Орман тұқымдарын дайындау, қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану және олардың сапасына бақылау жасау қағидаларын бекіту туралы

Күшін жойған

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 23 желтоқсандағы № 1590 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 4 қыркүйектегі № 745 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 04.09.2015 № 745 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

РҚАО-ның ескертпесі.
ҚР мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату мәселелері бойынша 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ Заңына сәйкес ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 27 қаңтардағы № 18-02/44 бұйрығын қараңыз.

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 шілдедегі Орман кодексінің 12-бабының 17-16) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.
1. Қоса беріліп отырған Орман тұқымдарын дайындау, қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану және олардың сапасына бақылау жасау қағидалары бекітілсін.
Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.
2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2011 жылғы 23 желтоқсандағы
№ 1590 қаулысымен
бекітілген

Орман тұқымдарын дайындау, қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану және олардың сапасына бақылау жасау қағидалары

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

1. Жалпы ережелер

1. Осы Орман тұқымдарын дайындау, қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану және олардың сапасына бақылау жасау қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 шілдедегі Орман кодексінің 12-бабының 17-16) тармақшасына сәйкес әзірленді және орман тұқымдарын дайындау, қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану және олардың сапасына бақылау жасау тәртібін айқындайды.
Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.
2. Орман тұқымдарын дайындауды, өңдеуді және сақтауды олардың селекциялық: сортты, жақсартылған, қалыпты санаттары бойынша мемлекеттік орман иеленушілері бөлек жүзеге асырады.
3. Орман тұқымдарының, ал кейіннен отырғызу материалының және өсірілген жасанды орман екпелерінің шығу тегі мен генетикалық сапасының жойылуына жол бермеу мақсатында орман тұқымдарын дайындау, өңдеу және сақтау біртекті партиялармен жүзеге асырылады.

2. Орман тұқымдарын дайындау тәртібі

Ескерту. 2-бөлімнің тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

4. Орман тұқымдарын дайындау тұрақты орман тұқым базасы объектiлерiнде жүзеге асырылады, ал олар жетiспеген жағдайда қалыпты екпелерде дайындауға жол берiледi.
5. Орман тұқымдарын дайындау кезінде:
1) орман тұқымдарының аудандастырылуын сақтау және орман тұқымдарын орман өсіру жағдайларына сәйкес пайдалануға кепілдік беретін түрлер бойынша орман тұқымдарының бөлек жиналуын қамтамасыз ету;
2) орман тұқымдарының жоғары сапалы болуы тән Базасының жеміс беретін объектілерінде орман тұқымдарының барынша көп жиналуын қамтамасыз ету;
3) орман тұқымдарын дайындауды бір текке жататын алуан түрлер бірге өскен жағдайда түрлері бойынша бөлек, ал фенологиялық нысандары анық байқалатын ағаш түрлерінің тұқымы үшін - осы нысандар бойынша бөлек жүргізу қажет.
Ескерту. 5-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.
6. Орман иеленушілер мен орман пайдаланушылар орман тұқымдары жаппай пісіп-жетілмей тұрып олардың шығымдылығын анықтау мақсатында орман тұқымдарын жинауға арналған барлық жеміс беретін объектілерге алдын ала тексеру жүргізеді. Үстіміздегі жылы орман тұқымдарын жинау үшін белгіленген жеміс беретін объектілердің орналасуы және жинау мерзімі жайында орман иеленушілер 15 күнтізбелік күн бұрын орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру мен орман өсiру саласындағы уәкілетті органның аумақтық органдарын жазбаша хабардар етеді.
7. Орман тұқымдарының күтілетін өніміне болжам жасау осы Қағидалардың 1-қосымшасына сәйкес көзбен байқап көру әдісімен жүргізіледі.
8. Себу сапасы жоғары орман тұқымдарын алу үшін жаппай дайындаудың алдында орман тұқымдарын бақылау мақсатында жинау мен олардың себу сапасын анықтау өткізіледі. Орман тұқымдарын ұшарбасының әр қабатынан осы Қағидалардың 2-қосымшасына сәйкес орташа үлгінің мөлшерлі салмағы көлемінде жинайды.
9. Орман тұқымдарын бақылау мақсатында жинау және дайындау осы Қағидалардың 3-қосымшасында көрсетілген мерзімде олар толық піскеннен кейін жүзеге асырылады.
10. Орман тұқымдары дайындау өсіп тұрған, кесілген ағаштар мен бұталардан, сондай-ақ жер бетінен (шашылып қалған тұқымдар) дайындалады.
11. Орман тұқымдарын дайындау кезінде оларды есепке алу жүргізіледі және осы Қағидалардың 4-қосымшасына сәйкес белгіленген нысан бойынша орман тұқымдарын есепке алу кітабы толтырылады.

3. Орман тұқымдарын өңдеу тәртібі

Ескерту. 3-бөлімнің тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

12. Қылқан жапырақты ағаштардың орман тұқымдарын өңдеудің толық циклы: бүрлерді іріктемелеуді, бүрлерден тұқымдарды ажыратып алуды, тұқымдарды қанатсыздандыруды, оларды қоспалардан тазартуды, сұрыптауды, іріктеуді және ауа құрғақ жай-күйіне (ылғалдығы 12-15%) дейін кептіруді қосады.
13. Жапырақты ағаш түрлерінің құрғақ жемістерін жинап алғаннан кейін шіріп кетпеуі үшін оларды ауа құрғақ ахуалдығына дейін кептіреді.
14. Жапырақты ағаш түрлерінің шырынды жемістерін бұзылып кетпес үшін тұқымын ажыратып алу мақсатында өңдеуге жіберіледі. Жеміс етінен ажыратылған орман тұқымдары ауа құрғақ ахуалдығына дейін кептіріледі.
15. Орман тұқымдарын өңдеудің ерекшеліктері осы Қағидалардың 5-қосымшасында келтірілген.
16. Орман тұқымдарын өңдеу үдерісіне тұқымдарының сапасын бағалау кіреді, ол орташа үлгісін талдау негізінде жүзеге асырылады.
17. Тұқымның орташа үлгісін орман тұқымдарының қалыптастырылған партиясынан үлгілер сұрыптау және бастапқы үлгіні құрау жолымен алады.
18. Осы Қағидалардың 6, 7 және 8-қосымшаларына сәйкес паспорттары, заттаңбалары және орта үлгілерді іріктеу актілерімен сұрыптап алынған орман тұқымдарының орташа үлгілерін орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру мен орман өсiру саласындағы уәкілетті органның мамандандырылған ұйымына (бұдан әрі – мамандандырылған ұйым) тұқымдарының себу сапасын анықтау үшін жібереді.
19. Тұқым партиясын қалыптастырудың, үлгілерді сұрыптаудың және орташа үлгіні құраудың ерекшеліктері осы Қағидалардың 9-қосымшасында келтірілген.

4. Орман тұқымдарын сақтау тәртібі

Ескерту. 4-бөлімнің тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

20. Егістік мақсаттағы арналған орман тұқымдары арнайы қоймаларда (тұқым қоймаларында), ал олар болмаған кезде - осыған лайықталған құрғақ үй-жайларда осы Қағидалардың 5-қосымшасында көрсетілген ерекшеліктерге сәйкес сақталады.
21. Орман тұқымдарын сақтайтын үй-жайлар ауа сору-тарту желдеткіштерімен, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы мен температурасын тіркеуге арналған приборлармен жабдықталады. Бұл ретте үй-жай ішіндегі ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 70%-дан аспауға тиіс. Үй-жай тұқым сақтайтын қажетті ыдыспен және үлгілер сұрыптауға арналған құрал-сайманмен қамтамасыз етіледі.
22. Орман тұқымдарын цемент, асфальт, тас немесе жер едендерде ашық күйінде сақтауға, сондай-ақ тұқымды қант, тұз және химиялық препараттар салынған ыдыстарда сақтауға болмайды.
23. Қоймаларда тұқым сақтауға қатысы жоқ бөтен заттарды, материалдарды және мүкәммалды сақтауға болмайды.

5. Орман тұқымдарын пайдалану тәртібі

Ескерту. 5-бөлімнің тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

24. Орман тұқымдарын пайдалану ормандарды молықтыру мен орман өсіру кезінде тұқымдарды пайдаланудың географиялық және экологиялық аймағын (пайдалану шекарасын) регламенттейтін орман тұқымдарын аудандастырумен қатаң сәйкес жүзеге асырылады.
25. Ормандар себуге және отырғызу материалын өсіруге арналған барлық орман тұқымдары олардың себу қасиеттерін айқындауға жатады.
26. Орман тұқымдарының себу сапасын олардың ұлттық стандарттарға, техникалық шарттарға және себу үшін іске асыруға және пайдалануға жататын орман тұқым шаруашылығы бойынша басқа да нормативтік құжаттарға сәйкестігін айқындауды мамандандырылған ұйымдар жүзеге асырады.
Ескерту. 26-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 23.07.2013 № 735 қаулысымен.
27. Тұқымдардың себу сапасы айқындалып, оларға мамандандырылған ұйымның оң қорытындысы алынғаннан кейін олар пайдалануға жіберіледі.
28. Мамандандырылған ұйымның теріс қорытындысы алынған тұқымдар ормандар себу және отырғызу материалын өсіру үшін пайдалануға жіберілмейді.

6. Орман тұқымдарын дайындау, өңдеу, сақтау және пайдалану сапасына бақылау жүргізу тәртібі

29. Орман тұқымдарын дайындау, өңдеу, сақтау, пайдалану сапасына бақылау жасауды орман қорын қорғау, күзеті, пайдалану, ормандарды молықтыру мен орман өсіру саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) мен оның аумақтық органдары (бұдан әрі – аумақтық орган) тексеру нысанында жүзеге асырады.
30. Тексеру ол жүргізілетін орынға барып, мемлекеттік орман иеленуші өкілінің қатысуымен жүзеге асырылады, бұл ретте орман тұқымдарын дайындау, өңдеу, сақтау және пайдалану жөнінде жүргізілетін іс-шаралардың осы Қағидаларға және Қазақстан Республикасы Орман кодексінде көзделген талаптарға сәйкестігі анықталады.
31. Тексеру жүргізу кезінде мемлекеттік орман иеленушілер уәкілетті органның немесе аумақтық органдардың лауазымды тұлғаларына қажетті материалдар ұсынады, туындайтын мәселелер бойынша жазбаша түсініктемелер береді, сондай-ақ орман тұқымдарын дайындау, өңдеу, сақтау, пайдалану жүзеге асырылатын орынға олармен бірге барады.
32. Жүргізілген тексеру нәтижелері бойынша уәкілетті органның немесе аумақтық органның лауазымды тұлғасы осы Қағидаларға 10-қосымшаға сәйкес нысан бойынша оның нәтижелері туралы Акт жасалады.
33. Тексеру анықтаған бұзушылықтар бойынша мемлекеттік орман иеленушіге қолданыстағы заңнамада көзделген шаралар қолданылады.

