Жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2024 жылғы 30 сәуірдегі № 97 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2024 жылғы 2 мамырда № 34327 болып тіркелді

"Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 28-2 бабының 1-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің Балалардың құқықтарын қорғау комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрі

Г. Бейсембаев

Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрі 2024 жылғы 30 сәуірдегі № 97 бұйрығымен бекітілген

Жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру ережелері

1 тарау. Жалпы ережелер

1. Жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру туралы (бұдан әрі – Қағидалар) осы қағидалар "Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 28-2-бабының 1-тармағына сәйкес әзірленді және жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала – ата-анасының ата-ана құқықтарының шектелуіне немесе олардан айырылуына, ата-анасының хабарсыз кетті деп танылуына, қайтыс болды деп жариялануына, әрекетке қабілетсіз (әрекет қабілеті шектеулі) деп танылуына, ата-анасының бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеуіне, ата-анасының баласын тәрбиелеуден немесе оның құқықтары мен мүдделерін қорғаудан жалтаруына, оның ішінде ата-анасының өз баласын тәрбиелеу немесе емдеу мекемесінен алудан бас тартуына байланысты, сондай-ақ ата-анасы қамқорлық жасамаған өзге де жағдайларда жалғызбасты ата-анасының немесе екеуінің де қамқорлығынсыз қалған бала;

2) жетім бала (жетім балалар) – ата-анасының екеуі де немесе жалғыз басты ата-анасы қайтыс болған бала (балалар);

3) жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлік (бұдан әрі – тәлімгерлік) – жетім балаларға және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарындағы он жасқа толған жетім балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз бетінше өмір сүруге дайындауға жеке қолдау мен көмек көрсетуге бағытталған қызмет;

4) жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған тәлімгер (бұдан әрі – тәлімгер) – тәлімгерлік туралы үлгілік шарт негізінде тәлімгерлікті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының кәмелетке толған азаматы;

5) жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдары (бұдан әрі – Ұйым) – жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға, қараусыз және панасыз қалған балаларға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексінің 133-бабы 1-тармағының 1) – 3) және 9) тармақшаларында көзделген арнаулы әлеуметтік көмекке мұқтаж балаларға тұрғылықты орын бере отырып, тәрбиелеу, білім алу үшін қолайлы жағдайлар жасалатын білім беру жүйесінің ұйымдары.

2 тарау. Тәлімгерлікті ұйымдастыру тәртібі

3. Ұйымдардағы он жасқа толған жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті өтеусіз негізде жүзеге асыратын тәлімгер бекітіледі.

4. Тәлімгер ұйымдардағы жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға дербес өмірге дайындалуға жеке қолдау және көмек көрсетеді.

5. Мыналар тәлімгер бола алмайды:

1) Қазақстан Республикасының азаматтығы жоқ және кәмелетке толмаған адам;

2) сот әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп таныған адам;

3) жұбайын (зайыбын) сот әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлеті шектеулі деп таныған адам;

4) сот ата-ана құқықтарынан айырған немесе сот ата-ана құқықтарын шектеген адам;

5) өзіне Қазақстан Республикасының заңымен жүктелген міндеттерді тиісінше орындамағаны үшін қорғаншы немесе қамқоршы міндеттерінен шеттетілген адам;

6) бұрынғы бала асырап алушы, егер оның кінәсінен сот бала асырап алудың күшін жойса;

7) денсаулық жағдайына байланысты ата-ана құқықтарын жүзеге асыра алмайтын адам (бала асырап ала алмайтын, оны қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа қабылдай алмайтын аурулардың тiзбесiн денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгiлейдi);

8) тұрақты тұрғылықты жері жоқ адам;

9) дәстүрлi емес сексуалдық бағдарды ұстанатын адам;

10) тәлімгер болып тағайындалған кезде қасақана қылмыс жасағаны үшін өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар адам;

11) тәлімгерлік белгіленген кезде өзін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейімен қамтамасыз ететін кірісі жоқ адам;

12) наркологиялық немесе психоневрологиялық диспансерлерде есепте тұрған адам;

13) адам өлтіру, денсаулыққа қасақана зиян келтіру сияқты, халық денсаулығына және адамгершілікке, жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар үшін, экстремистік немесе террористік қылмыстар, адам саудасы үшін соттылығы бар немесе болған, қылмыстық қудалауға ұшырап отырған немесе ұшыраған адам (Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігі 1) және 2) тармақшаларының негізінде өздеріне қатысты қылмыстық қудалау тоқтатылған адамдарды қоспағанда) тәлімгер бола алмайды.

Егер тәлімгер болып тағайындалатын адам некеде тұрса (ерлі-зайыпты болса) не өзге адамдармен бірге тұрып жатса, жұбайына (зайыбына) не бірге тұратын адамдарға осы тармақтың бірінші бөлігінің 4) – 6), 10), 12) және 13) тармақшаларында белгіленген талаптар қолданылады.

