Прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының іс-әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне жасалған шағымдарды соттардың қарауы туралы (Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 106-бабы)

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2012 жылғы 27 маусымдағы № 3 Нормативтік Қаулысы.

      Ескерту. Нормативтік қаулының тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша:
      "тергеу және анықтау органдарының", "тергеу, анықтау органдарының", "анықтау, тергеу органдарының", "анықтау, тергеу органының" деген сөздер "қылмыстық қудалау органдарының" деген сөздермен ауыстырылды;
      "ҚІЖК-нің" деген сөз "ҚПК-нің" деген сөзбен ауыстырылды;
      "анықтау немесе алдын ала тергеу", "анықтау, алдын ала тергеу", "алдын ала тергеу мен анықтаудың" деген сөздер тиісінше "сотқа дейінгі тергеп-тексеру", "сотқа дейінгі тергеп-тексерудің" деген сөздермен ауыстырылды;
      "ізге түсу", "ізге түсуді" "іс жүргізушілік", деген сөздер тиісінше "қудалау", "қудалауды" "процестік", деген сөздермен ауыстырылды;
      "109" деген цифрлар "106" деген цифрлармен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      Қылмыстық істер бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу барысында жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сот арқылы қорғауды қамтамасыз ету, сондай-ақ прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының іс-әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне жасалған шағымдарды қарау бойынша біркелкі сот практикасын қалыптастыру мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

      ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының қылмыстық істер бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу сатысында жүзеге асырылатын іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне), сондай-ақ қабылдаған шешімдеріне келтірілген шағымдарды соттардың қарауы Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабының 2 тармағында, 76-бабының 1 тармағында және Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі – ҚПК) 8-бабында бекітілген әркімнің сот арқылы қорғалу құқығын іске асыруды қамтамасыз ету тәсілдерінің бірі болып табылады, сондықтан соттар сот төрелігіне қол жеткізуді, сотқа шағыммен жүгіну негіздерін көздейтін және оларды қарау тәртібін реттейтін заң нормаларын дұрыс қолдануды қамтамасыз етуге тиіс.

      Ескерту. 1-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      2. Прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының іс-әрекеттері (әрекетсіздігі) және шешімдері жеке құқықтары мен бостандықтарына тікелей әсер еткен жеке тұлғалар (Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар), сондай-ақ ұйымдар, егер көрсетілген актілермен олардың заңды мүдделеріне әсер етсе, сол сияқты олардың қорғаушылары, өкілдері сотқа шағыммен жүгінуге құқылы. Тұлғалардың ҚПК-нің 106-бабында көзделген тәртіппен сотқа шағыммен жүгіну құқығын тексеру кезінде "Қылмыстық сот ісін жүргізуде адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтарын соттың қорғауы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2010 жылғы 25 маусымдағы № 4 нормативтік қаулысының 4-тармағын соттардың басшылыққа алғаны жөн.

      Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.
      3. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

      4. ҚПК-нің 106-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген іс-әрекеттер (әрекетсіздік) пен шешімдер сот тәртібімен шағымдануға жатады.

      ҚПК-нің 153-бабының төртінші бөлігіне сәйкес тергеу судьясы санкцияламаған сотқа дейінгі тергеп-тексеру органдарының бұлтартпау шараларын қолдану/қолданбау, олардың күшін жою немесе оларды өзгерту туралы қаулыларына шағым жасау ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен жүргізіледі. Басқа жағдайларда бұл мәселені қарау тергеу судьясының қаулыларын қайта қарауға өкілеттіктері бар соттың құзыреттілігіне жатқызылған.

      Ескерту. 4-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

      4-1. Сотталғандардың жазаны орындайтын мекеменің немесе органның олардың құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне, сондай-ақ үкімді орындауға байланысты мәселелер бойынша прокурордың шешімдеріне не прокурордың олардың осындай шағымдарын қанағаттандырудан бас тартуына шағымдары ҚПК-нің 482-бабының ережелерін ескере отырып, ҚПК-нің 106-бабында көзделген тәртіппен сотталған адамның жазасын өтеу орны бойынша аудандық сот қарайды. Қарау нәтижелері бойынша сот ҚПК-нің 482-бабының төртінші бөлігінде көзделген шешімдердің бірін шығарады.

      Ескерту. Нормативтік қаулы 4-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

      5. Заңда өзге тәртіппен шағымдану көзделген процестік әрекеттер (әрекетсіздік) мен шешімдердің күшін жою туралы шағымдар, атап айтқанда Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің бірыңғай тізілімінде қылмыстық құқық бұзушылық туралы арызды, хабарламаны немесе баянатты тіркеудің күшін жою туралы шағымдар, оларды ҚПК-нің 179-бабы бірінші бөлігінің 1) және 2) тармақтарының талаптарын бұза отырып, тіркеу жағдайларын қоспағанда, сондай-ақ дәлелдемелерді жарамсыз деп тану туралы, адамды күдікті, қорғануға құқығы бар куә деп тану, әрекетті дұрыс сараламау немесе айыптауды тұжырымдау туралы, не оның дәлелденбегені туралы, күдікті деп тану және әрекетті саралау кезінде заңды дұрыс қолданбау туралы, сот санкция берген бұлтартпау шарасын өзгерту туралы шағымдар, сондай-ақ сот актілерінің заңсыздығы туралы шағымдар ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен қарауға жатпайды.

      Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

      6. Шағымдар сотқа ҚПК-нің 106-бабының бесінші бөлігінде көрсетілген мерзім сақтала отырып, қылмыстық іс бойынша барлық сотқа дейінгі тергеп-тексеру жүргізу барысында, соның ішінде айыпталушыны сотқа беру сатысында берілуі мүмкін, осы мерзім адамға тиісті іс-әрекеттер (әрекетсіздіктер), шешімдер туралы белгілі болған сәттен бастап есептеледі.

      Тиісті прокурорға шағыммен жүгінгеннен кейін тұлға прокурордың жауабымен танысқан күннен бастап он бес тәуліктің ішінде, егер осы уақытта прокурордан жауап алмаса, не сол мерзімде сотқа осындай шағыммен жүгінуге құқылы.

      Сотқа шағым беру үшін өтіп кеткен мерзім мүдделі тұлғаның өтініші бойынша ҚПК-нің 50-бабында көзделген жалпы ережелер бойынша қалпына келтірілуі мүмкін.

      Қылмыстық іс сотқа жіберілгеннен кейін келіп түскен прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының іс-әрекеттерінің (әрекетсіздігінің), шешімдерінің заңсыздығы туралы шағымдардың ҚПК-нің 305-бабының үшінші бөлігіне сәйкес қаралуын сот қылмыстық істі мәні бойынша қарау кезінде жүзеге асырады.

      Ескерту. 6-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      7. Сотқа жолданатын шағым жазбаша түрде жазылады, онда арыз беруші мен өз мүддесі үшін шағым беріліп отырған адамның тегі, аты, әкесінің аты, олардың мекенжайы мен байланыс телефондары, органның атауы мен орналасқан жері, шағым жасалып отырған іс-әрекетті (әрекетсіздікті) жасаған, шешім қабылдаған лауазымды адам көрсетіледі. Шағымда қашан, кім (қандай орган немесе оның лауазымды адамы) және қандай процестік іс-әрекеттер (әрекетсіздіктер) жасалғаны, қандай шешім қабылданғаны көрсетілуге тиіс. Бұл ретте шағымда заңның қандай нормалары бұзылғанын, осылардың арыз берушінің құқықтары мен заңды мүдделеріне қалай әсер еткендігін, сондай-ақ арыз берушінің өтінішінің мәнін көрсету қажет. Сонымен бірге сотқа жүгінгенге дейін шағымда көрсетілген іс-әрекеттердің (әрекетсіздіктің), шешімдердің прокурорға шағымдалған-шағымдалмағанын, жауаптың қашан алынғанын (не алынбағанын), прокурордың жауабының мәнін және олармен келіспейтіндігі туралы уәждерді көрсету қажет.

