Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес, Қазақстан Республикасында Шағын кәсiпкерлiктi одан әрi дамыту мен мемлекеттiк қолдау мақсатында қаулы етемін:
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында Шағын кәсiпкерлiктi дамыту мен қолдаудың 2001-2002 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi бiр ай мерзiмде Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi Iс-шаралар жоспарын әзiрлесiн және бекiтсiн.
3. Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестiктi қорғау және шағын бизнестi қолдау жөнiндегi агенттiгi Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшілігi мен Қазақстан Республикасының Үкiметiне жыл сайын жартыжылдықтың және жылдың қорытындылары бойынша Бағдарламаны iске асыру барысы туралы жиынтық талдау баяндамасын ұсынсын.
4. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етудi бақылау және үйлестiру Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестiктi қорғау және шағын бизнестi қолдау жөнiндегi агенттiгiне жүктелсiн.
5. Осы жарлық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Қазақстан Республикасы
Президентінің
2001 жылғы 7 мамырдағы
N 597 Жарлығымен
бекітілген
Қазақстан Республикасында Шағын кәсіпкерлікті дамыту
мен қолдаудың 2001-2002 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы
Астана
2001
1. Бағдарламаның паспорты
Атауы Қазақстан Республикасында Шағын кәсiпкерлiктi дамыту мен қолдаудың 2001-2002 жылдарға арналған
мемлекеттiк бағдарламасы
Әзiрлеу негiзi Қазақстан Республикасы Президентiнiң
"Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi Даму
стратегиясын одан әрi iске асыру жөнiндегi
шаралар туралы" 2000 жылғы 17 ақпандағы N 344
Жарлығы
Негiзгi Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды
әзiрлеуші реттеу, бәсекелестiктi қорғау және шағын бизнестi
қолдау жөнiндегi агенттiгi
Мақсаты Шағын кәсiпкерлiктiң өндiрiстiк саласының
серпiндi дамуын қамтамасыз ететiн мемлекеттiк
қолдау саясатын жетiлдiру
Мiндеттерi Бағдарлама мақсатын іске асыру үшiн мынадай
мiндеттердi шешу көзделiп отыр:
халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;
қоғамдық ұйымдардың шағын кәсiпкерлiктi қолдау
мен қорғау мәселелерiндегi рөлiн күшейту;
шағын кәсiпкерлiктiң өндiрiстiк секторын
басымдықты дамыту;
шағын кәсiпкерлiктi ақпараттық қамтамасыз ету
жүйесiн жетiлдiру және дамыту
Бағдарламаны Шағын кәсiпкерлiк саласындағы нормативтiк
iске асырудың құқықтық актілердi жетiлдiру және олардың
негiзгi орындалуына бақылау жасауды күшейту;
бағыттары шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен қорғаудың
құрылатын инфрақұрылымын пайдаланудың тиiмдiлігiн
арттыру;
шағын кәсiпкерлiктi кадрлық, ғылыми-әдiстемелiк
және ақпараттық қамтамасыз ету;
шағын кәсiпкерлiктi қаржылық-несиелiк және
инвестициялық тұрғыдан қолдау саясатының
тетiктерiн жетiлдiру;
шағын кәсiпкерлiктi аймақтық дамыту
Қаржыландыру Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдауды қаржылық
көздерi қамтамасыз ету республикалық және жергiлiктi
бюджет қаражаты есебiнен көрсетiлген мақсаттарға
жыл сайын көзделетiн қаржының, сондай-ақ
Қазақстан Республикасы алатын мақсатты
заемдардың, мемлекеттiк заттай гранттардың
шегiнде жүзеге асырылады
Бағдарламаны 2002 жылдың аяғына дейiн шағын кәсiпкерлiк
іске асырудан субъектiлерi санының 500 мыңға дейiн өсуi,
күтiлетiн түпкi олардың өндiрiстiк, қаржылық, ғылыми-технология.
нәтиже лық, сауда-делдалдық және басқа салалардағы
ұтымды арақатынасына қол жеткiзу жаңа жұмыс
орындарының құрылуы мен шағын бизнес саласында
жұмыспен қамтылған адамдар санының артуы
Iске асыру 2001-2002 жылдар
мерзiмдерi
2. Кіріспе
Қазақстан Республикасында Шағын кәсiпкерлiктi дамыту мен қолдаудың 2001-2002 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасының Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестiктi қорғау және шағын бизнестi қолдау жөнiндегi агенттiгi Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi Даму стратегиясын одан әрi iске асыру жөнiндегi шаралар туралы" 2000 жылғы 17 ақпандағы N 344 Жарлығын iске асыруды қамтамасыз ету мақсатында әзiрледi.
Шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен дамытудың мемлекеттiк бағдарламаларын 1992 және 2000 жылдардағы кезең iшiнде iске асыру Қазақстан Республикасында жеке кәсiпкерлiктiң жасақталуы мен қалыптасуына негiз қалады.
Шағын кәсiпкерлiк экономикасының жинақылығы салыстырмалы түрде аздаған инвестициялары мен тәуекелiнiң неғұрлым аздығымен қысқа мерзiм iшiнде, бiрiншi кезекте тауар айналысы саласындағы сол кездегi жағдайды өзгертуге және тұрақтандыруға мүмкiндiк бердi.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Шағын кәсiпкерлiктi дамытуға мемлекеттiк қолдауды күшейту және оны жандандыру жөнiндегi шаралар туралы" 1997 жылғы 6 наурыздағы N 3398 және "Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсiпкерлiк қызмет еркiндiгiне құқығын қорғау туралы" 1998 жылғы 27 сәуiрдегi N 3928 Жарлықтары соңғы жылдары шағын кәсіпкерліктің дамуына қуатты серпiн бердi.
Бағдарлама "Қазақстан-2030" Стратегиясының қағидаларына негiзделiп әзiрлендi.
3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау
Реформалардың бастапқы кезеңiнде заң жүзiнде ұсынылған мемлекеттiк қолдау шаралары бүгiн өз нәтижелерiн беруде. Шағын кәсiпкерлiк саласын сипаттайтын экономикалық көрсеткiштер экономиканың осы секторында қалыптасып келе жатқан оң үрдiстер туралы мағлұмат бередi.
Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi берген есептердiң деректерiне сүйенген 2000 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республикада 372 мыңнан астам шағын кәсiпкерлiк субъектiсi тiркелген, олардың iшiнде жұмыс iстейтiндерi 329,1 мыңды, шағын кәсiпкерлiк саласында жұмыспен қамтылғандардың саны - 1,4 млн. адамды құрайды. Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi 1999 жылғы қаңтар-желтоқсан iшiнде 435,8 млрд. теңгенiң өнiмiн өндiрiп, қызмет көрсеттi, бюджетке 33,7 млрд. теңге салық төлемдерi түстi.
Шағын бизнес өкiлдерi 2000 жыл iшiнде 532,6 млрд. теңгенiң өнiмiн өндiрдi және қызмет көрсеттi, ол 1999 жылдың тиiстi көрсеткiшiнен 1,2 есе артық. Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi өткен жылдың осындай кезеңiне қарағанда, бюджетке төленетiн төлемдi 1,4 есе көбейттi (2000 жылғы 1 қаңтарға 33,7 млрд. теңге құраса, 2001 жылғы 1 қаңтарға 45,8 млрд. теңге құрады).
2001 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстанда 388,2 мың шағын кәсiпкерлiк субъектiсi (заңды және жеке тұлғалар) тiркелген, олардың 353,6 мыңы жұмыс iстейдi (бұл көрсеткiш өткен жылдың жоғарыда аталған кезеңiмен салыстырғанда 10%-ке өстi).
Шағын кәсiпкерлiктегi үрдiстердi талдау экономиканың осы секторы дамуының серпiндi-үдемелi сипаты бар екенiн және әлеуметтiк шиеленiстi төмендету факторы мен халықты жұмыспен қамтамасыз етудiң негiзi бола отырып, өзiнiң оң нәтижесiн берiп отырғанын айғақтайды. Сөйтiп, кәсiпкерлiк сипат экономикаға барған сайын тиiстi икемдiлiк берiп, оның дамуының шешушi факторы болып келедi. Шағын кәсiпкерлiк жаңа кәсiпорындар мен жұмыс орындарын құру жолымен халықты жұмыспен қамтамасыз етуде, рынокты әртүрлi тауарлармен және қызмет көрсетулермен молықтырып отыр.
1998 жылдан бастап 2000 жылға дейiнгi кезең iшiнде шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi өндiрiп отырған өнiмнiң салалық құрылымындағы кейбiр оң өзгерiстерге қарамастан, сауда-делдалдық қызмет шағын кәсiпкерлiк қызметiнiң неғұрлым анық үстем түрi (тауарлар мен қызмет көрсетулердiң жалпы көлемiнiң 2/3-не жуық) болып қалып отыр. Осы кезең iшiнде сауда үлесi 72,8%-тен 55,7%-ке, яғни 17,1%-ке төмендеп отыр.
