Қазақстан Республикасының Yкiметi қаулы етеді:
Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерлiктi дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарауына енгiзілсiн.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Жоба
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерлiктi дамытудың
және қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы
Қазақстан Республикасының Конституциясы 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес, Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерліктi одан әрi дамыту және мемлекеттiк қолдау мақсатында қаулы етемін:
1. Қоса берiліп отырған Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлiктi дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi бiр ай мерзiмде Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын әзiрлесiн және бекiтсiн.
3. Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда министрлiгi жыл сайын жарты жылдың және жылдың қорытындылары бойынша Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгiне және Қазақстан Республикасының Yкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы жиынтық талдамалы баяндаманы ұсынсын.
4. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету жөнiндегi бақылау мен үйлестiру Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда министрлiгiне жүктелсiн.
5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Қазақстан Республикасы
Президентінің
2003 жылғы "__"_______
N_________ Жарлығымен
бекітілген
Қазақстан Республикасында Шағын кәсіпкерлікті
дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы
Астана, 2003 жыл
1. Бағдарламаның паспорты
Атауы Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерлiктi
дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға
арналған мемлекеттiк бағдарламасы
Әзiрлеу үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның
негiздеме 2030 жылға дейiнгi Даму стратегиясын iске асыру
жөнiндегi одан арғы шаралар туралы" 2002 жылғы
28 наурыздағы N 827 Жарлығы
Әзiрлеушi Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда
мемлекеттiк министрлiгi
орган
Мақсаты Шағын кәсiпкерлiктi дамыту есебiнен "орта класты"
қалыптастыруға бағытталған, әсiресе, жаңа
технологиялық өндірiстерге бағдарланған
институционалды жағдайларды жетiлдiру, жаңа жұмыс
орындарын құру
Міндеттері Шағын кәсiпкерлiк үшiн салық ауыртпалығын
жеңілдету Шағын кәсiпкерлiктiң кредит ресурстарына
қол жетiмділігiн жеңілдету
Шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың мемлекеттiк және
мемлекеттiк емес институттарының тиiмдiлiгiн
арттыру
Кәсiпкерліктi мемлекеттiк реттеудi оңтайландыру
Бағдарламаның Шағын кәсiпкерлiк үшiн салық салу жүйесiн жетілдiру
негiзгi Шағын кәсiпкерлiктi қаржы-кpeдиттiк және
бағыттары мен инвестициялық қолдау жүйесiн дамыту
оны iске асыру Шағын кәсiпкерлiктiң инфрақұрылымын дамыту
тетiктерi Шағын кәсiпкерлiктi кадрлық, ақпараттық,
ғылыми-әдiстемелiк қамтамасыз ету және насихаттау
Кәсiпкерлiктi реттеудiң нормативтiк-құқықтық
базасын түгендеу және жүйелеу
Қаржыландыру Жыл сайын көлемi 159,12 млн. теңгеден бөлiнетiн
көздерi республикалық бюджет қаражаты, жергiлiктi
бюджеттердiң көрсетiлген мақсаттарға көзделген
қаржы бөлу шегiндегi қаражаты, бюджеттен тыс
мақсатты қаражат, халықаралық және отандық қаржы
ұйымдарының гранттары, сондай-ақ кәсiпкерлердiң
өздерi мен олардың қоғамдық ұйымдарының қаражаты
Күтiлетiн Мыналардың:
нәтиже - шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi санының 2003 жылы
- 470 мыңға дейiн, 2004 жылы - 500 мыңға дейiн,
2005 жылы - 530 мыңға дейiн;
- шағын кәсiпкерлiкте жұмыспен қамтылғандар
санының 2003 жылы 1,6 млн. адамға дейiн, 2004 жылы
- 2,0 млн. адамға дейiн, 2005 жылы - 2,2 млн.
адамға дейiн;
- ЖIӨ құрылымындағы шағын кәсiпкерлiк үлесiнiң 2003
жылы 22%-ке дейiн, 2004 жылы - 25%-ке дейiн, 2005
жылы - 27%-ке дейiн ұлғаюы.
Бағдарламаны 2003-2005 жылдар
iске асыру
мерзiмi
2. Кiрiспе
Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерлiктi дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейiнгi кезеңге арналған Даму стратегиясын және "Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау туралы" Қазақстан Республикасының Заңын одан әрi iске асыру мақсатында әзiрлендi.
