1. Қоса беріліп отырған ең озық қолжетімді технологиялар тізбесі бекітілсін.
2. Осы қаулы алғаш рет ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
| N
|
Сала
|
Сарқынды
сулардың
түрі
|
Ең озық қолжетімді технология *)
|
| 1-кезең
|
2-кезең
|
3-кезең
|
| 1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
1.
|
Суармалы жер шаруашылығы
|
1)
|
|
Коллектор-
лық-дре-
наждық су-
ларды (КДС)
тазарту
|
Ағындардың
бөлігін су-
ландыру үшін қайта-
лама пайда-
лану мақса-
тында КДС-ны
тоғандарда,
ыдыстарда,
жинақтағыш-
тарда тұндыру
|
Бірінші кезең
бойынша то-
ғандарда,
жинақтағыш-
тарда тұндыр-
ған соң одан
әрі түйіршік-
ті сүзгілерде
сүзумен коа-
гулянттар,
флокулянттар
қосумен ауаға
қанықтыру
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
жоғары сулы
өсімдіктер
бар биопла-
толарда соңы-
на дейін та-
зарту немесе
электр диализ
немесе кері
осмос әдісі-
мен соңына
дейін тазарту
|
2.
|
Коммуналдық сарқынды суларды тазарту
|
1)
|
|
Қалалық
аэрация
станцияла-
рынан ша-
руашылық-
тұрмыстық
және өнді-
рістік сарқынды
сулардың
қоспасы
|
Құрамында
азот бар қо-
сылыстардың
шоғырлануын
төмендету
үшін нитри-
фикациялау-
мен-денитри-
фикациялау-
мен аэротен-
каларда ме-
ханикалық
және биоло-
гиялық тазарту
|
Бірінші кезеңге
қосымша:
түйіршікті
сүзгілерде
сүзу;
ауаға қанық-
тырылатын
биотоғандарда
өңдеу;
десорбция
градирняла-
рында
аммиакты
флотациялау, коагуляция-
лау, үрлеу
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
1) клинопти-
лолитпен ион
ауыстырғыш
колонналарда
сүзу және
өңдеу;
2) көмір
сүзгісінде
адсорбциялау
|
2)
|
Кәріздің
және
ағындарды
тазарту-
дың орта-
лықтан-
дырылған
жүйелері-
нің жоқ
кезінде
ауылды
елді ме-
кендердің
және қала
типтес
кенттер-
дің таза-
ртылмаған
ағындарын
орналас-
тыру
|
Шаруашылық
-тұрмыстық
ағындар;
100 текше
м кем тәу-
ліктік кө-
леммен та-
мақ, сүт,
қайта өң-
деу өнер-
кәсібі кә-
сіпорында-
рының сар-
қынды
сулары
|
Тазартылма-
ған ағын-
дарды ассе-
низациялау
және сүзу
алаңдары мен сарқын-
ды суларды
жинақтағыш-
тарға төгу
|
Кәріз бен
тазартудың
орталықтанды-
рылған жүйе-
лерін салу.
Су объектіле-
ріне төгу;
олардың жоқ
кезінде - сү-
зу алаңдарына
немесе жинақ-
тағыштарға
төгу
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
жоғары сулы
өсімдіктері
бар тоғандар-
да соңына
дейін тазарту
|
3.
|
Жеңіл өнеркәсіп
|
1)
|
|
Мақта-ма-
та, тоқы-
ма, жібек,
жүн фабри-
каларының
сарқынды
сулары
|
Минералды
коагулянт-
тармен және
полимерлі
флокулянт-
тармен өң-
деу, тұнды-
ру немесе
флотация-
лау, сүзгі-
лерде түйі-
ршікті
тиеумен со-
ңына дейін
тазарту
|
Минералды
коагулянттар-
мен және ор-
ганикалық ка-
тиондық реа-
генттермен
өңдеу, тұнды-
ру, сүзгілер-
де түйіршікті
тиеумен соңы-
на дейін
тазарту
|
Минералды
коагулянттар-
мен және по-
лимерлі фло-
кулянттармен
өңдеу, тұнды-
ру, сүзгілер-
де құмды тиеумен неме-
се сорбциялы сүзгілерде
соңына дейін
тазарту
|
2)
|
|
Былғары өңдеу жө-
ніндегі
кәсіпорын-
дардың
сарқынды
сулары
|
Орташаланды-
ру, тұндыру,
реагенттік
өңдеу және
ақшылтғанды-
ру
|
Бірінші кезеңге
қосымша:
аэротенкалар-
да биология-
лық тазарту
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
жоғары сулы
өсімдіктер
бар тоғандар-
да соңына
дейін тазарту
|
4.
