Қазақстан Республикасының Үкiметi
ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
"Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2007 - 2011 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президентi Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарауына енгiзiлсiн.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрi
Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен
спортты дамытудың 2007 - 2011 жылдарға арналған
мемлекеттiк бағдарламасы туралы
Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабы 8) тармақшасына және "Дене шынықтыру және спорт туралы" 1999 жылғы 2 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, дене шынықтыру мен спорт жүйесiн дамыту мақсатында
ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2007 - 2011 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Мемлекеттiк бағдарлама) бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Yкiметi бiр ай мерзiмде Мемлекеттiк бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын әзiрлесiн және бекiтсiн.
3. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдар Мемлекеттiк бағдарламаны iске асыру жөнiнде шаралар қабылдасын.
4. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Туризм және спорт министрлiгiне жүктелсiн.
5. Қазақстан Республикасы Туризм және спорт министрлiгi жарты жылда бiр рет есептi кезеңнен кейiнгi айдың 25-күнiнен кешiктiрмей, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгiне және Қазақстан Республикасының Үкiметiне Мемлекеттiк бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
6. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының
Президентi
Қазақстан Республикасы
Президентінің
2006 жылғы
N Жарлығымен
Бекітілген
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ МЕН
СПОРТТЫ ДАМЫТУДЫҢ 2007-2011 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН
МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ
Астана, 2006 жыл
Мазмұны
бет
1. Мемлекеттiк бағдарламаның паспорты
2. Кiрiспе
3. Дене шынықтыру және спорт саласындағы проблемалардың қазiргi жай-күйiн талдау
4. Мемлекеттiк бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Мемлекеттiк бағдарламаның негiзгi бағыттары мен оны iске асырудың тетiктерi
5.1. Материалдық-техникалық базаны дамыту мен нығайту
5.2. Саланы мамандармен қамтамасыз ету
5.3. Ұйымдық, құқықтық-әдiстемелiк және медициналық қамтамасыз ету
5.4. Дене шынықтыру және спорт құралдары арқылы салауатты өмiр салты қағидаттарын орнықтыру
5.4.1. Мектепке дейiнгi және мектеп жасындағы балалардың дене тәрбиесiн жетiлдiру
5.4.2. Жоғары оқу орындарындағы студенттердiң дене тәрбиесi
5.4.3. Әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң дене тәрбиесi
5.4.4. Тұрғындар арасындағы дене тәрбиесi
5.4.5. Мүгедектер арасындағы дене шынықтыру мен спорт
5.5. Спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау
5.6. Саланың нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру
5.7. Дене шынықтыру мен спортты насихаттау
6. Қажеттi ресурстар мен қаржыландыру көздерi
7. Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер мен көрсеткiштер
Мемлекеттiк бағдарламаның паспорты
Мемлекеттiк Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен
бағдарламаның спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған
атауы мемлекеттiк бағдарламасы
Әзiрлеуге Қазақстан Республикасының 1999 жылғы
негiздеме 2 желтоқсандағы "Дене шынықтыру және спорт
туралы" Заңы, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен
бекiтiлген Қазақстан Республикасы Президентiнiң
2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына
Жолдауын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың
жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан
Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға
арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк
кестесiнiң 148-тармағы
Әзiрлеушi Қазақстан Республикасы Туризм және спорт
министрлігі
Мақсаты Халықаралық спорттық аренада жоғары спорттық
нәтижелерге жетудi қамтамасыз ететiн халықтың
тиімді дене тәрбиесi жүйесiн құру
Мiндеттерi Халықаралық талаптарға сай келетiн спорт caпасын
құру және инфрақұрылымын дамыту;
саланы бiлiктi мамандармен қамтамасыз eту;
спорт ғылымын дамыту;
дене шынықтыру және спорт құралдары арқылы
салауатты өмiр салты қағидаттарын орнықтыру;
спорт резервiн, халықаралық дәрежедегi
спортшыларды даярлау жүйесiн жетiлдiру.
Iске асыру 2007-2011 жылдар
мерзiмi I кезең: 2007-2009 жылдар
II кезең: 2010-2011 жылдар
Қажеттi Мемлекеттiк бағдарламаны iске асыру үшін
ресурстар мен республикалық және жергiлiктi бюджеттерден,
қаржыландыру сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында
көздерi тыйым салынбаған басқа да қаражат жұмсалады.
Мемлекеттiк бағдарламаны iске асыруға
мемлекеттiк бюджеттен жұмсалатын жалпы шығын
160 844 186 мың теңгенi, соның iшiнде
республикалық бюджет қаражатынан 85 120 172 мың
теңгенi, жергiлiктi бюджет қаражатынан
75 724 013 мың. теңгенi құрайды.
|
Жылдар |
Барлығы |
Республикалық бюджет |
Жергілікті бюджет |
|
2007 |
21 733 258 |
8 531 594 |
13 201 664 |
|
2008 |
46 547 291 |
32 294 965 |
14 252 326 |
|
2009 |
41 945 701 |
26 783 613 |
15 162 088 |
|
2010 |
24 571 813 |
8 500 000 |
16 071 813 |
|
2011 |
26 046 122 |
9 010 000 |
17 036 122 |
Бұл ретте Мемлекеттiк бағдарламаны iске асыруға
қажеттi бюджет қаражатының көлемi тиiстi жылдың
республикалық және жергiлiктi бюджетiн
қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.
Күтiлетiн Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудың
нәтижелер нәтижесiнде:
Бiрiншi кезең (2007-2009 жылдар)
Дене шынықтырумен және спортпен жүйелi
шұғылданушылардың саны 16,3%-ға дейiн өседi.
Халықтың түрлi әлеуметтiк-демографиялық
топтарының дене тәрбиесi даярлығының
сабақтастығы қамтамасыз етiледi.
Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң
саны 2007 жылы 400-ге, 2008 жылы 410-ғa,
2009 жылы 420-ға көбейiп, оларда -
шұғылданушыларды қамту 8,5%-ға жетедi.
Мыналар құрылады:
спорттағы дарынды балаларға арналған
мектеп-интернаттар және олардың саны - 2007
жылы - 15-кe, 2008 жылы - 16-ға, 2009 жылы -
17-гe жетедi.
Спорт түрлерiнен республикалық және өңiрлiк
мамандандырылған спорт орталықтары.
Екiнші кезең (2010-2011 жылдар)
Жаттықтырушы-оқытушылар құрамының бiлiктiлiгi
артады.
Дене шынықтырудың және жоғары жетiстiктер
спортының ғылыми базасы құрылады.
Дене шынықтырумен және спортпен жүйелi
шұғылданушылардың саны 17%-ға дейiн өседi.
Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң
саны 2010 жылы 425-ке, 2011 жылы 430-ға
көбейiп, оларда шұғылданушыларды қамту 6 жастан
18 жасқа дейiнгi балалар мен жасөспiрiмдердiң
жалпы санының 10 %-ын құрайды.
Спорттағы дарынды балаларға арналған
мектеп-интернаттардың саны - 2010 жылы 19-ға,
2011 жылы - 20-ғa жетедi.
Республиканың ұлттық құрама командаларына
мүшелiкке үмiткерлердiң дайындық деңгейi және
халықаралық дәрежедегi спортшылардың саны
артады.