6. Тәлімгер болуға ниет білдірген адам қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға (бұдан әрі – Орган) мынадай құжаттарды ұсынады:

1) осы Қағидалардың 1-қосымшасына сәйкес нысан бойынша өтініш;

2) жеке басын куәландыратын құжат (жеке басын сәйкестендіру үшін);

3) егер некеде тұрған жағдайда жұбайының (зайыбының) келісімі;

4) "Адамның бала асырап алуы, оның қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа қабылдап алуы мүмкін болмайтын аурулардың тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 тамыздағы № 692 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12127 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген тәлімгер болғысы келетін адамның және оның жұбайының (зайыбының) денсаулық жағдайы туралы, егер некеде тұрса, адам тәлімгер бола алмайтын аурулар тізбесіне сәйкес аурулардың жоқтығын растайтын анықтама, сондай-ақ "Денсаулық сақтау саласында мемлекеттік қызметтер көрсетудің кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 18 мамырдағы № ҚР ДСМ-49/2020 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 20665 болып тіркелген) бұйрығымен бекітілген нысанға сәйкес наркологиялық және психиатриялық диспансерлерде есепте тұрғаны туралы мәліметтердің жоқтығы туралы анықтама;

5) соттылығының болуы не болмауы туралы, сондай-ақ егер некеде тұрса жұбайына (зайыбына) анықтама;

6) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төменгі күнкөріс деңгейін қамтамасыз ететін табысты растайтын анықтама.

7. Құжаттарды тексеру қорытындылары бойынша Орган тәлімгер болуға ниет білдірген адаммен әңгімелесу жүргізеді және әңгімелесуден оң өту нәтижелері бойынша 3 (үш) жұмыс күні ішінде тәлімгер болуға ниет білдірген адамның тұрғын үй-тұрмыстық жағдайларына тексеру жүргізеді, тұрғын үй-тұрмыстық жағдайларды тексеру актісін жасайды және осы Қағидалардың 2-қосымшасына сәйкес нысаны бойынша тәлімгер болу мүмкіндігі (мүмкін еместігі) туралы қорытынды шығарады.

8. "Тәлімгер-бала" жұбын таңдауды Ұйым мен Орган жүзеге асырады.

9. Ұйым тәлімгерді баланың өмір тарихымен, оның физикалық және психикалық даму ерекшеліктерімен, мінез-құлқымен, қабілеттерімен, мінез ерекшеліктерімен таныстырады.

10. Балаға тәлімгерді тағайындау он жасқа толған баланың пікірі мен келісімін, сондай-ақ Ұйым мен Органның келісімін ескере отырып жүзеге асырылады. Бір тәлімгерге бір бала бекітіледі.

11. Тәлімгерлікті тәлімгерлік туралы шартқа сәйкес тәлімгер жүзеге асырады. Осы Қағидалардың 3-қосымшасына сәйкес шарт нысаны бойынша Орган, Ұйым және тәлімгер арасында жасалады.

12. Тәлімгерлік туралы шарт әр балаға жеке жасалады.

Шарттың қолданылу мерзімі аяқталған жағдайда оны одан әрі ұзартуға немесе басқа балаға тәлімгерлік туралы жаңа шарт жасасуға болады.

Шарт біржақты тәртіппен бала кәмелетке толған кезде бұзылады, бұл ретте Орган бала кәмелетке толғанға дейін кемінде күнтізбелік 30 (отыз) күн бұрын тәлімгерге және Ұйымға шартты бұзу туралы хабарлама береді. Осы мерзім ішінде тәлімгер баламен кездесуді жалғастырады және оны қарым-қатынасты аяқтауға дайындайды.

13. Тәлімгерлік туралы шарт мерзімінен бұрын бұзу:

1) осы Қағидаларда көзделген талаптар сақталмаған немесе бұзылған кезде Органның, Ұйымның бастамасы бойынша;

2) тәлімгердің бастамасы бойынша дәлелді себептер болған кезде (ауру, отбасылық немесе материалдық жағдайдың өзгеруі, баламен өзара түсіністіктің болмауы, бала арасындағы жанжалды қатынастар);

3) Ұйым тәрбиеленушісінің бастамасы бойынша өзіне қатысты тәлімгерлікті жүзеге асырудан бас тартқан кезде;

4) бала немесе тәлімгер қайтыс болған жағдайда;

5) баланы ата-анасына қайтарған, туыстарына қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронаттық тәрбиеге, қабылдаушы отбасына берген немесе бала асырап алынған кезде.

14. Тәлімгер баланың тұрғылықты жері бойынша Ұйымға барады, сондай-ақ баланың және Ұйым басшысының келісімімен тұрғылықты жерінен тыс жерде баламен жолыға алады.

15. Баланы медициналық көмек көрсету немесе оны ішкі істер органдарына жеткізу үшін медициналық ұйымға орналастыру жағдайларын қоспағанда, тәлімгер баламен оның тұрғылықты жерінен тыс жерде қарым-қатынас жасау кезінде баланы үшінші тұлғалардың (жеке және (немесе) заңды тұлғалардың) қадағалауына қалдырмайды.

16. Тәлімгер онымен бірге болу кезеңінде баланың өмірі мен денсаулығына жауап береді.