|
Тамақ өнеркәсібі
|
1)
|
|
Қант қызылшасы
зауыттары-ның, шарап
зауыттары-ның және жеміс-кон-
серві зау-
ыттардың
сарқынды
сулары
|
Тұндыру,
2-сатылы
аэротенка-
ларда немесе
ұзартылған
ауаға қанық-
тырумен аэ-
ротенкаларда
биологиялық
тазарту
|
Бірінші кезеңдегідей
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
жоғары сулы
өсімдіктері
бар тоғандар-
да соңына дейін тазарту
|
2)
|
|
Салқындат-
қыш сусын-
дарды өндіру жө-
ніндегі кәсіпорын-
дардың
сарқынды
сулары
|
Қышқылдықты/сілтілікті
орташалан-
дыру, тұн-
дыру және
бейтарап-
тандыру
|
Бірінші ке-
зеңге қосым-
ша: аэротен-
каларда био-
логиялық
тазарту
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
жоғары сулы
өсімдіктері
бар тоғандар-
да соңына
дейін тазарту
|
3)
|
|
Сүт өнер-
кәсібі
кәсіпорын-
дарының
сарқынды
сулары
|
Механикалық
тазарту:
торлар, құм
тұтқыштар
(орташа шы-
ғыны тәулі-
гіне 100
шаршы м ас-
там кезін-
де), май
ұстағыштар
(ағындарда-
ғы майдың
шоғырлануы
100 мг/л
астам кезін-
де), ақшылт-
тандыр-
ғыштар, тік
тұндырғыштар
|
Бірінші ке-
зеңге қосым-
ша:
физикалық
химиялық та-
зарту -
электрокоа-
гуляция, тік
тұндырғыштар
немесе
электрофлота-
ция;
аэротенкалар-
да биология-
лық тазарту
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
су түбіндегі
пленкалы
тиеумен био-
тенкалар,
биосүзгілер
тұрақтандыр-
ғыштар,
жоғары сулы
өсімдіктер
бар тоғандарда
соңына дейін
тазарту
|
4)
|
|
Ет өнер-
кәсібі
кәсіпорын-
дарының
сарқынды
сулары
|
Ішкі цехтық
және орталық
(аулалық)
механикалық
тазарту:
тезек ұста-
ғыштар,
торлар, құм
тұтқыштар,
май ұстағыш-
тар, ақшылт-
тандырғыш-
тар, тұндыр-
ғыштар
|
Бірінші
кезеңге
қосымша:
құмды
сүзгілер,
микро сүзгі-
лер, биологи-
ялық тазарту
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
электрофлото-
коагуляция,
көбікті айыру, пропе-
ллерлік және
пневмомехани-
калық ауаға
қанықтырумен
аэротенкалар,
гидроциклон-
дар, жоғары
сулы өсімдік-
тер бар то-
ғандарда со-
ңына дейін
тазарту
|
5)
|
|
Балық
өнеркәсібі
кәсіпорын-
дарының
сарқынды
сулары
|
Механикалық
тазарту:
торлар, құм
тұтқыштар,
тұндырғыш-
тар
|
Бірінші ке-
зеңге қосым-
ша: қысымды
флотация,
табиғи ауаға
қанықтырумен
ақшылттандыр-
ғыштар (шығын
тәулігіне 400
текше м астам
кезде), био-
логиялық
тазарту
|
Екінші кезеңдегідей
|
6)
|
|
Май-тоңмай
өнеркәсі-
бінің кә-
сіпорында-
ры
|
Физикалық-
химиялық
тазарту:
тоң майлар-
ды күкірт
қышқылды
алюминиймен
коагуляция-
лау, ауаға
қанықтыратын
май ұстағыш-
тарды және
флотатор-
ларды (екі
сатылы) қолданумен
қысымды
флотация
|
Биологиялық тазарту
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
су түбіндегі
пленкалы
тиеумен био-
тенкалар,
биосүзгілер
тұрақтандыр-
ғыштар, жоға-
ры сулы өсім-
діктер бар
тоғандарда
соңына дейін
тазарту
|
5.
|
Мұнай өңдеу
|
1)
|
|
Мұнай өң-
деу зауыт-
тарының
сарқынды
сулары
|
Құм тұтқыш-
тарда, мұнай
аулағыштар-
да, радиалды
тұндырғыш-
тарда тазар-
ту, коагул-
янтты (алю-
миний суль-
фаты) пайда-
ланумен қы-
сымды флота-
торларда өң-
деу, аэро-
тенкаларда
екі сатылы
биологиялық
тазарту, кейіннен
биотоғандар-
да немесе
белсенді
көмірде
сорбция
әдісімен
соңына дейін
тазартумен
үйінді сүз-
гілерде сүзу
|
Құм тұтқышпен
біріккен көп
қабатты мұнай
аулағыштарда
тазарту, коа-
гулянтты
(ВПК-101,
ВА-1) пайда-
ланумен қы-
сымды флота-
торларда өң-
деу, екі са-
тылы биохи-
миялық тазар-
ту, құмды сүзгілерде
сүзу және белсенді кө-
мірдің бар болуы кезінде
биосорбция
әдісімен
бұдан әрі те-
рең соңына
дейін тазарту
|
Екінші кезең-
ге қосымша:
флотациядан
кейін сарқын-
ды суларды
өңдеудің екі
тәсілі:
1. Дистилля-
циялық қон-
дырғыларда
термикалық
булану әдісі-
мен суды
тұзсыздандыру
немесе
2. 0,5 МПа
қысымымен
кері осмос
әдісімен суды
тұзсыздандыру
|
2)
|
|
Мұнай сақ-
тағыштар,
жөндеу
кәсіпорын-
дары
|
Шағын кәсіп-
орындар:
мұнай
аулағыштар,
ассенизация,
сарқынды
сулардың
жинақтағыш-
тарына төгу
|
Бірінші
кезеңдегідей
|
Бірінші
кезеңдегідей
|
6.