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
1-қосымша

Орман тұқымдарының күтілетін өнімін көз мөлшерімен бағалау шәкілі

Ескерту. 1-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

(В.Г.Каппер бойынша)

Гүлдену және жеміс беру баллы	Балл сипаттамасы
1	2
Ағаш тұқымдылар үшін
0	Гүлденбеген және өнім бермеген
1	Тым нашар гүлденген немесе тым нашар өнім берген (орман шетінде өсіп тұрған ағаштарда, жеке дара тұрған ағаштарда гүлдері, бүршіктері немесе жемістері аз мөлшерде және алқаағаштарда болымсыз мөлшерде)
2	Нашар гүлденген және нашар өнім берген (еркін тұрған ағаштарда және орман шетінде өсіп тұрған ағаштарда айтарлықтай қанағаттанарлық дәрежеде және біркелкі гүлденуі немесе жеміс беруі байқалады және алқаағаштарда - нашар)
3	Гүлденуі орташа немесе өнім беруі орташа (еркін тұрған ағаштарда және орман шетінде өсіп тұрған ағаштарда гүлденуі немесе жеміс беруі айтарлықтай елеулі мөлшерде, орта жастағы және пісіп-жетілген алқаағаштарда – қанағаттанарлық)
4	Жақсы гүлденген немесе жақсы өнім берген (еркін тұрған ағаштарда және орман шетінде өсіп тұрған ағаштарда гүлденуі немесе жеміс беруі мол, орта жастағы және пісіп-жетілген алқаағаштарда – жақсы)
5	Тым жақсы гүлденген немесе тым жақсы өнім берген (еркін тұрған ағаштарда және орман шетінде өсіп тұрған ағаштарда, сондай-ақ орта жастағы және пісіп-жетілген алқаағаштарда гүлденуі немесе жеміс беруі - мол)
Бұталар үшін
1	Нашар гүлденген немесе жеміс берген (гүлдер немесе жемістер бірлі-жарым күйінде кездеседі)
2	Гүлденуі немесе жеміс беруі орташа (шамамен тең жартысында гүлдер немесе жемістер жеткілікті мөлшерде)
3	Жақсы гүлденген немесе жеміс берген (басым көпшілігі немесе іс жүзінде барлық бұталар молынан гүлденеді немесе жеміс береді)

Ескертпе:

1. Бірыңғай шәкіл бойынша жаппай тұқым дайындау үшін пайдаланылатын селекциялық санаты әртүрлі барлық жеміс беретін екпелерде алдын ала тексеру жүргізіледі.
2. Орман тұқымдарының күтілетін өнімін болжау алдын ала бөлінген көлемі кемінде 0,25 га сынақ алаңқайларында көзбен шолып-байқау әдісімен жүргізіледі.

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
2-қосымша

Орташа үлгінің массасы

Ескерту. 2-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

р/с №	Түр атауы	Бір үлгі іріктеп алынатын партияның ең жоғары массасы, кг	Орташа үлгінің массасы, г
1	2	3	4
1	Кәдімгі өрік Armeniaca vulgaris Lam.	500	2500
2	Бұталы тұшақұрай Amorpha fruticosa	100	100
3	Кәдімгі бөріқарақат Berberis vulgaris L.	100	100
4	Салпыншақ қайың (қотыр қайың) Betula pendula Roth (B.verucosa Ehrh.)	75	25
5	Шығыс биотасы (Biota orientalis Endl)	100	150
6	Кәдімгі қынаағаш Ligustrus vulgare L.	100	200
7	Кәдімгі долана Crataegus oxyacanth L.	100	300
8	Бұталы шие Cerasus fruticosa (Pall.) G. woron	200	400
9	Кәдімгі шие Cerasus vulgaris Mill.	400	500
10	Жылтыр шегірін Ulmus laevis Pall.	100	50
11	Жербауырлы шегіршін Ulmus pinnato-ramosa Dieck.	100	75
12	Үш тікенді қарамала (Gleditsia triacanthos L.)	400	500
13	Кәдімгі алмұрт Pirus communis L.	100	150
14	Сәнтал, көрік тал Cornus sanguinea L.	200	300
15	Жүзгін Calligonum	200	500
16	Кәдімгі емен Quercus robur L.	5000	2500
17	Кәдімгі шырша Picea abies (L.) Karst.	50	50
18	Сібір шыршасы Picea obovata Lebed.	50	50
19	Шренк шыршасы Picea Schrenkiana Fet. M	50	75
20	Кәдімгі ұшқат Lonicera xylosteum L.	50	50
21	Татар ұшқаты Lonicera tatarica L.	50	50
22	Кәдімгі шәңгіш Viburnum opulus L.	200	150
23	Сары қараған Caragana arborescens Lam.	100	200
24	Ақ үйеңкі Acer pseudoplatanus L.	300	500
25	Сүйір жапырақты үйеңкі платановидный Acer platanoides L.	300	500
26	Дала үйеңкісі Acer campestre L.	200	300
27	Татар үйеңкісі Acer tatarucum L.	200	300
28	Ат талшыны Aesculus hippocastanum L.	2000	3500
29	Ірі жапырақты жөке Tilia platyphyllos Scop.	300	500
30	Ұсақ жапырақты жөке Tilia cordata Mill.	200	300
31	Сібір балқарағайы Larix sibirica Ledeb.	50	75
32	Жіңішке жапырақты жиде Elaeagnus angustifolia L.	200	500
33	Виргин аршасы Juniperus virginiana L.	100	200
34	Кәдімгі арша Juniperus communis L.	100	150
35	Қарашайыр шырғанақ Hippophae ramnoides L.	100	150
36	Грек жаңғағы Огпдфты купшф Дю	1000	5500
37	Кәдімгі шабдал Persica vulgaris Mill	1000	2500
38	Сібір самырсыны Adies sibirica Ltdeb	100	100
39	Ақ қараған Robinia pseudoacacia L.	100	150
40	Итраушан Rosa canina L.	100	150
41	Кәдімгі шетен Sorbus aucuparica L.	50	25
42	Ақ сексеуіл Haloxulon persicum Bge.	500	50
43	Қара сексеуіл Haloxulon apillum	500	50
44	Жалқын Cotinus coggygria Scop.	75	75
45	Тікенді қараөрік Prunus spinosa L.	400	750
46	Соғды қара өрігі Prunus divarigata Ldb.	500	1500
47	Сары қарақат Ribes aurerum pursh	30	30
48	Палецк сараңы (Палецк шеркезі) Salsola paletzkiana Litv.	500	100
49	Шеркез сараңы Salsola richteri (Moq.)	500	100
50	Самырсын қарағай Pinus sibirika Du Tour	500	1000
51	Кәдімгі қарағай Pinus silvestris L.	50	50
52	Батыс бозаршасы Tuja occIdentalis L.	30	25
53	Ақ тұт Morus alba L.	30	30
54	Қаратұт Morus nigra L.	30	25
55	Орман алмасы Malus silvestris (L.) Mill.	100	150
56	Паллас немесе сібір алмасы Malus pallasiana Juz.	75	50
57	Жасыл шаған Fraxinus lanceolata Borkh.	200	300
58	Кәдімгі шаған Flaxinus excelsior L.	200	400
59	Соғды шағаны Fraxinus sogoliana Bge	200	300

Ескертпе:
1. Ең жоғары массаның 1/25 бөлігін құрайтын тұқым партиясы шағын партия деп есептеледі.
2. Массасы бойынша шағын партиядан орташа үлгі үшін белгіленген массаның жартысын құрайтын тұқым үлгісі іріктеп алынады.
3. Бір түр тұқымдары партияларының массасы бойынша шағын бірнеше партияны араластыруға болмайды және олардан бір орташа үлгі іріктеп алуға жол берілмейді.
4. Артықшылығы бар ағаштардан және ерекше бағалы тұқымды ағаштарынан жиналған тұқымдар үшін орташа үлгілердің белгіленген массасын сақтамауға болады.

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
3-қосымша

Қазақстандағы негізгі ағаш және бұта тұқымдыларының гүлдеу, пісіп-жетілу және олардың жемістерін, бүрлерін және тұқымдарын жинау күнпарағы