Әлем, Азия чемпионаттарын, әлем, Азия
кубоктарын, Азия және Олимпиада ойындарын қоса
алғанда, спортшылардың iрi халықаралық
жарыстарға дайындығы мен қатысуы қамтамасыз
етiледi.
Саланың нормативтiк құқықтық базасы
жетiлдiрiледi.
1. Кiрiспе
Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Мемлекеттiк бағдарлама) Қазақстан Республикасының "Дене шынықтыру және спорт туралы" 1999 жылғы 2 желтоқсандағы Заңының 5-бабына және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру жөнiңдегi iс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк кестесiнiң 148-тармағына сәйкес әзiрлендi.
Мемлекеттiк бағдарламаны әзiрлеу дене шынықтыру және спорт саласында орын алған ұйымдық және құқықтық қатынастарға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу, халықтың қалың жiктерiн, әсiресе жастарды дене шынықтырумен және спортпен саналы түрде шұғылдануға тарту, ел халқының дене жаттығуларымен шұғылдануы үшiн жағдай жасау, спорт резервiн сапалы дайындау және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеу, Қазақстан спортының халықаралық аренадағы беделiн одан әрi арттырудың қажеттiлiгiнен туындайды.
Мемлекеттiк бағдарлама дене шынықтыру және спорт саласындағы мемлекеттiк саясаттың стратегиясын, негiзгi бағыттарын, басымдықтарын, оны iске асырудың мiндеттерi мен тетiктерiн айқындайды және халықтың дене тәрбиесiнiң негiзгi қырларын қамтиды, сондай-ақ спорт резервiн даярлау мен халықаралық дәрежедегi спортшылар тәрбиелеудiң мәселелерiн шешедi.
Дене шынықтыру мен спортты дамыту үшiн бұған дейiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2001 жылғы 12 наурыздағы N 570 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың мемлекеттiк бағдарламасы және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 6 сәуiрдегi N 462 қаулысымен бекiтiлген оны iске асырудың iс-шаралар жоспары әзiрленiп, iске асырылды.
2. Дене шынықтыру және спорт саласындағы
проблемалардың қазiргi жай-күйiн талдау
Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асырудың нәтижесiнде елiмiзде дене шынықтырумен және спортпен шұғылданушылар санының орнықты өсу үрдiсi байқалады.
Егер Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудың басында 2001 жылы спортпен шұғылданушылар саны 1436,3 мың адам болса, 2002 жылы 1546,3 мың адамға көбейдi, 2003 жылы 1752,1 мың адам, 2004 жылы 1885,9 мың адамға өстi және Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудың соңында 2 млн. адамды немесе ел халқының 13,7%-ын құрады.
Штаттағы 30 мыңға жуық дене тәрбиесi қызметкерлерi дене шынықтыру және спорт сабақтарын ұйымдастырып өткiзедi, бұл 2001 жылмен салыстырғанда 6737 адамға көп.
2001 жылы штаттағы дене шынықтыру қызметкерлерiнiң саны 23 239 болса, 2002 жылы 24 684, 2003 жылы 26 624, 2004 жылы 28 337, 2005 жылы 29 976 адам болды.
Жыл сайын өткiзiлетiн дене шынықтыру-сауықтыру және бұқаралық спорттық iс-шаралардың саны өсiп келедi, оларға 2,5 миллион адам қатысады.
Дене шынықтыру мен спорттың материалдық-техникалық базасы нығайып келедi. Спорт ғимараттарының саны 2001 жылдан бастап 2366-ға көбейiп, саны 28666-ға жеттi. Астана, Орал, Қостанай, Шымкент, Павлодар қалаларында спорт сарайлары салынып iске қосылды, Қарағанды, Өскемен, Астана, Атырау қалаларында қазiргi заманғы спорт кешендерi пайдалануға берiлдi. Астана, Қарағанды, Атырау, Қостанай, Павлодар, Талдықорған, Ақтөбе, Оралдағы стадиондар, Алматы қаласындағы "Медеу" спорт кешенi қайта күрделi жөндеуден өттi. Алматы қаласының "Шаңырақ" шағынауданында қазiргi заманғы спорт базасы бар спорттағы дарынды балаларға арналған республикалық мектеп-интернаттың құрылысы жүрiп жатыр, Алматы облысында республикалық олимпиадалық даярлау базасы мен Щучьe қаласында республикалық шаңғы спорты базасының құрылыс жұмыстары басталды.
Елiмiзде тұрғылықты жерi бойынша 488 жасөспiрiмдер клубы, дене тәрбиесi даярлығының 73 балалар мен жасөспiрiмдер клубы, 499 дене шынықтыру-сауықтыру және 87 кәсiби клубтар құрылды. Жалпы бiлiм беретiн мектептердiң бағдарламасына дене тәрбиесiнен аптасына үшiншi сабақ, ал жоғары және орта арнаулы оқу орындарында төрт сағаттық сабақ енгiзiлуде.
Дене тәрбиесiнен үшiншi сағат республикадағы жалпы бiлiм беретiн мектептердiң 75,3%-да, ал ұлдар мен қыздарды бөлек оқыту 46,6%-да енгiзiлген.
Жазғы және қысқы спорт түрлерiнен оқушылардың республикалық спартакиадасы, универсиадалар, футболдан, хоккейден, шаңғыдан және т.б. бұқаралық жарыстар ұзақ үзiлiстен кейiн қайтадан өткiзiле бастады.
Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң саны көбейiп, ол 2005 жылдың 1 қаңтарына 389-ға жеттi, бұл 2001 жылмен салыстырғанда 66-ға артық, сондай-ақ балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнде шұғылданушылар саны да артып келедi.
Спорттағы дарынды балаларға арналған 3 республикалық және 13 облыстық мектеп-интернат, 3 республикалық олимпиадалық даярлау орталығы және 13 өңiрлiк олимпиада резервiн даярлау орталығы ашылды.
Медициналық және медицина-биологиялық қамтамасыз ету мәселелерiн шешу yшiн Спортшылардың допингке қарсы республикалық зертханасы және Алматы қаласында Спорт медицинасы және оңалту орталығы ашылды. Ел өңiрлерінде 10 дәрiгерлiк дене шынықтыру диспансерi жұмыс iстейдi.
Сонымен қатар бұқаралық спорт пен дене шынықтыруды одан әрi дамыту процесiнде, спорт резервiн даярлау мен жоғары жетiстiктер спортына бiрiншi кезекте мыналар кедергi болып отыр:
1. Саланың материалдық-техникалық базасының осал жақтары. Республикадағы дене шынықтыру және спорт саласының материалдық- техникалық базасы бүкiл халықтың, соның iшiнде бiлiктiлiгi жоғары спортшылардың да талабын қанағаттандырмайды, кәсiпорындар мен оқу орындарында, тұрғылықты жерi бойынша және бұқаралық демалыс орындарында спорт ғимаратының, спорттық мүкәммалдар мен жабдықтардың жетiспеушiлiгi байқалады. Қазiргi бар спорт және дене шынықтыру-сауықтыру ғимараттары желiсi ел халқының 30%-ның ғана сұранысын қанағаттандырады. Көптеген спорт ғимараттары техникалық пайдалану жөнiндегi нормативтерге және халықаралық регламенттерге және жарысты өткiзу мен оқу-жаттығу процесiнiң, қатысушылар мен көрермендердiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету ережелерiне сай емес.