|
Көмір өндірісі
|
1)
|
|
Орташа ми-
нералдан-
ған қышқыл
шахталық
сулар
|
Ағындар
реакциясының
көрсеткішін
(рН) 7,5-8,5
-ге дейін
сілті реа-
генттермен
(әкпен,
әктаспен)
өңдеу,
тұндырғыш
тоғандарында
тұндыру және
хлормен немесе хлорлы әкпен
залалсыздан-
дыру
|
СО2-ні жою
үшін суды
ауаға қанық-
тыру,
реагентпен
бейтараптан-
дыру, құмды
сүзгілерде
сүзу және
хлорлау
|
Реакциялық
ағындар көр-
сеткішін бі-
рінші сатыда
4-6-ға,
екінші - 8,5
-9-ға дейін
жеткізумен
секциялық
қоспалағыш-
тарда екі
кезеңді бей-
тараптандыру,
флокулянт
қосу, құмды
сүзгіде сүзу
және хлорлау
|
2)
|
|
Бейтарап
тұзды
(минерал-
данған)
шахталық
сулар
|
Әр түрлі
конструкци-
ялардағы
(тік, көлде-
нең, секция-
лық, сөрелік) тұндырғышта-
рда тұндыру
және хлормен
немесе хлор-
лы әкпен за-
лалсызданды-
ру
|
Коагулянттар-
ды және фло-
кулянттарды
пайдаланумен
реагенттік
өңдеу, тұн-
дырғыштарда
тұндыру, құм-
ды сүзгілерде
сүзу, хлормен
немесе хлорлы
әкпен залал-
сыздандыру
|
Салынды зат-
тарды жою
және тұрудың
құрамды
төмендету
мақсатында
шахталық
суды өңдеудің
кез келген
түрі қолданы-
лады:
1) тұндырғыш-
тарда тұнды-
ру, вакууммен
дистилляция-
лық буландыру
қондырғылары-
нда тазарту;
2) құмды сүз-
гілерде та-
зарту, темір
иондарын жою,
жұмсарту,
электр диализ
қондырғылар-
ында өңдеу;
3) құмды сүз-
гілерде сүзу,
қаттылық тұз-
дарын, карбо-
наттарды жою,
кері осмос
әдісімен
тазарту;
4) құмды сүз-
гілерде сүзу,
карбонаттарды
жою, катион-
дар және ани-
онитті сүзгі-
лер арқылы
кезекті сүзу-
мен суды ион
ауыстырғышты
тұзсыздандыру
|
7.
|
Гальваникалық өндірістер
|
|
|
Қышқылды-
сілтілі
сарқынды
сулар
|
Тазартудың
кез келген
әдістері
қолданылады:
1) тазарту-
дың реагент-
ті әдісі:
жалпы ағында
(қышқылды
және сілті-
лі) сарқынды
суларды (СС)
орташаланды-
ру, аралас-
тыру кезінде
реагентпен
өңдеу, тұн-
дыру, кварц
сүзгілерінде
сүзу, электр
диализ әді-
сімен соңына
дейін тазарту;
2) тазарту-
дың электро-
химиялық тә-
сілі: жалпы
ағында (қыш-
қылды және сілтілі) СС
орташаланды-
ру, рН-ты
түзету
(5-6,5),
электрохими-
ялық өңдеу,
ақшылттанды-
ру және сүзу, электр
диализ әді-
сімен соңына
дейін тазарту;
3) гальвани-
калық коагу-
ляциялық
тазарту:
жалпы ағында
(қышқылды
және сілті-
лі) СС орта-
шаландыру,
рН-ты түзету
темір-кокс
гальвандық
буөрісінде
гальвандық
өңдеу, сүзу,
алюминий-
кокс галь-
вандық бу
өрісінде
гальвандық
өңдеу, сүзу,
электр диа-
лиз әдісімен
соңына дейін
тазарту
|
Тазартудың
кез келген
әдістері
қолданылады:
1) электро-
химиялық
2 деңгейлі
тазарту:
СС орташалан-
дыру, рН-ты
8-10-ға дейін
электрохими-
ялық көтеру-
мен электро-
лизердің ка-
тодтық каме-
расында элек-
тролиздік өң-
деу, түзіле-
тін шламды -
металл гидро-
оксидтерін
жою, суды
электролиздік
өңдеу, электр
офлотаторда соңына дейін тазарту, метал гидро-
оксидтерін,
фосфаттарын
және сульфид-
терін жою;
2) биохимия-
лық тазарту:
СС ағындар
бойынша
(құрамында
мыс барды,
құрамында
никель барды
жеке) бөлу,
қоспалағышта
орташаланды-
ру, бактерия-
лық дақылдар-
мен аэротен-
каларда өңдеу,
тұндыру, сүзу, электр
диализ әдісі-
мен соңына
дейін тазарту;
3) иондық
алмасу әдісімен
тазарту:
суларды
ағындар
бойынша бөлу, орташаланды-
ру, катион
алмастырушы
және анион
алмастырушы
сүзгілерде
сүзу
|
Тазартудың
кез келген
әдістері қол-
данылады:
1) тазартыл-
ған суды шаю
ваннасына
қайтарумен СС
ағын бойынша
электрохимия-
лық тазарту;
2) кері осмос
әдісі (гипер
сүзу):
ағындар бойынша бөлу,
патронды сүз-
гі арқылы 1
және 2-саты-
ның гипер
сүзгі қондыр-
ғысы арқылы
сүзу
|
8.