Өнiмнiң жаңа түрлерiнiң саны, менеджмент деңгейi, өндiрiлiп отырған тауарлар мен қызмет көрсетулердiң сапасы бұрынғыдай олардың деңгейiн көтеруге септiгiн тигiзетiн iс-шаралар әзiрлеудi және iске асыруды талап етедi.
Жаңа жұмыс орындарын құру, тауар рыногын отандық тауарлармен және қызмет көрсетулермен молықтыру, шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң инновациялық белсендiлiгiн арттыру мақсатында шағын кәсіпкерлікті одан әрі дамыту, дамыған елдер тәжiрибесi көрсетiп отырғандай, арнайы мемлекеттiк қолдау шараларынсыз мүмкiн емес.
Бағдарламаның бiрiншi кезектегi шараларын iске асыру, ең алдымен шағын кәсiпкерлiктiң дамуын тежеп отырған мынадай проблемаларды шешуге бағытталған:
шағын кәсiпкерлiктi қолдау инфрақұрылымының жеткiлiксiз дамуы;
қолданылып жүрген заңдарды жергiлiктi деңгейде орындау тәртiбiнiң әлсiздiгi;
салық салу және салықтық тексеру жүйелерiнiң тым күрделiлiгi;
негiзгi қаражатты алуға және айналым қаражатын молықтыру үшiн несиелiк ресурстарға қол жеткiзудiң шектеулiлiгi;
экономиканың нақты секторында жұмыс iстейтiн шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң iске қосылмаған, коммуналдық меншiктегi өндiрiстiк үй-жайларды сатып алу тәртiбiнiң күрделiлігi және тым жоғары жалгерлiк ақысы;
кадрларды даярлау және шағын кәсiпкерлiктi ақпараттық қолдаудың тұтас жүйесiнiң жоқтығы;
шағын кәсiпкерлiктiң мемлекеттiк құрылымдармен өзара iс-қимыл жасаудың ұйымдық проблемалары;
шағын кәсiпкерлiктiң дамуы жолындағы әкiмшiлік тосқауылдар.
Кәсiпкерлiктiң дамуы үшiн қолайлы орта қалыптастыру бағыттарының бiрi болып кәсiпкерлiк қызметтi ұйымдастыру мен жүзеге асырудағы мемлекеттiк өкімет органдарының актiлерiнен, iс-қимылдарынан және әрекетсiздiгiнен туындаған, әкiмшiлiк тосқауылдар ретiнде белгiленетiн кедергiлердi жою болып табылады. Осы кедергiлер көбiнесе жергiлiктi жердегi атқарушы өкiметтiң әрекетiне байланысты.
Шағын кәсiпкерлiк дамуын жеделдетудiң және бюджетпен өзара қарым-қатынастарды тәртiпке келтiрудiң маңызды факторы салық салу жүйесiн барынша ықшамдау болуға тиiс. Мұнда ең өткiр проблема салықтық тексерулердiң ретсiздiгi болып отыр. Әрбiр шағын кәсiпкерлiк субъектiсi орташа алғанда 6-8 ресми салықтар мен алым түрлерiн төлейдi, сонымен бiрге олардың әрқайсысы бойынша өз есептеу әдiстемесi, салық салу негiзi, төлеу тәртiбi мен мерзiмдерi, есеп беру деректемелерi мен нысандары бар.
Салаларды қайта құрылымдауды және кәсiпорындарды реформалауды жүргiзу кезiнде шағын кәсiпкерлiктiң артықшылықтары әлi де жете пайдаланылмауда. Мемлекет қолдауының осы саладағы пәрмендi шараларының бiрi болып өндiрiс және қызмет көрсетулер саласында жұмыс iстейтiн шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi арасында мемлекеттiк тапсырысты орналастыру болып табылады. Шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың осындай практикасын одан әрi дамыту iрi компаниялардың шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiмен соңғыларда өнiмнiң (жұмыстардың, қызмет көрсетулердiң) белгiлi түрлерiн өндiру бойынша тапсырыстарды орналастыру тұрғысында өзара iс-әрекеттерiн кеңейту арқылы мүмкiн болмақ.