17. Баланың өміріне және (немесе) денсаулығына, оның ауруына, жарақат алуына, баланы медициналық көмек көрсету үшін медициналық ұйымға орналастыруға немесе оны ішкі істер органдарына жеткізуге қауіп төндіретін жағдай туындаған кезде тәлімгер Орган мен Ұйымды дереу хабардар етеді.

18. Білім беру процесіне байланысты емес кезеңдерде (каникулдар, демалыс және мереке күндері) тәлімгер балаға қосымша білім беру, тәрбие және медициналық қызметтер алуға көмек көрсетеді.

19. Тәлімгерлікке тартылған балалардың құқықтары мен мүдделерін сақтауды Орган мен Ұйым жүзеге асырады.

Жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру Қағидаларына 1-қосымша

нысан

_________________________ (органның атауы)

Жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгер болуға ниет білдіру туралы өтініш

Мен, __________________________________________________________

_________________________________________________________________

(тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)

жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған

білім беру ұйымдарындағы жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз

қалған балаларға тәлімгер ретінде менің кандидатурамды қарауды сұраймын.

Тұрғын үй-тұрмыстық жағдайларға тексеру жүргізуге қарсы емеспін.

Ақпараттық жүйелерде сипатталған Қазақстан Республикасының "Дербес деректер және оларды қорғау туралы" Заңымен құпия қорғалатын мәліметтерді қолдануға келісемін.

20__ жылғы "__" ______ қолы

Жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру Қағидаларына 2-қосымша

нысан

Тәлімгер болу мүмкіндігі (мүмкіндігі емес) туралы қорытындысы

Тәлімгер болу мүмкіндігі (мүмкіндігі емес) туралы қорытынды

(керегінің астын сызу) берілді: _______________________________________________

_____________________________________________________________________

Т.А.Ә. (болған жағдайда, толық)

Туған күні _____________________________________________________

Мекен-жайы (тұрғылықты жері)__________________________________

Қорғаншылық немесе қамқоршылық

жөніндегі функцияларды

жүзеге асыратын орган _____________________

(тегі, аты, әкесінің аты (бар болса)

М.О.

Жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлікті ұйымдастыру Қағидаларына 3-қосымша

нысан

Жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлік ету туралы үлгілік шарт

Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге

асыратын орган ___________________________________________________________

(органның атауы)

атынан___________________________________________________________________,

(уәкілетті лауазымды тұлғаның лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда),

"Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" ҚР Кодексінің 122-бабы негізінде

жарғы негізінде әрекет ететін және баланың заңды өкілі болып табылатын,

жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған

білім беру ұйымы _____________________________________________________,

(ұйымның атауы)

атынан__________________________________________________________________,

(басшының тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)

жарғы негізінде әрекет ететін, сондай-ақ Тәлімгер _________________________

____________________________________________________________________,

(тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)

Қазақстан Республикасының азаматы, жеке басын куәландыратын құжаттың

нөмірі_______________________________, қашан және кім берді _____________

осы Шартты жасадық (бұдан әрі – "Шарт").

1. Шарттың мәні

1.1. Осы Шарттың мәні Тараптардың жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлік ету жөніндегі міндеттемелерді орындауы болып табылады.

1.2. Осы Шартқа қол қоя отырып, Тараптар тәлімгерлікті іске асыру жөніндегі ынтымақтастықты бастаудың, жүзеге асырудың және тоқтатудың жалғыз негізі жетім балалардың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың мүдделері және Тараптардың олардың әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз етуге ұмтылысы болып табылатынын мәлімдейді.

2. Тараптардың құқықтары мен міндеттері

2.1. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның құқықтары мен міндеттері:

1) тәлімгерлікке тартылған балалардың құқықтары мен мүдделерінің сақталуын бақылауды жүзеге асырады;

2) жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға тәлімгерлік процесін ұйымдастыруға жәрдемдеседі;

3) тәлімгердің баламен қарым-қатынасында қиындықтар туындаған кезде тәлімгермен қосымша кездесулер ұйымдастырады және өткізеді. Кейбір жағдайларда психологтер тәлімгермен осындай кездесуге қатыса алады;

4) жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымы әкімшілігінің келісімі бойынша тәлімгер осы Шарттың талаптарын бұзған кезде тәлімгердің баламен кездесуін жағдай анықталғанға және шешілгенге дейін тоқтата тұрады;

5) балалардың өмірі мен денсаулығына тікелей қатер төнген кезде жедел ден қою шараларын қабылдайды.