|
Түсті металлургия
|
1)
|
Қорғасын
және
мырыш
өндірісі
|
|
|
|
|
|
|
Кенді сулар
|
Әктеу құм
тұтқыш, ор-
ташаландыр-
ғыш, әкті
сүтті дайын-
дау торабы,
қоспалағыш,
бейтараптан-
дырғыш),
тұндыру
(көлденең
тұндырғыш),
залалсыздан-
дыру (хлорлау
блогы)
|
Бірінші
кезеңге
қосымша:
түйіршікті
сүзгілерде
соңына дейін
тазарту
|
Екінші кезеңге қосымша:
қалдық
сақтауышта
тұндыру
|
|
|
Байыту
фабрикала-
рының сар-
қынды
сулары
|
Хлорлау (орташалан-
дыру, каль-
ций гипохло-
ритін дайын-
дау торабы,
қоспалағыш
реактор),
қалдық
сақтауышта
тұндыру
|
Айналмалы
суларды кон-
диционерлеу
(орташаланды-
ру, цианид-
терді вакуум-
дық қуу
қондырғысы)
және қалдық
сақтағышта
немесе буфер-
лі тоғанда
тұндыру
|
Екінші кезеңге қосымша:
тұрақтандыру
станциясында
тұздық құрамы
және рН
бойынша кон-
диционерлеу
|
|
|
Металлур-
гиялық
кәсіпорын-
дардың
сарқынды
сулары
|
Әктеу (құм
тұтқыш, ор-
ташаландыр-
ғыш, әкті
сүтті дайын-
дау торабы,
қоспалағыш,
бейтараптан-
дырғыш),
тұндыру
(көлденең
тұндырғыш)
және түйір-
шікті сүзгі-
лерде соңына
дейін тазарту
|
Градирняларда салқындату
жолымен
айналмалы
суларды
салқындату
және ион
алмастырулық
тазарту
|
Екінші кезеңге қосымша:
тұрақтандыру-
шылық өңдеу
|
2)
|
Мыс өндірісі
|
|
|
Кенді сулар
|
Қалдық сақтауыштар-
да тұндыру
және хлормен
залалсыздан-
дыру
|
Қалдық сақтауыштарда
тұндыру,
реагенттік
коагуляция,
тұндыру,
гиперсүзу және хлормен
залалсыздан-
дыру
|
Қалдық сақтауыштарда
тұндыру, реа-
генттік қайта
өңдеу, тұн-
дырмадан құнды заттар-
ды кәдеге
жаратумен
тұндыру
|
|
|
Байыту
фабрикала-
рының
сарқынды
сулары
|
Қалдық сақ-
тағыштарда
тұндыру
|
Бірінші кезеңге қосымша:
сұйық хлормен
өңдеу, әкті
сүтпен өңдеу
және тұндыру
|
Сүзбейтін түбі бар
қалдық
сақтауышта
тұндыру,
айналмалы
суларды
кондиционер-
леу (көмір
сүзгілерде
сорбциялы
тазарту),
ион алмасты-
рушылық
тазарту,
тұрақтандыру-
шылық өңдеу
|
|
|
Мыс қорыту
зауыттары-
ның сарқынды
сулары
|
Әкті сүтпен
өңдеу, көл-
денең тұн-
дырмаларда
тұндыру
|
Ашық гидро-
циклондарда
қатты бөлшек-
терді қоршау,
коагулянт
ретінде күкірт
қышқылды
алюминийді
қолданумен
реагентті
ағынды
флотация
|
Екінші кезеңге қосымша:
ион алмасты-
рушылық
тазарту
|
|
|
Мысты
электроли-
ттік рафи-
надтаудың
сарқынды
сулары
|
Әкті сүтпен
бейтараптан-
дыру, натрий
сульфидімен
соңына дейін
тазарту, гравиялы-
құмды
сүзгілерде
сүзу
|
Алдын ала
сілтілендіру-
мен электро-
коагуляция,
тұндыру, ауа-
ға қанықтыру,
гравиялы құм-
ды сүзгіде
сүзу
|
Тұндыру,
реагенттік
өңдеу, бұдан
әрі элюаттар-
ды қайта өң-
деумен және
тұздарды кә-
деге жарату-
мен электр
диализ, сор-
бциялы сүзгі-
лерде соңына
дейін тазарту
|
|
|
Күкірт қышқылын
өндірудің
сарқынды
сулары
|
Әкті сүтпен
бейтараптан-
дыру, тұнды-
ру тоғанда-
рында тұнды-
ру
|
Бұдан әрі
шөгінділерді
кәдеге жара-
тумен суль-
фидті-пиролю-
зитті әдіспен
күшәнді жою,
әкті сүтпен
бейтараптан-
дыру, тұндыру
тоғандарында
тұндыру
|
Екінші
кезеңдегідей
|
3)
|
Никель, кобальт өндірісі
|
|
|
Кенді сулар
|
Көлденең
тұндырмалар-
да екі саты-
лы тұндыру
|
Бірінші
кезеңге
қосымша:
сүзу, адсор-
бция (адсор-
бер сүзгі)
және кварцты
сүзгілерді
пайдаланумен
соңына дейін
тазарту
|
Екінші
кезеңдегідей
|
|
|
Байыту
фабрикала-
рының
сарқынды
сулары
|
Қалдық сақтауыштар-
да тұндыру
|
Бірінші кезеңге қосымша:
Әкті сүтпен
өңдеу, белсенді
хлормен
тотықтыру,
тұндыру
|
Екінші кезеңге қосымша:
ион алмасты-
рушылық қон-
дырғыда айна-
лма суларды
тұзды құрамы
бойынша сал-
қындату
|
4)
|
Алюминий өндірісі
|
|
|
Алюминий тотығын өндірудің сарқынды сулары
|
Сүзгіштікке қарсы экран-
мен шлам
сақтағышта
тұндыру
|
Реагентті
өңдеу (қышқыл
ерітіндісін
дайындау бей-
тараптандыр-
ғыш, әкті
сүтті дайын-
дау торабы,
қоспалағыш
реактор),
тұндыру (көл-
денең тұндыр-
ғыш) және
тұрақтандыр-
ғыштық өңдеу
(тұрақтандыру
станциясы)
|
Екінші
кезендегідей
|
|
|
Металл
алюминийді
өндірудің
сарқынды
сулары
|
Көлденең
тұндырғышта
тұндыру
|
Бірінші кезеңге қосымша:
жылдамдықты
сүзгіде сүзу
|
Екінші кезеңге қосымша:
майды кәдеге
жарату,
айналма
суларды
салқындату
(салқындату
станциясы)
|