Ең жиi кездесетiн әкiмшiлiк тосқауылдардың бiрi кәсiпкерлiк қызметтi тiркеу және лицензиялау жүйесiнiң жетiлмегендiгi болып табылады. Осы Бағдарламаны жүзеге асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарында көзделетiн тiркеу және лицензиялау жүйесiн ықшамдау:
шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiн бәсекеге неғұрлым қабiлеттi, ал кәсiпкерлiктi ұйымдастыруды неғұрлым арзан ете отырып, кәсiпкерлiк жүргiзудiң операциялық шығындарын азайтуға;
шағын кәсiпкерлiк кәсiпорындары үшiн қолайлы орта жасауды қамтамасыз етуге және құрылып жатқан шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң санын арттыруға;
жер учаскелерiн, жылжымайтын мүлiк орталығында құжаттаманы ресiмдеу өнiмдердi сертификаттау, үй-жайларды қайта жоспарлау және қайта жаңарту тәртiбiн оңайлатуға мүмкiндiк бередi. Әсiресе төлеу құны мен құжаттарды ресiмдеу мерзiмдерiн реттеу талап етіледi.
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
Шағын кәсiпкерлiктi дамыту мен қолдаудың 2001-2002 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасының басты мақсаты шағын кәсiпкерлiктiң өндiрiстiк саласының серпiндi дамуын қамтамасыз ететiн мемлекеттiк қолдау саясатын жетiлдiру болып табылады.
Бағдарламаның мiндеттерi оның мақсатымен айқындалған және мыналар:
халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;
қоғамдық бiрлестiктердiң шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен қорғау мәселелерiндегi рөлiн күшейту;
шағын кәсiпкерлiктiң өндiрістiк саласын басымдықты дамыту;
шағын кәсiпкерлiктi ақпараттық қамтамасыз ету жүйесiн жетiлдiру және дамыту арқылы шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң тұрақты қызметi үшiн қолайлы жағдайлар жасау болып тұжырымдалады.
Бағдарламаның iс-шараларын iске асыру кезiнде жоғарыда аталған мiндеттердi шешу республикалық, сол сияқты аймақтық деңгейде де жүзеге асырылатын болады.
5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары мен оны iске
асырудың тетiгі
Қол жеткен оң үрдiстердi орнықтыру мен кәсiпкерлiктi дамытуға кедергi болып отырған проблемаларды жою мақсатында Бағдарламада:
шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен қорғаудың инфрақұрылымын құрып, оны пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру;
шағын кәсiпкерлiк саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi жетiлдiру және олардың орындалуына бақылауды күшейту;
шағын кәсiпкерлiктi қаржылық-несиелiк және инвестициялық тұрғыдан қолдау саясатының тетiктерiн жетiлдiру;
шағын кәсiпкерлiктi кадрлық, ғылыми-әдiстемелiк және ақпараттық қамтамасыз ету;
шағын кәсiпкерлiктi аймақтарда дамыту бойынша бiрқатар iс-шараларды жүзеге асыру сияқты негiзгi бағыттар көзделген.
Көрсетiлген бағыттарда шағын кәсiпкерлiктi қолдау жөнiндегi саясатты жүргiзу шағын кәсiпкерлiктiң, әсiресе экономиканың өндiрiстiк, инновациялық салаларындағы инфрақұрылымды жетiлдiру мен дамыту, қаржылық қамтамасыз ету негiзiнде одан әрi өркендеуi үшiн жағдайлар жасауды қамтамасыз етедi.
Белгiленген шараларды iске асыру аймақтық құрылымдар iс-қимылының кәсiпкер мүддесi мен мүмкiндiгiне барынша кiрiгуiне жағдай туғызады.
5.1 Шағын кәсiпкерлiк саласындағы нормативтiк құқықтық
актiлердi жетiлдiру және олардың орындалуына бақылау
жасауды күшейту
Республикада 1992 жылдан бастап 2000 жылға дейiн шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен дамытудың бұрын қабылданған мемлекеттiк бағдарламаларын талдау шағын кәсiпкерлiктi дамыту жөнiндегі нормативтiк құқықтық базаның iс жүзiнде қалыптасқанын айғақтайды.
"Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттік қолдаудың негiзгi бағыттарының бiрi шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi үшiн қолайлы жағдай туғызудың құқықтық режимiн белгілеу болып табылады.
Кәсiпкерлердiң қоғамдық құралымдарына нормативтiк, әдiстемелiк құжаттар тұрғысында әдiстемелiк көмек көрсетiп, келiп түсіп жатқан, соның ішінде кәсіпкерлердің құқықтарының бұзылуына байланысты өтiнiштер бойынша консультация бере отырып, олардың қызметiн жандандыруға ұмтылу қажет. Сонымен қатар, кәсiпкерлер бiрлестiктерiнiң күш-жiгерiн "Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көрсетiлген өз құқықтары мен өкiлеттiктерiн кеңiнен және нәтижелi пайдалануға бағдарлау және бағыттау керек.