      Шағымға оны берген адам қол қояды. Шағымға оның көшірмелері (прокурорға және іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне), шешімдеріне шағым жасалған адамдарға тапсыру үшін); шағымдалып отырған процестік актінің көшірмесі; арыз берушінің пікірі бойынша шағымдағы уәждерді растайтын материалдар; прокурордың шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы жауабы; прокурорға жолданып, жауап алынбаған шағымның көшірмесі; шағым берген адамның өкілінің құқығын растайтын құжаттар қоса берілуге тиіс.

      Келіп түскен шағымда және оған қоса берілген материалдарда қажетті мәліметтер болмаған кезде, судья шағымды қабылдаудан бас тартпастан және оны қараусыз кері қайтармастан, арыз берушіден немесе өзге де тұлғалар мен органдардан оларды талап етеді және оларды ұсыну мерзімін белгілейді. Арыз иесі нұсқауларды орындамаған жағдайда судья шағымдарды өндіріске қабылдаудан бас тартады және оны иесіне қайтарады.

      Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      8. Арыз беруші сот отырысы басталғанға дейін не судья кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін берілген шағымды жеке өзі немесе өзінің өкілі арқылы кері қайтарып алуға құқылы. Өкілдер сотқа берілген шағымды тек өздері мүддесін білдіріп отырған адамның келісімімен ғана кері қайтарып ала алады. Шағымды қайтарып алу процестік әрекеттер (әрекетсіздік) мен шешімдерге шағым беру үшін ҚПК-нің 106-бабының бесінші бөлігінде белгіленген мерзімдердің ішінде іс бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру аяқталғанға дейін сотқа оны қайтадан беруге кедергі болмайды.

      Заң анықтау, қылмыстық қудалау органдарының, прокурордың іс-әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне сотта қылмыстық істі қарау кезеңінде де шағым беруге тыйым салмайды. Мұндай жағдайларда сот шағымды сот ісін жүргізудің заңдылығы және іс-әрекеттерді (әрекетсіздікті), шешімдерді шағымдаудың нәтижесінде алынған дәлелдемелердің жарамдылығын тексеру тұрғысынан қарайды және қаралып жатқан іс бойынша дәлелдемелерді бағалау кезінде тиісті шешім қабылдайды.

      Ескерту. 8-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      9. Арыз берушінің шағымды ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен сотта қарау үшін беруі және оны соттың қарауы іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұруға, соның ішінде және шағым жасалатын іс-әрекетті жалғастырмауға және шағым жасалатын шешімді орындамауға әкеп соқпайды.

      10. Азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын процестік әрекеттерді жасау кезінде заңның бұзылуы жөніндегі шағымдарды мамандандырылған ауданаралық тергеу соттары, мамандандырылған тергеу соттары және аудандық және оған теңестірілген соттар (тергеу судьясы) қарайды. Шағымдардың сотта қаралуы іс-әрекеттеріне шағым жасалып отырған тиісті сотқа дейінгі тергеп-тексеру органының орналасқан жері бойынша, ал прокурордың шағымды қанағаттандырудан бас тартуын немесе одан шағымға жауап алмауды шағымдау кезінде – тиісті прокуратураның орналасқан жері бойынша айқындалады.

      Егер судья шағымды алған кезде шағымның осы сотта қаралуға жатпайтынын анықтаса, ол шағымды соттылығы бойынша басқа сотқа жіберу туралы дереу қаулы шығаруға тиіс.

      Ескерту. 10-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

      11. Заңға сәйкес осы процестік іс-әрекетке (әрекетсіздікке), шешімге шағым беру құқығы жоқ адамдар шағым берген, не ҚПК-нің 106-бабында көзделген тәртіппен қаралмайтын іс-әрекеттер (әрекетсіздік) мен шешімдерге шағым берілген немесе шағым беру мерзімі өткен және оны қалпына келтіру туралы өтініш болмаған жағдайларда, сондай-ақ арыз берушіден сот отырысы басталғанға дейін шағымды кері қайтару туралы арыз түскен кезде судья шағымдарды қараусыз қалдыру туралы дәлелді қаулы шығарады.

      Ескерту. 11-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

      12. Шағымды өз өндірісіне қабылдау және оны іс жүргізіп мәні бойынша қарау үшін сот отырысын тағайындау судьяның қаулысымен ресімделеді, онда шағымды қарау уақыты мен орны туралы, бұл туралы арыз берушіге, прокурорға, сондай-ақ іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне) және шешіміне шағым жасалған анықтаушыға, тергеушіге хабардар етілгені туралы көрсетілуге тиіс.

      Шағымдарды қарау кезінде сот отырысына куәлар, сарапшылар, мамандар және басқа да адамдар ретінде жауап алу үшін өзге адамдарды шақыруға заңмен тыйым салынбайды. Қажет кезде судья қылмыстық қудалау органдарының, прокурордың шағымдалған іс-әрекеттерге (әрекетсіздікке), шешімдерге қатысты тиісті материалдарды ұсынуын қаулыда міндеттей алады. Судьяның аталған талабы үш тәуліктен аспайтын мерзімде мүлтіксіз және дер кезінде орындалуға жатады.

      Судья шағымды іс жүргізуіне қабылдаған соң, прокурордың әрекеттеріне шағымдарды қоспағанда, сотқа дейінгі тергеп-тексеру немесе анықтау жүргізу кезінде жол берілген заң бұзушылықтарға ден қою шараларын қабылдау үшін прокурорға үш тәуліктен аспайтын уақыт беруге құқылы. Прокурордың арыз берушінің құқықтарын, бостандықтарын, заңды мүдделерін бұзушылықтарды жоюы тергеу судьясының шағымды қараусыз қалдыруы үшін негіз болып табылады.

      Ескерту. 12-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

      12-1. Тергеу судьясының қаулысымен тергеушінің, анықтаушының, прокурордың сол бір шешіміне немесе әрекеттеріне бірнеше шағым бір іс жүргізуге біріктірілуі мүмкін.

      Бірнеше шағым бір іс жүргізуге біріктірілген жағдайда қарау мерзімі соңғы шағым түскен күннен бастап есептеледі.

      Ескерту. 12-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

      13. Шағымды тергеу судьясы үш тәулік ішінде сот отырысын өткізбей жеке-дара қарайды. Егер заңды және негізді шешім қабылдау үшін маңызы бар мән-жайларды зерттеу қажет болса, тергеу судьясы шағымды он тәулік ішінде жабық сот отырысында тиісті адамдар мен прокурордың қатысуымен қарайды, олардың келмеуі шағымды қарауға кедергі келтірмейді. Жабық сот отырысын тиісті адамдар мен прокурор қосылған бейнебайланыс режимінде өткізген кезде процеске қатысушы болып табылмайтын басқа адамдардың қолжетімділігі шектелуге тиіс. Сот отырысы барысында сот отырысының хаттамасы жүргізіледі. Қажет болған кезде тергеу судьясы қосымша материалдарды талап етіп алдырып, тиісті адамдарды шақыруға және олардан сұрақ алуға құқылы. Әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне шағым жасалып отырған лауазымды адамдар соттың сұрау салуы бойынша үш тәулік ішінде мұндай әрекеттерді (әрекетсіздікті) жасауға және шешімдерге негіз болған материалдарды сотқа ұсынуға міндетті.

