Пекинде 2002 жылғы 23 желтоқсанда жасалған Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы Тату көршілік, достық және ынтымақтастық туралы шарт бекітілсін.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы
арасындағы тату көршiлiк, достық және ынтымақтастық туралы
ШАРТ
Бұдан әрi Уағдаласушы Тараптар деп аталатын Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы,
өздерiнiң арасындағы тату көршiлiк, достық және барлық салалардағы өзара тиiмдi ынтымақтастықты нығайту екi ел халықтарының түбегейлi мүдделерiне жауап беретiндiгiне және Азия мен бүкiл әлемде бейбiтшiлiктi, қауiпсiздiктi, сондай-ақ тұрлаулылықты сақтауға септiгiн тигiзетiндiгiне сене отырып,
1993-1999 жылдар кезеңiнде қол қойылған Бiрлескен Қазақстан-Қытай декларацияларының екi жақты қатынасты дамыту үшiн зор маңызы бар екенiн тағы да мәлiмдей отырып,
"Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Жарғысы" және өздерi қатысушылары болып табылатын басқа да халықаралық шарттар бойынша өз мiндеттемелерiн қуаттай отырып,
екi ел халықтарының арасындағы дәстүрлi достық рухында қазiргi бар жан-жақты ынтымақтастық қатынастарын одан әрi дамытуға және нығайтуға деген ұмтылыстан шыға отырып,
Төмендегiлер туралы уағдаласты:
Уағдаласушы Тараптар халықаралық құқықтың жалпы танымал қағидаттары мен нормаларына, егемендiк пен аумақтық тұтастықты өзара құрмет тұту, бiр-бiрiне шабуыл жасамау, бiр-бiрiнiң iшкi iстерiне араласпау, теңдiк пен өзара тиiмдiлiк, бейбiт өмiр сүру қағидаттарына сәйкес тату көршiлiк, достық және өзара тиiмдi ынтымақтастықты белсендi түрде дамытады және нығайтады.
Уағдаласушы Тараптар Қазақстан-Қытай мемлекеттiк шекарасын делимитациялаудың және демаркациялаудың тарихи мәнi бар екенiн атап көрсетедi. Уағдаласушы Тараптар аумақтарға қолсұқпаушылық пен мемлекеттiк шекаралар мызғымастығының халықаралық құқықтық қағидаттарын басшылыққа ала отырып, екi ел арасындағы шекара туралы тиiстi шарттарды бұлжытпай орындайды, сондай-ақ шекара аймағында екi тарап арасындағы ұрпақтан ұрпаққа берiлiп келе жатқан мәңгiлiк татулық пен достықты қолдауға бекем бел байлайды.
Қазақстандық Уағдаласушы Тарап әлемде тек бiр ғана Қытай бар, Қытай Халық Республикасының Yкiметi бүкiл Қытайдың атынан шығатын бiрден бiр заңды үкiмет болып табылады, ал Тайвань Қытайдың ажырамас бөлігі болып табылады деп растайды. Қазақстандық Уағдаласушы Тарап "екi Қытай" немесе "бiр Қытай, бiр Тайвань" құрудың кез келген әрекетiне, "Тайванның тәуелсiздiгiне" және оның егемендi мемлекеттер ғана қатысушылары болып табылатын қандай да болсын халықаралық және аймақтық ұйымдарға қатысуына қарсы шығады. Қазақстандық Уағдаласушы Тарап Тайванмен ресми қатынастар орнатпайтынын және онымен қандай да бiр нысанда болсын ресми байланыстар жасамайтынын растайды.
Уағдаласушы Тараптардың бiрде бipeуi де қандай да болсын одақтар мен блоктарға қатыспайды, үшiншi мемлекеттермен екiншi Уағдаласушы Тараптың егемендiгiне, қауiпсiздiгiне және аумақтық тұтастығына нұқсан келтiретiн шарттар жасасуды қоса алғанда, осындай сипаттағы қандай да бiр iс-әрекеттерге бармайды. Уағдаласушы Тараптардың бiрде бipeуi де екiншi Уағдаласушы Тараптың мемлекеттiк егемендiгiне, қауiпсiздiгiне және аумақтық тұтастығына нұқсан келтiретiндей тұрғыда өз аумағын үшiншi мемлекеттердiң пайдалануына жол бермейдi.
Уағдаласушы Тараптардың бiрде бipeуi де өз аумағында екiншi Уағдаласушы Тараптың егемендiгiне, қауiпсiздiгiне және аумақтық тұтастығына нұқсан келтiретiн ұйымдар мен топтардың құрылуына және олардың қызмет етуiне жол бермейдi.
