Женевада 1948 жылғы 9 шілдеде Халықаралық еңбек ұйымы Басконференциясының 31-сессиясы қабылдаған Жұмыспен қамту қызметін ұйымдастыру туралы конвенция (88-конвенция) бекітілсін.
Қазақстан Республикасының
Президенті
88-КОНВЕНЦИЯ
Жұмыспен қамту қызметiн ұйымдастыру жөнiндегi конвенция
(2002 жылғы 18 мамырдан күшіне енді - ҚР СІМ-нің ресми сайты)
Халықаралық Еңбек Бюросының Әкiмшiлiк Кеңесi Сан-Францискода шақырған және 1948 жылы 17 маусымда өзiнiң отыз бiрiншi сессиясына жиналған
Халықаралық Еңбек Ұйымының Бас Конференциясы,
сессияның күн тәртiбiнiң төртiншi тармағы болып табылатын жұмыспен қамту қызметiн ұйымдастыру туралы бiрқатар ұсыныстар қабылдауды ұйғара отырып,
осы ұсыныстарға халықаралық конвенция нысанын берудi ұйғара отырып,
бiр мың тоғыз жүз қырық сегiзiншi жылдың тоғызыншы шiлдесiнде жұмыспен қамту қызметiн ұйымдастыру туралы 1948 жылғы Конвенция деп аталатын осы Конвенцияны қабылдайды.
1-бап
1. Осы Конвенцияның күшi қолданылатын Халықаралық Еңбек Ұйымының әрбiр Мүшесi жұмыспен қамтудың мемлекеттiк қызметiн ақысыз ұстайды немесе ақысыз ұстауды қамтамасыз етедi.
2. Жұмыспен қамту қызметiнiң негiзгi мiндетi - керек болған жағдайда, басқа да мүдделi қоғамдық және жеке мекемелермен ынтымақтаса отырып, толық жұмыспен қамтылуға қол жеткiзу мен оны қолдау және өндiрiстiк күштердi дамыту мен пайдалану ұлттық бағдарламаның ажырамас бөлiгi ретiнде жұмыспен қамту рыногын мүмкiндiгiнше жақсырақ ұйымдастыруды қамтамасыз ету болып табылады.
2-бап
Жұмыспен қамту қызметi мемлекеттiк өкiмет билiгiнiң басшылығына бағынысты жұмыс iстейтiн жалдау жөнiндегi бюролардың ұлттық жүйесiнен құралады.
3-бап
1. Бұл жүйе жергiлiктi желiлердi, ал бұл орынды деп саналатын жерлерде елдiң әрбiр географиялық аймағына қызмет көрсетуге саны жағынан жеткiлiктi және кәсiпкерлер мен еңбекшiлер үшiн ыңғайлы орналасқан бюроларды да қамтиды.
2. Осы желiлердiң ұйымдары:
а) мына жағдайларда:
I) экономикалық қызметтi және өз бетiмен жұмыс iстейтiн адамдарды бөлуде едәуiр өзгерiстер болған жағдайда және:
II) егер өкiметтің құзыреттi органы мұндай тексеру жүргiзу сынақ жүргiзу кезеңiнде жинақталған тәжiрибеге баға беру үшiн қажет деп санаған кезде тексеруден өткiзiледi және
b) мұндай тексеру қайта қараудың қажет екендiгiн көрсететiн әрбiр ретте қайта қаралады.
4-бап
1. Жұмыспен қамту қызметiн ұйымдастыру iсiнде және олардың қызметтерiнде, сондай-ақ оның саясатын әзiрлеуде кәсiпкерлер мен еңбекшiлер өкiлдерiн ынтымақтастыққа тарту үшiн консультативтiк комитеттер арқылы тиiстi шаралар қолданылады.
2. Осы шаралар бiр немесе бiрнеше ұлттық консультативтiк комитеттер, ал қажет болған жерлерде аймақтық және жергiлiктi комитеттер құруды көздейдi.
3. Кәсiпкерлер мен еңбекшiлердiң өкiлдi ұйымдары бар жерлерде сол ұйымдардың кеңесi бойынша бұл комитеттерге кәсiпкерлер мен еңбекшiлер өкiлдерi саны жағынан бiрдей етiп тағайындалады.
