Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы

Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 18 желтоқсан N 1787-ХІІ Заңы.

МАЗМҰНЫ

Ескерту. Қазақстан Республикасының аталмыш Заңының күшi 1997 жылғы 1 сәуiрге дейiн тоқтатылды: төтенше, ең жоғары, жоғары, ең төмен радиациялық қауiптi аймақтарда және жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақта тұрған және тұратын азаматтарға бiр жолғы ақшалай өтемақылар төлеуге қатысты бөлiгi, сондай-ақ денсаулық сақтау мекемелерiн ұстауға арнап республикалық бюджеттен бөлiнетiн қаржыны 1,5 есе көбейтуге қатысты бөлiгi - ҚР Президентінің 1994.03.20. N 1612 Жарлығымен.
Ескерту. 12-баптың бір тармақшасының 1, 2, 3, 4, 5, 6 бөліктерінің күші қайта қалпына келтірілді - ҚР Заңының 1994.12.07. N 119.

Семей ядролық сынақ полигонында 40 жыл бойы жүргізілген ядролық қаруды сынау адамдардың денсаулығына және айналадағы табиғи ортаға орны толмас зиян келтірді, халықтың жалпы аурулары мен өлімін көбейтті. Бүкіл Семей аумағы мен Павлодар, Шығыс Қазақстан және Қарағанды облыстарының полигонға жақын жатқан аудандары экологиялық апат аймағы деп танылды.

Ядролық сынақтардың апатты зардабының қатерлі әсері уақыт озған сайын күшейе түсіп, ұрпақтан-ұрпаққа, ауысып, барған сайын қатерлі әсер етуде.

Бұл зардаптарды жою халықты емдеу, сауықтыру, оңалту, әлеуметтік қорғау және аумақты әлеуметтік-экономикалық дамыту жөніндегі шаралар кешенін жүзеге асыруды талап етеді.

Ескерту. Кіріспеге өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

1-тарау
Жалпы ережелер

1-бап. Заңның мақсаттары мен міндеттері

Бұл Заң Семей ядролық сынақ полигонындағы ұзақ уақыт ядролық сынақтар жүргізудің салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтiк қорғау iсiн қамтамасыз етуге арналған.

Заң көп жылдық ядролық жарылыстар әсерiнен зардап шеккен азаматтардың мәртебесi мен аумақтардың түр-түрiн белгiлейдi, өтемдер, жеңілдiктер түрлерiн және аумақты әлеуметтiк-экономикалық дамыту жөніндегi шараларды айқындайды.

2-бап. Азаматтардың өз денсаулығы мен мүлкiне келтiрiлген зиянның орнын толтыруға құқығы

Осы Заңның 10-бабында аталған азаматтар категориясының өз денсаулығы мен мүлкiне келтiрiлген зиянның орнын осы Заңның 12, 13, 14, 15-баптарымен айқындалған мөлшерде толтыртуға құқығы бар.

Бұл Заңның күшi Семей облысының аудандары мен қалаларында және Павлодар , Шығыс Қазақстан мен Қарағанды облыстарының ядролық қарулы сынау салдарынан радиоактивтi заттармен ластануға ұшыраған тиiстi аудандарында тұратын азаматтарға қолданылады.

Аталған аудандар мен қалалардан басқа жерге тұру үшiн кетiп қалған, осы Заң қолданылатын және Қазақстан Республикасының аумағында тұратын азаматтар осы Заңмен көзделген жеңiлдiктерді пайдаланады.

Аталған аудандар мен қалалардан басқа жерге тұру үшiн кетiп қалған, осы Заң қолданылатын және Қазақстан Республикасы аумағынан тыс жерде тұратын азаматтар халықаралық келiсiмдерге сәйкес осы Заңда көзделген жеңiлдiктердi пайдаланады.

3-бап. Мемлекеттің ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтар құқықтарын қамтамасыз ету жөнiндегi міндеттерi

Республикалық және жергiлiктi мемлекеттiк органдар ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтардың өз денсаулығы мен мүлкіне келтiрiлген зиянның орнын толтыртуға құқықтарын қамтамасыз етуге мiндеттi.

Осы Заңды iске асыру жөнiндегi қажеттi шараларды жүзеге асыру және азаматтарды құқықтық қорғау жөнiндегi мiндеттердi мемлекет өз мойнына алады.

2-тарау
Ядролық сынақтардың әсерiне ұшыраған аумақты түр-түрге бөлу

4-бап. Ядролық сынақ жүргiзген кезде радиоактивтi шөгiндiлердiң әсерiне ұшыраған аумақты түр-түрге бөлу

Сәулеленудiң әсерлi эквиваленттi мөлшерi бүкiл сынақ кезеңiнде халық үшiн 0,1 бірден асатын аумақ ластанған деп есептеледi.