2.2. Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымы:

1) "тәлімгер-бала" жұптарын іріктеуді жүзеге асырады;

2) тәлімгерге тәлімгерлік қызметі туралы ақпарат береді, тәлімгердің құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;

3) тәлімгердің баламен кездесулерін ұйымдастыруға көмек көрсетеді;

4) баланың психологиялық және мінез-құлық ерекшеліктері бойынша тәлімгерге ұсыныстар береді;

5) жетім балалардың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың эмоционалдық және мінез-құлық ерекшеліктері туралы білімдерін Тараптар арасында келісілген мерзімде кеңейтуге бағытталған тәлімгерлер үшін тренингтер ұйымдастырады;

6) тәлімгерді интернет, кездесулер, телефон арқылы кеңес беру арқылы, сондай-ақ жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымының тәлімгері мен мамандарының тікелей қарым-қатынасы арқылы ақпараттық хабарламалармен тәлімгерлік жөніндегі қызметті жүзеге асыру процесінде сүйемелдейді;

7) тәлімгердің баламен өзара іс-қимылында қиындықтар туындаған жағдайларда, сондай-ақ тәлімгерлік жөніндегі қызметті жүзеге асыру кезінде тәлімгердің басқа қатысушылармен өзара іс-қимылында қиындықтар туындаған жағдайларда тәлімгермен қосымша кездесулер ұйымдастырады және өткізеді. Кейбір жағдайларда тәлімгермен мұндай кездесуге психологтер немесе білім беру ұйымының өкілдері тартылуы мүмкін;

8) тәлімгердің өз міндеттемелерін адал орындауына негізделген күмән туындаған кезде тәлімгердің тәлімгерлік жөніндегі қызметті жүзеге асыруға қатысуын тоқтата тұрады. Жағдайды жан жақты зерделеу қорытындысы бойынша тәлімгердің тәлімгерлік жөніндегі қызметті жүзеге асыруға қатысуын тоқтата тұру не жалғастыру туралы шешім қабылдайды.

2.3. Тәлімгер:

1) жеке жұмыс кезінде жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымының ұсынымдарын ескереді, Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында айқындалған баланың құқықтарын сақтайды;

2) шарттың қолданылу мерзімі ішінде туындайтын қиындықтар, проблемалар туралы жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарының мамандарын байланыстырады және хабардар етеді;

3) баламен эмоционалды маңызды, тұрақты және ұзақ мерзімді қарым-қатынасты қалыптастырады, оның жағымды құндылықтарын қолдайды және дамытады; оның әлеуетін дамытуға және оның күшті жақтарын ашуға көмектеседі; өзінің жеке мақсаттарын және оларға жету жолдарын анықтауға ықпал етеді; оған қысқа немесе ұзақ мерзімді мақсаттар қоюға көмектеседі; жоспарлаудың өмірдегі маңыздылығы туралы түсінік қалыптастырады; балаға дос және кеңесші болуға, лайықты үлгі болуға ұмтылады, балаға көмек көрсетеді, оның қабілеттері мен таланттарын дамытады; білім мен тәжірибені жеткізеді, оқудағы жетістіктерін қолдайды, өзін-өзі бағалауды арттырады; тәуелсіз өмір сүру дағдыларын қалыптастырады.

2.4. Тәлімгердің құқықтары:

1) жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарында оның тұрғылықты жері бойынша балаға бару, сондай-ақ баланың және осы білім беру ұйымы басшысының келісімімен тұрғылықты жерінен тыс жерде баламен қарым-қатынас жасау;

2) балаға білім беру процесіне байланысты емес кезеңдерде (каникулдар, демалыс және мереке күндері) қосымша білім беру, тәрбие және медициналық қызметтер алуға көмек көрсету;

3) жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымын бас тарту себептерін көрсете отырып, баламен қарым-қатынасты тоқтатудың болжамды күніне дейін кемінде күнтізбелік 30 (отыз) күн бұрын алдын ала міндетті жазбаша хабардар ете отырып, тәлімгерлік процесіне қатысудан бас тарту. Осы мерзім ішінде тәлімгер баламен кездесуді жалғастырады және оны қарым-қатынасты аяқтауға дайындайды.

2.5. Тәлімгердің құқығы жоқ:

1) баланы Қазақстан Республикасының елді мекені мен аумағынан тысқары жерлерге әкету;

2) баланы медициналық көмек көрсету немесе оны ішкі істер органдарына жеткізу үшін медициналық ұйымға орналастырған жағдайларды қоспағанда, баланы тұрғылықты жерінен тыс жерде баламен қарым-қатынас кезінде үшінші тұлғалардың (жеке және (немесе) заңды тұлғалардың) қадағалауымен қалдыру;

3) баланы білім беру ұйымында болу тәртібін/ережелерін бұзуға итермелейтін әрекеттер (әрекетсіздіктер) жасау;

4) баланы қандай да бір діни, саяси, идеологиялық бағыттарға/қозғалыстарға тартуға, оның жыныстық бағдарына әсер етуге, балаға осы тармақта белгіленген өз қалауын көрсету, оны заңсыз әрекеттерге тарту;

5) тәлімгерлік туралы шарттың талаптарын бұзу.