Ескерту. 3-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

Р/с №	Түр атаулары	Уақыты (айлар)
		гүлдеуі	пісуі	жиналуы	піскен жеміс пен бүрдің түр-түсі
1	2	3	4	5	6
Қылқан жапырақтылар
1	Сібір шыршасы	Ү-VI	ҮІІІ	ҮІІІ-ІХ	құба
2	Шренка шыршасы	Ү	ІХ	ІХ	қоңыр жылтыр
3	Сібір балқарағайы	IҮ-V	ҮІІІ-ІХ	ҮІІІ-ІХ	ашық-сары немесе қоңыр-сары
4	Кәдімгі арша	IV-V	IX	IX-X	қара-көкшіл
5	Зеравшан аршасы	IV-V	IX	X	қара-қошқыл
6	Түркістан аршасы	IV-V	VII	IX	жылтыр қара
7	Сібір самырсыны	Ү-ҮІ	ҮІІІ-ІХ	ІХ-Х	құба, ашық-құба
8	Сібір балқарағайы	VI	VІІІ-ІХ	ІХ	сұр-қоңыр
9	Кәдімгі қарағай	V-VІ	ІХ-Х	Х-ІІІ	сұр, сұр-құба, қара-қоңыр, қызғылт қоңыр
10	Батыс бозаршасы	ІV-V	ІХ-Х	ІХ-Х	сұр-қоңыр, қара-қоңыр
Жалпақ жапырақтылар
11	Кәдімгі өрік	ІІІ-ІҮ	ҮІ-ҮІІІ	ҮІ-ҮІІІ	қызыл-сары
12	Ақ қараған немесе ақ инеш	Ү-ҮІ	ІХ	IX-XII	қоңырлау-сары
13	Сары қараған	Ү-ҮІ	ҮІ-ҮІІ	ҮІ-ҮІІ	сары-құба
14	Тушақұрай	ҮІ-ҮІІ	ІХ-Х	ІХ-Х	қоңырлау
15	Салпыншақ қайың	IҮ	ҮІІ-VIII	ҮІІ-VIII	сары-жасыл, сары-қоңыр
16	Кәдімгі қынаағаш	Ү-ҮІ	ҮІІІ-ІХ	ІХ-ХІ	қара, жылтыр
17	Кәдімгі долана	Ү-ҮІ	ҮІІІ	ҮІІІ	құба-қызыл, сары
18	Кәдімгі аюбадам	Ү	ҮІІ-ҮІІІ	ҮІІІ	қызыл, қызғылт-сары
19	Дала шиесі	Ү	ҮІІ	ҮІІ	қызыл
20	Жылтыр шегіршін	III-ІҮ	V	V	сұр
21	Кішкі жапырақты шегіршін	III-ІҮ	ІҮ-Ү	ІҮ-Ү	құм түсті
22	Кәдімгі қарала	Ү-ҮІ	ІХ-Х	IX-XII	қара-қоңыр, жылтыр
23	Алмұрт	ІҮ-Ү	ҮІІІ-Х	ҮІІІ-Х	көк-жасыл
24	Сәнтал, көріктал	ҮІ	ІХ	ІХ-Х	қара
25	Емен	ІҮ-Ү	ІХ-Х	ІХ-Х	қара-қоңыр, жылтыр
26	Кәдімгі ұшқат	Ү-ҮІ	ҮІІІ-ІХ	ҮІІІ-ІХ	қою-қызыл
27	Татар ұшқаты	Ү-ҮІ	ҮІІ-ҮІІІ	VІІ-ҮІІІ	ақшыл-қызғылт, шымқай-қызыл
28	Ақ тал	ІҮ-Ү	V-VІ	V-VІ	сары-қоңырлау
29	Шәңгіш	Ү-ҮІ	ІХ	ІХ	ашық-қызыл
30	Сәнағаш	ҮІ-ҮІІ	ІХ-Х	ІХ-ХІ	құба
31	Сүйір жапырақты үйеңкі	ІҮ-Ү	ІХ	ІХ-Х	құба-қоңыр
32	Дала үйеңкісі	ІҮ-Ү	ҮІІІ-ІХ	ІХ-Х	жасыл-құба, қоңыр-құба
33	Татар үйеңкісі	Ү-ҮІ	ҮІІІ-ІХ	ІХ-Х	сары-қызыл, құба-қызыл
34	Ат талшыны	Ү-ҮІ	ІХ-Х	ІХ-Х	жасыл, жылтыр қоңыр
35	Үлкен жапырақты жөке	ҮІ-ҮІІ	ІХ-Х	ІХ-Х	қара-сұр
36	Кіші жапырақты жөке	ҮІ-ҮІІ	ІХ-Х	IX-XII	құба-қоңыр
37	Жіңішке жапырақты жөке	Ү-ҮІ	ІХ-Х	ІХ-Х	ақшыл
38	Шырғанақ	ІҮ-Ү	ҮІІІ-ІХ	ІХ-Х	қызыл, қызғылт сары құба
39	Грек жаңғағы	ІҮ-Ү	ҮІІІ-Х	ІХ-Х	сары құба, ақшыл-қоңыр
40	Жабысқақ қандыағаш	ІІІ-ІҮ	Х-ХІ	Х-ХІ	қызыл-құба
41	Кәдімгі шабдал	ІҮ	ҮІІ-ІХ	ҮІІ-ІХ	сары-қызғылт барқыт түсті
42	Итті раушан	Ү-ҮІ	ІХ-Х	Х	қызғылт-сары, қызыл
43	Кәдімгі шетен	Ү-ҮІ	ҮІІІ-ІХ	ІХ-Х	қызғылт-сары
44	Ақ сексеуіл	ІІІ-ІҮ	Х	Х	ашық-сары, ашық
45	Қара сексеуіл	ІІІ-ІҮ	Х	Х	сұр
46	Жалқын	Ү-ҮІ	ҮІ-ҮІІ	ҮІ-ҮІІ	сұр-қоңырлау
47	Тікенді қараөрік	ІІІ-ІҮ	ҮІІ-ІХ	ҮІІ-ІХ	қара-көк
48	Соғды қараөрік	ІІІ-ІҮ	ҮІІІ-ІХ	ҮІІІ-ІХ	күргін, сары-жасыл, қызылшие
49	Сары қарақат	Ү	ҮІІ	ҮІІ	қара-күнгін
50	Қара қарақат	Ү	ҮІІ	ҮІІ	қара
51	Шығыс сораңы	ҮІ-ҮІІ	Х	Х-ХІ	сұр
52	Рихтер сораңы	ҮІ-ҮІІ	Х	Х-ХІ	сұр-күміс
53	Бальзам терегі	ІҮ-Ү	ҮІ	ҮІ	жасыл-құба
54	Ақ терек	ІІІ-ІҮ	Ү-ҮІ	Ү-ҮІ	ашық-жасыл
55	Қара терек	ІҮ	Ү-ҮІ	Ү-ҮІ	жасыл
56	Батыс бозаршасы	ІҮ-Ү	ІХ-Х	ІХ-Х	ақшыл-сары
57	Ақ тұт	Ү	Ү-ҮІІ	Ү-ҮІІ	ақ, жасылды-ақ
58	Қаратұт	Ү	ҮІ-ҮІІ	ҮІ-ҮІІ	қара-қызыл, қара-сия
59	Жасыл шаған	ІҮ-Ү	ІХ	ІХ-Х	құба
60	Кәдімгі шаған	ІҮ-Ү	ҮІІІ-ІХ	ІХ-ХІ	жасыл-құба
61	Соғды шағаны	ІҮ-Ү	ІХ	ІХ-Х	құба

Ескертпе:
1. Күнтізбеде жаппай гүлденуінің және жемістердің (бүрлердің) пісуінің мөлшерлі мерзімдері көрсетілген, олар қолайсыз жағдайларда кешірек басталуы мүмкін. Тұқым жинау үшін сондай-ақ болжамды мерзімдер келтірілген. Сары қараған, қайың, терек пен көкталдың жемістері мен сырғаларын толық піспей тұрып біраз ертелеу жинайды, өйткені піскеннен кейін тұқымдар тез шашылып қалады.
2. Кәдімгі шағанның, қабыржықтың және итмұрынның жемістерінде тұқымды себуге неғұрлым ойдағыдай әзірлеу үшін біраз піспеген күйінде жинаған жақсы.

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
4-қосымша

Орман тұқымдарын есепке алу кітабы

Ескерту. 4-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

Орман тұқымы _____________________ түр атауы

Осы тұқым партиясы паспортының № және толтырылған күні	Тұқымның дайындалған жері (алынған) орман тұқым ауданының, кіші ауданының индексі, шаруашылығы, орманшылығы	Тұқым массасы, кг	Тұқымның селекциялық санаты (сорты, жақсартылған, жақсы)	Тұқым сапасы
				Тұқым сапасы туралы құжаттың толтырылған № және күні	Тұқым сапасы туралы құжаттың қолданылу мерзімі
1	2	3	4	5	6

кестенің жалғасы

Тұқым сапасы	Тұқымның шығымы, кг			Жыл басына кондициялы тұқымдардың қалдығы, кг
Сапа сыныбы, өнгіштігі % (сапалығы, өміршеңдігі)	Тұқымның жұмсалуы немесе есептен шығарылуы туралы құжаттың № және күні	Жұмсалғаны барлығы, оның ішінде өткізілді	Есептен шығарылды (кондициялы емес)
7	8	9	10	11

Ескертпе: Орман тұқымдарын есепке алу кітабы нөмірленуге, жіппен байлануға және тұқым дайындаушы орман иеленушінің (орман пайдаланушының) мөрімен куәландырылуға тиіс.

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
5-қосымша

Ағаштар мен бұталардың алуан түрлерінің бүрлерін, жемістерін және тұқымдарын жинау, өңдеу және сақтау ерекшеліктері

