"Көп тарапты сауда жүйесiне (КСЖ) Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы орталық азия елдерiнiң ықпалдасуы" 1-кезең бағдарламасына қол қою туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы. 2003 жылғы 18 қаңтар N 52

Қазақстан Республикасының Yкiметi қаулы етеді:

1. Қоса берiлiп отырған "Көп тарапты сауда жүйесiне (КСЖ) Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы орталық азия елдерiнiң ықпалдасуы" 1-кезең бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) мақұлдансын.

2. Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда министрi Мәжит Төлеубекұлы Есенбаевқа Қазақстан Республикасының Үкiметi атынан қол қою уәкiлеттiгi берiлсiн.

3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА ОРТАЛЫҒЫ
INTERNATIONAL TRADE CENTRE
CENTRE DU COMMERCE INTERNATIONAL
CENTRO DE COMMERCIO INTERNATIONAL

БАҒДАРЛАМА I-KEЗEҢ

(Швейцария үкiметiнiң грантымен қаржыландырылады)

Жобаның атауы: Көп тарапты сауда жүйесiне (КСЖ) ТМД
орталық азия елдерiнiң ықпалдасуы

Жобаның номерi: RER 161/85

Жоба әрекетiнiң 2002, 15 наурыз
басталу күні

Іс-қимылдың ұзақтығы: 15 ай (басқару құрылымын құруға 3 ай және
жедел iс-қимылдарға 12 ай)

Атқарушы орган: UNCTAD/ДСҰ (ITC) халықаралық сауда орталығы

Көмекшi орган:

Алушы елдер: Қазақстан, Қырғызстан, Тәжiкстан,
Түрiкменстан, Өзбекстан

-------------------------------------
Швейцария үкiметінiң салымы
-------------------------------------
Total: US$1,580,000
Бюджеттiң беттерге жiктелiп бөлiнуi
21, 25, 27, 30, 33, 36, 38, 41
-------------------------------------

Қысқаша баяндалуы:
------------------------------------------------------------------
Мына салаларда шетелдiк сауданы (әсiресе, аймақтық сауданы) дамыту, техникалық көмек көрсету арқылы бағдарламаға қатысушы бес елдiң бәсекелес қабiлеттiлiгiн арттыру және көп тарапты сауда жүйесiне (КСЖ) ықпалдасуға қол жеткiзу болып табылады: шетелдiк сауда стратегиясын әзiрлеу; сауданың дамуын ынталандыратын қызметтер; кәсiпкерлiктiң дамуын ынталандыратын қызметтер; жеке секторға берулер ұйымдастыру; қоғамдық секторды техникалық жасақтау; экспортты сапалық басқару.
Мына салалар (модульдер) кiретiн, SECO және IТС мақұлдаған негiзде техникалық көмек көрсетудiң тұтастай бағдарламасы әзiрлендi:
- 1-модуль: Орта Азияда iшкi аймақтық сауданы дамыту
- 2-модуль: шетелдiк сауданың стратегиясы - электронды сауданы қоса алғанда, ұлттық экспортты дамыту
- 3-модуль: сауданы дамытатын институттарды (Trade support institutions, TSI) қoca алғанда, көп жақты сауда жүйесiмен (КСЖ) байланыстарды жүзеге асыру үшiн Шағын және орта бизнестiң (ШОБ) ресурстық орталықтарын құру
- 4-модуль: жеке және қоғамдық секторларды жарақтау
- 5-модуль: сапалық басқару
- 6-модуль: сауда саласында ақпарат жүйесiн дамыту
Осы құжаттың II қосымшасында жоғарыда аталған модульдердiң қысқаша баяндалуы келтiрiлген.
Ұлттық деңгейдегi бiрлескен және өзара байланысты қызметте және жалпы аймақтық ауқымда осы жобаның мейлiнше оңтайлы нәтижелерiне қол жеткізiлетiн болады. Бағдарламаның басты кезеңiнiң нақты жедел мiндеттерi алдын ала кезеңде әзiрленетiн және байқаудан өтетiн болады. Жетiншi модуль - жобаны басқаруды ұйымдастыру, оның штаб-пәтерiн белгiлеу және Бағдарламаны әзiрлеу.
------------------------------------------------------------------
Қолы Күні Аты/Лауазымы

Швейцария: ______________ ______ _____________

Қазақстан: ______________ ______ _____________
үкiметiнiң
өкiлдерi
ITС UNCTAD/WTO: ______________ ______ _____________
өкiлi

А. ШАРТЫ ЖӘНЕ НЕГIЗГI ЕРЕЖЕЛЕР

SECO Халықаралық сауда орталығына (IТС) Орта Азияның бес елi, Бреттон Вуд институты жанындағы швейцар жобасының, Қазақстаннан басқа, қатысушылары, Тәуелсiз мемлекеттер достастығының (ТМД) мүшелерi - Өзбекстанның, Түрiкменстанның, Қырғызстанның және Қазақстанның саудалық дамуын ынталандыру процесiне техникалық жәрдем бағдарламасын әзiрлеудi тапсырды IТС-ың осы тапсырмасының негiзi 2000 жылдың соңында Швейцарияның және жоғарыда аталған елдердiң үкiметтерi арасында болған және олардың саудадағы басымды мiндеттерiн және мұқтаждықтарын шешуге арналған екi жақты дәйектi келiссөздерде қаланған болатын. Бағдарламаның басты мақсаты осы елдердiң көп тарапты сауда қатынастары жүйесiне табысты ықпалдасуына қол жеткiзу болып табылады.
Осы Бағдарламаны iске асырудың стратегиялық бағыттарын, қызметi түрлерiн егжей-тегжейлi әзiрлеуден және жекелеген кезеңдерiнен тұратын тұжырымдама үкiмет тапсырмасының нәтижесiне айналды. Бағдарламаны талқылауға SECO-ың ресми тұлғалары қатысты және Берне олармен бiрқатар консультативтiк кездесулерден кейiн және олардың осы Бағдарлама принциптерiн мақұлдауы бойынша Terms of reference, TOR әзiрледi. TOR мәтiнi Бағдарламаны iске асырудың әртүрлi үш кезеңiндегi iшкi қажеттерiнiң, нақты мүмкiндiктерi мен бағыттарының негiзделуiнен тұрады: і) алдын ала кезең, іі) iстiң белсендi кезеңi және ііі) жедел мiндеттер сияқты, тұтыныстары мен ықтимал мүмкiндiктерiнiң одан әрi белгiленуi шешілуге тиiстi алғашқы кезең. 2001 жылғы 24 маусымнан 5 шiлде аралығы кезеңiнде төрт елде (Өзбекстан, Қазақстан, Қырғызстан және Тәжiкстан) мемлекеттiк деңгейде алдын ала кезең бойынша жұмыс жүргiзiлдi және үш елде (Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстанда) миссияны белсендету жөнiнде SECO-мен бiрлескен жұмыс табысты жүргізілді.
Ұлттық үкiметтердiң, олардың қоғамдық, жеке және дәнекер ұйымдарының өкiлдерiмен өкiлдiк iсiн белсендi ету кезеңiнде осы бағдарламаның негiзгi ережелерi қаралған консультативтiк кеңестер өткiзiлдi. Тараптар Бағдарламаның негiзгi құрамдастарын ұғынуда бiрауыздылыққа келдi және оның негiзгi ережелерiнiң негiздiлiгiн қуаттады. Осы кеңестер барысында елдер орталық азия аймағында сауданы дамыту Бағдарламасының принциптiк ережелерiне бекемдiктерiн бiлдiрдi.
Үш мемлекеттiң үкiметтерi және iскер топтары осы бағдарламаның iс-қимылының негiзгi үш саласын мақұлдауын және техникалық жәрдемнiң қажеттiлiгiне түсiнiстiгін бiлдiрдi. Бұл салалар - сапалық басқарудың ресурстық орталығын, көп тарапты сауда жүйесiмен (КСЖ) байланыстарды жүзеге асыру үшiн ШОБ ресурстық орталығын құру және ұлттық экспортты дамыту стратегияларын әзiрлеу. Қазақстан және Қырғызстан үкiметтерi iс-қимылдың басқа екi саласын, нақты алғанда: iшкi - аймақтық сауданы және қоғамдық және жеке секторды техникалық жарақтауды өте жоғары бағалады, Өзбекстан үкiметi болса, ықтимал техникалық ынтымақтастық саласынан мемлекеттiк және жеке секторды бiр жақты шығарып тастады. Ол сондай-ақ, аймақтық экономикалық ынтымақтастық мәселесiнде де қалыс қалып, өз ұстанымын осы салада жұмыс iстеген көптеген дәнекер ұйымдардың, бұл ретте, iшкi аймақтық саудада өзiн-өзi көрсетерлiк ойдағыдай табыстарға жетпегендiгімен түсiндiрдi.
Yкiметтердiң өкiлдерi сауда ақпаратының және осымен байланысты қызметтер желiсiнiң өткiр қажеттiлiгiн жақтады, сондай-ақ техникалық жәрдем көрсетудi сұрады. Жеке меншiк секторларының өкiлдерi де осындай пiкiр бiлдiрдi. Осы саладағы көмек Швейцария үкiметi қазiрдiң өзiнде қаржыландырып отырған жобалар шеңберiнде Қазақстан мен Қырғызстанға берiлiп отырған көмектiң қисынды жалғасы болар едi. Сонымен қатар, техникалық көмек көрсетудiң мүмкiн салаларының бiрi ретiнде қаралған, сауданы электрондандыру қажеттiлiгi аталды.
Егер, сауда ақпараттамасының жүйесiн жолға қоюдағы көмек көрсету техникалық жәрдем Бағдарламасының жеке бiр бұтағын құраса, сауданы электрондандыру осы бағдарламаның екiншi тармағының құрамдас бөлiгi, нақты алғанда: ұлттық сауданы дамыту стратегияларын әзiрлеу және ic жүзiне асыру болады.
Өкiлдiктi белсендi ету кезеңiнде қол жеткен және 2001 жылғы 2 тамыздағы ITC/DTCC/01/2593 баяндамасында айтылған нәтижелер, SECO үшiн техникалық құжаттамалар, сондай-ақ төрт ел бойынша (Қазақстан, Қырғызстан, Тәжiкстан және Өзбекстан) IТС консультанттарының баяндамалары жоба қосымшасының алты негiзгi саласы әзiрленген негiзге айналды.
- Орта Азияда iшкi аймақтық сауданы дамыту;
- Шетелдiк сауда стратегиясы - ұлттық экспортты дамыту;
- электронды сауда;
- Сауданың дамуын ынталандыратын институттарды (Trade support institutions, TSI) қоса алғанда, көп тарапты сауда жүйесiмен (КСЖ) байланыстарды жүзеге асыру үшiн ШОБ ресурстық орталықтарын құру;
- Жеке және қоғамдық секторларды жарақтау;
- Сапалық басқару үшiн ресурстық орталықтар құру;
- Сауда саласында ақпарат жүйесiн дамыту.
Ұзақ мерзiмдi мақсатқа қол жеткiзу процесiнде - iшкi аймақтық сауданы дамытуда - көбiне, оңайлыққа түспейтiн қысқа мерзiмдi мiндеттердi де шешу қажет. Осы елдердегi жергiлiктi кәсiпкерлердiң дағдылы қызмет тәжiрибелерiн назарға алу маңызды. Өзiнiң түпкi мақсаты ретiнде iшкi аймақтық сауданы дамыту мiндетiн мүмкiндiгiнше сақтай отырып, Бағдарламаны жүзеге асырудың барлық кезеңiнде әзiрленген амалдар осы дағдыны ескере отырып түзетілуге тиiстi. Мұндай амал жобаға қатысушы әрбiр елдiң сыртқы және iшкi аймақтық саудасының маңызды басымдықтары мен қажеттерiн бөле көрсетуге мүмкiндік бередi.
Жобаны жоспарлауға және жүзеге асыруға қатысатын бiртұтас аймақаралық сауда органы - Мемлекетаралық Кеңес жалпы аймақтық мүдделердi қамтамасыз етуге ықпал ететiн болады. Техникалық мүмкіндiксiз бұл орган көмекшi орган ретiнде жұмыс iстейтiн болады, оның жұмысы ұлттық сауда операцияларының аймақтық деңгейге шығуына ықпал етуге тиiстi болады. Мемлекетаралық Кеңес барлық елдерде танылған және жоғары деңгейде аймақтық iс-шаралар саласында өз мүмкіндіктерін дәлелдеуде.
Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан республикаларының үкiметтерi сияқты Мемлекетаралық Кеңес аймақтағы сауданы дамыту Бағдарламасына бекемдiлiгiн қуаттауда.
Бағдарламаны жүзеге асырудың алғашқы кезеңiнде-ақ тиiмдi басқару құрылымы жасалатын болады. Мұндай құрылымға әрбiр қатысушы елде Техникалық мәселелер жөнiндегi бас кеңесшi, Ұлттық жобалардың үйлестiрушiсi және Әкiмшiлiк мәселелерi жөнiндегi көмекшi кiретiн болады. Сонымен қатар, ТСI штаб-пәтерiнде аймақтың өкiлдiгi үшiн Аймақтық сауданы дамыту мәселелерi жөнiндегi кеңесшi және Сауданы iске асыру жөнiндегi көмекшi қажет.

В. ЖОБАНЫ НЕГIЗДЕУ

1. Жобаға қатысушы-елдердiң даму басымдықтары

Орта Азия мемлекеттерi теңiзге шығу мүмкiндiктерінiң жоқтығымен және iшкi өткiзу рыногының салыстырмалы түрде кішілiгімен сипатталады. Халықаралық сауда мен жеке секторды дамыту, олар үшiн жалпы экономикалық басымдықтар болып табылады. Бұл екi мiндеттердi ойдағыдай шешу iшкi аумақтардағы кедейлiктiң төмендеуiне ықпал ететiн болады.
Көп жақты сауда Жүйесiнде (КСЖ) осы мемлекеттердiң белсендi қатысуын олар адамзат тiршiлiгiне оңтайлы жағдай құру үшiн жасалған аса маңызды қадам ретiнде қарайды. Осы жобаның жоғарыда көрсетілген қосымшасындағы алты сала олар үшiн барынша басым болып көрiнедi. Әсiресе сауданың жеке iскерлiкпен бiрiгу қажеттiгi айрықша аталынады. Оған қоса, барлық елдер қоғамдық сектор мен жеке кәсiпкерлiк (бұл ұғым ел жағдайына байланысты түрленгенiмен) арасындағы тұрақты өзара қатынастар құру қажеттiгiн қалайды.

2. Қазiргі проблемалар

Нарықтық экономика әсер ететiн көптеген елдер саудадағы ғаламдасу мен ырықтанудан үлкен пайда табады. Мұндай экономикасы бар елдерге қосылу және адами тiршiлiк етуге қолайлы жағдайлар туғызу үшiн Орта Азия мемлекеттерi өтпелi шақ кезiнде жалғаспалы түрде саяси реформалар жүргiзiп, өзiнiң институттары мен инфрақұрылымдарын терең дамытуы, ғаламдасу экономикалық тәртiбiн қалыптастыратын процестерге қатысуы керек, сондай-ақ Yкiмет пен жеке мемлекеттің осы елдердегi тиiмдi институциялық және адамдық ресурстары жан-жақты сауда Жүйесiнде табысты әрекет етуiне жеткiлiксiз болып отыр.
Өзiн экономиканың әлемдiк сауда жүйесiне бiрiктiруi үшiн Орта Азия мемлекеттерi қуат жағынан нығайып, сауда операцияларын ұлғайтулары керек, экономикалық ғаламдасудың бүгiнгi үлгiсiн қалыптастыратын ережелердi жасауға қатысып, институциялық тетiктердi белгiлеулерi қажет. Ресурстық орталықтарды құру экономикадағы өмiрлiк қажеттi iшкi реформаларды жүзеге асыруға, сондай-ақ өз рыноктарында нарықтық экономикасы туындап жатқан eлдep үшiн ашуға дайын индустриялық елдердiң әрекет белсендiлiгiне ықпал етедi. Бүгiнгi сауда кедергiлерiн жеке кәсіпкерлiк арқылы көруге болады, ал жеке кәсiпкерлiк пен қоғамдық сектор арасындағы өзара қатынас ауадай қажет.
Оған қоса, ұлттық экспорт және басқа да сауда процесiне қатысы бар салаларға енетiн тиiмдi және оңтайлы сауда саясатын орнату керек. Мұндай процестерде толық және iшiнара меншiк мәселесi айқындаушы болып табылады. Бұдан өзге, ақша трансакциясының бағасын төмендетуге және көршiлердiң таныс экономика рыноктарында нарықтық және экспорттық тәжiрибе алуға, ең бастысы халықаралық рыноктардың бәсекелiк ортасына түсуге ықпал ететiн экономикалық стратегияның аумақтық ауқымы туралы ойланған жөн. Мұндай стратегиялар барынша кең сауда бастамаларымен келiсілуi тиiс.
Мына салалар шетел мемлекеттерiмен экспорт және сауда жетiстiктерi үшiн маңызды болып табылады:

(i) Сауданың iшкi аумақтық дамуы

- Дәстүрлi рыноктарды, әсiресе ТМД елдерi бойынша көршi рыноктарды жоғалту өзi әлсiз экономикалық жүйенi әлсiретiп жiбердi;
- 1994 және 1997 жылдар арасында iшкi аумақтық сауданы басқа әлем саудасына қатысты үлесi 15%-тен 10%-ке кемiдi. IТС-тiң алдын ала бағалауы бойынша аумақтың пайдаланылмаған сауда әлеуетi 1 миллиард АҚШ долларын құрайды;
- Iшкi аумақтық сауда мүмкiндiгiн айқындау үшiн ашықтықтың жоқтығы;
- Қолда бар мүмкiндiктердi табуға, кәсiпкерлiктi iскер кәсiпорынға айналдыруды ынталандыруға ықпал ететiн институциялық тетiктердiң әлсiздігі;
- Iшкi аумақтық сауданың дамуы мен дәстүрлi сауда қатынастарын қалпына келтiрудi Орта Азия республикаларының жеке және қоғамдық секторлары маңызды мiндет деп қарастырып отырғанда, нақты жағдай жоғарыда айтылған себептерге сай әрекетсiздiк ретiнде көрiнiп отыр.

(іі) Шетел саудасының сауда саясаты мен стратегиясы

- Барлық елдер аумағының шетелдердегi жан-жақты және тұтас сауда стратегиясының жоқтығы;
- Ел экономикалық жоспарлаумен және экспорттық бағдарламаларды дамытумен айналысады, бiрақ тауарларды экспорттауда iрi бiрлескен кәсiпорындардың нақты қатысуын күшейту қажет;
- Жеке және қоғамдық сектор арасындағы әрекеттi өзара байланыс жоқ, ал жеке институциялар арасындағы қызметтердi үйлестiру деңгейi барлық елдерде нығаюы тиiс;
- Қоғамдық және жеке ынтымақтастық тетiгiн қосқанда, практикалық жүзеге асырудың тетiгi жоқ;
- Экспорттың рабайсыз әкiмшiлiк рәсiмдерi;
- Бизнес пен сауда экспортын жүзеге асыру үшiн оңтайлы ортаны дамытуға;
- Электронды сауда мүмкiндiгiн толық түсiнбеу немесе жеткiлiксiз пайдалану. Барлық елдер ақпараттар мен байланыс саласындағы жаңа технологияларды өздерiнiң ұлттық сауда стратегиясын дамыту жобаларында тиiмді пайдалануға тырысады.

(ііі) Саудаға жәрдем жөнiндегі институттардың инфрақұрылымы

- Институцияның тиiмдi инфрақұрылымы мен сауда және экспортты дамытуға арналған жалпы үйлестiру тетiктерiнiң жоқтығы;
- Шетел сауда технологиясының құзырлығын және сатып алуды дамыту, халықаралық рыноктарда жергiлiктi тауарлардың бәсекелестiк бейiмдiгiн арттыруға арналған сауда және экспорт саласында тиiмді көмек және мамандандырылған қызмет көрсетуге бейiмдi кәсiптiк және әкімшiлiктiк ұйымдардың жоқтығы;
- Сауданы инфрақұрылымдарды көлiктiк және басқа шаралардың жоқтығы.

(iv) Өнiмдер мен рынокты дамыту

- Алымды рыноктар сапасының талаптарына сай тауарлар экспортының жоқтығы немесе жиынтықтарының шектеулiгi. Экспорттарды тауарлар есебiнен де жаңа рыноктар есебiнен де әртүрлi ету;
- Басқару дағдысының жоқтығы және экспорттық әлеуетi бар жаңадан құрылған (немесе жаңадан жекешелендiрiлген) ШОБ жұмысына арналған бiлiктi коммерсанттар мен кәсiпқой мамандардың жетiспеушілiгi;
- Жұмыс капиталының жеткiлiксiздiгi және өндiрiс пен құрал-жабдықтардың ескiруi;
Көптеген кәсiпкерлер осы кезге дейiн клиенттердi белсендi iздеушi емес, тапсырыс алушы немесе клиент талаптарын орындаушы ретiнде әрекет етедi;
- Кәсiпкерлiк пен бизнес саласында пайдалануға ықпал ететiн сауда ақпараттары мен iлiмдерiнiң жоқтығы.