|
|
Криолит өндірудің сарқынды сулары
|
Реагентті
өңдеу (әкті
сүтті дайын-
дау торабы,
суперфосфат
ерітіндісін
дайындау то-
рабы, қос-
палағыш, ре-
акциялық ка-
мера), көл-
денең тұн-
дырғышта
тұндыру
|
Көлденең тұндырғышта
тұндыру,
электр диализ
|
Екінші кезеңге қосымша:
ионды сүзгіде
соңына дейін
тазарту
|
5)
|
Титан,
магний
өндірісі
|
|
|
|
|
|
|
Байыту фабрикала-
рының
сарқынды
сулары
|
Қалдық
сақтағышта
тұндыру
|
Бірінші кезеңге қосымша:
коагулянттар-
мен өңдеу
(әкті сүтті
дайындау
торабы,
қоспалағыш),
тұндыру
(көлденең
тұндырғыш)
|
Екінші
кезеңге
қосымша:
кварцты
сүзгілерде
соңына дейін
тазарту
|
|
|
Металлур-
гия кәсіп-
орындары-
ның сар-
қынды
сулары
|
Әкті сүтпен
бейтараптан-
дыру (орта-
шаландырғыш,
әкті сүтті
дайындау то-
рабы, қоспа-
лағыш реак-
тор), көлде-
нең тұндыр-
ғыштарда
тұндыру
|
Бірінші кезеңге қосымша:
коагулянттар-
мен және фло-
кулянттармен
өңдеу (күкірт
қышқылды алю-
миний ерітін-
дісін дайын-
дау торабы,
полиакриламин
ерітіндісін
дайындау то-
рабы, қоспа-
лағыш), тұн-
дыру (көлде-
нең тұндыр-
ғыш), кварцты
сүзгілерде
соңына дейін
тазарту
|
Екінші кезеңге қосымша:
ион алмасты-
рушылық қон-
дырғыда тұз-
сыздандыру
|
6)
|
Құрамында алтын бар рудаларды өндіру және өңдеу
|
|
|
Кенді сулар
|
Тұндыру,
(көлбеу
немесе тік
тұндырғыш-
тар), залал-
сыздандыру
(хлорлау
блогы)
|
Тұндыру, коагуляциялау
(әкті сүтті
дайындау
торабы) және
залалсыздан-
дыру (хлорлау
блогы)
|
Екінші кезеңге қосымша:
флокуляциялау
(полиакрила-
мид ерітінді-
сін дайындау
торабы, көл-
денең тұндыр-
ғышы), сүзу
(жедел
сүзгілер)
|
|
|
Құрамында
алтын бар
рудаларды
циандаудан
кейінгі
сарқынды
сулар
|
Кектің алтыннан
арылған
ерітінділе-
рін сұйық
хлормен
тазарту
(әкті сүтті
дайындау
торабы,
хлорлау қон-
дырғысы, эжектор, ор-
ташаландыр-
ғыш) және
қалдық сақ-
тауышта
тұндыру
|
Бірінші кезеңдегідей
|
Оны содан
кейін сілті
ерітіндісімен
аулаумен және
өндірістік
үдеріске қай-
тарумен көге-
ретін қышқыл-
ды қышқыл
ортада айдау,
белсенді
хлормен соңы-
на дейін
тазарту, тұн-
дыру (қалдық
сақтауыш)
және тұзды
құрамы бойын-
ша салқындату
(салқындату
станциясы)
|
| N№
|
Операция-
лар санаты
|
Ең озық қолжетімді технологиялар
|
Қосымша
көрсеткіштер
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1.
|
Ыстық және салқын штамптау
|
1)
|
Шикізатты
және көмекші
материалдарды
сақтау және
жұмыс істеу
|
Арнаулы әдістерді, мысалға
қорғау шұңқырларын және
дренажды пайдалану мен
төгілулер мен ағып кетулерді
жинау
Майды ластанған дренаж суынан
бөлу және қалпына келтірілген
майды қайталама пайдалану
Айырылған суды су тазарту
құрылысында өңдеу
|
|
2)
|
Машиналық тазарту
|
Машинамен тазарту кезінде
қоршау және мата сүзгілердің
көмегімен шаң деңгейін
төмендету
Түтіннің жоғары ылғалдылығына
байланысты мата сүзгілер
қолданыла алмайтын жерлерде
электр статикалық сүзгілер
Отпен тазарту кезінде
түзілетін қабыршақты/ұсақ
жоңқаны бөлек жинау
|
|
3)
|
Қырнап өңдеу
|
Машинамен қырнау үшін қоршау
және қолмен қырналау үшін
қорғаныш қақпақтарымен
жабдықталған кабинаны бөлу
және мата сүзгілердің
көмегімен шаңды азайту
|
|
4)
|
Ректификация-
лау үдерістері
|
Ректификацияның (қатты заттар-
дың бөлінуі) барлық үдерісте-
рінен суды тазарту және
қайталама пайдалану
Қабыршақты, жоңқаны және шаңды
ішкі кәдеге жарату немесе
кәдеге жаратуға сату
|
|
5)
|
Қайталама
қыздыру және
термикалық
өңдеу пештері
|
Пештің құрылымына немесе
пайдалану мен техникалық
қызмет көрсетуге жатқызылатын
жалпы шаралар
Жедел немесе құрастырулық
құралдармен тиеу уақытында
ауаның артықшылығын және
жылуды жоғалтуды төмендету
Мыналар үшін жану жағдайларын
оңтайландыру үшін пештер үшін
отынды таңдау және
автоматтауды/басқаруды қолдану
- табиғи газ;
- барлық газдар және газ
қоспалары;
- мұнай отыны (< 1 % S)
Қазандықты қыздыру немесе суармалы салқындатуды үшін регенеративтік рекуперативтік жүйелерде тиелген шикізатты алдын ала қыздыру үшін пайдаланған газдың жылуын пайдалану
NОх құрамын жағатын
жанарғылардың екінші буыны
|
SО 2 деңгей-
лері:
<100мг/м 3 ,
< 400 мг/м 3 ,
1700мг/м 3 дейін.