5-бап
Бос орындарға еңбекшiлердi жiберу iсiндегi жұмыспен қамту қызметiнiң жалпы саясаты кәсiпкерлер мен еңбекшiлер өкiлдерiмен кеңескеннен кейiн, 4-бапта көзделген консультативтiк комитеттер арқылы жасалады.
6-бап
Жұмыспен қамту қызметi еңбекшiлердi жұмысқа тиiмдi iрiктеп алуды және орналастыруды қамтамасыз ете алатындай болып ұйымдастырылады, ол үшiн:
а) еңбекшiлерге лайықты жұмыс табуға жәрдемедеседi және кәсiпкерлерге қажеттi еңбекшiлердi таңдап алуға көмектеседi; атап айтқанда жалпы мемлекеттiк ауқымда әзiрленген ереже негiзiнде таңдап алуға, ол:
I) жұмыс iздеушiлердi тiркейдi, олардың кәсiптiк бiлiктiлiгiне, тәжiрибесi мен ұсыныстарына есеп жүргiзедi, оларға жұмыс тауып беру үшiн олардың өздерiмен әңгiмелеседi, қажет болған жағдайда олардың денсаулығының жай-күйiн және кәсiптiк даярлығын тексерiп алады, тиiстi жағдайларда олардың кәсiптiк бағдар алуына, даярлықтан және қайта даярлықтан өтуiне жәрдемдеседi;
II) кәсiпкерлердің жұмыспен қамту орындарына хабарлайтын бос жұмыс орындары туралы және олардың керектi қызметкерлерге қоятын талаптары туралы нақты мәлiметтер жинастырады;
III) бос жұмыс орындарына лайықты кәсiбi бар және өзiнiң денсаулығының жай-күйiне қарай сол жұмысты iстеуге жарамды үмiткерлердi жiбередi;
IV) жұмыс iздеушiлер өздерi алғаш барған бюроның көмегiмен лайықты жұмыс орындарына орналастырылмаған немесе ұқсас қызметтерге лайықты үмiткерлердi алуға болмайтын жағдайда немесе осындай шаралардың орындылығын дәлелдейтiн басқа жағдайларда жекелеген жалдаушы бюролар арасында жұмыс iздеушiлер мен бос жұмыс орындары тiзiмдерiн алмасуды ұйымдастырады;
b) мыналар үшiн:
I) әртүрлi жұмыстарда жұмыс күшiне деген ұсынысты деген сұраныспен келiсу үшiн кәсiптерiн ауыстыруды оңайлату;
II) лайықты жұмыс табу мүмкiндiгi бар аудандарға еңбекшiлердi орналастыруға жәрдемдесу мақсатында аумақтық ауысуларын оңайлату;
III) жұмыс күшiне деген ұсыным мен сұраным арасындағы жергiлiктi уақытша сәйкессiздiктi жою мақсатында жұмысшыларды бiр ауданнан екiншi ауданға уақытша ауыстыруды оңайлату;
IV) мүдделi үкiметтер шешкен жерлерде еңбекшiлердi бiр елден екiншi елге ауыстыруды жеңiлдету үшiн тиiстi шаралар қолданады;
с) өкiметтiң басқа органдарымен ынтымақтаса отырып, бұл орынды деп саналатын жерлерде, кәсiпкерлермен және кәсiподақтармен бiрге жұмыспен қамту рыногындағы жағдай туралы және бүкiл елiмiз бойынша да, өнеркәсiптiң жекелеген салалары, кәсiптер мен аудандар бойынша оның ықтимал дамуы туралы қолда бар бүкiл ақпараттарды жинап зерттейдi және осы мәлiметтердi өкiмет органдарына, кәсiпкерлер мен еңбекшiлер ұйымдарына және жұртшылыққа уақытында әрi жүйелi түрде ұсынып отырады;
d) жұмыссыздықтан сақтандыру iсiн басқаруда, көмек көрсетуде және жұмыссыздардың жағдайын жеңiлдету жөнiндегi басқа да iстерде ынтымақтастықта болады;
е) басқа да мемлекеттiк және жеке мекемелерге жұмыспен қамтумәселелерiнде қолайлы ахуалдарды қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтiк-экономикалық жоспарларды әзiрлеуге қажетiнше көмектеседi.
