Санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау тұжырымдамасын мақұлдау туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2001 жылғы 26 қыркүйек N 1249

Санаткерлiк меншiк құқықтарын тиімді қорғауды қамтамасыз ету, осы салада бірыңғай мемлекеттік саясатты жүзеге асыру, туынды авторларының және басқа да құқық иеленушілерінің мүліктік мүдделерін қорғау мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:
1. Қоса беріліп отырған Санаткерлік меншік құқықтарын қорғау

тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) мақұлдансын.

2. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі басқа да мүдделі

мемлекеттік органдармен бірлесіп, екі айлық мерзімде Тұжырымдаманы іске

асыру жөніндегі Бағдарламаны әзірлесін және оны Қазақстан Республикасы

Үкіметінің бекітуіне енгізсін.

3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы

Премьер-Министрінің

бірінші орынбасары

Қазақстан Республикасы

Yкiметiнiң

2001 жылғы 26 қыркүйектегі

N 1249 қаулысымен

мақұлданған

Санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау тұжырымдамасы

1. Кiрiспе

Санаткерлiк меншiктi қорғау жүйесi қазiргi кезде ұлттық инфрақұрылымның ажырамас бөлiгіне айналды. Жиырма бiрiншi ғасыр санаткерлiк экономика заманына айналады деп айтуға барлық негiзi бар, шығармашылық қызмет және оны құқықтық қорғаудың сенiмдi жүйесi оның дамуында шешушi роль атқаратын болады. Қазақстан Республикасы халықаралық мәдени және ғылыми-техникалық алмасудың толық құқықты қатысушысы ретінде Дүниежүзiлiк Санаткерлiк Меншiк Ұйымының (ДСМҰ) мүшесi бола отырып, қазақстандық, сондай-ақ шетелдiк құқық иелерiнiң де қабылданған әлемдiк стандарттарға жауап беретiн деңгейдегi санаткерлiк меншiкке құқықтарының сақталуын қамтамасыз етуi тиiс.
Санаткерлiк меншiк құқығын қорғау саласындағы мемлекеттiк саясат туындыларды жасау, санаткерлiк қызметтiң басқа да нәтижелерi мен оларды техниканың және технологияның ең жаңа объектiлерiнде пайдалануды байланыстыратын буын болып табылады. Бұл ретте осы құқықтарды қорғау жүйесi:
республикада ғылыми-техникалық әлеуеттiң нығаюына, шығармашылық қызметтi ынталандыруға;
жаңа технологияларды әзiрлеуге және пайдалануға, бәсекеге қабiлеттi өнiмдi шығаруға;
инновациялық қызметтiң дамуы үшiн жағдай жасауға;
жаңа техникамен және технологиямен iшкi және халықаралық алмасу үшiн жағдай жасауға, ғылыми-техникалық өнiмнiң рыногын қалыптастыруға;
адал бәсекелестiктi қолдауға жағдай жасауға;
iшкi рынокты контрафактiлiк тауарлардан қорғауға, отандық өндiрушiлердiң тауарлары мен қызмет көрсетулерiн қолдауға;
қолайлы инвестициялық ахуал жасауға және ғылымды қажетсiнетін әрi жоғары технологиялық өнiмдердi шығаруға инвестицияларды тартуға;
жаңа жетiстiктер мен талдамалар туралы ақпаратты қалыптастыруға және таратуға ықпал етедi.
Санаткерлiк меншiк құқықтары жүйесiнiң тиiмдi жұмыс істеуi мемлекеттiк органдардың қызметiнде басым бағыттардың бiрi болуы және осы салада мемлекеттiк айқын қалыптастырылған ұлттық саясат негізiнде жүргiзiлуi тиiс.

2. Санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғаудың қазiргi жай-күйi