2.6. Тәлімгер міндетті:

1) баланың өмірі мен денсаулығы үшін онымен бірге болу кезеңінде жауапты болу, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымының басшысымен келісілген мерзімдерде баланы жеке өзі алып, қайтарады;

2) қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарға немесе жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымында тұрған баланың өміріне және (немесе) денсаулығына қауіп төндіретін жағдайдың туындағаны, оның ауруы, оның жарақат алуы, баланы медициналық көмек көрсету үшін медициналық ұйымға орналастыру туралы дереу хабарлауға немесе оны ішкі істер органдарына жеткізу;

3) осы Шартты орындау жөніндегі міндеттемелерді қоспағанда, бала туралы ақпаратқа, оның эмоционалдық және физикалық жай-күйіне, биологиялық ата-аналар туралы ақпаратқа, білім беру ұйымдарындағы қатынастарға қатысты құпиялылықты сақтау;

4) баламен кездесулер күнделігін жүргізу және есепті айдан кейінгі әрбір айдың 10 (оныншы) күніне дейінгі мерзімде баламен кездесулер туралы ай сайынғы есептерді Органға және Ұйымға ұсыну;

5) тәлімгерлік туралы шарттың талаптарын сақтау.

3. Тараптардың жауапкершілігі

3.1. Тараптар осы Шарт бойынша міндеттемелерді орындамаған немесе тиісінше орындамаған кезде олар Қазақстан Республикасының азаматтық, әкімшілік, қылмыстық заңнамасында көзделген жауаптылықта болады.

4. Қорытынды ережелер

4.1. Шарт қазақ және орыс тілдерінде 3 (үш) данада жасалды, олардың әрқайсысының заңды күші бірдей.

4.2. Осы Шарт 1 (бір) күнтізбелік жыл мерзімге жасалады және қол қойылған сәттен бастап күшіне енеді.

4.3. Осы Шартта реттелмеген мәселелер Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес шешіледі.

5. Тараптардың қолдары

Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган: Заңды мекен-жайы ________________ Лауазымды тұлға _________________ "____"__________________________	Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымы: Заңды мекен-жайы_________________ Лауазымды тұлға __________________ "____"___________________________
Тәлімгер: Мекен-жайы________________________ Жеке сәйкестендіру нөмірі ___________________ № жеке куәлігі______________________, берілді ____________________________

Об утверждении Правил организации наставничества над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей

Приказ Министра просвещения Республики Казахстан от 30 апреля 2024 года № 97. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 2 мая 2024 года № 34327.

В соответствии с пунктом 1 статьи 28-2 Закона Республики Казахстан "О правах ребенка в Республике Казахстан", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить правила организации наставничества над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей, согласно приложению к настоящему приказу.

2. Комитету по охране прав детей Министерства просвещения Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства просвещения Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства просвещения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта приказа.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра просвещения Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр просвещения Республики Казахстан

Г. Бейсембаев

Утвержден приказом Министр просвещения Республики Казахстан от 30 апреля 2024 года № 97

Правила организации наставничества над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила организации наставничества над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей, разработаны в соответствии с пунктом 1 статьи 28-2 Закона Республики Казахстан "О правах ребенка в Республике Казахстан" и определяют порядок организации наставничества над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей (далее – Правила).

2. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

1) ребенок, оставшийся без попечения родителей, – ребенок, который остался без попечения единственного или обоих родителей в связи с ограничением или лишением их родительских прав, признанием родителей безвестно отсутствующими, объявлением их умершими, признанием недееспособными (ограниченно дееспособными), отбыванием родителями наказания в местах лишения свободы, уклонением родителей от воспитания ребенка или от защиты его прав и интересов, в том числе при отказе родителей взять своего ребенка из воспитательного или лечебного учреждения, а также в иных случаях отсутствия родительского попечения;

2) ребенок-сирота (дети-сироты) – ребенок (дети), у которого умерли оба или единственный родитель;

3) наставничество над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей (далее – наставничество), – деятельность, направленная на оказание индивидуальной поддержки и помощи в подготовке к самостоятельной жизни детей-сирот, детей, оставшихся без родителей, находящихся в организациях образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, достигших десятилетнего возраста;

4) наставник для детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей (далее – наставник), – совершеннолетний гражданин Республики Казахстан, осуществляющий наставничество на основании типового договора о наставничестве;

5) организация образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей (далее – Организация), – организация системы образования, в которой создаются благоприятные условия для воспитания, получения образования с предоставлением места проживания детям-сиротам, детям, оставшимся без попечения родителей, безнадзорным и беспризорным, а также детям, нуждающимся в оказании специальных социальных услуг, по основаниям, предусмотренным в подпунктах 1) – 3) и 9) пункта 1 статьи 133 Социального кодекса Республики Казахстан.

Глава 2. Порядок организации наставничества

3. Над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей, находящимися в Организациях, достигшими десятилетнего возраста, закрепляется наставник, осуществляющий наставничество на безвозмездной основе.

4. Наставник оказывает индивидуальную поддержку и помощь в подготовке к самостоятельной жизни детям-сиротам, детям, оставшимся без попечения родителей, находящимся в Организациях.