Қытайлық Уағдаласушы Тарап Қазақстан Республикасының ядролық қаруы жоқ мемлекет ретiнде Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа қосылуын жоғары бағалайды және Қытайдың ешқашан және қандай да бiр жағдайда болсын ядролық қаруды бiрiншi қолданбайтынын, ядролық қаруды қолдануға немесе оны ядролық қаруы жоқ мемлекеттерге немесе ядролық қарусыз аймақтарға қарсы қолданатындығы мен қатер төндiруге бармайтынын растайды және басқа да ядролық қаруы бар мемлекеттердi осындай ұстанымда болуға шақырады.
Қазақстандық Уағдаласушы Тарап Қытайлық Уағдаласушы Тараптың жоғарыда баяндалған ұстанымын жоғары бағалайды әрi онымен бөлiседi, ҚХР Yкiметiнiң 1995 жылдың ақпанында жарияланған, Қазақстанға қауiпсiздiк кепiлдiгiн беру туралы мәлiмдемесiнiң тарихи маңыздылығын атап көрсетедi және ғаламдық, сондай-ақ аймақтық тұрлаулылық пен қауiпсiздiктi үздiксiз нығайту мүддесi жолында Қытайлық Уағдаласушы Тараппен өзара іс-әрекеттесуге өзiнiң дайын екендiгiн растайды.
Уағдаласушы Тараптар бұрын жасалған келiсiмдер мен қол жеткiзiлген уағдаластықтардың негiзiнде үшiншi мемлекеттерге қарсы бағытталмаған әскери және әскери-техникалық ынтымақтастықты жүзеге асыратын болады, Уағдаласушы Тараптардың әрқайсысының қауiпсiздiгiн нығайту мақсатында әскери салада сенiм бiлдiру шараларын кеңейтiп, тереңдететiн болады. Осы мақсатта Уағдаласушы Тараптар түрлi деңгейлердегi әскери алмасуларды, қорғаныс ведомстволары, әскери мекемелер және екi елдiң қарулы күштерiнiң жеке құрамдары арасындағы жан-жақты достық байланыстарды кеңейтетiн болады, әскери кадрлар мен мамандарды оқыту және даярлауда бiр-бiрiне көмек пен жәрдем көрсетедi.
Уағдаласушы Тараптар екi мемлекеттегi экономикалық реформалардың табысты түрде жүзеге асуына мүдделiлiк бiлдiре отырып, екi елдiң сауда-экономикалық ынтымақтастығын кеңейтуге және тереңдетуге күш-жiгер жұмсайтын болады және өздерiнiң ұлттық заңнамалары мен халықаралық келiсiмдердiң шарттарына сәйкес осылар үшiн қажеттi қолайлы жағдайлар жасайды.
Уағдаласушы Тараптар өздерiнiң халықаралық мiндеттемелерiне, сондай-ақ олардың әрқайсысының қолданысындағы ұлттық заңнамаларына сәйкес екiншi Уағдаласушы Тараптың аумағында Уағдаласушы Тараптардың бiрiнің заңды және жеке тұлғаларының заңды құқықтары мен мүдделерiне кепiлдiк беретiн тиiмдi шаралар қолданады, сондай-ақ, Уағдаласушы Тараптар қол қойған тиiстi шарттарға сәйкес азаматтық және қылмыстық iстер бойынша бір-бiрiне құқықтық көмек көрсетедi.
Уағдаласушы Тараптардың тиiстi органдары ұлттық заңнамалары негiзiнде Уағдаласушы Тараптардың бiрінiң заңды және жеке тұлғаларының екiншi Уағдаласушы Тараптың аумағындағы ынтымақтастығы мен шаруашылық қызметi барысында туындайтын проблемаларды және дауларды өз мемлекеттерiнiң аумағында қарастырады және шешедi.
Уағдаласушы Тараптар өздерiнiң ұлттық заңдарына және өздерi қатысушылары болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес зияткерлiк меншiктi, оның iшiнде патенттер құқығын, сауда белгiсiн, авторлық және басқа да аралас құқықтарды қорғауды қамтамасыз етедi.
Уағдаласушы Тараптар теңдiк пен өзара тиiмдiлiк негiзiнде сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық, көлiктiк, қаржылық, ғарыштық, авиациялық салалардағы, ақпараттық байланыстар технологиясы саласындағы және басқа да өзара мүдделiлiк туғызатын салалардағы ынтымақтастықты дамытады.
