Об утверждении Программы по снижению бедности в Республике Казахстан на 2003-2005 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 26 марта 2003 года N 296

      Правительство Республики Казахстан постановляет:

      1. Утвердить прилагаемую Программу по снижению бедности в Республике Казахстан на 2003-2005 годы (далее - Программа).

      2. Центральным и местным исполнительным органам обеспечить своевременное выполнение мероприятий, предусмотренных Программой, и один раз в полугодие, не позднее 15-го числа месяца следующего за отчетным полугодием, представлять информацию о ходе их реализации в Министерство экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан. <*>

      Сноска. В пункт 2 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 29 сентября 2003 г. N 992 .

      3. Министерству экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан один раз в полугодие, не позднее 25-го числа месяца, следующего за отчетным полугодием, представлять информацию о ходе реализации Программы в Правительство Республики Казахстан. <*>

      Сноска. В пункт 3 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 29 сентября 2003 г. N 992 .

      4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Первого заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан Марченко Г.А. <*>
      Сноска. В пункт 4 внесены изменения - постановлением Правительства РК от 4 марта 2004 г. N 272 .

      5. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

      Премьер-Министр
      Республики Казахстан

Утверждена        
постановлением Правительства
Республики Казахстан   
от 26 марта 2003 года N 296

Программа
по снижению бедности в Республике Казахстан
на 2003-2005 годы

Паспорт Программы

Наименование            Программа по снижению бедности в Республике
                        Казахстан на 2003-2005 годы

Основание для           Пункт 5.7.1. Плана мероприятий по
разработки              реализации Программы Правительства
                        Республики Казахстан на 2002-2004 годы,
                        утвержденного постановлением Правительства
                        Республики Казахстан от 24 апреля 2002 года
                        N 470

Основной                Министерство экономики и бюджетного
разработчик             планирования Республики Казахстан,
                        министерства и агентства при технической
                        помощи Азиатского Банка Развития и
                        Программы Развития Организации Объединенных
                        Наций (ПРООН)

Цель                    Снижение уровня бедности за счет реализации
                        комплекса мер по улучшению основных
                        экономических и социальных факторов,
                        оказывающих влияние на уровень жизни
                        населения страны

Задачи                  Для реализации цели Программы
                        предусматривается решить следующие задачи:
                        - создание благоприятных условий для
                        обеспечения занятости и развития
                        предпринимательства;
                        - дальнейшее развитие и совершенствование
                        активных мер на рынке труда за счет
                        создания дополнительных рабочих мест,
                        организации общественных работ,
                        профессионального обучения, повышения
                        квалификации и переподготовки безработных;
                        - повышение эффективности и доступности
                        услуг здравоохранения, образования и
                        инфраструктуры;
                        - совершенствование механизмов оказания
                        адресной социальной помощи социально
                        уязвимым группам населения;
                        - повышение эффективности государственного
                        управления в снижении бедности в стране;
                        - активизация участия и взаимодействия
                        всех институтов общества: государственных
                        органов, профессиональных союзов, частного
                        сектора и неправительственных организаций,
                        включая объединения, представляющие бедное
                        население, для решения проблем бедности

Источники               Программа носит комплексный характер,
финансирования          поэтому основные средства, направляемые на
                        снижение бедности в Казахстане в 2003-2005
                        годах, будут предусматриваться в рамках
                        действующих и разрабатываемых
                        государственных и отраслевых программ,
                        решающих вопросы снижения бедности в
                        соответствующих сферах экономики. Кроме
                        того, предусматривается привлечение помощи
                        международных организаций и стран-доноров

Ожидаемые               Доля населения, имеющая доходы ниже
результаты от           величины прожиточного минимума, в стране в
реализации              2005 году снизится на четверть по сравнению
Программы               с 2002 годом и доля населения, проживающая
                        ниже черты бедности, - на 48,8%,
                        обеспечение роста объема ВВП на душу
                        населения с 1631 долларов США в 2002 году
                        до 2028 долларов США в 2005 году, а также
                        снижение уровня безработицы с 9,4% в 2002
                        году до 8,1% в 2005 году