Елдегi, әсiресе ауылдық жердегi спорт және дене шынықтыру-сауықтыру ғимараттары желiсi санының жеткiлiксiздiгiмен, нашар жарақталуымен, сапасының төмендiгiмен және олардың бiрқалыпты орналаспауымен сипатталады. Коммуналдық және жеке меншiктегi көптеген спорт ғимараттары шын мәнiнде монополистер бола тұрып, қазiргi заманғы мүкәммалдар мен жабдықтар сатып алуға және оларды тиiсiнше техникалық жағдайда ұстауға мүдделi емес.
Жоғары жетiстiктер спорты да спорт ғимараттарына, сапалы мүкәммалдарға және қазiргi заманғы жабдықтарға деген тапшылықты бастан кешiп отыр.
Республикалық олимпиадалық даярлау орталықтары мен өңiрлiк олимпиада резервiн даярлау орталықтарының жеке материалдық-техникалық базасы жоқ, спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар мен жоғары спорт шеберлiгi мектептерiнiң спорт базасында сапалы оқу-жаттығу процесiн ұйымдастыру талаптарына сай емес.
Республикада 1 миллионнан аса мектеп жасына дейiнгi және 3,5 млн. мектеп жасындағы бала бар. Дене тәрбиесi бойынша сабақтар өткiзу үшiн жалпы бiлiм беретiн мектептерде 5092 спорт залы бар (республикадағы мектептердiң жалпы санының 66%-ы). 1156 мектепке дейiнгi балалар мекемелерiнiң 765-iнде немесе 66,3%-да спорт залы, 32 жүзу бассейнi бар. Осылайша, мектепке дейiнгi және жалпы бiлiм беру мекемелерiнiң материалдық техникалық базасы одан әрi дамытуды, жаңалауды және оқушылардың дене тәрбиесi бағдарламаларын толық көлемiнде орындауы үшiн қажеттi спорт жабдықтарымен жарақтандыруды қажет етедi.
Ел халқының дене тәрбиесi белсендiлiгiнiң қажеттi деңгейде болмауы, спорт ғимараттары санының жеткiлiксiздiгi, мүкәммалдар мен жабдықтар сапасының төмендiгi өмiр сүру ұзақтығының деңгейiне әсер ететiн факторлардың бiрi болып табылады. Елдегi халықтың тұратын өңiрлерiне байланысты тек қана 4,5-тен 18 %-ына дейiн дене шынықтырумен және спортпен жүйелi түрде шұғылданады.
Алматы қаласында 2011 жылы VII Азия ойындарын өткiзуге байланысты Қазақстан спортшыларының қатысуы баса назар аударуды талап етедi.
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасында қысқы спорт түрлерiнiң жай-күйi оларды дамытуға жергiлiктi атқарушы органдар тарапынан жеткiлiктi назар аударылмауымен, онымен шұғылданатын балалар мен жасөспiрiмдердiң аздығымен, материалдық-техникалық базаның нашарлығымен, сапалы мүкәммалдар мен жабдықтардың тапшылығымен сипатталады. Спорт мектептерiнде шұғылданатын балалардың жалпы санының 6%-ының ғана қысқы спорт түрлерiмен айналысуға мүмкiндiгi бар.
Республикада қазiргi заман талабына сай келетiн шаңғы базалары, жабдықталған әрi маркаланған жолдар, шаңғы тұғырлары, биатлонға арналған атыс орындары, жасанды сапалы мұзы бар 400 метрлік жолды айдындар, тау шаңғысы жолдары жоқ. Могульдi, фристайлды және басқа қысқы спорт түрлерiн дамыту yшiн жағдайлар жоқ, соның нәтижесiнде ел құрамы командаларын дайындау шетелдiң спорт базаларында өткiзiледi. Бұл әрине, қымбат әрi кей жағдайда психологиялық тұрғыдан өзiн-өзi ақтамайтын процесс болып табылады.
Елдегi жалғыз ғана "Медеу" стадионындағы жүгiру жолы бар жасанды мұз айдыны құйып қатыру техникасының болмауынан бүгiнгi күн талабына сай келмейдi және конькишiлердiң сапалы оқу-жаттығу процесiн қамтамасыз ете алмайды.
Спортшыларды сапалы мүкәмалдармен және жабдықтармен қамтамасыз ету мәселесi де өткiр қойылып отыр.
2. Дене тәрбиесi кадрларының жетiмсiздiгi мен бiлiктiлiгiнiң төмендiгi, сала қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру жүйесiнiң болмауы.
Қазiргi заманғы спорт сан алуан жаңалықтарға толы, сондықтан спортшылармен жұмыс жүргiзу үшiн жаңа әдiстердi меңгерген мамандар даярлауды талап етедi.
Қазiргi уақытта Қазақстан спорты бiлiктi мамандарға аса зәру болып отыр. Балалар мен жасөспiрiмдер мектептерiндегi жаттықтырушы-оқытушылар құрамының 30%-ның арнаулы бiлiмi жоқ, өңiрлердегi және ел құрама командаларымен жұмыс iстейтiн бiлiктi мамандар және спорт ғимараттарына техникалық қызмет көрсететiн мамандар жетiспейдi. Республиканың жетекшi жаттықтырушылары зейнеткерлiк жасында немесе зейнеткерлiк жасына жақындаған, жас жаттықтырушылар жалақының аздығына байланысты бұл жұмысқа баруға құлықсыз.
Жалпы бiлiм беретiн мектептерде дене тәрбиесi мұғалiмдерiмен жете жасақталмауы 10,9%-ды құрайды.
Оқытудың қазiргi заманғы әдiстемелерiнiң болмауынан республикада жаттықтырушы-оқытушы кадрларды қайта даярлау жүйесi жолға қойылмаған, соңғы жылдары даярланған жоғары оқу орындарының түлектерi оқу-жаттығу процесiн өткiзудiң практикалық дағдыларын меңгермеген, спортшыларды даярлаудың заманауи әдiстемелерiн бiлмейдi. Республикада спорт ғимараттарына қызмет ететiн кадрларды даярлайтын оқу орны немесе факультет жоқ.
3. Ғылыми және медициналық қамтамасыз етудiң жеткiлiксiздiгi. Қазiргi заманғы спорттың деңгейi спорттағы нәтижелердi арттыруда ғылыми және инженерлiк iзденiстерге негiзделген жаңа көзқарастар маңызды рөл атқаратын даму сатысына көтерiлдi. Жаңа спорт ареналары, жаттығулар мен жарыстар үшiн арнайы жағдай жасау саласындағы жаңа жетiстiктер, арнайы киiм-кешек шығару және оларды пайдалану әлемнiң eң мықты спортшыларының нәтижелерiн күрт жақсартуға алып келдi.
Қазақстанда жаттықтырушы-оқытушылар құрамының жаңа әдiстемелермен танысатын және озық тәжiрибенi практикаға енгiзетiн мүмкiндiгi жоқ, өйткенi республиканың бұқаралық дене шынықтыру мен жоғары жетiстiктер спортының проблемалары жөнiнде жеке ғылыми зерттеулер жоқ.