Қазiргi кезде Қазақстан Республикасының аумағында негiзiнен шетелден келiп түсетiн контрафактiлi өнiмдердiң таралғанын туралы атап өтуге тура келедi. Бiрақ мұндай өнiмдердiң келiп түсуiнiң және таралуының алдын алу жөнiндегі шаралардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасында санаткерлiк меншiк құқығын қорғау жөнiндегi шаралар тиiмдiлiгi жеткiлiксiз, осыған байланысты мемлекет тарапынан анағұрлым қатаң шаралар қабылдауды қажет етедi. Оларды қабылдау Қазақстан Республикасының әлемдiк қауымдастықта санаткерлiк меншiк құқығын қорғауды қамтамасыз етушi мемлекет ретiнде оң бейнесiн қалыптастыруға ықпал ететiн болады. Тиiстi құқық қолдану практикасының болмауы әсер етуде, бақылаусыздыққа жол берiлуіде, қызметтiң жеке түрлерiн лицензиялау сияқты бақылау тетігі пайданылмауда.
Қазақстан Республикасында санаткерлiк меншiк құқығын қорғауды қамтамасыз етуге тиiс мемлекеттiк органдардың жүйесi құрылды. Алайда, бұл жұмысты тиiмдi iске асыру үшiн барлық мемлекеттiк органдар мен өзге де ұйымдардың өзара тығыз iс-қимылы қажет болады.
Сонымен қатар, авторлық және сабақтас құқықтар, өнеркәсiп меншiк объектiлерiн қорғау құжаттарын сараптау және беру жүйесi жолға қойылды, жоғары бiлiктi патенттiк сенiмдi өкiлдердiң штаты құрылуда. Мемлекет заңдық негізде өзiнiң атқарушы органдарының, мемлекеттiк емес ұйымдарының iс-қимылын үйлестiредi, санаткерлiк меншiк объектiлерiнiң құқық иеленушiлерi мен пайдаланушылары арасында өзара өркениеттi қатынастардың қалыптасуына ықпал етедi.
Қазiргі кезде санаткерлiк меншiк құқығын қорғауды қамтамасыз ету жөнiндегi негізгi функциялар қолданыстағы Z990427_ заңдарға сәйкес Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгінiң P010411_ Санаткерлiк меншiк құқықтары жөнiндегi комитетiне және басқа да құзыреттi органдарға берiлдi.

3. Санаткерлiк меншiк саласындағы Қазақстан Республикасының
заңнамасы мен халықаралық шарттары

Қазiргi кезде 1992 жылы басталған санаткерлiк меншiк құқығын қорғау саласында заңнамалық база қалыптастыру жөнiндегі жұмыс жан-жақты сипат алды. Тұтас бөлiмi санаткерлiк меншiк құқығына арналған Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексiнiң K990409_ Ерекше бөлiмiн 1999 жылы қабылдау осы салада құқықтық реттеудiң дамуының маңызды кезеңi болып табылады. Қазақстан Республикасында санаткерлiк меншiк құқығын қорғау қазiргi кезде мынадай заңдармен реттеледi:
Қазақстан Республикасының Азаматтық K941000_ кодексi;
"Авторлық құқық және сабақтас құқықтары туралы" Z960006_ Заңы;
Қазақстан Республикасының патент Z990427_ заңы;
"Тауар таңбалары, қызмет көрсету таңбалары және тауар шығарылған жерлердiң атаулары туралы" Z990456_ Заңы;
"Селекциялық жетiстiктердi қорғау туралы" Z990422_ Заңы;
"Интегралдық микросхемалар топологияларын құқықтық қорғау туралы" Z010217_ Заңы;
1992 жылдан бастап өнеркәсiптiк меншiк объектiлерiн қорғауға байланысты әртүрлi мәселелердi реттейтiн бiрқатар заң нормативтік актiлер қабылданды.
Санаткерлiк меншiк құқықтарымен байланысты қылмыстар мен құқық бұзушылықтар үшiн жауапкершiлiктi көздейтiн K970167_ Қылмыстық Кодекс пен Әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы K010155_ кодекстiң қабылдануы санаткерлiк меншiк құқығын қорғауды қамтамасыз етудегi маңызды кезең болып табылады.
Қазiргi кезде Қазақстан ДСМҰ құрған 1967 жылғы 14 шiлдедегі Конвенцияның толық құқықты қатысушысы болып табылады. Z010201_
Қазақстан Республикасы авторлық құқық қорғау саласында Әдеби және көркем шығармашылықты қорғау туралы Берн Z980297_ конвенциясы (1886 жылғы) және Фонограмма жасаушылардың мүддесiн олардың фонограммаларын заңсыз көшiруден қорғау туралы Z000054_ Конвенцияға (1971 жылғы) қосылды.
1993 жылғы 5 ақпандағы "Қазақстан Республикасының өнеркәсiптiк меншiктi қорғау саласындағы халықаралық шарттар туралы декларациясына" сәйкес Қазақстан ДСМҰ қамқорлығында қолданылатын бiрқатар негiзгi шарттардың, келiсiмдердiң және конвенциялардың, соның iшiнде:
1883 жылғы 20 наурыздағы Өнеркәсiптiк меншiктi қорғау туралы Париж конвенциясының;
1891 жылғы 14 сәуiрдегi Халықаралық белгiлердi тiркеу туралы Мадрид келiсiмiнiң;
1970 жылғы 19 маусымдағы Патент кооперациясы туралы шарттың толық құқықты мүшесi болып табылады.