Сроки                   2003-2005 годы
реализации

Введение

      Одним из важнейших направлений в социальной политике государства на современном этапе развития страны становится реализация мер по снижению уровня бедности населения.
      Первым программным документом в Казахстане, нацеленным на решение этой задачи, является Программа по борьбе с бедностью и безработицей на 2000-2002 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 3 июня 2000 года N 833. Данная Программа была разработана с учетом актуальных проблем и приоритетов, характерных для данного этапа развития общества, и направлена на осуществление активной политики занятости и оказания адресной помощи малоимущим гражданам.
      В ходе реализации действующей Программы, а также других государственных и отраслевых программ, прямо или косвенно связанных с улучшением положения бедных, достигнуты определенные позитивные результаты.
      Доля населения Казахстана, имеющая среднедушевые доходы ниже величины прожиточного минимума, снизилась с 31,8% на начало реализации Программы до 28,4% в 2001 году. По материалам обследования занятости населения, проведенного Агентством Республики Казахстан по статистике, уровень безработицы за 2001 год составил 10,4% от экономически активного населения против 12,8% в 2000 году.
      Несмотря на позитивную динамику показателей, характеризующих уровень жизни населения, уровень бедности в стране остается еще значительным.
      Сохраняются основные экономические и социальные условия, вызывающие рост бедности:
      дисбаланс спроса и предложения рабочей силы на рынке труда;
      низкий размер оплаты труда, пенсий и пособий;
      низкий уровень развитости сельской инфраструктуры, в первую очередь дорог, магистральных водоводов, влекущий за собой социальное отчуждение бедного населения, живущего в отдаленных районах;
      сокращение доступности гарантированного объема бесплатной медицинской помощи;
      недостаточность сети общеобразовательных и профессиональных школ в сельской местности;
      иждивенческие настроения части населения, его низкая информированность о возможностях трудоустройства;
      недостаточный охват государственной адресной социальной помощью социально уязвимых групп населения.
      Происходит трансформация социальной структуры бедности за счет увеличения доли трудоспособных граждан.
      Настоящая Программа разработана в соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 апреля 2002 года N 470 "О Плане мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2002-2004 годы".
      Основные пути снижения бедности, заложенные в Программе, учитывают многоаспектность причин бедности населения и предполагают соответствующие подходы по ее снижению на основе международного опыта, который рассматривает решение проблемы бедности посредством обеспечения:
      экономического роста;
      занятости и снижения безработицы;
      адресности социальной помощи;
      доступности базового образования, первичной медицинской помощи, жилья, транспортной инфраструктуры и коммунальных услуг, включая питьевую воду;
      эффективности администрирования бюджетных программ;
      участия бедных в принятии государственных решений, повышения доступности информации.
      В Программе учитываются положения Декларации Всемирного Саммита по социальному развитию "Десятилетие ООН по искоренению бедности", принятой в марте 1995 года в городе Копенгагене, а также конвенций Международной Организации Труда в области труда, занятости, гендерного равенства.
      Кроме того, Программа учитывает влияние окружающей среды на уровень жизни населения, региональные особенности бедности, а также бедность в малых городах с простаивающими градообразующими предприятиями и в депрессивных сельских районах.
      Для решения проблем бедности предполагается активное участие и взаимодействие всех институтов общества: государственных органов, профессиональных союзов, частного сектора и неправительственных организаций, включая объединения, представляющие бедное население.

1. Анализ современного состояния бедности в Казахстане

1.1. Определение и измерение уровня бедности в Казахстане

1.1.1. Понятие и индикаторы оценки уровня бедности

      Бедность - это социально-экономическое явление, при котором определенные группы населения испытывают трудности с удовлетворением первоочередных физиологических потребностей, связанных с реализацией права на жизнь, лишены возможности полноценно участвовать в жизни общества в рамках конституционно закрепленных прав и свобод.
      Проблема бедности включает экономический и социальный аспекты, а также аспект управления. Индикаторами могут служить показатели, позволяющие оценить масштаб проблем бедности в этих аспектах.
      Существуют критерии и индикаторы для измерения бедности по доходам и по доступности населению гарантированных государством социальных услуг.
      Основные критерии по доходам - это прожиточный минимум и черта бедности. Прожиточный минимум является основой для определения уровня бедности и рассчитывается на основе минимальной потребительской корзины, включает 70% продовольственных и 30% непродовольственных товаров и услуг.
      Фактическое соотношение потребительских расходов в прожиточном минимуме на продовольственные и непродовольственные товары в 2001 году составило 56,3/43,7. Потребительская корзина не полностью отражает затраты на коммунальные услуги и транспорт, которые составляют значительную часть расходов бюджета малоимущих.
      Черта бедности, установленная в 2001 году, составляла 38% от прожиточного минимума, в 2002 году - 40%. Этот показатель характеризует, прежде всего, экономические возможности государства в оказании адресной социальной помощи.
      Индикаторы бедности по доходам - это доля населения, имеющего доходы ниже величины прожиточного минимума, разрыв и острота бедности.
      Основные критерии оценки бедности не по доходам - это минимальный уровень доступности основных социальных благ и услуг. В сфере здравоохранения - это количество медицинского персонала и медицинских организаций на душу населения, количество населенных пунктов, не имеющих медицинских организаций; в образовании - это охват детей обучением, количество населенных пунктов, в которых отсутствуют школы, количество детей, которые оказались вне системы обучения, а также тех, кому оказана материальная помощь в образовательных заведениях; в системе социальной помощи - охват и количество предоставляемой помощи социально уязвимым группам населения.
      Косвенными индикаторами доступности социальной инфраструктуры для бедных являются показатели по здоровью, образованности, средней продолжительности предстоящей жизни, социальной деградации (алкоголизм, наркомания, проституция, преступность), а также показатели по миграции населения.
      Однако имеющиеся индикаторы не полностью отражают все аспекты бедности. Индикаторы доступности физической инфраструктуры, которые помогают раскрыть такие факторы бедности как отдаленность от коммуникаций, ограниченность природных или энергетических ресурсов, имеются, но недостаточно используются в процессе разработки необходимых мер.