Энергияны
үнемдеу
25-50% және
NОх шоғырлану-
ын 50%-ға
дейін төменде-
ту
NОх шоғыр-
лануын 65 %-ға
дейін төмендету
|
6)
|
Таза желі
|
Содан кейін тазартумен суды
шашу, бұл кезде қатты
бөлшектер (темір тотықтары)
бөлінеді және темірді кәдеге
жарату үшін жиналады
Ауаны мата сүзгілермен
тазартумен және жиналған
шаңды кәдеге жаратумен сору
жүйелері
|
|
7)
|
Түзету және
дәнекерлеу
|
Соратын қақпақтар және мата
сүзгілермен содан кейінгі
тазарту
|
|
8)
|
Құрамында ұсақ жоңқа және май бар
технологиялық
суды тазарту
|
Рецикуляция коэффициенті 95 %
< жабық технологиялық циклдер
Тазарту әдістерін оңтайлы
үйлесуді пайдалану жолымен
шығарындыларды төмендету
|
С3 < 20 мг/л
Май:< 5 мг/л
Ғе: <10 мг/л
Сr барлығы:
< 0.2 мг/л
Ni: < 0.2 мг/л
Zn: < 2 мг/л
|
9)
|
Көмірсутекті
ластанудың
алдын алу
|
Майды тұтынуды 50-70%-ға төмендету
|
Майды
тұтынудың
50-70%-ға
төмендеуі
|
2.
|
Салқын прокат
|
1)
|
Орамдарды жазып ашу
|
Сулық перделер, мата
сүзгілермен және шаңды кәдеге
жаратумен сору жүйесі
|
|
2)
|
Улау
|
Қышқылды тұтынуды төмендету
жөніндегі шаралар:
дұрыс сақтау жолымен болат
коррозиясының алдын алу,
болатты алғашқы механикалық
тазарту,
улаудың тиімді әдістерін
пайдалану (бүрку, турбулентті
улау),
пайдалану мерзімі ішінде улау
ванналарын механикалық сүзу
және рециркуляция,
ваннаны қалпына келтіру үшін
иондық алмасу немесе электр
диализ
Қалпына келтірілген қышқылды
рециркуляциялаумен қышқылды
газ фазалық әдіспен
регенерациялау жолымен немесе
қайнап жатқан қабатта (немесе
эквиваленттік үдеріс)
пайдаланылған НСl қайталама
пайдалану
Толық жабылған жабдық немесе
қақпақтармен және сорудан
кейін ауаны тазартумен
жабдықталған жабдықтар
Бос күкірт қышқылын
кристалданумен қалпына
келтіру; регенерациялық
қондырғы үшін ауаны тазарту
құрылғылары
Қышқыл қоспаларын еркін
(иондық алмасудың немесе электр диализдің бүйірлік фракциясы әдісімен) кәдеге жарату немесе қышқылды мына әдістермен регенерациялау:
газ фазалық әдіспен;
немесе буландырумен
Н 2 О 2 , карбамид, және с.с.
көмегімен тазарту немесе
тазарту ваннасына немесе
ИКВ-ға Н 2 О 2 немесе карбамид
қосумен NOх басу
Балама: азотты қышқылсыз
улауды пайдалану плюс жабық
жабдық немесе қақпақтармен
және сорудан кейін ауаны
тазартумен жабдықталған
жабдықтар
Жылу алмастырғыш көмегімен
тікелей емес қыздырумен
қышқылды қыздыру
|
Шаң 20-50
мг/м 3 ,
НСl 2-30 мг/м 3 ,
SO 2 50-100
мг/м 3 ,
СО 150 мг/м 3 ,
СO 2 180000
мг/м 3 :
NO 2 300-370
мг/м 3
Шаң 10-20
мг/м 3
НСl 2-30
мг/м 3 .
Н 2 SO 4
5-10 мг/м 3
SO 2 8-20
мг/м 3
Шаң <10 мг/м 3
НF < 2 мг/м 3 NO 2 < 200мг/м 3
HF<2мг/м 3
NO 2 <100мг/м 3
Барлығы
үшін: NOх
200-650 мг/м 3
НF 2-7мг/м 3
|
3)
|
Сарқынды суды
барынша азайту
|
Құйылысты ішкі кәдеге жаратумен каскадтық жуу жүйесі
(мысалға, улау ванналарында
немесе жуу кезінде)
"Қышқыл-жуғышты улау/регенерациялау" жүйесін
мұқият жөнге келтіру және
басқару
|
|
4)
|
Сарқынды суды
тазарту
|
Бейтараптау, флокуляция және с.с. жолымен тазарту, мұнда жүйеден қышқыл суды шығарудан кету мүмкін емес ("Сарқынды суларды тазарту" бөлімін қара)
|
Салымды заттар
(С3) < 20мг/л
Май: < 5мг/л
Ғе: < 10 мг/л 1
Сr: < 0.2мг/л
Ni: < 0.2мг/л 2
Zn: < 2 мг/л
|
5)
|
Эмульсиялар
|
Герметизацияны, құбырларды және т.б. уақтылы тексеру
жолымен ластанулардың алдын
алу, ағып кетулерді есептеу
Эмульсиялардың сапасын тұрақты
бақылау
Қолдану мерзімін арттыру үшін
эмульсияларды тазарту және
қайталама пайдалану жолымен
эмульсияның циркуляциясын
қолдау
Майдың құрамын азайту үшін
пайдаланылған эмульсияны
тазарту, мысалға, ультра сүзу
немесе электролиттік бөлу
жолымен
|
|
6)
|
Прокат және
жұмсарту
|
Ластанған ауаны тұман
аулағыштар көмегімен
тазартумен сору жүйесі
|
Көмірсутектер: 5-15 мг/м 3
|
7)
|
Майсыздандыру
|
Майсыздандыру ерітіндісін
тазарту және қайталама
пайдалану жолымен майсызданды-
рудың тоқтаусыз үдерісі
Тазартудың қолайлы шаралары -
механикалық әдістер және мем-
браналық сүзу
Майдың құрамын төмендету үшін
электролиттік бөлу немесе
ультра сүзу жолымен
пайдаланылған майсыздандыру
ерітіндісін тазарту, бөлінген
майлық фракцияны қайталама
пайдалану, бөлінген суды
төгуге дейін тазарту
(бейтараптау және т.б.)