4. Тұжырымдаманың мақсаттары мен мiндеттерi

Осы Тұжырымдаманың мақсаттары Қазақстан Республикасының аумағында санаткерлiк меншiк объектілерiн тең құқықты пайдалану (сату) мен қорғау (сақтау) саласында мемлекеттiк саясаттың негiздерiн баяндау болып табылады.
Тұжырымдаманың негiзгi мiндеттерi мыналар:
санаткерлiк меншiк құқығын қорғаудың барабар стандарттары мен

қағидаттарын, сондай-ақ, оларды жүзеге асыру жөнiндегi тиiмдi құралдармен

қамтамасыз ету;

ғылыми-техникалық прогрестi, өнертапқыштықты және еркiн бәсекенi

дамыту үшiн жағдай жасау;

Қазақстан Республикасының санаткерлiк меншiк саласындағы

экономикалық, технологиялық және ақпараттық қауiпсiздігін қамтамасыз ету;

санаткерлiк меншiк объектiлерiн шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң

пайдалануын кеңейту;

шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң санаткерлiк меншiк объектiлерiне

қол жеткiзуiн қамтамасыз ету саясатын қалыптастыру кезiндегi мемлекеттiң

рөлiн күшейту.

5. Санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттiк

саясаттың негiзгi қағидаттары

Санаткерлiк меншiк құқығын қорғау саласындағы мемлекеттiк саясаттың

тұжырымдамасы елдiң мәдени және әлеуметтiк-экономикалық тұрақтылығын

дамыту жөнiндегi Қазақстан Республикасының мемлекеттiк стратегиясын жүзеге

асыруға жәрдемдесуге бағытталған.

Тұжырымдама мынадай негiзгi қағидаттарға негiзделедi:

санаткерлiк меншiк құқығының конституциялық кепiлдiктерiн сақтау;

санаткерлiк меншiк құқығын қорғау саласындағы халықаралық мiндеттердi

орындау;

ұлттық қауiпсiздiк;

санаткерлiк меншiк саласындағы мемлекеттiк қатынастарды реттеу;

санаткерлiк меншiк құқығы саласындағы құқықтық бiлiмдi насихаттау;

мемлекеттi қоса алғанда барлық құқықтық қатынас субъектiлерiнiң

мүдделерiн теңдестiру.

6. Санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғауды дамытудың негізгi

бағыттары

6.1. Санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау

саласындағы заңнаманы жетiлдiру

Қазақстан Республикасының санаткерлiк меншiк саласындағы қазiргі кездегi қолданыстағы заңдары Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттар мен конвенциялардың негізгі ережелерiне сәйкес келедi.
Авторлық құқық саласында Қазақстан Республикасының Авторлық құқық жөнiндегі, орындау мен фонограммалар жөнiндегі ДСМҰ-ның шарттарына, Орындаушылардың, фонограмма жасаушылар мен хабар таратушы ұйымдардың құқықтарын қорғау жөнiндегi халықаралық конвенцияға (1961 жылғы Рим конвенциясы) қосылуы жөнiндегi жұмысты аяқтау қажет.
Биотехнологиялар саласындағы өнертабыстарды анағұрлым толық қорғауды қамтамасыз ету, дүниежүзiлiк патенттiк қоғамдастықтың интеграциялық процестерiне белсендi қатысу және ұлттық патенттiк заңнаманы үйлестiру үшiн өнеркәсiптiк меншiк құқықтарын қорғау саласында мынадай халықаралық конвенциялар мен шарттарға қосылу қажет:
1977 жылғы 28 сәуiрдегi "Патент рәсiмiнiң мақсаттары үшiн микроорганизмдердi депозиттеудi халықаралық тану туралы" Будапешт шарты;
1957 жылғы 15 маусымдағы "Белгiлердi тіркеуге арналған тауарлар мен қызметтердiң халықаралық классификациясы туралы" Ницца келiсiмi;
1968 жылғы 8 қазандағы "Өнеркәсiптiк үлгiлердiң халықаралық жiктемесiн жасау құру туралы" Локарно келiсiмi;
1971 жылғы 24 наурыздағы "Халықаралық патент жiктемесi туралы" Страсбург келiсiмi;
1994 жылғы 27 қазандағы "Тауарлық белгiлер жөнiндегi заңдар туралы" шарт.
Азаматтық кодексте аталған санаткерлiк меншiктiң қорғалатын барлық объектiлерi бойынша нормативтiк құқықтық базаны қалыптастырудың аяқталуы мақсатында:
- санаткерлiк меншiктiң ЭЕМ-ге арналған бағдарламалары, фирмалық атаулар мен ашылмаған ақпарат, Интернеттегi құқықтарды қорғау сияқты құқықтық меншiк объектілерiн құқықтық қорғау мәселелерiн;
- Қазақстан Республикасында жасалатын құпия өнертабыстармен айналысуды реттейтiн заң кесiмдерiн әзiрлеу және қабылдау қажет.
Бұдан басқа:
- кинематография шығармаларын пайдаланушылардың қызметiн;
- атқарушы органдардың санаткерлiк меншiк құқықтарын қамтамасыз ету мәселелерiндегi қызметiн;
- тауарлық белгiнiң жалпыға белгiлi болып танылуының өлшемдерi мен тәртiбiн;
- селекциялық жетiстiктерге патенттер беруге өтiнiмдердi құрастыру, беру және қарау тәртiбiн, сондай-ақ селекциялық жетiстiктердi патенттеу үшiн ақы төлеудiң мөлшерi мен тәртiбiн;
- санаткерлiк меншiк объектiлерi бар тауарларды кедендiк шекара арқылы өткiзу үшiн кедендiк бақылау тәртiбiн реттейтiн қажеттi нормативтiк құқықтық кесiмдердi әзiрлеудi және қабылдауды жүзеге асыруға мүмкiндiк беретiн, мемлекеттiк органдардың құзыретiн белгiлеу бөлiгіндегi заңнамалық кесiмдердi одан әрi жетiлдiру талап етiледi.