Мұндай ұстаным аймақта заң мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң орындалуына неғұрлым тиiмдi бақылау жасауды, сондай-ақ жанжал дауларды шешу практикасын жетiлдiрудi қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Кәсiпкерлердiң орталық және жергiлiктi мемлекеттiк органдардың басшыларымен тақырыптық кездесулерi шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi мен бақылаушы органдар арасында өркениеттi қарым-қатынастардың қалыптасуына, сондай-ақ өзара қатынастардағы қайшылықтарды жою жөнiнде сындарлы ұсыныстар жасауға жәрдемдеседi.
Экономиканың нақты секторы қызметiнiң әртүрлi салаларында франчайзингiлiк қатынастарды дамыту мен құруды қамтамасыз ету үшiн бiрқатар заң мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлерге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу болжанып отыр.
Мемлекеттiң кәсiпкерлiк қызметке тiкелей араласудан бас тартуын, жеке кәсiпкерлердiң неғұрлым еркiндiгiн және еркiндiгi елiмiздiң Конституциясында бекiтiлген кәсiпкерлiк қызметке заңсыз араласқаны үшiн мемлекеттiк басқару органдарының лауазымды тұлғаларының жауапкершiлiгiн заң жүзiнде бекiту саясатын жүргiзу жалғастырылатын болады.
Осы бағыттағы жұмыстың басымдықты бағыттары республикада шағын кәсiпкерлiктi дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау жөнiнде шаралар қолдану, шағын кәсiпкерлiктi қорғауға бағытталған заңдардың сақталуына бақылау жасауды жүзеге асыру, экономикадағы шағын кәсiпкерлiктiң рөлi мен мәнiн күшейту, сондай-ақ шағын кәсiпкерлiктiң дамуына кедергi жасаушы факторларды анықтау болады.
Шағын кәсiпкерлiктiң дамуына тосқауылдарды жеңiп шығудың негiзгi жолдарының бiрi кәсiпкерлiк сектордың орталық және жергiлiктi атқарушы органдармен өркениеттi өзара iс-қимыл жасасуы болуға тиiс. Осыған байланысты кәсiпкерлердiң қоғамдық бiрлестiктерi кәсiбилiгiнiң деңгейiн арттыру жөнiндегi жұмысты жандандыру қажет.
Заңдар базасында сақталып отырған проблемаларды ескере отырып, оны жетiлдiру мақсатында мынадай шаралар көзделiп отыр:
шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң құқықтарына нұқсан келтiрген, заңсыз қабылданған актiлер үшiн мемлекеттiк органдардың лауазымды тұлғаларының жауапкершiлігi шегiн, бұл ретте келтiрiлген залалды кiнәлi тұлғаның жеке қаражаты есебiнен өтеудi көздей отырып, заңды түрде бекiту;
шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiн тексерулердi жүзеге асыру тәртiбiн реттейтiн бiрыңғай құжат әзiрлеу;
бақылаушы органдар практикасынан рейдтiк тексерулердi алып тастау үшiн шаралар қолдану;
тексерулер жүргiзуге арналған нұсқаманы онда нақты шаруашылық жүргiзушi субъектiнiң атауын көрсетпей тiркеуге тыйым салу;
шағын кәсiпкерлiк мәселелерiне қатысты заң және нормативтiк актiлер жобаларын шағын кәсiпкерлiктi қолдау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органмен және оның аумақтық бөлiмшелерiмен мiндеттi келiсудi қамтамасыз ету.
Шағын кәсiпкерлiктi нарықтық экономиканы дамытудың қазiргi жағдайларында қорғау неғұрлым көкейтестi болып отыр. Ол туралы Агенттiктiң Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасымен және Әдiлет министрлiгiмен бiрлескен бастамасымен өткен "Шенеунiк және кәсiпкер" атты акцияның нәтижелерi айғақ етедi. Кәсiпкерлiк практика қызметiнiң негiзгi бағыттары шағын кәсiпкерлiкке біліктi заңгерлiк көмек көрсету болып табылатын ұйымдарды заң жүзiндегi шаралармен қалыптастырып, оларды ынталандырып, жағдайлар жасау керектiгiн көрсетiп отыр.