Кәсiпкерлiк табиғи жолмен қалыптасқан, ал оны мемлекеттiк қолдаудың нысандары мен әдiстерi әлеуметтік-экономикалық реформалардың көп ғасырлық тарихы барысында жетiлдiрiлген экономикалық дамыған елдерге қарағанда, республикадағы кәсiпкерлiктiң даму тарихы небары он жылдан астам мерзiмдi құрайды. Осы кезеңде кәсiпкерлiктi қолдау мен дамытудың төрт мемлекеттiк бағдарламасы қабылданды және iске асырылды.
Және Қазақстанда осы сектордың қоғамның әлеуметтiк және экономикалық дамуына әсерi жалпы iшкi өнiмнiң жартысынан астамы оның үлесiне тиетiн Батыс Еуропаның, Американың және Оңтүстiк-Шығыс Азияның өнеркәсiбi дамыған елдерiндегідей аса елеулi болмағанымен, бiздiң елiмiздегi шағын кәсiпкерлiк iскерлiк өмiрдiң бұқаралық, серпiндi дамушы нысаны болып отыр.
Қазақстанда шағын кәсiпкерлiктi одан әрi дамыту мақсатында Мемлекет басшысы таяудағы перспективаға шағын бизнестi қолдаудың негiзгi бағыттарын айқындады.
Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2002-2004 жылдарға арналған бағдарламасы басымдықты түрде тұтыну тауарларын, құрылыс материалдары мен бұйымдарын өндiруге, ғылымды қажетсiнетiн және инновациялық өндiрiстердi құру мен дамытуға, шығарылатын өнiмдердiң сапасын арттыруға бағдарланған шағын бизнестi одан әрi дамытуға жағдай жасауды көздейдi.
Осы Бағдарламада атқарушы органдар қабылдайтын шешiмдердiң шағын кәсiпкерлiктiң дамуына әсерiн бағалау және осы процеске кәсiпкерлер мен олардың қоғамдық ұйымдарын тарту жолымен шағын кәсiпкерлiктiң одан әрi дамуын мемлекеттiң тарапынан қамтамасыз ету ұсынылады.
Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерлiктi дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасының жобасы оған қоғамдық сараптама жүргiзу мақсатында 2002 жылғы маусымнан бастап web-сайтқа енгiзiлдi. Бұдан басқа, Бағдарламаның жобасы 2002 жылғы 16 тамызда Алматыда "дөңгелек үстел" отырысында кәсiпкерлердiң қоғамдық ұйымдары, банк секторы, халықаралық ұйымдар және бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің қатысуымен талқыланды.
3. Шағын кәсiпкерлiктi дамытудың ағымдағы
жай-күйiн талдау
Бұрынғы кәсiпкерлiктi қолдаудың және дамытудың мемлекеттiк бағдарламаларын (1992-1994 ж.ж., 1994-1996 ж.ж., 1999-2000 ж.ж., 2001-2002 ж.ж.) талдау оларды iске асыру республикада кәсiпкерлiк сектордың қалыптасуына және дамуына оң әсер еткенiн көрсеттi. Тауарлар мен қызметтер көрсетудiң бәсекелi рыногы құрылды және шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен дамытудың институционалдық шаралары айқындалды.
Нарықтық реформалар жылдары кәсiпкерлiк сектор қоғамда елеулi орынға ие болды. Басты стратегиялық мақсатқа қол жеткiзілдi - кәсiпкерлiкпен айналысу мүмкiндiгi республика азаматтарының конституциялық құқықтарының шынайы және ажырамас бөлiгi болды, ол үшiн мемлекет қажеттi жағдайларды жасады.
Ресми статистика деректерi бойынша республикада 2003 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 442,3 мың шағын кәсiпкерлiк субъектiсi бар, оларда 1,2 млн. астам адам жұмыс iстейдi. Шағын кәсiпкерлiкте жұмыс iстейтiн жұмысшылардың үлес салмағы жалпы жұмыс iстейтiндердiң санының 17,6%-iн құрады.
2002 жылы шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi тауарлар мен қызметтер көрсетудi сатудан 621,4 млрд. теңгеге жуық сомада кiрiс алды. Жалпы iшкi өнiмнің құрылымындағы шағын кәсiпкерлiктiң үлесi 2000 жылдың қорытындылары бойынша 16%-тi құрады және 2001 жылдың қорытындылары бойынша барлығы 16,6%-ке дейiн өстi.