6.2. Қазақстан Республикасының халықаралық ұйымдармен және
шет мемлекеттермен ынтымақтастығы

Осының шеңберiнде өнертабыстарды құқықтық қорғаудың аймақтық жүйесiнiң тұжырымдамасы әзiрленген Өнеркәсiп меншiгiн қорғау мәселелерi жөнiндегi мемлекетаралық кеңеске қатысуы Қазақстан Республикасының халықаралық ынтымақтастығының маңызды саласы болып табылады, мұның өзi, сайып келгенде Қазақстан 1995 жылы бекiткен, Еуразиялық патент U952364_ конвенциясына қол қоюға қол жеткiздi.
Қазақстан Республикасына ДСМҰ-ның бас директоры Камил Идристiң 2001 жылғы ақпандағы сапары барысында Қазақстан Республикасы Yкiметi мен ДСМҰ арасындағы Ынтымақтастық P010303_ бағдарламасына қол қойылды. Бағдарламаның мақсаты:
санаткерлiк меншiк саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын басқа елдердiң тәжiрибесiн және үйлесiмнiң халықаралық үрдiстерiн ескере отырып, жетiлдiру;
санаткерлiк меншiк құқықтарының бұзылуын анықтау, жолын кесу және тыю мақсатында Қазақстан Республикасының санаткерлiк меншiк саласындағы құқық қолдану практикасын жетiлдiру;
Қазақстан Республикасының аумағында әртүрлi шаруашылық субъектiлерi жүзеге асырып жатқан ғылыми, техникалық және экономикалық қызметтерiн тиiстi салаларында санаткерлiк меншiктiң рөлiн күшейтуге бағытталған бiрлескен iс-шараларды жүргізу болып табылады.
Аталған Бағдарламада көзделген барлық iс-шаралар кешенiн толық iске асыру қажет.
ТМД елдерiмен санаткерлiк меншiктi қорғау саласындағы ынтымақтастық белсендi дамуда. 1993 жылы 24 қыркүйекте ТМД мемлекетiнiң басшылары қол қойған "Авторлық құқық және сабақтас құқықтар саласындағы ынтымақтастық туралы" келiсiм қолданылуда. Қазақстан Республикасы, соның iшiнде Ресей Федерациясымен, Қырғыз Республикасымен, Өзбекстан Республикасымен, Z990031_ Грузиямен, Z990026_ Әзiрбайжан Республикасымен өнеркәсiптiк меншiктi қорғау мәселелерi жөнiнде бiрқатар екiжақты үкiметаралық келiсiмдер жасады. Авторлық және сабақтас құқықтар саласындағы ынтымақтастық хақында "Санаткерлiк меншiк саласындағы құқық бұзушылықтың жолын кесу жөнiндегi ынтымақтастық туралы" Z010201_ , "Жалған тауар белгiлерi мен географиялық көрсеткiштердi пайдаланудың алдын алу және жолын кесу жөнiндегi шаралар туралы" Z010189_ , "Өнертабыстарды құқықтық қорғау саласындағы мемлекеттік құпиялардың сақталуын өзара қамтамасыз ету туралы" ТМД елдерiмен жасалған Z010190_ келiсiмдерге қол қойылды және бекiтiлдi.

6.3. Санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау саласында мамандар
даярлау