5. Наставниками являются совершеннолетние граждане Республики Казахстан, за исключением:

1) лиц, не имеющих гражданства Республики Казахстан и не достигших совершеннолетия;

2) лиц, признанных судом недееспособным или ограниченно дееспособным;

3) лиц, у которых супруг (супруга) признан (признана) судом недееспособными или ограниченно дееспособным;

4) лиц, лишенных судом родительских прав или ограниченное судом в родительских правах;

5) лиц, отстраненных от обязанностей опекуна или попечителя за ненадлежащее исполнение возложенных на них законом Республики Казахстан обязанностей;

6) бывших усыновителей (удочерителей), если усыновление (удочерение) отменено судом по их вине;

7) лиц, которые по состоянию здоровья не могут осуществлять родительские права (перечень заболеваний, при наличии которых лицо не может усыновить ребенка, принять его под опеку или попечительство, патронат, устанавливается уполномоченным органом в области здравоохранения);

8) лиц, не имеющих постоянного места жительства;

9) лиц, придерживающихся нетрадиционной сексуальной ориентации;

10) лиц, имеющих непогашенную или неснятую судимость за совершение умышленного преступления на момент назначения наставниками;

11) лиц, которые на момент установления наставничества не имеет дохода, обеспечивающего им прожиточный минимум, установленный законодательством Республики Казахстан;

12) лиц, состоящих на учете в наркологическом или психоневрологическом диспансерах;

13) лиц, имеющих или имевших судимость, подвергающихся или подвергавшихся уголовному преследованию (за исключением лиц, уголовное преследование в отношении которых прекращено на основании подпунктов 1) и 2) части первой статьи 35 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан) за уголовные правонарушения: убийство, умышленное причинение вреда здоровью, против здоровья населения и нравственности, половой неприкосновенности, за экстремистские или террористические преступления, торговлю людьми.

Если лицо, назначаемое наставником, состоит в браке (супружестве) либо совместно проживает с иными лицами, на супруга (супругу) либо на совместно проживающих лиц распространяются требования, установленные подпунктами 4) – 6), 10), 12) и 13) части первой настоящего пункта.

6. Лицо, изъявившее желание стать наставником, предоставляет в орган, осуществляющий функции по опеке или попечительству (далее – Орган) следующие документы:

1) заявление по форме согласно приложению 1 к настоящим Правилам;

2) документ, удостоверяющий личность (для идентификации личности);

3) согласие супруга (супруги), в случае, если состоит в браке;

4) справки о состоянии здоровья лица, желающего стать наставником и его супруга (супруги), если состоит в браке, подтверждающие отсутствие заболеваний в соответствии с перечнем заболеваний, при наличии которых лицо не может стать наставником, утвержденным приказом Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 28 августа 2015 года № 692 "Об утверждении перечня заболеваний, при наличии которых лицо не может усыновить ребенка, принять его под опеку или попечительство, патронат" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 12127), а также справки об отсутствии сведений о состоянии на учете в наркологическом и психиатрическом диспансерах в соответствии с формой, утвержденной приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 18 мая 2020 года № ҚР ДСМ-49/2020 "О некоторых вопросах оказания государственных услуг в области здравоохранения" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 20665);

5) справку о наличии либо отсутствии судимости, а также на супруга (супругу), если состоит в браке;

6) справку, подтверждающую доход, обеспечивающую прожиточный минимум, установленный законодательством Республики Казахстан.

7. По итогам проверки документов Орган проводит собеседование с лицом, изъявившим желание стать наставником, и по результатам положительного прохождения собеседования в течение 3 (трех) рабочих дней проводит обследование жилищно-бытовых условий лица, изъявившего желание стать наставником, составляет акт обследования жилищно-бытовых условий и выносит заключение о возможности (невозможности) стать наставником по форме согласно приложению 2 к настоящим Правилам.

8. Подбор пары "наставник-ребенок" осуществляет Организация и Орган.

9. Организация знакомит наставника с историей жизни ребенка, особенностями его физического и психического развития, поведения, способностями, чертами характера.

10. Назначение ребенку наставника осуществляется с учетом мнения и согласия ребенка, достигшего десятилетнего возраста, а также с согласия Организации и Органа. За одним наставником закрепляется один ребенок.

11. Наставничество осуществляется наставником в соответствии с договором о наставничестве. Договор заключается между Органом, Организацией и наставником по форме, согласно приложению 3 к настоящим Правилам.

12. Договор о наставничестве составляется на каждого ребенка индивидуально.

В случае окончания срока действия договора возможна его дальнейшая пролонгация или заключение нового договора о наставничестве над другим ребенком.

В одностороннем порядке договор расторгается при достижении ребенком совершеннолетия, при этом Орган не менее чем за 30 (тридцать) календарных дней до совершеннолетия ребенка выдает наставнику и Организации уведомление о расторжении договора. В течение этого срока наставник, продолжает встречи с ребенком и готовит его к завершению общения.

13. Досрочное расторжение договора о наставничестве осуществляется:

1) по инициативе Органа, Организации при несоблюдении или нарушении требований, предусмотренных настоящими Правилами;

2) по инициативе наставника при наличии уважительных причин (болезни, изменении семейного или материального положения, отсутствии взаимопонимания с ребенком, конфликтных отношений между ребенком);

3) по инициативе воспитанника Организации при отказе от осуществления наставничества по отношению к нему;

4) в случае смерти ребенка или наставника;

5) при возвращении ребенка родителям, передачи родственникам под опеку или попечительство, на патронатное воспитание, в приемную семью или усыновлении (удочерении) ребенка.