Залалданған аумақтар әсерлi эквиваленттi мөлшерiнiң шамасына қарай:

- төтенше радиациялық қауiптi аймақ;

- ең жоғары радиациялық қауiптi аймақ;

- жоғары радиациялық қауiптi аймақ;

- ең төмен радиациялық қауiптi аймақ;

- жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақ деп бөлiнедi.

Аумақтағы шаруашылық қызмет түрлерiн және оны ұйымдастыру тәртiбiн, табиғат пайдалану көлемiн және экологиялық оңалтуды Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

Экологиялық апат аймақтарының шекаралары және оларға кiретiн аудандардың тізбесі Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен осы Заңға өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу арқылы өзгертіледі.

Ескерту. 4-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-бап. Төтенше радиациялық қауiптi аймақ

Төтенше радиациялық қауiптi аймақ - аумақтың бүкiл сынақ кезеңiнде халыққа 100 бэрден жоғары әсер ететiн мөлшерi бар радиациялық ластануға ұшыраған, ең жоғары сейсмикалық әсер белдеуiне кiретiн бөлiгi.

Төтенше радиациялық қауіпті аймаққа Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданы, Сарыжал ауылдық округінің, Бесқарағай ауданы, Долон ауылдық округінің, таратылған Жаңасемей ауданының Сарыапан және Иса елдi мекендерiнiң аумақтары жатады.

Ескерту. 5-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

6-бап. Ең жоғары радиациялық қауiптi аймақ

Ең жоғары радиациялық қауiптi аймақ - аумақтың бүкiл сынақ кезеңiнде халыққа 35-тен 100 бэрге дейiн әсер ететiн мөлшерi бар радиациялық ластануға ұшыраған бөлiгi.

Ең жоғары радиациялық қауіпті аймаққа Шығыс Қазақстан облысының Абай, Бесқарағай және таратылған Жаңасемей аудандарының, Семей қаласы Ақбұлақ, Абыралы, Алғабас, Айнабұлақ, Қараөлең және Таңат ауылдық округтерінің, Павлодар облысы Май ауданы Ақжар және Малдар ауылдық округтерінің елдi мекендерi жатады.

Ескерту. 6-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

7-бап. Жоғары радиациялық қауiптi аймақ

Жоғары радиациялық қауіпті аймақ - бүкiл сынақ кезеңiнде 7-ден 35 бэрге дейiн халыққа әсер ету мөлшерiндегі радиациялық ластануға ұшыраған аумақ бөлiгi.

Бұл аймаққа Шығыс Қазақстан облысының Бородулиха, Жарма, Аягөз, Глубокое, Шемонайха, Ұлан аудандарының елдi мекендерi, Семей, Курчатов, Өскемен және Риддер қалалары; таратылған Қазыбек би ауданының аумағы шегінде Қарағанды облысының Қарқаралы ауданы, Павлодар облысының Май ауданы жатады.

Ескерту. 7-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

8-бап. Ең төмен радиациялық қауiптi аймақ

Ең төмен радиациялық қауiптi аймақ - аумақтың бүкiл сынақ кезеңiнде халыққа 0,1-ден 7 бэрге дейiн әсер ететiн мөлшерi бар радиациялық ластануға ұшыраған бөлiгi.

Ең төмен радиациялық қауіпті аймаққа Шығыс Қазақстан облысының Yржар, таратылған Таскескен, Көкпектi, Ақсуат, Зырян, Зайсан және Тарбағатай аудандарының; Қарағанды облысының таратылған Қазыбек би ауданының аумағын қоспағанда, Қарқаралы ауданының; Павлодар облысының Лебяжi ауданының елдi мекендерi жатады.

Ескерту. 8-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-бап. Жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақ

Жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақ - бүкiл сынақ кезеңiнде тиiмдi эквиваленттi сәулелену мөлшерi әртүрлi себептерден 0,1 бэрден төмен болған, бiрақ радиациялық қауiптi және сейсмикалық қауiптi аудандарға жақын тұруға байланысты елеулi психикалық-эмоциялық терiс әсерi бар ең төмен радиациялық қауiптi аймаққа таяу жатқан аумақ (әкiмшiлiк аудандардың шекарасы шегінде).

Бұл аймаққа Павлодар облысының Баянауыл ауданы жатады.

3-тарау
Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтар
салдарынан зардап шеккен азаматтардың мәртебесi

10-бап. Заңның күшi қолданылатын, ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтар категориясы

Ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтарға мыналар жатады:

әуеде және жер үстiнде ядролық жарылыстар жасаған кезеңде (1949-1965 жж.) радиоактивтi заттармен ластануға ұшыраған аумақтарда тұрған, жұмыс iстеген немесе әскери қызмет (соның iшiнде мерзiмдi) атқарған азаматтар;

1966 жылдан 1990 жылғы 1 қаңтарға дейiнгi аралықта жерасты ядролық жарылыстарын жасау кезеңiнде осы аумақтарда тұрған, жұмыс iстеген немесе әскери қызмет (соның iшiнде мерзiмдi) атқарған азаматтар;

1949 жылдан 1990 жылға дейiнгi аралықта жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақта тұрған, жұмыс iстеген немесе әскери қызмет (соның iшiнде мерзiмдi) атқарған азаматтар;

осы баптың екiншi және үшінші абзацтарында аталған адамдардың мүгедектігі бар немесе иондаушы сәулеленудің әсерімен байланысты аурулар тізбесімен бекітілген аурулары бар балалары, олардың денсаулық жағдайы мен Заңда көрсетілген аймақтарда ата-анасының біреуінің болу фактісі арасындағы себепті байланыс анықталған кезде.

Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.06.2022 № 129-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

11-бап. Ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтардың куәлiгi

10-бапта аталған адамдарға куәлiк берiледi, ол осы Заңда көзделген жеңiлдiктер мен өтемдерге құқықты растайтын құжаттар болып табылады.

Ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтарды тiркеу және оларға куәлiктер беру Қазақстан Республикасының Үкіметі белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылды.

Ескерту. 11-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

4-тарау
Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтар
салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтiк қорғау

12-бап. Ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен азаматтарға берілетін жеңілдіктер мен өтемақылар

Осы Заңның 5, 6, 7, 8 және 9-баптарында көрсетілген аймақтарда тұрған және тұрып жатқан азаматтарға ядролық сынақтардан келтірілген залал үшін:

1) төтенше радиациялық қауіпті аймақ бойынша – 1949 – 1965 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 5,23 айлық есептік көрсеткіш және 1966 – 1990 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 1,05 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде;

2) ең жоғары радиациялық қауіпті аймақ бойынша – 1949 – 1965 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 2,62 айлық есептік көрсеткіш және 1966 – 1990 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 1,05 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде;

3) жоғары радиациялық қауіпті аймақ бойынша – 1949 – 1965 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 1,57 айлық есептік көрсеткіш және 1966 – 1990 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 0,79 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде;

4) ең төмен радиациялық қауіпті аймақ бойынша – 1949 – 1965 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 1,05 айлық есептік көрсеткіш және 1966 – 1990 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 0,52 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде;

5) жеңілдікті әлеуметтік-экономикалық мәртебесі бар аумақтағы аймақ бойынша – 1949 – 1990 жылдар кезеңінде тұрған әрбір жыл үшін 0,26 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде біржолғы ақшалай өтемақыға кепілдік беріледі.

Ядролық сынақтардан келтірілген залал үшін біржолғы ақшалай өтемақы алу құқығын бірінші кезекте зейнеткерлік жасқа толған азаматтар пайдаланады.

Айлық есептік көрсеткіш дегеніміз ядролық сынақтардан келтірілген залал үшін біржолғы ақшалай өтемақы берілген күні қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіш болып табылады.

Ескерту. 12-бап жаңа редакцияда - ҚР 31.03.2014 N 180-V Заңымен (01.04.2014 бастап қолданысқа енгізіледі).
Ескертпе!
ҚР Конституциялық Сотының 25.09.2023 № 30-НҚ нормативтік қаулысын қараңыз.

13-бап. Халықты әлеуметтiк жағынан қолдау

Осы Заңның 5 және 6-баптарында көрсетілген аумақтарда тұрып жатқан және 1998 жылғы 1 қаңтарға дейін зейнеткерлікке шыққан азаматтардың зейнетақыға аймақтар бойынша мынадай мөлшерде үстемеақы алуға құқығы бар:

төтенше радиациялық қауіпті аймақ бойынша – 2,09 айлық есептік көрсеткіш;

ең жоғары радиациялық қауіпті аймақ бойынша – 1,83 айлық есептік көрсеткіш.

5, 6, 7, 8, 9-баптарда аталған аумақтарда тұратын халық:

1) Мына аймақтар бойынша төмендегiдей қосымша еңбекақы алуға:

төтенше радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 2 айлық есептік көрсеткіш;

ең жоғары радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 1,75 айлық есептік көрсеткіш;

жоғары радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 1,5 айлық есептік көрсеткіш;

ең төмен радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 1,25 айлық есептік көрсеткіш;

жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақ бойынша - 1 айлық есептік көрсеткіш алуға құқылы.

2) Алынып тасталды

3) Мына аймақтар бойынша төмендегiдей жыл сайын ақысы төленетiн қосымша демалыс алуға:

төтенше радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 14 календарьлық күнi бар;

ең жоғары радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 12 календарьлық күнi бар;

жоғары радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 10 календарьлық күнi бар;

ең төмен радиациялық қауiптi аймақ бойынша - 7 календарьлық күнi бар;

жеңiлдiктi әлеуметтiк-экономикалық мәртебесi бар аумақ бойынша 5 календарьлық күнi бар демалыс алуға құқылы.