Түтінді (булануларды)
майсыздандыру және тазарту
үшін сору жүйесі
|
|
8)
|
Күйдіруге
арналған
пештер
|
Тоқтаусыз жұмыс істейтін
пештер үшін NОх шоғырлануын
төмендетін жанарғыларды
қолдану
Регенеративтік және
рекуперативтік жанарғыларды
пайдаланған кезде жану үшін
ауаны алдын ала қыздыру
Шихтаны бөлінген газбен алдын
ала қыздыру
|
Ауаны алдын
ала қыздырмай
NОх-250-400
мг/м 3 ,
3 % О 2 .
NОх үшін жағу
нормасы 60 %
(және СО үшін
87 %)
|
9)
|
Жеткізу/
майландыру
|
Созу қақпақтары және тұман аулағыштар және/немесе электр статистикалық сүзгілер
Электр статистикалық майлау
|
|
10)
|
Түзету және дәнекерлеу
|
Сору қақпақтары және ауаны содан кейін мата сүзгілермен тазарту
|
Шаң: < 5-20 мг/м 3
|
11)
|
Салқындату
(машиналар
және т.б.)
|
Жабық циклде жұмыс істейтін
суды салқындатудың бөлек
жүйелері
|
|
3.
|
Сымды созу
|
1)
|
Ваннада улау
|
Тазарту ваннасының параметрлерін қатаң бақылау:
температура және шоғырлану
Будың жоғары эмиссиялары,
мысалы жылытумен және жоғары
шоғырлануымен тұз қышқылы бар
улау ванналары үшін жаңа және
бар қондырғыларда бүйірлік
соруды орнату, сорылған ауаны
тазарту
|
НСl: 20 мг/м 3
|
2)
|
Улау
|
Каскадтық улау (өндіргіштік >
15 000 тонна созбасын жылына)
немесе
Бос қышқыл фракциясын
қалпына келтіру және улау
қондырғысында қайталама
пайдалану
Пайдаланылған қышқылды сыртқы
қалпына келтіру
Пайдаланылған қышқылды
қайталама екіншілік шикізат
ретінде пайдалану
Қабыршақты қышқылсыз жою,
мысалға, сапаға сәйкестік
жағдайында бөлшектеп
шапшып тазарту көмегімен
Кері ағыспен каскадтық шаю
|
|
3)
|
Құрғақ созу
|
Созу жылдамдығы > 4 м/с созу
машиналарын қоршау (және, егер
қажет болса, экранды сүзгіге
қосу)
|
|
4)
|
Дымқыл созу
|
Созудың майлау майын тазарту
және қайталама пайдалану
Майдың құрамын төмендету
және/немесе қалдықтар көлемін
азайту үшін пайдаланылған
майлауды тазарту, мысалға,
электролиттік эмульсияны
химиялық ыдырату немесе ультра
сүзу жолымен
Пайдаланылған судың
фракциясын тазарту
|
|
5)
|
Құрғақ және дымқыл созу
|
Сумен салқындатудың жабық жүйелері
Сумен салқындатудың тік
ағатын жүйелерін пайдалануды алып тастау
|
|
6)
|
Күйдіру пештері
|
Қорғаныс өнімділік газын жағу
Сымды тұрақты күйдіру:
Күйдіру үдерісін ұтымды
ұйымдастыру және басқару
шаралары
Құрамында Рb бар қалдықтарды
жаңбыр мен қардан қорғаумен
сақтау
Құрамында Рb бар қалдықтарды
түсті металлургияда пайдалану
үшін өңдеу
Шынықты ванналары жұмысының
тұйық схемасы
|
Рb < 5 мг/м 3 , СО <100мг/м 3 ТОС <50мг/м 3
|
4.
|
Қорытындыға үзіліссіз ыстық батыру
|
1)
|
Майсыздандыру
|
Каскадтық майсыздандыру
Майсыздандыратын ерітінділерді
тазарту және жағу;
тазартудың қажетті шаралары -
механикалық әдістер және
мембраналық сүзу
Май құрамының азайту үшін
пайдаланылған майсыздандырғыш
ерітіндісін эмульсияның
электролиттік ыдырауының
немесе ультра сүзу көмегімен
өңдеу;
Бөлінген май фракциясын
қайталама пайдалану;
бөлінген су фракциясын өңдеу
(бейтараптау және т.б.)