7-бап
Мыналар:
а) кәсiптер мен өнеркәсiп салаларын, мәселен ауыл шаруашылығы саласын мамандандыруды және осындай мамандандыру пайдалы болуы мүмкiн басқа да салалар бойынша түрлi жалдау бюроларын мамандандыруды оңайлату үшiн;
b) мүгедектер сияқты жұмыс iздеушi адамдардың айрықша түрлерiнiң мұқтажын тиiсiнше қанағаттандыру үшiн шаралар қолданылады.
8-бап
Жұмыспен қамту және кәсiптiк бағдар беру шеңберiнде жасөспiрiмдерге арналған арнайы шаралар әзiрленiп, қабылданады.
9-бап
1. Жұмыспен қамту қызметiнiң қызметкерлерi өздерiнiң құқықтық жағдайы және қызмет жағдайлары бойынша үкiметтiң ауысуына тәуелсiз және сыртқы орынсыз ықпалдардан тәуелсiз мемлекеттiк қызметшiлерден құралады, себебi бұл қызмет талаптарына сәйкес келедi, қызметтiң тұрақтылығын қамтамасыз етедi.
2. Мемлекеттiк қызметшiлердi iрiктеу үшiн ұлттық заңдар белгiлеген ережелердi сақтаған жағдайда жұмыспен қамту қызметiнiң қызметкерлерi өздерiнiң мiндеттерiн орындау үшiн бiлiктiлiк белгiлерi бойынша ғана таңдап алынады.
3. Yкiметтiң құзыреттi органы осы бiлiктiлiктi тексеру әдiстерiн белгiлейдi.
4. Жұмыспен қамту қызметiнiң қызметкерлерi өздерiнiң мiндеттерiн орындауға қажеттi ақпаратты алады.
10-бап
Жұмыспен қамту қызметi, ал қажет болған жерде басқа да өкiмет орындары кәсiпкерлермен, еңбеккерлермен, мүдделi басқа да органдармен ынтымақтаса отырып жұмыспен қамту қызметтерi ұсынған мүмкiндiктердi кәсiпкерлер мен еңбеккерлердiң ерiктi негiзде толық пайдалануын ынталандыру үшiн қолдан келген барлық шараларды қабылдайды.
11-бап
Уәкiлеттi органдар мемлекеттiк жұмыспен қамту қызметтерi коммерциялық пайданы мақсат етпейтiн мен жалдау жөнiндегi жекеменшiк бюролардың арасындағы тиiмдi ынтымақтастықты қамтамасыз етуге қажеттi барлық шараларды қабылдайды.
12-бап
1. Егер Ұйым Мүшесiнiң аумағында үлкен аудандар болып, ол жерлерде халықтың сирек қоныстануы және аудан дамуы деңгейiнiң ыдыраңқылығы салдарынан өкiметтiң уәкiлеттi органы бұл Конвенцияны қолдану iс жүзiнде мүмкiн болмайды деп санайтын болса, онда бұл орган мұндай аудандарда Конвенцияны қолданудан мүлдем алып тастауы не мұны iстеу мақсатты деп санайтын кейбiр кәсiпорындар мен кәсiптердi ғана алып тастауы мүмкiн.
2. Ұйымның әрбiр мүшесi осы Конвенцияны қолдану туралы Халықаралық Еңбек Ұйымы Жарғысының 22-бабына сәйкес ұсынатын өзiнiң жыл сайынғы бiрiншi баяндамасында осы баптың ережелерiн қолдануға мәжбүр барлық аудандарды, сондай-ақ өзi осы жағдайларды қолдануды ұйғарған себептердi көрсетедi. Ұйым Мүшелерiнiң ешқайсысы өздерiнiң жыл сайынғы бiрiншi баяндамасын ұсынғаннан кейiн осы баптың ережелерiн осы баяндамада көрсетiлген аудандардан басқаларға қолдана алмайды.
3. Ұйымның осы баптың ережелерiн қолданатын әрбiр мүшесi өзiнiң келесi жыл сайынғы баяндамаларында осы баптың ережелерiн қолдану құқығынан бас тартатын кез келген ауданды көрсетедi.