(v) Көпжақты сауда мәселелерi

- Дүниежүзілік сауда ұйымының (ДСҰ) келiсiмдерi туралы iлiмнің жоқтығы және iскер орталардағы осы бiлместiктiң зардаптары. Бұл аспект күн өткен сайын маңызды бола түсуде, өйткенi көптеген елдер, сондай-ақ олардың көршілерi (мысалы, Қытай) жақын арада ДСҰ-ның мүшесi болмақ;
- Көпжақты сауда жүйесiне жанама жүретiн пайда мен тәуекел етушiлiк туралы iлiмнiң жоқтығы;
- Орта Азияның шағын және iрi кәсiпорындарының өткен кездердегi әлемнен оқшаулану салдарынан ДСҰ және КСЖ туралы ұғымдары тым жүдеу. Осының салдарынан өз ұлттық экономикасына өмiрлiк маңызы бар - тоқыма, киiм, ауыл шаруашылығы сияқты салалар үшiн үлкен рөл атқаратын ДСҰ шарттарының мағынасын бағалауға шамалары жетпейдi;
- Саудаға жәрдемдесу институты ТSI сияқты Ұйымдар КСЖ ұстап тұра алмастай әлсiз. Бұл барысындағы iлiмдердi жинақтап, оларды тарату мүмкiндiктерiн жасау.

(vi) Сатып алу және жабдықтау жүйесiн басқару

- Материалдық құндылықтарды сатып алу және басқару олардың сапалық, сандық және сенiмдiлiгі мен бағасы турасында кәсiпкерлердiң жалпы проблемасы болып табылады;
- Аймақтың барлық елдерiнiң теңiзге шығуға мүмкiндiктерi жоқ болғандықтан жабдықталу жүйесi мен жеткiзу тiзбектерiн жақсарту аса маңызды проблема болып табылады;
- Ұлттық экспорттың бәсеке бейiмдiлiгiнiң тиiмдiлiгiн арттыруға ілгерiндi ықпал ету және жеке секторды жедел жабдықтау туралы iлiмнiң жоқтығы;
- Жеке секторды жабдықтау әдiстерiнің тиiмдiлiгі мен жеделдiгін арттыру бойынша кеңестердiң қажеттiгi;
- Оқу құралдары мен кәсiпқой оқытушылардың жоқтығы, кәсiптiк қызметтi болжаудың құралдарын бiлмеу және әсiресе ШОБ үшiн халықаралық рыноктардағы жабдықтау жүйесi туралы ақпараттың жоқтығы;
- Институцияның дайын еместігі, олардың ұлттық ауқымда жабдықтау жүйесiн кәсіптік басқаруды ұйымдастыруға уақытылы әрекет етуi және көмек көрсетуге бейiм еместік.

(vii) Қоғамдық секторды қамтамасыз ету

- Мемлекеттiк шығыстардың құндылығын қысқартатын қоғамдық секторды қамтамасыз ету жүйесiнiң ашық еместiгi;
- Қоғамдық секторды басқарудың тиiмдi жүйесiнiң жоқтығы ДСҰ-на кiрудi қиындатуы мүмкін;
- қоғамдық сектордың кәсiптiк мамандары мен сатып алушылардың және оқу инфрақұрылымының жоқтығы;
- Қоғамдық жүйе қызметiнің тиiмдi үлгiлерiнiң жоқтығы.

(viii) Сапаны басқару

- Бүгiнде аумақтың өнеркәсiптiк өнiмдерiнiң басым көпшiлiгi алымды рыноктардың тiршiлiгiн реттейтiн сапа талаптарына жауап бермейдi. Жалпы алғанда әлi де ескi кеңестiк қалыптарды пайдаланады;
- Жергiлiктi өндiрушілерге жоғарғы сапалы және әлемдiк қалыптарға жауап беретiн енбелi өнiмдер тарапынан болатын зор қысым;
- Сапаны дамыту жөнiндегi бағдарламаның жоқтығы, сапаны жақсарту бойынша әрекеттердi жоспарлау, ұйымдастыру, үйлестiру және орындауға қажеттi iлiмдердiң жеткiлiксiздiгi;
- Мемлекеттер Бұрынғы Кеңестер Одағында қолданылған бағаны айқындау жүйесiн мұра етiп алды. Бұл iшкi аумақтық саудаға ықпал етуiмен, ТМД-ның сыртындағы саудаға кедергi жасайды және ауқымды аренадағы экспортқа мүмкiндiк бepмейдi;
- Оған қоса импортталатын тауарлардың шетелдерде қабылданған нормалары мен сертификатталуы ТМД елдерiнде қабылданбаған, осыған байланысты жергiлiктi сертификациялау органдары кiргiзiлетiн тауарларға қайта сертификаттау жүргiзедi;
- Қайта сертификатталатын болғандықтан тауарлар тiзiмi үнемi өзгерiп отырады, сондықтан аумақ елдерiндегі сауда ахуалы ашық емес;
- Мемлекеттiк стандарт, оның iшiнде халықаралық стандартқа қатысты салаға қызметшілердің, сондай-ақ құнды айқындау жүйесiндегi өзара мойындаудың қазiргі iлiмдерiн жаңарту қажет.

(iх) Сауда туралы ақпарат

- Аумақ мемлекеттерiнiң Үкiметтерi өз елдерiнiң iскер топтарына сауда ақпаратын жеткiзу мәселесiне қызығушылық бiлдiрдi. Бұл қызығушылық халықаралық саудамен айналысатындар шешiм қабылдауда ақпараттар рөлiнiң маңызын мойындағандықты көрсетедi.
- Сауда ақпараттарын қазiргi қолда бар тарату және жеткiзу құралдарының өспелi жеке секторды халықаралық сауда туралы ақпараттармен қызмет көрсетуге мүмкiндiгi жеткiлiксiз;
- Осы ақпаратқа қолда бар сұраныс пен оны тарату қызметi жеткiлiктi түрде дамымаған. (Бұл 2000-2001 жылдары Қазақстан мен Қырғызстанда жүргiзілген ITC зерттеулерi арқылы да, 2001 жылы маусым айында Санкт-Петербургте IТС аясында өткізiлген және сауда ақпаратын басқару мәселесiне арналған семинарда бұл расталды. Қырғызстан мен Қазақстанның мамандары халықаралық сауда ақпараттарын тарату қызметтерiн нығайтудың қажеттiлiгін растады).

3. Басқа да донорлардың осы саладағы қазiргі
және жоспарланып отырған көмегi

Орта Азия мемлекеттерi сауда саласындағы бiрнеше донорлар көрсеткен техникалық жәрдемнің пайдасын көруде. БҰҰБД (БҰҰ Бағдарламасын дамыту), АДБ (Азия Даму Банкi), ЕЖДБ (Еуропалық Жаңарту және Даму Банкi) және басқалар аймақтық деңгейде, осы уақытта Халықаралық Қаржы Корпорациясы сияқты Бағдарламалар (Швейцария ХҚБ пен шарт бойынша), Техникалық жәрдемдесу жөнiндегi немiс орталығы (ТЖМО), ЮСАИД (халықаралық сауда жөнiндегі АҚШ агенттігі), ТАСИС-ЕС және басқалар ұлттық деңгейде, сонымен iшiнде және шекара арқылы сауда мәселесi бойынша жұмыс iстеуде. Алушы елдер өзiнiң тәуелсiздiгiн тек 10 жыл бұрын алғандықтан олардың техникалық көмектерi тек, сауда құқығының негiзiн құруға және жеке секторды дамытудың макро деңгейге бағытталған. Жоғарыда айтылғандарға байланысты донорлар қызметiнiң модульдерi былайша жүзеге асырылады:

3.1. 1-модуль: Сауданың iшкi аумақтық дамуы

Осы уақытта бiр де бiр донор ұйымдары таза бизнестi нығайтуға бағытталған сауданың iшкi аймақтық даму әдiстемесi мен тәсілін қолданбайды. ЮСАИД, ТАСИС-ЕС, ХҚК (агробизнес саласында) және ТЖМО аз дәрежеде шекара арқылы сауданы ынталандырумен шұғылданады, iшкi аймақтық сауда мәселелерi тәжiрибеде олардың жүйелi әзiрлеулерiнiң, яғни деңгейлiк қол жеткiзiлген болжалды нәтижелердiң мәнi болып табылмайды. ТРАСАКА-ЕС, БҰҰБР, АДБ және ЕЖДБ жанындағы "Жiбек жолы аймағын дамыту" Бағдарламалары сауда қаражаттарын және т.б. кедендiк үйлестiрудiң мәселелерi енетiн макро деңгейдегi сауданы дамытудың проблемаларымен айналысады. Шекаралық Бағдарламалар, ал аймақтық ауқымда емес, бiр мемлекеттің проблемалар көзқарасы тұжырымынан құрылады. Бұл басқа да себептерден өзге екi жақты негiзiндегi донор ұйымдарының жұмысына байланысты. ITC БҰҰ ретiнде өзiнiң жақты қызметiн аумақтық бизнеспен жеке секторға өзi енетiн және соған бағдарланған мiндеттердің кең көлемiмен жабдықтай алар едi.
Бағдарлама жұмысының ауқымын кеңейтудің мүмкiндiгi табылды және vis-avis с ЕЖДБ және БҰҰБД терең талқылады.
Қазiр IТС ЭЫҰ (Экономикалық ынтымақтастық ұйымы) Хатшылығымен бiрлесiп ЭЫҰ мүше-елдерiнің саудаға ықпал ететiн және нығайтатын бизнестi дамыту жөнiндегi жобаны жүзеге асырады. ЭЫҰ мүше-елдердің iскер адамдары бас қосқан осы жоба шеңберiндегi (тоқыма және киiм саласында) Сатып алушылар-Сатушылардың бiрiншi кездесуi 2001 жылы қазанда болды. Барлық Орта-азия елдерi ЭЫҰ бағдарламасының мүшелерi болып табылатындықтан, осы жобаның тәжiрибесi мен нәтижесi осы құжатта көрсетiлген.

3.2. 2-модуль: Шетелдiк сауданың стратегиясы -
электрондық сауданы қоса алғанда, ұлттық
экспортты дамыту

Екі ел үкiметi көмек көрсетіп, кеңес беретiн серiктердi iрiктеумен айналысып жатыр, егер көмек нақты нәтижеге жетуге бағытталмаса одан дереу бас тартады.

3.3. 3-модуль: Сауданы дамытуға ынталандырылған (Trade
support institions, TSI) институтын енгізiп көп
жақты сауда жүйесiне (КСЖ) байланысты жүзеге асыру
үшiн шағын және орта бизнес (ШОБ) ресурстық
орталықтарын құру

ЮСАИД ДСҰ-на кiру жөнiндегi техникалық кеңестерiн ұсынды. Бұл уақытта кеңестердi Қырғызстанға ұсыну оның осы ұйымға кiрген соң да жалғастырылуда, Қазақстан мен Өзбекстан үкiметi ЮСАИД-тан мұндай кеңестер алуға енжар тiлек бiлдiрдi. Бұның орнына Қазақстан БҰҰБД-ға ДСҰ-на кiру жөнiнде техникалық көмек көрсетуi тілек бiлдiрдi - оның айғағы ел ДСҰ-на және КСЖ қатысуы аса маңызды мүшелiк деп санайды. Алайда, БҰҰБД-да ақша қорының болмауына байланысты мұндай көмек көрсете алмады. Бiрақ осындай тiлекпен АБР-ға Өзбекстан үкiметi ықылас бiлдiрдi. АДБ тек жартылай оған өзінің аймақтық жобасының шегінде қамтитын және ДСҰ-на мүшелiк мәселелерiн шақыра алды. Осы барлық елдерде ТАСИС-ЕС елдердiң екі жақты әріптестiгінің келiсiмi шегiнде ДСҰ туралы бiлiмiн игеруге кейбiр жәрдемдесулерiн ұсынады. ШОБ дамыту аймақтағы барлық дәнекер үшiн басымдылық болып табылады. ЮСАИД, ТАСИС-ЕС және ТЖМО үш елдердiң ШОБ-қа бағытталған жаңа жобаларды жүзеге асыруға кiрiсуiн жоспарлайды немесе жүзеге асырады. Осы уақытта экспорт өздiгiнен бүгiнгi Бағдарламаның бас мақсаты бола алмайды, оның болашақта дамуы сыртқы рыноктарда аз мөлшерде алынып тасталмайды. Сонымен, ТАСИС-ЕС және ЮСАИД ШОБ-ты дамытуға жәрдемдесудi болашақта шекара арқылы сауданы дамытуды ұсынады. ШОБ-ың дамытудың жаңа жоспарын жақында ТАСИС-ЕС Қырғызстанда бастады. Осы жоспар тек елдердің үш облыстарында (Шу, Талас, Нарын) iрiктелген кәсiпорындармен тiкелей жұмыс iстейдi. Экспортты дамытудың жан-жақты тәсiлдерiн көздейдi. Қырғызстан және Өзбекстанға арналған жоспарлардағы тiкелей кәсiпорындарға және тоқыма, киiм және тамақ азық-түлік саласындағы секторалдық байланысын дамытуға көмекке шоғырланады, экспортты дамытудың жекелеген жақтарын әзiрлейдi. Қазақстанда ТЖМО iшкi тұтынулар үшiн өнiмдер шығаруға бағытталған ШОБ-ке көмек көрсетедi және шетелдерiмен сауданы дамытуға байланысты оның екi жақты бағдарламаларын мiндет етiп қоймайды.
ХҚК және Швейцария арасындағы келiсiмiнiң шеңберiнде ХҚК Қырғызстан, Тәжiкстан, Түрікменстан және Өзбекстанда (ШӨБ ерекшелігінде) жеке секторды дамытуды жоспарлайды. Оның мiндетi батыс инвестициялар үшiн қолайлы ортаны дамыту болып табылады, бұл жағдайды жекелеген индустрияның ерекшелiк проблемаларына (мысалы, тау-кен өңдеу өндiрiсiнiң басқару жүйесiне), сонымен қатар бизнестер үшiн ақпаратқа қол жеткiзу және қызмет көрсету аясын жақсартуға көңіл бөлiнедi. ХҚК көмегi тұтастай бизнестi басқару және машықты енгiзуге байланысты жеке секторының техникалық проблемасын шешуге бағытталған. ХҚК бизнестi енгiзу ережесi бойынша кепiлдемелердi өндiру үшiн Өзбекстандағы базистiк проблемаларға зерттеулер жүргізедi. Тәжiкстандағы ХҚК-ның фермерлiк меншiк мәселелерiмен шұғылданады. Ол Өзбекстанда жергiлiктi кеңесшiлердi оқытуды және жобаның барлық қатысушы-елдерiнде "жалдау индустриясын" құруға көмек көрсетудi жобалайды.
ШОБ үшiн несиелендiру жүйелерiн дамытумен ЕЖДБ, АДБ және ИДБ (Ислам Дамыту Банкi) шұғылданады. Ондағы жеңiлдiк несиелердiң бөлінуiн (немесе төленудi) қамтамасыз ету мақсатында әр елдердегi бизнес мәселелерi жөнiнде техникалық көмектi банктер және орталықтармен көрсетедi.
IТС Қазақстандағы (тоқыма саласы) және Қырғызстандағы (тамақ өнiмдерiн өңдеу) кәсiпорындарға тiкелей көмектi жүзеге асыра отырып, аймақтық ШОБ кәсiпорындарына бағытталған Бағдарламаларды жүзеге асырады, одан өзге, IТС Қырғызстан мен Қазақстанда ел масштабында ДСҰ-ның мәнін және оның жұмыс iстеу әдiсін ұғыну үшiн жағдай жасауға бағытталған "Дүние жүзiлік сауда жүйесi" деп аталатын Бағдарламаны бастады.

3.4. 4-модуль: Жеке және қоғамдық секторды қамтамасыз
ету

Экспортты ұлғайту (жеке секторды қамтамасыз ету) үшін сатып алу және жабдықтауды жүйелеудi басқару мәселесi аймақтық донорлардың назарынан тыс қалады. Кейбiр көмек көздерiн iздестiру мәселелерiнде жеке ШОБ-қа жәрдем көрсетiледi. Алайда, осы мәселелердiң құрылымдық және жан-жақты тәсiлдер әзiр жоқ.
ХҚК басқару жүйесiн дамыту мәселесiнде тау-кен өндiру өнеркәсiбi саласындағы ШОБ-пен шұғылданатын қырғыз кәсiпорындарына көмек көрсетудi жоспарлайды. "Жеке кәсiпорындар әріптестігі" (Private Enterprise Partnership, РЕР) Бағдарламасы шеңберiнде ол осы өнеркәсіптiң жабдықтау жүйесiн дамыту үшiн техникалық көмек көрсетудi де жоспарлайды. Осы Бағдарлама Kumtor Operating Company үшiн қажеттi тауарлар мен қызмет көрсетулердi өндiруге бейiм жергiлiктi компанияларға қаржы көмегiн ұсыну үшiн құрылған, Kumtor Operating Company және ХҚК компаниясының қорымен қаржыландырылады.
ЮСАИД аймақтың жабдықтау проблемасына қатысты 4 ел аумағында (Түрікменстан олардың қатарына кiрмейдi) Бағдарламаны жүзеге асырады. Олардың қызметi айтарлықтай алға жылжыған жоқ. Алайда, ДСҰ-ға қабылдау кезiнде "Үкiметтің қамтамасыз ету туралы келiсiм" қоғамдық секторды жабдықтауда ескерiлетiн маңызды тармақ болады.
Осындай бiрнеше жыл бұрын Дүниежүзілік банкi Өзбекстанда мемлекеттiк сатып алу туралы заңын әзiрлеуге көмек көрсету үшiн US 160,000 $ мөлшерiнде "Институциялық дамыту қоры" грантын ұсынды. Осыған байланысты Банктiң есеп беруiнiң дайындығы жөнiндегi жұмысы 2001 жылдан басталды.

3.5. 5-модуль: Сапалық басқару

Барлық донор ұйымдардан басқасы тұтастай аймақтық елдердiң өнеркәсiбiн және жекелей алғанда экспорттық жүйенi дамыту үшiн экспортты сапалық басқарудың мәселесiн маңызды мiндет деп санайды. Көпшiлiгi осы проблеманы өзiнiң техникалық көмек стратегиясына енгiздi. Алайда, бiр де бiр миссия Бағдарламада экспорт проблемасының негiзделген, фокустанған тәсілін анықтаған жоқ.
Қырғызстанда ТАСИС-ЕС стандарттау жөнiндегi органдардың онда ISO нормаларын енгiзуге көмек көрсетуге өтiнiш алды. Көмек көрсетiлген жоқ. Малайзия Үкiметi Қырғызстанның стандарттау жөнiндегi органдарына ISO 9000 тiркелуiне көмек көрсетудi жоспарлап отыр.
Дүниежүзiлiк банк Өзбекстанда экспортқа арналған мақта жүйесiн жақсарту үшiн заем ұсынды. Өзбекстан Үкiметi АДБ-не институционалдық деңгейдегi халықаралық стандарттарды енгiзуге көмек көрсету туралы өтiнiш бiлдiрдi.

3.6. 6-модуль: Сауда ақпараты

ТЖМО, ТАСИС-ЕС және ЮСАИД жүзеге асырылатын ШОБ-ты дамыту жөнiндегi кейбiр ұлттық жобалар, ондағы қажеттi нақты бизнестердiң ерекшелiк қажетiне байланысты пайда болатын, сауда туралы ақпараттармен жабдықтайды. Осы ақпарат жиі нақты рынокке (мысалы, ТЖМО жағдайында осы рынок Германияныкі) немесе тек өзiнiң iшкi рыногына қатысты болады. Аймақтағы елдердiң ақпарат көздерi шашырылған және кәсiпкерлер мен бизнестерге сауда ақпараттарын ұсынатын бiрыңғай ұлттық қызмет жоқ.
Әртүрлi модульдегi донорлық қызметтiң жалпы көрiнiсiн 1 Қосымшадан табуға болады.
Бағдарламаны iске асырудың екiншi кезеңiнде ХҚК, осы ХҚК мен Швейцарияның серiктестiгi туралы келiсiмге сәйкес әзiрленген, ХҚК-нiң ғаламдық интернетiнің аспабы. Бейiмделген тiлдiк нұсқасы Бағдарламасының тұсаукесерiн жоспарлап отыр.

4. IТС Салыстырмалы әзірлеулер

4.1. 1-модуль: Iшкi аймақтық сауданы дамыту

IТС iшкi аймақтық сауданы дамыту жөнiнде өзiнiң бiрлескен ОЭC және мемлекетаралық кеңес Атқарушы комитетiнің қызметiндегі курсында аймақпен және Бағдарламаның қатысушы-елдерiмен танысты. Нақты трансакция мүмкiндiктерi бар оның аударма тұжырымдамасы көптеген әлемнiң көптеген елдерiнде ойдағыдай қолданылады. Бұл тұжырымдама осы аймақтың тұтынуына қолданылады. Оған қоса, IТС ЕСО бiрлесiп, осындай жинап, қорыту нәтижелерi бар қатарлас бағдарламаны жүзеге асыруда.