Шағын кәсiпкерлiктiң дамуына кедергi жасап отырған әкiмшiлiк тосқауылдарды жеңу үшiн iс-шаралардың, соның iшiнде:
шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне қатысты бақылау және қадағалау функцияларын жүзеге асыруға уәкiлеттi ұйымдардың толық тiзбесiн жасауды;
тексеру жүргiзу тәртiбi мен кезеңділігiн (бақылау функцияларын жүзеге асыру құқығын куәлік ететiн нұсқаманы, ордердi немесе өзге де құжатты беру мiндеттілігi, тексеру нәтижелерiмен таныстыруды, кәсiпкердiң тексеру нәтижелерiне шағымдану құқығын қамтамасыз етудi және басқаларды) белгiлейтiн тиiстi нормативтiк актiлер әзiрлеудi;
шағын кәсiпкерлiк субъектілерiне қатысты бақылау және қадағалау функцияларын жүзеге асыратын лауазымды тұлғалардың нақты өкілеттiктерiн белгілеудi қамтитын жоспар дайындалатын болады.
5.2. Шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен қорғаудың құрылатын
инфрақұрылымын пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру
Шағын кәсiпкерлiктiң табысты дамуын айқындайтын басты шарттардың бiрi шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң қызметiн қамтамасыз ететiн инфрақұрылымның жақсы дамыған және дұрыс жұмыс жасайтын элементтерiнiң жолға қойылуы болып табылады. Шағын кәсiпкерлiктiң өзiндiк жүйесiн құру мен қолдау - бұл нарықтық қайта құруларды жүзеге асырып жатқан елдердiң аса маңызды мiндетi.
Қазiргi уақытта республикада шағын кәсiпорындардың өмiршеңдiгi мен өркендеуiн арттыратын, жаңа отандық технологияларды жасауға және игеруге, жоғары пайдалы ғылымды қажетсiнетiн өнiмдердi шығаруға мүмкiндiк туғызатын, шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың тиiмдi құралы болып табылатын бизнес-инкубаторлар, технопарктер және шағын кәсiпкерлiктi дамыту жөнiндегi орталықтар жұмыс жасауда.
Бiрақ, шағын кәсiпкерлiктi қолдау орталықтарын құру идеясы Қазақстанның көптеген аймақтарында қолдау тапқанына және тарағанына қарамастан, жұмыс iстеп тұрған ұйымдардың туындап келе жатқан тәжiрибесi республиканың шағын кәсiпкерлiгiн қолдаудың нарықтық инфрақұрылымын табысты дамыту үшiн жеткiлiксiз. Шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың республикалық жүйесiнiң дамуын тежеп отырған бiрқатар мәнiстер бар: шағын кәсiпкерлiктi қолдау инфрақұрылымы объектiлерiн құру жөнiнде бiрыңғай әдiстемелiк ұсынымдар әзiрленген жоқ, жергiлiктi жерлердегi атқарушы өкiметпен өзара iс-қимыл жасау схемалары жасалған жоқ және т.б.
Бизнес-инкубаторлар, технопарктер, кәсiпкерлер құқықтарын қорғау жөнiндегi қауымдастықтар, мемлекеттiк уәкiлеттi органдар көптеген кәсiпкерлер есептеу, бизнес-жоспарлау, маркетинг, қаржылық талдау, құқықтық мәдениет машықтарын әлсiз меңгергендiктен, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң қызметiн әдiстемелiк қамтамасыз етудi күшейту керек. Кәсiпкерлерге заңдардағы және қажеттi құжаттарды ресiмдеудiң сол немесе өзге тәртiбiндегi көптеген өзгерiстердi уақтылы байқап отыру қиын.
Шағын кәсiпкерлiктi тиiмдi дамыту жағдайларын жасау, шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдаудың икемдi жүйесiн қалыптастыру үшiн жергiлiктi атқарушы өкiмет пен кәсiпкерлердiң қоғамдық бiрлестiктерiнiң өзара үйлескен iс-қимылы қажет. Осы мақсаттарға жету үшiн мынадай бiрiншi кезектегi шараларды бөлiп көрсеткен дұрыс:
мемлекеттiк қолдаудың нақты шараларының мазмұны туралы толық және жариялы ақпараттың болуы;
кез келген кәсiпкер ала алатын, заңдар, салықтар, бәсекелестер, клиенттер, тауарлар, жұмыстар мен қызмет көрсетулер рыногының жай-күйi туралы iскерлiк сипаттағы мәлiметтердi қамтитын ақпараттық желi қалыптастыру;
шағын кәсiпкерлiк мәселелерi жөнiнде осы экономика секторының жай-күйiн және оның даму үрдiстерiн айқындауды объективтi түрде бағалау мақсатында жүйелi зерттеулер ұйымдастыру;
шағын кәсiпкерлiктiң есеп және мемлекеттiк статистика жүйесiн жақсарту;
шағын кәсiпкерлiк секторының қызметiн ынталандыруға, халықты жеке бизнеспен айналысуға даярлауға, кәсiпкерлер туралы тиiстi қоғамдық пiкiр қалыптастыруға бағытталған насихаттау және бiлiм беру науқанын ұйымдастыру.