Ескерту. 13-бапқа өзгерістер енгізілді, ол заңды күшіне 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап енеді - ҚР 1997.06.19 N 134; 1999.11.16. N 480; 31.03.2014 N 180-V (01.04.2014 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

14-бап. Әйелдерге, балаларға және жасөспірімдер мен олардың ата-аналарына берілетін қосымша жеңілдіктер мен өтемдер

Ядролық сынақтардың әсеріне ұшыраған аумақтарда тұратын әйелдердің жүктілікке және босануға байланысты ұзақтығы:

қалыпты босанған кезде – босануға дейін күнтізбелік тоқсан бір күн және босанғаннан кейін күнтізбелік жетпіс тоғыз күн (қиын босанған немесе екі және одан көп бала туған жағдайда – күнтізбелік тоқсан үш күн);

жүктіліктің жиырма екінші аптасынан жиырма тоғызыншы аптасына дейінгі мерзім кезінде босанған және дене салмағы бес жүз және одан артық грамм бала туып, ол жеті тәуліктен астам өмір сүрген жағдайда – босанғаннан кейін күнтізбелік тоқсан үш күн;

жүктіліктің жиырма екінші аптасынан жиырма тоғызыншы аптасына дейінгі мерзім кезінде босанған және өлі шарана туған немесе дене салмағы бес жүз және одан артық грамм бала туып, ол өмірінің жетінші тәулігіне дейін шетінеп кеткен жағдайда – босанғаннан кейін күнтізбелік жетпіс тоғыз күн демалысқа құқығы бар.

Ядролық сынақтар әсерінен зардап шеккен аумақтарда тұратын балалар мен 18 жасқа дейінгі жасөспірімдердің санаторий-сауықтыру мекемелерінде тегін сауығуға (медициналық көрсеткіштер бойынша) құқығы бар.

Сырқат баланы күту жөніндегі жұмысқа жарамсыздық парағына Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ата-ананың біреуіне немесе олардың орнындағы адамдарға, жұмыс стажына қарамастан, бүкіл сырқаттанған кезеңге ақы төленеді.

Ескерту. 14-бап жаңа редакцияда және өзгерістер енгізілді - ҚР 1998.12.17 N 323 (1999.01.01 бастап күшіне енеді), 1999.07.04 N 374; 02.07.2018 № 165-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-бап. Әскери қызметшiлерге және арнаулы мемлекеттік органдардың қызметкерлеріне берiлетiн жеңiлдiктер туралы

Ластанған аумақтарда әскери қызмет және арнаулы мемлекеттік органдарда қызмет өткерген кезде әскери қызметшілер және осы органдардың қызметкерлері осы Заңға және Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық актiлерiне сәйкес құқықтар мен жеңiлдiктердi пайдаланады.

Ескерту. 15-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-тарау
Аумақты экологиялық жағынан сауықтыру және халыққа
медициналық көмек көрсету

16-бап. Ядролық жарылыстар әсерiне ұшыраған аумақты экологиялық жағынан сауықтыру

Семей полигонындағы ядролық жарылыстар әсерiне ұшыраған аумақтарда айналадағы табиғи ортаны сауықтыруға бағытталған мынадай кешендi шаралар жүзеге асырылады: айналадағы ортаны ғылыми тұрғыдан зерттеу, сыртқы орта объектiлерiн және жергiлiктi жерде өндiрiлетiн тамақ өнiмдерiн тұрақты бақылауды жүзеге асыру, шаруашылық және өзге қызметке мемлекеттiк және қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзу, радиациялық ластанған аумақтарды шаруашылық айналысына қайтару жөнiнде шаралар жүргізу.

17-бап. Халыққа медициналық көмек ұйымдастыру

Осы Заңда аталған адамдар кешендi медициналық тексеруден өткiзуге жатады.

Оларды жеке есепке алу iсiн қамтамасыз ету үшiн Мемлекеттiк регистр құрылады.

Семей полигонындағы ядролық сынақтар салдарынан зардап шеккен адамдарға медициналық көмек көрсету және оларға кешендi медициналық тексеру жүргiзу iсiн солар тұратын немесе жұмыс iстейтiн жердегі денсаулық сақтау мекемелері жүзеге асырады. Бұл адамдарға кезектен тыс мамандандырылған медициналық қызмет көрсету iсiн Қазақстан Республикасы аумағындағы барлық мемлекеттiк денсаулық сақтау мекемелерi жүзеге асырады.

Республикалық бюджетте республикалық орташа деңгеймен салыстырғанда бiр тұрғынға 1,5 еседен келетiндей есеппен медициналық мекемелердi күтіп-ұстауға арналған қаражатты ұлғайтуды қамтамасыз ететiн қаржыландыру жыл сайын көзделедi. Қазақстан Республикасының Үкіметі ядролық сынақтар әсерiне ұшыраған аумақтардағы денсаулық сақтау мекемелерi үшiн медициналық техника мен дәрілік заттардың нысаналы бөлінуін жыл сайын қамтамасыз етеді.