Шағын кәсiпкерлiктi реттеудiң нормативтiк-құқықтық негiзi қалыптасты.
Қазақстан Республикасының Салық кодексiнде шағын кәсiпорындардың қызметiн салықтық реттеу жүйесiн жетілдiруге бағытталған белгiлi бiр үдемелi шаралар көзделген. Ұйымдық-құқықтық нысанына, кiрiс деңгейiне қарай шағын кәсiпкерлiк өкiлдерiнiң жекелеген топтарына салық салудың жеңілдетілген режимiн беруге сараланған көзқарас, сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлер үшiн айрықша режим енгізу олардың iшiндегi неғұрлым маңыздысы болып табылады.
Осылайша, Салық кодексiнiң жекелеген бөлiмi салық салу жүктемесiн айтарлықтай төмендететiн және салық салу жүйесiн, соның iшiнде шағын бизнес субъектілерiне, шаруа фермер қожалықтарына, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндірушi заңды тұлғаларға қатысты оңайлатылатын арнайы салық режимдерi көзделедi. Шағын бизнес субъектілерi үшiн арнайы салық режимi: бiржолғы талондар, патент және оңайлатылған декларацияларының негiзiнде салық режимдерiн айқындайды.
2002 жылы Салық кодексiне шағын бизнес субъектiлерi үшiн салық ауыртпалығын одан әрi төмендетуге байланысты өзгерiстер мен толықтырулар енгiзілдi.
Банк секторын табанды дамыту қаржылық қызметтер көрсету рыногын дамытуға және шағын кәсiпкерлiк кәсiпорындары активтерiнiң ұлғаюын ынталандыратын қаржы-кредиттiк қамтамасыз етудiң көп деңгейлi жүйесiн әзiрлеуге мүмкіндік бepeдi.
Түрлi мамандықтар бойынша халықтың басым бөлiгiнiң жоғары кәсiби бiлiмiнiң болуы, саланы әртараптану, кеңейту, инвестициялық ағымдарды жаңа салаларға ауыстыру, ғылымды қажетсiнетiн экспортқа бағдарланған өндiрiстердi құру үшiн алғышарттардың болуы есебiнен пайда болатын бәсекелестiктi дамыту шағын кәсiпкерлiктiң табысты дамуына ықпал етедi.
Қазақстанның еуразиялық қиылыстағы тиiмдi географиялық орналасуы шағын кәсiпкерлiк өнiмдерiнiң (жұмыстардың, қызметтер көрсетудiң) сыртқы рыноктарға шығуына үлкен мүмкiндiктер ашады.
Сонымен қатар, жүргiзiлген талдау шағын кәсiпкерлiктi дамытуға терiс әсер ететiн бiрқатар факторларды бөлiп шығарды.
Шағын кәсiпкерлiктiң дамуына кедергi келтiрiп отырған аса күрделi проблемалардың бiрi шағын кәсiпкерлiктiң инвестициялық және айналымды қажеттiлiктерiн қамтамасыз ету үшiн жеткiлiктi қаржы ресурстарының жоқтығы болып табылады. Банктер шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң қаржылық тұрақтылығының және олардың кепiлдік қабiлеттiлiгiнiң жеткiлiксiздiгiне орай заемдар бойынша проценттік ставканы арттыру жолымен тәуекел құнын кредиттерге ауыстыруға мәжбүр болып отыр.
Сонымен бiрге шағын бизнес кәсiпорындарының қормен жарақтануының төмен деңгейi олардың еңбек өнiмдiлiгiнiң төмендiгi салдарынан шағын кәсiпкерлiк секторының экономикалық тиiмдiлiгiн арттыруға ықпал етпейдi және негiзгi құралдарды кепілдiкке бере отырып, шағын кәсiпкерлiкке кредит берудi тежейдi.
Осы себеппен бiрқатар жылдар бойы сауда-делдалдық қызмет кәсiпкерлер үшiн меншiктi қаржы қаражатын жинақтаудың бiрден-бiр қол жетерлiк әдiсi болып қалуда. Шағын кәсiпкерлiк субъектілерiнiң сауда саласында тауарларды, қызметтер көрсетудi сатудан алатын кiрiсi олар алған кiрiстiң жалпы көлемiнiң 60 %-тен астамын құрайды.