4.2. 2-модуль: Шетелдiк сауданың стратегиясы -
электрондық сауданы қоса алғанда, ұлттық экспортты
дамыту

IТС халықаралық сауданы жақсартуға бағытталған тиiмдi институционалдық инфрақұрылымды дамытудың әртүрлi елдерiмен және әрiптестерiмен ынтымақтастықта 35 жылғы тарихы бар. Оның өкiмiнде экономика дамыту, дамушы және өтпелi талдауынан алынған экспортты жоспарлаудың ең табысты тәжiрибесiне салыстыра талдаудың бiрыңғай жүйесiнiң жиыны бар. (Жақында IТС және SECCO өткiзген жыл сайынғы форумдар үшiн дайындалған). Соңғысы IТС экспорт рыногы бойынша салыстыру және талдаудың мүмкiндiктерiне (мысалы, Сауда картасы) ие және сауда индустриясының қызмет көрсетуiн ұсыну саласында ең iрi экспортер болып табылады.

4.3. 3-модуль: Сауданы дамытуға ынталандырылған (Trade
support institions, TSI) институтты қоса
алғандағы, көп жақты сауда жүйесiмен (КСЖ)
байланысты жүзеге асыру үшiн ШОБ ресурстарының
орталықтарын құру

ДСҰ-ның еншілес ұйымы ретiнде және бұрынғы Тариф және сауда жөнiндегi бас келiсiм (ТТБК) бойынша IТС мiндеттерi ДСҰ-ның келiсiмi түсiнiгiн iскер ортаға көрсету және оны әлем бизнесіне, Көп жақты сауда жүйесiне (КСЖ) қолдану, сондай-ақ оның халықаралық рыногте бәсеке қабілетiн жақсартуға көмек көрсету болып табылады. Онда ғалама Дүниежүзілiк Сауда Электрон Жүйесiнiң жобасы, басылымдар, бизнес әлемiн пайдалануға арналған арнайы келiсулер, саудаға және тiкелей кәсiпкерлiкке көмек көрсету мiндеттердi шешу үшiн ITC әртүрлi үлкен тәсiлдер мен инструментарилер қолданылады.
Өзiнiң ДСҰ-ға жақындығы және сауданы және экспортты дамытуға мамандандырылған БҰҰ ұйымы болып табылатын фактi арқасында IТС-тiң айрықша шағын және орта мөлшердегi, сондай-ақ көп жақты сауда қатысындағы мәңгi өзгеретiн әлемде өзiнiң тiршiлiк қабiлетiн жақсартуға тырысатын өтпелi кезеңнiң елдерi мен экономикасының бизнесiне құзырлы және бiрегей көмек тәжiрибесi бар.

4.4. 4-модуль: Жеке және қоғамдық секторды қамтамасыз
ету

(i) 4.1-кiшi модуль: Сатып алу және жеткiзудiң басқару жүйесi IТС Орталық және Шығыс Еуропа (СЕЕ) елдерiнде жиналған сатып алу институттарын дамытуда және бәсеке қабiлетiн жақсартуды қамтамасыз етудiң көп жылдық тәжiрибесi бар. Сатып алуды және материалдарды басқаратын (SVME) швед Ассоциациясымен бiрлесiп, IТС мамандандырылған институттар қажетiне жауап беретiн және әрбiр ұлттық контексте пайдалануға болатын жалпы оқу құралдарының жаңа сериясын әзiрледi. Бұрын швед үкiметi орыс тiлiндегi құралдарды аударатын және СЕЕ елдерi үшiн орысша сөйлейтiн мұғалiм кадрларын дайындау мiндеттемелерi кiретiн Бағдарламаны қаржыландырды. IТС олармен бiрге орыс тiлiнде аударылған құралдарды, сондай-ақ осы Бағдарлама олар әзiрлеген кадрларды пайдалануды жоспарлайды. IТС институт өзiнiң әлеуетiн дамытуға көмектесетiн басқаруды дамыту жөнiндегi педагогика, андрогогика және семинарларды жүргiзуде қазiргi заңнамаға жүйелi бай тәжiрибесi бар. Бағдарламаны iске асыру курсында ұлттық институттар ұсынатын оқу материалдарының iшiнде мыналар болады: IТС басып шығарған сатып алу және жабдықтауды басқару жөнiндегi модульдік оқыту жүйесi-құралы, IТС-тiң ақпарат банкі, интернеттi қолдау жөнiндегi торап, сондай-ақ осы сала бойынша iргелi еңбектер, тематикалық модульдар, техникалық және диагностикалық басшылық. Әрбiр институтқа ақпараттың өнiмдермен және қызметтермен танысуға мүмкiндiк бередi.
ITC даму елдерi мен экономикаға өту кезеңiнiң тұтастай айтқанда, ақпараттық және диагностикалық инструментарияларын, техникалық Бағдарламасын әзiрлеуде кең көлемде әртүрлi оқу құралдарын дайындаумен шұғылданды. Осыған сауданы дамытуға ынталандыратын мұғалiмдердi дайындау, кәсiпкерлерге және институттарға кеңес ұсыну әртүрлi елдер мен аймақтарда сенiмдi жүйе көмегiн белгiлеу, сондай-ақ сауданы дамыту жөнiндегi ұйымдармен экспорт институттарының интеграциясы жатады. IТС өзiнiң ынтымақтастығын аймақтағы халықаралық ұйымдармен (ЮНИДО) өндiрiсiн дамыту жөнiндегi БҰҰ ұйыммен, сауда және (ЮНКТАД) дамыту жөнiндегi БҰҰ Конференциямен, (ИСО), ДСҰ-ның Стандарттау жөнiндегi халықаралық ұйымы, өзiнiң Бағдарламасын iске асыру және Бағдарлама қатысушыларының пайдасы үшiн Азия даму банкiмен жұмыс iстеуiн жалғастырады.

(iіі) 4.2-кiшi модуль: Мемлекеттiк қамтамасыз ету

IТС әртүрлi әлем аймақтарында мемлекеттiк сатып алу саласында техникалық көмек көрсету жөнiнде Бағдарламаны iске асыруда тәжiрибесi бар. IТС мемлекеттiк қамтамасыз ету секторы үшiн әртүрлi оқыту Бағдарламаны iске асырумен шұғылданады. Бұл дайындау, мемлекеттік қамтамасыз ету органдарының қызметшiлерiн оқыту, жаттықтырушыларды дайындау және жаттықтырушылар мен тренинг қатысушылар үшiн аудио және визуалдық материалдық оқулықтарды қоса алғанда, мемлекеттiк қамтамасыз ету саласында оқыту материалдарының кең көлемiн әзiрлеу.
Көптеген бiздiң Бағдарламалар Дүниежүзілiк банкпен, аймақтық банкпен, БҰҰБД, техникалық және қаржы көмектерiн көрсету жөнiндегі агенттiктермен жүзеге асырылды.
IТС техникалық ынтымақтастық бойынша қызметтi қолдау жөнінде бiрнеше инструменттер мен материалдарды әзірлейді және қолданады. Мұнда Мемлекеттiк Қамтамасыз ету Жүйе бойынша қысқа басшылыққа алады, елдер мен компаниялар әртүрлi аспект жүйелерiн, Тендерлiк Құжаттардың Yлгілерiн және қамтамасыз ету мен жабдықтау жөнiнде менеджерлердiң машықтарын дамытуға қолданылатын, Қамтамасыз етудi оқыту (МҚОЖ) жөнiндегi Мемлекеттiк Жүйенi салыстыруға мүмкiндiк бередi.

4.5. 5-модуль: Сапаны басқару жөнiндегі инфрақұрылым
құру

Ғаламдық сауда ортасында агенттiктердi реттейтiн техникалық талаптардың экологиялық шығынынан аман болу үшiн азаматтардың денсаулығын және қауiпсiздiгiн қорғауды қамтамасыз ету байқалды. Тұтынушылар талаптанатын экологияның дамуын, адамдар, жануарлар мен өсiмдiктердi қорғау жөнiндегi санитарлық және фитосанитарлық шараларды сақтауды, сауданы қорғауды қамтамасыз етедi. ТВТ техникалық барьерi бойынша ДСҰ келiсiм, сондай-ақ техникалық талап пен санитарлық және фитосанитарлық шараны (SPS) қамтамасыз ету үшiн құрылымды санитарлық және фитосанитарлық шара бойынша құрылым ұсынады, халықаралық стандарттарды пайдаланудың талабымен саудаға қажетсiз барьерлар жоқ, оның негiзiнде SPS реттейтiн нормативтiк құжаттар мен шаралар бар. Тiптi техникалық ереже мен SPS экономикасы ауыспалы елдiң экспортерлерi үшiн халықаралық стандартқа негiзделген олардың өнiмдерiмен бұл талаптарға қиын да және қымбат жауап бередi. Алайда, Орта Азия елдерiндегi маңызды стандарттар үшiн баламалылық инфрақұрылым мен өнiм стандарттарын дамытуға қатысу және әсер етуге тиiстi баға берудi жүргізу (ондағы олар мүдделi) және өндiрушiлерге/экспортерлерге олардың өнiмдерiнiң техникалық талаптарын, стандартын және SPS шарасының сәйкестігiн демонстрациялауға мүмкiндiк бередi. IТС ДСҰ-ның еншілес кәсiпорыны болып табылады және ISO тығыз ынтымақтасады, осындай инфрақұрылымды белгілеу жөнiнде Орта Азияда жұмыс және сараптау жүргiзудiң айтарлықтай тәжiрибесi бар.
Экспорттық сапамен басқару жөнiндегi қызмет экспорттың жылжыту және бiрегей тәжiрибеде негiзделген және даму елдердегi ең үздiк практикасын және өтпелi кезең экономикасы бойынша Стандарттауда, Сапаны Сақтандыруда, Тiркеу және Метрологияда пайдаланудың тұтастай тәсiлi бар. Жарияланым мен құралдар стандарттарының қазiргi практикасы мен сапалы ақпаратын ұсынады, стандарттарға қатысты және бағаға сәйкес сауда процесстерiн күшейтуге талап етедi, мысалы, Сапалы Экспортпен Басқару жөнiндегi Жәрдемдер және Сапа бойынша Экспортерлер Жәрдемi. ТВТ бойынша оның ұлттық агенттiктерiн дамыту және нығайтудың IТС стандарттарын қайта қарау және инфрақұрылымын бағалауда бiрнеше африка елдерiне көмек көрсеттi. Жобада қаржыландыратын клиентпен IТС Ұлыбританияның Тiркеу Қызметiнен кредит алуға, Азық-түлiк Сапасын және Абу Даби Муниципалдық Қоршаған Ортасын бақылау бойынша Лабораторияны ұсынуға мүмкiндiк бердi. IТС "ТВТ және SPS және оларды iскер қоғамдастыққа тарту жөнiндегi ДСҰ-ның келiсiмi" тақырыбы бойынша бiрнеше семинарлар жүргiзiлдi.

4.6. 6-модуль: Сауда ақпараты

IТС ақпараттық жүйелермен және құралдармен басқаруды зерттеу және оқыту методологиясын әзiрлеуде, даму елдерi мен өтпелi экономика елдерiнде сауда ақпаратын басқару жөнiнде шешiмдер әзiрлеуде кең тәжiрибесi бар. Осындай шешiмдер әр елдердiң өзiндiк талаптарына тез шешiм қолданылады, ақпараттық процестi тұтынудың алғашқы бағасын және ақпараттық қызмет мониторингiсiн жоспарлау процесiне дейінгi мүмкіндiктер бередi.
Орта Азиядағы донор қызметiмен танысу үшiн 1 Қосымшаны қарау.

С. БАҒДАРЛАМАНЫҢ СТРАТЕГИЯСЫ

Бағдарламаның негiзгi мақсаты сыртқы саудадағы бес қатысушы-елдердiң қатысуын дамыту, әр түрлілендiру және кеңейту, әсiресе аймақаралық сауданың көп жақты сауда жүйесiндегi бәсекеге қабiлетi мен интеграциясы болып табылады. Бұның барлығы сыртқы сауда стратегиясының саласындағы институционалдық деңгейдегi саудаға көмек көрсететiн қызметтердi, кәсiпорынды дамытуды қолдайтын қызмет, жеке секторды басқару, сапалы экспортты қоғамдық жабдықтау мен басқарудың техникалық көмегi арқасында мүмкін.
Көп жағдайда осы саладағы IТС аймақтарға (және тұтастай ТМД) техникалық жәрдемдеседi, осы себептi ұйымдар, айтылған елдердегi салалар қажеттiлiгi мен әлеуетiн бiледi. Одан әрi IТС аймақта бұдан да кең аспектiде қолданумен Шығыс-Шығыс - аймақаралық сауданы дамытуға сәйкес мақұлданған методологияларға ие.
Бiрақ, Бағдарламаны iске асыру кезiнде қажеттi әрi қарай бағалауы бар және/немесе алты Бағдарлама модулiн ұсынған және екi мақсатты елдер (Тәжiкстан мен Түрікменстан) ұсынған қоғамдық және кейбiр жеке секторлар сұранысының негiзiнде қажеттiлiгi бар.
Демек, Бағдарламаның екi кезеңiнде жүзеге асырылуы болжанады. Жоспарланады, бiрiншi кезең техникалық ынтымақтастық маңызынан және бұдан әрi таңдап алынған модульдер мен елдердiң тұтыну негiзiнен, екiншi (негiзгi) кезең Бағдарламаның құрам мәнiне жақсы икемделген беталысынан тұрады. Бұл екiншi кезең үшiн қаралған жұмыс жоспарында бейнеленген.
Аймақта мүдделi үкiметтермен тығыз ынтымақтастықта әзiрленген қызметтi жүзеге асыру жөнiндегi Бағдарлама, үкiметтiң сенiмiне қолайлы.
Барлық Бағдарламаны жүзеге асыру тиімдi болу тиiс. Жiберу нүктесi мен қол жеткiзудi анықтау, аймақта тұтынушылардың жағдайын және туындауын өзгерткен жағдайда Бағдарламаның модульдерiн тиімдi бейiмдетуге жәрдемдеседi.
Жалпы айтқанда, нақты байланыс пен бiрiге әрекеттену, ұлттық және аймақтық деңгейде iске асыратын қызметке оң әсерiн қамтамасыз ету үшiн алты модуль жүзеге асырылуы тиiс. Негiзгi кезеңдегi бiрігудiң әрекет етуi қамтамасыз ету жөнiндегi тәсiлдер бiрiншi кезеңде мұқият әзiрленуi тиiс. Негiзгi бiрiккен әрекеттер бiр модульде жүзеге асыруда анықтаған қажеттiлiк пен қызметтердi есепке ала әзiрлену тиiс. Мысалы, аймақаралық сауданы дамыту және/немесе оларды басқа Бағдарламада жалғастыру үшiн сыртқы сауда стратегиясын дамыту. Мысалы, кәсiпорындарда шағын және орта бизнеске (ШОБ) және/немесе сапалы басқаруды жүзеге асыру үшiн pecуpc орталығына және/немесе сауда немесе басқа сала бойынша өзiндiк ақпаратты ұсынуға тiкелей көмек көрсету. Жұмыс iстеген кәсiпорындарға тiкелей көмек барлық модульдерде жүзеге асырылады, яғни сол КСЖ түсiнiгіне, өнiмдер сапасын жақсартуда және өзiнiң жеткiзулерiн басқаруда кәсiпорындарға, экспорттық маркетинг және т.б жөнiндегi сыртқы және iшкi стратегияны жүзеге асыруға көмектеседi.
Бағдарланған қызметтi жоспарлау және iске асыруға сәйкес мемлекеттiк әрiптестiк-ұйымдар мен коммерциялық кәсiпорындарды және қатысушы елдердiң ұйымдарында тығыз ынтымақтастықты жүзеге асыру. Аймақ деңгейiндегi жұмыс Мемлекетаралық Кеңесiнiң Атқарушы Комитетiмен тығыз ынтымақтастықта жүзеге асырылады. Толықтыру қағидасын ұстану керек, яғни бенефициарға ең жақын орналасқан мүмкiндiгiнше төменгi звеноның мүмкiндiгi жөнiндегі мiндеттемелердi табыстау. Қазiргi ақпарат және коммуникациялық технологиялардың Бағдарламасын жоспарлау және iске асыру кезеңiнде барынша мыналармен кiрiстiру тиiс: вебсайт, бейне-конференция және басқалар.
Бағдарламаны iске асыру барлық бес елдермен қатарлас басталуы тиiс жорамалданады. Алайда, жоспардың ең шынайы басталуы мен жандандыруы үш елдерде - Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан, ондағы IТС миссия болған елдiң ерекшелiгiн жақсы бiлiп және орнатылған байланыстың болуымен техникалық Бағдарламаны жүзеге асырады.
Тәжiкстан мен Түркменстан сияқты екі басқа елдер, ең басынан Бағдарламаны iске асыруының қатысуына шақырылуы мүмкiн, егер, саудаға қатысты салада техникалық көмек көрсетуге күйгелек жағдай мен мүмкiндiгiнiң болмауына шынайы қараса, яғни жобаларды iске асыру үшiн осы елдердi тартудың мүмкiндiгi ең кейiнгi кезеңде қарастырылған.
Орта Азияда ұлттық және аймақтық деңгейде сыртқы сауданы дамытудың саласында бiрнеше қатар жобалар жүзеге асырылады, ол әртүрлi халықаралық ұйымдармен қаржыландырылады. Бағдарлама Орта Азияның сыртқы саудасын дамыту жөнiнде қолданыстағы Бағдарлама қызметiн үйлестiру және осы мақсатта IТС мәселе бойынша мүдделi донорлармен белсендi кеңеседi.
Швейцария - ХҚК қолданыстағы әрiптестiк келiсiмiмен тығыз ынтымақтастықты қамтамасыз етуге ерекше мән бередi, оған сәйкес IFC белгiлi бiр облыстарда, Қырғызстан, Тәжiкстан, Өзбекстан және Түркіменстандағы жеке секторды (ШОБ) жартылай дамытуда техникалық ынтымақтастықты жүзеге асырады. Тығыз бiрiккен әрекеттер сол облыстарда жүзеге асырылуы тиiс, онда екi ұйымдар өзiнiң басымдылығы мен ерекше стратегиялық тәсiлдерiн ойдағыдай толтыру мүмкiн. Бұл жүйелiк менеджменттi және шекаралық сауданы, ШОБ-тi дамыту саласында болуы мүмкiн. Оның жетiстiгiне жетудiң тәсiлiн орындау бiрiгiп әзiрленуі тиiс. Нұсқаулықтар тиiстi модульдермен осы тарауда көрсетiлген.
Сонымен қатар, кiру жөнiндегi барлық қолданыстағы жоғарғы талап рыноктары әсiресе, Импортты Жылжыту жөнiндегі Швейцария Бағдарламасымен (ЕЖШБ) тығыз ынтымақтасты жоспарлайды. Соның iшiнде өндiрiстiк деңгейде сапамен басқару саласындағы ынтымақтастық мүмкiн.
Ұсынылған техникалық көмек аймақтағы техникалық құрылудың жоғарғы деңгейiн ескередi. Нарықтық экономикаға ойдағыдай өткен елдерде IТС әрiптестік ассоциациясынан орысша сөйлейтiн мамандарды жұмысқа алу қажет. Әрбiр осы бес ел әртүрлi саяси-экономикалық жағдайда. Осыған қарамастан олардың барлығы кеңес мұрасының жемiсiн тартуда және барлығына жалпы екiншi тiлде сөйлеседi, тегi олардың барлығында әртүрлi саяси және мәдени ерекшелiктерi бар, оған байланысты әрбiр елде бөлек жол мен iске асыру жоспары қажет. Осыған қарамастан осы Бағдарламаның бiрден бiр осы мiндеттемесi аймақтың тығыз байланысын дамыту мүмкiндiгiнiң пайдалары мен қолдауын демонстрациялау тиiс.