Ескерту. 17-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

18-бап. Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтар салдарынан туындаған, иондаушы сәулеленудің әсеріменбайланысты аурулардың себепті байланысын анықтау

Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтар салдарынан туындаған, иондаушы сәулеленудің әсерімен байланысты аурулардың себепті байланысын анықтау Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 18-бап жаңа редакцияда – ҚР 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-тарау
Азаматтарды әлеуметтік қорғауды қамтамасыз етудің экономикалық негіздері және лауазымды адамдардың жауапкершілігі

19-бап. Азаматтарды әлеуметтік қорғау жөніндегі шараларды қаржыландыру және материалдық-техникалық қамтамасыз ету

Азаматтарды осы Заңда көзделген әлеуметтік қорғау жөніндегі шаралар:

республикалық және жергілікті бюджеттердің;

кәсіпорындардың қаражаты;

қайырмалдықтардың, қайырымдылық көмектің, сондай-ақ халықаралық қорлардың қаражаты есебінен қаржыландырылады.

Халықты медициналық сауықтыру және аумақтарды әлеуметтік-экономикалық дамыту осы Заңның талаптары ескеріле отырып, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының негізінде жүзеге асырылады.

Ескерту. 19-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.04 N 374 Заңымен; 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

20-бап. Осы Заңның бұзылғаны үшiн жауаптылық

Осы Заңның бұзылуына кiнәлi лауазымды адамдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртіптік, материалдық, әкiмшiлiк, қылмыстық жауапқа тартылады.

7-тарау
Халықаралық шарттар

21-бап. Халықаралық шарттар

Бұл Заң шетел азаматтарына халықаралық келісімдерге сәйкес қолданылады.

Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарының осы

Заңда жазылғаннан өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

Қазақстан Республикасының Президенті

О социальной защите гpаждан, постpадавших вследствие ядеpных испытаний на Семипалатинском испытательном ядеpном полигоне

Закон Республики Казахстан от 18 декабpя 1992 года N 1787-XII.

ОГЛАВЛЕНИЕ

Сноска. Приостановлено до 1 апреля 1997 года действие данного Закона в части выплат единовременных денежных компенсаций гражданам, проживавшим и проживающим в зонах чрезвычайного, максимального, повышенного, минимального радиационного риска и на территории с льготным социально-экономическим статусом, а также в части увеличения в 1,5 раза ассигнований из республиканского бюджета на содержание учреждений здравоохранения - Указом Президента РК от 20 марта 1994 г. N 1612.
Возобновлено действие абзацев первого, второго, третьего, четвертого, пятого, шестого части первой статьи 12 - Законом РК от 12 июля 1994 г. N 119.

Испытания ядерного оружия, проводившиеся в течение 40 лет на Семипалатинском испытательном ядерном полигоне, причинили невосполнимый ущерб здоровью людей и окружающей природной среде, вызвали рост общей заболеваемости и смертности населения. Вся территория Семипалатинской и прилегающие к полигону районы Павлодарской, Восточно-Казахстанской и Карагандинской областей признаны зоной экологического бедствия.

Все более пагубно сказываются отдаленные последствия ядерных испытаний, которые передаются из поколения в поколение.

Ликвидация этих последствий требует осуществления комплекса мер по лечению, оздоровлению, реабилитации, социальной защите населения и социально-экономическому развитию территории.

Сноска. Преамбула с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 1.
Общие положения

Статья 1. Цели и задачи Закона

Настоящий Закон призван обеспечить социальную защиту граждан, пострадавших вследствие длительных ядерных испытаний на Семипалатинском испытательном ядерном полигоне.

Закон устанавливает статус граждан и классификацию территорий, пострадавших от воздействия многолетних ядерных взрывов, определяет виды компенсаций, льгот и мероприятий по социально-экономическому развитию территории.

Статья 2. Право граждан на возмещение ущерба, причиненного их здоровью и имуществу

Категории граждан, перечисленные в статье 10 настоящего Закона, имеют право на возмещение ущерба, причиненного их здоровью и имуществу в размерах, определенных статьями 12, 13, 14, 15 настоящего Закона.

Действие настоящего Закона распространяется на граждан, проживающих в районах и городах Семипалатинской области и соответствующих районах Павлодарской, Восточно-Казахстанской и Карагандинской областей, подвергшихся загрязнению радиоактивными веществами вследствие испытаний ядерного оружия.

Граждане, выехавшие из указанных районов и городов на другое место жительства, подпадающие под действие настоящего Закона и проживающие на территории Республики Казахстан, пользуются льготами, предусмотренными настоящим Законом.

Граждане, выехавшие из указанных районов и городов на другое место жительства, подпадающие под действие настоящего Закона и проживающие за пределами территории Республики Казахстан, пользуются льготами, предусмотренными настоящим Законом в соответствии с межгосударственными соглашениями.