Әлемнiң алдыңғы қатарлы спортшыларының жаттығу процесiнде сапалы оқу-жаттығу жұмысы, медициналық, медицина-биологиялық жағынан қамту мәселелерi ғана емес, сонымен қатар олардың дұрыс тамақтануы, демалуы, қалпына келуi және психологиялық даярлығы да кешендi шешiмiн тапқан.
Қазақстанда спорт психологтары жоқ, спортта медицина-биологиялық қызмет нашар дамыған, тұрғындардың түрлi жастағы топтарымен және спорт түрлерi бойынша балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерi оқушыларымен дене шынықтыру-сауықтыру және оқу-жаттығу сабақтарын жүргiзудiң әдiстемесi жеткiлiктi әзiрленбейдi. Салқын тиюге және түрлi созылмалы ауруларға шалдыққыш балалар мен жасөспiрiмдердiң саны көбеюде. Балалар мен жасөспiрiмдердiң дене қимылы белсендiлiгiнiң жеткiлiксiздiгi дене бiтiмiнiң дамуына керi әсер етуде, сымбатының бұзылуы мен үйлесiмсiздiгiне әкелуде, оқушылардың 54,1%-нен денсаулығында түрлi ауытқушылықтар байқалған, оларды медициналық бақылауға алу төмен.
Елдiң алты өңiрiнде дәрiгерлiк-дене шынықтыру диспансерлерi ашылмаған.
4. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар тарапынан халық арасындағы дене шынықтыру-сауықтыру жұмысына жеткiлiктi назар аударылмайды. Соның нәтижесiнде:
жалпы бiлiм беретiн мектептерде дене тәрбиесiнен үшiншi сабақ, жоғары оқу орындарында бүкiл оқу кезеңiнде төрт сағаттық сабақ жеткiлiктi түрде тиiмдi енгiзiлмей отыр;
денсаулығы нашар балалардың жалпы бiлiм беретiн мектептерде 40%-ы ғана дене тәрбиесiмен жүйелi шұғылдануға қамтылған;
бiлiм мекемелерiнде сабақтан тыс уақытта бұқаралық-спорттық және дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарының ұйымдастырылуы әлi де жеткiлiктi түрде тиiмдi енгiзiлмеген, дене тәрбиесi даярлығының балалар мен жасөспiрiмдер клубы желiсi қанат жая алмай отыр.
5. Балалар мен жасөспiрiмдер спортын дамытуға жеткiлiктi мән берiлмей келедi.
Қазiргi уақытта республикадағы мектеп жасындағы балалардың 6%-ның шұғылдану мүмкiндiгiн қамтамасыз ететiн балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң желiсi, ал жұмыс iстеп тұрған спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар мен олимпиада резервiн даярлау орталықтары жоғары бiлiктi жаттықтырушы-оқытушыларға аса зәру.
Материалдық-техникалық базаның нашарлығы, сапалы мүкәммал мен жабдықтықтың, дербес ғылыми базаның, сала қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру жүйесiнiң болмауы жоғары деңгейде спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеудi ұйымдастыруға мүмкiндiк бермейді.
Барлық меншiк нысанындағы кәсіпорындар мен ұйымдардың басшылары еңбек күнi режимiнде, жұмыстан соң қалпына келу режимінде кәсiби қолданбалы, дене шынықтыру-сауықтыру және қалпына келтiру іс-шараларын қоса алғанда, қызметкерлердiң дене шынықтырумен айналысуына, сондай-ақ бұқаралық спорт жұмыстарын ұйымдастыруына жағдай жасамайды. Ұжымдық шарттарда спорт жабдықтары мен мүкәммалдар сатып алуға қаражат бөлу, дене шынықтыру-спорт жұмыстарын ұйымдастырушылардың штат бiрлiктерiн енгiзу қаралмаған.
Халықтың тұрғылықты жерi бойынша жұмыс дұрыс жолға қойылмаған, жасөспiрiмдер клубтарының желiсi қанат жаймаған, тұрғылықты жерлерде және көпшiлiк демалатын орындарда қарапайым спорт алаңдары мен ғимараттар мүлдем жоқ.
Ең бастысы, материалдық-техникалық базаның жоқтығынан және дене шынықтыру мамандарының жеткiлiксiздiгiнен ауыл спортын дамыту проблемасы өткiр қойылып отыр.
Ауылдық жердегi қазiргi бар 4069 спорт залының 3639-ы жалпы бiлiм беретiн мектептерде және негiзiнен оқу сабақтарын өткiзу үшiн пайдаланылады, спорт ғимараттарының 10,5 %-ында ғана бүкiл халық спортпен шұғылдана алады. Елдiң алты облысындағы ауылдарда бiрде-бiр бассейн, ал республиканың 13 ауданында балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектебi жоқ, сол себептi ауылдағы спортпен шұғылданушы балалар мен жасөспiрiмдердiң саны жалпы республикалық көрсеткiштен екі есе төмен. Бүкiл елiмiз бойынша ауылдарда бар-жоғы 226 дене шынықтыру және спорт әдiскерi жұмыс iстейдi.
Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерiндегi дене шынықтыру мен спорттың дамуына жасалған талдау жұмыстың кең тараған нысаны дене шынықтыру мен спортты дамытудың мемлекеттiк бағдарламасын әзiрлеу болып табылатынын көрсеттi.
Атап айтқанда, Беларусьта екi мемлекеттiк бағдарлама қабылданып, iске асырылуда:
Халықтың салауатты өмiр салтын қалыптастыру жөнiндегi 2002-2006 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарлама;
Дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2002-2006 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы.
Украинада 2005 жылы "Дене тәрбиесi - ұлттың денсаулығы" атты бағдарламаның мерзiмi аяқталды, Украинада дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасының тұжырымдамасы қабылданды.
Ресейде "Ресей Федерациясында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2006-2015 жылдарға арналған федералдық мақсатты бағдарламасын" iске асыру жөнiнде жұмыс жүргiзiлуде.
Кейiнгi мемлекеттiк бағдарламаларды қабылдау бұдан бұрынғы мемлекеттiк бағдарламалардың дене шынықтыру мен спортты дамытуда едәуiр рөл атқарғанына қарамастан, орын алған проблемалық мәселелердi шеше алмауымен байланысты болып отыр.
Жаңадан қабылданатын мемлекеттiк бағдарламалардың негiзгi мiндеттерi: халықтың денсаулығын нығайту, бұқаралық дене шынықтыруды дамыту, дене шынықтыру-спорт ұйымдарының материалдық-техникалық, кадр және қаржы әлеуетiн нығайту, балалар мен жасөспiрiмдер спортын, жоғары жетiстiктер спортын дамыту, спорттың барлық түрлерiнiң дамуын қамтамасыз ету, дене шынықтыру мен спорттың дамуын реттейтiн нормативтiк-құқықтық базаны жасау болып табылады.
4. Мемлекеттiк бағдарламаның мақсаты
мен мiндеттерi
Мемлекеттiк бағдарламаның мақсаты халықаралық спорт аренасында спорттағы жоғары нәтижелерге қол жеткiзудi қамтамасыз ететiн халықтың дене тәрбиесiнiң тиiмдi жүйесiн құру болып табылады.