Ластанған ауасы бар жабық
резервуарлар және оны
скруббермен немесе тұман
аулағышпен тазарту
Электролитті әкетуді төмендету
үшін сығылатын білікшелерді
пайдалану
|
|
2)
|
Жылулық өңдеу
пештері
|
NOх құрамын төмендететін
жанарғылар
Регенеративтік және
рекуперативтік жанарғылармен
ауаны алдын ала қыздыру
Жолақты алдын ала қыздыру
Жылуды қалпына келтіру үшін
пайдаланылған газды
пайдаланумен буды өндіру
|
Ауаны алдын ала қыздырусыз
NОх - 250-400 мг/м 3 (3%O 2 );
СО 100-200 мг/м 3
|
3)
|
Қорытындыға
батырумен
қорғаныс
жабындыны
жағу
|
Цинк бар қалдықтардың, шлактың
және гартмырыштың (цинк темір
қорытпасы) бөлек жинақталуы
және түсті металлургияда
пайдаланумен қайта өңдеу
|
|
4)
|
Гальваникалық
күйдіру
|
NOх құрамын төмендететін жандырғылар
Жанудың регенеративтік және
рекуперативтік жүйелері
|
Ауаны алдын
ала қыздырусыз
NOх - 250-400
мг/м 3 (3% О 2 )
|
5)
|
Майлау
|
Жолақтарды майлау үшін машиналарды қоршау
Электр статистикалық майлау
|
|
6)
|
Фосфаттау және белсен-
сіздендіру/
хромдау
|
Технологиялық ванналарды қоршау
Фосфаттау үшін ерітіндіні
тазарту және қайталама
пайдалану
Белсенсіздендіру үшін
ерітіндіні тазарту және
қайталама пайдалану
Сығылатын білікшені пайдалану
Сарқынды суларды тазарту үшін
қондырғыда жаттықтыру
клетінде/шынықтыруда жұмсарту
ерітіндісін жинақтау
|
|
7)
|
Сарқынды су
|
Тұндыруды, сүзуді және/немесе
флотациялауды/шөгуді/іріткі-
леуді үйлестірумен пайдаланыл-
ған суды тазарту
Суды тұрақты тазартудың
қолданыста бар қондырғылары
(оларда Zn<4 мг/л қол
жеткізілетін бірегейлер)
|
С3 < 2мг/л
Ғе < 10 мг/л
Zn < 2 мг/л
Ni < 0.2 мг/л
Cr < 0.2 мг/л
Pb < 0.5 мг/л
Sn < 2 мг/л
|
5.
|
Жаймаларды алиттеу (алюминдеу)
|
1)
|
Улау
|
Жабық ванналар және сумен суарумен скрубберді жеделдету, улау үшін скрубберден және ваннадан сарқынды суды тазарту
|
HCl < 30 мг/м 3
|
2)
|
Никельді жабынды
|
Жабық үдеріс, сумен суарумен
скрубберді желдету
|
|
3)
|
Қорытындыға батырумен
жабындыны
жағу
|
Жабынды қалыңдығын бақылау
үшін әуе пышақтар
|
|
4)
|
Майлау
|
Электр статикалық майлау
машиналары
|
|
6.
|
Сымды жабу
|
|
|
1)
|
Улау
|
Қоршалған жабдық немесе
шатырлармен және сорылатын
ауаны тазартумен жабдықталған
жабдықтар
Бір желінің өндіргіштігі
жылына 15 000 тоннадан астам
жаңа қондырғыларда каскадтық
улау
Бос қышқыл фракциясын қалпына
келтіру
Барлық қондырғылар үшін
пайдаланылған қышқылды сыртқы
қалпына келтіру
Пайдаланылған қышқылды
екіншілік шикізат ретінде
қайталама пайдалану
|
HCl - 2-30 мг/м 3
|
2)
|
Суды тұтыну
|
Каскадтық шаю, жаңа және
барлық ірі қондырғыларда суды
тұтынуды төмендету үшін басқа
әдістермен үйлестіру мүмкін
(> 15 000 тонна жылына)
|
|
3)
|
Сарқынды су
|
Физикалық-химиялық өңдеу
жолмен сарқынды суды тазарту
(бейтараптау, флокуляциялау
және т.б.)
|
С3 < 20мг/л
Ғе: < 10мг/л
Zn: < 2мг/л
Ni: < 0.2мг/л
Сr < 0.2 мг/л
Рb: < 0.5мг/л
Sn: < 2мг/л
|
4)
|
Қождамалау
|
Темірді тасымалдауды
төмендетуге және ванналарды
ұстауға бағытталған өндірісті
ұтымды ұйымдастыру және
үдерісті басқару
Шлакты ванналарды жергілікті
қалпына келтіру (темірдің
бүйірлік фракциясын алып
тастау)
Қождаманың пайдаланылған
ерітіндісін сыртқы қайта
кәдеге жарату
|
|
7.
|
Цинктеу (гальванизациялау)
|
1)
|
Майсыздандыру
|
Егер бөлшектер майдан толық
бос болмаса, майсыздандыру
тәсілдерін анықтау
Тиімділікті арттыру үшін
ваннаны оңтайлы, мысалға
араластыру жолымен пайдалану
Әрекетін көтеру үшін
майсыздандыру ерітінділерін
тазарту (беткі қабатын алу,
центрифугалау және т.б.) және
қайта циркуляция, май тұлбасын
қайталама пайдалану немесе
бактериялардың көмегімен
орында тазартумен
(майсыздандыру ерітіндісінен
майларды алып тастау)
"биологиялық майсыздандыру"
|
|
2)
|
Улау + жабындыны химиялық улату
|
"Араластырылған"
сұйықтықтардан қалпына келтіру
үдерісі жүзеге асырылмаса,
(орында немесе бөгде
мамандандырылған жеткізушілер
арқылы) бөлек улау және улату
Пайдаланылған улату
ерітіндісін пайдалану (сыртқы
немесе ішкі, мысалға,
қождамаланатын қоспаны қалпына
келтіру үшін)
Қиыстырылған улау және
химиялық улату жағдайында
"араластырылған"
сұйықтықтардан қасиеттерінің
мәндерін қалпына келтіру,
мысалға, қождамаларды өндіру,
қышқылды қалпына келтіру және
гальванизацияда қайталама
пайдалану үшін немесе басқа
бейорганикалық химикаттарды
алу үшін пайдалану
|
|
3)
|
Тұз
қышқылымен
улау
|
Пайдаланылған улау
ерітіндісінен бос қышқыл
фракциясын қалпына келтіру
немесе улау ерітіндісін сыртқы
қалпына келтіру
Қышқылдан мырышты алып тастау
Қождамаларды өндіру үшін
пайдаланылған улау ерітіндісін
пайдалану
Бейтараптау үшін пайдаланылған
улау ерітіндісін пайдалануды
алып тастау
Эмульсияны бөлу үшін
пайдаланылған улау ерітіндісін
пайдалануды алып тастау
|
НСl - 2-30 мг/м 3
|