13-бап
1. Ұйымның осы Конвенцияны бекiтетiн әрбiр Мүшесi Халықаралық Еңбек Ұйымы Жарғысының Халықаралық Еңбек Ұйымының Жарғысына Түзетулер енгiзу туралы 1946 жылғы Актiсiне сәйкес өзгертiлген 35-бабындағы аумақтарға қатысты, және осы баптың 4 және 5-тармақтарында айтылған аумақтарды қоспағанда, Конвенцияны бекiткеннен кейiн кешiктiрмей Халықаралық Еңбек Бюросының Бас Директорына мыналарды:
а) Ұйымның мүдделi мүшесi Конвенция ережелерiн өзгерiссiз қолдануға мiндеттенетiн аумақтарды;
б) Конвенция ережелерiн өзгерiстерiмен және бұл өзгерiстердiң егжей-тегжейiмен қоса қолдануға мiндеттенетiн аумақтарды;
с) Конвенция қолданылмайтын аумақтарды және бұл жағдайларда оның қолданылмау себептерiн;
d) өзiнiң шешiмiн iркiп кейiнге қалдырған аумақтарды көрсетiп өтiнiш жолдайды.
2. Осы баптың 1-тармағының а) және б) тармақшаларында айтылған мiндеттемелер бекiту туралы құжаттың ажырамас бөлiгi болып саналады және оның салдары онымен бiрдей болады.
3. Ұйымның кез келген Мүшесi өзiнің жаңа өтiнiшi арқылы оның бұдан бұрынғы өтiнiшiндегi ескертпелерiнiң бәрiнен немесе iшiнара бөлiгiнен осы баптың 1-тармағының б, с, және d тармақшаларына орай бас тартуына болады.
4. Ұйымның кез келген мүшесi 17-баптың ережелерiне сәйкес Конвенция күшiн жоюы мүмкiн кезең iшiнде Бас Директорға бұның алдындағы кез келген өтiнiшiндегi жағдайларды өзгертетiн және белгiлi бiр аумақтардағы ахуал туралы хабарлайтын жаңа өтiнiш жолдай алады.
14-бап
1. Осы Конвенцияда қозғалатын мәселелер метрополиядан тыс аумақтың өкiмет билiгiнiң өз құзыретiмен толық немесе негiзiнен қамтылатын болған кезде, осы аумақтың халықаралық қатынастары үшiн жауапты Ұйым мүшесi осы аумақ үкiметiнiң келiсiмi бойынша Халықаралық Еңбек Бюросының Бас Директорына осы Конвенция бойынша осындай аумақтың атынан мiндеттемелер қабылдайтыны туралы өтiнiш жiбере алады.
2. Осы Конвенция бойынша мiндеттемелердi қабылдайтыны туралы өтiнiштi Халықаралық Еңбек Бюросының Бас Директорына:
а) Ұйымның өздерiнiң бiрiгiп басқаруында болатын аумаққа қатысты екi немесе одан да көп мүшесi;
б) Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Жарғысы ережелерiнiң негiзiнде қандай да болсын аумақты басқаруға жауапты немесе осындай аумаққа қатысты қолданыстағы қандай да болсын басқа да қаулылар негiзiнде оларды басқаруға жауапты халықаралық билiк орындары жiбере алады.
3. Осы баптың бұдан бұрынғы тармақтарына сәйкес Халықаралық Еңбек Бюросының Бас Директорына жiберiлетiн өтiнiштерде Конвенция ережелері осы аумақта өзгерістерімен қоса немесе өзгерiстерiнсiз қолданылу-қолданылмайтындығы көрсетiледi; егер өтiнiште Конвенция ережелерi өзгерiстерiмен қоса қолданылады деп көрсетiлсе, онда бұл өзгерiстердің неден тұратындығы нақтыланады.
4. Мүдделi Ұйымның мүшесi немесе мүшелерi немесе халықаралық билiк орындары кез келген уақытта жаңа өтiнiш арқылы алдағы өтiнiштердiң бiреуiнде айтылған өзгерiстердi пайдалану құқығынан толық не iшiнара бас тартуы мүмкiн.
5. Мүдделi Ұйымның мүшесi немесе мүшелерi немесе халықаралық билiк орындары 17-баптың ережелерiне сәйкес Конвенцияның күшi жойылуы мүмкiн кезеңдерде Бас Директорға бұның алдындағы кез келген өтiнiштiң шарттарын кез келген қатынаста өзгертетiн және осы Конвенцияны қолданылуына қатысты болған ережелер туралы хабарлайтын жаңа өтiнiш жiберуi мүмкiн.