Ескерту. 5-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

р/с №	Бүрлер мен жемістерді жинау	Бүрлер мен жемістерді өңдеу. Тұқым тазалау	Жалпы массадан бүрлер мен жемістерден тұқым шығымы, %	Тұқым сақтау
				Сақтау тәсілдері	Сақтау мерзімі, жыл	Тұқымның оңтайлы ылғалдылығы %
1	2	3	4	5	6	7
Сібір шыршасы, Шренк немесе Тянь-Шань шыршасы
1	Бүрлерді олар селекциялық тұқым шаруашылығы объектілерінде, сондай-ақ қалыпты алқа ағаштарда өсіп тұрған ағаштардан қоңыр түске боялған кезінде жинайды, УОТУ-лерде және кеспе ағаштарда бүрлерді кесілген ағаштардан жинауға болады.	Тұқымдарды бүрлерден бүркептіргіштерде 30-40оС температурада бүрлер ашыла бастағанға дейін және одан кейін олар толық ашылғанға дейін 45 С аспайтын температура жағдайында алады. Бүрлерді күн бүркептіргіштерінде кептіруге болады. Алынған тұқым қанатсыздандырғыштарда, тұқым тазарту машиналарында, суға шаю тәсілімен немесе қолмен қанатсыздандырылады, ал содан соң елеуіштерде немесе жел өтіне қолмен желдетіледі.	2-4	Бітеу жабылатын шыны шөлмектерде, сиымдылығы 25 л дейін металл немесе полиэтилен құтыларда	3-4	6-7,5
Сібір балқарағайы
2	Бүрлерді тұқым толық піскенге дейін 15-20 күнтізбелік күн қалғанда негізінен селекциялық тұқым объектілерінде және қалыпты алқа ағаштардан Бүрлерді қолмен жұлып алады, бүр алғыштармен тарайды, жеңіл ағаш таяқтармен сабалайды. Бүрлерді УОТУ-лерде кесілген ағаштардан және кеспеағаштарда қалыпты алқаағаштардан жинауға болады.	Тұқымдарды бүрлерден бүркептіргештерде 30-40оС температурада алдын ала кептірілген бүрлерден алғашқы бүрлер ашыла бастағанға дейін және одан кейін олар толық ашылғанға дейін 45 С аспайтын температура жағдайында алады. Бүрлерді күн бүркептіргіштерінде кептіруге болады. Алынған тұқым қанатсыздандырғыштарда, тұқым тазарту машиналарында, суға шаю тәсілімен немесе қолмен қанатсыздандырылады, ал содан соң елеуіштерде немесе жел өтіне қолмен желдетіледі.	4-6	Бітеу жабылатын шыны шөлмектерде, сиымдылығы 25 л дейін металл немесе полиэтилен құтыларда	4-5	8-9
Кәдімгі арша, зеравшан, түркістан және басқа да аршалары
3	Бүржидектерді піскеннен кейін (өзіне тән бояуы болады) үсік басталмай тұрып қолмен жинайды. Үсіктен кейін бүржидектер жерге түсе бастайды.	Бүржидектерді 3-4 күнтізбелік күн суға немесе марганец қышқылы калийдің 0,5% ерітіндісіне салып қояды, содан соң ағаш ыдыста ағаш оқтаулармен ұнтақтайды немесе кедір-бұдыр екі тақтайдың арасына салып, електе немесе тұқым тазарту машиналарында үгітеді. Содан кейін тұқымды сумен шайып, електерге 1,5-2 см. қалыңдықта жайып кептіреді.	8-10	бұл да	2-3
Сібір майқарағайы
4	Бүрлерді селекциялық тұқым шаруашылығы объектілерінде және қалыпты алқаағаштарда өсіп тұрған ағаштардан ұшар бастардың оңтүстік секторларда олар өзіне тән түске боялып, ішінара шашыла бастаған кезде жинайды. Кеспеағаштарда бүрлерді кесілген ағаштардан жинауға болады.	Бүрлер жақсы пісу үшін оларды жақсы желдетілетін бөлмелерге шашып қойып, күніне 1-2 рет араластырады. Тұқымды бүрлерден машинада алу ұсынылады. Машина болмаған жағдайда ашылған бүрлерді қаптарда қолмен үгітеді, тұқымды қабыршақтардан және өзектерден електерде ажыратады, қанатсыздандырады және желдетеді.	20	Бітеу жабылатын шыны шөлмектерде, сиымдылығы 25 л дейін металл немесе полиэтилен құтыларда	2	11-12
Сібір самырсын қарағайы (сібір самырсыны)
5	Бүрлерді (піскен) жинауды өсіп тұрған ағаштардан оларды сырқпен сілку немесе бұтақтарын таяқпен сабалау арқылы жүргізеді. Өнім мол болған жылдары бүрді жерден қар еріп кеткеннен кейін де жинайды.	Бүрлерді ұсақтайды және тұқымдарды үгіту аппараты бар машиналарда қоспалардан тазартады. Машина болмаған жағдайда бүрлерді ағаш үгіткіш терде ұсақтайды, қисық таяқтармен ұнтақтайды. Тұқымды електерде тазартады. Дайындалған тұқымдарды 10-15 см қалыңдықпен күн көзінде кептіреді. Көп тұқымды астық кептіргештерді кептіруге болады	Сібір самырсын қарағайы – 24-25	Құрғақ, салқын үй-жайларда жәшіктерде, қоймаларда, қамбаларда. Шұңқырларда, траншеяларда құмқабаттарын төгу арқылы сақтайды.	1 2	12-16 -
Кәдімгі қарағай
6	Бүрлерді ТОТБ объектілерінде және қалыпты алқаағаштарда өсіп тұрған ағаштардан қыркүйек-қазанда (ерте жинау) және қарашадан наурызға дейін жинайды. УОТУ мен үстіміздегі жылғы кеспеағаштарда кесілген ағаштардан жинауға болады.	Тұқымды бүрлерден бүркептіргіштерде 50-60 оС температурада ажыратып алады. Ерте жиналған бүрлер толық пісуі үшін оларды жақсы желдетілетін жерлерге 1-2 ай қояды, мезгіл-мезгіл араластырып тұрады және сақтауға қойылған соң 1-3 айдан кешіктірмей өңдейді. Тұқымдарды механикалық тәсілмен немесе су бүрку арқылы қанатсыздандырады және сұрыптайды.	1	Бітеу жабылатын шыны шөлмектерде, сиымдылығы 25 л дейін металл немесе полиэтилен құтыларда	5-6	6-7,8
Батыс бозаршасы
7	Бүрлерді піскен кезінде өсіп тұрған ағаштардан бірден жинайды	Бүрлерді құрғақ үй-жайда жерге жайып брезентте немесе сөрелерде кептіреді және тұқым тез түсу үшін араластырады.	4-10	бұл да	2-3	-
Кәдімгі өрік
8	Жемістерін піскен кезінде бұтақтарынан қолмен үзіп алып немесе (жаппай піскен кезде) жерге төселген төсеніштерге сілку арқылы жинайды.	Тұқымның шағын партияларын дайындау кезінде қолмен жинаған соң 1-2 күнтізбелік күн ішінде жемістерді кесіп, сүйектерін жемістерден ажыратып алады немесе тұқымның үлкен партиясын дайындағанда сүйек шығаратын машиналар пайдаланылады. Сүйектерді 4-5 см қалыңдықта жайып ауада немесе 35оС аспайтын температурада астық кептіргіштерде кептіреді.	10-17	Салқын жерде таза қаптарда, жәшіктерде. Ең сенімді тәсіл құм салынған жәшіктерде сақтау	2	8-12
Бұталы туша қурай
9	Жеміс беретін бұтақтарды күзде және қыста қолға қолғап киіп жинайды	Жеміс бұтақтарын кептіріп, електерден өткізіп, тазалайды (себу ашылмаған дәнмен жүргізіледі)	60-70	Ұзақ сақтау үшін бітеу жабылатын шыны шөлмектерде; алғашқы көктемде себу үшін - қағазқаптарда, жәшіктерде	3-4	11-12
Салпыншақ қайың
10	ТОТБ объектілері мен қалыпты алқаағаштарда сырғаларды өсіп тұрған ағаштардан қолмен үзіп немесе секаторлармен және бұтақ кескіштермен кесіп, тұқым шашыла бастағанға дейін 10-15 күнтізбелік күн қалғанда жинайды (сырғаларды майыстырған да олар ішінара шашыла бастайды)	Сырғаларды жақсы желдетілетін жерлерде 5 см қалыңдықта жайып немесе бұтақтармен бірге іліп кептіреді. Кептірілген сырғаларды тырмамен араластырады, қаптармен үгітеді немесе сілкиді; буылған сырғаларды үгітеді. Жапырақтарын, бұтақтарын, өзектерін және басқа да ірі қоспаларды тұқыммен қабықтарын електен өткізу арқылы алып тастайды. Қайың тұқымын 2-3 мм дөңгелек тесікті електерде тазартуға болады. Үлкен партиялар дайындау кезінде сырғаларды өңдеуді (қанатсыздандыра отырып) тұқым тазалайтын машиналарда жүргізу ұсынылады.	Қабықты – 90; қабықсыз – 30-40	Бітеу және жабық ыдыста. Хлорлы кальций құйылған осындай ыдыста. Жиналған жылы немесе келесі көктемде себу үшін - құрғақ, салқын үй-жайда ағаш жәшіктерде қалыңдығын 4 см қағаз салып сақтайды.	1-2	7-8
Үлпек қайың
11	Сырғаларды өсіп тұрған ағаштардан қолмен үзіп немесе секаторлармен немесе бұтақкескіштермен кесіп жинайды. Піскен сырғалар ағашта ұзақ тұрады, сондықтан жинауға асықпауға болады	Бұл да салпыншақ қайың сияқты	Қабықты – 20; үлпек – 30-40	Бұл да салпыншақ қайың сияқты	1-2	-
Кәдімгі қынаағаш
12	Жемісі піскен соң қолмен жинайды	Жидектерді електен өткізіп, сумен жуады, електе қалыңдығын 1,5-2 см етіп жайып кептіреді немесе жидектерді електен өткізген соң мезга бар тұқымды кептіріп, сұрыптайды. Жемістердің үлкен партиясын тұқым тазалайтын машиналарда өңдеуге болады, өңдеуден кейін тұқымды жуу керек	8-18	Бітеу және жабық ыдыста, ағаш жәшіктерде. Таза қаптарда сақтауға болады	1-2	8-10
Кәдімгі долана
13	Жемістер піскен кездегі қалыпты түсіне бояла бастағанда оларды ерте күзде себу үшін; ұзақ сақтау үшін - толық піскен кезде жинайды. Секаторлардың, ұзын сырықты кескіштердің көмегімен немесе сатылардан жиналады.	Жемістер жеміс қырғыштарда немесе електерде қолмен үгітіледі, ағаш ыдыста қолмен езіледі. Үлкен партиялар өңдеу үшін тұқым тазалайтын машиналар пайдаланылуы мүмкін. Тұқымды 2-3 см қалыңдықта жайып, жуады, кептіреді және сұрыптайды.	15-20	Таза қаптарда, ұрада, жәшіктерде	2	10-12
Аюбадан: кәдімгі, қызыл, қара
14	Піскен жемісті бұтақтарын қолмен үзіп алады немесе секатормен себетке не төселген төсеніштерге кесіп түсіреді.	Жемістерді ағаш ыдыстарда немесе астауларда ағаш қалақтармен араластырады, електерден өткізеді, жеміс қырғыштарда өңдейді. Тұқымды сумен жуып, шүберек тартылған рамаларға 1 см қалыңдықта жайып, кептіреді, сұрыптайды.	Қызыл аю: бадам – 3-5; қара – 2-6	Бітеу және жабық ыдыста; ағаш жәшіктерде	2	8-10
Шие: бұталы, далалық, кәдімгі
15	Піскен жемісті бұтақтан үзіп, қолмен жинайды. Жеміс бақтарында жеміс жинау машинасын қолданылады.	Сүйектерді жемістерден сүйек алу машиналарында немесе жеміс қырғыштарында ажыратып алады. Аз мөлшерде дайындау кезінде сүйектер қолмен ажыратып алынады немесе жемісті ағаш ыдыста мыжиды, ал сүйектегі жеміс жұмсағын елек арқылы жуып шаяды. Жемісті жинаған соң 1-2 күнтізбелік күн бойы өңдейді. Егер тұқымдар жиналған соң бірден себуге арналмаса, оларды елекке қалыңдығын 2-4 см жайып кептіреді және сұрыптайды. Тұқымның үлкен партияларын өңдеу кезінде салқын тәсілмен ілеспе өнім (пюре, шырындар) ала отырып дайындайды.	Шие: бұталы - 12-15; кәдімгі - 12-20	Таза қаптарда, жәшіктерде, қоймаларда	2	10-12