Аталған мақсатқа жету үшiн мынадай мiндеттердi орындау қажет:
халықаралық стандарттарға сәйкес спорт инфрақұрылымын құру және дамыту;
саланы бiлiктi мамандармен қамтамасыз ету;
спорт ғылымын дамыту;
дене шынықтыру және спорт құралдары арқылы салауатты өмiр салты қағидаттарын орнықтыру;
спорт резервiн, халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау жүйесiн жетiлдiру.
5. Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудың
негiзгi бағыттары мен тетiктерi
Мемлекеттiк бағдарлама мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
саланың материалдық-техникалық базасын нығайту және дамыту;
саланы мамандармен қамтамасыз ету;
саланы ұйымдық, ғылыми-әдiстемелiк және медициналық қамтамасыз ету;
мектепке дейiнгi және мектеп жасындағы балалардың дене тәрбиесiн жетiлдiру;
жоғары оқу орындарындағы студенттердiң дене тәрбиесi;
әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң дене тәрбиесi даярлығы;
тұрғындар арасындағы дене шынықтыру мүгедектер арасындағы дене тәрбиесi даярлығы және спорт;
спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау;
саланың нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру;
дене шынықтыру мен спортты насихаттау.
5.1. Материалдық-техникалық базаны дамыту
мен нығайту
Елде материалдық-техникалық базаны дамыту екi бағытта - бұқаралық спорт үшiн және жоғары жетiстiктер спорты үшiн жүзеге асырылуы қажет.
Халықтың дене жаттығуларымен шұғылдануға деген сұранысын қанағаттандыру үшiн қажеттi сервистiк қызметтердiң деңгейiн жақсартып әрi халықтың қалың жiгiнiң қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз ете отырып, спорт ғимараттарымен қамтамасыз ету деңгейiн арттыру қажет.
Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектебiнiң және спортта дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттардың, елдiң құрама командаларына спорт резервiн даярлау жөнiндегi негiзгi жұмысты қамтамасыз ететiн олимпиадалық даярлау орталықтары мен олимпиада резервiн даярлау орталықтарының жаттықтырушы-оқытушылар құрамының жемiстi жұмыс iстеуi үшiн қажеттi жағдай жасау, оларды сапалы мүкәммалмен және жабдықпен жарақтандыра отырып, спорт ғимарттарын жаңадан салу және қолдағы барын қайта жаңарту қажет.
Әрбiр аудан орталығы мен республикалық және облыстық маңызы бар қалаларда бiр үлгiдегi дене шынықтыру-сауықтыру кешендерiн салу, Алматы облысында қазiргi заманғы республикалық олимпиадалық даярлау базасының, Щучье қаласында шаңғы базасының, Астана қаласында спорттағы дарында балаларға арналған республикалық мектеп-интернаттың, елдiң әртүрлi өңiрлерiнде халықаралық спорт ұйымдарының талаптарына сай және ел құрама командалары мен өңiрлердегi жетекшi спортшылардың сұранысын қанағаттандыратын қазiргi заманғы спорт ғимараттарының құрылысын аяқтау қажет. Қысқы Азия ойындарын өткiзу үшiн спорт объектiлерiн салуды және халықаралық спорт ұйымдарының талабына сәйкес Алматы қаласының инфрақұрылымын дамытуды қамтамасыз ету қажет.
Осы мiндеттердi шешу үшiн:
әрбiр аудан орталығы мен республикалық және облыстық бағыныстағы қалаларда бiр үлгiдегi дене шынықтыру-сауықтыру кешендерiн салу;
қазiргi бар спорт ғимараттарын, жұмыс iстеп тұрған спорт алаңдарын қайта жаңғырту және жаңалау, спорт залдары мен спорт кешендерiн жабдықтау;
спорт түрлерi бойынша ел құрама командалары мен өңiрлердiң құрама командалары, балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектебi, спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар және олимпиадалық резерв даярлау орталықтары үшiн жаңа мүкәммалдармен және жабдықтармен жарақталған және халықаралық стандарттарға сай келетiн қазiргi заманғы спорт базаларын салу;
2011 жылғы қысқы Азия ойындарын өткiзу үшiн тиiстi құрал-жабдықпен жарақталған спорт базаларын салу;
Қазақстанның бiрқатар өңiрлерiнде басқа да спорт объектiлерiн салу.
5.2. Саланы мамандармен қамтамасыз ету
Халықтың түрлi әлеуметтiк-демографиялық топтарымен спорттық-бұқаралық және дене шынықтыру-сауықтыру жұмысын одан әрi жетiлдiру, халықаралық спорт аренасында шетелдiк спортшылармен бәсекелесуге қабiлеттi спорт резервiн даярлау және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеу жөнiндегi жұмыстарды жандандыру мақсатында:
әлемдiк спорттың даму үрдiсiне және бiлiктiлiгi жоғары спортшыларды даярлаудың ең жаңаша әдiстерiне сай келетiн бағдарламалар бойынша елдiң жоғары оқу орындарында мамандар даярлауды қамтамасыз ету;
спорт саласына орта кәсiптiк бiлiмi бар мамандар даярлауды жетiлдiру;
шетелдiң спорт клубтарында жаттықтырушы кадрлардың қайта даярлаудан өткiзу шараларын әзiрлеу;
халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеуде тәжiрибесi бар және алдыңғы қатарлы технологияларды меңгерген жоғары бiлiктi шетелдiк мамандарды республиканың құрама командаларына жұмысқа тарту.
5.3. Ұйымдық, ғылыми-әдiстемелiк және
медициналық қамтамасыз ету
Дене шынықтыру және спорт - ел азаматтарының денсаулығын нығайтудың, жастардың рухын тәрбиелеудiң және дене тәрбиесiнiң, салауатты өмiр салтын қалыптастырудың маңызды құралдарының бiрi. Сол себептi мемлекеттiң осы саладағы бiрiншi кезектегi мiндетi - ел халқының қалың жiгiнiң дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануына қол жеткiзу.
Өңiрлердегi бұқаралық-спорт және дене шынықтыру-сауықтыру жұмысы тұрғындардың барлық жастағы топтары (еңбек ұжымдарында, халықтың тұрғылықты жерi мен демалыс орындарында, бiлiм беру мекемелерiнде) үшiн бұқаралық спорт түрлерiнен қолжетiмдi жарыстардың санын көбейтуге бағытталуға тиiс. Мұндай iс-шаралардың басты мiндетi - адамдардың күнделiктi дене шынықтыру-сауықтыру жаттығуларына деген талпынысын ынталандыру, оларды жарыс қызметiне тарту.
Халықтық және ұлттық спорт түрлерiн, өзiндiк дене жаттығулары мен ойындарды дамыту мәселесiне ерекше назар аудару және оларды халықтың дене шынықтырумен және спортпен белсендi түрде шұғылдануына пайдалану қажет.
Дене шынықтыру-сауықтыру, спорт клубтары елдегi дене шынықтыру мен спорт қозғалысының негiзi болуға тиiс. Дене шынықтыру-спорт клубтарымен қатар барынша ыңғайлы жағдай, қызметтiң көптеген түрлерiн ұсынатын спорт орталықтары да қатар дамуы қажет.