      Сот отырысын өткізу кезінде тергеу судьясы қандай шағым қаралуға жататынын хабарлайды, осыдан кейін, егер арыз иесі сот отырысына қатысып отырған болса, ол шағымды негіздейді, содан соң басқа да келген адамдар тыңдалады, олар сотқа дәлелдемелер ұсынуға құқылы. Шағым жасалған әрекеттің (әрекетсіздіктің) немесе шешімнің заңдылығын дәлелдеу ауыртпалығы оларды жасаған немесе қабылдаған адамға жүктеледі.

      Сот шағымды қараған кезде істегі бар дәлелдемелерге баға бермей, арыз иесі өз шағымында көрсеткен барлық мән-жайларды анықтаушының, тергеушінің, прокурордың тексергенін және ескергенін анықтауға тиіс. Бұл ретте сот кінәнің дәлелденгені немесе дәлелденбегені, жиналған дәлелдемелердің жол берілетіндігі немесе жол берілмейтіндігі туралы түйін жасамай, іс бойынша шешім қабылдау үшін материалдық-құқықтық және процестік негіздердің бар екенін не жоқ екенін тексеруге тиіс.

      "Сот отырысының хаттамасы жөнінде қылмыстық іс жүргізу заңдарының нормаларын қолдану туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2005 жылғы 23 желтоқсандағы № 11 нормативтік қаулысының 5-тармағына сәйкес, ҚПК-нің 106-бабында көзделген тәртіппен шағымдарды қарау кезінде сот отырысының хаттамасын жүргізу міндетті.

      Прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының шешімдеріне және іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымды қараған тергеу судьясы ҚПК-нің 87-бабының бірінші бөлігінің 2-тармағына сәйкес, бірінші, апелляциялық, кассациялық сатыларындағы соттарда қылмыстық істі қарауға қатыса алмайды.

      Ескерту. 13-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

      14. Сот отырысының дайындық бөлігінде тергеу судьясы тиісті шағымды қарау бойынша сот отырысының басталғаны туралы хабарлай келіп, отырысқа қатысушы арыз берушіге, оның қорғаушысына және өкіліне, прокурорға олардың қарсылық білдіру құқығы мен шағымдарды қарау бойынша іс жүргізілуіне байланысты олардың өзге де процестік құқықтары мен міндеттерін түсіндіруге, сондай-ақ оларда өтініштің бар-жоғын анықтауға, егер өтініштер мәлімделсе, оларды қарауға, одан кейін арыз берушіден оның шағымды қолдайтынын анықтауға тиіс.

      Шағымдарды қарау шағым беріліп отырған іс-әрекетті (әрекетсіздікті), шешімді тексеру, шағым жасалған іс-әрекеттің (әрекетсіздіктің), шешімнің заңға сәйкестігін зерделеу мақсатында арыз берушіні, өзге де тұлғаларды тыңдаудан, шағымдағы, шағымға қоса тіркелген материалдардағы және тараптар қосымша ұсынған немесе сот талап еткен материалдардағы дәлелдерді зерттеуден тұрады.

      Шағымдарды қарау кезінде судья шағымдағы уәждердің шегінен шықпауға тиіс, сондықтан арыз беруші, прокурор ұсынған немесе соттың өзі талап еткен материалдарды шағым бойынша дұрыс шешім қабылдау үшін қажет болатындай көлемде зерттеуге құқылы.

      ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен шағымды қарау кезінде тергеу судьясына мәлімделген қарсылық білдіруді осы тергеу судьясы арызды қарау қорытындылары бойынша қаулы шығара отырып, жеке-дара шешеді. Тергеу судьясының қаулысына келтірілген шағымды, өтінішхатты шешетін апелляциялық сатыдағы соттың судьясына мәлімделген қарсылық білдіруді аталған соттың төрағасы немесе осы соттың басқа судьясы шешеді.

      Судьяға қарсылық білдіру туралы арызды қарау қорытындылары бойынша қабылданған қаулы дербес шағымдануға жатпайды. Процеске қатысушының арызды негізсіз қабылдамау туралы дәлелдері шағымды қарау нәтижелері бойынша қабылданатын қаулыға жекеше шағымда немесе прокурордың өтінішхатында көрсетілуі мүмкін.

      Ескерту. 14-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

      15. Қылмыстық құқық бұзушылық туралы арыздарды немесе хабарламаларды қабылдаудан бас тартуға шағымдарды қарау кезінде сот арыз берушінің хабарламаны қашан және қай органға жібергенін, қандай себептермен хабарламаның қабылданбағанын тексеруге тиіс. Осындай шағымдар бойынша шешім қабылдау кезінде сот қылмыстық құқық бұзушылықтарды жасау туралы хабарламаның ҚПК-нің 185-бабының бірінші бөлігінің талаптарына сәйкес міндетті түрде қабылдауға, тіркелуге және қаралуға жататынын назарға алғаны жөн.

      Жеке айыптау тәртібімен қылмыстық қудалау туралы арызды қабылдаудан бас тарту туралы сот қаулысы ҚПК-нің 422-бабына сәйкес жоғары тұрған сотқа шағымдануға жатады.

      Ескерту. 15-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
      16. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      17. Қылмыстық құқық бұзушылық туралы тіркелген арызды немесе хабарды тергеулігі бойынша беру туралы қылмыстық қудалау органының шешіміне шағымдарды қараған кезде, тергеулігі бойынша беру ҚПК-нің 186-бабында көзделген жағдайларда ғана жол берілетінін соттардың ескергені жөн. Қылмыстық құқық бұзушылық туралы тіркелген арызды немесе хабарды тергеулігі бойынша заңда көзделмеген басқа негіздермен беру туралы шешім заңсыз деп танылуға жатады.

      Ескерту. 17-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
      18. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      19. Сот сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімдерін үзу немесе қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы қаулыға шағымды қарау кезінде, істегі дәлелдемелерге баға бермей, арызданушы шағымда көрсеткен барлық мән-жайларды анықтаушының, тергеушінің, прокурордың тексергенін және ескергенін, сондай-ақ бұл мән-жайлардың іс жүргізуді сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімдерін үзу немесе қысқарту туралы шешімінің заңдылығына әсер ету мүмкіндігін анықтауға тиіс. Бұл ретте сот кінәнің дәлелденгені немесе дәлелденбегені туралы, жинақталған материалдардың жарамдылығы немесе жарамсыздығы туралы тұжырым жасамай, істі қысқарту не тоқтату үшін материалдық-құқықтық және процестік негіздердің бар-жоғын тексеруге тиіс.

      Ескерту. 19-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      20. Сот отырысына қатысушылардың шағымның мәні бойынша түсіндірмелерін тыңдағаннан кейін және материалдарды зерттегеннен кейін судья кеңесу бөлмесінде ҚПК-нің 106-бабының сегізінші бөлігінде көрсетілген шешімдердің бірін қабылдайды, бұл туралы дәлелді қаулы шығарады.