5.3. Шағын кәсiпкерлiктi кадрлық, ғылыми-әдiстемелiк
және ақпараттық тұрғыдан қамтамасыз ету
Шағын кәсiпкерлiк үшiн кадрларды даярлаудың және қайта даярлаудың жеткiліксiздiгі республикада шағын кәсiпкерлiктiң даму қарқынын баяулатып отырған себептердiң бiрi болып табылады. Қазақстан шағын кәсiпкерлiк нарықтық құрылымдарды құру және олардың қызметiн қамтамасыз етуге бiлiмi мен тәжiрибесi бар кәсiби кадрларға өте зәру күй кешiп отыр.
Шағын кәсiпкерлiктi орташа мерзiмдi болашақта кадрлық, ғылыми-әдiстемелiк және ақпараттық қамтамасыз ету оқытушыларды кәсiпкерлiк пен шағын кәсiпкерлiкке мақсатты бағдарлай отырып даярлауды, ұйымдастыру желiлерiн құруды, отандық және шетелдiк озық тәжiрибенi Қазақстан аймақтарында таратуды, ара қашықтық кәсiпкерлiк бiлiм берудi дамытуды, оқыту және консалтингiлiк орталықтардың икемдi және тармақталған жүйесiн қалыптастыруды қамтитын бiрқатар iс-шараларды iске асыруды бiлдiредi. Кешендi түрде құрылып жатқан ақпараттық-консалтингілiк желi, оқу-зерттеу және тұсаукесерлiк-көрмелiк орталықтар қазақстандық шағын кәсiпкерлiктiң проблемалық түйiндерiн шешудiң жүйелi тетiгiн iске асыруға, перспективалы технологиялар енгiзудi ұйымдастыруға, қажеттi консалтингiлiк қолдау көрсетуге, сындарлы серiктестiк байланыстар жасауға мүмкiндiк бередi.
Шағын кәсiпкерлiктiң табысты дамуы үшiн қазiргi кезеңде прогрессивтi маркетингiлiк ортаны және Интернет желiсiнде деректердiң салалық (салааралық) дерекқорын құра отырып, бiрыңғай ақпарат базасын, байланыстың телекоммуникациялық жүйесiн, әзiрлемелер алмасу схемасын құру, әзiрлемелер мен технологиялардың аймақаралық және халықаралық трансфертiнiң жүйесiн құру және инновациялық кәсiпкерлiктi дамытудың мақсатты бағдарламаларын бiрлесiп әзiрлеуге, iрi халықаралық жобаларға қатысуға мүмкiндiк жасау қажет. Әр аймақтың өзiне тән проблемаларын шешуге бағдарланған оқу-ғылыми орталықтарын құрудың аймақтық қағидаты қазiргi уақытта еш шүбә келтiрмейдi.
Кәсiпкерлiктi, әсiресе шағын кәсiпкерлiктi қолдауды реттеудiң тиiмдi шараларын жүзеге асырудың анық және нақты қажеттiгiне қарамастан, нарықтық экономикасы дамыған елдердiң практикалық тәжiрибесiн негiзге ала отырып, оларды әзiрлеу мен iске асыру едәуiр кешеуілдеп келедi. Оның себептерiнiң бiрi кәсiпкерлiк салада ғылыми зерттеулер жүргiзуде үйлестiрудiң жоқтығы болып табылады. Осы тақырыпқа ғылыми зерттеулер, әдетте, бастамашылық жасау тәртiбiмен жүзеге асырылады.
Шағын кәсiпкерлiктi қолдау бағдарламаларын әзiрлеу және iске асыру үшiн ел экономикасы мен кәсiпкерлiгiнiң, шетел практикасының дамуы туралы талдау деректерiне сүйенетiн, шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың жүзеге асырылып жатқан шараларының тиiмдiлiгiн ескере отырып, мақсатты бағытталған болжамдық зерттеулердi жолға қою қажет. Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдаудың осы немесе өзге де шараларын қолдану объективтi ғылыми талдауға және жеткiлiктi дәлелденген әдiстемелiк ұсынымдарға сүйенуге тиiс.