Әкiмшiлiк кедергiлердi ұлғайтуға әкелетiн шағын кәсiпкерлiк қызметiн реттейтiн қолданыстағы заңдар нормаларын жетiлдiруде жүйенiң болмауы шағын кәсiпкерлiктi дамытуға керi әсер ететiн басқа фактор болып табылады.
Шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың жұмыс iстейтiн инфрақұрылымының жеткілiксiз үйлестiрiлуi кәсiпкердiң рынокқа кiру кезiнде сыртқы және iшкi ортадағы барлық контрагенттермен қатынастарды ретке келтiру мен қолдау қажеттігiне негiзделген қосымша шығындарға ұшырауына әкелді. Сыртқысы - бұл мемлекеттiк органдармен, қаржы-кредит ұйымдарымен, жеткiзушiлермен, тұтынушылармен және бәсекелестермен өзара қарым-қатынас; iшкiсi - қызметтiң түрін және ұйымдастырушылық-құқықтық нысанды таңдау; меншiктi капиталдың қажеттi мөлшерiн қалыптастыру; кадрларды iрiктеу және қызметкерлердi басқару; әрiптестер тобын және рынок iлiмiн iздестiру.
Көптеген өңiрлерде кәсiпкерлердiң бiлiктiлiгi және оларды оқыту шешусiз проблема болып қалуда. Бұдан басқа, шағын бизнес үшiн инженерлiк-техникалық және жұмысшы мамандар саласындағы бiлiктi кадрларға үлкен тапшылық байқалады.
Жүргiзiлген талдау өткен жылдар тәжiрибесiнiң негiзiнде шағын кәсiпкерлiктi қолдауды жүйелеу жолымен реформаларды тереңдету қажеттiгi туралы қорытынды жасауға мүмкiндiк бередi.
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
Бағдарламаның басты мақсаты - шағын кәсiпкерлiктi дамыту есебiнен "оpта класты" қалыптастыруға бағытталған, әсiресе, жаңа технологиялық өндiрiстерге, жаңа жұмыс орындарын құруға бағдарланған институционалды жағдайларды жетiлдiру болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету мынадай мiндеттердi шешудi:
1) шағын кәсiпкерлiк үшiн салық ауыртпалығын жеңiлдетудi;
2) шағын кәсiпкерлiктiң кредит ресурстарына қол жетiмдiлiгiн жеңілдетудi;
3) шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың мемлекеттiк және мемлекеттiк емес институттарының тиiмдiлiгiн арттыруды;
4) кәсiпкерлiктi мемлекеттiк реттеудi оңтайландыруды болжайды.
5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары мен оны
iске асыру тетiктерi
1) Шағын кәсiпкерлiк үшiн салық салу жүйесiн жетiлдiру.
2) Шағын кәсiпкерлiктi қаржы-кредиттiк және инвестициялық қолдау жүйесiн дамыту.
3) Шағын кәсiпкерлiктiң инфрақұрылымын дамыту.
4) Шағын кәсiпкерлiкті кадрлық, ақпараттық, ғылыми-әдiстемелiк қамтамасыз ету және насихаттау.
5) Кәсiпкерлiктi реттеудiң нормативтiк-құқықтық базасын түгендеу және жүйелеу.
5.1. Шағын кәсіпкерлiк үшін салық салу жүйесiн жетілдiру
Шағын бизнес субъектiлерi қызметiнiң нәтижелерiне жыл сайынғы жүргiзетiн талдауды, елдегі нақты экономикалық жағдайды ескере отырып, шағын бизнес субъектiлерiнiң салық салу жүйесiн жетiлдiру жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру қажет.
Бұл ретте патент негiзiнде жеке кәсiпкерлерге арнайы салық режимiне қолдануға мүмкiндiктер беретiн олардың бiр жылғы шектi кiрiсiн қосылған құнға салынатын салық бойынша есепке қою үшiн iске асыру бойынша ең төменгi айналым мөлшерi, жеңілдетiлген декларацияның негiзiнде бюджетпен есеп айырысу кезiнде белгiленген салық салу шкаласын, сондай-ақ жеке кәсiпкерлер мен заңды тұлғалардың оңайлатылған декларация негiзiнде салық салу режимiн қолдану үшiн шектi кiрiстердi қайта қарау мәселелерi тұрақты назарға алуды талап етеді.
Өндірiстi дамытуға инвестицияларды жүзеге асыратын кәсiпкерлерге преференциялар беру проблемасы жеке зерделеудi талап етедi.