Шегіршін: жылтыр; жапырақты, қарағаш; ұсақ жапырақты, бұжыр жапырақты
16	Жемістерін қанаттары сарғая бастаған күннен 5-10 күнтізбелік күн ішінде жинайды	Жемістерді қоспалардан, ал жер бетінен жинағанда електі пайдаланып топырақ түйірлерінен тазартады. Содан кейін жемісті 3-5 см қалыңдықта жайып кептіреді. Қанатсыздандырылған тұқымды себу үшін жемісті тұқым тазарту машиналарында өңдеуге немесе ұсақ ұялы електен өткізу арқылы қолмен өңдеп, желдеткіштер немесе жел арқылы сұрыптауға болады.	Шегіршін: жылтыр – 40; жапырақты – 60; ұсақ жапырақты – 50-70; бұжыр жапырақты – 40-50	Тұқым жиналған соң бірден себіледі. Келесі жылдың көктеміне дейін сақтау қажет болса, тұқымды кептіріп, хлорлы кальций құйылған бітеу және жабық шөлмектерде сақтайды (10 л шөлмекке 100 гр хлорлы кальций).	- 1	7-8 сақтау үшін 4-6
Кәдімгі қарамала
17	Піскен жемістерді өсіп тұрған ағаштардан жинайды	Жемістерді күн көзінде желдетілетін орында немесе бүркептіргіште 30-35оС температурада кептіреді; тұқым тазалау машинасында немесе үгіткіште не жеңіл таяқпен брезентке сабалау арқылы қолмен өңдейді. Тұқымды қоспалардан електе тазалайды.	20-25	Қағаз қаптарда, үлкен партияларын -жәшіктерде, қоймаларда	4-5	11-12
Кәдімгі алмұрт
18	Жемісті әбден піскен кезінде соң өсіп тұрған ағаштардан жинайды.	Шағын тұқым партияларын дайындағанда жемісті ағаш ыдыста езеді немесе електе жонады. Әдетте тұқымды 2 рет жуып, шүберек тартылған рамада қалыңдығын 1 см дейін етіп жайып кептіреді, сұрыптайды және сорттайды. Тұқымды сорттап алудың құрғақ тәсілінде қолданады: жемісті ұсақ бөліктерге кесіп, күн көзіне кептіреді және ұсақталған массаны үгітіп, електеп өткізеді. Тұқымның үлкен партияларын бір мезгілде шырындар немесе пюре алумен (ыстық әдіспен емес) әзірлейді.	0,8-1,0	Ұзақ сақтау үшін бітеу және жабық шыны шөлмектерде. Таза қаптарда (көктемге дейін қыста сақтау үшін) сақтауға жол беріледі.	2-3	10
Дерен: ақ, қою қызыл немесе сәнтал
19	Жемісті толық піскен кезінде бұтадан қолмен үзіп алу немесе жерге сілкілеу арқылы жинайды.	Жемісті електен өткізеді немесе жеміс қырғышта өңдейді. Тұқымды жеміс жұмсағынан сумен жуып ажыратады, қалыңдығын 2-3 см етіп елекке жайып кептіреді және сұрыптайды.	Ақ дерен – 10-15; қою қызыл дерен – 10-25	Таза қаптарда, жәшіктерде, қоймаларда	1-2	10-12
Емен: қызыл, жартас
20	Жаңғағын жерге жаппай түскен кезде сол бір учаскеде жинауды 3-5 күннен кейін қайталап, бірнеше рет жинайды. Алдымен ауру, зақымданған жаңғақтар түсетінін ескеру керек	Жиналған жаңғақтарды 15 см дейін қалыңдықта жайып және ағаш күрекпен араластырып, аздап кептіреді. Содан соң оларды ірі және ұсақ қоқыстардан тазартады. Траншеяларға қысқы сақтауға салғанға дейін ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 60-70% жерлерде (жертөлелер, ұралар) сақтайды.	90-95	Қысқа сақтауды: траншеяларда; қарда; жаңғақ сақтау қоймаларында; типтік қоймаларда	Жиналған жылдан кейінгі көктемге дейін 2	мүлдем құрғақ массасынан 55-60 -
Ұшқат: Маака; кәдімгі; татар
21	Жидектерді бұтақтардан қолмен үзіп алу арқылы қолмен жинайды	Жемісті електе, жеміс қырғышта, тұқым тазалау машиналарында езеді, ағаш ыдыста мыжиды. Тұқымды жеміс жұмсағынан сумен шаю арқылы ажыратады, шүберек тартылған рамада 1-1,5 см қалыңдықта жайып кептіреді және сұрыптайды	3-9	Ұзақ сақтау үшін сиымдылығы 25 л дейін оқшау ыдыста. Қысқа мерзімді сақтау кезінде жәшіктерде және таза қаптарда	2	Ұшқаты: татар - 10-12; кәдімгі - 8; маака - 8-10
Ақ күміс тал, тал
22	Сырғаларды өсіп тұрған ағаштардан қолмен үзу немесе секатормен кесу арқылы жинайды. Жинауға алғашқы қорапшалар ашылып, мақтасы шыға бастаған кезде кіріседі.	Дайындалған сырғаларды құрғақ, желдетілетін жерлерге 2-3 сырғаны толық піскенге дейін қояды. Қорапшаның басым бөлігі ашылып, мақтасы шыққанда 2-3 күнтізбелік күннен кейін сырғаларды тұқым тазарту машиналарында өңдейді немесе тесіктері 2х2, ал содан соң 1х1,5 мм металл торлардан өткізіп өңдеп, бұл тәсілді 2-3 рет қайталайды. Тұқымды таяудағы 15-20 күнтізбелік күн ішінде себу мүмкін болмаған жағдайда тұқымды 5-6 с бойы бөлме температурасында 6-7% ылғалдылыққа дейін кептіреді.	2-10, орташа есеппен 4,5-5	Бітеу және жабық шөлмектерде. Хлорлы кальций немесе өшірілмеген әгі бар эксикаторларда	1 жылға дейін	6-7
Кәдімгі шәңгім
23	Толық піскен жемістерді бұтақтарды үзіп, қолмен жинайды	Жемістерді жеміс қырғыштарда өңдейді, електен өткізеді немесе ағаш ыдыста езеді. Тұқымын (сүйегін) жеміс жұмсағынан сумен шайып ажыратып алады, електерде 1,5-2 см қалыңдықта жайып, кептіреді және сұрыптайды.	8-10	Бітеу және жабық шөлмектерде, күбілерде. Уақытша сақтаған кезде - жәшіктерде және қаптарда	2	8-10
Ағаш тәріздес қараған және сары қараған
24	Жемістерді олар жарылмай тұрып бұтақтарын ұзындығы 0,5 м таяқпен ұрып төселген төсенішке түсіреді немесе қолмен үзіп жинайды	Бұршақтарды төсенішке 4-6 см қалыңдықта жайып, желдетілетін жерде кептіреді (күн көзінде емес) және барлық бұршақ ашылғанша тырмамен араластырады. Жеміс жарылған кезде тұқым сырт жаққа шашырап кетпес үшін жемісті ұсақ тормен жабады. Тұқымдарды қоспалардан желдеткіште тазалайды.	15-20	Ұзақ сақтау үшін бітеу және жабық ыдыс қолданылады. Жәшіктерде және қоймаларда. Жинаған соң бірінші көктемге дейін қағаз қаптарда сақтауға болады.	3-4	11-12
Кәдімгі сәнағаш
25	Жемісін өсіп тұрған ағаштардан әбден піскен кезде қолмен үзіп және секатормен кесіп жинайды	Жемістерді аздап кептіреді және тұқым алу үшін машинада өңдейді немесе електен өткізеді және сұрыптайды	22-25	Жәшіктерде, қоймаларда, қаптарда	2-3	-
Үйеңкі: ақ; далалық; сүйір жапырақты
26	Өсіп тұрған ағаштардан әбден піскен кезінде жиналады. Қанаттары қолмен үзіледі немесе секатормен және бұтақ кескіштермен кесіледі, төселген төсенішке немесе алдын ала қоқыстан тазартылған алаңға сілкілеп жерге түсіріп, жемістерді жинап үйеді.	Жемістерді сағағынан, ұсақ бұтақтардан, жапырақтардан және басқа қоспалардан қолмен тазартады немесе 5-10 см қалыңдықта жайып қойып електерде кептіреді. Тұқым көлемін азайту мен себу ыңғайлы болуы үшін жемісті тұқым тазарту машиналарында немесе ауыл шаруашылық молотилкаларында қанатсыздандырып, кейіннен сұрыптауға болады.	70-90	Жәшіктерде, себеттерде (жеміс қабаты 50 см аспауға тиіс), қағаз қаптарда	1	10-12
Кәдімгі ат талшын
27	Жемістерін олар жаппай түсе бастаған кезде алғашқы үсіктерден кейін жерден жинап алады.	Қорапшаларды құрғақ, қопсытылған, мүмкіндігінше құмайт топырақты жерге бастырма астына 8-10 см қалыңдықта жайып, мезгіл-мезгіл аударыстырып, аздап кептіреді. Барлық қорапшалар ашылып, тұқымдарды босатқанша кептіреді.	90-95	Аздап дымқыл құм салынған жәшіктерде ұраларда немесе траншеяларда	Жиналған жылдан кейінгі алғашқы көктемге дейін	14
Жөке: ірі жапырақты; ұсақ жапырақты немесе жүрек тәріздес
28	Жемістерін өсіп тұрған ағаштардан қолмен үзіп немесе бұтақшаларды гүлшоғырымен бірге кесіп жинайды; төселген төсенішке немесе қыста қар үстіне сырықпен түсіреді	Жемістерді сағағынан, гүлінен және тағы басқа қоспалардан қапты толтырмай салып қолмен сілкіп тазалайды, 5-10 см қалыңдықта жайып қойып кептіреді және тұқымды сұрыптайды. Күзгі себуді жаңадан жиналған, кептірілмеген тұқымдармен жүргізеді.	Жөке: ірі жапырақты – 70; ұсақ жапырақты – 50-90	Бітеу және жабық шыны шөлмектерде, металл және полиэтилен күбілерде	2-3	10-12
Жіңішке жапырақты жиде
29	Жемістерін ағаштардан және бұталардан қолмен үзіп жинайды	Сүйегін бөліп алу үшін жемісті жеміс қырқышта немесе електе өңдейді, сүйекті сумен шаяды, 2,5-3 см қалыңдықта жайып електе кептіреді. Жемістің үлкен партияларын сүйекті бөліп алу үшін молотилкаларда өңдейді.	30-45	Таза	3-4	12
Қарашайыр шырғанақ
30	Жемісті күзде төселген төсенішке түсіріп (қысқы дайындау кезінде каротин мен С витаминін жоғалтпас үшін) немесе қыста мұздап қатып қалған күйінде бұтағын кесіп жинап, оларды жабық лашықтарға үйіп қояды.	Мұздатылған жемісті бұтақтарынан ажыратады, содан кейін сұрыптап, қоспалардан тазартады. Тек тұқымдар (сүйектер) дайындау кезінде жемістерді жеміс қырғышта өңдейді, ағаш ыдыста езеді, електен өткізіп, кейіннен сумен шаяды. Шырынын алу кезінде жемісті преспен қысады және сүйегін жоғарыда айтылған тәсілмен бөліп алады, жуылған тұқымды 1-1,5 см қалыңдықта жайып, кептіреді және сұрыптайды.	10	Әдетте бітеу және жабық ыдыста. Таза қаптарда, 50 см дейін қабатпен ағаш жәшіктерде сақтауға болады	2	10-14
Жабысқақ немесе қара қандыағаш
31	Бүрлерді өсіп тұрған ағаштардан қолмен үзіп, секатормен кесіп немесе төселген төсенішке сырықпен сілкілеп жинайды. Жемістерді қар ерігеннен кейін көктемде су бетінен де жинайды	Бүрлерден жемісті бүр кептіргіште 40-45оС температурада 1-2 тәулік ішінде немесе жылытылатын үй-жайда 5-6 тәулік бойы бүрлерді 3-5 см қалыңдықта еденге немесе еденге жайып қойып, күніне 2-3 рет араластыра отырып бөліп алады. Су бетінен жиналған жемістерді жинап алынған соң бірден себеді.	3,5-12 (қазан-қарашада жинау кезінде шығымы неғұрлым жоғары болады)	Бітеу және жабық шөлмектерде	2-3	5-7
Грек жаңғағы