1. 1-модуль: Орта Азиядағы аймақаралық сауданы дамыту

Әлемдiк рыноктың дамуын ескере отырып, КСЖ және Ресей мен Қытайдың шекаралық рыногына бағытталған барлық елдер үшiн аймақаралық сауданы дамыту маңызды. Елдер арасындағы аймақаралық сауда рыногын дамыту барлық елдердiң тiлектерi бойынша нәтижеге, практикалық тәсiлге, бағыты басым келуi тиiс. Тәсiл аймақтағы саяси жағдайды, қазiргi кезде экономикалық аймақтық интеграциясы аса тығыз оңтайлы болуы мүмкiн. Бiрақта, аймақаралық сауданы және аса тығыз экономикалық ынтымақтастықты дамыту, аймақ үшiн ұзақ мерзiм негiзiнде аса маңызды. Тәсiл әр елдің iскер орталары арасында (нақты бизнес-мәмiлелер) сауданы дамытуына және мемлекеттiң iшкi саясатына араласпауға бағытталған ерекше практикалық бизнес-бағыттағы қызметпен фокусталу тәсiлі тиiс. Бұл тәсiл Экономикалық Ынтымақтастық жөнiндегi Ұйымның Хатшысымен бiрлесіп, IТС iске асырған аймақ шеңберiндегi жоба ойдағыдай мақұлданды.
Осындай практикалық бизнес-тәсiл (үстiнен астына) өнiмдер мен секторларды анықтау үшiн онда көп үмiт күтiлетiн аймақаралық сауда болжамын беретiн, сауда ағымы туралы талдаудың басталуы мүмкiн. Талдаудан соң өнiмдердi алмастыру негiзiнде Орта Азияның әртүрлi елдерiндегі бизнес-тәжiрибеге егжей-тегжейлі құжаттандыру үшiн зерттеу сұранысына және жеткiзуiне зерттеу жүргізілу тиiс және негiзгi кәсiпорындардың қатысуымен сатушы-сатып алушының жиналысы аяқталады.
Саудадағы қиыншылық көрiнiсiнің нақты жағдайлары мен жауабы негiзiнде аймақтағы практикалық сауданы кеңейту жөнiнде (өнiмнiң бейiмдеу мен дамытуын, өнiм сапасын және т.б. жақсартуды қоса алғанда) прагматикалық әзiрленуi тиiстi талдануы мiндеттi.
Экономикалық өсуі мен аймақтың тұрақтылығына қатысты қайтару әлемiнде бұл модуль экономикалық өсуін одан әрi жандандыруға аймақтағы дәстүрлi сауда байланысының басымдылығына талпынады. Ол (модуль) Бағдарламада қалған бес үлгiлермен бiрлесуiне талпынады. Басқа Үлгiлермен қауымдылық үлгiнiң мәнi мен мүмкiндігіне тиiмдi iске кірiстiредi, ондағы басқа үлгiлер орындалады және салынады. Сыртқы сауда стратегиясы, көп жақты сауда жүйесiндегi ШОБ үшiн pecуpc орталығы, мемлекеттiк және жеке сектордағы сатып алулар мен сапамен басқарудағы pecуpc орталығы бiлiм және мүмкiндiк саласында бенефициарлар, ұйымдар мен сол сияқты кәсiпорындарға баға бередi.
Әртүрлi модульдердiң тиiмдiлiгi анық, сондықтан кәсiпорын шынайы тiршiлiк жағдайында бизнес генерлеуге талаптанады және осындай аймақтағы елдердегi әрiптестiктермен саудадан пайда алуға және iскер байланысты ойдағыдай орнату. Бiрiншi кезең кезiндегі қызмет әсерiнiң әлеуетi мен нәтижесiн демонстрациялау, ондағы нақты бағытталған бизнес қызметi жай бизнестен бизнес мәмiлесiне жылжуынан алынуы мүмкін.
Швейцария әрiптестiгінiң Бағдарламасымен жорамалданады, шекаралық сауданы ұлғайту жөнiндегі кәсiпорын деңгейінде зорланушылығын анықтау, аймақаралық сауданы дамыту жөнiндегi ITC тәсілі өте маңызды "салымы" болады. Осы уақытта бұл модуль негiзiнде микро-және мезо деңгейде фокустанады, ХҚК макро және мезо деңгейде шоғырланады. Осы модульдiң шеңберiнде IТС аймақаралық сауданы дамытуда зейiн қойылады, онда өзiне шекаралық сауданы енгiзедi. Қалайда шекаралық сауданы дамыту және аймақаралық сауданың жалпы көлемi үшiн, өнiмдi өндiру секторының маңызды мәнi, яғни оны iске асыру жөнiндегi бiрлескен алқынуы дамитын болады.

2. 2-модуль: Шетел сауда стратегиясын - электрондық
сауданы қоса алғанда, ұлттық экспортты дамыту

Бiрiншi кезеңi кезiнде iшкi сауданың стратегиясын дамытуда жалпы қайта қисынын келтiруге қажеттi тәсiл үшiн жалпы басшылықты және осы мәселе жөнiнде ұлттық келiсiмдi қамтамасыз етедi. Тиiстi талдау бiріншіден, ұлттық экспорт әлеуетiн, екiншiден институционалдық сауда инфрақұрылымын (3 модульге сәйкес сауданы қолдау жөнiнде қызмет үшiн рынокты бағалаумен тығыз ынтымақтастық төменде жүргiзiледi) және үшiншіден, ішкi саудада әсер ететiн әрекет пен рәсiм қолданылады.
Iшкi сауда стратегиясын iске асыруды қамтамасыз ету үшiн республикалық ұйымдардың және мүмкін аймақтық дөңгелек столдары жорамалданады. Бұл тәсiл ұлттық және аймақтық деңгейдi қолдауды қамтамасыз етедi. Дөңгелек столдарда жоғары лауазымдағы мемлекеттiк тұлғалар, бастапқы министрлiктер, iрiктелген жеке кәсiпкерлер мен халықаралық ұйымдар, оның iшiндегi IТС, Дүниежүзiлiк банкi және т.б. сияқтылар төрағалық ету тиiс. Осы столдардың негiзгi мақсаты сыртқы сауда стратегиясын дамыту саласында оның адамзат пен техникалық ресурстарына және т.б. қажеттi құрамды компоненттерiн, институционалдық жауапкершілігін, кестесiн, қаржыландырудың қажеттi шешiмдерiн талқылау мен шешу болып табылады.
Сыртқы сауда стратегиясын дамыту үшiн iске асыру бойынша оны iске асыру жөнінде нақты сапалы құралдың жалпы қызмет модулiн үйлестiру үшін осы үдiрiстi ҚР Премьер-Министрiнiң аппараты, ҚР Президентi Әкiмшiлiгi сияқты жоғары мемлекеттiк органдарды тарту қажет.
2-модуль сыртқы сауданың ұлттық стратегиясын дамыту және iске асыруда логикалық қарастырады (НСВТ). Стейкхолдерлерге сәйкес ұлттық деңгейге арналған процестердi тарту, ол қандай да бiр жағдайларын қарастыруға тиiс. Бұл саладағы механизм кеңестерiнiң растауына әрекет етуде, сауданы дамытуды қолдау тиімдi "жұмыс iстейдi".
Модуль (НСВТ) жоспарлау процесiн қамтамасыз ету үшiн жүйе мүшелерiмен, әcipece сектор анализi мен әлеует өнiмдерi үшiн инструменттердi пайдаланумен, коммуникациялық технологиялар және электрондық сауданың жаңа ақпараттарын тартуға қатысты мағлұматты дамытуға жұмыс iстеу керек. НСВТ процесi стратегиядан маңызды екенін айтып өту керек, оның құндылығын дайындауға пайдаланылатын тұрақты процесінен тәуелдi.
Бiрiншi кезеңнiң кульминациясы осы модуль бойынша ұйымдастырылған аймақтың Орындаушы Форумды ұйымдастыруы болып табылады.

3. 3-модуль: Сауданы дамытатын институттарды (Trade
support institutions, TSI) қоса алғанда, көп жақты
сауда жүйесiмен (КСЖ) байланыстарды жүзеге асыру
үшін Шағын және орта бизнестiң (ШОБ) ресурстық
орталықтарын құру

Орта Азияда тек Қырғызстан ДСҰ-ның мүшесi болып табылады. Қытай Пиар болжамына сәйкес басқа елдер, Ресейдi қосқанда, кешiкпей осы ұйымның құрамына кiредi. Осы бизнестi кеңейтудiң қажеттiлiк нәтижесi болып табылады, әсiресе ШОБ-тi осы елдерде ДСҰ-на кiрудiң басымдылығын пайданы алу үшiн бәсекеге қабiлетiн жоғарлату туралы нақты көзқарасы бар.
Қосымшасында, сауданы қолдау жөнiндегi институттардың (СҚИ) ұлттық мүмкiндiгiн және экспортты дамытудағы кәсiпорындарды нығайтуды немесе дамытуды қажет етедi. Бұл СҚИ олардың талаптарымен ДСҰ туралы, КСЖ бiрнеше қатар өзгерулерiмен бизнестi және мүмкiндiгi туралы ақпараттарды тарату жөнiнде маңызды құрал болады. Институционалдық дамыту аймақта маңызды, бiрақ сезiмтал мәселе болады. СДИ тақталанған ескi жүйе бойынша жұмыс iстейдi немесе тиiстi үкiмет органдарымен бақыланылады. Дамушы кәсiпорындар осы институттармен жақтырмай жұмыс iстейдi, жаңа қауымдастыққа немесе институттарға кiрген кезде кедергiлер байқалады. Бұл кедергілер бұнымен түсіндіріледі, бұрын бұл қауымдастықтар мен институттар, қызмет көрсетуден бақылау функцияларына көп иелендi.
Бiрiншi кезең барысында барлық ұлттық деңгейге сәйкес стейхолдерлердiң қатысуымен Бағдарламаны iске асырушы елдерде бар жағдайды қарастыру жорамалданады.
Орта Азиядағы экономиканың СҚИ үшiн рынок дамымаған немесе мүлде жоқ болғандықтан, бiрiншi кезеңде СҚИ биiмділігі анықталады және бағаланылады.
Бұдан әрi iскер деңгейдегi жағдайды бағалауға, СҚИ жөнiнде мәселеге қатысты Ұлттық қабiлетiнiң дамуына және жұмыс жасауына тиiмдi жергiлiктi жүйенi құрады. Талап бағасынан кейiн, қатысушы СҚИ мүмкiндiгiн нығайту жөнiнде ұсыныстар iстеледi, онда ҚСЖ проблемасы жөнiндегi өзiндiк мәселелер және олардың жұмысына қолдау көрсетілуіне арналады. Кейiнгiсi екiншi кезең барысында iске асырылады.
______________________
PR - public relations

Донорлармен, үйлестiрудi немесе стратегиялық әрiптестiктің дамуымен жағдайды ескере отырып, (Мысалы ТЖМО, ХҚК және/немесе ТАСИС-ЕС) бiрiншi кезең барысында, Бағдарламаның негiзгi кезеңiнде белсендi жалғастыруда. Сауданы дамыту жөнiндегi институттарды дамыту немесе нығайтуға қатысты аймақтық деңгейдегi салада тұрақты жұмыс iстейтiн ТЖМО тәжiрибесiн қолдануға кепiлденедi.
Өзбекстанда жоспарланған және Орта Азияда ШОБ-тi құру және бизнестi жеңiлдету мен дамыту жөнiнде таңдап алынған өнімге iс-әрекеттi, ШОБ бойынша базалық зерттеудiң табыстарын пайдаланып, ХҚК-мен қажеттi тығыз iс әрекеттi дамыту.
Iскер қоғамдастықты дайындау үшiн негiзiнен ШОБ саласында аймақта бар қосымша көмек қолдауды ұсынылады. Экспортқа бағытталған барлық кәсiпорындарда, негiзiнен ШОБ кәсiпорынында халықаралық маркетинг түсiнiгi жоқ. Экспорт жүйелi түрде жүзеге асырылмайды, осыған арнайы iс әрекеттер қолданылады. Тұрақты экспортты дамыту үшiн кәсiпорындар мен бизнес секторларына ұзақ мерзiм негiзiнде жан-жақты көмек ұсыну қажет. Осы мәселеге Бағдарламаның негiзгi кезеңiнде көңiл бөлемiз.

4. 4-модуль: Жеке және қоғамдық секторлар үшiн жабдықтар

(i) 4.1-кiшi модуль: Жабдықтар және жабдықтардың басқару
жүйесi

Осы кiшi модульдiң тiкелей бенефициарларын жабдықтау және жабдықтаудың басқару жүйесi саласында жұмыс iстейтiн, жаттықтырушылар, сарапшылар, ұйым басқару тобының кеңесшілерi СҚИ болады. Iскер қоғамдастықпен iрiктелген басымдық жүйесiне оқытушы семинарлардың нысанындағы әрiптестiк ұйымдар ынтымақтастығына, IТС басылымының қол жеткiзуiне, басшылыққа және ақпараттық мәлiмет базасына тiкелей көмек көрсетiледi.
Бiрiншi кезең, қоршаған жүйенi зерттеудің секторалдық қолдауын енгізедi, онда қажеттi анықтауға, бизнес мағлұматы мен Бағдарламаны өзгерту және жоспарлауды қабылдау тiлегiне баға бередi. Бағдарламаның негiзгi кезеңi бiрiншi кезеңде анықталған талаптарға сәйкес жүзеге асыруға шоғырланады және оқыту материалдарын, ақпараттық және бағалау материалдарын тапсыру және бейiмдеуде әрiптестiк ұйымдарды дамыту жөнiнде жұмыс енгiзiледi. Қолдау жөнiндегi кәсiби институттар жағынан ұлттық және халықаралық қолдаудың ұзақтығы өзiндiк-орнықтылықты дамыту үшiн әрiптестерге және әрбiр ұйымға көмек көрсетедi, ИПТ қолдау жөнiндегі халықаралық жүйенi енгізу арқасында кеңейтiледi.
Бiрiншi кезең, әрбiр елдердiң бастапқы жағдайы мен тұтынуын бекiту үшiн өнеркәсiп пен бизнес ортасы өкiлдерінің кеңесi арқылы, экспорт және сатып алудың басқару жүйесiн жабдықтау саласында мүдделi министрлiктер, ғалымдар мен кеңесшiлер сауданы дамыту және ИПТ жылжытуда пайдаланды. Өткiзiлген семинарлар кезiнде бұл шетелдiк және жергiлiктi сауда әріптестіктерiмен көрiнетiн кең түрдегi мәселелердi талқылау мен техникалық кедергi кезiнде жабдықтаудың халықаралық жүйесiн басқару тәжiрибесi туралы білімi бағаланды. Осы талқылаудың және зерттеулердің нәтижелерi Бағдарламаларды iске асыру жөнiнде модуль мен жоспардың жеке секторын тұтынуын бағалау туралы негiзi есепке алынады.
Осы талқылаулар қызмет көрсететiн iскер қоғамдастықтың алдында сенiмге лайық немесе сенiм бола алатын болашағы бар ұлттық ұйымдастырушы әрiптестердi анықтауға көмектеседi. Географиялық орналасуынан және елдегi iскер есебiнiң жағдайларынан бiр немесе екi ұйымдар, Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi ұлттық әрiптестiк ретiнде IТС пен жұмыс үшiн iрiктеледi. Әрбiр әрiптестiкпен ITC үш жыл iшiнде сатып алу үшiн экспорттық жабдықтау, қызмет көрсету, ұйымдар мен олардың жаттықтырушыларының мүмкiндiгі жүйесi жөнiндегi талаптар туралы ақпаратпен негiзделген бизнес жоспарын әзiрлеуге жұмыс iстейдi. Оның бiрiншi кезеңiн ойдағыдай орындауға жататын жұмыс Бағдарламаның негiзгi кезеңiнде жалғасады және iске асырылады.
Жабдықтауды басқарудың жүйесi Қырғызстанның тау-кен өнеркәсiбiнде ІТС жобасымен әзiрленедi. Осы модульде IТС барлық Орта Азия елдерiнде сатып алу және жабдықтаудың басқару жүйесiндегi машықтар мен бiлiмдердi дамытуға шоғырланады. IТС бенефицарлар мен секторлардың кең көлемiн терең берудi ниеттендi және сол уақытта орындарда ұзақ мерзiмдi кәсiби техникалық көмектер үшiн негiз құрылады. Сонымен қатар, ХҚК жобасының ықпалын нығайта отырып, ХҚК бенефициарлардың ретiнде Kumtor Operating Compani белгiледi.

(іі) 4.2-кiшi модуль: Мемлекеттiк қамтамасыз ету

Нөмiр бiрiншi проблема - саясатта экономикалық емес тәсiлдердiң айқын айырмасын көрсететiн аймақта, келiсiлген Бағдарламаларды қолдау. Мысалы, Қырғызстанның сатып алу туралы заңы бар және ДСҰ-ның мүшесi болғандықтан жан-жақты Сатып алу жөнiндегi Мемлекеттiк Шартқа (СМШ) қосылған мiндеттеменi алды. Шартқа қосылу басқа да СМШ мүшесi үшiн ашық және жан-жақты талқылануы аяқталмаған кезде айтылған айқын мемлекеттiк сатып алу жүйесiн талап етедi. Қазақстан сатып алу туралы заңын және сатып алу саласындағы реформаларын iске асыру жөнiнде ұйымдастыру жоспарын қабылдады, оны жүзеге асыру үшiн толықтай оқытылған мамандарға ие. Екi жыл бұрын Өзбекстан мемлекеттік сатып алу саласындағы реформаны ұйымдастыру жөнiнде заң жобасын әзiрледi, бiрақ бұл заң жобасы әлi күнге дейiн Парламенттiң қарауында, қолдау экономикалық жоспардан көбiнесе жеке секторды талап етедi.
Мемлекеттiк сатып алу мәселесi жөнiнде кеңiнен аймақтық оқыту қажет. Қазiргi кезде Дүниежүзілік банкпен сатып алу мәселесi жөнiнде шектеулi санды оқыту семинарлары жүргiзуде. Осындай оқытулар әлi де үйлестiрiлмеген және Бағдарламада негiзделген. Банктермен қаржыландырылмайтын, үкiметке сатып алу жүйесiнде ол жақсы менеджерлер болуға көмек көрсетпейдi. Бүгiнгi күнде көрсетiлген реформаны тұрақты оқыту, жүйесiз тиiмдi бола алмайды. Мысалы, Дүниежүзілік банкпен Қырғызстанда институционалдық мүмкiндiктердi тереңдету және реформаны қолдау үшiн сатып алу саласында оқу жүргізудiң қажеттiлiгiн айқындады. Жаңа заң нeмece ұйым тәжiрибелi дайындықсыз тиiмдi әрекеттесе алмайды. Республикалық немесе аймақтық деңгейде мемлекеттiк сатып алу саласындағы кадрларды дайындау үшiн база жоқ. Сонымен қатар, республикада талаптанатын жиелiк шолу оқытулар, не зерттеулер жоқ, аймақтық тәсiлде осындай оқытудың тиiмділігін толықтырады. Сол уақытта ЮСАИД сатып алу жөнiнде Бағдарламаның заңын әзiрлеуге көмек көрсетедi, ал ДСҰ СМШ-на кiру рәсiмдерi жөнiнде ақпараттар ұсынады, заң жүйесiн iске асырудағы тиiмдi саясат жөнiнде жұмыс үлгiсi жоқ. Мысалы, саясат саласында ШОБ кәсiпорынына көмек көрсетiлдi. Тендерге қатысу үшiн шақыруды дайындауға тиiмдi құралдары жоқ, олардың ұйымдары тендер туралы хабарлаулар, жабдықтаушыларға өтемақы немесе байланыс басқарудың тиiмдi технологиялары.
Бұған байланысты Орта Азия елдерiнiң үкiметi ұсынады:
- Мемлекеттiк сатып алу туралы ереженiң аймақтық келiсуiн және аймақаралық сауданы кеңейту құралындағы аймақтағы сатып алу рыногына ШОБ кәсiпорындардың қол жеткiзуiн;
- Ашық ереже мен рәсiмдер арқасында ұлттық сатып алу жүйесiн жақсартуын, жемқорлық үшiн кәсiпкерлiктi жоғарлату және мүмкiндiктi төмендетуiн;
- Инфрақұрылымды дамыту жөнiнде Бағдарламаға қатысты донорлық көмек, өзiн-өзi қаржыландыру, тиiмдi сатып алуды жүзеге асыру кезiнде тұтынудың басқаруын жақсарту жөнiнде ұлттық сатып алу жүйесiнің мүмкiндiгін нығайтуды.

5. 5-модуль: Сапалық басқарудың ресурстық орталықтарын
құру

Аймақта өткiзiлетiн институционалдық және кәсiпорын деңгейлерiнде барлық iс-шаралардан басқа, бұл сала донорлардың назарынан шалжақ. Осы модуль үшiн ерекше тәсiлдердi анықтағанға дейiн, нәтиже қосқанда тұтыну бағасы бойынша iс-әрекеттер қолдануды кепiлденедi, қызмет пен қорытындылар қисынға келтiрiледi. Стандартизация, Сапаны Кепілдеу, Тiркеу және Метрология (ССКТМ) үшiн инфрақұрылым айтылған елдердiң тұтынуын есепке ала әзiрленедi.
Осы саладағы аймақтардың жағдайы туралы барлығын қамту үшiн әр елдерде ССКТМ қажеттi инфрақұрылымның бағасын жүргiзедi. 2-модульде анықталған ағым және әлеуеттi экспортқа негiзделген ССКТМ елдердiң тұтынуын анықтау тиiс. Қажеттiлiктi және ССКТМ инфрақұрылымын жаңғыртуын анықтау үшiн талдау олқылықтары жүргiзiлдi. Қазiргi және әлеуеттi экспортқа қол жеткiзудi тездету үшiн сәйкестендiрiлетiн жағдайларға ССКТМ инфрақұрылымын дамытуы шоғырлану қажет. Стандарттарға және баға сәйкестiгiне қатынасты импортты бақылау жөнiнде үнемдi рәсiмдердi назарға алу қажет. Бұл тәсiл экспортқа және рынокқа қол жеткiзудiң жылжытуына байланысты ССКТМ мәселесi жөнiнде іскер қоғамдастығының білуiн дамытуды енгiзедi.

6. 6-модуль: Сауда саласындағы ақпарат

Сауда ақпаратын жетiлдiру жөнiндегi тәсiл IТС ақпараттық менеджменттiң тексерген методологиясын және оқытылатын технологиясын пайдалану тиiс.
- Қырғызстан мен Қазақстанда өткiзiлген зерттеулермен құрылған аймақтағы ақпараттық қызметтiң тұтынуын пайдалану және мүмкiндiгiне баға беру.
- Жергiлiктi жағдайда қолданылатын әрбiр елдегi сауда ақпаратының қызметiн үдету жөнiнде шешiм ұсыну.
Егер ХҚК провайдерлер серверiне ШОБ үшiн Интернет-инструментарияда өзiнiң Ғалама жүйесiнiң икемдi тiл болжамын енгiзу, бұл шетелдiк сауда және соған байланысты мәселелер туралы ақпаратты тарату жөнiнде қызықты құрал болып табылады.