Бұл мәселелердi шешу шағын кәсiпкерлiкке салық салу жүйесiн қолданыстағы заңнама бойынша зерттеудi және оны одан әрi жетiлдiру жөнiнде ұсынымдар әзiрлеудi болжайды.
Осы кезеңде қолданыстағы салық жүйесi экономикалық реттеушi ретiнде шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi санының артуын ынталандыра отырып, жұмыс орындары санының, өндiрiлетiн жұмыстар мен көрсетiлетiн қызметтер көлемiнiң ұлғаюын қамтамасыз етуi өте маңызды.
5.2. Шағын кәсіпкерліктi қаржы-кредиттiк және
инвестициялық қолдау жүйесiн дамыту
Шағын бизнестi қаржы-кредиттiк және инвестициялық қолдауды қамтамасыз ету мамандандырылған институттарды дамыту мен шағын кәсiпкерлiк субъектілерi үшiн қолайлы кредиттеу шарттары мен рәсiмдерiн белгiлей отырып, олардың мақсатты топтарын қаржы-кредиттiк қамтамасыз етудiң адымдық (деңгейлiк) сызбасын енгiзудi болжайды.
Неғұрлым аз қамтылған азаматтардың және заңды тұлға құрмай жаңадан бастаушы кәсiпкерлердiң кәсiпкерлiк бастамаларына кредиттi ресiмдеудiң техникалық рәсiмдерi оңайлатылған шағын кредит берудiң коммерциялық та, гранттық та негiзде жүзеге асырылатын жүйесi көрсетiлген сызбаның iргетасы бола алады. Бұл жаңа жұмыс орындарын құруға және қосымша жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге, сондай-ақ одан әрi дамуды мақсат тұтқан жаңадан бастаушы кәсiпкерлердiң кредиттiк тарихтарының пайда болуына ықпал ететiн болады.
Айналым қаражаты мен өтiмдi кепілдiң жеткiлiксiздiгiмен ұштасқан бизнестiң неғұрлым күрделi және жауапты кезеңiндегi кәсiпкерлердi қолдау мақсатында кредиттi өтеу қабiлетсiздiгi жағдайында шығындардың (бөлiгiнiң) орнын толтыру жолымен кредиттiк мекемелермен тәуекелдердi бөлiсуге және сенiмдi тiршiлiк ету қабiлетi бар жобаларды жүзеге асыруға ниет білдiрген, бiрақ кредит берушi банктiң талаптарын қанағаттандыруға мүмкiндігi жоқ жеткiлiксiз қамтамасыз етілген немесе кредиттiк тарихы бар кәсiпкерлердi қолдауға бағытталған шағын кәсiпкерлiктi кредит беру кепiлдiгiнiң жүйесiн жасау үшiн жағдайлар қалыптастыру жоспарлануда. Бұл мiндет шағын кәсiпкерлiктiң салалық құрылымын жетiлдiру, бастапқы капиталды қаржыландыру арқылы перспективалы қайта өңдеу өндiрiсiн дамыту үшiн айрықша өзектi.
Белгiлi бiр тәжiрибе жинақтаған және қызметтiң жаңа бағыттарын игеру үшiн жоғары технологиялық жабдықтар мен қосымша капиталды қажет ететiн кәсiпкерлер үшiн қаржылық қолдаудың жаңа құралдарын (лизинг, венчурлiк қаржыландыру және т.б.) дамытуды көздейдi. Лизингтi дамыту және венчурлiк құрылымдарды құру жаңа өндiрiстердi ұлғайтуға және дәстүрлі қаржыландыру көздерiн тарта алатын кезеңге дейiн қолда бар өндiрiстердi қалпына келтiруге ықпал етедi.
Бұдан басқа, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң екiншi деңгейдегi банктерден кредиттер алуына байланысты бiрқатар рәсiмдердi қайта қарау қажет. Сонымен:
- кепілдi тiркеуге байланысты рәсiмдердi қарапайымдандыру және оның құнын төмендету;
- шағын бизнес субъектiлерi үшiн жылжымайтын мүлiк объектiлерiн бағалауды және оларға техникалық тексерудi жүргiзгенi үшiн төлемдердi төмендету;
- шағын бизнес кәсiпорындарын кредит беру iс-шаралары бойынша бизнес-жоспарларды мiндеттi түрде ұсынудан оларды оңайлатылған нысан бойынша жобаның техника-экономикалық негiздемесiмен ауыстыра отырып босату;
- қарыз алушы шағын бизнес кәсiпорындарының қаржы жағдайларының өлшемдерiн, сондай-ақ ұсынылатын қарызды қамтамасыз ету түрлерiне қойылатын талаптарды қайта қарауға және оңайлатуға қатысты Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi Басқармасының 1995 жылғы 20 шiлдедегi N 76 қаулысымен бекiтiлген Активтердi жiктеу ережесiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу қажет.
Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң кредиттiк ресурстарға қол жетiмдiлiгiн ұлғайтуға байланысты мәселелердi шешу оның тұрақты өсiмi мен одан әрi дамуын қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
5.3. Шағын кәсіпкерлiктiң инфрақұрылымын дамыту
Бағдарламаны iске асыру шеңберiнде қызметті игеруге немесе кеңейтуге байланысты кәсiпкерлердiң шығысын жүйелi түрде бiрге алып жүру және есепке алу жолымен қысқарту үшiн жағдайлар қалыптастыру болжанып отыр. Осы мiндеттi орындау шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың жұмыс iстеп тұрған инфрақұрылымының: кәсiпкерлер қауымдастықтарының, бизнес орталықтарының, бизнес-инкубаторлары мен технопарктердiң, оқу және консалтингтiк орталықтардың тиiмділiгiн арттыру есебiнен мүмкiн болады.
Кәсiпкерлердiң қоғамдық ұйымдары нысанындағы қауымдастықтарды құру кең таралымға ие болып отыр. Олардың қызметiнiң тиiмдiлiгiн арттыру үшiн:
- кәсiпкерлердiң мүдделерiн білдіруде және қорғауда, консультациялық қызметтер көрсетуде және кәсiпкерлермен оқыту және түсiндiру жұмыстарын жүргiзуде, кәсiпкерлердiң қоғамдық ұйымдарының кәсiбилiгiн арттыру;
- орталық және жергiлiктi атқарушы органдар жанынан құрылатын шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау мен дамыту мәселелерi бойынша сараптама кеңестерiнiң жұмысына қатысуға кәсiпкерлердiң қоғамдық ұйымдарын белсендi тарту;
- кәсiпкерлердiң кәсiби салалық қауымдастықтарын құруды ынталандыру;
- кәсiпкерлердiң қоғамдық ұйымдарын бiрiктiру мен оларды шоғырландыру ұсынылады.
Шағын кәсiпкерлiктi дамыту үшiн iрi кәсiпорындармен шағын бизнестiң ықпалдасуы үлкен маңызға ие болып отыр. Сондықтан мемлекет тарапынан шағын және iрi шаруашылық құрылымдардағы ынтымақтастықты көтермелеу талап етіледi, ол:
- франчайзинг принциптерiнде шағын бизнестiң iрi бизнеспен өзара iс-қимылын қамтамасыз етуде;
- iрi кәсiпорындардың тапсырыстардың негiзгi үлесiн жинақтауыш бұйымдар өндiрiсiне орналастыруда және отандық шағын кәсiпорындар арасында қызметтер көрсетуде (70-90%-тен кем емес);
- мұнай-газ және тау-кен-металлургиялық, соның iшiнде шетел қатысатын компаниялармен шағын кәсiпкерліктiң байланысын нығайтуда;
- тиiмдi жұмыс iстеу және іpі компаниялардан тапсырыстар алу үшiн шағын кәсiпкерлерлiктiң кәсiптiк деңгейiн жетiлдiруде;
- ғылымды қажетсiнетiн салалардың өндiрiстiк процестерiнде (мұнай-газ кешенi, машина жасау, радиоэлектроника, аспап жасау және т.б.) шағын кәсiпкерлiктiң қатысуын қамтамасыз етуде;
- iрi кәсiпорындардың тиiстi бөлiмшелерiне орныққан жабдықтау-өткiзушi, маркентингтiк сызба жұмыстарына шағын кәсiпорындарды енгiзудi қамтамасыз етуде көрiнедi.