Уағдаласушы Тараптар энергетика саласындағы екi ел ынтымақтастығының стратегиялық мәнi бар екенiн сезiне отырып, энергетика саласындағы өзара тиiмдi ынтымақтастықтың орасан зор әлеуеттiк мүмкiндiктерiн толық пайдалануға талпына отырып, қос Уағдаласушы Тараптардың энергетикалық жобалары бойынша ынтымақтастықты жеделдетiп дамытуға бiрлесе күш-жiгер жұмсайтын болады.
Уағдаласушы Тараптар халықаралық шарттардың негiзiнде қоршаған ортаны ластандыруды болдырмау, табиғатты ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету үшiн қажеттi шаралар қабылдайды және орнықты даму саясатын әзiрлеу және оны Орталық Азия субаймағында iс жүзiнде жүзеге асыруда пәрмендi шараларды қолға алады. Олар қоршаған ортаны қорғау саласында, соның iшiнде хайуанаттар әлемiнiң сан алуан түрлiгi, шаң тозаңды бұрқасынның алдын алу, экологиялық мониторинг, экологиялық апаттардың салдарларымен және олардың қоршаған ортаға әсерiмен күрес, тиiстi Қазақстан-Қытай екi жақты келiсiмдерi негiзiнде трансшекаралық өзендердi ұтымды пайдалану мен қорғау салаларында ынтымақтастықты дамытатын болады.
Уағдаласушы Тараптар мәдениет, бiлiм, туризм, денсаулық сақтау, әлеуметтiк қамсыздандыру, дене шынықтыру мәдениетi мен спорт саласындағы жан-жақты байланыстарды кеңейтуге, екi елдiң жастар ұйымдары арасындағы алмасуларды ұйымдастыруға зор маңыз бередi. Уағдаласушы Тараптар Шанхай ынтымақтастық ұйымының шеңберiнде мәдениет, спорт және туризм саласындағы ынтымақтастықты дамытатын болады.
Уағдаласушы Тараптар Орталық Азия аймағында бейбiтшiлiктi, тұрлаулылық пен дамуды сақтау, екi жақты және аймақтық экономикалық ынтымақтастықты нығайту барлық елдер халықтарының ортақ армандары мен түпкiлiктi мүдделерiне жауап берiп қана қоймайды, сонымен бiрге Азияда, сондай-ақ бүкiл әлемде бейбiтшiлiкті сақтау үшiн зор маңызы болады деп есептейдi.
Уағдаласушы Тараптар аймақтағы қауiпсiздiктi, тұрлаулылықты және өзара сенiм бiлдiру шараларын нығайту саласында бұрын қол жеткiзiлген барлық уағдаластықтарды ұстанатын болады және осы бағыттағы ынтымақтастықты, соның iшiнде Шанхай ынтымақтастық ұйымы шеңберiнде де одан әрi дамытуға өздерiнiң дайын екендiктерiн қуаттайды. Азия-Тынық мұхит аймағында бейбiтшiлiктi, қауiпсiздiк пен тұрлаулылықты қамтамасыз ету мақсатында Уағдаласушы Тараптар Азиядағы өзара ықпалдастық және сенiм шаралары жөнiндегi кеңестiң шеңберiнде азиялық қауiпсiздiк бойынша сындарлы диалог жүргiзетiн болады.
Уағдаласушы Тараптар БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен қағидаттарының, сондай-ақ халықаралық құқықтың жалпы танымал басқа да нормаларының негiзiнде БҰҰ мен басқа халықаралық ұйымдардың шеңберiнде екi елдiң ынтымақтастығын нығайтады, өзара мүдделiлiк туғызатын ғаламдық және аймақтық мәселелер бойынша пiкiр алмасатын болады.
Бейбiтшiлiкке немесе Уағдаласушы Тараптардың бiрiнiң қауiпсiздiк мүдделерiне қатер төндiруi мүмкiн халықаралық және аймақтық ахуал шиеленiскен немесе дағдарысты жағдайлар туындаған жағдайда Уағдаласушы Тараптар консультациялар өткiзу және қатepдi жоюға бағытталған шаралар әзiрлеу мақсатында бiр-бiрiмен жедел түрде байланыс жасайтын болады.