D. ӨНIМДЕР МЕН ҚЫЗМЕТ

Дамыту мақсаты

Ұсынылған халықаралық сауда жүйесiнiң мүмкiндiгiнен пайда алуға мүмкiндiк беруге Орта Азия елдерi интеграциясының Көп жақты Сауда Жүйесiне салым салу.

1. 1-модуль: Орта Азиядағы аймақаралық сауданы дамыту

Жедел мақсаттар

Осы модульдiң жедел мақсаты мақұлданған құралдар мен тәсiлдерге көмек көрсету кезiнде аймақаралық сауданы кеңейту жөнiнде сауда әлеуетiн және орын стратегиясын анықтау болып табылады.

Индикаторлар табысы:

- Аймақаралық сауданың мүмкiндiктерi туралы ақпарат (анықтау және растау) тарату;
- бизнес-ұйымдар немесе бiр басым секторда жабдықтау мен тұтыну жөнiнде зерттеуге оқыту мен талапты жүргiзуге ИПТ анықтау;
- бизнес-практикалық профиль компанияларын қоса, әрбiр қатысушы-елдер үшiн бiр басым секторын растау және тарату;
- қатысушы кәсiпорындар жағынан сатушылар мен сатып алушылар жиналысына оң баға беру.

1.1. Нәтиже:

Аймақаралық саудада бес қатысушы-елдердiң пайдаланбаған әлеуетiн анықтау үшiн сауда талдауының ағымы.

1.1.1. Қызмет: Басқа әлемнен өзгеше, бiрақ олар арасында мiндеттi
сауданың маңызын мiнездейтiн бейінін анықтау үшiн
қатысушы Орталық-азия аймақтық елдерiнің сауда
ағымына талдау жасау.

1.1.2. Қызмет: Стейхолдерлерге талдау нәтижелерiн ұсыну, аймақтағы
әлеуеттiң сауда туралы бiлулерiн дамыту және
(Бағдарламаның тиiстi механизiмi шеңберiнде)
аймақаралық сауданы күшейту үшiн әлеуетiн қараудың
пайдалану кепiлдiгiн ұсыну.

1.2. Нәтиже:

Жеке сектор ұйымдары мен тиiстi мемлекеттiк әрiптестiктердiң мүмкiндiгiне тиiстi елдердегi аймақаралық сауданы кеңейту үшiн маңызы бар әлеуетпен азық-түлiк секторын жабдықтау және талап ету жағдайын талдау және зерттеу арқасында жемiстi күшейтілдi.

1.2.1. Қызмет Оқыту жүргiзiлген соң жұмыс iстеу, жабдықтау және
тұтыну бойынша зерттеу жүргiзуге қабiлеттi тиiстi
бизнес-ұйымдар мен ИТП анықтау.

1.2.2. Қызмет: Кейiнгi модульде шоғырланатын басымды өнiмдер
немесе секторларды iрiктеу және жеткiзу мен тұтыну
бойынша зерттеу жүргiзу жөнiнде оқу өткiзу.

1.3. Нәтиже:

Аймақтағы қосымша сауда әлеуетi туралы егжей-тегжейлi ақпаратты ұсынумен компаниялар және өнiм профилiн қоса, басымды өнiмдер немесе секторлар бойынша қатысушы-елдердiң жеткiзу және тұтыну бойынша зерттеу жүргiзiлдi.

1.3.1 Қызмет: Жеткiзу мен тұтыну жөнiнде зерттеу жүргiзу және
секторда немесе өнiмдер топтарында анықталған
компаниялар немесе өнiмдердiң профилi туралы
ақпараттар құру.

1.3.2 Қызмет: Стейхолдерлер зерттеу нәтижелерiн тарату.

1.4. Нәтиже:

Бағдарламада қатысушы елдердiң көп дегенде 30 кәсiпорындардың қатысуымен пилотты сатушы-сатып алушылардың бiр жиналысы болды.

1.4.1 Қызмет: Ірiктелген өнiм өндiрушiлер немесе жеткiзушiлер
және сатып алушылардың қатысуымен пилоттық
сатушы-сатып алушылардың бiр жиналысын өткiзу.

1.4.2 Қызмет: Белгілi бiр өнiмдер/секторындағы аймақаралық
сауданы дамытуда ерекше қиыншылықтарды анықтау.
Кiрiстiрілген кәсiпорындар мен мемлекеттiк
шенеулiктердің проблемаларын талқылау және барлық
Бағдарламалар шеңберiнде оларды жеңу үшiн әрi
қарай ұсынысты шоғырландыру.

1-модуль - Бюджет:
------------------------------------------------------------------
Бюджет ! Жазылуы !Қызметкерлер ! US$
желiсi ! !саны !
------------------------------------------------------------------
11.03. Сауданы жылжыту жөнiндегi 5 45,000
кеңесшi
11.51 Сауданы талдау жөнiндегi 2 28,000
маман
15.01. Көлiк шығындары 20,000
Суб-келiсiм-шарттар:
21.01. Жеткiзу мен сұраныс бойынша 12,500
5 зерттеулер (5x2,500)
32.01. Сатушы/сатып алушылардың 15,000
пилоттық кездесулерi

БАРЛЫҒЫ 120,500
------------------------------------------------------------------

НӘТИЖЕЛЕР:
- Сауданы жылжыту жөнiндегi кеңесшi аймақтағы бизнестi дамыту және күшейту жөнiндегi нәтижелерге, кеңестер ұсынуға және бизнес-сектор жөнiндегi ұсыныстарды тиiстi агенттiктерге жеткiзу және барлық Бағдарламалар үшiн аймақаралық сауданы дамыту жөнiндегi ұсыныстарды әзiрлеуге жауап бередi.
- Сауданы талдау жөнiндегi маман сауда ағымына талдау жүргiзедi, қазiргi аймақаралық сауданың жағдайын талдайды және қатысушы-елдер арасында пайдаланылмаған әлеуеттi анықтайды.
- Көлiк шығыстары Бағдарламаның және DSA екi мүшелерi үшiн қарастырылды.
- Субкелiсiм-шарттар жеткiзу және сұраныс бойынша зерттеулер жүргізу үшiн iрiктелген жергiлiктi агенттiктерге қарастырылған.
- Сатушылардың сатып алушылардың пилоттық кездесулерiн ұйымдастыру үшiн топтық оқу қарастырылады.

2. 2-модуль: Шетелдiк сауданың стратегиясы - электронды
сауданы қоса алғанда, ұлттық экспортты дамыту

Тiкелей мiндет:
Қатысушы-елдердiң күшiмен (мемлекеттiк, сондай-ақ жеке сектор ұйымдарымен) экспортты дамытудың тиiмдi жоспарлауын әзiрлеу жөнiнде әрбiр таңдалған елдiң сыртқы сауда саясатын дамытудың бiрыңғай тәсiлiн нығайта отырып қол жеткiзу мақсатында тиiстi мүдделi жақтарын қоса, сыртқы сауда стратегиясын әзiрлеу және/немесе аяқтау және сауданы қолдау жүйесiне тиiстi әзiрлеу және/немесе нығайту.
әрбiр iрiктелген елдiң сыртқы саудасын дамытуға бiрыңғай күшейтiлген тәсiлдi қолдану үшiн қол жету мақсатында тиiстi мүдделi мемлекеттер тараптарын қоса алғанда, сауданы қолданудың тиiстi жүйелерiн күшейту және/немесе ұлттық сыртқы сауда стратегиясын аяқтау және әзiрлеу.

Индикаторлар табысы: (әрбiр елдер үшiн)
- Уәкiлеттi орган бойынша кепiлдемелер келiсiлдi және басшы агенттiктер айқындалды;
- Стратегиялық жоспарлау процесi әзiрлендi және келiсiлдi;
- Әрбiр қатысушы-елдер үшiн ұлттық сыртқы сауда стратегиясы әзiрлендi;
- Бағдарламамен барлық модульдерге қол жеткiзу кезiнде қолдау табатын консенсус және жақсы экспорттық әлеуетке иелiк үш өндiрiс секторы айқындалады;
- Негізгi мүдделi тараптармен талқылану үшiн электрондық сауда мүмкiндiгiнiң бағасы дайындалды, жарияланды және жiберiлдi;
- Электрондық сауда мәселелерiне арналған ұлттық "дөңгелек үстелдер" өткiзiлдi және электрондық сауданы зерделеу жөнiндегi арнайы топтар айқындалды;
- Күшейтiлген Ұлттық сауда стратегиясы (ҰСС) бiрлескен негiзгi мүдделi тараптармен әзiрлендi және жарияланды.

2.1. Нәтиже:

Экспорттық әлеуетке ие өнiмдер мен секторларды iрiктеу және айқындау жөнiндегi әрбiр таңдалған елдерде саясатты әзiрлеудiң күшейту штаты

2.1.1. қадам: Сектор бойынша әрбiр елде жақсы экспорттық
әлеуетке ие үш өндiрiстiк секторларды айқындау
үшiн талдау жүргiзу.

2.1.2. қадам: 5 000-нан көп емес ұсыныстар мен әлемдiк сұранысы
бар, интерактивтi база мәлiметтерiне, IТС
Интерактивтi Сауда Картасына қол жеткiзу (TSI)
iрiктелген сауданы қолдау институттарына қол
жеткiзудi ұсыну; база мәлiметтерi
қатысушы-елдердегi TSI әртүрлi ұқсастықтары үшін
(дәл атауы және логотипiмен) бейiмделетiн болады.

2.1.3. қадам: Рыноктық талдау саласында әрбiр TSI әрiптестiк
ұйымдардан бiр өкiлдi оқытуға, сондай-ақ ұлттық
және секторалдық стратегияны әзiрлеуге
Интерактивтi сауда картасын пайдалануды қамтамасыз
ету үшiн әрiптестік-ұйымдарды қолдау.

2.2. Нәтиже:

Уәкiлеттi органның жүйесi, мысалы ұлттық экспорт кеңесi немесе басқа да осы сияқты ұйымдар әрбiр елдерде айқындалады; жетекшi атқарушы агенттiктер мен анықталды.

2.2.1. қадам: Әрбiр елдер үшiн ағымдағы әзiрлеу, жоспарлау және
ұлттық сауда стратегиясын атқару ағымдағы жағдайға
шолу және талдау; саудаға ықпал ететiн қазiргi
маңызды желiлік әрiптестiктердi анықтау.

2.2.2. қадам: Елдің айрықша ерекшелiгiн назарға ала отырып және
желiлiк механизмдi қоса алғанда, қолайлы
процестердi, экспорт стратегияларын әзiрлеу
тәжірибелерiне және талдауларына негiздей отырып
ұсыну.

2.2.3. қадам: Ұсыну талдаулары және нәтижелерi бойынша
консенсустың болуы және талқылауға ұсыну
мақсатында, ал Бағдарламаның негiзгi кезеңiн
орындау үшiн жұмысқа қажеттi ұлттық семинарлар
өткiзу.

2.3. Нәтиже:

Жүргізiлетiн стратегиялық жоспарлау процестерi күшейтiлдi және одан әрi дамытылды

2.3.1. қадам: Ұлттық сауда стратегиясын әзiрлеу және iске асыру,
шолу үшiн процесс әзiрлеу.

2.4. Нәтиже:

Сауданы дамытуда жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалануға қатысты тараптар ортасында мүддесiн арттыру.

2.4.1. қадам: Әрбiр елдер үшiн елдiң iшiндегi электрондық
коммерцияны қолдану орны бар (мысалы, сапа
нәтижесiн есепке ала отырып тауарларды қайта
есептеу) электрондық сауданың ағымды жоспарын және
электрондық сауда бойынша жүйелiк әрiптестiктердiң
мүмкiндiгін жүзеге асыруын талдау.

2.4.2. қадам: Электрондық сауданың проблемасы мен тәсiлiне ең
үздiк Ұлттық және халықаралық практиктердi анықтау
мақсатында негiзгi мүдделi жақтармен кездесулер
жүргiзу.

2.5. Нәтиже:

Қайта қаралған, күшейтiлген және жарияланған ұлттық сауда стратегиясы (NTS) әрбiр қатысушы-елдер үшiн әзiрлендi және аймақтық алмасу тәжiрибесiнiң мүмкiндiгi ұсынылды.

2.5.1. қадам: Бiрқатар Ұлттық "дөңгелек үстелдер" өткiзу арқылы
олардың NTS дайындау және күшейту мақсатында
стратегиялық жоспарлаудың реформаланған процестi
пайдалану жөнiнде әрбiр елде желiлiк әрiптестiктi
басшылық ұсыну;

2.5.2. қадам: Бiрiншi Бағдарлама кезеңi уақытында және олардың
одан әрi шешілуiн талап ететiн сауда
стратегиясының кейбiр маңызды проблемасын
жариялауды ұсынылған көмектiң нәтижесiн талқылау
мақсатында iшкi сауда стратегиясына ("атқарушы
форум") арналған аймақтық симпозиумдар ұйымдастыру.

2.6. Нәтиже:

Сауданы қолдау жөнiнде кәсiпорындарға қызметтер ұсыну үшiн институционалдық құрылымдарды күшейту және NTS модулiн орындау жөнiндегі модульдардың ұсынысы дайындалды.

2.6.1. қадам: Бағдарламаның негiзгi кезеңiндегi кейiнгi
құжаттарды енгiзу үшiн сауданы қолдау жөнiнде
қызметтердi ұсыну бойынша институционалдық
құрылымдарды күшейту және NTS орындау жөнiнде
модуль дайындау.

2-модуль - Бюджет:
------------------------------------------------------------------
Бюджет! Жазылуы !Қызметкерлер! АҚШ доллары
желiсi! !саны !
------------------------------------------------------------------
11.04. Кеңесшi (стратегияны әзiрлеу) 3 39 000
11.52. Сыртқы сауданы дамыту 2 38 000
жөнiндегi кеңесшi
11.53. Рынок аналитигi 2 18 000
11.54. Электрондық caуда маманы 1 19 000
15.02. Қызметтiк iссапарлар 14 000
17.02. Ұлттық консультанттар 6 6 000
11.04. Топтап оқыту (орындаушы форум) 50 000
32.02
32.03. Барлық елдер үшiн Интерактивтiк 36 000
Сауда Картасы
------------------------------------------------------------------
Барлығы: 220 000
------------------------------------------------------------------

Салымдар:
- (FTD) Сыртқы сауданы дамыту жөніндегi кеңесшi 1-6 қадамдардың орындалуына, ал мақсаттарға - қол жеткiзуге жауап бередi. Ол ұлттық деңгейде мүдделi тараптарға техникалық қолдау ұсыну тиiс, ал басқа кеңесшiлер мен консультанттарға; NTS бойынша аймақтық симпозиумдар ұйымдастырады және оны негiзгi Бағдарламаға енгізу үшiн NTS бойынша ұсыныс әзiрлейдi.
- FTD жөніндегi консультанттар сауданы қолдаудағы ұлттық жүйенiң мүшелiгi және жұмысы мәселесi жөнінде мүдделi тараптарға кеңестер ұсынуы тиiс әрбiр елдер үшiн NTS жоспарлау және аяқтау процесiн ынталандыру. Консультанттар сонымен қатар Симпозиумдер өткiзуге қолдау көрсетуi тиiс.
- Нарықтық талдаушы экспорт және әрбiр елдер үшiн үш басымды секторларды анықтау үшiн әлеуетiн анықтау мақсатында сектор бойынша талдау жүргiзу қажет. Экспорттың әртүрлi секторлары негiзгі нарықтық талдаудың он шақты өлшемдерiне қатысты бағаланады және бұл ақпарат NTS әзiрлеу кезінде қолдану үшiн ұсынылады.
- Электрондық сауда жөнiндегi маман электрондық сауда және электрондық сауда стратегиясына бағытталған ұлттық семинарлар өткiзу тиiс. Бұл электрондық сауданы ынталандыру жөнiнде тиiмдi бағдарламалар құруға мүмкiндiк беретiн электрондық сауда жөнiндегi ұлттық стратегияны жүзеге асыратын тұлғалардың қажеттi бiлiмдерiн шындайға бағытталатын болады.
- өзiне ұлттық семинарларын ұйымдастыру мен өткiзудi және аймақтағы /IТС ("Басшы құрамы үшiн форумдар") Швейцария Үкiметiмен қаржыландыруды ұйымдастыруды енгiзумен топтық оқыту қарастырылды.
- Интерактивтi Сауда Картасына Интерактивтi қол жеткiзу елдердi және өнiмдер тiзбесiн қамтуға қатысты интерактивтi толық база мәлiметтерi.

3. 3-модуль: Сауданы дамытатын институттарды (Trade
support institutions, TSI) қоса алғанда, көп жақты
сауда жүйесiмен (КСЖ байланыстарды жүзеге асыру үшiн
Шағын және орта бизнестiң ШОБ) ресурстық
орталықтарын құру

Тiкелей мiндет:
Модульдiң тiкелей мiндетi ШОБ және басқа да кәсiпорындарды базалық принциптермен және ережелермен, сондай-ақ КСЖ бизнесi үшiн зардаптарымен таныстыру үшiн TSI шағын және орта бизнеске қатысты саудаға ықпал ететiн базаны құру болып табылады.
Индикаторлар табысы:
- Қайтарылып алынған TSI үшiн анық жоспар әзiрлендi және толық меншiк құқығы берiлдi;
- Дүниежүзілік сауда ұйымына қатысты мәселелер, немесе ДСҰ-ның келiсiмiн орындауға қатысты мәселелер жөнiнде Қырғызстандағы жағдай iскер орталар мен үкiмет арасында белсендi диалогты қамтамасыз етуге операциялық механизм құрылды;
- Қалыптастыру және бизнес үшiн ақпараттандыру және КСЖ салдарын тарату мақсатында ұлттық жүйенің практикалық жұмысы.

3.1. Нәтиже:
(ТSI) саудасына ықпал ететiн ШОБ-ке қатысы бар институттар анықталды және олардың күшейту процесi (Бағдарламаның негізгі кезеңiн орындау барысында жалғасады) басталады TSI iстеу үшін:
- Бизнес үшiн КСЖ салдары туралы ШОБ ақпараттандыруды реттеу жөнiнде таратушы функцияны өзiне алу;
- ШОБ басымдылығын пайдалану жөнiнде олардың iскер белсендiлiгiн жақсартуға көмек көрсету (соңғы техникалық Бағдарламаның негiзгі кезеңiнде пайдалану кезiнде шешiлуi тиiс) және;
- Iскер қоғамдастықтың мүддесiн мемлекеттiк органдар диалогында мынадай мәселелер бойынша ДСҰ-на қосылу немесе, ДСҰ-ның келiсiмiн орындағанда Қырғызстандағы жағдайды ұсынады.

3.1.1. қадам: (2 Модульде қабылданған әрекеттерге сәйкес)
қатысушы-елдердегi TSI сай анықтау.
3.1.2. қадам: Iскер қоғамдастық ШОБ/зерделеу үшiн iрiктеген ТSI
ДСҰ-на қатысты бiлiмдердi, мүмкiндiктердi және
әлеуеттi бағалау;
3.1.3. қадам: Үкiметте және ДСҰ-ның мiндеттемелерiн және құқығын
орындау кезiнде (iскер топтар) ШОБ мүдделерiн
ұсынуда жетекшi роль қабылдау жөнiнде iрiктелген
TSI үшiн (бизнес-жоспар) жоспар әзiрлеу;
3.1.4. қадам: Ірiктелген TSI және ШОБ сауда өкiлеттігі және басқа
кәсiпорындардың қатысуымен Бiшкектегi "дөңгелек
үстелдер" ДСҰ елдерiнiң бизнес мүшелiктерi үшiн
талқылау салдары төрт елдiң iскер топтарының
өкілеттiктерi осы iс-шараға шақырылуы тиiс.

3.2. Нәтиже:

Мемлекеттiк органдардың, академикалық орталары және басқа да институттар мен КСЖ қатыстыратын басымдықтарын пайдаланудағы мүдделi тұлғалардың бизнес секторларын есепке алумен жергiлiктi жүйенi құру; жүйе iрiктелген ТSI көтермеленуi тиiс.

3.2.1. қадам: Дүниежүзілiк Сауданың Электрондық Жүйесiне
қатысушы-елдердiң (Тәжiкстан, Түркіменстан және
Өзбекстан) және Дүниежүзілік Саудасының
Электрондық Жүйе Бағдарламасының мүшесi емес
елдердің де кездесуiн ұйымдастыру. Ұлттық жүйенi
күшейту Қазақстан мен Қырғызстанда басталды.
3.2.2. қадам: TSI және ШОБ өкілеттiктерiнiң қатысуымен бизнес
үшiн КСЖ салдары бойынша аймақтық таныстыру
семинарларын өткiзу.

3.3. Нәтиже:

ДСҰ келiсiмдерiнiң түсiнiсу әсерi 2 модулiн айқындайтын аймақтағы басым сектор (мүмкін боларлық сектор тоқыма және тiгiн өндiрiсi, ауыл шаруашылығы болуы мүмкiн.)