1.1.2. Профиль бедности в Казахстане

      Профиль бедности - это количественная и качественная характеристика наиболее ярких проявлений бедности. В 2001 году в Казахстане она характеризуется следующими данными:
      28,4% населения имели доходы ниже величины прожиточного минимума;
      11,7% населения страны имели доходы ниже стоимости продовольственной корзины, в том числе в Мангистауской области - 26,7%, в Атырауской области - 21,6%;
      соотношение доходов 10% наиболее и 10% наименее обеспеченных групп населения составило 11,3 раз в среднем по республике (пороговый показатель составляет 8 раз);
      территориально бедность сконцентрировалась в отдаленных сельских районах и в малых городах: на селе доля бедного населения составила 38,0% в среднем, а в Мангистауской области - 95,5%; городская бедность в основном представлена в малых депрессивных городах;
      уровень безработицы в целом по республике составил 10,4%;
      заболеваемость туберкулезом в 2001 году по сравнению с 1996 годом увеличилась на 78,3%;
      около 55% беременных женщин сегодня страдают анемией;
      48,1% населения с доходами ниже прожиточного минимума из общей численности малообеспеченных граждан проживали в домашних хозяйствах, состоящих из 5 и более лиц;
      более 30 тысяч школьников вынуждены преодолевать расстояние от 3 до 40 км, чтобы попасть в школу, около 6 тысяч - проживают в арендованных квартирах или у родственников;
      75% зарегистрированных Министерством внутренних дел случаев непосещений школы детьми связаны с неблагополучной обстановкой или плохим материальным положением семьи;
      14% городского и 27% сельского населения не имеют доступа к качественной питьевой воде;
      4% населения пользуется привозной водой, в южных регионах республики бедность связана в основном с отсутствием воды для орошения;
      определенная часть населения страдает от деградации и загрязнения окружающей среды.

1.1.3. Портрет бедности в Казахстане

      Портрет бедности - это перечень и характеристика наиболее социально уязвимых групп населения с точки зрения бедности.
      В социально уязвимые группы населения в Казахстане входят дети и многодетные семьи, длительно безработные, не учащаяся и не работающая молодежь, одинокие пожилые люди, инвалиды, маргинальные группы (бездомные, освобожденные из учреждений пенитенциарной системы, беженцы).
      Дети имеют меньше всего возможностей самостоятельно улучшить свое положение. Бездействие по отношению к детям, проживающим в бедных семьях, может привести к мультипликативному эффекту увеличения масштабов бедности в будущем. Анализ показывает, что многодетные семьи сосредоточены в южных и западных регионах, в основном в сельской местности.
      Длительная безработица связана с несоответствием определенной части рабочей силы потребностям рынка труда по возрастным, квалификационным, психологическим параметрам, а также с сокращением количества рабочих мест на действующих предприятиях, отсутствием возможностей самозанятости.
      Молодежь (15-19 лет) составляет самую большую долю экономически неактивного населения (24%), а также значительную долю безработного населения (12%). Не учащаяся и не работающая молодежь попадает в особую группу риска по наркомании, преступности, проституции.
      Проблемы одиноких пожилых людей состоят в увеличении затрат на коммунальные услуги, лечение и другие подобные расходы.
      Риск бедности среди инвалидов наиболее высок из-за ограниченных возможностей этих людей.
      Отсутствуют оценки количества людей, относимых к маргинальным группам. Потеря этих людей как активных членов общества вызывает особую озабоченность. Маргинальные группы населения требуют пристального внимания еще и в силу их способности оказывать негативное воздействие на другие группы населения.
      Численность маргинального населения увеличивается за счет сельских мигрантов, которые не могут приспособиться к жизни в городах, безработных, легальных и нелегальных иммигрантов, беженцев.
      Рост преступности является одним из основных отрицательных последствий бедности. Общая преступность широко распространилась среди низкодоходных групп населения, которые вынуждены получать доход незаконным путем.
      Другим негативным последствием бедности является рост различных форм девиантного поведения, наиболее тяжелыми формами которых являются алкоголизм и наркомания.
      В числе наиболее социально уязвимых групп населения сегодня находятся лица, освободившиеся из мест лишения свободы. Они нуждаются в оказании помощи в трудовом и бытовом обустройстве, поскольку абсолютное большинство из них после выхода на свободу оказываются за чертой бедности.
      Не во всех регионах действуют центры социальной адаптации для лиц, не имеющих определенного места жительства. В настоящее время в стране фактически действуют только 11 таких центров. С момента открытия социальную адаптацию прошло около 3,5 тыс. человек, в том числе около тысячи ранее судимых.

