қалаларының
әкімдері
7.5. Балалар мен жасөспiрiм. Шешімдер, Облыстардың, 2001-2002
дердiң спорттық бұйрықтар Астана мен жылдар
мектептерi, жасөспiрiм. Алматы
дер клубтары желiсiн қалаларының
дамыту әкімдері,
ТурСА, БҒМ
7.6. Белдi спортшылар мен Шешімдер Облыстардың, 2001-2002
жастардың қатысуымен Астана мен жылдар
"Спорт пен есiрткi Алматы
сыйыспайды", қалаларының
"Спортшылар нашақорлық әкімдері,
пен қылмысқа қарсы" Салауатты
бұқаралық шараларын өмір салтын
өткiзу насихаттау
жөніндегі
ұлттық
орталық
(келісім
бойынша)
---------------------------------------------------------------------------
8. Балалар мен жастар қоғамдық бірлестіктерінің
қызметіне жағдай жасау
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
8.1. Жастар қоғамдық Бұйрық, МАКМ, 2001-2002
бiрлестiктерi арасында шешімдер облыстардың, жылдар
әлеуметтiк маңызы бар Астана мен
жастар жобалары мен Алматы
бағдарламаларының қалаларының
конкурстарын өткiзу әкімдері
---------------------------------------------------------------------------
9. Халықаралық жастар ынтымақтастығын дамыту
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
9.1. Халықаралық жастар Қазақстан МАКМ, СІМ 2001 жылдың
алмасу республикалық Республикасы наурызы
бюросын құру туралы Yкіметіне
мәселенi қарау ақпарат
9.2. Жастар саясаты Қазақстан МАКМ 2001 жылдың
саласындағы Мемлекет. Республикасы желтоқсаны
аралық келiсiмдер Үкіметіне
ауқымында халықаралық ақпарат
жастар ынтымақтастығын
дамыту жөнiнде
iс-шараларды жүзеге
асыру
9.3. Жастар саясатын заңдық Қазақстан МАКМ, СІМ 2001 жылдың
қамтамасыз ету Республикасы желтоқсаны
саласында халықаралық Үкіметіне
тәжiрибенi зерделеу ақпарат
---------------------------------------------------------------------------
10. Мемлекеттік жастар саясатының заңдық және нормативтік
құқықтық негізін жетілдіру
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
10.1. "Жастар туралы" Заң Қазақстан МАКМ, БҒМ, 2001 жылдың
жобасын әзiрлеу жөнiнде Республикасы ЕХҚМ, ДСА, желтоқсаны
ұсыныс енгізу Үкіметіне ТурСА
ақпарат
10.2. Қазақстан Республикасы Қазақстан ЕХҚМ 2001-2002
Үкiметi, республикалық Республикасы жылдар
кәсiподақтар бiрлестiк. Үкіметіне
терi мен республикалық ақпарат
жұмыс берушiлер
бiрлестiктерiнiң Бас
келiсiмiне жастардың
құқықтары мен
мүдделерiн қорғау туралы
бөлiмдi қосу туралы
ұсыныс енгiзу
---------------------------------------------------------------------------
11. Мемлекеттік жастар саясатын аймақтық дамыту
---------------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
---------------------------------------------------------------------------
11.1. Аймақтық жастар Шешімдер Облыстардың, 2001 жылдың
бағдарламаларын жасау Астана мен қаңтары
Алматы
қалаларының
әкімдері
11.2. Аймақтық жастар Қазақстан Облыстардың, 2001 және
бағдарламаларын iске Республикасы Астана мен 2002 жылдар
асыруды қамтамасыз ету Үкіметіне Алматы
есеп қалаларының
әкімдері
---------------------------------------------------------------------------
Мамандар:
Багарова Ж.А.
Қасымбеков Б.А.