Статья 3. Обязанности государства по обеспечению прав граждан, пострадавших вследствие ядерных испытаний

Республиканские и местные государственные органы обязаны обеспечить право граждан, пострадавших вследствие ядерных испытаний, на возмещение ущерба, причиненного их здоровью и имуществу.

Государство берет на себя обязанности по осуществлению комплекса необходимых мер и правовой защиты граждан по реализации настоящего Закона.

Глава 2.
Классификация территорий, подвергшихся
воздействию ядерных испытаний

Статья 4. Классификация территорий, подвергшихся воздействию радиоактивных осадков при проведении ядерных испытаний

Загрязненными территориями считаются те, на которых эффективная эквивалентная доза облучения для населения превышает 0,1 бэр за весь период испытаний.

В зависимости от величины эффективной эквивалентной дозы

загрязненные территории подразделяются на:

зону чрезвычайного радиационного риска;

зону максимального радиационного риска;

зону повышенного радиационного риска;

зону минимального радиационного риска;

территорию с льготным социально-экономическим статусом.

Виды хозяйственной деятельности и порядок ее организации, объем природопользования и экологической реабилитации территории устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

Границы зон экологического бедствия и перечень входящих в них районов изменяются путем внесения изменений и (или) дополнений в настоящий Закон в порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными Законом РК от 27.04.2012 № 15-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 5. Зона чрезвычайного радиационного риска

Зона чрезвычайного радиационного риска - часть территории, подвергшейся радиационному загрязнению, с дозой воздействия на население свыше 100 бэр за весь период испытания, входящая в полосу максимального сейсмического воздействия.

К зоне чрезвычайного радиационного риска относятся территории Саржалского сельского округа Абайского района, Долонского сельского округа Бескарагайского района, населенных пунктов Сарапан и Иса упраздненного Жанасемейского района Восточно-Казахстанской области.

Сноска. Статья 5 с изменениями, внесенными законами РК от 27.04.2012 № 15-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 6. Зона максимального радиационного риска

Зона максимального радиационного риска - часть территории, подвергшейся радиационному загрязнению, с дозой воздействия на население от 35 до 100 бэр за весь период испытаний.

К зоне максимального радиационного риска относятся населенные пункты Абайского, Бескарагайского и упраздненного Жанасемейского районов, Акбулакского, Абралинского, Алгабасского, Айнабулакского, Караоленского и Танатского сельских округов города Семей Восточно-Казахстанской области, Акжарского и Малдарского сельских округов Майского района Павлодарской области.

Сноска. Статья 6 с изменениями, внесенными законами РК от 27.04.2012 № 15-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 7. Зона повышенного радиационного риска

Зона повышенного радиационного риска – часть территории, подвергшейся радиационному загрязнению, с дозой воздействия на население от 7 до 35 бэр за весь период испытаний.

К этой зоне относятся населенные пункты Бородулихинского, Жарминского, Аягузского, Глубоковского, Шемонаихинского, Уланского районов, города Семей, Курчатов, Усть-Каменогорск и Риддер Восточно-Казахстанской области; Каркаралинский район Карагандинской области в пределах территории упраздненного Казыбекбийского района, Майский район Павлодарской области.

Сноска. Статья 7 в редакции Закона РК от 27.04.2012 № 15-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 8. Зона минимального радиационного риска

Зона минимального радиационного риска - часть территории, подвергшейся радиационному загрязнению, с дозой воздействия на население от 0,1 до 7 бэр за весь период испытаний.

К зоне минимального радиационного риска относятся населенные пункты Урджарского, упраздненного Таскескенского, Кокпектинского, Аксуатского, Зыряновского, Зайсанского и Тарбагатайского районов Восточно-Казахстанской области; Каркаралинского района Карагандинской области, не включая территорию упраздненного Казыбекбийского района; Лебяжинского района Павлодарской области.

Сноска. Статья 8 с изменением, внесенным Законом РК от 27.04.2012 № 15-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 9. Территория с льготным социально-экономическим статусом

Территория с льготным социально-экономическим статусом - территория (в пределах границ административных районов), прилегающая к зоне минимального радиационного риска, на которой эффективная эквивалентная доза облучения в силу различных причин ниже 0,1 бэр за весь период испытаний, но имеет место существенное отрицательное воздействие психо-эмоциональных нагрузок, связанных с проживанием вблизи радиационно- и сейсмо- опасных районов.

К этой зоне относятся Баянаульский район Павлодарской области.