Уағдаласушы Тараптардың әрқайсысы өздерiнiң ұлттық заңнамалары мен халықаралық мiндеттемелерiне сәйкес әрқайсысы екi жақты және көп жақты негiзде терроризммен, сепаратизммен және экстремизммен, сондай-ақ ұйымдасқан қылмыспен, заңсыз көшi-қонмен, есiрткi заттарының, қарудың заңсыз айналымымен және қылмыстың басқа да түрлерiмен бiрлесiп күресудегi ынтымақтастықты дамытатын болады.
Уағдаласушы Тараптар халықаралық қаржылық мекемелердегi, экономикалық ұйымдардағы және форумдардағы ынтымақтастықты дамытуды жалғастыратын болады, сондай-ақ осындай мекемелердiң, ұйымдардың және форумдардың жарғылық құжаттарындағы ережелерге сәйкес Уағдаласушы Тараптардың бiрi қатысушысы болып табылатын олардың бiрiне екiншi Уағдаласушы Тараптың кiруiне жәрдемдесетiн болады.
Уағдаласушы Тараптар қазiргi бар халықаралық ұйымдардың, сондай-ақ болашақта құрылуы мүмкiн ұйымдардың шеңберiнде көп жақты үлгiдегi экономикалық ынтымақтастықты дамытатын болады.
Осы Шарт Уағдаласушы Тараптар қатысушысы болып табылатын басқа да халықаралық шарттардан туындайтын олардың құқықтары мен мiндеттемелерiн қозғамайды және қандай да бiр үшiншi мемлекетке қарсы бағытталмаған.
Уағдаласушы Тараптардың өзара келiсiмi бойынша осы Шартқа өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлуi мүмкiн, олар осы Шарттың ажырамас бөлiгi болып табылатын жеке хаттамалармен ресiмделедi. Уағдаласушы Тараптар қажет болған жағдайда осы Шарттың ережелерiн iске асыру жөнiнде жекелеген келiсiмдер жасасатын болады.
Осы Шарт бекiтiлуге жатады және бекiту грамоталарымен алмасқан күннен бастап күшiне енедi.
Осы Шарт жиырма жыл бойы күшiнде болады. Егер Уағдаласушы Тараптардың бiрi Шарттың қолданысының тиiстi кезеңi аяқталардан кем дегенде бip жыл бұрын оның қолданысын тоқтату ниетi туралы екiншi Уағдаласушы Тарапқа жазбаша нысанда хабарламаса, осы Шарттың қолданыс мерзiмi келесi бесжылдық кезеңдерге өздiгiнен ұзартылады.
Пекин қаласында 2002 жылғы 23 желтоқсанда әрқайсысы қазақ, қытай және орыс тiлдерiнде екi дана болып жасалды және де барлық мәтiндердiң күшi бiрдей.
Қазақстан Республикасы Қытай Халық Республикасы
үшін үшін
Қытай тiлiнен ресми емес
аударма
Қытай Халық Республикасының
Сыртқы iстер министрлiгi
ҚР мен ҚХР арасындағы Тату көршiлiк, достық және ынтымақтастық туралы шарттың қазақша мәтiнiне өзгерiстер енгiзу туралы
Қазақстан Республикасының
Қытай Халық Республикасындағы Елшiлiгiне
ҚР Сыртқыісминiнiң 2003 жылғы 28 сәуiрдегi және ҚР Елшiлiгiнiң 2003 жылғы 6 мамырдағы нотасына мынадай жауап жолдаймыз:
"ҚР мен ҚХР арасындағы Тату көршiлiк, достық және ынтымақтастық туралы шартқа" Пекин қаласында 2002 жылғы 23 желтоқсанда қол қойылды. Қытайлық және қазақстандық тараптар Шарттың қытайша және орысша мәтiндерiн салыстырған кезде пiкiр алшақтығын анықтаған жоқ. Қазiргi уақытта қазақстандық тарап қытайша және орысша мәтiндердiң негiзiнде құжаттың қазақша мәтiнiне техникалық сипаттағы өзгерiстер енгiзудi ұсынды. Егер қазақша мәтiнге енгiзiлген өзгерiстер қытай және орыс тiлдерiндегi мәтiндерге теңтүпнұсқа болып жатса, онда қытайлық тарап қарсылық бiлдiрмейдi.
Қытай Халық Республикасы
Сыртқы iстер министрлiгiнiң
Шығыс Еуропа және Орталық Азия
департаментi
Пекин қаласы 2003 жылғы 7 мамыр
(РҚАО-ның ескертуі: бұдан әрі Шарттың қытай тіліндегі мәтіні
берілген)