Оның үстiне, келешекте Қазақстан дүние жүзiнiң бәсекеге қабiлеттi елу елдiң қатарына кiруi үшiн республика спортшыларынан халықаралық аренада жоғары нәтижелерге жетудi талап етедi.
Спорт резервiн даярлау және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеудегi проблемаларды табысты шешу үшiн түпкiлiктi нәтижеге - әлем, Азия чемпионаттары, Азия және Олимпиада ойындарында жүлделi орындарды иеленуге қабiлеттi спортшыларды тәрбиелеуге едәуiр ықпал ететiн факторларды қатаң ескеру қажет:
жоғары дәрежелi спортшыларды даярлау жүйесiнiң таңдаған спорт түрiне мамандануы үшiн арнайы талаптарына қатаң түрде сай болуы;
спорт мамандығын таңдау көп жылғы күллi даярлық жүйесiн әзiрлеу, жарыс қызметiнiң тиiмдi құрылымын анықтау кезiнде нақты әрбiр спортшының жеке бейiмдiлiгi мен қабiлеттерiне барынша ден қою;
жаттығу және жарыс жүктемесiнiң, демалудың, тамақтанудың, жұмыс қабiлетiн қалпына келтiру, ынталандыру құралдарының және iс-қимыл мүмкiндiктерiн жұмылдырудың қатаң теңгермелi жүйесiне ұмтылу; даярлықтың дәстүрден тыс құралдарын кеңейту - спортшы ағзасының iс-қимыл мүмкiндiктерiн толық ашуға мүмкiндiк беретiн аспаптарды, жабдықтарды және әдiстемелiк тәсiлдердi пайдалану;
бүкiл спорттық жаттығу жүйесiн жарыс қызметiнiң ықтимал құрылымына қол жеткiзуге бағдарлау;
даярлық жүйесiнiң қарқындылығы, жарыс ережелерiн және оларды өткiзу шарттарын өзгерту - олимпиадалық спортты дамытудың жалпы үрдiстерi ретiнде, сонымен бiрге нақты спорт түрлерiнiң даму ерекшелiктерi ретiнде де тұрақты зерделеу мен есептеу негiзiнде оған жедел түзетулер жасау, жаңа мүкәммалдар мен жабдықтарды қолдану;
халықаралық спорт федерациялары тарататын әдiстемелер мен ақпараттық материалдарды қолдана отырып, елдiң құрама командаларының оқу-жаттығу процесiн ұйымдастыруда республикалық қоғамдық бiрлестiктердiң рөлiн арттыру.
Спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау жөнiндегi оқу-жаттығу процесiн ғылыми-әдiстемелiк және медициналық қамтамасыз ету:
оқу-жаттығу процесiн медициналық және медицина-биологиялық жағынан қамтамасыз етудi;
спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау жүйесiн оңтайландыруды;
спортшыларды психологиялық даярлауды;
спорттық медицинаның нормативтiк базасын жасау;
допингке қарсы зертхананы халықаралық ұйымдарда аккредиттеуден өткiзу жөнiндегi жұмыстарды жалғастыруды;
спортта жарақаттанудың алдын алуды, емдеудi және қалпына келтiрудi, оқу-жаттығу процесiн медициналық қамтамасыз етудi көздейдi.
5.4. Дене шынықтыру және спорт құралдары арқылы
салауатты өмiр салты қағидаттарын орнықтыру
5.4.1. Мектепке дейiнгi және мектеп жасындағы
балалардың дене тәрбиесiн жетiлдiру
Мектепке дейiнгi жастағы балалардың және оқушылардың денсаулық жағдайын жақсарту мақсатында:
5 сыныптан бастап қыздар мен ұлдарды бөлек оқыта отырып, барлық жалпы бiлiм беретiн мектептердегi дене тәрбиесiнен аптасына үш сабаққа көшу мүмкiндiгiн қарау;
денсаулық жағдайына байланысты арнайы медициналық топтарға жатқызылған балалармен дене тәрбиесi бойынша жағдай жасау мен сабақтар өткiзуге жағдай жасау;
балалар мен жасөспiрiмдер спорт клубтарын құру арқылы жалпы бiлiм беретiн мектептерде дене тәрбиесi сабақтарының мазмұнын толықтыратын дене шынықтыруды ұйымдастырудың мектептен тыс нысандарын жетiлдiру;
жалпы бiлiм беретiн мектептерге спорт түрлерiнен ұзартылған күн және оқу-жаттығу процесi тереңдетiлген мамандандырылған сыныптар ашуды ұсыну қажет.
5.4.2. Жоғары оқу орындарындағы студенттердiң
дене тәрбиесi
Елдiң жоғары оқу орындарындағы дене тәрбиесi процесi мынадай мiндеттердi шешудi көздейдi:
дене шынықтыру саласында теориялық бiлiм мен практикалық iлiм жүйесiн қалыптастыру;
дене тәрбиесi даярлығын, жаттығуды, жұмыс қабiлетiн, кәсiби маңызы бар дене бiтiмi мен жүйке-қозғалыс қабiлетiн кейiннен оларды күнделiктi пайдалану yшiн болашақ мамандардың дене тәрбиесi дайындығының қажеттi кәсiби даярлық деңгейiн қамтамасыз ету;
сырқаттың алдын алу үшiн дене шынықтыру құралдарын толық пайдалану, денсаулықты сақтау мен бекемдеу, дене тәрбиесi процесiнде өзiн-өзi бақылаудың дағдылары мен машықтарын меңгеру;
елiмiзде студенттер спортын дамыту және спортшы студенттердiң дүниежүзiлiк қысқы және жазғы универсалдарын қоса алғанда, халықаралық студенттiк жарыстарға лайықты қатысуы.
Осы проблемаларды шешу үшiн:
денсаулығына байланысты арнайы медициналық топтарға жатқызылған студенттерге және олармен дене тәрбиесi сабақтарын өткiзуге жағдай жасауға ерекше назар аудару;
студенттердiң "Сұңқар" спорт клубын құру.
5.4.3. Әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау
органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң
дене тәрбиесi дайындығы
Әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң дене тәрбиесi дайындығы Қазақстан Республикасының әскери құралымдарының, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдарының жеке құрамын әскери оқыту мен тәрбиелеудiң маңызды және ажырамас бөлiгi болып табылады, сол ұйымдар құрамының дене тәрбиесi даярлығын арттыруға, денеге түсетiн ауыр жүктемелер мен психологиялық ширығуды бастан кешiру қабiлетiн дамытуға, бос уақытты мазмұнды ұйымдастыруға бағытталады.
Дене тәрбиесi даярлығының мақсаты - әскери қызметшiлердi, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiн кәсiби қызметтiң талаптарына сай арнайы мiндеттердi орындауға даярлауды қамтамасыз ету.
Әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң негiзгi мiндеттерi:
төзiмдiлiк, күштiлiк, жылдамдық пен ептiлiк сияқты табиғи қасиеттердi дамыту және талап ететiн деңгейде ұстап тұру;
арнайы табиғи қасиеттер мен машықтарды қалыптастыру;
тiрек-қозғалыс аппаратын нығайту;
сырқаттың және жаман әдеттердiң алдын алу, ағзаны шынықтыру;
психологиялық ұстамдылыққа, өзiне деген сенiмдiлiкке, мақсат қоюға, батылдық пен табандылыққа, бастамашылдық пен тапқырлыққа, қайсарлыққа, төзiмдiлiкке және өзiн-өзi ұстай бiлуге тәрбиелеу;
дайындықта және алға қойған мiндеттердi тiкелей орындау кезiнде шектен тыс физикалық және психологиялық жүктеменi бастан кешiруге дайын болуды қалыптастыру;
әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң арасында спорттың әскери-қолданбалы түрлерiн дамыту болып табылады.
Тиiстi министрлiктер мен ведомстволар осы мiндеттердi шешу үшiн дене бiтiмiн жетiлдiруге және салауатты өмiр салтын енгiзуге, дене тәрбиесi даярлығының кәсiби қолданбалы машықтарын игеруге және дамытуға, жалпы және арнайы дене тәрбиесi даярлығы бойынша бақылау нормативтерiн орындауға бағытталған жеке құрамның дене тәрбиесi жөнiндегi ведомстволық бағдарламаларын әзiрлеп бекiтедi, сол ведомстволардың, әскери қызметшiлер мен полиция және қуатты құрылымдар арасындағы әлем чемпионаттарына спортшыларды даярлауды және олардың қатысуын қамтамасыз етедi.
5.4.4. Тұрғындар арасындағы дене тәрбиесi
Еңбекшiлер арасында дене шынықтыруды дамыту ынталы тиiстi құрылымды қалыптастыру жолымен жүзеге асырылуға тиiс. Ересек адам дене шынықтыру-спорт қозғалысына өз еркiмен қатысады. Дене шынықтыру және спорт қозғалысы ынталандыру тұтас жүйесi арқылы өркендеуi мүмкiн. Бұл, ең алдымен қазiргi заманғы инфрақұрылымды және дене шынықтыру-сауықтыру, спорт қызметтерi нарығын құру.
Барлық меншiк нысанындағы кәсiпорындар мен ұйымдардағы дене шынықтыру-сауықтыру және спорт жұмысының жүйесi оңалту iс-шараларын жүзеге асыруға, кәсiби қолданбалы жаттығуларын өткiзуге, жұмыстан кейiн қалпына келтiруге, өндiрiстiң адамға тигiзер қолайсыз әсерiн азайтуға, оның кәсiби қызметке бейiмделуiн, әртүрлi ауруларға бой алдырмауының жалпы деңгейiн арттыруға бағытталуға тиiс.
5.4.5. Мүгедектер арасындағы дене шынықтыру
мен спорт
Мүгедектердi дене шынықтыру және спорттық iс-қимылға тартуға байыпты назар аудару қажет. Бұл үшiн спорт ғимараттарында олардың дене шынықтырумен және импортпен шұғылдануына тиiстi жағдай жасалуы, мүгедек спортшыларды халықаралық жарыстарға, соның iшiнде Паралимпиадалық ойындарға даярлау қажет.
5.5. Спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi
спортшыларды даярлау
Дене шынықтыру мен спортты одан әрi дамыту, спорт резервiн даярлау және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеу халықаралық спорт ұйымдарының жылдам өзгермелi талаптарын, спортшыларды даярлаудың түрлерi мен әдiстерiн үнемi жетiлдiрудi, жаңадан келгендерден бастап халықаралық шеберге дейiнгi дәрежедегi республика спортшыларын тәрбиелеу жүйесiн одан әрi дамытуды ескере отырып, оқу-жаттығу процесiне деген жаңа көзқарастарды талап етедi.
Спортқа даярлықты ұйымдастыруда бiрiншi кезекте материалдық-техникалық, кадр, қаржы-экономикалық және даярлаудың қазiргi заманғы әдiстемесiнiң мүмкiндiктерiн iске асырудың алғышарттарын өзiне қамтитын бiрқатар жағдайларды:
спортқа даярлау жүйесiнiң құрылымдық бөлiктерiнде жоғары тұрған (құрама командалар, олимпиадалық даярлау орталықтары, жоғары спорт шеберлiгi мектептерi) және төмен тұрған (спортта дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар, балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерi және олимпиадалық резерв мектептерi) буынның арасындағы олардың мақсаттары, мiндеттерi, кадрмен, материалдық-техникалық және ғылыми-әдiстемелiк қамтамасыз етудегi ұйымдық-әдiстемелiк негiздердiң бiр-бiрiмен ұштасқан өзара байланысын;
спортшыларды орталықтан даярлауды, оларға жаттығу сабақтарындағы тұрақты бәсекелестiгiн және жұмыс қабiлетiн арттырудың факторының бiрi ретiнде пайдалануды, ағзаның iс-қимыл резервiн толығымен жұмылдыру мен бейiмделу процестерiн оңтайландыруды қамтамасыз ететiн ұйымдастыру жағдайларын жасауды атап көрсету қажет.
Ол үшін:
елдiң барлық өңiрлерiнде балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнде және олимпиада резервi мектептерiнде мектеп жасындағы балалардың 8 %-ын сабаққа қамту мақсатымен олардың желiсiн кеңейту жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру;
спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар мен елдiң барлық өңiрлерiнде олимпиада резервiн даярлаудың толыққанды өңiрлiк орталықтарын дамыту жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру;
олимпиадалық даярлау, соның iшiнде мамандандырылған орталықтарды дамыту;
спорттық күнтiзбеде жоспарланған республикалық iс-шараларды өткiзудi және елдiң үздiк спортшыларының әлем, Азия чемпионаттарын, Олимпиада және Азия ойындарын қоса алғанда, халықаралық жарыстарға, басқа да ресми және халықаралық iрiктеу спорттық iс-шараларына қатысуын қамтамасыз ету;
әлем, Азия чемпиондары мен жүлдегер спортшыларды және олардың жаттықтырушыларын ынталандыру жүйесiн жетiлдiру;
Алматы қаласындағы "Шаңырақ" шағын ауданында "Спорттағы дарынды балаларға арналған республикалық мектеп-интернат" мемлекеттiк мекемесiн құру.
5.6. Саланың нормативтiк құқықтық
базасын жетiлдiру
Дене шынықтыру мен спортты дамыту жөнiндегi қызметтiң ең маңызды бағыттарының бiрi ретiнде саланың нормативтiк-құқықтық базасын жетiлдiру және дамыту жөнiндегi жұмысқа мән берiледi.
Дене шынықтыру мен спорт саласындағы құқықтық және әдiстемелiк жағынан дамыту аталған саладағы қатынастарды реттейтiн нормативтiк-құқықтық актiлердi әзiрлеу жолымен, сондай-ақ дене шынықтыру мен спорт жөнiндегi мемлекеттiк органдар мен қоғамдық ұйымдардың құзыретiн белгiлеу, олардың қызметiн үйлестiру жолымен жүзеге асырылады.
Нормативтiк және әдiснамалық қамтамасыз етудi жетiлдiру жөнiндегi iс-шараларды iске асыру объективтi қағидаттарға және Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңдарының нормаларына сәйкес iске асырылады.