      Бұл ретте, егер судьяның шағымды қарауға байланысты материалдарды ұсыну туралы талабын тиісті органдар орындамаса, судья шағымды олар жоқ кезде қарайды және егер қолда бар материалдар шағымның уәждерін жоққа шығармаса, шағымды қанағаттандыру туралы қаулы шығарады.

      Ескерту. 20-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      21. Егер қылмыстық қудалау органы, істі қысқарту туралы, шешім қабылдаған кезде заң талаптары сақталса, шағымдалған қаулыны тек формальды негіздер бойынша (мысалы, қабылданған шешім туралы мүдделі тұлғаларға хабарланбаса, тиісті тұлғалар жәбірленуші немесе азаматтық талапкерлер болып танылмаса не аталған тұлғаларға олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттері түсіндірілмесе) заңсыз деп тануға болмайды.

      Егер сот отырысында қабылданған шешімдердің процестік нысандарын елеулі бұзудың расталуы нәтижесінде (мысалы, істі ақтау негіздері бойынша қысқарту туралы қаулыға адамның кінәлілігіне күмән келтіретін тұжырымдамалар енгізілген кезде) немесе сот өзге де тәсілмен арызданушының құқықтарына, бостандықтарына, заңды мүддесіне нұқсан келтірілді деп таныса, бұл процестік актілерді заңсыз деп тануға әкеп соқтыруы мүмкін.

      Ескерту. 21-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      22. Тергеу судьясы шағымды қарау нәтижелері бойынша:

      заңсыз деп танылған процестік шешімнің күшін жою туралы;

      тиісті лауазымды адамның әрекеттерін (әрекетсіздігін) заңсыз немесе негізсіз деп және оның жол берілген бұзушылықты жою міндетін тану туралы;

      прокурорға азаматтың немесе ұйымның құқықтары мен заңды мүдделерінің жол берілген бұзылуын жою міндетін жүктеу туралы;

      шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы тиісті қаулы шығарады.

      Егер сот отырысында шағымдалып отырған іс жүргізу әрекетін (әрекетсіздікті) немесе шешімді заңсыз деп тану үшін негіздер анықталмаса сот шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы қаулы шығарады.

      Ескерту. 22-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      23. Прокурордың прокурорлық қадағалауды жүзеге асыру барысында істің барлық мән-жайының толық анықталмауына не заңның өзге талаптарының сақталмауына байланысты тергеушінің немесе анықтаушының істі қысқарту туралы қаулысының күшін жою туралы шығарған қаулысы сотқа дейінгі тергеп-тексерудің заңдылығын қамтамасыз етуге бағытталғандықтан заңсыз деп танылуға тиіс емес. Аталған қаулыларды шығару кезінде жол берілген арыз берушінің құқықтарын, бостандықтарын, заңды мүдделерін бұзу жойылуға тиіс.

      Ескерту. 23-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

      24. Арыз беруші шағыммен прокурорға жүгінгеннен кейін прокурордан жауап алынбағаны және шағымды берген сәттен бастап 15 тәулік мерзімнің өтпегені не арыз беруші сотқа жүгіну үшін ҚПК-нің 106-бабының бесінші бөлігімен белгіленген мерзімді өткізіп алғаны сот отырысында анықталса, судья тиісті негіздемелерді көрсетіп, арызды қарамай кері қайтару туралы қаулы шығарады. Өзгеше тәртіппен шағымдалатын іс-әрекетке (әрекетсіздікке) немесе тиісті лауазымды адамдардың, прокурордың шешіміне шағым берілген жағдайларда не осы сәтте сотқа дейінгі тергеп-тексеру аяқталған және іс сотқа жіберілген жағдайларда да судья тап осындай қаулы шығарады.

      Соттың шағымды ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен қарау кезінде, мысалы, шағымды басқа органның немесе лауазымды адамның қарауына беру туралы қаулыларды шығаруы заңмен қарастырылмаған.

      25. Соттың шағымды қараудың қорытындылары бойынша шығарған қаулысы заңды әрі негізді болуға тиіс. Қаулының кіріспе бөлігінде оны шығару уақыты мен орны; қаулыны шығарған соттың атауы; сот отырысына төрағалық етуші, хатшы, процеске қатысушылар, олардың өкілдері, аудармашы; шағым берушінің тегі, аты, әкесінің аты, қаралуға жататын актінің атауы, іс-әрекеті (әрекетсіздігі), шешімі шағымдалып отырған орган көрсетілуге тиіс. Қаулының сипаттама-дәлелдеме бөлігінде шағымдалып отырған іс жүргізу әрекеті (әрекетсіздік) кезінде бұзушылыққа жол берілгені-берілмегені, заң нормасы бойынша қандай шешім қабылданғаны, осы бұзушылықтардың арыз берушінің жеке құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтыны-қозғамайтыны, сондай-ақ соттың тиісті дәлелдерді келтіре отырып осы бұзушылықтарды жою мақсатында шағым бойынша қандай шешімдерді қабылдауға тиіс екені көрсетілуі қажет. Қаулының қарар бөлігінде шағымды қанағаттандыру, шағымдалып отырған іс жүргізу әрекетін (әрекетсіздікті), шешімді заңсыз деп тану туралы шағымдалып отырған актінің атауы, актіні кімнің, қашан, кімге қатысты немесе қандай себептер бойынша шағымдалып отырғаны (шағымдалмағаны) немесе шығарылғаны көрсетіліп, актінің күшін жою туралы шешім немесе тиісті лауазымды адамға азаматтың немесе ұйымның жол беріліп бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру туралы берілген нұсқау көрсетілуге тиіс.

      Азаматтың немесе ұйымның бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін жою міндетін тиісті лауазымды адамға немесе прокурорға жүктеп, шағымды қанағаттандыру туралы қаулы шығару кезінде қаулыда қандай бұзушылықтар жойылу керектігі нақтылы көрсетілуге тиіс.

      Ескерту. 25-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      26. Сот қаулысы жарияланғаннан кейін, оның көшірмесі арыз берушіге және прокурорға сол күні тапсырылуға тиіс, ал егер олар сот отырысына қатыспаса, қол жетімді байланыс құралының көмегімен оларға жіберілуге тиіс. Арыз берушінің, прокурордың соттың қаулысына, тергеу судьясының санкциясына жекеше шағым беруі/өтінішхат келтіруі үшін ҚПК-нің 107-бабының екінші бөлігінде көзделген мерзімді сақтауы олардың қаулының көшірмесін алу уақытымен байланысты емес, көрсетілген мерзім қаулы жарияланған сәттен бастап есептеледі. Сот қаулысына шағым беру мерзімін өткізіп алған жағдайда осы мерзім ҚПК-нің 50-бабының қағидаларына сәйкес қалпына келтірілуі мүмкін.

      Жекеше шағым/өтінішхат түскен жағдайда тергеу судьясы олардың көшірмелерін тараптарға жібереді, ал қаулы жария етілгеннен бастап үш тәулік өткеннен кейін істі жоғары тұрған сотқа жібереді, бұл туралы арыз берушіге және прокурорға хабарлайды. Тараптар жекеше шағымға/өтінішхатқа қарсылықты жоғары тұрған сотқа жазбаша түрде бере алады не істі осы соттың судьясы қарауы кезінде ауызша білдіре алады.