32	Жемісін жерден жинайды. Жемістің түсуін тездету үшін бұтақтарды ұшында ілгіші бар ұзын сырықпен сілкиді.	Жемістерді жеміс жұмсағынан жаңғақ тазалайтын машиналарда немесе қолмен тазартады. Қоспалардан толық тазарту үшін жаңғақты күбілерде, бөшкелерде, үлкен ағаш ыдыстарда сумен шаяды және 5-6 см қалыңдықта елекке жайып қойып не биіктігі 1 м және ені 0,8 м дейін сырғымалы екі қақпақты тоқылған қораптарда бастырма астында немесе сарайда 3-5 күнтізбелік күн бойы кептіреді.	70-80	Салқын үй-жайларда жәшіктерде немесе көлемі бойынша 1:3 пропорцияда таза құм қоспасы мен траншеяларда	1	11-12
Көктерек
33	Сырғаларды кесілген немесе өсіп тұрған ағаштардан оларды үзіп жинайды. Тұқым бірнеше күн ішінде сыртқа шығады. Жинауға алғашқы қорапшалар жарылып ашыла бастаған кезде кіріседі. Жемістерді өсіп тұрған ағаштардан пісуіне қарай бұтақтардан үзіп, қолмен жинайды.	Тұқымның пісуі үшін сырғаларды құрғақ, желдетілетін үй-жайларда сөрелерде, еденге төселген брезентке, фанер тақтайшаларға 2-4 см қалыңдықта жайып, мезгіл-мезгіл араластырып отырады. Қорапшалардың басым бөлігі ашылатын 1-2 күнтізбелік күннен соң тұқымды бөліп алып, сырғаларды тесіктері 1-1,5х1-1,5 мм електен өткізеді, одан көктеректің тұқымы өтуге тиіс. Бұдан кейін мақталы қорапшалардың ұсақталған бөліктерін 3-4 с бойы қайта кептіріп, електен өткізеді. Жемістерді өңдеу орнына жәшіктермен және себеттермен әкеледі. Сүйектерін жиналғаннан кейін 1-2 күнтізбелік күн ішінде жемістерді қолмен кесіп ажыратып алады, суға шаяды, 5 см жуық қалыңдықпен електерде кептіреді және сұрыптайды.	10-35	Жиналып, тазартылғаннан кейін бірден себілмеген тұқымдар салқын үй-жайларда сақталады: а) бітеу және жабық шөлмектерде; б) хлорлы кальцийі немесе өшірілмеген әгі бар эксикаторларда. Таза қаптарда, жәшіктерде және қоймаларда	- - 1 ж. дейін 1-2	5-6 5-6 - 10-12
Раушан: тікенді; қоңыр; қоқыр; итраушан
34	Жемістерді бұталар бұтақтарынан қолмен үзіп жинайды	Жемістерді жеміс қырғыштарда іреді және сұрыптайды немесе тұқым тазалайтын машиналарда өңдейді. Шағын партияларды електен өткізеді, ағаш күбілерде езеді. Тұқымды жұмсағынан сумен шаяды, 1,5-2 см қалыңдықта жайып, електе кептіреді	Раушан: ит – 15-20; тікенді - 10; қоқыр - 5-15; қоңыр – 40-50	Таза қаптарда, жәшіктерде және қоймаларда (сандықтарда)	2	10-12
Тянь-шань сібірі кәдімгі метені
35	Жемісі бар бұтақтарды өсіп тұрған ағаштардан қолмен үзіп алады, әбден піскен кезінде төселген төсенішке секатормен немесе бұтақ кескішпен кесіп түсіреді.	Жиналған жемістерді қоспалардан тазартады және тұқым тазалау машиналарында, жеміс қырғышта өңдейді немесе електен қолмен өткізеді. Еттартқыштарды пайдалануға болады. Тұқымды жеміс жұмсағынан сумен шайып тазартады, шүберек тартылған рамаға қалыңдығын 0,5-1 см етіп жайып кептіреді және сұрыптайды.	3	Ыдыстың негізгі түрі бітеу және жабық шөлмектер, құтылар. Таза қаптарда сақтауға болады	2	9-10
Сексеуіл: ақ, құмды, қара
36	Жемісті олар қоңыр түске бояла салысымен және желді ауа райында шашылып қалмауы үшін айтарлықтай шұғыл түрде жинайды. Қанаттарын төсенішке немесе себеттерге қолмен түсіреді.	Тұқымды төсеніште күн көзінде 1-2 күнтізбелік күн бойы 6-7% ылғалдыққа дейін 10 см қалыңдықта жайып кептіреді және сағат сайын аударыстырып отырады. Түнге қарай жемісті брезентпен жауып қояды.	46	Жақсы желдетілетін қоймалардағы сөрелерде 50 см аспайтын қабатпен сақтап, аптасына 1-2 рет аударыстырып отырады	Көктемге себуге дейін	6-7
Былғары жалқын
37	Жемісін пісе салысымен қысқа мерзім ішінде сыпырғыштарды сілкілеп немесе оларды үзіп төселген төсенішке лақтырып жинайды.	Сыпырғыштары брезентке жайып аздап кептіреді және ауылшаруашылық ұнтақтағышта ұнтақтайды, шағын мөлшерде дайындағанда қолмен өңдейді. Тұқымды сұрыптайды. Бос тұқым көп мөлшерде болған жағдайда оларды сумен шаяды, ал толық дәнді тұқымды кептіреді.	15-45	Бітеу және жабық шөлмектерде	2	10
Қара өрік: үй; алша; тікенді; терн
38	Жемісті пісуіне қарай бұтақтардан үзіп қолмен жинайды	Сүйекті жемістен сүйек шығаратын машинамен ажыратады. Шағын мөлшерде болған кезде жемісті қолмен өңдейді немесе жеміс қырғышта өңдейді, ағаш ыдыста езеді. Содан кейін сүйекті сумен шаяды, 3-5 см қалыңдықта жайып кептіреді және сұрыптайды. Тұқымның үлкен партияларын жемісті өңдеу кезінде ілеспе өнім-пюре, шырындар алып (ыстық әдіспен емес) дайындайды.	Қара өрік: үйі – 5-10; тікенді – 88-15; алша – 8-10	Салқын жерде таза: қаптарда; жәшіктерде; қоймаларда	1-2 2 2	11 10-12 9-10
Қарақат: қызыл; қара
39	Жидекті бұтақтардан қолмен үзіп немесе төселген төсенішке сілку арқылы жинайды.	Жидектерді ағаш ыдыста өңдейді немесе електен өткізеді. Тұқымды ағаш ыдыста сумен шайып, қалқып шыққан жұмсағы мен бос тұқымды алып тастайды. Жемісті шырын алу үшін пайдаланған кезде жидекті преспен қысып, алынған сөлді сумен араластырады және тұқымды сумен шаяды. Жуып шайылған тұқымды шүберек тартылған рамаға 0,5-1 см қалыңдықта жайып кептіреді және сұрыптайды.	Қарақат: қызыл - 3-6; қара - 2-4	Негізгі ыдыс түрі - бітеу және жабық шыны шөлмектер. Таза қаптарда сақтауға болады	2	10-14
Сорақ: Палецкий; қара-черкез (Палецки черкез); Рихтер, геок черкез (Рихтер черкез)
40	Қанатты жемістерді төселген төсенішке сілку арқылы қолмен жинайды. Жеміс жинау үшін бұтақтарды сындыруға тыйым салынады.	Жемістерді 2-4 күнтізбелік күн бойы желдетілетін, қараңғы жерде қалыңдығын 10 см дейін етіп жайып, сағат сайын араластыра отырып кептіреді, түнге қарай жемісті брезентпен жауып қояды. Құрғатылған жемісті електен өткізіп, қоспалардан тазартады және сұрыптайды		Құрғақ, жақсы желдетілетін үй-жайларда сөрелерде 50 см дейін қалыңдықпен жайып, аптасына 1-2 рет аударыстырады	Жиналған жылдан кейінгі көктемге дейін	6-7
Терек: ақ немесе күміс; қара немесе осокорь
41	Сырғаларды өсіп тұрған ағаштардан қолмен үзіп алады, жинайды. Жинауға қорапшалар ашылып, ауада бірінші ұшпалар пайда бола бастаған кезде кіріседі.	Сырғалар толық пісу үшін оларды құрғақ желдетілетін үй-жайда брезентке немесе фанер тақтайшалардың бетіне 2-3 сырға қабатпен жаяды. 2-3 күннен кейін қорапшалардың көпшілік бөлігі ашылып, ұшпалар бөле бастаған кезде сырғаларды тұқым алу үшін тұқым тазалайтын машиналарда немесе (машиналар болмаған кезде) тесігі 2х2 мм темір електерде қолмен үгітеді. Ақ теректің сырғаларын електе 1 рет, қара теректің сырғаларын - бірінші өңдеуден кейін бір күн бойы ауада кептіріп, екінші рет өңдейді.	ақ терек - 4-11; қара терек - 3,5-12	Тұқымды жинағаннан кейін себу мүмкін болмаса, оны хлорлы кальций немесе өшірілмеген әгі бар эксикаторларда 7-8 % ылғалдылыққа дейін кептіріп, бітеу және жабық шөлмектерде сақтайды	1 дейін	7-8
Жапон хеномелесі немесе жапон айвасы
42	Жемісін әбден піскен кезінде бұтақтарынан қолмен үзіп жинайды	Жемісін жеміс қырғышта ұсақтайды немесе қолмен електе үгітеді. Тұқымын жұмсағынан жуып шайып, 1,5-2 см қалыңдықпен жайып, електе кептіреді және сұрыптайды.	0,7	Бітеу және жабық шөлмектерде	2	11
Тұт ағашы; ақ, қара тұт, шовтун
43	Жеміс шоғыры төселген төсенішке бір үйлі немесе аталықпен қатар өсіп тұрған аналық ағаштан сілкіп түсіреді. Жеміс бір мезгілде піспейтіндіктен жеміс жинауды бір ағаштан бірнеше рет жүргізеді.	Жеміс шоғырын жиналған күні өңдейді. Тұқымын алу үшін жемісті преспен қысады (шырынын пайдаланып) немесе жартылай толтырылған қаптарда қолмен езіп, електен өткізеді. Електен өткен тұқымды бірнеше рет сумен жуып шаяды және шүберек тартылған рамаға 0,5 см қалыңдықпен жайып, әрбір 3-4 с сайын араластырып көлеңкеде (бастырма астында) кептіреді. Тұқымдар сусымалы болған кезде олардың қалыңдығын 2-3 см дейін көбейтеді. Кептіруді үлгілерді әрбір 2-3 күнтізбелік күн сайын өлшеп, тұрақты массаға дейін жүргізеді, содан соң тұқымды сұрыптайды.	2,5	Салқын жерде бітеу және жабық шыны шөлмектерде	3	8-10
Алма: үй немесе мәдени; орман; паллас; сібір; қытай; жидекті
44	Жемісін әбден піскен кезінде өсіп тұрған ағаштардан ілмегі бар ұзын сырықпен сілкіп жинайды.	Ілеспе өнімді пайдаланбай тұқым дайындау кезінде жемісті жеміс ұнтақтағыштарда, жеміс қырғыштарда ұсақтайды, машина болмаған кезде електе жонады немесе ағаш ыдыста езеді. Ұсақталған массадан тұқымды сумен жуып шаяды, шүберек тартылған рамада 1 см қалыңдықпен жайып кептіреді және сұрыптайды. Тұқымның шағын партияларын дайындау кезінде сондай-ақ өңдеудің құрғақ тәсілін қолданады. Тұқымның үлкен партияларын жемістен пюре немесе шырын алу арқылы (ыстық әдіспен емес) дайындайды.	Алма: үй – 0,2-0,6; орман – 0,4-1,0; сібір – 2,5-5,0; Қараөрік-жапырақты жидекті - 1-4	Салқын жерде; бітеу және жабық шыны шөлмектерде. Оларда да хлорлы кальций болады	2 3	8-10
Шаған: үшір, немесе жасыл; кәдімгі пенсильван, соғды
45	Жемістерін өсіп тұрған ағаштардан қолмен үзіп алып немесе секаторлармен, бұтақкескіштермен кесіп жинайды; төселген төсенішке немесе қоқыстан тазаланған алаңқайға сілкіп жинап, үйіп қояды. Күзгі немесе көктемгі себу үшін тұқымды сәл піспей тұрған күйінде (қанаттары қоңыр түске бояла бастағанда) жинаған жақсы	Жемістерді сағағынан, ұсақ бұтақтан, жапырақтан және басқа қоспалардан қолмен тазалайды, қалыңдығын 5-10 см етіп жайып кептіреді. Тұқымның көлемін азайту үшін және себуге ыңғайлы болу үшін жемісті тұқым тазалайтын машиналарда немесе ауылшаруашылық ұнтақтағышта қанатсыздандырып, тұқымды қоспалардан сұрыптайды.	Шаған: кәдімгі – 75-85; соғды – 75-80; маньчжур – 80; пенсильван және жасыл - 65-95	50 см аспайтын жеміс қабатымен жәшіктерде, себеттерде, қағаз қапшықтарда.	2	10-12