15-бап
Осы Конвенцияны бекiту туралы ресми құжаттар тiркеу үшiн Халықаралық Еңбек Ұйымының Бас Директорына жiберiледi.
16-бап
1. Бұл Конвенция бекiту туралы құжаттарын Бас Директор тiркеген Халықаралық Еңбек Ұйымының Мүшелерiн ғана байланыстырады.
2. Ол Ұйымның екi Мүшесiн бекiту туралы құжаттарды Бас Директор тiркегеннен кейiн он екi ай өткен соң күшiне енедi.
3. Кейiннен осы Конвенция Ұйымның Әрбiр Мүшесiне қатысты құжаттары тiркелген күннен кейiн он екi ай өткен соң күшiне енедi.
17-бап
1. Ұйымның осы Конвенцияны бекiтушi кез келген Мүшесi ол алғаш күшiне енгiзiлгеннен кейiн он жыл өткен соң оны Халықаралық Еңбек Ұйымының Бас директорына жiберiлген және онда тiркелген күшiн жою туралы акт арқылы күшiн жоя алады. Күшiн жою осы күшiн жою туралы акт тiркелгеннен кейiн бiр жылдан соң күшiне енгiзiледi.
2. Ұйымның осы Конвенцияны бекiтушi кез келген мүшесi жоғарыда айтылған он жыл кезең өткеннен кейiн бiр жыл мерзiм iшiнде күшiн жою туралы осы бапта көзделген өзiнiң құқығын пайдаланбаса, келесi он жыл мерзiмде байланыста болады және соңынан әрбiр он жылдық мерзiм бiткен сайын осы Конвенцияның күшiн осы бапта көрсетiлген тәртiппен жоя алады.
18-бап
1. Халықаралық Еңбек Бюросының Бас Директоры Халықаралық Еңбек Ұйымының барлық Мүшелерiне бекiту туралы барлық құжаттардың және өзiнiң Ұйым Мүшесiнен алған күшiн жою туралы актiлердiң тiркелгенi туралы хабарлайды.
2. Бекiту туралы өзi алған екiншi құжаттың тiркелгенi туралы Ұйым Мүшелерiне хабарлай отырып, Бас Директор олардың назарын осы Конвенцияның күшiне енген күнiне аударады.
19-бап
Халықаралық Еңбек Бюросының Бас Директоры Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Жарғысының 102-бабына сәйкес тiркеу үшiн бекiту туралы алдыңғы баптардың ережелерiне сәйкес өздерiнде тiркелген барлық құжаттарға қатысты толық мәлiметтердi, өтiнiштер мен күшiн жою туралы актiлердi Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас Секретарына жiбередi.
20-бап
Халықаралық Еңбек Бюросының Әкiмшiлiк Кеңесi қажет деп тапқан әрбiр ретте Бас Конференцияға осы Конвенцияны қолдану туралы баяндаманы ұсынады және Конференцияның күн тәртiбiне оны толық немесе iшiнара қайта қарау туралы мәселенi енгiзу қажеттiгiн шешедi.
21-бап
1. Конференция осы Конвенцияны толық немесе iшiнара қайта қарайтын жаңа конвенцияны қабылдаған жағдайда, және жаңа конвенцияда керiсiнше көзделмеген болса, онда:
а) ұйымның кез келген басқа мүшесiнiң жаңа, қайта қараушы конвенцияны бекiтуi, жаңа қайта қараушы конвенция күшiне енгiзiлген жағдайда, 17-баптың ережелерiне қарамастан, осы Конвенция күшiнiң жедел түрде өзiнен өзi жойылуына әкелiп соқтырады;
б) жаңа, қайта қараушы конвенция күшiне енгiзiлген күннен бастап осы Конвенция Ұйым Мүшелерiнiң бекiтуi үшiн жабық болады.
2. Осы Конвенция оны бекiткен, бiрақ жаңа, қайта қараушы конвенцияны бекiтпеген Ұйымның Мүшелерi үшiн нысаны мен мазмұны жағынан өз күшiнде қалады.
22-бап
Осы Конвенцияның ағылшын және француз тіліндегі мәтіндерінің күші бірдей.
Мамандар:
Қасымбеков Б.А.
Багарова Ж.А.