      Ескерту. 26-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

      27. Жекеше шағымды/өтінішхатты түскен сәттен бастап облыстық немесе оған теңестірілген соттың судьясы жабық сот отырысында үш күн мерзім ішінде жеке-дара қарайды. Сот отырысына шағым беруші және прокурор қатыса алады, олар шағымның және сот қабылдаған қаулының мәні бойынша түсіндірме беруге, сондай-ақ қарама-қарсы тараптың шағымына/өтінішхатына қарсы қарсылық білдіруге құқылы, алайда олардың келмеуі жекеше шағымды/өтінішхатты қарауға кедергі болмайды, сондай-ақ шағымды кері қайтарып алу, шағымды қараусыз қалдыру немесе шағымды қанағаттандырусыз қалдыру үшін негіз ретінде қарастырылмайды. Апелляциялық сатының судьясы ҚПК-нің 430-бабына сәйкес, берілген шағымды шешу үшін қажетті қосымша материалдарды тараптардың өтінімі немесе өз бастамасы бойынша сұратуға құқылы. Соттардың қаулыларына шағымдарды, наразылықтарды қарау кезінде, оларда келтірілген дәлелдерді тексерумен қатар, облыстық соттар прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының заңның азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын емін-еркін шектеуге тыйым салатын талаптарын сақтауына тиісті назар аударулары қажет, сондай-ақ соттардың шағымды қарау кезінде заң талаптарын сақтауына назар аударуға тиіс.

      Жекеше шағымды/өтінішхатты қараудың қорытындылары бойынша облыстық немесе оған теңестірілген соттың судьясы кеңесу бөлмесінде қаулы шығарады, онда шағымның/өтінішхаттың қанағаттандырылғаны не оларды қанағаттандырудан бас тартылғаны туралы көрсетіледі. Шағым/өтінішхат қанағаттандырылған кезде, қаулыда тергеу судьясының шағым жасалған қаулысының күшін жою туралы көрсетілуге және шағымның мәні бойынша жаңа шешім жазылуға тиіс. ҚПК-нің 106-бабында көрсетілмеген шешімдерді, атап айтқанда, тергеу судьясының қаулысының күшін жойып, істі қайтадан қарау үшін сол сотқа жіберу туралы, тергеу судьясының қаулысын өзгерту туралы, шағымды өзге органның немесе лауазымды адамның қарауы үшін жіберу туралы шешімдерді қабылдауға жол берілмейді.

      Облыстық сот судьясының қаулысы жарияланғаннан кейін дереу заңды күшіне енеді, түпкілікті болып табылады, арыз берушінің осы шағымын ҚПК-нің 106-бабымен көзделген тәртіппен, сондай-ақ кассациялық тәртіппен қарау жөнінде одан әрі іс жүргізуге жол бермейді.

      Ескерту. 27-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

      28. Арыз берушінің шағымы қанағаттандырылған және шағымдалып отырған іс жүргізу әрекетінің (әрекетсіздіктің), шешімнің күшін жою туралы қаулы етілген не заңды тұлғаның немесе ұйымның бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру тиісті лауазымды адамға, прокурорға жүктелген қаулы заңды күшіне енгеннен кейін тергеу судьясының өкімі бойынша дереу орындау үшін тиісті органға, лауазымды адамға, прокурорға жіберіледі, олар сотты қаулының орындалуы туралы хабардар етуге тиіс. Сот қаулысының орындалмауына кінәлі адамдар заңмен көзделген жауапкершілікке тартылуы мүмкін.

      Ескерту. 28-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 31.03.2017 № 3 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      29. Прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының адамның құқықтары мен бостандықтарын, ұйымдардың заңмен қорғалатын мүдделерін заңсыз шектеуге немесе өзге де бұзушылықтарға әкеп соққан әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) және (немесе) шешімдерінің заңсыздығы фактісі анықталған кезде тергеу судьясы шағымды қарау қорытындысы бойынша ҚПК-нің 56-бабының алтыншы бөлігіне сәйкес заң бұзушылыққа жол берген адамдардың жауаптылығы туралы мәселені шешу үшін жекеше қаулы шығаруға міндетті.

      Шағымды ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен қарау нәтижесі бойынша шығарылған тергеу судьясының заңды күшіне енген немесе дереу орындалуға жататын сот актісін орындамаған жағдайда заң бұзушылығын жою жүктелген лауазымды адам заңда көзделген тәртіппен жауаптылыққа тартылуға жатады.

      Ескерту. 29-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

      30. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы


Жоғарғы Сотының Төрағасы

Б.Бекназаров

Қазақстан Республикасы


Жоғарғы Сотының судьясы,


жалпы отырыс хатшысы

Д.Нұралин


On processing of complaints by the courts about actions (omissions) and decisions of the prosecutor and criminal prosecution bodies (Article 106 of the Criminal Procedure Code of the Republic of Kazakhstan)

Normative Resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated June 27, 2012 No. 3.

      Unofficial translation

      Footnote. Title as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)
      Footnote. Throughout the text:
      the words "bodies of investigation and inquiry," bodies of investigation, initial inquiry, "body of inquiry and investigation" shall be replaced by the words "bodies of criminal prosecution," the body of criminal prosecution" respectively;
      figures "109" shall be replaced with figures "106" according to the regulatory resolution of the Supreme Court of RK dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      In order to ensure the judicial protection of the rights, freedoms and legitimate interests of the individual and legal entities during pre-trial proceedings in criminal cases, as well as to develop a uniform judicial practice for the processing of complaints against actions (omissions) and decisions of the prosecutor and criminal prosecution bodies, the plenary session of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan

      hereby RESOLVED as follows:

      1. Processing by the courts of complaints of pre-trial actions in criminal cases against actions (omissions), as well as decisions taken by the public prosecutor and the criminal prosecution bodies, shall be one way of ensuring the exercise of the right of everyone to judicial protection, as set forth in paragraph 2 of Article 13, paragraph 1 of Article 76 of the Constitution of the Republic of Kazakhstan and Article 8 of the Criminal Procedure Code of the Republic of Kazakhstan (hereinafter referred to as the Criminal Procedure Code), the courts must therefore ensure access to justice, the correct application of the standards of the law providing grounds for filing complaints with the courts and regulating the procedure for their processing.

      Footnote. Paragraph 1as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      2. Individuals (citizens of the Republic of Kazakhstan, foreigners, stateless persons), whose personal rights and freedoms are directly affected by the actions (inaction) and decisions of the prosecutor, criminal prosecution bodies, as well as organizations, shall have the right to file a complaint with the court if these acts affect their legitimate interests, as well as their defenders, representatives. When checking the powers of persons to file a complaint with the court in the manner prescribed by Article 106 of the Code of Criminal Procedure, the courts should be guided by paragraph 4 of the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan No. 4 dated June 25, 2010 "On judicial protection of the rights, freedoms of a man and citizen in criminal proceedings".

      Footnote. Paragraph 2 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 22.12.2022 No. 10 (shall be enforced from the date of the first official publication).
      3. Excluded by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      4. Actions (omissions) and decisions referred to part 1 of Article 106, of the Criminal Procedure Code shall be subject to judicial review.

      In accordance with part four of Article 153 of the Code of Criminal Procedure, in the manner of Article 106 of the Code of Criminal Procedure, an appeal shall be made against the decisions of pre-trial investigation bodies on the application/non-application of preventive measures, their cancellation or change, not authorized by the investigating judge. In other cases, consideration of this issue is referred to the competence of the court, which has the powers to review the decisions of the investigating judge.