3.3.1. қадам: басым секторлардың iрiктелуi үшiн мүше емес
елдердiң немесе мүше елдердiң секторалдық зерттеу
салдарын дайындау.
3.3.2. қадам: аймақтық семинарлар өткiзу кезiндегi зерттеулермен
танысу және талқылау.

3-модуль - Бюджет:
------------------------------------------------------------------
Бюджет! Жазылуы !Қызметкерлер! АҚШ доллары
желiсi! !саны !
------------------------------------------------------------------
11.05. ДСҰ бойынша аға кеңесшi 3 39 000
11.55. КСЖ бойынша халықаралық 3 57 000
кеңесшi
15.03. Қызметтiк iссапарлар 14 000
17.03. Ұлттық консультанттар 8 8 000
32.04. Топтап оқыту 20 000
Барлығы: 138 000
------------------------------------------------------------------

Салымдар
- ДСҰ бойынша аға кеңесшi нәтижелердi алуға, ал мақсаттарға жетудi қамтамасыз етуге жауап бередi. Ол ұлттық деңгейдегi мүдделi тараптарға, басқа кеңесшiлер мен консультанттар, сондай-ақ осы модульдарға сәйкес ұйымдастырылған iс-шараларды қолдауға техникалық, көмек ұсынуы тиiс.
- КСЖ бойынша халықаралық консультанттар Бағдарламаны орындау мәселесi жөнiнде ұлттық деңгейде мүдделi тараптарға кеңестер ұсыну қажет және секторалдық зерттеулер мен семинарлар және симпозиумдарға қатысуға жауап бередi.
- Ұлттық консультанттар елдiң секторалдық талдауын қолдану, жергiлiктi жүйеге мекемелерiн дайындауға және жергiлiктi және аймақтық кездесулерге қатысу қажет.
- Ұлттық және аймақтық семинарлар ұйымында қорытылған топтық оқыту көзделдi.

4. 4-модуль: Жеке және мемлекеттiк секторларды сатып алу

Жеке секторды сатып алуларын өзiне экспорт үшiн жеткiзу желiсiн сатып алу және басқарудың көздерiн табу болады. Мемлекеттiк сатып алулар ұлттық пайдалану мақсатында мемлекетпен бақыланатын тауарлар мен қызметтердi сатып алу және тарату басқармасына қатысты институционалдық және кәсiби талаптарды қамтиды. Осы екi саланың бipігу себебi бiр модуль мәлiметiнде сатып алу және тарату көздерiн табу жөнiнде ең көп қызметтер кейбiр Орта-Азия елдерiнде болып табылады, қазiргi уақытта мемлекеттiк агенттiктердiң тараптарымен ықпалына түседi немесе бақыланады. Осындай жағдай әр елде нарықтық экономиканың өсуiнiң бағыты үдемелi өзгеруінiң шарасы бойынша өзгередi.
Осы модульде сауданы қолдайтын институттар қызметi экономикалық реформа процесiне екi тәсiлмен көмектесу мақсатына ие. Бiрiншiден, материалдармен, техникалық басқарулармен, ақпараттық және диагностикалық құралдармен оқытуға кәсiби қолдау көрсететiн ұлттық институттарды дамытудың жаңа методикасын жүзеге асыруға бағытталған жеке және мемлекеттiк секторлардағы кәсiпкерлердiң әдеттерi мен бiлімдерiн жетілдіру арқылы жүзеге асыру. Және екіншіден, аймақтық рынокта отандық жабдықтаушылардың қызметiн жетілдiру және әлеуетiн кеңейту мақсатында сатып алу тәжiрибесi мен жеткiзу жолында мемлекеттiк ұйымдар арасындағы басқару түсiнiгiн дамыту. Осы модульдiң жеке және мемлекеттiк ТSI қызметiн толықтыру болып табылады, бiрақ әртүрлi аудиторияға бағытталған. Ынтымақтастық ресурстары мен ақпараттарын таныстыру семинарларындағы тұсау-кесерлердiң алмастыруын қамтиды.

4.1-кiшi модуль: Жеке секторды сатып алу және экспорттық
жеткізуді тізбекпен басқару

Тiкелей мiндет:
Ұлттық әрiптестiктерiн iрiктеу және осы модульдiң негiзгi кезеңi үшiн стратегиялық орындау жоспарын аяқтап, талаптарын анықтаумен жеке секторды жеткiзудiң егжей-тегжейлi түсiнiгін және әр елдiң аймағында институционалдық қолдау қажеттiлiгiн алу.

Индикаторлар табысы:
- Жылжыту жөнiндегі iскер қоғамдастық пен институттар талабын бағалау және тiзбектi жеткiзу жөнiнде есептердi қабылдау мен пайдалану.
- Сауданы қолдау институттары басқаратын жеке сектор iс-шараларына ауқымды және өкілдiк қатысу.
- Әрбiр ұлттық әрiптестiк институттары әзiрлеген айқын, нығайтылған бизнес жоспарын қабылдау.

4.1.1. Нәтиже:

Iрiктелген өндiрiстiк секторлар үшiн жеткiзу желiсiнiң шолуын аяқтау (олар 1 және 2 Модульде анықталған)

4.1.1.1. қадам: Олардың әлеуетi мен мүмкiндiгiн, тәуекелiн,
техникалық салдарын iрiктелген басымдылық
секторларының iшiнен үш практиканың өзгеруiне
дәлел және жаңа технологияны енгiзуде тiзбекпен
жеткізудің ағымдағы практикасының жұмыс iстеуiн
талдау.

4.1.2. Нәтиже:

Тұтыну бағасы:
- Тауарлар мен қызметтi сатып алу және мемлекеттік сатып алуды
тiзбекпен басқару жөнiнде экспорттық қызметке және қызметке тартылған кәсiпорындарда жұмыс iстейтiн мамандар үшiн кәсiби қолдау талабы; және
- Осы саладағы TSI мүмкiншiлiктерi мен әлеуетi бойынша есеп.

4.1.2.1. қадам: Сатып алуды жүзеге асыру және жеткiзуді жүйелi
басқару саласында мүдделі министрлiктер мен
ғалымдарды және кеңесшiлердi кеңестер арқасында
өндiрiстер және ШOБ, TSI өкiлеттiктерiмен iскер
қоғамдастығының тұтынуын талдау.
4.1.2.2. қадам: ШОБ әлеуетiнің ұлттық институционалдық сатып
алушыларымен; және сатып алуды жүзеге асыру мен
жеткізуді тiзбектей басқару процесінде өзiнің
үлесiн қосқан басқа да тұлғалармен, танылған
ұлттық және халықаралық кәсiпорындармен танысу
семинарлар және талқылаулар өткiзу;

4.1.3 Нәтиже:

Әлеуеттi ұлттық әрiптестiктердiң қысқаша тiзбесiн және олардың әлеуетi мен мүмкіндіктерін анықтау

4.1.3.1. қадам: Ірiктелген әлеуеттi секторлардағы әлеуеттi
әрiптестiк институттарын анықтау және оның iшiнде
кейiнгi зерттеулер үшiн перспективтілерiн таңдау.
4.1.3.2. қадам: Әрбiр ұсынылған әрiптестер үшiн жоғарыда қысқа
институттар тiзбесiнде аталғандардың әрқайсысынан
толық түсiнiгiн алу мақсатында сатып алуды жүзеге
асыру және жеткiзудiң тiзбекпен басқару саласында
олардың қызметiн кеңейтуге қатысты, олардың үмiтi
мен тiлеуiн талқылау: рынокты, әлеуетi, тұтынуын
және шектеуін қамту.
4.1.3.3. қадам: Сатып алу және жеткiзудi тiзбектi басқару
саласында әлеуеттi әрiптестiк институттардың
әлеуетiн және мүмкiндiгiн бағалау, және
Бағдарламаны iске асыру кезеңiндегi жұмысқа
әрiптестi (Әрiптестердi) таңдап алу.

4.1.4 Нәтиже

Жеке сектор кәсiпорындары сатып алу және жеткiзудi тiзбектi басқару саласында мамандардың тұтынушылығын қанағаттандыру жөнiнде қаржы және операциондық қызметтi қамтитын әрбiр институттар әзiрлеген үш жылдық айқын бизнес жоспар.

4.1.4.1 қадам: Институционалдық басқаруды, маркетингтiк қызметтi
дамытуға және басқа мәселелер бойынша
кәсiпорындарды және кәсiпқойлардың тұтынушылық
қанағатын дамытуға қатысы бар Бағдарламаның
тапсырмасына арналған екі күндiк семинар өткiзу.
4.1.4.2. қадам: Тиiстi iрiктелiп алынған әрiптестiк
институттардың басқару топтарын ескеріп, айқын
операциондық және қаржы бизнес-жоспарларын
әзiрлеу мақсатында "дөңгелек үстел" арқылы
жоспарланған мәселелердi талқылап өткiзуге
жәрдемдеседi.
4.1.4.3. қадам: Әрiптестiк институттар және СМТ жағынан кейiнгі
үш жылға арналған нығайтылған бизнес-жоспары мен
жұмыс жоспарын қабылдап қалыптандыру.

4.1-кiшi модуль - Жұмыс жоспары:

Осы кiшi модуль мынадай жобаларға сәйкес дамуы жобаланады:
------------------------------------------------------------------
Оқиға ! Болжанатын уақыт
------------------------------------------------------------------
1 Кезең: Стратегияны растау және 2002 ж. наурыз-сәуiр
тұтынудың егжей-тегжейлі талдануы
4.1.1 Нәтиже Қазақстан, Қырғызстан, 2002 ж. наурыз-сәуiр
Өзбекстан
4.1.1. Нәтиже Тәжiкстан, Tүрікменстан 2002 ж. сәуір-мамыр
4.1.2. Нәтиже Қазақстан, Қырғызстан, 2002 ж. мамыр-шілде
Өзбекстан
4.1.2. Нәтиже Тәжiкстан, Түрiкменстан 2002 ж. маусым-желтоқсан

Негiзгi кезең: материалдарды тапсыру, 2002 ж. шiлде-желтоқсан
оқыту мен дамытудағы өз тұрақтылығы
------------------------------------------------------------------

4.1-кiшi модуль-Бюджет:

------------------------------------------------------------------
Бюджет! Жазылуы !Қызметкерлер! АҚШ доллары
желiсi! !саны !
------------------------------------------------------------------
Дербес:
11.56. Халықаралық консультант 2.0. 36 000
11.57. Халықаралық консультант- 1.5. 28 500
Сатып алулар
15.06. Бағдарлама дербес сапары 7 500
06.01. КСЖ сапары 10 000
07.04. Ұлттық консультанттар 4 4 000
21.02. Субмердiгер (басылым) 1 000
Оқыту:
32.05. Топтап оқыту 20 000

Барлығы: 107 000
------------------------------------------------------------------

Салымдар:
(1) Әрiптестiк тараптың салымдары:
Ұлттық әрiптестiк институттар өз елдерiнде осы Бағдарлама тек семинарларды ұйымдастыру мен өткiзудi және аймақтағы қатысы бар ұйымдастыру, үйлестiру әрекетi үшiн ресурстар ұсынады деп болжайды. Шығындардағы қаржы қатысының тиiстi деңгейi барлық материалдарға және ақпараттық өнiмдерге берiлген, кездесудi ұйымдастыруға арналған оқытулар мен шығындар Бағдарламаны орындауға дейiн әрбiр әрiптеспен келiсiледi.
(2) Бағдарлама дербесi:
Оқыту жөнiндегi ұлттық консультант оқыту үшiн институционалдық бар әлеуеттi анықтауға және талдауға көмектеседi, кәсiпорындар үшiн семинарлар ұйымдастыруды және жергiлiктi есептер мен бизнес-жоспарлар құруды байқайды.
Сатып алу және жеткiзу жөнiндегi халықаралық консультант iрiктелген секторларда жеткiзудiң тiзбесiне зерттеу жүргiзедi, техникалық кедергiлердi, жұмыс тәжiрибесiн, тәуекелдердi, жеткiзу тiзбесiнiң әлеуетiн, тәжiрибенiң өзгеруiне жаңа технологияларды енгiзудi қарайды және семинарларда шығады (шығындалған уақыт және жол жүру).
Халықаралық сарапшылар әрбiр елде өткізiлетiн бизнес хабарларды көтеру жөнiндегi семинарларға қатысады. Көшпелi кезең проблемасы бойынша Орталық және Шығыс Еуропа елдерiндегi мамандар, жеткiзулер саласындағы мемлекеттiк ceктop жөнiндегi сарапшылар, осы Бағдарламаның өзге де Модульдерi бойынша жұмысқа тартылған басқа да сарапшылар, сондай-ақ жергiлiктi қажеттiлiктерге сәйкес көмегi қажеттi өзге де мамандар қатысады.
(3) Оқыту:
Бағдарламаны таныстыру мақсатында әр елден шамамен 250 адам бизнеске қатысты мәселе бойынша бiлiмдi жақсарту жөнiнде бiр семинар, халықаралық жеткiзу тiзбеге және әлеуеттi әрiптестiк институттар үшiн қажеттi көрнектi анықтауға қатысты, iскер ортасының мәселелерiн түсiнiктi талқылау және бағалау. Шығындарға жайларды жалға алу, жабдықтау, тамақтандыру және аудармашыларға төлеу енгiзіледi.
(4) Субмердiгерлiк басу:
Семинарлар үшiн кiтапшалар, басылымдар және тарату материалдарды басу.
(5) Сапарлар:
Ұлттық консультанттарды және КСЖ дербестер сапарына арналған iссапар шығындары.

4.2-кіші модуль: Мемлекеттiк сатып алулар:

Тiкелей міндет:
Жақсартылған рыноктық мүмкiншiлiктi пайдалану мақсатында мемлекеттiк сатып алулардың операциондық тиімдiлiгін жетiлдiру жөнiнде бiрiктiрiлген ұлттық және аймақтық стратегияны әзiрлеу.

Индикаторлар табысы:
Әрбiр елде министрлiктермен мемлекеттiк органдар деңгейiнде Бағдарламаның осы кезеңiнде пайдаланған уақытта жүргiзiлген есеп берулердi келiсу мен тапсырулардың негiзгi индикатор мыналар болады, нақты:
- Мемлекеттiк сатып алуларды жүзеге асыруға ұлттық және аймақтық тәсiлдер стратегиясы;
- Оларды пайдаланудың реформалары мен тәсiлдерiн жазу;
- Реформалар мақсаттарын;
- Екі немесе одан да көп Орта-азиялық мемлекеттерде оқу қажеттiлiгiн талдау жөнiндегi есеп.

4.2.1. Нәтиже:

Орта-азиялық елдер үшiн мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асыратын ұлттық және аймақтық тәсiлдердің стратегиясы мыналарды есепке ала отырып әзiрленген:
- Ұлттық және аймақтық деңгейде мемлекеттiк сатып алуға қол жеткiзудi алуға ШОБ-ке көмек көрсету мақсатында Бағдарламаның элементтер жүйелерi;
- Нарықтық принциптер элементтерiн зерттеу (мысалы, ұлттық және аймақтық сатып алу мен оқу шарттары туралы хабарламалар);
- Мемлекеттiк сатып алулар процесiнiң аймақтық реформалар мақсаты;
- Мақсаттар мен мiндеттердi орындаудың институционалдық қаражаттарын жүзеге асыру; және
- Табыс критерийлерiн әзiрлеу;

4.2.1.1. қадам: Нарықтық мүмкiндiктерiн күшейтуге ұлттық
стратегияларды жаңарту мен қайта қарау және
аймақтық тәсiлдердi әзiрлеу мақсатында
Орта-азиялық аймақтық елдерiндегi мемлекеттiк
сатып алумен шұғылдануды басқаратын ресми
тұлғалар үшiн форум өткiзу.
4.2.1.2. қадам: Ұлттық, сондай-ақ аймақтық деңгейдегi
реформаларды жүзеге асыру жөнiнде қаражаттар
ұсыну.
4.2.1.3. қадам: Мемлекеттiк сатып алудағы ұлттық, аймақтық және
халықаралық саясатты әзiрлеу кезiнде тиiмдi
алмасуды қамтамасыз ету үшiн мемлекеттiк сатып
алулармен шұғылданатын Орта-азиялық аймақтағы
елдердiң негiзгi өкілеттіктерін ұйымдастыру
жүйесiне қаражаттар тартуға қоса отырып, реформа
үшiн мақсатын белгiлеу.
4.2.1.4. қадам: Саясат тиiмдiлiгiн мына мақсатта қайта қарау:
- Мемлекеттiк сатып алу жүйесi арқылы шағын және
орта бизнестi дамыту;
- Орта-азиялық аймақтық елдер арасындағы сауданы,
сондай-ақ басқа да әлемдердiң сыртқы саудасын
кеңейту үшiн мемлекеттiк сатып алуды пайдалану;
- Сауда және экономикалық интеграцияны кеңейту
мақсатында мемлекеттiк сатып алу реформаларын
нығайту (мысалы, сатып алу жөнiндегi саясатты
келiсу, сатып алу жөнiндегi құжаттардың
үндестiру, электрондық сауда жоспарлары, оқу үшiн
әлеуеттi салыстыру және келiсiлген оқыту
Бағдарламасы мен кеңестiк көмектер ұсыну арқылы).

4.2.2. Нәтиже:

Екi немесе Орта-азиялық аймақтық елдердегі мемлекеттiк сатып алу және оқыту жоспарының мәселелерi жөнiндегi тұтынуды оқытудың соңғы талдау Бағдарламасының негiзгi кезеңiндегi 1 Нәтижеге сәйкес өңделген стратегияны жүзеге асыру үшiн әзiрленген.

4.2.2.1. қадам: Сатып алулар жөнiнде орындалған жұмыс, бар бiлiм
деңгейi мен стратегияның талаптарына сәйкес келу
үшiн қажеттi бiлiм деңгейі туралы эмпериялық
ақпаратты ұсыну мақсатында екi немесе одан да көп
Орта-азиялық елдердегi қажеттiлiктердiң талдауын
өткiзу.
4.2.2.2. қадам: Оқыту талаптарын анықтау.
4.2.2.3. қадам: Мемлекеттiк сатып алу саласындағы бiлiм мен
ынталарды дамытуды ұстайтын ағымдағы ұйымдастыру
үлгiлерiн қайта қарау және жеке және мемлекеттік
секторлар үшiн оқытудың нық тәсiлiн кепiлдеу.