Ескертпе:
1. Орман тұқымдарын бақылау мақсатында жинау үшін учаскеде тозаңдану және жарықтану жағдайлары әртүрлі 3-тен 10-ға дейінгі қалыпты ағаш бөледі.
2. ТОТБ - тұрақты орман тұқымдары базасы.
3. УОТУ – уақытша орман тұқымдары учаскелері.

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
6-қосымша

Паспорт № _____

Ескерту. 6-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

200___жылғы_________ массасы ____________ (_________) килограмм
(күні, айы) (жазбаша) (цифрлармен)
__________________________________________________________________
тұқым партиясына жасалды. (тұқымның толық қазақша және латынша түр атауы)

1. Осы тұқым партиясын _________________________________________
(бағыныстылығын көрсетіп, осы партияны
_________________________________________________________________
дайындаған шаруашылықтың атауы)

2. Шаруашылықтың мекенжайы және пошта индексі ___________________
3. Электронды поштаның адресі ___________________________________
4. Тұқымдар, жемістер, бүрлер жиналған уақыт ______ 200_жыл _____
(айы, жылы)

5. Тұқым, жеміс немесе бүршік жиналғандарын: ____________________
_________________________________________________________________
(орман тұқымы ауданының, кіші ауданының индексі,
_________________________________________________________________
мемлекеттік орман иеленуші, орманшылық)

Орман тұқымы объектісінің санаты _______________________________
Сортты немесе жаңартылған тұқымдар _____________________________
плантация немесе учаске нөмірі, орам, телім
6. Екпелердің, плантацияның, учаскенің таксациялық сипаттамасы:
орманның құрамы _________________, бонитеті ____________________,
түрі жас тобы __________________________________________________
(балауса, орта жастағы, пісіп келе жатқан, пісіп жетілген)
Селекциялық топ ________________________________________________
Тұқымның орман өсіруге құндылылығы _____________________________
(қалыпты, жақсартылған, сортты)

Басқа мәліметтер _______________________________________________
7. Таулы жағдайлар үшін мыналар көрсетіледі:
1) теңіз деңгейінен биіктігі ___________________________________
2) бөктері (шығыс, батыс, оңтүстік, солтүстік) _________________
8. Тұқымдарды, жемістерді немесе бүршектерді жаппай дайындау алдында алқаағаштарға кім және қашан алдын ала тексеру жүргізді
________________________________________________________________
9. Бүршіктен тұқым қандай әдіспен және қашан алынды, бүршік кептіргіштің түрі, температурасы _______________________________
10. Қылқан жапырақтылар тұқымы қандай әдіспен және қандай механизмді қолданып қанатсыздандырылды және тазартылды
________________________________________________________________
11. Тұқым құрғақ және шырынды жемістерден қандай әдіспен алынды
______________________________, тұқым қандай әдіспен тазартылды
________________________________________________________________
12. Тұқым тазарту қашан аяқталды _______________________________
(күні, айы, жылы)
13. Тұқым қайда сақталуда ______________________________________
________________________________________________________________
(егжей-тегжейлі көрсетілсін: арнайы тұқым сақтағышта,
________________________________________________________________
ыңғайландырылған, суық немесе жылы үй-жайда орларда, жертөледе,
________________________________________________________________
кенеп жабылып және т.б.)
14. Тұқым қандай ыдыста сақталады _____________________________
(бөтелкеде, қапта, жәшікте немесе басқа ыдыста)
15. Тұқым қандай мақсатта дайындалды ___________________________
________________________________________________________________
(өз шаруашылығында себу үшін, өткізу үшін, тәжірибелік мақсаттар үшін)

М.О. Мемлекеттік орман иеленуші

Тұқымды сақтауға жауапты
тұлғаның лауазымы мен қолы

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
7-қосымша

Заттаңба

Ескерту. 7-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

1. Тұқымның түр атауы __________________________________________
2. Тұқымның селекциялық құндылығы ________________________________
_________________________________________________________________
(қалыпты, жақсартылған, сортты)
3. Орман тұқымы ауданы, орман өсірілетін аймақ, кіші аймақ _________________________________________________________________
_________________________________________________________________
4. Орам, телім нөмірі ___________________________________________
5. Орман тұқымы объектісінің санаты және нөмірі _________________
6. Шаруашылық (ұйым) атауы ______________________________________
7. Дайындау жылы мен айы ________________________________________
8. Паспорттың нөмірі мен күні _______________________________
9. Партияның бастапқы массасы ______________________________ кг.
10. Ыдыстың орын саны және түрі ________________________________
11. Ыдыстың реттік нөмірі ______________________________________
12. Осы ыдыстағы тұқым массасы ___________________________________
(тұқымның, пайдаланылуына қарай
_________________________________________________________________
бастапқы және кейінгі)
13. Тұқымның кондициялылығы туралы куәліктің нөмірі және оның берілген күні, __________________________ тұқымның сапа сыныбы_________
қолданылу мерзімі _______________________________________________
(тұқым сапасын қайта тексеру кезінде)