14. Наставник посещает ребенка по месту его проживания в Организации, а также с согласия ребенка и руководителя Организации общается с ребенком вне места его проживания.

15. При общении с ребенком вне места его проживания наставник не оставляет ребенка под надзором третьих лиц (физических и (или) юридических лиц), кроме случаев помещения ребенка в медицинскую организацию для оказания медицинской помощи или доставления его в органы внутренних дел.

16. Наставник несет ответственность за жизнь и здоровье ребенка в период пребывания с ним.

17. При возникновении ситуации, угрожающей жизни и (или) здоровью ребенка, его заболевании, получении им травмы, помещении ребенка в медицинскую организацию для оказания медицинской помощи или доставлении его в органы внутренних дел наставник незамедлительно информирует Орган и Организацию.

18. В периоды, не связанные с образовательным процессом (каникулы, выходные и праздничные дни), наставник предоставляет ребенку помощь в получении дополнительных образовательных, воспитательных и медицинских услуг.

19. Соблюдение прав и интересов детей, вовлеченных в наставничество, осуществляет Орган и Организация.

	Приложение 1 к Правилам организации наставничества над детьми- сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей
	форма
	___________________________________ (наименование органа)

Заявление о желании стать наставником для детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей

Я, ______________________________________________________________

____________________________________________________________________

(фамилия, имя, отчество (при наличии)

прошу рассмотреть мою кандидатуру в качестве наставника для детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей, находящихся в организациях образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей.

Против проведения обследования жилищно-бытовых условий не возражаю.

Согласен(а) на использование сведений, составляющих охраняемую Законом Республики Казахстан "О персональных данных и их защите" тайну, содержащихся в информационных системах.

"___" ____________ 20__ года

подпись

	Приложение 2 к Правилам организации наставничества над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей
	форма

Заключение о возможности (невозможности) стать наставником

Заключение о возможности (невозможности) стать наставником (нужное

подчеркнуть) выдано: _________________________________________________

______________________________________________________________________

Ф.И.О. (при наличии, полностью)

Дата рождения _______________________________________________________

Адрес (место жительства) ____________________________________________

Орган, осуществляющий функции

по опеке или попечительству _________________________________

(фамилия, имя, отчество (при наличии)

М.П.

	Приложение 3 к Правилам организации наставничества над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей
	форма

Типовой договор о наставничестве над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей

Орган, осуществляющий функции по опеке или попечительству __________________

__________________________________________________________________________

(наименование органа)

в лице____________________________________________________________________,

(должность, фамилия, имя, отчество (при наличии) уполномоченного должностного лица),

организация образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения

родителей _______________________________________________________________,

(наименование организации)

в лице __________________________________________________________________,

(фамилия, имя, отчество (при наличии) руководителя)

действующего на основании Устава и являющегося законным представителем

ребенка на основании ст. 122 Кодекса РК "О браке (супружестве) и семье", а также Наставник

__________________________________________________

_________________________________________________________________,

(фамилия, имя, отчество (при его наличии)

гражданин Республики Казахстан, номер документа удостоверяющего

личность_______________________________, когда и кем выдан _____________

заключили настоящий договор (далее – Договор).

1. Предмет договора

1.1. Предметом настоящего Договора является выполнение Сторонами обязательств по наставничеству над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей.

1.2. Подписывая настоящий Договор, Стороны заявляют, что единственным основанием начала, осуществления и прекращения сотрудничества по реализации наставничества являются интересы детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей, и стремление Сторон обеспечить их социальную адаптацию.

2. Права и обязанности Сторон

2.1. Орган, осуществляющий функции по опеке или попечительству:

1) осуществляет контроль за соблюдением прав и интересов детей, вовлеченных в наставничество;

2) оказывает содействие в организации процесса наставничества над детьми-сиротами, детьми, оставшимися без попечения родителей;

3) организует и проводит дополнительные встречи с наставником при возникновении сложностей во взаимодействии наставника с ребенком. В отдельных случаях к подобной встрече с наставником могут привлекаться психологи;

4) приостанавливает встречи наставника с ребенком при нарушении наставником условий настоящего Договора до выяснения и разрешения ситуации, по согласованию с администрацией организации образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей;

5) принимает оперативные меры реагирования при возникновении непосредственной угрозы жизни и здоровью детей.

2.2. Организация образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей:

1) осуществляет подбор пар "наставник-ребенок";

2) предоставляет наставнику информацию о деятельности по наставничеству, разъясняет права и обязанности наставника;

3) оказывает содействие в организации встреч наставника с ребенком;

4) предоставляет рекомендации наставнику по психологическим и поведенческим особенностям ребенка;

5) организует для наставников тренинги, направленные на расширение знаний об эмоциональных и поведенческих особенностях детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей, в сроки, согласованные между Сторонами;

6) сопровождает наставника в процессе осуществления деятельности по наставничеству информационными сообщениями посредством интернета, встреч, телефонным консультированием, а также путем живого общения наставника и специалистов организации образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей;

7) организовывает и проводит дополнительные встречи с наставником в случаях возникновения сложностей во взаимодействии наставника с ребенком, а также в случаях возникновения сложностей во взаимодействии наставника с другими участниками при осуществлении деятельности по наставничеству. В отдельных случаях к подобной встрече с наставником могут привлекаться психологи или представители организации образования;

8) приостанавливает участие наставника в осуществлении деятельности по наставничеству при обоснованном сомнении в добросовестном выполнении наставником своих обязательств. По итогам всестороннего изучения ситуации принимает решение о приостановлении либо продолжении участия наставника в осуществлении деятельности по наставничеству.