Көптеген жағдайда санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау жүйесiнiң тиiмдiлiгi аталған құқықтардың бұзылуына байланысты iстердi соттардың және уәкiлеттi органдардың жылдам және бiлiктi түрде қарауына байланысты болады.
Бұл ретте, санаткерлiк меншiк саласындағы құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау және жолын кесудiң құқық қолдану тәжiрибесi практикасы негiзгi мiндет болып табылады.
Санаткерлiк меншiк құқықтарының бұзылуына байланысты істердi жылдам және бiлiктi түрде қарауын қамтамасыз ету үшiн Әдiлет министрлiгi "Сот сараптамасы орталығы" мемлекеттiк мекемесi сот сарапшыларының санаткерлiк меншiк объектiлерiн заңсыз пайдалану фактiлерiн анықтаумен байланысты сараптама жүргізу үшiн қайта даярлау бiлiктiлiгiн көтеру қажет.
Санаткерлiк меншiк саласындағы құқық бұзушылықтармен күрестi жетiлдiру мiндетi жаңа формациядағы мамандарды қажетсiнуiн көздейдi. Кадрларды даярлау, оқыту және қайта даярлау да маңызды мiндет болып табылады.
ЭЕМ-ның, деректер базасының бағдарламаларына құқықтарды қорғауға байланысты, сондай-ақ, Интернеттегi авторлардың және өнеркәсiп меншігі объектiлерiнiң құқықтарын қорғауға байланысты істердi қарау судьялар үшiн таныстығы шамалы сала болып табылады және қорғау объектiлерiнiң ерекшелiгiне қарай белгілi бiр қиындықтар тудырады. Аталған санаттағы iстердiң тиiмдi қаралуы мақсатында санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау саласындағы заңнаманы қолдану бөлiгiнде жұмыс iстеп жүрген судьялардың бiлiктiлiгiн арттыруды қамтамасыз еткен жөн.
Санаткерлiк меншiк саласында мамандар даярлау жөнiндегi мiндеттердi шешу үшiн Қазақстан Республикасының ДСМҰ-ға қатысушы ретiндегі артықшылығын, соның iшiнде:
мемлекеттiк органдар мен коммерциялық ұйымдардың санаткерлiк меншiк саласындағы мамандарды, сондай-ақ оқытушыларды әкiмшiсi ДСМҰ болып табылатын бағдарламалар бойынша оқыту;
санаткерлiк меншiк саласындағы әртүрлi маманданған орталардың жалпы бiлiм деңгейiн көтеруге арналған теориялық және практикалық семинарлар мен симпозиумдарын бiрлесiп ұйымдастыру;
оқыту әдiстемелерiн, оқу жоспарларын, бағдарламаларын, жетiлдiру курстарын немесе арнайы мамандану курстарын және қашықтықтағы оқытуды бiрлесiп әзiрлеу артықшылықтарын неғұрлым белсендi түрде пайдалану керек.

6.4. Тұжырымдаманы іске асырудың тетiктерi

Осы тұжырымдама санаткерлiк меншiк құқықтарының алдағы 5-7 жылдағы дамуы мен қорғалуын көздейдi, орындалуы Қазақстан Республикасының атқарушы органдарына жүктелетiн негiзгi бағыттары мен мiндеттерiн айқындайды. Осы мақсаттарды іске асыру үшiн:
санаткерлiк меншiк саласындағы заңнамалық, нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру жөнiнде тұрақты жұмыс жүргiзу;
санаткерлiк меншiк құқықтарының даму және қорғау перспективаларын ескерiп, тұжырымдаманы iске асыру жөнiндегi Бағдарламалар мен iс-шаралар жоспарын әзiрлеу;
санаткерлiк меншiк құқықтарын қорғау мәселелерiмен айналысатын мамандарды нысаналы даярлау мен қайта даярлауды жүзеге асыру;
екiжақты және көпжақты мемлекетаралық және ведомствоаралық шарттардың

негізiнде санаткерлiк меншiк саласындағы жұмыс тәжiрибесiн алмасуды

қамтамасыз ету;

нормативтiк құқықтық құжаттарды қабылдау арқылы санаткерлiк меншiк

құқықтарын қорғауды жүзеге асыруға уәкiлеттiк берiлген мемлекеттiк

органдардың бiрлескен жұмысын күшейту;

бұл ретте халықаралық ұйымдар мен жекелеген инвесторлардың қаржы

қаражаттарын тарта отырып, Тұжырымдаманың жекелеген ережелерiн орындау

үшiн қаржыландыру көздерiн белгiлеу көзделедi.

Мамандар:

Багарова Ж.А.,

Жұманазарова А.Б.

Об одобрении Концепции охраны прав интеллектуальной собственности

Постановление Правительства Республики Казахстан от 26 сентября 2001 года N 1249

В целях обеспечения эффективной охраны прав интеллектуальной собственности, осуществления единой государственной политики в этой сфере, защиты имущественных интересов авторов произведений и других правообладателей Правительство Республики Казахстан постановляет:
1. Одобрить прилагаемую Концепцию охраны прав интеллектуальной собственности (далее - Концепция).
2. Министерству юстиции Республики Казахстан совместно с другими заинтересованными государственными органами в двухмесячный срок разработать Программу по реализации Концепции и внести ее на утверждение Правительства Республики Казахстан.
3. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Первый заместитель
Премьер-Министра
Республики Казахстан

Одобрена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 26 сентября 2001 года N 1249