М.О.
Тұқым сақтауға
жауапты тұлғаның
лауазымы және қолы _______________________________

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
8-қосымша

Тұқым сапасын анықтау үшін орташа үлгілерді іріктеудің № ____ актісі

Ескерту. 8-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

__________________________________________________________________
(орман иеленушінің, орман пайдаланушының атауы)
_________________________________________________________________
(аудан, облыс, мекен-жайы)
тиесілі тұқым сапасын анықтау үшін үлгілер іріктеп алу жөнінде уәкілеттік берілген мен, _______________________________________
__________________________________________________________________
(лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты)
200__ жыл _______________ комиссия мүшелері _____________________
(айы, күні)
_________________________________________________________________
(әрқайсысының лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты)
________________________________________________ қатысуымен және
_________________________________________________________________
(орман және аңшылық шаруашылығы саласындағы аумақтық органның өкілі)
_________________________________________________________________

қатысып тұруымен ________________________________________________
(сақтау орыны)
сақтаулы мына партиялардан тұқым қарап, орташа үлгілерді іріктеп алдым.

р/с №	Тұқымның түр атауы	Тұқымның өнім берген жылы	Тұқымды дайындау мақсаты (өз қажеті, өткізу және басқалар)	Тұқым партиясының нөмірі	Тұқым партиясының массасы, кг
1	2	3	4	5	6

кестенің жалғасы

Ыдыс түрі және орындардың әр тұқым партиясы бойынша нөмірі	Паспорт нөмірі және көшірмесінің берілген күні	Дайындау орны (тұқым қайдан және қашан алынды)	Орташа үлгінің массасы, г	Тұқымға қанша рет анализ жасалады	Тұқым сапасы туралы соңғы құжаттың нөмірі және күні мен осы құжатты берген мамандандырылған ұйымның атауы
7	8	9	10	11	12

Үлгілер орман тұқымдарының сапасын анықтау үшін _________________
______________________________________________________ жіберілді.
(уәкілетті органның мамандандырылған ұйымының атауы, күні)

Үлгілерді іріктеу жөнінде
уәкілеттік берілген тұлға (лауазымы) ________________________
(Т.А.Ә., қолы)

Уәкілетті органның
аумақтық органының өкілі ________________________
(Т.А.Ә., қолы)

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
9-қосымша

Тұқымдар партиясын қалыптастыру, үлгілер сұрыптау және орташа үлгіні құрау ерекшеліктері

Ескерту. 9-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

Р/с №	Жұмыстардың атауы	Жұмыстар жүргізудің ерекшеліктері
1	2	3
1.	Орман тұқымдарының партияларын қалыптастыру	Партия біртекті орман тұқымдарынан: 1) түрі немесе түр алуандығы; 2) өсетін орнының жағдайлары; 3) жас топтары (жас балауса, орта жастағы, пісуге жақын, пісіп жетілген); 4) селекциялық санаттары (сортты, жақсартылған, қалыпты); 5) екпелердің шығу тегі (табиғи, жасанды); 6) тұқымды жинау, өңдеу, сақтау тәсілі; 7) түр-түсі, жылтырлығы, иісі және дымқалдану дәрежесі бойынша қалыптастырылады. Белгілі бір түр орман тұқымдарының әртүрлі партияларын, оның ішінде массасы бойынша шағын партияларын араластыруға болмайды.
2.	Орман тұқымдарының үлгілерін сұрыптау	Үлгі сұрыптау ағаштың түріне және орман тұқымдарының партияларын сақтау жағдайларына байланысты арнайы сүңгілермен (конус, дорба, цилиндр пішінді) немесе қолмен жүргізіледі: 1) үюлі күйінде сақтаулы ұсақ және орташа тұқымдар үшін үлгілер сұрыптау әр қабаттың бес түрлі жерінен (жоғарғы - тереңдігі 10 см, орташа - үйінді биіктігінің тең жартысы, төменгі - еденнен) жүргізіледі, яғни 15 үлгіден кем болмауы керек; 2) ірі тұқымдар үшін (жаңғақтар, сүйекті жемістер және басқалары) - әр қабаттың он түрлі жерінен 3 үлгіден алады; 3) қаптарда (10 қапқа дейін) сақтаулы сусымалы тұқымдар үшін әр қаптан жоғарғы, орта, төменгі қабаттан бір-бірден кемінде үш үлгі, 10 қаптан көп болған жағдайда - алынған үлгінің тереңдігін алмастыра отырып, әр қаптан бір-бір үлгіден алады; 4) шыны шөлмектерде, темір ыдыстарда, жәшіктерде және басқа да ыдыстарда сақтаулы тұқым партияларынан сүңгілермен немесе қолмен үлгі сұрыптап алу мүмкін болмаған жағдайда тұқымды тегіс жерге төгеді, араластырады, тегістейді және әр ыдыстың тұқымы төгілген жердің әр тұсынан қолмен кемінде бес үлгі сұрыптап алады. Сұрыптап алынған тұқым үлгілерін (жеке-жеке) тегіс жерге төгеді, мұқият қарап шығып, партияның біртектілігін анықтау үшін қоқыстануы, иісі, түр-түсі, жылтырлығы және басқа да белгілері бойынша салыстырады. Жекелеген үлгілердің күрт айырмашылықтары болмаған жағдайда оларды бастапқы үлгі етіп біріктіреді, оның массасы тұқымдардың орташа үлгісінің он мәрте массасына сәйкес келеді. Бастапқы үлгіден тұқым партиясының сапасын анықтау үшін бір орташа үлгіні бөліп алады.
3.	Тұқымдардың орташа үлгісін бөліп алу	Тұқымдардың орташа үлгісін бөліп алу үшін бастапқы үлгіні тегіс жерге төгеді, араластырады, ұсақ тұқымдар үшін қалыңдығы 3 см дейін және ірі тұқымдар үшін 10 см астам шаршы түрінде тегістейді, содан соң диагоналдары бойынша 4 үшбұрышқа бөледі. Екі қарама-қарсы орналасқан үшбұрыштан тұқым алып тасталынады, ал қалғанын біріктіріп, келесі бөлу үшін қайтадан шаршы түрінде тегістейді. Бөлуді белгіленген массаның орташа үлгісін алғанға дейін жүргізеді. Тұқымдардың сұрыптап алынған орташа үлгісін алдын ала суға қайнатып дезинфекцияланған тығыз матадан тігілген таза дорбаға салады, кендір жіппен байлап, тұқым сапасын анықтау үшін паспортын, заттаңбасын және орташа үлгілер сұрыптау актісін қосып, уәкілетті органның мамандандырылған ұйымына жөнелтеді. Қалыптастырылған партиялардан тұқымдардың орташа үлгілерінің дұрыс сұрыпталуына бақылау жасау мақсатында бақылау үлгілері сұрыптап алынады, оларды талдау нәтижелері бойынша тұқым дайындаушыға оң жақтағы жоғарғы бұрышында «Мемлекеттік бақылау» деген белгісі бар тұқым сапасы туралы тиісті құжат беріледі, ал бұдан бұрын берілген тұқым сапасы туралы құжаттар мемлекеттік бақылау үлгілерінің сұрыпталуымен бір мезгілде алып қойылады.
4.	Тұқымдардың ылғалдылығын анықтау үшін үлгілер құрау	Тұқымдардың ылғалдылығын анықтау үшін үлгіні бастапқы үлгі тұқымының қалдығынан дәл осылай құрайды. Сұрыптап алынған үлгіні таза, құрғақ ыдысқа салады, оны тұқым әбден толтырылғаннан кейін аузын тығынмен нығыздап жабады да, сүргіш, балауыз немесе парафин құяды. Тұқымдардың орташа үлгісін ылғал өткізбейтін пленкадан жасалған сыйымдылығы кемінде 0,5 дм3 қапқа салуға болады, қаптың жиектері онда барынша аз ауа қалдыра отырып, ыстық әдіспен жабылады немесе мықтап байланады, содан кейін дәл осындай екінші қапқа салынып, ауызы тығыз байлап тасталады. Заттаңбаның бір данасы ыдыстың немесе қаптың ішіне салынады, екіншісін сыртына желімдейді.

Орман тұқымдарын дайындау,
қайта өңдеу, сақтау мен пайдалану
және олардың сапасын бақылау
жасау қағидаларына
10-қосымша

Тексеру нәтижелері туралы
Акт

Ескерту. 10-қосымшаға өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 2012.11.07 N 1413 (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

№ _________________

__________________________________________________________________

Акт жасалған орын

20____жылғы «___» ______________ _______сағат_____мин.

_________________________________________________________________
уәкілетті органның атауы
__________________________________________________________________
тексеру жүргізуге негіз болған тексеру тағайындау туралы актінің күні
мен нөмірі
__________________________________________________________________
тексеру жүргізген тұлғаның (тұлғалардың) тегі, аты, әкесінің аты (ол
болған жағдайда)
_________________________________________________________________
және лауазымы
__________________________________________________________________
тексерілетін мемлекеттік орман иеленушінің атауы,
__________________________________________________________________
тексеру жүргізу кезінде қатысқан лауазымды тұлға

Тексеру жүргізілген күн, орыны және кезеңі _______________________
Тексеру нәтижелері туралы мәліметтер _____________________________
анықталған тәртіп бұзушылықтар және
__________________________________________________________________
олардың сипаты
__________________________________________________________________

Тексеру нәтижелері туралы актімен таныстым _______________________
тексеру жүргізу кезінде
__________________________________________________________________
қатысқан мемлекеттік орман иеленушінің лауазымды тұлғасы

Қолы ___________________________________
Қол қоюдан бас тартты __________________
Тексеруді жүргізген лауазымды тұлғаның қолы ___________ __________