      Footnote. Paragraph 4 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication); dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication); dated 22.12.2022 No. 10 (shall be enforced from the date of the first official publication).

      4-1. Complaints by the convicts against actions (inactions) and resolutions of an institution or body that shall execute a sentence affecting their rights and legitimate interests, as well as resolutions of the prosecutor on issues related to the execution of the sentence, or refusal of the prosecutor to satisfy their similar complaints, shall be considered by the district court at the place of serving the sentence of the convict in the manner provided for in Article 106 of the Criminal Procedure Code, taking into account the provisions of Article 482 of Criminal Procedure Code. Based on the results of the consideration, the court makes one of the resolutions provided for in Article 482 part four of the Criminal Procedure Code.

      Footnote. As added by paragraph 4-1 of the regulatory resolution in accordance with the regulatory resolution of the Supreme Court of the RK dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      5. Complaints of annulment of proceedings cannot be considered under Article 106 of the Criminal Procedure Code actions (inactions) and resolutions against which the law provides otherwise, in particular complaints about the cancellation of the registration of an application or report on a criminal offence in the Unified register of pre-trial investigations, except if they are registered in violation of the requirements of part one, Article 179, paragraphs 1) and 2) of the Criminal Procedure Code, as well as complaints requesting inadmissibility of evidence, the recognition of a person as a suspect, a witness entitled to a defense, the misclassification of the act or the formulation of the charge, or his or her lack of evidence, on the improper application of the law in the recognition of a suspect and the characterization of an act, the amendment of the preventive measure authorized by the court, as well as complaints about the illegality of judicial acts.

      Footnote. Paragraph 5 – in wording of the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      6. Complaints may be filed with the court during the entire or preliminary investigation in a criminal case, including at the stage of bringing the accused to trial, subject to the period specified in paragraph 5 of Article 106, of the Criminal Procedure Code, which shall be calculated from the moment when the person became aware of the relevant action (omission) or decision.

      After filing a complaint with the relevant prosecutor, the person shall have the right to file a similar complaint with the court within fifteen days from the date of familiarization with the prosecutor's response or within the same period, if by that time the response from the prosecutor has not been received.

      The missed time limit for filing a complaint with the court at the request of the person concerned may be restored under the general rules provided for by Article 50 of the Criminal Procedure Code.

      In accordance with part 3 of Article 305, of the Criminal Procedure Code, complaints about the illegality of actions (omissions), decisions of the prosecutor and criminal prosecution bodies received after the submission of a criminal case to the court shall be examined by the court when the criminal case is considered on the merits.

      Footnote. Paragraph 6 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      7. The complaint submitted to the court shall be presented in writing, it shall indicate the first name, last name, patronymic name of the applicant and the person for whom it shall be submitted, their address and contact phones, the name and residence of the body whose official committed the action (omission) under appeal, and made a decision. The complaint must specify when, by whom (by which authority or its official) and what procedural actions (omissions) shall have been committed, what decisions shall have been taken. At the same time, it shall be necessary to indicate in the complaint what standards of the law shall have been violated, how these violations shall have affected the rights and legitimate interests of the applicant, as well as the merits of the applicant's request. It shall be also necessary to indicate whether the actions (omissions) mentioned in the complaint have been appealed to the prosecutor when the response have been received (or not), the merits of the prosecutor's response and the arguments of disagreement with it before the appeal to the court.

      The complaint shall be signed by the person who shall have filed it. Copies of the complaint must be attached to the complaint (for delivery to the prosecutor and persons, actions (omissions) whose decisions shall have been appealed); a copy of the procedural act being appealed; the material supporting, in the applicant's opinion, the arguments of the complaint; the prosecutor 's response to the failure to grant the complaint; a copy of the complaint sent to the prosecutor, to which no reply shall have been received; documents confirming the authority of the representative of the person for whom the complaint shall be filed.

      In the absence of the necessary information in the complaint and in the materials attached to it, the judge shall, without refusing to accept the complaint or returning it without consideration, request it from the applicant or other persons and bodies and shall set a deadline for their submission. If the complaint fails to comply with the instructions, the judge shall refuse to accept the complaint and shall return it to the author.

      Footnote. Paragraph 7 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      8. The applicant shall have the right, personally or through his representative, to withdraw his complaint before the commencement of the trial or before the judge shall leave the advisory room. Representatives may withdraw a complaint filed by them or by the person represented only with the consent of the person represented. The withdrawal of the complaint shall not prevent its repeated submission to the court until the end of the inquiry or preliminary investigation in the case within the time limits established in part 5 of Article 106 of the Criminal Procedure Code for appealing against procedural actions (omissions) and decisions.

      The law shall not prohibit filing of complaints against actions (omissions) and decisions of bodies of inquiry, preliminary investigation, and prosecutor also during the consideration of criminal case in court. In such cases, the court shall consider complaints from the point of view of verifying the legality of the proceedings and the admissibility of evidence obtained as a result of the actions (omissions) appealed, decisions and shall make a decision when evaluating the evidence in the case under consideration.

      Footnote. Paragraph 8 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      9. The applicant's submission of the complaint to the court for consideration under Article 106 of the Criminal Procedure Code and its consideration by the court shall not lead to the suspension of the proceedings in the case, including the continuation of the appealed action and the execution of the appealed decision.

      10. Consideration of complaints of violations of the law in the course of procedural actions affecting the rights, freedom and legitimate interests of citizens and organizations shall be attributed to the jurisdiction of specialized inter district investigative courts, specialized investigative courts and district and equivalent courts (investigating judge). The jurisdiction of complaints shall be determined by the location of the relevant body of inquiry or preliminary investigation, the actions of which shall be appealed, and when appealing against the refusal of the prosecutor to satisfy the complaint or not receiving a response from him to the complaint, by the location of the relevant prosecutor's office.

      If the judge, upon receipt of the complaint, finds that the complaint is not before the court, he must immediately order the complaint to be submitted to another court of jurisdiction.

      Footnote. Paragraph 10 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication); dated11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      11. In cases of filing a complaint by persons who, in accordance with the law, do not have the right to appeal against this procedural action (omission), decision, or the filing of a complaint against action (omission) and decision that cannot be considered in accordance with Article 106 of the Criminal Procedure Code, or the delay in filing a complaint and the absence of an application for its reinstatement, as well as when an application for withdrawal of the complaint shall be received from the complainant before the beginning of the trial, the judge shall make a reasoned order to return the complaint without consideration.

      Footnote. Paragraph 11 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication); dated 22.12.2022 No. 10 (shall be enforced from the date of the first official publication).

      12. The acceptance of the complaint and the appointment of a court hearing for its consideration on the merits shall be formalized by a decision of the judge, which must specify the time and place of consideration of the complaint, the notification of the applicant, the prosecutor, as well as the person conducting the initial inquiry, the investigator whose actions (omissions) and decisions shall have been appealed.

      When considering a complaint, it shall not be prohibited by law to call other persons to a court hearing for questioning as witnesses, experts, specialists, etc. If necessary, the judge in the decision may oblige the criminal prosecution body, the prosecutor to provide relevant materials concerning the appealed actions (omissions), decisions. The indicated request of the judge shall be subject to strict and timely execution within a period not exceeding three days.

      Once a complaint has been received, the judge, with the exception of complaints about the actions of the prosecutor, shall also be entitled to grant a time of not more than three days to the prosecutor to take measures to respond to violations of the law committed during the pre-trial investigation or inquiry. The elimination by the prosecutor of violations of the rights, freedom and legitimate interests of the applicant shall be the basis for leaving the complaint to the investigating judge without consideration.