Концепция охраны прав интеллектуальной
собственности

1. Введение

Система охраны интеллектуальной собственности стала в настоящее время неотъемлемой частью национальной инфраструктуры. Имеются все основания полагать, что двадцать первый век станет эрой интеллектуальной экономики, в развитии которой ключевую роль будет иметь творческая деятельность и надежная система ее правовой охраны. Республика Казахстан как полноправный участник международного культурного и научно-технического обмена, являясь членом Всемирной Организации Интеллектуальной Собственности (ВОИС), должна обеспечить соблюдение прав на интеллектуальную собственность, как казахстанских, так и иностранных правообладателей на уровне, отвечающем принятым мировым стандартам.
Государственная политика в области охраны прав интеллектуальной собственности является связующим звеном между созданием произведений, других результатов интеллектуальной деятельности и их использованием в новейших объектах техники и технологий. При этом система охраны этих прав способствует:
укреплению научно-технического потенциала республики, стимулированию творческой деятельности;
разработке и использованию новых технологий, выпуску конкурентноспособной продукции;
созданию условий для развития инновационной деятельности;
созданию условий для внутреннего и международного обмена новой техникой и технологиями, формированию рынка научно-технической продукции;
созданию условий, поощряющих добросовестную конкуренцию;
защите внутреннего рынка от контрафактных товаров, поддержке отечественных производителей товаров и услуг;
созданию благоприятного инвестиционного климата и привлечению инвестиций в наукоемкие и высокотехнологичные производства;
формированию и распространению информации о новых достижениях и разработках.
Эффективное функционирование системы прав интеллектуальной собственности должно стать одним из приоритетных направлений деятельности государственных органов и проводиться на основе ясно сформулированной национальной политики государства в данной сфере.

2. Современное состояние охраны прав интеллектуальной собственности

Приходится констатировать, что в настоящее время на территории Республики Казахстан получает распространение контрафактная продукция, которая главным образом поступает из-за рубежа. Однако меры по предотвращению поступления и распространения такой продукции, а также меры по защите прав интеллектуальной собственности в Республике Казахстан недостаточно эффективны, в связи с чем требуется принятие более жестких мер со стороны государства. Принятие их будет способствовать формированию позитивного имиджа Республики Казахстан в мировом сообществе, как государства, обеспечивающего защиту прав интеллектуальной собственности. Сказывается отсутствие должной правоприменительной практики, допускается бесконтрольность, не используются такие механизмы контроля как лицензирование отдельных видов деятельности.
В Республике Казахстан создана система государственных органов, которые должны обеспечивать охрану прав интеллектуальной собственности. Однако для эффективной реализации этой работы представляется необходимым более тесное взаимодействие всех государственных органов и иных организаций.
Кроме того налаживается система экспертизы и выдачи охранных документов на объекты авторского и смежных прав, промышленной собственности, формируется штат высококвалифицированных патентных поверенных. Государство на законодательной основе координирует действия своих исполнительных органов, негосударственных организаций, способствует формированию цивилизованных взаимоотношений между правообладателями и пользователями объектов интеллектуальной собственности.
В настоящее время основные функции по обеспечению охраны прав интеллектуальной собственности возложены на Комитет по правам интеллектуальной собственности Министерства юстиции Республики Казахстан и другие компетентные органы в соответствии с действующим законодательством.

3. Законодательство Республики Казахстан и международные
договоры в области интеллектуальной собственности

В настоящее время можно констатировать, что работа по формированию законодательной базы в области охраны прав интеллектуальной собственности, которое началось в 1992 году, получила целенаправленный характер. Принятие в 1999 году Особенной части Гражданского кодекса Республики Казахстан, где целый раздел посвящен праву интеллектуальной собственности, явилось важным этапом в развитии правового регулирования в данной сфере. Охрана прав интеллектуальной собственности в Республике Казахстан в настоящее время регулируется следующими законами:
Гражданским кодексом Республики Казахстан;
Законом "Об авторском праве и смежных правах";
Патентным законом Республики Казахстан;
Законом "О товарных знаках, знаках обслуживания и наименованиях мест происхождения товаров";
Законом "Об охране селекционных достижений";
Законом "О правовой охране топологий интегральных микросхем".
С 1992 года принят ряд подзаконных нормативных актов, регулирующих различные вопросы, связанные с охраной объектов промышленной собственности.
Важным этапом в обеспечении охраны прав интеллектуальной собственности также явилось принятие Уголовного кодекса и Кодекса об административных правонарушениях, которые предусматривают ответственность за преступления и правонарушения, связанные с правами интеллектуальной собственности.
В настоящее время Казахстан является полноправным участником Конвенции, учреждающей ВОИС от 14 июля 1967 года.
В области охраны авторских прав Республика Казахстан присоединилась к Бернской конвенции по охране литературных и художественных произведений (1886 года) и Конвенции об охране интересов производителей фонограмм от незаконного воспроизводства их фонограмм (1971 года).
В соответствии с "Декларацией Республики Казахстан о международных договорах в области охраны промышленной собственности" от 5 февраля 1993 года Казахстан является полноправным членом ряда основных договоров, соглашений и конвенций, действующих под эгидой ВОИС, в том числе:
Парижской конвенции по охране промышленной собственности от 20 марта 1883 года;
Мадридского соглашения о международной регистрации товарных знаков от 14 апреля 1891 года;
Договора о патентной кооперации от 19 июня 1970 года.