2.3. Наставник:

1) учитывает при индивидуальной работе рекомендации организации образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, соблюдает права ребенка, определенные действующим законодательством Республики Казахстан;

2) поддерживает связь и информирует специалистов организации образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, о возникающих сложностях, проблемах на протяжении всего срока действия Договора;

3) формирует эмоционально значимые, стабильные и долгосрочные отношения с ребенком, поддерживает и развивает его позитивные ценности; помогает в развитии его потенциала и раскрытии его сильных сторон; способствует в определении его собственных индивидуальных целей и путей их достижения; оказывает ему помощь в постановке кратко- или долгосрочных целей; формирует представление о важности планирования в жизни; стремится стать для ребенка другом и советником, быть достойным примером для подражания, оказывает ребенку помощь, развивает его способности и таланты; передает знания и опыт, поддерживая успехи в учебе, повышая его самооценку; формирует навыки самостоятельной жизни.

2.4. Наставник имеет право:

1) посещать ребенка по месту его проживания в организациях образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, а также с согласия ребенка и руководителя этой организации образования общаться с ребенком вне места его проживания;

2) предоставлять ребенку помощь в получении дополнительных образовательных, воспитательных и медицинских услуг в периоды, не связанные с образовательным процессом (каникулы, выходные и праздничные дни);

3) отказаться от участия в процессе наставничества с предварительным обязательным письменным уведомлением организации образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, не менее чем за 30 (тридцать) календарных дней до предполагаемого дня прекращения общения с ребенком, с указанием причин отказа. В течение этого срока наставник, продолжает встречи с ребенком и готовит его к завершению общения.

2.5. Наставник не вправе:

1) вывозить ребенка за пределы населенного пункта и территории Республики Казахстан;

2) оставлять ребенка под надзором третьих лиц (физических и (или) юридических лиц) при общении с ребенком вне места его проживания, кроме случаев помещения ребенка в медицинскую организацию для оказания медицинской помощи или доставления его в органы внутренних дел;

3) совершать действия (бездействия), побуждающие ребенка нарушать распорядок дня/правила пребывания в организации образования;

4) склонять ребенка к каким бы то ни было религиозным, политическим, идеологическим направлениям/движениям, оказывать влияние на его сексуальную ориентацию, демонстрировать ребенку свои предпочтения, определенные в настоящем пункте, вовлекать его в противоправную деятельность;

5) нарушать условия договора о наставничестве.

2.6. Наставник обязан:

1) нести ответственность за жизнь и здоровье ребенка в период пребывания с ним, лично забирает и возвращает ребенка строго в сроки, согласованные с руководителем организации образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей;

2) незамедлительно информировать органы, осуществляющие функции по опеке или попечительству, или организацию образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, в которой находится ребенок, о возникновении ситуации, угрожающей жизни и (или) здоровью ребенка, его заболевании, получении им травмы, помещении ребенка в медицинскую организацию для оказания медицинской помощи или доставлении его в органы внутренних дел;

3) соблюдать конфиденциальность в отношении информации о ребенке, включая его эмоциональное и физическое состояние, информацию о биологических родителях, отношениях в организации образования, за исключением обязательств по выполнению настоящего Договора;

4) вести дневник встреч с ребенком и предоставлять в Орган и Организацию ежемесячные отчеты о встречах с ребенком в срок до 10 (десятого) числа каждого месяца, следующего за отчетным;

5) соблюдать условия договора о наставничестве.

3. Ответственность сторон

3.1. При неисполнении или ненадлежащем исполнении Сторонами обязательств по настоящему Договору, они несут ответственность, предусмотренную гражданским, административным, уголовным законодательством Республики Казахстан.

4. Заключительные положения

4.1. Договор составлен в 3 (трех) экземплярах на казахском и русском языках, каждый из которых имеет одинаковую юридическую силу.

4.2. Настоящий Договор заключается сроком на 1 (один) календарный год и вступает в силу с момента подписания.

4.3. Вопросы, не урегулированные настоящим Договором, разрешаются в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан.

5. Подписи сторон

Орган, осуществляющий функции по опеке или попечительству: Юридический адрес _______________________________ Должностное лицо _______________________________ "____"_________________________	Организация образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей: Юридический адрес _________________________________ Руководитель ____________________ "____"___________________________
Наставник: Адрес ____________________________ Индивидуальный идентификационный номер ______________________________________ Удостоверение личности № ________________, выдано ________ от _______________________