4.2-кішi модуль - Жұмыс жоспары:

Кіші-модуль мынадай кезеңдiк кестеге сәйкес өткiзіледi деп болжанады:
------------------------------------------------------------------
Оқиға ! Болжанатын уақыты
------------------------------------------------------------------
БIРIНШI КЕЗЕҢ: Қажеттiлік стратегиясы мен талдауын қалыптастыру
1. Орта-азиялық аймақтық елдердегi 2002 ж. қаңтар
мемлекеттiк сатып алудың жанасу нүктесiн
анықтау және мемлекеттiк сатып алуды жүзеге
асыру процесiн реттейтiн заң мен ереженi
қарау.
2. Орта-азиялық аймақтық елдер үшiн 2002 ж. сәуiр
мемлекеттiк сатып алу жөнiндегi аймақтық
реформадағы ұлттық стратегиялар мемлекеттiк
сатып алуды жүзеге асыруда аймақтық
тәсiлдердi ұстаумен сатып алу үлгiсi үшін
басқару принциптерiн анықтасын.
3. Екi немесе одан да көп Орта-азиялық 2002 ж. қазан
аймақтық елдерде оқыту қажеттiлiктi талдау,
ұлттық және аймақтық стратегияларды әзiрлеуге
ықпал eтугe тиiс.
НЕГIЗГI КЕЗЕҢ 2003 ж. қаңтар-
2005 ж. желтоқсан
------------------------------------------------------------------

4.2 Кiшi модуль - Бюджет:

------------------------------------------------------------------
Бюджет! Жазылуы !Қызметкерлер! АҚШ доллары
желiсi! !саны !
------------------------------------------------------------------
11.06. Аға кеңесшi/мемлекеттiк сатып 1 13 000
алу
11.58. Заң мәселелерi жөнiндегі 19 500
Халықаралық консультант
11.59. Оқыту мәселелерi жөнiндегi 1 19 000
халықаралық консультант
15.04. Қызметтiк iссапарлар 6 000
15.07. Бағдарлама дербестерi 10 000
сапарлары
17.05. Заң мәселесi жөнiндегi ұлттық 4 4 000
консультанттар
17.06. Ұлттық консультанттар 4 4 000
(мемлекеттiк сатып алулар)
32.06. Топтап оқыту 10 000

Барлығы 85 000
------------------------------------------------------------------

Қатысу:
(1) Әрiптестiк тараптың салымы:
- Мемлекеттiк сатып алуды жүзеге асыратын уәкілеттi орган және қатысушы-елдерде Қаржы министрлігі бiрiншi кезеңдегi әрiптестiк ұйым болып табылады. Қаржы министрлiгi ІТС Бағдарламасының персоналдарымен жұмыс iстеу үшiн маңызды министрлiктер мен басқа да мемлекеттiк органдарды анықтайды.
(2) Бағдарлама дербесi:
- Мемлекеттiк сатып алу жөніндегi аға кеңесшi Бағдарламаның жалпы үйлесуiн қамтамасыз етедi, аймақ үшiн өзіндiк параметрлерге концепциялы ұсыныс қалыптастырады және Бағдарламалық қызметтi жүзеге асыруға маңызды үлес енгiзу.
- Құқық мәселесi жөнiндегi халықаралық консультант ДСҰ және мемлекеттiк сатып алудың халықаралық жүйесi жөнiндегi сараптаушы - Орта-азиялық аймақтық мемлекеттердiң құқықтық жүйесiн талдайды, оқытуға бағытталған Форумда Орта-азиялық аймақтық мемлекеттермен талқылаулар дайындайды және жүргiзедi және нәтижелерiн хаттастырады.
- Оқыту жөнiндегi халықаралық консультант мемлекеттiк сатып алу жүйесi жөнiндегi сараптаушы - тұтынуды анықтайды және мемлекеттiк сатып алу саласында оқыту үшiн әлеуеттi талдайды, бұл заң түрiнде Орта-азиялық аймақтық мемлекеттерiмен ресiмделген, және оқытуға бағытталған Форумда Орта-азиялық аймақтық мемлекеттерiмен талас жүргiзу, сондай-ақ нәтижелер хаттастырылады.
- Орта-азиялық аймақтық мемлекеттерiнiң құқықтық жүйесiн жақсы бiлетiн Құқық мәселесi жөнiндегi ұлттық консультант көмек көрсетедi, сондай-ақ мемлекеттiк сатып алу жүйесінде қолданатын шолу мен талдау мақсатында және оған ақпараттардың қатысы бар құқықтық мәселелер жөнiнде Халықаралық консультанттар үшiн орындарда сараптау жүргiзу, сондай-ақ жүргiзiлген сараптауды оқытушы Форумда Орта-азиялық елдердi таныстыру.
- Оқыту жөнiндегi ұлттық консультант оқыту мәселесi жөнiнде Халықаралық консультанттарға көмектеседi, Орта-азиялық аймақтық мемлекеттердiң келiсулерiне сәйкес тұтынуларын анықтайды және мемлекеттік сатып алуды оқыту жөнiнде әлеуеттердi талдайды, және Форумда Орта-азиялық мемлекеттермен талас жүргiзедi, сондай-ақ нәтижелер хаттастырылады.
(3) Oқыту:
Топтап оқытуға бағытталған iс-шаралар мемлекеттiк сатып алу секторын жақсарту, үнемдеу, тиiмдiлiк, кемсiтпеу, айқындылық пен есеп берушiлiктiң қағидаларына сәйкес басқаруды жақсарту тәсiлдерiн талқылау, сондай-ақ Орта-азиялық аймақтық мемлекеттерi арасындағы аймақаралық сауданы нығайту үшін бес күндiк форумға Орта-азиялық аймақтық мемлекеттердi бiрге жинайды.
(3) Сапарлар:
Шығындар оқыту жоспары мен дайындық қызметiнің iс-шарасына арналған ұлттық консультанттарына және ITS қатысушыларының сапарына.

5. 5-модуль: Сапалық басқару

Тiкелей мақсат:
Бағдарламаның негiзгi кезеңi үшiн сапамен Басқару жөнiндегi техникалық көмек модулiн дамытуға мүмкiндiктердi ұсыну мақсатында ССКТМ саласындағы тұтынуға толық баға беру. Халықаралық сауда үшiн мүдделi жақтарды, iскер қоғамдастықты тиiстi стандарттар мен бағаның маңыздылығы туралы хабарландыру.

Индикаторлар табысы:
- Бағдарлама құжаттамасының негiзгi кезеңi үшiн Сапалық басқару жөнiндегi модуль мүдделi жақтармен әзiрленген және олар үшiн толықтай қолайлы.
- ССКТМ инфрақұрылымын күшейту жөнiндегi "бизнес-жоспарға" ұлттық иелену құқығына толық қабылдауды қамтамасыз етедi.

5.1. Нәтиже:

Қатысушы-елдердегi ССКТМ инфрақұрылымының егжей-тегжейлi жоспарлау және талдау:

5.1.1. қадам: Әр елдегi ССКТМ Ұйымында түгендеу жүргiзу. Бұл
Ұлттық стандарттау органдары, ұлттық анықтама
пункттерi, ұлттық, метрология институттары, ұлттық
тiркеу органдары, бағалау жөнiндегi (тестiлеу,
инспекция, сертификация) органдар, сапаны бақылау
жөнiндегi ұлттық қауымдастық кiредi (бiрақ
шектемейдi).
5.1.2. қадам: Қызметтердi ұсыну жөнiнде олардың барабарлығын және
әлеуетiн анықтау. Халықаралық
стандарттар/басқаруына тиiстi талаптарға жауап
беруге сәйкес баға бойынша органдардың
дайындықтарын қарастыру.
5.1.3. қадам: Олардың ағымдағы қызметтерiн жақсарту жөнiндегi
шараларын халықаралық стандарттар талаптарының
сәйкестiгiне кепiлдеу және iскер қоғамдастықтар
қолданатын экспортты дамыту жөнiнде қолдауды
нығайтуын көрсету.

5.2. Нәтиже:

Халықаралық саудаға ықпалын тигiзетiн CCKTM-ның маңызды аспектiлерiне қызығушылық туғызу:

5.2.1. қадам: "Экспортерлер үшiн caпa бойынша басқару" ITC
жарияланымына негiзделіп, халықаралық саудаға
сәйкес стандарт пен баға бойынша мүдделi жақтар
ортасында мәселенiң маңыздылығына мүдделерiн
арттыру мақсатында ұлттық семинарлар өткiзу.
5.2.2. қадам: Жергiлiктi жағдай бойынша "Экспортерлер үшiн caпa
бойынша басқаруды "бейiмдеу үшiн басшылық және
қолдау ұсыну.
5.2.3. қадам: "Экспортерлер үшiн сапа бойынша басқару" Ұлттық
болжам дайындау.

5.3. Нәтиже:

Институттарды күшейту жөнiнде жоспар құрылған және ССКТМ ұлттық құрылымының кешенi әзiрленген (экспортты дамыту үшiн аса маңызға ие органдар, әлi қатысушы-елдерде Сертификаттау жөнiндегі ИСО 9000 Халықаралық Ұйымдардың сертификаттау органдары құрылмаған).

5.3.1. қадам: ССКТМ саласында (экспортқа бағытталған iскер
қоғамдастықты) мүдделi жақтардың тұтынуының ағымын
және болашағын анықтау.
5.3.2. қадам: 3.1. алынған 1-нәтиже мен ақпаратына негiзделiп,
мүдделi жақтардың тұтынуын қанағаттандыру үшiн
қазiргi кезде ССКТМ инфрақұрылымының қызметiн қоса
алғанда, қосымша талаптарды анықтау мақсатында
олқылықтарына талдау жүргiзу.
5.3.3. қадам: Қатысушы-елдердегi ССКТМ-ғы сауданы қолдаудың
кешендi инфрақұрылымын құру/белгілеуде кепiлдеме
әзiрлеу.
5.3.4. қадам: Қатысушы-елдер арасындағы ССКТМ саласында жиналған
нәтижелердi талдау және тәжiрибемен алмасу
мақсатында, сондай-ақ бес елдердегi ССКТМ бойынша
"бизнес-жоспарын" қарастыру үшiн аймақтық семинар
өткiзу.

5-модуль - Бюджет:

------------------------------------------------------------------
Бюджет! Жазылуы !Қызметкерлер! АҚШ доллары
желiсi! !саны !
------------------------------------------------------------------
11.07. Сапамен басқару жөніндегi аға 3 39 000
кеңесшi
11.60. Метрология/тестiлеу жөнiндегi 2 38 000
халықаралық консультанттар
15.05. Қызметтiк iссапарлар 1 15 000
15.08. Қызметтiк iссапарлар (ұлттық) 5 000
17.07. Сапамен басқару жөнiндегi 15 15 000
ұлттық консультанттар
21.03. Субмердігер ("Экспортерлер 10 000
үшiн сапа бойынша басқару"
аударма және басу)
32.06. Топтап оқыту 12 000

Барлығы 134 000
------------------------------------------------------------------

Салым:
- Сапамен басқару жөніндегi аға кеңесшi осы модульдi басқаруға және арнайы әрекеттердi жүзеге асыруға жауап бередi.
- Метрология/тестiлеу жөнiндегi халықаралық консультанттар экспорт сапасын басқару жөнiндегi аға кеңесшiмен бiрге жұмыс iстеу керек.
- Ұлттық консультанттар 5.1. және 5.3. адымдарды жүзеге асыру тиiс. Орындарда жұмысты аяқтағанға дейiн материалдар жинайды, орындарда жұмысты аяқтағаннан кейiн қосымша ақпараттар жиынын аяқтайды. Орындарда жұмысты жүзеге асыру жөнiнде визиттердi жоспарлайды және семинарлар мен аймақтық симпозиумдарға әкiмшiлiк және материалды-техникалық қолдаудың дайындығына жауап бередi. Әрбiр ел үшiн 3 қызметкер керек.
- ITC сапары экспорты сапамен басқару жөнiндегi аға кеңесшiсiне.
- Топтап оқыту әр елдерде бiр ұлттық семинар және бiр аймақтық үш күндiк симпозиум өткiзу үшiн қарастырылған.
- Субмердігер ("Экспортерлер үшiн сала бойынша басқару" аударма және басу) және бейiмделген ұлттық жарияланым үшiн.

6. 6-модуль - Сауда ақпараты:

Тікелей міндет:
Сауда ақпаратына тiкелей мiндеттерi мына болып табылады:
- барлық қызмет үшiн орта жедел дамытудың Бағдарламасын орындауға базалар ұсынатын сауда ақпараттарының қызмет стратегиясына сәйкес құрылады.

Индикаторлар табысы:
- сауда ақпаратын дамытудың ұлттық стратегиясы ұлттық әріптестермен (қызметтер ұсынатын) келiсiлдi және құқық қабылданды;
- сауда ақпараты жөнiндегi аймақтық мамандар қауымдастығы мекемелендi;
- сауда ақпаратын дамыту үшiн негізгі кезең модулi ұлттық әрiптестермен мақұлданды.

6.1. Нәтиже:

Халықаралық сауда ақпаратының қызметiн дамытудың стратегиялық жоспары әрбiр ел үшiн әзiрлендi.

6.1.1. қадам: Қазақстан мен Қырғызстанда зерттеулер жүргізуге
толықтыру үшiн Тәжiкстан, Түрікменстан және
Өзбекстанда халықаралық саудаға қатысушылардың
сауда ақпаратын тұтынуға зерттеу жүргiзу
(KAZ/97/019 және KVR /61/74 ұлттық Бағдарламасы
шеңберiне сәйкес).
6.1.2. қадам: Тәжiкстан, Түрікменстан және Өзбекстандағы жеке
және мемлекеттiк секторлардың халықаралық сауда
ақпаратын тұтынуына көңiл бөлу мақсатында сауда
ақпаратын жеткiзушілердiң әлеуетiн бағалау және
осындай бағаны 2001 жылы Қазақстан мен
Қырғызстанда жүргiзуiн жаңарту.
6.1.3. қадам: Әрбiр бес елде сауда ақпарат қызметiн дамыту
немесе күшейту жөнiндегi стратегиялық жоспарлардың
Бағдарламасын құру.
6.1.4. қадам: Ақпараттық тұтыну және әлеуетi бағаның нәтижесiн
ұсыну мақсатында Тәжiкстан, Түрікменстан және
Өзбекстанда сауда ақпараттарының пройдерлерi үшiн
ұлттық семинарлар ұйымдастыру және Бағдарламаның
стратегиялық жоспарлары жөнiнде талқылау мен
кепiлдеме беруге платформа ұсыну.
6.1.5. қадам: Ұлттық Семинарларды негiзге ала отырып, әрбiр ел
үшiн стратегиялық жоспарды аяқтау.

6.2. Нәтиже:

Сауда ақпараты жөнiндегi аймақтық қауымдастықты қалыптастыру.

6.2.1. қадам: Статус, үйлестiру, қалыптастыру және орнықтылығына
қатысты факторларды қоса алғанда, сауда ақпаратты
жөнiндегi аймақтық қауымдастықтарды құру жөнінде
ұсыныс жоспарын құру.
6.2.2. қадам: Аймақтық сауда ақпаратының қауымдастығын
қалыптастыру жөнiнде өзiнiң үлесiн талқылау және
енгiзу мақсатында әр елдiң сауда ақпаратының
негiзгi провайдерiн ұсынуға аймақтық форум
ұйымдастыру.
6.2.3. қадам: Аймақтық сауда ақпараты қауымдастығының құрылымы
мен жұмысына соңғы нысан беру.

6.3. Нәтиже:

Әр елдiң сауда ақпаратының қызметiн дамыту мәселесiне көңiл бөлiнген негiзгі кезең модулi дайын.

6.3.1. қадам: Сауда ақпаратын дамытудың ұлттық стратегиялық
жоспарына және ақпараттандырылған мамандардың
аймақтық нысанының нәтижесiн негiзге ала отырып,
орта жылдам Бағдарламасы арқылы мүмкiншiлiктi
дамытуда тапсырмаларды, әрекеттерді, үлестердi
және қаржыландыруды анықтап, негiзгi кезеңнiң
құжаттамалық Бағдарламасына сауда ақпараты жөнiнде
компонент дайындау.

6-модуль-Бюджет:

------------------------------------------------------------------
Бюджет! Жазылуы !Қызметкерлер! АҚШ доллары
желiсi! !саны !
------------------------------------------------------------------
11.60. (Ақпараттық Басқару) 4.0 76 000
консультанттар
16.02. (IТС дербес) сапары 12.0 7 000
17.08. Ұлттық сарапшылар 12 000
(ақпараттық басқару)
32.06. Топтап оқыту 10 000
Барлығы 105 000
------------------------------------------------------------------

6-модуль - Жұмыс Бағдарламасы:
------------------------------------------------------------------
1. Тәжiкстан, Tүркіменстан және Өзбекстанда 2001 ж. қараша-
ақпараттық бизнес шолуы жүзеге асырылды, 2002 ж. ақпан
Қазақстан мен Қырғызстанда ақпаратты
жаңартуы жүзеге асырылды.
2. Ақпаратты дамытудың ұлттық стратегия 2002 ж. наурыз
Бағдарламасы құрылды.
3. Ұлттық семинарлар. 2002 ж. сәуiр
4. Ақпаратты дамытудың ұлттық стратегиясы 2002 ж. мамыр
құруының аяқталуы.
5. Аймақтық ақпараттық жүйе бойынша 2002 ж. мамыр
ұсыныс жоспарын құру
6. Аймақтық форум 2002 ж. маусым
7. Аймақтық ақпарат жүйе бойынша ұсыныс 2002 ж. маусым
аяқтау.
8. Негiзгі кезең үшiн әр елде сауда ақпаратын 2002 ж. шілде
дамыту жөнiнде модуль дайындау.
------------------------------------------------------------------

Салымдар:
(1) Халықаралық консультанттар (4 қызметкер)
- үш елде (Тәжiкстан, Түркіменстан және Өзбекстанда) бизнес-ақпаратқа зерттеу жүргiзедi және Қазақстан және Қырғызстан бойынша кейiнгi зерттеулер нәтижесiн жаңартады;
- үш ел үшiн (Тәжiкстан, Түркіменстан және Өзбекстанда) сауда ақпаратын дамытудың стратегиялық Бағдарламасын құрады және Қазақстан және Қырғызстан үшiн бұрын әзiрленген стратегияны қайта қарайды;
- сауда ақпаратын дамытудың ұлттық стратегиясын құруды аяқтайды;
- аймақтық сауда ақпаратының қауымдастығын қалыптастыру жөнiнде ұсыныс жоспарын құрайды;
- аймақтық форум дайындайды және өткiзедi;
- әр елде халықаралық сауда ақпаратының қызметiн дамыту жөнiнде ұсыныс жоспарын дайындайды.
(2) Ұлттық консультанттар (12 қызметкер)
- Тәжiкстан, Түркіменстан және Өзбекстанда кейбiр зерттелген бизнес-ақпарат орындарына зерттеу жүргiзедi және Қазақстан мен Қырғызстанда зерттеулердi жаңартады;
- ұлттық және аймақтық семинарларға қатысады.
(3) Оқыту
- Сауда ақпаратының жүйесi мен семинар өткiзуге арналған
шығындар жөнiнде Аймақтық семинарларға қатысатын қатысушылар үшiн топтап оқыту.

7. 7-модуль: Басқару құрылымын құру және Бағдарламалық
құжатты дайындау

SЕСО кеңестерiне және қатысушы елдер Үкiметке сәйкес және келiсiм бойынша олармен Бағдарламаның бiрiншi кезеңi мен екiншi кезеңi үшiн (бec жыл iшiнде iске асыру жоспарланған) басқару құрылымының әрекеттілігі мен тиімдiгiн белгiлеу, Бағдарламаның бастапқы қызметiнен бастап, барлық мүдделi жақтармен маңызды жайларын қарастырады. Бұл Бағдарламаның бiрiншi кезеңiнiң негiзгі нәтижелерi болып табылады.
Бағдарламаның негiзгi кезең құжатын дайындауда, осы бiрiншi кезеңнiң негiзгi нәтижесiнде қарастырылады. Осы модуль қамтитын негiзгі екі нәтижелер белгiлендi.

Тiкелей мiндет:
Барлық Бағдарламаны әрекеттiлiк пен тиiмдi басқарудың механизiмi техникалық ынтымақтастық бойынша жоспарланған әрекеттi жеңiл және икемдi орындау үшiн белгiлеген.

Нәтиже 7.1:
Бағдарлама үшiн басқарудың жедел құрылымы.

7.1.1. қадам: Барлық әкiмшiлiк рәсiмдер, дербес құрамын қоса
алғанда, көлiк құралдарын және жабдықтарды сатып
алу елдерде офистер тұрғызуы қабылданды.
7.1.2. қадам: Барлық қатысушы-елдермен кеңесу және аймақтық
Бағдарлама офисiнің орналасуына қатысты шешiмдер
қабылдау.
7.1.3. қадам: Бас техникалық кеңесшiнi және Ұлттық бағдарлама
консультантын жалдаған соң, тиiстi елдердегi
әкiмшiлiк ассистенттердi қоса алғанда,
Бағдарламаны ұстау жөнінде Бағдарламаның ұлттық
дербестерге аймақтық оқу семинарларын, оның
тапсырмалары мен болжанатын нәтижелерi, сондай-ақ
осындай модульдiк Бағдарламаны уақытында және
табысты орындауын қамтамасыз ету мақсатында IТС
тәртiптерi мен ережелерi бойынша жүргiзу.

Аймақтық оқыту семинары елдердегi Бағдарламаға қатысы бар Бағдарламаның ұлттық дербестерi үшiн жүйе құрудың құралы болып қызмет етедi және барлық деңгейдегi аймақтық құрылған жүйенi қызықтырады. Семинар сонымен қатар, аймақтағы Бағдарламаны орындаудың ресми басталуы деп қарастырады.

7.2 Нәтиже:

Негiзгi кезеңнiң Бағдарлама құжаты әзiрленген.

7.2.1. адым: Негiзгi кезең кезiнде қол жеткізілген нәтижелерге
негiзделiп, кейiнгi модульдерде алынған тәжiрибенi
орындаса және соңғы модульдер арасындағы
синергетикалық маңыздылығын дамыта отырып, негiзгі
кезеңнiң Бағдарлама құжатын қалыптастыру.

7-модуль - Бюджет:

------------------------------------------------------------------
Бюджет! Жазылуы !Қызметкерлер! АҚШ доллары
желiсi! !саны !
------------------------------------------------------------------
11.01. Бас техникалық кеңесшi 12 144 000
11.02. (L-3) Штаб-пәтердегi аймақтық 12 108 000
кеңесшi
13.01. Штаб-пәтердегi Бағдарлама 12 60 000
ассистентi
13.02. Орында Ұлттық әкiмшiлiк 5*12 42
ассистенттер
16.03. IТС сапары 20 000
17.01. (5) Бағдарламаның ұлттық 5*12 60 000
үйлестiрушiлер
23.01. Аударма 10 000
Жабдықтау:
41.01. Тозатын жабдықтар 10 000
42 Тозбайтын жабдықтар (10 25 000
Yстелдiк дербес компьютерлер,
2 портативтiк компьютерлер
52.00 Есеп бойынша шығындар 10 000
53.01. Әртүрлi (коммуналдық қызмет 61 677
төлеудi қосқанда)
Барлығы 550 667
------------------------------------------------------------------

Салымдар:
- Бас техникалық кеңесшi екi функцияны атқарады. Бiрiншіден, маңызды техникалық салымды және Бағдарламаны жоспарлау мен орындау кезеңi кезiнде басшылық жасайды және сауданы дамытуға ықпалдасатын жеке және мемлекеттiк сектор институттарымен және iскер қауымдастықпен байланысты нығайтуға көмектеседi. Ол институционалдық сауда әлеуетiн өсiрудi және жұмыс ресурстарын дамытуда өзiнiң тәжiрибесiмен бөлiседi. Сонымен қатар, ол негiзгi кезеңнiң Бағдарлама құжаттың қалыптастыруында белсендi қатысады. Екiншіден, бас техникалық кеңесшi орындарда Бағдарламаның қызметiн уақытында жүзеге асыруға жауапты.
- Штаб-пәтердегi Сауданы ынталандыру жөнiндегi аймақтық кеңесшi мен Бағдарлама ассистентiнiң әрекетi мен тиiмдi жоспарлауын және Бағдарламаны орындауды жүзеге асыру кезiнде көмек көрсетедi.
- Әр елдiң ішінде Бағдарламаның Ұлттық үйлестiрушiсi және бiр Әкiмшiлiк ассистентi Бағдарлама компоненттерiнiң жыл сайынғы басқаруына жауапты. Көрсетiлген Бағдарламаның Ұлттық үйлестiрушiсi Бағдарламаға қатысты қатысушы-ұйымдар әрекетiнiң мониторингісiне жауапты.
- Кеңселiк тауарлар сияқты ескiрiлетiн жабдықтарды алу көзделген.
- Бағдарлама кеңсесi үшiн ескiрiлмейтiн жабдықтарды алу көзделген (5x2 үстел компьютерлермен екі портативтiк компьютерлер, принтер, факсималды аппарат және көбейткiш машиналар).
- Бағдарламаның аймақтық офисiнiң күнделiктi жұмысын жеңiлдету, сондай-ақ кеңесушi миссия үшiн автомашина алу көзделген.
- Есеп беру, басу және аударма жөнiнде шығындар, сондай-ақ барлық модуль шеңберiнде коммуналдық қызметтердi төлеу шығыны көзделген.