      Footnote. Paragraph 12 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication.

      12-1. Several complaints against the same decision or actions of the investigator, interrogating officer, prosecutor may be joined in one proceeding by the decision of the investigating judge.

      If several complaints are combined in one proceeding, the period for consideration shall be calculated from the date of receipt of the last complaint.

      Footnote. The regulatory resolution is supplemented by paragraph 12-1 in accordance with the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 22.12.2022 No. 10 (shall be enforced from the date of the first official publication).

      13. The complaint shall be examined by the investigating judge alone without holding a trial for three days. If it is necessary to examine the circumstances relevant to the adoption of a lawful and reasonable decision, the investigating judge shall consider the complaint within 10 days in closed court with the participation of the persons concerned and the prosecutor, the failure of which shall not prevent the consideration of the complaint. When holding a closed judicial hearing in video communication with the connection of the relevant persons and the prosecutor, the access to other persons who shall not be participants in the process should be limited. A record shall be kept during the trial. If necessary, the investigating judge may request additional materials, call and interview the persons concerned. Officials, whose actions (omissions) and decisions shall be appealed at the request of the court, shall submit to the court within three days the materials that gave rise to such actions (omissions) and decisions.

      During the court hearing, the investigating judge shall declare the complaint to be considered, then the applicant, if he participates in the court hearing, shall justify the complaint, after which other persons who appeared shall be heard, entitling to provide the court with evidence. The burden of proving the legality of the appealed action (omission) or decision shall lie with the person who committed or took them.

      In considering the complaint, the court, without assessing the evidence available in the case, must determine whether the person conducting the initial inquiry, the investigator and the prosecutor shall have been examined and taken into account all the circumstances indicated by the applicant in the complaint. At the same time, the court, without concluding on the proof or lack of proof of guilt, the admissibility or inadmissibility of the collected evidence, must check the existence or absence of substantive and procedural grounds for deciding the case.

      In accordance with paragraph 5 of the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated December 23, 2005 N 11 “On implementation of the standards of the Criminal Procedure Law on the minutes of a court hearing, it shall be mandatory to maintain the minutes of a court hearing” when considering a complaint in accordance with the procedure provided for by Article 106 of the Criminal Procedure Code.

      The investigating judge who examined the complaint against the resolutions and actions (inaction) of the prosecutor and the criminal prosecution authorities, in accordance with Article 87, paragraph 2, part one of the Criminal Procedure Code, cannot participate in the consideration of a criminal case in the courts of first, appellate, cassation.

      Footnote. Paragraph 13 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication); dated11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      14. In the preparatory part of the judicial hearing, the investigating judge, having announced the beginning of the judicial hearing to consider the corresponding complaint, shall explain to the applicant participating in the hearing, his defense counsel and representative, to the prosecutor, their right to challenge and their other procedural rights and obligations, related to the handling of the complaint, and to investigate, whether they have applications, consider them if they have been submitted, and then find out from the complainant whether he supports the complaint.

      Consideration of the complaint shall consist in hearing the applicant, other persons, in examining the arguments of the complaint, the materials attached to the complaint and additionally submitted by the parties or requested by the court for the purpose of verifying the appealed actions (omissions), examining the appealed actions (omissions), deciding on their compliance with the law.

      When considering a complaint, the judge must not go beyond the arguments of the complaint, and therefore shall have the right to examine the materials submitted by the applicant, the prosecutor or the court itself only to the extent necessary to make a correct decision on the complaint.

      The challenge made to the investigating judge during the examination of the complaint under Article 106 of the Criminal Procedure Code shall be authorized by the same investigating judge alone, with a resolution following the consideration of the application. A challenge made to a judge of the appellate court hearing the appeal against the resolution of the investigating judge shall be authorized by the president of that court or by another judge of that court.

      The resolution adopted following the consideration of the application for challenge of a judge shall not be subject to independent appeal. The arguments of the participant in the hearing on the unjustified rejection of the application for challenge may be indicated in a private complaint or in the prosecutor's application for a resolution made on the basis of the consideration of the complaint.

      Footnote. Paragraph 14 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      15. When considering a complaint of refusal to receive criminal applications or report, the court must check when and to which authority the applicant sent the communication, for what reasons the report was not received. When deciding on such complaints, the court should bear in mind that reports of criminal offences under part 1 of Article 185 of the Criminal Procedure Code shall be subject to mandatory acceptance, registration and consideration.

      The court's decision to refuse to accept an application for a criminal offence prosecuted in private proceedings shall be subject to appeal under Article 422 of the Criminal Procedure Code to a higher court.

      Footnote. Paragraph 15 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)
      16. Excluded by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      17. The courts, when considering complaints against a decision of a criminal prosecution body to transmit a registered application or a report of a criminal offence on trial, should bear in mind that such transfer shall be permitted only in cases provided for in Article 186 of the Criminal Procedure Code. The decision to transmit a registered application or a report of a criminal offence on trial on other grounds not provided for by law shall be declared illegal.

      Footnote. Paragraph 17 in the wording of the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)
      18. Excluded by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      19. When considering a complaint against the resolution to interrupt a period of pre-trial investigation or to terminate proceedings in a criminal case, the court, without assessing the evidence available in the case, must determine whether all the circumstances indicated by the complainant in the complaint have been verified and taken into account by the person conducting the inquiry, the investigator and the prosecutor, and whether these circumstances could have affected the legality of the decision to interrupt the period of pre-trial investigation or to terminate the proceedings. At the same time, the court, without concluding on the proof or lack of proof of guilt, on the admissibility or inadmissibility of the collected evidence, must check the existence or absence of substantive and procedural grounds for the termination of the case or the interruption of the terms of pre-trial investigation.

      Footnote. Paragraph 19 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      20. After hearing the explanations of the persons participating in the court hearing on the merits of the complaint and the examination of the materials, the judge in the advisory room shall make one of the decisions referred to part 8 of Article 106 of the Criminal Procedure Code, which shall be the subject of a reasoned decision.

      At the same time, if the judge's request to provide materials in connection with the examination of the complaint by the relevant authorities has not been fulfilled, the judge shall consider the complaint in their absence, and if the available materials do not refute the arguments of the complaint, shall decide to satisfy it.

      21. If the criminal prosecution body complies with the requirements of the law when deciding to dismiss the case, the appealed decision cannot be declared illegal only on formal grounds (for example, due to failure to inform the persons concerned of the decision, failure to recognize the persons concerned by victims or civil plaintiffs, or failure to explain their procedural rights and obligations to the indicated persons).

      Substantial violations of the procedural form of the decisions taken, confirmed in the court hearing, may lead to the recognition of illegal procedural acts if the court recognizes that as a result the rights, freedoms and legitimate interests of the applicant shall be infringed or otherwise diminished (for example, the inclusion in the order to terminate the case on rehabilitative grounds of language calling into question the innocence of the person).

      Footnote. Paragraph 21 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      22. As a result of the examination of the complaint, the investigating judge shall issue the relevant orders:

      on the annulment of an unlawful procedural decision;

      on recognition of the action (omission) of the relevant official as illegal or unjustified and his obligation to remedy the violation committed;

      entrusting the prosecutor with the obligation to eliminate the violation of the rights and legitimate interests of a citizen or organization;

      to dismiss the complaint.