1.2. Оценка уровня бедности

1.2.1. Уровень развития экономики и бедность

1.2.1.1. Экономический рост и бедность

      Развитие экономики - это важнейшее условие для эффективной борьбы с бедностью. В последние годы экономические показатели Казахстана свидетельствуют об устойчивом росте экономики. Реальный рост ВВП за 2001 год к 1998 году составил 28%. За этот период доля бедных была снижена с 39% до 28,4%. Об улучшении уровня жизни населения свидетельствует динамика показателей денежных доходов населения страны и величины прожиточного минимума. С августа 2000 года размер среднедушевого дохода населения, использованного на потребление, стал превышать величину прожиточного минимума. Эта тенденция сохранилась и в 2001 году: соотношение среднедушевого дохода, использованного на потребление, и величины прожиточного минимума составило - 121,2%.

-------------------------------------------------------------------
Год  !Реальное!Уро- !Доля  !Доля на- !Глубина!Острота!Коэф-!Коэффи-
     !измене- !вень !насе- !селения с!беднос-!беднос-!фи-  !циент
     !ние ВВП,!без- !ления !доходами !ти 1     !ти 2     !циент!фондов
     ! в % к  !рабо-!с до- !ниже про-!       !       !Джини!(доход
     !предыду-!тицы !ходами!довольст-!       !       !по   !10%
     !щему    !     !ниже  !венной   !       !       !квин-!богатых
     !году    !     !прожи-!корзины  !       !       !тиль-!к 10%
     !        !     !точно-!         !       !       !ным  !бед-
     !        !     !го ми-!         !       !       !груп-!ных) 4
     !        !     !нимума!         !       !       !пам 3 !
-------------------------------------------------------------------
1996   100.5   13.0   34.6              11.4    5.2   0.319
1997   101.7   13.0   38.3    12.7      12.1    3.1   0.338  10.2
1998    98.1   13.1   39.0    16.2      12.8    3.8   0.347  11.3
1999   102.7   13.5   34.5    14.5      13.7    5.5   0.340  11.0
2000   109.8   12.8   31.8    11.7      10.3    4.0   0.343  11.9
2001   113.5   10.4   28.4    11.3       7.7    3.0   0.348  11.3
-------------------------------------------------------------------

      1 Глубина бедности - индикатор бедности, показывающий среднее отклонение уровня дохода членов обследуемых домохозяйств от установленного критерия (прожиточного минимума, продовольственной черты бедности и установленной черты бедности).
      2 Острота бедности - индикатор бедности, служащий для более полной характеристики глубины бедности. Показывает среднюю из квадратов отклонений доли дефицита дохода членов обследуемых домохозяйств от установленного критерия и степень разброса доходов бедных.
      3 Коэффициент Джини (Коэффициент концентрации доходов) - дает возможность численно оценить степень неравенства. Он устанавливает степень отклонения фактического распределения доходов по численно равным группам населения от линии их равномерного распределения.
      4 Коэффициент фондов - измеряет соотношение между средними доходами сравниваемых групп населения внутри ряда распределения десятой и первой децильных групп.
 