Глава 3.
Статус граждан, пострадавших вследствие
ядерных испытаний на Семипалатинском
испытательном ядерном полигоне

Статья 10. Категории граждан, пострадавших вследствие ядерных испытаний, на которых распространяется действие Закона

К пострадавшим вследствие ядерных испытаний относятся:

граждане, проживавшие, работавшие или проходившие службу (в том числе срочную) на территориях, подвергшихся загрязнению радиоактивными веществами в период проведения воздушных и наземных ядерных взрывов (1949-1965 г.г.);

граждане, проживавшие, работавшие или проходившие службу (в том числе срочную) на этих территориях в период проведения подземных ядерных взрывов с 1966 по 1990 г.г.;

граждане, проживавшие, работавшие или проходившие службу (в том числе срочную) на территории с льготным социально-экономическим статусом с 1949 по 1990 год;

дети лиц, указанных во втором и третьем абзацах настоящей статьи, имеющие инвалидность или заболевания, утвержденные перечнем заболеваний, связанных с воздействием ионизирующего излучения, при установлении причинной связи между их состоянием здоровья и фактом пребывания одного из родителей на указанных в Законе зонах.

Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными законами РК от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 27.06.2022 № 129-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 11. Удостоверения граждан, пострадавших вследствие ядерных испытаний

Лицам, указанным в статье 10, выдаются удостоверения, являющиеся документами, подтверждающими право на льготы и компенсации, предусмотренные настоящим Законом.

Регистрация граждан, пострадавших вследствие ядерных испытаний, и выдача им удостоверений осуществляются в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 11 с изменением, внесенным Законом РК от 27.04.2012 № 15-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 4.
Социальная защита граждан, пострадавших
вследствие ядерных испытаний на Семипалатинском
испытательном ядерном полигоне

Статья 12. Льготы и компенсации гражданам, пострадавшим вследствие ядерных испытаний

Гражданам, проживавшим и проживающим в зонах, указанных в статьях 5, 6, 7, 8 и 9 настоящего Закона, гарантируется единовременная денежная компенсация за ущерб, причиненный ядерными испытаниями, по зонам:

1) чрезвычайного радиационного риска – в размере 5,23 месячного расчетного показателя за каждый год проживания в период с 1949 по 1965 год и 1,05 месячного расчетного показателя за каждый год проживания в период с 1966 по 1990 год;

2) максимального радиационного риска – в размере 2,62 месячного расчетного показателя за каждый год проживания в период с 1949 по 1965 год и 1,05 месячного расчетного показателя за каждый год проживания в период с 1966 по 1990 год;

3) повышенного радиационного риска – в размере 1,57 месячного расчетного показателя за каждый год проживания в период с 1949 по 1965 год и 0,79 месячного расчетного показателя за каждый год проживания в период с 1966 по 1990 год;

4) минимального радиационного риска – в размере 1,05 месячного расчетного показателя за каждый год проживания в период с 1949 по 1965 год и 0,52 месячного расчетного показателя за каждый год проживания в период с 1966 по 1990 год;

5) на территории с льготным социально-экономическим статусом – в размере 0,26 месячного расчетного показателя за каждый год проживания с 1949 по 1990 год.

Первоочередным правом на получение единовременной денежной компенсации за ущерб, причиненный ядерными испытаниями, пользуются граждане, достигшие пенсионного возраста.

Месячным расчетным показателем является месячный расчетный показатель, действующий на день выдачи единовременной денежной компенсации за ущерб, причиненный ядерными испытаниями.

Сноска. Статья 12 в редакции Закона РК от 31.03.2014 № 180-V (вводится в действие с 01.04.2014).
Примечание ИЗПИ!
См. Нормативное постановление Конституционного Суда РК от 25.09.2023 № 30-НП.

Статья 13. Социальная поддержка населения

Граждане, проживающие на территориях, указанных в статьях 5 и 6 настоящего Закона, и вышедшие на пенсию до 1 января 1998 года, имеют право на надбавку к пенсии по зонам в размере:

чрезвычайного радиационного риска – 2,09 месячного расчетного показателя;

максимального радиационного риска – 1,83 месячного расчетного показателя.

Население, проживающее на территориях, указанных в статьях 5, 6, 7, 8, 9 имеет право на:

1) дополнительную оплату труда по зонам в размере:

чрезвычайного радиационного риска - двух месячных расчетных показателей;

максимального радиационного риска - 1,75 месячного расчетного показателя;

повышенного радиационного риска - 1,5 месячного расчетного показателя;

минимального радиационного риска - 1,25 месячного расчетного показателя;

на территории с льготным социально-экономическим статусом - одного месячного расчетного показателя.

2) (исключен)

3) ежегодный дополнительный оплачиваемый отпуск по зонам:

чрезвычайного радиационного риска - 14 календарных дней;

максимального радиационного риска - 12 календарных дней;

повышенного радиационного риска - 10 календарных дней;

минимального радиационного риска - 7 календарных дней;

на территории с льготным социально-экономическим статусом - 5 календарных дней.

Сноска. Статья 13 с изменениями, внесенными законами РК от 19.06.1997 N 134 (вступают в силу с 01.01.1998); от 16.11.1999 N 480 (вводится в действие с 01.01.2000); от 31.03.2014 № 180-V (вводится в действие с 01.04.2014).