4. Цель и задачи Концепции

Целью настоящей Концепции является изложение основ государственной политики в области правомерного использования (реализации) и охраны (защиты) объектов интеллектуальной собственности на территории Республики Казахстан.
Основные задачи Концепции заключаются в следующем:
обеспечении адекватных стандартов и принципов правовой охраны интеллектуальной собственности, а также эффективных средств по их осуществлению;
создание условий для развития научно-технического прогресса, изобретательства и свободной конкуренции;
обеспечение экономической, технологической и информационной безопасности Республики Казахстан в области интеллектуальной собственности;
расширение использования объектов интеллектуальной собственности субъектами малого предпринимательства;
усиление роли государства при формировании политики обеспечения доступа субъектам малого предпринимательства к объектам интеллектуальной собственности.

5. Основные принципы государственной политики в области
охраны прав интеллектуальной собственности

Концепция государственной политики в области охраны интеллектуальной собственности призвана содействовать осуществлению государственной стратегии Республики Казахстан по обеспечению устойчивого культурного и социально-экономического развития страны.

Концепция базируется на следующих основных принципах:

конституционных гарантий соблюдения прав интеллектуальной

собственности;

выполнения международных обязательств в области охраны

интеллектуальной собственности;

национальной безопасности;

государственного регулирования отношений в сфере интеллектуальной

собственности;

пропаганды правовых знаний в области прав интеллектуальной

собственности;

сбалансированности интересов всех субъектов правоотношений, включая

государство.

6. Основные направления развития охраны прав интеллектуальной собственности

6.1. Совершенствование законодательства в области

охраны прав интеллектуальной собственности

Действующие в настоящее время законы Республики Казахстан в сфере интеллектуальной собственности соответствуют основным положениям международных договоров и конвенций, заключенных Республикой Казахстан.
В сфере авторского права необходимо завершить работу по присоединению Республики Казахстан к Договорам ВОИС по авторскому праву, по исполнениям и фонограммам, к Международной конвенции по охране прав исполнителей, производителей фонограмм и вещательных организаций (Римская Конвенция 1961 года).
В сфере охраны прав промышленной собственности для обеспечения более полной охраны изобретений в области биотехнологий, активного участия в интеграционных процессах мирового патентного сообщества и гармонизации национального патентного законодательства необходимо присоединение к следующим международным конвенциям и договорам:
Будапештскому Договору "О международном признании депонирования микроорганизмов для целей патентной процедуры" от 28 апреля 1977 г.;
Ниццкому Соглашению "О международной классификации товаров и услуг для регистрации знаков" от 15 июня 1957 г.;
Локарнскому Соглашению "Об учреждении международной патентной классификации промышленных образцов" от 8 октября 1968 г.;
Страсбургскому Соглашению "О международной патентной классификации" от 24 марта 1971 г.;
Договору "О законах по товарным знакам" от 27 октября 1994 г..
В целях завершения формирования нормативной правовой базы по всем перечисленным в Гражданском кодексе охраняемым объектам интеллектуальной собственности необходимо разработать и принять законодательные акты, регулирующие:
- вопросы правовой охраны таких объектов интеллектуальной собственности как программы для ЭВМ, фирменные наименования и нераскрытая информация, охрана прав в Интернете;
- обращение с секретными изобретениями, создаваемыми в Республике Казахстан.
Кроме этого требуется дальнейшее совершенствование законодательных актов в части установления компетенции государственных органов, позволяющих им осуществлять разработку и принятие нормативных правовых актов, регулирующих:
- деятельность пользователей произведений кинематографии;
- деятельность исполнительных органов в вопросах обеспечения прав интеллектуальной собственности;
- критерии и порядок признания товарного знака общеизвестным;
- правила составления, подачи и рассмотрения заявок на выдачу патентов на селекционные достижения, а также размеры и порядок оплаты за патентование селекционных достижений;
- правила таможенного контроля за перемещением через таможенную границу товаров, содержащих объекты интеллектуальной собственности.