      If the court hearing does not establish the grounds for declaring the appealed procedural action (omission) or decision illegal, the court shall order that the complaint be dismissed.

      Footnote. Paragraph 22 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      23. The decision of the prosecutor, who, during the course of the procuratorial supervision, annulled the decisions of the investigator or the person conducting the initial inquiry to dismiss the case and others due to incomplete clarification of all the circumstances of the case or due to non-compliance with other requirements of the law, cannot be declared illegal, as it shall be aimed at ensuring the legality of the preliminary investigation and the initial inquiry. Violations of the applicant's rights, freedoms and legitimate interests during the issuance of the indicated orders shall be eliminated.

      Footnote. Paragraph 23 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication); dated11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      24. In cases where it will be established at the court hearing that after the applicant's complaint to the prosecutor, he shall have not received a response from the latter and the 15-day period since its submission shall have not yet expired, or when the applicant shall have missed the period specified in part 5 of Article 106, of the Criminal Procedure Code for applying to the court, the judge shall order the return of the complaint without consideration and with the relevant grounds. A similar decision shall be issued by the judge when the complaint shall be filed against the action (omission) or decision of the relevant officials, the prosecutor, whose appeal shall be provided for in a different manner, or when the inquiry or preliminary investigation have been completed and the case have been referred to the court.

      It shall not be provided by law for the court, when considering complaints under Article 106 of the Criminal Procedure Code, to issue other orders, for example, to refer it to other bodies or officials.

      25. The court decision issued following the examination of the complaint must be lawful and justified. The introductory clause of the resolution shall state: time and place; the name of the court that issued the resolution; presiding officer, secretary of the court hearing, participants of the processing, their representatives, interpreter; first name, surname, patronymic name of the applicant of the complaint, the name of the act to be considered, the indication of the body, the action (omission) whose decisions shall have been appealed. The descriptive and motivational part of the resolution should clearly state whether, in the course of an appealed procedural action (omission), the adoption of a decision of the standard of the law shall have been violated and what exactly, whether these violations affect the individual rights and legitimate interests of the applicant, and what decision should be taken by the court on the complaint in order to eliminate these violations and shall give the relevant reasons. In the operative part of the decision on satisfaction of the complaint, recognition of the appealed procedural action (omission), the decision must indicate the name of the appealed act, by whom, when, against whom or for what reason it shall have committed (not committed) or made, as well as the decision on its annulment or the order obliging the relevant official to eliminate the committed violation of the rights and legitimate interests of the citizen or organization.

      When issuing a decision on the satisfaction of a complaint, with the obligation on the relevant official or prosecutor to eliminate violations of the rights and legitimate interests of a citizen or organization, the decision must clearly state which violations of the law should be eliminated.

      Footnote. Paragraph 25 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      26. A copy of the court's resolution after the announcement on the same day should be handed over to the applicant and the prosecutor, and if they did not participate in the court hearing, they should be sent to them using accessible means of communication. Compliance with the time limit provided for in Article 107, paragraph 2, of the Criminal Procedure Code for filing a private complaint/application for a court order by the applicant, the prosecutor, the sanction of the investigating judge shall not be related to the time when they received a copy of the resolution, this period shall be calculated from the moment it was announced. If the time limit for appealing a court order is exceeded, it may be reinstated in accordance with the rules of Article 50 of the Criminal Procedure Code.

      Upon receipt of a private complaint/petition, the investigating judge shall send copies of them to the parties, and after three days after the announcement of the resolution, shall send the case to a higher court, which notifies the applicant and the prosecutor. Objections to a private complaint/protest by the parties may be submitted in writing to a higher court or presented orally when the case is heard by a judge of that court.

      Footnote. Paragraph 26 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication); dated11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      27. A private complaint/petition shall be considered by the judge of the regional or equivalent court alone in a closed court hearing within three days from the moment of receipt. The appellant and the public prosecutor may participate in the hearing, who may explain the merits of the complaint and the resolution of the court, as well as present their objections to the complaint/petition of the opposite party, but their failure to appear does not prevent the consideration of the private complaint/petition, nor may they be regarded as withdrawing the complaint, leave the complaint unresolved or serve as grounds for dismissing the complaint. In accordance with Article 430 of the Criminal Procedure Code, a judge of an appellate court may, at the request of the parties or on his own initiative, request additional materials necessary to resolve a complaint. When considering complaints, protests against court resolutions, in addition to verify the arguments cited in them, the regional courts should pay due attention to the issues of compliance by the prosecutor, the investigating authorities, the inquiry of the requirements of the law prohibiting the arbitrary restriction of the rights and freedoms of citizens, and also pay attention to the compliance of the courts with the requirements of the law when considering a complaint.

      As a result of the consideration of a private complaint/petition, the judge of the regional or equivalent court in the deliberation room issues a resolution that must indicate the satisfaction of the complaint/petition or the refusal to satisfy them. When a complaint/petition is granted, the order must simultaneously state the annulment of the appealed resolution of the investigating judge and present a new resolution on the merits of the complaint. Resolutions not provided for in Article 106 of the Criminal Procedure Code, in particular on the annulment of the resolution of the investigating judge to send the case for re-examination of the complaint to the same court, on amending the resolution of the investigating judge, on the transfer of the complaint for consideration to other bodies or officials, shall not be allowed.

      The resolution of the judge of the regional court shall enter into legal force immediately upon announcement, shall be final, excludes further proceedings to consider this complaint of the applicant in accordance with the procedure provided for in Article 106 of the Criminal Procedure Code, as well as in cassation.

      Footnote. Paragraph 27 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication); dated 11.12.2020 № 6 (shall be enforced after the day of its first official publication).

      28. Upon the entry into force of the resolution, by which the applicant's complaint shall have been granted and decided on the annulment of the appealed procedural action (omission), the decision or the obligation shall be placed on the relevant official, the prosecutor to eliminate the violation of the rights and legitimate interests of the individual or organization, on the order of the investigating judge shall be sent for immediate execution to the relevant body, official, prosecutor, who shall be obliged to inform the court of the execution of the decision. Persons guilty of failure to comply with a court order may be prosecuted under the law

      Footnote. Paragraph 28 as amended by the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2017 № 3 (shall be enforced from the date of its first official publication)

      29. When establishing the fact of illegality of actions (inaction) and (or) decisions of the prosecutor, criminal prosecution bodies that entailed illegal restriction or other violations of human rights and freedoms, legally protected interests of organizations, the investigating judge, following the results of consideration of the complaint, shall be obliged, in accordance with part six of Article 56 of the Code of Criminal Procedure, to make a private decision to resolve the issue of liability of persons who have committed violations of the law.

      In the event of non-execution of the judicial act of the investigating judge, which has entered into legal force or is subject to immediate execution, issued as a result of consideration of the complaint in accordance with Article 106 of the Code of Criminal Procedure, the official who is entrusted with the elimination of violations of the law shall be subject to liability under the law.

      Footnote. Paragraph 29 is in the wording of the regulatory resolution of the Supreme Court of the Republic of Kazakhstan dated 22.12.2022 No. 10 (shall be enforced from the date of the first official publication).

      30. According to Article 4 of the Constitution of the Republic of Kazakhstan, this regulatory resolution shall be included in the existing law, as well as shall be generally binding and put into effect from the date of its official publication.

      Chairman of the Supreme Court
      of the Republic of Kazakhstan B. Beknazarov
      Judge of the Supreme Court
      of the Republic of Kazakhstan,
      Secretary of the Plenary Session D. Nuralin