Статья 14. Дополнительные льготы и компенсации женщинам, детям и подросткам и их родителям

Женщины, проживающие на территориях, подвергшихся воздействию ядерных испытаний, имеют право на отпуск по беременности и родам продолжительностью:

при нормальных родах – девяносто один календарный день до родов и семьдесят девять календарных дней (в случае осложненных родов или рождения двух и более детей – девяносто три календарных дня) после родов;

в случае родов при сроке от двадцати двух до двадцати девяти недель беременности и рождения ребенка с массой тела пятьсот грамм и более, прожившего более семи суток, – девяносто три календарных дня после родов;

в случае родов при сроке от двадцати двух до двадцати девяти недель беременности и рождения мертвого плода или ребенка с массой тела пятьсот грамм и более, умершего до семи суток жизни, – семьдесят девять календарных дней после родов.

Дети и подростки в возрасте до 18 лет, проживающие на территориях, пострадавших от воздействия ядерных испытаний, имеют право на бесплатное оздоровление (по медицинским показаниям) в санаторно-оздоровительных учреждениях.

Лист нетрудоспособности по уходу за больным ребенком оплачивается в соответствии с законодательством Республики Казахстан одному из родителей или лицам, их заменяющим, независимо от стажа работы за весь период болезни. <*>

Сноска. Статья 14 в редакции Закона РК от 17.12.1998 № 323 (вводится в действие с 01.01.1999); с изменениями, внесенными законами РК от 07.04.1999 № 374; от 02.07.2018 № 165-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 15. О льготах военнослужащим и сотрудникам специальных государственных органов

При прохождении воинской службы и службы в специальных государственных органах на загрязненных территориях военнослужащие и сотрудники этих органов пользуются правами и льготами в соответствии с настоящим Законом и другими законодательными актами Республики Казахстан.

Сноска. Статья 15 в редакции Закона РК от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 5.
Экологическое оздоровление территорий
и медицинская помощь населению

Статья 16. Экологическое оздоровление территорий, подвергшихся воздействию ядерных испытаний

На территориях, подвергшихся воздействию ядерных испытаний на Семипалатинском полигоне, осуществляется комплекс мер, направленных на оздоровление окружающей природной среды: научные исследования окружающей среды, осуществление постоянного контроля за объектами внешней среды и продуктами питания местного производства, государственная и общественная экологическая экспертиза хозяйственной и иной деятельности, проведение мероприятий по возврату радиационно-загрязненных территорий в хозяйственный оборот.

Статья 17. Организация медицинской помощи населению

Лица, указанные в настоящем Законе, подлежат комплексному медицинскому обследованию.

Для обеспечения их персонального учета создается Государственный регистр.

Оказание медицинской помощи лицам, пострадавшим вследствие ядерных испытаний на Семипалатинском полигоне, и проведение их комплексного медицинского обследования осуществляются учреждениями здравоохранения по месту их жительства или работы. Внеочередное специализированное медицинское обслуживание этих лиц осуществляется всеми государственными учреждениями здравоохранения на территории Республики Казахстан.

В республиканском бюджете ежегодно предусматриваются ассигнования, обеспечивающие увеличение средств на содержание медицинских учреждений из расчета на одного жителя по сравнению со среднереспубликанским уровнем в 1,5 раза. Правительство Республики Казахстан ежегодно обеспечивает целевое выделение медицинской техники и лекарственных средств для учреждений здравоохранения, находящихся на территориях, подвергшихся воздействию ядерных испытаний.

Сноска. Статья 17 с изменением, внесенным Законом РК от 27.04.2012 № 15-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 18. Установление причинной связи заболеваний, связанных с воздействием ионизирующего излучения, возникших вследствие ядерных испытаний на Семипалатинском испытательном ядерном полигоне

Установление причинной связи заболеваний, связанных с воздействием ионизирующего излучения, возникших вследствие ядерных испытаний на Семипалатинском испытательном ядерном полигоне, осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.

Сноска. Статья 18 - в редакции Закона РК от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 6.
Экономические основы обеспечения социальной
защиты граждан и ответственность должностных лиц

Статья 19. Финансирование и материально-техническое обеспечение мероприятий по социальной защите граждан

Мероприятия по социальной защите граждан, предусмотренные настоящим Законом, финансируются за счет:

республиканского и местного бюджетов;

средств организаций;

пожертвований, благотворительной помощи, а также средств международных фондов.

Медицинское оздоровление населения и социально-экономическое развитие территорий осуществляются на основе документов Системы государственного планирования Республики Казахстан с учетом требований настоящего Закона.

Сноска. Статья 19 в редакции Закона РК от 07.04.1999 N 374; с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 20. Ответственность за нарушение настоящего Закона

Должностные лица, виновные в нарушении настоящего Закона, несут дисциплинарную, материальную, административную, уголовную ответственность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Глава 7.
Международные договоры

Статья 21. Международные договоры

На иностранных граждан действие настоящего Закона распространяется в соответствии с международными соглашениями.

Если международными договорами Республики Казахстан устанавливаются иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Президент Республики Казахстан