6.2. Сотрудничество Республики Казахстан
с международными организациями и иностранными государствами

Важной сферой международного сотрудничества Республики Казахстан явилось участие в Межгосударственном совете по вопросам охраны промышленной собственности, в рамках которого разработана концепция региональной системы правовой охраны изобретений, что в конечном итоге привело к подписанию Евразийской патентной конвенции, ратифицированной Казахстаном в 1995 году.
В ходе визита в феврале 2001 года Генерального Директора ВОИС Камила Идриса в Республику Казахстан подписана Программа сотрудничества между Правительством Республики Казахстан и ВОИС. Целью программы является проведение совместных мероприятий, направленных на:
совершенствование законодательства Республики Казахстан в области интеллектуальной собственности с учетом опыта других стран и международных тенденций гармонизации;
совершенствования правоприменительной практики Республики Казахстан в области интеллектуальной собственности с целью выявления, пресечения и прекращения нарушений прав интеллектуальной собственности;
усиление роли интеллектуальной собственности в соответствующих областях научной, технической и экономической деятельности, осуществляемой на территории Республики Казахстан различными хозяйствующими субъектами.
Необходимо полностью реализовать весь комплекс мероприятий, предусмотренный указанной Программой.
Активно развивается сотрудничество в области охраны интеллектуальной собственности со странами СНГ. Действует соглашение "О сотрудничестве в области авторского права и смежных прав", подписанное Главами государств СНГ 24 сентября 1993 года. Республикой Казахстан заключен ряд двусторонних межправительственных соглашений по вопросам охраны промышленной собственности, в том числе с Российской Федерацией, Кыргызской Республикой, Республикой Узбекистан, Грузией, Республикой Азербайджан. Подписаны и ратифицированы соглашения со странами СНГ о сотрудничестве в области авторских и смежных прав "О сотрудничестве по пресечению правонарушений в области интеллектуальной собственности", "О мерах по предупреждению и пресечению использования ложных товарных знаков и географических указаний", "О взаимном обеспечении сохранности государственных секретов в области правовой охраны изобретений".

6.3. Подготовка специалистов в области охраны прав
интеллектуальной собственности

Во многом эффективность системы охраны прав интеллектуальной собственности зависит от быстрого и квалифицированного рассмотрения судами и уполномоченными органами дел, связанных с нарушением указанных прав.
При этом основной задачей является совершенствование правоприменительной практики предупреждения, выявления и пресечения правонарушений в области интеллектуальной собственности.
Для обеспечения быстрого и квалифицированного рассмотрения дел, связанных с нарушением прав интеллектуальной собственности, необходима своевременная переподготовка, повышение квалификации штата судебных экспертов Государственного учреждения "Центр судебной экспертизы" Министерства юстиции для проведения экспертиз, связанных с установлением фактов неправомерного использования объектов интеллектуальной собственности.
Задача совершенствования борьбы с правонарушениями в сфере интеллектуальной собственности предполагает необходимость в специалистах новой формации. Подготовка, обучение и переподготовка кадров также является важной задачей.
Рассмотрение дел, связанных с охраной прав на программы для ЭВМ, базы данных, а также с защитой прав авторов в Интернете и объектов промышленной собственности, является для судей малознакомой сферой, и в силу специфики объектов охраны вызывает определенные затруднения. Для эффективного рассмотрения указанной категории дел целесообразно обеспечить повышение квалификации действующих судей в части применения законодательства в области охраны прав интеллектуальной собственности.
Для решения задачи по подготовке специалистов в области интеллектуальной собственности следует более активно использовать преимущества участия Республики Казахстан в ВОИС, в том числе:
обучение специалистов государственных органов и коммерческих организаций, а также преподавателей в области права интеллектуальной собственности по программам, администратором которых является ВОИС;
совместную организацию теоретических и практических семинаров и симпозиумов, предназначенных для повышения уровня общих знаний различных профессиональных кругов в области интеллектуальной собственности;
совместную разработку методик обучения, учебных планов, программ, курсов усовершенствования или специализированных курсов и дистанционного обучения.

6.4. Механизмы реализации Концепции

Настоящая Концепция предполагает развитие и охрану прав интеллектуальной собственности на предстоящие 5-7 лет, определяет основные направления и задачи, выполнение которых возлагается на исполнительные органы Республики Казахстан. Для реализации этих целей предполагается:
вести постоянную работу по совершенствованию законодательной, нормативной правовой базы в области интеллектуальной собственности;
с учетом перспективы развития и охраны прав интеллектуальной собственности разработать Программу по реализации Концепции;
осуществлять целенаправленную подготовку и переподготовку специалистов, занимающихся вопросами охраны прав интеллектуальной собственности;
на основе двусторонних и многосторонних межгосударственных и межведомственных договоров обеспечить обмен опытом работы в сфере интеллектуальной собственности;
через принятие нормативных правовых документов усилить совместную работу государственных органов, уполномоченных осуществлять охрану прав интеллектуальной собственности;
определить источники финансирования для выполнения отдельных положений Концепции, привлекая при этом финансовые средства международных организаций и отдельных инвесторов.