5.4. Шағын кәсiпкерлiктi кадрлық, ақпараттық, ғылыми-әдiстемелік қамтамасыз ету және насихаттау
Шағын кәсiпкерлiктiң саласы үшiн бiлiктi кадрларды даярлау кейiннен елiмiздiң жоғарғы оқу орындары негiзiнде бiлiктiлiгiн арттыра отырып, оларды кәсiпкерлердiң өңiрлiк қауымдастығы, оқу және консалтингтiк орталықтар арқылы енгiзудi және бiрге алып жүрудi қоса алғанда, тиiстi оқыту әдiстемелерiн әзiрлеу жолымен кәсiпкерлiк қызметтiң негiздерiн оқытудың қолданыстағы жүйесiн жетiлдiрудi болжайды.
Шаруашылық субъектiлердiң жеткілiксiз ақпараттандырылуына, мамандар консультацияларының жеткiлiксiздiгiне, тиiстi iскерлiк қызметтер көрсетудiң болмауына байланысты шағын кәсiпкерлiктi дамыту проблемаларын шешу кәсiпкерлердi қазiргi заманғы ақпараттық, соның iшiнде қашықтықтан алмасуды енгiзуге ықпал ететiн болады, бұл олардың жұмыс iстеу шарттары мен тиiмдiлiгiн елеулi жақсартуға мүмкiндiк бередi.
Осы мәселенi шешу жөнiндегi негiзгi күш-жiгер өңiраралық тауарлар мен қызметтер көрсетудi алмасуға және шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң сыртқы рынокқа шығуына ықпал ететiн елдердiң әртүрлi өңiрлерiндегi және шетелдегi сұраныс, бағалар, тауарлар мен қызметтер көрсету рыноктарының ерекшелiктерi туралы деректердi қамтитын конъюнктуралық ақпарат желiсiн жасауға бағытталады.
Кәсiпкерлерді ақпараттық қамтамасыз ету шағын бизнес мәселелерi бойынша кешендi ақпараттар құрайтын кәсiпкерлiктi қолдаудың бiрыңғай ақпараттық желiсiнiң жұмыс iстеуi арқылы көзделедi.
Кәсiпкерлiктi қолдаудың әртүрлi құралдарын әзiрлеу тиiстi ақпаратқа және талдамалық әзiрлемелерге сүйенуге тиiс.
Экономиканың әртүрлi салаларындағы кәсiпкерлердiң әрбiр топтарының мүмкiндiгiн анықтауға көмектесетiн кәсiпкерлiк қызметтi реттейтiн шараларды, түрлi әдiстемелiк ұсынымдар мен оқу бағдарламаларын, нұсқаулықтарды әзiрлеу үшiн қажеттi ғылыми-негiзделген ұсынымдар алуға бағытталған зерттеулердiң кең спектрiн жүргiзу және т.б. көзделуде.
Шағын және орта бизнестi қолдау саласында халықаралық және шетелдiк мемлекеттiк ұйымдарымен ынтымақтастықты дамыту шеңберiнде Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерлiктi дамытуға қаржылық және техникалық жәрдемдесудiң халықаралық жобаларын дайындау мен iске асыру жөнiндегi қызмет жалғастырылатын болады. Шағын кәсiпкерлiктi дамыту жөнiндегi мемлекеттiк саясатты тиiмдi iске асыруға азаматтардың жиналған материалдық қажеттiлiктердi қанағаттандыру көзiне сияқты ғана емес, сонымен бiрге маңызды өмiр салтына сияқты кәсiпкерлiк бастамасына қоғамдық санада iлгерiндi қатынас қалыптастыру үшiн насихаттау жұмыстарын ұйымдастыру ықпал ететiн болады. Осыған байланысты бұқаралық ақпарат құралдарын тарта отырып, ақпараттық-танымдық сипатқа ие семинарлар, конференциялар, "дөңгелек үстелдер" өткiзу болжанып отыр.
Бұдан басқа, осы бағыт шеңберiнде әйелдер мен жастар кәсiпкерлiгiн дамытуды насихаттауды жүргiзу болжанып отыр. Кәсiпкерлердiң осы тобына оларды кәсiпкерлiк негiздерiне үйретудi қамтамасыз ете отырып, ерекше көңiл бөлу ұсынылып отыр. Кәсiпкерлiк қызметтi дербес жүзеге асыру үшiн әлеуетi және ниетi бар жастар мен әйелдер арасынан шыққан кәсiпкерлердi қолдауды республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң қаражатынан қаржыландырылатын бизнес-инкубаторлардың шеңберiнде жүзеге асыру болжанып отыр.