Дене шынықтыру және спорт саласындағы заңнаманы жетiлдiру нарықтық жағдайда сала тек қана бюджет көздерiнен ғана емес, сонымен бiрге әсiресе, жоғары жетiстiктер спортын қолдау үшiн бюджеттен тыс көздерден қаржыландыруға ықпал етуi қажет.
Мыналар үшiн:
дене шынықтыру мен спортты, әсiресе балалар мен жасөспiрiмдер арасында дамытуға бағытталған бағдарламаларды және салауатты өмiр салтын қалыптастыруға ықпал ететiн бағдарламаларды iске асыратын ұйымдарға;
елдiң спорт резервi мен құрама командаларын жауапты халықаралық жарыстарға қатысуға даярлауға, саланың материалдық-техникалық базасын дамытып-жетiлдiруге, сапалы мүкәммалдар мен жабдықтар сатып алуға, спортшылар мен жаттықтырушыларды материалдық қолдауға өз қаржыларын жұмсайтын демеушiлер мен инвесторларға;
дене шынықтыру мен спорттың материалдық-техникалық базасын дамытуды қамтамасыз ететiн инвестициялық саясатты қалыптастыруға және жетiлдiруге;
спорт түрлерiн дамытуға және ел спортшыларының спорттағы шеберлiгiн көтеруге бағытталған қоғамдық бiрлестiктердiң рөлiн арттыруға;
жетекшi спортшылардың спорттағы шеберлiгiн арттырудың негiзгi буыны ретiнде спорттың түрлерiнен спорт клубтарының жұмысын ұйымдастыру мен құруға қолайлы жағдай жасау мүмкiндiгін қарау қажет.
5.7. Дене шынықтыру мен спортты насихаттау
Тұрғындарды салауатты өмiр салтына, дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануға бейiмдеу халықтың әртүрлi әлеуметтiк-демографиялық топтарына арналған ақпараттық бағдарламаларды әзiрлеу арқылы жүзеге асады. Саланың негiзгi түрлерi бойынша, соның iшiнде бұқаралық ақпарат құралдарына конкурстық негiзде берiлетiн әлеуметтiк бағдарламалар бойынша гранттарды пайдалану арқылы теледидар бағдарламаларын жасау, насихаттық және ақпараттық технологиялар әзiрлеу керек. Дене шынықтыру мен спортты насихаттау атаулы, нақты әлеуметтiк топтар мен жiктерге, әрбiр адамға бағытталған, дене шынықтыру мен спорттың басымдығын дәлелдей көрсетуге, сондай-ақ жастар арасында нашақорлық, темекi шегушiлiк, басқа да жат құбылыстардың таралуына қарсы күреске бағытталуға тиiс. Жастар тәрбиесi жөнiнде жұмыстар жүргiзу, олардың ортасында қазақстандық спортшылардың спорттағы жетiстiктерiн, бұқаралық спортты танымал ету, олардың санасында "тәнi саудың - жаны сау" деген қағидатты орнықтыру қажет.
Бұл ретте бұқаралық ақпарат құралдарының мiндетi азаматтардың спортқа деген қызығушылығын арттыру, табиғи дене бiтiмiн жетiлдiру, спортпен дербес шұғылдануын белсендi түрде таныту, дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану қажеттiгiн көпшiлiктiң санасына сiңiру болып табылады.
Дене шынықтыру мен спортты насихаттау адамның спорттық және дене тәрбиесi даярлығының жан-жақтылығын, гигиена және дене шынықтыру саласындағы бiлiм деңгейiн арттыруға, ғылыми зерттеулер мен жаңалықтар ашуды негiздеуге ықпал ететiн болады.
Дене шынықтыру мен спортты дамытудағы басты бағыттардың бiрi - олардың iзгiлiктi жағын күшейту. Адамдардың өмiрi мен денсаулығына қауiп төндiретiн, қабылданған жалпы этикалық нормалар мен талаптарға жауап бермейтiн, зорлық пен зомбылықты үйрететiн спорт түрлерi мен дене жаттығуларын дамытуға қолдау көрсетiлмеуге тиiс.
6. Қажеттi ресурстар мен қаржыландыру көздерi
Мемлекеттiк бюджеттен мемлекеттiк бағдарламаны iске асыруға кететiн жалпы шығын 160 844 185 мың теңгенi, соның iшiнде республикалық бюджет қаражатынан 85 120 972 мың теңгенi, жергiлiктi бюджет қаражатынан 75 724 013 мың теңгенi құрайды.
|
|
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
|
Республикалық бюджет |
8 531 594 |
32 294 965 |
26 783 613 |
8 500 000 |
9 010 000 |
|
Жергiлiктi бюджет |
13 201 664 |
14 252 326 |
15 162 088 |
16 071 813 |
17 036 122 |
Мемлекеттiк бағдарламаны 2007-2011 жылдары iске асыруға қажеттi бюджет қаражатының көлемi тиiстi жылдың республикалық және жергiлiктi бюджеттерiн қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.
6. Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудан
күтiлетiн нәтижелер мен көрсеткiштер
Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудың нәтижесiнде:
Бiрiншi кезең (2007-2009 жылдар)
Сала мамандарының бiлiктiлiгiн арттыру мен қайта даярлау жүйесi жетiлдiрiлетiн болады.
Дене шынықтырумен және спортпен жүйелi шұғылданушылардың саны 16,3%-ға дейiн өседi.
Халықтың әртүрлi әлеуметтiк-демографиялық топтарының дене тәрбиесi даярлығының сабақтастығы қамтамасыз етiледi.
Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң саны 2007 жылы 400-гe, 2008 жылы 410-ға, 2009 жылы 420-ға көбейiп, оларда шұғылданушыларды қамту 8,5 %-ға жетедi.
Спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар құрылады: олардың саны 2007 жылы - 15-кe, 2008 жылы - 16-ға, 2009 жылы - 17-ге жетедi.
Екiншi кезең (2010-2011 жылдар)
Жаттықтырушы-оқытушылар құрамының бiлiктiлiгi арттырылады.
Дене шынықтырудың және жоғары жетiстiктер спортының ғылыми базасы жетiлдiрiлетiн болады.
Дене шынықтырумен және спортпен жүйелi шұғылданушылардың саны 17%-ға дейiн өседi.
Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң саны 2010 жылы - 425-ке, 2011 жылы 430-ға көбейiп, оларда шұғылданушыларды қамту 6 жастан 18 жасқа дейiнгi балалар мен жасөспiрiмдердiң жалпы санының 10%-ын құрайды.
Спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттардың саны 2010 жылы 19-ға, 2011 жылы олардың саны 20-ға жетедi.
Оқу-жаттығу процесiнiң сапасы жақсарады.
Лайықты спорт резервiн тәрбиелеудiң есебiнен ел құрама командаларында бәсекелестiк артады.
Республиканың ұлттық құрама командаларына мүшелiкке үмiткерлердiң дайындық деңгейi мен халықаралық дәрежедегi спортшылардың саны артады.
Әлем, Азия чемпионаттарын, әлем, Азия кубоктарын, Азия және Олимпиада ойындарын қоса алғанда, спортшылардың iрi халықаралық жарыстарға дайындығы мен қатысуы қамтамасыз етiледi.
Саланың нормативтiк құқықтық базасы жетiлдiрiлетiн болады.