5.4. Шағын кәсiпкерлiктi қаржылық-несиелiк және
инвестициялық тұрғыдан қолдау саясатының
тетiктерiн жетiлдiру
Шағын кәсiпкерлiктi қаржылық-несиелiк және инвестициялық тұрғыдан қолдау:
екiншi деңгейдегi банктердiң шағын кәсiпкерлiктiң өндiрiстiк секторын жергiлiктi және республикалық бюджеттiң, сондай-ақ мемлекет кепiлдiк берген, мемлекеттiк емес сыртқы заемдардың есебiнен, заңдарда белгiленген тәртiппен несиелендiру;
шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiн несиелеудi, соның iшiнде кәсiпкерлердiң алынған несиелерi бойынша мiндеттемелерiн орындауын қамтамасыз ету жолымен жүзеге асыратын, коммуналдық меншiк объектілерiнен тұратын, аймақтарда қалыптасатын кепiлдiк қорлар есебiнен екiншi деңгейдегi банктердi ынталандыру тетiгiн әзiрлеу;
тиiстi жылға арналған республикалық бюджетте аталған мақсаттарға арнап қаражат көзделген жағдайда жобаларды екiншi деңгейдегi банктермен бiрлесе отырып бюджеттiк қоса қаржыландыру;
қоғамдардың өзара несие алысу және өзара сақтандыру қызметiн ұйымдастыру жөнiнде тетiктер әзiрлеу арқылы жүзеге асырылатын болады.
Шағын кәсiпкерлiк саласындағы инвестициялық саясат шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң қажеттiлiктерiне жауап беретiн жабдықтарды шығаруға қабiлеттi компанияларға бағдарлануға тиiс, олардың өндiрiстiк бағыттылығы, өнiмнiң жаңа түрлерiн игеруi, техникалық және технологиялық озықтылығы ескерiлетiн болады.
Шағын кәсiпкерлiктi дамыту үшiн мемлекеттiк емес қаржыландырудың мүмкiндiктерiн пайдалану - шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң едәуiр бөлiгiнiң әлеуетiн бiрiктiруде жатыр. Өзара сақтандыру қоғамдарын, мүлiк пен өз мүшелерiнiң өзге мүлiктiк мүдделерiн сақтандыруды жүзеге асыратын коммерциялық емес ұйымдарды құру мен дамытуға айрықша мән берiлiп отыр.
5.5. Шағын кәсiпкерлiктi аймақтық дамыту
Шағын кәсiпкерлiктi аймақтық дамыту, ең алдымен, өндiрiстiк секторды көтеруге, шағын кәсiпкерлiктi қолдаудың инфрақұрылымын дамытуға, жаңа жұмыс орындарының неғұрлым көп санын құруға, жергiлiктi атқарушы органдардың кәсiпкерлiк ортамен неғұрлым жоғары деңгейде өзара iс-қимыл жасауына бағытталатын болады.
Бағдарламаның iс-шаралары негiзiнен аймақтық деңгейде жүзеге асырылатын болады. Аймақтық бағдарламалар мәслихаттардың сессияларында бекiтiледi және жұмыстың:
шағын кәсiпкерлiк инфрақұрылымының элементтерiн облыстық және аудандық деңгейлерде құру жөнiндегi шаралар;
халықтың, әсiресе жұмыспен қамтылмаған неғұрлым қалың жiктерiн кәсiпкерлiк қызмет саласына тарту жөнiндегi iс-шаралар, аяқталмаған құрылыс пен пайдаланылмай отырған объектiлердi шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне беру мәселелерi;
кадрларды даярлау қайта даярлау және бiлiктiлiгiн арттыру жөнiндегi iс-шаралар сияқты негiзгi бағыттарын қамтуға тиiс.
6. Ресурстық қамтамасыз ету
Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдауды қаржылық қамтамасыз ету республикалық және жергiлiктi бюджеттiң қаражаты есебiнен жыл сайын аталған мақсаттарға көзделетiн бөлiнген қаржы шегiнде, сондай-ақ Қазақстан Республикасы алып отырған мақсатты заемдардың, мемлекеттiк ақшалай гранттар есебiнен жүзеге асырылатын болады.
Қазақстан Республикасында Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк дамыту мен қолдаудың 2001-2002 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасында көзделген іс-шаралар жоспарын iске асыру үшiн республикалық бюджеттен жыл сайын 50 миллион теңге көлемiнде қаражат бөлу көзделiп отыр.
7. Бағдарламаны iске асырудың тиiмдiлiгiн бағалау
Бағдарламаның iс-шараларын орындау шеңберiнде шағын кәсiпкерлiктiң жұмыс істеп тұрған субъектiлерiн сақтау және жаңа субъектiлерiн құру үшiн 200 мың жаңа жұмыс орнын құруға мүмкiндiк беретiн жағдайлармен қамтамасыз ету көзделуде.