5.5. Кәсiпкерлiктi реттеудiң нормативтік-құқықтық
базасын түгендеу және жүйелеу
Кәсiпкерлiк ортаның көптеген жылдары iшiнде қалыптасқан өзгерiстер оны реттеудiң нормативтiк құқықтық негiзiн жетілдiру мәселесiн бiрiншi жоспарға шығарады. Бұл жұмысты мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырған орынды.
Осы мақсатта кәсiпкерлiк мәселелерiн реттейтiн қолданыстағы нормативтiк құқықтық актiлердiң орын алып отырған қайшылықтарды жою және оларды экономиканың дамуының қазiргi заманғы жай-күйiнiң талаптарына сәйкес келтiру мәнiне тексеру жүргiзу көзделуде.
Жекелеген қызмет түрлерiн лицензиялау жүйесi мұқият талдау мен жетілдiрудi талап етедi. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың функциялары мен өкiлеттiктерiн ажыратуды жүзеге асыру шеңберiнде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi лицензиялайтын қызмет түрлерiн қоспағанда, лицензияларды беру жөнiндегi жекелеген функцияларды жергiлiктi атқарушы органдарға бере отырып, лицензияланатын қызмет түрлерiнiң тiзбесiн оңтайландыру болжанып отыр.
Сондай-ақ сертификаттау жүйесiн одан әрi жетiлдiру жөнiндегi жұмысты жүргiзу қажет. Өнiмдер мен жұмыстардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету принципiн бұзбай, сынақ зертханаларын аккредиттеудi және олардың қызметiн бақылауды мемлекетке қалдыру ұсынылып отыр.
Бұдан басқа, салауатты бәсекелi ортаны құру мақсатында осы зертханалардың санын ұлғайту қажет.
Реформалау тiзбесiн мүдделi мемлекеттік органдармен бiрлесiп және осы жұмысқа кәсiпкерлер қауымдастықтарын тарта отырып, қалыптастыру қажет мемлекеттік органдардың басқа да рұқсат беру функцияларын талап етедi. Осылайша, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi үшiн жер телiмдерiн беру мәселелерiн осы процестi тездету және қарапайымдандыру мүмкiндiгiмен нақтылау қажет.
Осы проблемаларды конструкциялық шешу артық әкiмшiлiк кедергiлердi жоюға, осы арқылы барлық субъектiлер үшiн рынокқа барынша қарапайым жолмен кiруге мүмкiндiк бередi.
Сот практикасын зерделеу мен қорыту негiзiнде шығарылған сот шешiмдерiнiң бiркелкiлiгін және олардың уақтылы орындалуын қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдау көзделедi, қазiргi кезде олардың жоқтылығы сот органдарының құзыретiне жатқызылған мәселелердi кез келген тәсілдермен шешу үшiн кәсiпкерлердi барлық мемлекеттік органдарға жүгiнуге мәжбүр етедi.
Кәсiпкерлiк қызметтің еркiндiгi құқына кепілдiктердi iске асыру тек мемлекетке ғана емес, кәсiпкерлердің өздерiне және олардың қоғамдық ұйымдарына байланысты.
Кәсiпкерлердің қоғамдық ұйымдарының мемлекеттiк органдардың экономика және әлеуметтiк саясат саласында шешiмдер қабылдауына барынша қатысуы үшiн Yкiметтiң 2002-2004 жылдарға арналған бағдарламасында барлық орталық атқарушы органдардың жанынан шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау мен дамыту мәселелерi жөнiндегi сараптама кеңестерiн құру көзделген. Осы кеңестер негiзiнде нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу мен ұсынымдар дайындау мемлекет жүргiзiп отырған экономикалық саясатқа сәйкес келедi.
6. Бағдарламаны қаржыландыру ресурстары мен көздерi
Шағын бизнестi мемлекеттiк қолдауды қаржылық қамтамасыз ету көрсетiлген мақсаттарға жыл сайын көзделетiн қаржы бөлу шегiнде республикалық және жергiлiкті бюджеттер қаражатының, сондай-ақ Қазақстан Республикасы алатын мақсатты қарыздардың, мемлекеттік заттай гранттардың және заңдармен тыйым салынбаған басқа да көздердiң есебiнен жүзеге асырылатын болады.
Мемлекеттiк бағдарламада көзделген iс-шаралар жоспарын iске асыру үшiн жыл сайын республикалық бюджеттен 159,12 млн. теңге көлемiнде қаражат бөлу болжанады.