Е. ҮЛЕС

1. Мемлекеттiк атқару агенттiктерi

Әр елдегi мемлекеттiк атқару агенттiктерi Қазақстандағы Индустрия және сауда министрлiгi, Қырғызстандағы Өнеркәсiп және сауда министрлiгi, Сыртқы экономика және сыртқы сауда байланысы департаментi, сондай-ақ Өзбекстан Республикасының Министрлер Кабинетi, Сыртқы экономикалық қатынас және шетел инвестициялар департаментi Бағдарлама жөнiндегi тiкелей әрiптестiк-тұлғасында Бағдарламаның Ұлттық директорын тағайындау тиiс.
Бишкектегi Мемлекетаралық Кеңес Бағдарламаның аймақтық офисiн қабылдауды ұсынды және осы мақсатта офис жайларын және натуралды нысанда салымдар, нақты айтқанда сауда жөнiндегi өзiнiң мамандарының жұмыс уақытының нысанын ұсыну тиiс.
Бағдарлама бойынша қатысушы-елдерде әрiптестер-ұйымдар натуралды нысанда өздерiнiң үлестерiн ұсыну, мысалы жұмыс уақытын, офистiк жайларын, аудармашы қызметiн, семинарлар ұйымдастыру, жазбаша аудармалар мен мүдделi ұйымдарға есептердi жiберу тиiс.

2. UNCTAD/ДCҰ-ның халықаралық сауда орталығы

ITC Бағдарламаның жалпы басшылығын, техникалық қолдауын және мониторингiн қамтамасыз етедi. ITC толық жұмыс уақытына Бас техникалық кеңесшiнi, сондай-ақ қатысушы-елдердегi швейцария дипломатиялық өкiлеттерiмен бәсекелесу негiзiнде тиiстi астаналарда жұмыс iстеу үшiн Бағдарламалардың ұлттық үйлестiрушiлерiн алады.
IТС сонымен қатар, сауданы ынталандыру жөнiндегi бiр Аймақтық кеңесшiнi және Бағдарламаны жоспарлау мен орындау жөнiндегi штаб-пәтерде жұмыс iстейтiн Бағдарлама Ассистентiн жалдайды IТС, сондай-ақ Бағдарлама шеңберiнде әртүрлi әрекеттердi орындау үшiн қатысушы-елдерде ынтымақтасатын мемлекеттiк ұйымдармен және бизнес қауымдастықтармен кеңескеннен кейiн халықаралық және ұлттық консультанттарды жалдайды. ITC жабдықтарды сатып алуды, сондай-ақ Бағдарламаларды орындауға байланысты қаржы және әкiмшiлiк iс-шараларды жүзеге асырады.

3. Швейцария үкiметi

Бағдарламаның әртүрлi модульдерiнде көрсетілген.

F. ҚАТЕР

Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан үкiметтерi модульдiк жүйемен Бағдарламаны мақұлдады. Бағдарламаның құжатын әзiрлеу барысында Бағдарламаға барлық мүдделi үш ел жақтарының түсiнiктемелерi толықтай ескерiлдi. Бағдарлама шеңберiндегi әрекеттi Тәжiкстан мен Түркіменстанда қамту тиiс. Осы кезде Тәжiкстанның жеке және мемлекеттiк секторлары Бағдарламаны орындауға белсендi қатысуы болжанады, ал Түркіменстан осы күнде қабылданған Бағдарламаны әзiрлеу жөнiнде қызметке қатысты ешқандай жауап жоқ. Осы елдегi Бағдарламаның қызметiн уақытында орындау, негізінен Ауғанстан шекарасын қамтитын таяудағы Орталық-азияның әскери жағдайы өткірлеуi қажет, сондай-ақ Тәжiкстандағы құрғақшылықтың салдары бар.
Жоғарыда көрсетiлгенге қарамастан Бағдарлама әлi де қатерлердiң нақты сандармен қақтығысуына, Бағдарламаның мақсатына толық қол жеткiзуге үлкен салдардың болуы мүмкiн. Негiзгi қатерлер Бағдарламаның аймақтық және ұлттық офистерiне сәйкес кешелдетуге, жұмыс жоспарына сәйкес Бағдарламаның қызметiн жүзеге асыруға кәсiби ұлттық консультанттарды таңдауға болады. Сонымен қатар, аймақтық экономикалық интеграция, аймақта өте маңызды сыпайы мәселелер ұсынады. Сондықтан, егер Yкiмет аса тығыз интеграцияға лажыланса, сыртқы аймақтық сауданы дамыту жөнiнде ұсынған практикалық қызметтер фокустанған тәсiлмен жеке/бизнес секторлары болса да кешiгу жағдайына қақтығысуы мүмкiн.
Бағдарламаның жетiстiгi Yкiметтер мен жеке/бизнес секторы ұйымдарының ынтымақтасуына және Бағдарламаны жүзеге асыру кезiнде Бағдарламаларды және кепiлдеудi орындаудағы бенефициарлар қатысушыларының мүдделiгiне байланысты. Бағдарламаның жетiстiгi сыртқы және сыртқы аймақтық сауда операцияларын, қандай да болмасын Орта-азиялық аймағындағы немесе сауданы ынталандыру аясындағы салдарларды (мысалы, кедендiк және басқа да рәсiмдер) қоса отырып, Бағдарлама қызметiнің бұзылмаушылығына қатысты.

G БАҒДАРЛАМАНЫ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ОНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ

1. Бағдарламаны басқару

IТС Бағдарламаға әрбiр қатысушы-елдердiң әрiптестiк ұйымдарына сәйкес тығыз ынтымақтастықта Сауда және (ЮНКТАД)/ДСҰ дамыту жөнiндегi БҰҰ Конференциясын орындайды. Бағдарламаның аймақтық офисi мен бас техникалық кеңесшi соңғы тұтыну бенефициарларының өзгеруiне сәйкес Бағдарламаны басқарудың икемдiгiн қамтамасыз етумен өзiн-өзi толықтыру қағидасына сәйкес жұмыс iстейдi.
Бас техникалық кеңесшiнiң екi функциясы бар. Бiрiншіден, Бағдарламаны жоспарлау және орындау кезiнде маңызды техникалық салым мен басшылықты ұсынады, жеке және басқа дa сауданы ынталандыратын мемлекеттiк және жеке сектор институттармен және iскер қоғамдастықпен байланысты белгілеуге көмектеседi. Ол институционалдық сауда әлеуетiн өсiру мен еңбек ресурстарын дамыту саласында өзiнiң тәжiрибесiмен бөлiседi. Сонымен қатар, ол негiзгі кезеңнiң Бағдарлама құжатын қалыптастыруда белсендi қатысады. Екіншіден, бас техникалық кеңесшi орындағы Бағдарламаның қызметiн уақытында жүзеге асыруға жауап бередi.
Әр ел iшiнде Бағдарламаның ұлттық үйлестiрушiсi мен бiр Әкiмшiлiк ассистент Бағдарламаның компоненттерiн күн сайын басқаруға жауапты. Бағдарламада айтылған Ұлттық үйлестiрушi Бағдарламаға қатысы бар қатысушы-ұйымдардың мониторинг әрекетiне жауапты.
Тиiмдi Бағдарламаның мониторингiн және бағасын қамтамасыз ету мақсатында Бас техникалық кеңесшi мен Бағдарламаның Ұлттық үйлестiрушi Бағдарламаны орындау және оның мақсатына жету туралы Халықаралық комиссия алдында күн сайын жауап бередi.
Бас техникалық кеңесшi және тиiстi Бағдарламаның Ұлттық үйлестiрушi донорлармен барлық үйлестiрушілік кездесулерге белсендi қатысады және осы уақытта ондай кездесулер жоқ жерлерде ынталандырады. Бас техникалық кеңесшi мен аймақтық офис дербесi өздерiне жоқ жерлерде ынталандыру жөнiнде осындай үйлестiрушіліктi басқару рольдерiн алады және белсендi қатысады, оларға өздерiнiң үлесiн қосады.

2. Орындау барысының мониторингiне шолу, есеп берушілік және баға

Мониторинг деңгейiндегi Бағдарламаның ұлттық Бақылаушы комитеттерi мемлекеттiк әріптестiк ұйымдардың өкiлеттігінен (Бағдарламаның Ұлттық Директоры), жеке және мемлекеттiк сектор ұйымдары, басқа да Орта Азияда сауданы дамытуға техникалық көмек ұсынатын мүдделi жан-жақты және екi жақты донор агенттiктерден, сауда жөнiнде Швейцария Үкiметi мен Халықаралық комиссиядан құрылады. Бақылаушы комитеттің жиналысы Орта Азиядағы саудаға қатысты техникалық ынтымақтастық бойынша басқа ағымды және/немесе жоспарланған қызметпен Бағдарлама қызметiн тығыз үйлестiрудi қамтамасыз етедi. Бақылаушы комитеттің ұлттық жиналысы алты айдан кейiн және Бағдарламаның бiрiншi кезеңiнiң аяғында Бағдарламаны орындаудың жүрiсiн тексередi, түзету шараларын қабылдауға қатысты кеңестер бередi, егер ондай қажет болса. Сондай-ақ, аймақтық деңгейде тығыз ынтымақтастықты қамтамасыз ету мен даму елдерiндегi iшкi аймақтық саудаға көмек ұсынуға арналған барынша көп әсердi қамтамасыз ету үшiн Бақылаушы комитеттердiң жиналысын аймақтарда өткiзудi болжамдайды.
Бақылаушы комитеттің мұндай жиналыстарын ұйымдастыру және құзырлы Бағдарламаны орындауға қатысты жақтармен бiрлесе әзiрленедi. Соңғы қорытынды Бағдарламаны құру және орындау, қол жеткiзу, Бағдарламаның негiзгi кезеңiнің толық масштабты шеңберінде болашақтағы қызметтікке қатысты кепілдеулердi қамту тиiс.
- Бағдарламаның қызметi, мониторингiсi және бағасы үшiн жалпы басшылық;
- Жақсы мүмкiндiк тәсiлмен және бiрiгу қызметiн кепiлдеумен Бағдарламаның қызметiн орындау мақсатында экспорттық дамыту және ынталандыру саласында басқа донорлармен жүзеге асыратын елде/аймақта ағымдағы қызметке сәйкес Бағдарламаның қызметiне тығыз үйлестіру;
- Жоспарлаудың айқындығы және Бағдарламаның қызметiн жүзеге асыру; және
- Бағдарламаның негiзгi кезеңiнде оларды орындау үшiн Бағдарламаның бiрiншi кезеңiнiң орындау нәтижелерi бойынша қорытындылар қалыптастыру.
Бағдарламаның Бақылаушы комитетi ұлттық деңгейдегi Бағдарламаның табысты орындалуына қатысты Бағдарламаның Бас техникалық кеңесшiсiне және Ұлттық үйлестiрушілерге кеңестер бередi. Барынша икемдiлiгiн сақтау мен уақытында орындауды қамтамасыз ету мақсатында Бақылаушы комитет шешiм қабылдаушы орган болып табылмайды. Сауда жөнiндегi Халықаралық комиссия осы Бағдарлама үшiн атқарушы агенттiк ретiнде Швейцария Үкiметiнiң кеңесiнен кейiн өзiне тапсырма алады. Оны табысты жүзеге асыру үшiн салада шешiмдер қабылдау құзыры орындардағы Бас техникалық кеңесшiге және әсiресе аймақтағы Бас техникалық кеңесшiге берiледi.
Бағдарламаны орындауға қатысты мониторинг жөнiндегi есептi Бағдарламаға қатысатын Үкiмет пен Швейцария Үкiметiне, сондай-ақ Сауда жөнiндегi халықаралық комиссияға екi жылда бiр рет Бас техникалық кеңесiмен ұсынылады.
Бағдарламада жұмыс iстеуге ұсынылған барлық техникалық дербестер мен консультанттар қызметтер, нәтижелер, қорытындылар мен кепiлдемелер туралы егжей-тегжейлi есеп берудi ұсынуға дайындау. Сауда жөнiндегі халықаралық комиссия әрiптестiк ұйымдардың консультанттарына, Швейцария Үкiметiне және басқа да тиiстi донорлық ұйымдарға есептердi аяқтауға, басуға және таратуға жiберуiн қамтамасыз ету.

Бюджет

Швейцария Үкіметінің үлесіне қосатын бюджет Бағдарламасы

АҚШ долларында

ОРТА АЗИЯ (Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан,
Түркіменстан, Өзбекстан)

ЕЛ:
Бағдарлама:
Бағдарламаның Көп жақты Сауда Жүйесіне ТМД мүшелік-елдерінің
атауы: Орта-азиялық интеграциясы
___________________________________________________________________
Баптар ! Барлығы ! 2002
-------------------------------------------------------------------
Модулдер!Бюджет ! жазылуы !Қызмет.! АҚШ дол. !Қызмет.!АҚШ
(1-7) !желісі ! !керлер ! !керлер !дол.
! ! !саны ! !саны !
-------------------------------------------------------------------
10. Бағдарлама
персоналы:
11. Халықаралық
персонал:
7-модуль 11.01 Бас
техникалық
кеңесші 12.0 144 000 12.0 144 000
7-модуль 11.02 Штаб-пәтердегі
кеңесші
(L-3) 12.0 108 000 12.0 108 000
1-модуль 11.03 Сауданы
ынталандыру
жөніндегі
кеңесші (L-3) 5.0 45 000 5.0 45 000
3-модуль 11.04 Кеңесші
(стратегияны
әзірлеу) 3.0 39 000 3.0 39 000
3-модуль 11.05 ДСҰ жөніндегі
аға кеңесші 3.0 39 000 3.0 39 000
4.2-кіші- 11.06 Аға кеңесші/
модуль Мемлекеттік
сатып алу 1.0 13 000 1.0 13 000
5-модуль 11.07 Сапалы басқару
жөніндегі аға
кеңесші 3.0 39 000 3.0 39 000
11.50 Халықаралық
консультанттар:
1-модуль 11.51 Сауда
аналитигі 2.0 28 000 2.0 28 000
2-модуль 11.52 Шетел саудасын
дамыту жөніндегі
консультант 2.0 38 000 2.0 38 000
2-модуль 11.53 Нарықтық
аналитик (L-3) 2.0 18 000 2.0 18 000
2-модуль 11.54 Электрондық
сауда жөніндегі
маман 1.0 19 000 1.0 19 000
3-модуль 11.55 Халықаралық
консультант -
СМТ 3.0 57 000 3.0 57 000
4.1-кіші 11.56 Халықаралық
модуль консультант 2.0 36 000 2.0 36 000
4.1-кіші 11.57 Халықаралық
модуль консультант - 1.5 28 500 1.5 28 500
Сатып алулар
4.2-кіші 11.58 Құқық мәселесі
модуль жөніндегі
халықаралық
консультант 1.0 19 000 1.0 19 000
4.2-кіші 11.59 Халықаралық
модуль консультант -
Оқыту 1.0 19 000 1.0 19 000
5-модуль 11.60 Халықаралық
консультант -
Методология/ 2.0 38 000 2.0 38 000
тестілеу
6-модуль 11.61 Консультанттар
(ақпараттық
басқару) 4.0 76 000 4.0 76 000
11.99 Халықаралық
персонал
бойынша жиын 61 803 500 61 803 500
7-модуль 13.02 Әкімшілік
ассистент(5х12) 60.0 42 000 60.0 42 000
13.99 Әкімш. қолдау/
Аудармашы бойынша
жиын 60.0 42 000 60.0 42 000
1-модуль 15.01 Қызметтік
іссапарлар 20 000 20 000
2-модуль 15.02 Қызметтік
іссапар 14 000 14 000
3-модуль 15.03 Қызметтік
іссапар 14 000 14 000
4.2-кіші 15.04 Қызметтік
іссапар 6 000 6 000
5-модуль 15.05 Қызметтік
іссапар 15 000 15 000
4.1-кіші 15.06 Бағдарлама
модуль персоналы
(ұлттық) сапарлар 7 500 7 500
4.2-кіші 15.07 Бағдарлама персоналы
модуль (ұлттық) сапарлар 10 000 10 000
6-модуль 15.08 Қызметтік іссапарлар
(ұлттық) 5 000 5 000
15.99 Бағдарлама бойынша
сапарлар жөніндегі 0 91 500 0 91 500
жиын
4.1-кіші 16.01 ITC сапарлар 10 000 10 000
модуль
6-модуль 16.02 ІTC сапарлар 7 000 7 000
7-модуль 16.03 ITC сапарлар 20 000 20 000
16.99 Агенттік сапарлар
бойынша жиын 0 37 000 0 37 000
17. Ұлттық
кәсіпқойлар: 60 000 60 000
7-модуль 17.01 Бағдарламаның ұлттық
координаторы
(5х12) 60.0 6 000 60.0 6 000
2-модуль 17.02 Ұлттық
консультанттар 6.0 8 000 6.0 8 000
3-модуль 17.03 ДСҰ бойынша
ұлттық
консультанттар 8.0 4 000 8.0 4 000
4.1-кіші 17.04 Ұлттық
модуль консультанттар
(ұйымдастыру
және оқыту) 4.0 4 000 4.0 4 000
4.2-кіші 17.05 Құқық мәселесі
модуль жөніндегі ұлттық
консультанттар 4.0 4 000 4.0 4 000
4.2-кіші 17.06 Ұлттық
модуль консультанттар
(Мем. сатып алу) 4.0 15 000 4.0 15 000
5-модуль 17.07 Ұлттық
консультанттар
(Сапамен
басқару) 15.0 12 000 15.0 12 000
6-модуль 17.08 Ұлттық
консультанттар
(Ақпараттық
басқару) 12.0 113 000 12.0 113 000
17.99 Жиыны 113.0 1087 000 113.0 1 087 000

19 Компонент
бойынша барлығы
20 Мердігерлер:
1-модуль 21.01 Сұраныс/ұсыныс
(5 х 2 500) зерттеу 12 500 12 500
4.1-кіші 21.02 Басуға
модуль субподряд 1 000 1 000
5-модуль 21.03 Субмердігер 10 000 10 000
(жазбаша аударма
және басу,
Экспортерлер үшін
сапа бойынша
басқару)
6-модуль 23.01 Жазбаша аударма 10 000 10 000
29. Компонент бойынша
барлығы 0 33 500 0 33 500
30. Оқыту: 15 000 15 000
1-модуль 32.01 Сатушылар/сатып
алушылардың
пилоттық кездесуі 50 000 50 000
2-модуль 32.02 Топтап оқыту
(Атқару форумы) 36 000 36 000
2-модуль 32.03 Интерактивтік
сауда Картасы 20 000 20 000
3-модуль 32.04 Топтап оқыту 20 000 20 000
4.1-кіші 32.05 Топтап оқыту 10 000 10 000
4.2-кіші 32.06 Топтап оқыту 12 000 12 000
модуль
5-модуль 32.07 Топтап оқыту 10 000 10 000
6-модуль 32.08 Топтап оқыту
39. Компонент бойынша
барлығы 173 000 173 000
40. Жабдықтау:
7-модуль 41.01 Тозатын жабдықтар 10 000 10 000
7-модуль 42. Тозбайтын жабдықтар
(10 стол компьютерлер 25 000 25 000
мен 2 портативтік
компьютерлер) 35 000
49. Компонент бойынша
барлығы 35 000 35 000
50. Әртүрлі:
52.00 Есепке арналған
шығындар 10 000 10 000
53.01 Басқалар (коммуналдық
қызметкерге төлеуді
қосқанда) 59 730 59 730
59. Компонент бойынша
барлығы 69 730 69 730
Жиын 1 398 230 1 398 230
56.13 Қолдауға арналған
шығындар (жиыннан
сомадан 13%) 234 181 770 234 181 770
99. Бағдарлама бойынша
барлығы 1 580 000 1 580 000
___________________________________________________________________