 
          В 2001 году количество самостоятельно занятого населения выросло по сравнению с 1997 годом на 28,8%. Наблюдается рост количества занятых в малом бизнесе. За последние два года несколько увеличилось количество занятых в промышленности, на транспорте, связи, коммунальной сфере. Растут объемы поступления в государственный бюджет (если доходы государственного бюджета в 2000 году составляли 22,6% от ВВП, то в 2001 году доходы с учетом налогов, зачисленных в Национальный фонд, достигли 25% от ВВП).
      Наблюдается устойчивое улучшение уровня жизни населения в целом по стране. Однако эта тенденция имеет место не во всех регионах Казахстана. Коэффициент Джини вырос до 0,348 в 2001 году против 0,319 в 1996 году.
      Хотя рост экономики последних лет способствовал улучшению средних показателей здоровья населения (например, стабилизация показателей смертности и заболеваемости), количество инфекций, а также болезней социального неблагополучия (туберкулез и другие) возросло или не имеет тенденции к снижению.

1.2.1.2. Занятость и безработица

      Рынок труда в Казахстане в последние годы характеризуется снижением уровня безработицы, продолжающимся перераспределением рабочей силы между секторами и отраслями экономики в пользу негосударственного сектора, ростом численности, работающих по найму.
      По материалам выборочного обследования населения по вопросам занятости уровень безработицы от экономически активного населения в 2001 году составил 10,4%, число безработных (лиц, которые не имели доходного занятия, активно его искали и были готовы приступить к нему) - 780,3 тыс. человек. Это меньше, чем в 2000 году на 126,1 тыс. человек или на 14%. В структуре безработных каждая вторая (56,7%) - женщина. Преобладающую часть безработных в 2001 году составили люди в возрасте от 15 до 39 лет, уровень молодежной безработицы (в возрасте от 15 до 24 лет) составил 19,1%.
      Усиливаются признаки длительной безработицы. В 2001 году в поисках работы свыше одного года находился каждый третий безработный. Уровень долгосрочной безработицы составил 7,6%. Усложняются квалификационные требования при трудоустройстве, что снижает возможность быть нанятыми для молодых людей без опыта работы и нужной квалификации.
      В условиях дефицита рабочих мест особенно обостряется проблема занятости инвалидов, имеющих наиболее низкий статус на рынке труда.
      На ситуацию на рынке труда оказывает влияние несоответствие структуры спроса и предложения рабочей силы по профессиям и квалификационным разрядам. Вследствие оттока населения наряду со снижением численности квалифицированной рабочей силы, особенно специалистов с высшим образованием и высококвалифицированных рабочих кадров, увеличивается число профессионально неподготовленных людей. Вместе с тем невостребованным остается потенциал безработных с высшим и средним профессиональным образованием по отдельным специальностям. Из числа безработных имеют высшее образование 100,4 тыс. человек (12,9%), среднее общее - 338,4 тыс. (43,4%), среднее профессиональное образование - 200,3 тыс. человек (25,7%).
      Одной из проблем, влияющей на казахстанский рынок труда, является нелегальная трудовая миграция, прежде всего из государств СНГ. Многие казахстанские предприниматели охотно нанимают нелегальных трудовых мигрантов из-за дешевизны малоквалифицированной иностранной рабочей силы. Это влияет на занятость местного населения, которое сталкивается с недобросовестной конкуренцией, что приводит к расширению "теневого" сектора и незаконного найма.
      Одной из причин бедности является низкий уровень заработной платы "работающих бедных", определяющийся большим количеством низкодоходных рабочих мест, неполной занятостью. Разница в заработной плате по видам экономической деятельности составляет 6-7 раз и в основном определяется существующими различиями между отраслями экономики по производительности труда и квалификации занятых.
      Факторами, влияющими на бедность женщин, являются различия в занятости мужчин и женщин, в разрыве их оплаты труда, в конкурентоспособности на рынке труда. Женщины, как правило, работают в секторах с низкой оплатой труда (здравоохранение, образование, сфера социальных услуг, культура). В 1998 году средняя заработная плата женщин составляла 75,8% от зарплаты мужчин, в 1999 году - 67,6%, в 2000 году - 61,5%, в 2001 году - 58,7%. Эта тенденция сохраняется и в традиционно "женских" отраслях, поскольку и внутри сектора мужчины занимают должности с более высокой оплатой.
      Наиболее остро стоит проблема занятости женщин в сельской местности и в малых городах. Третья часть безработных женщин проживает в сельской местности. Имеющая место при приеме на работу дискриминация по полу и возрасту усугубляет положение людей предпенсионного возраста, особенно женщин. Женщины чаще сталкиваются с проблемами при устройстве на работу в силу предпочтения работодателей нанимать работников-мужчин. Уровень безработицы в 2001 году среди мужчин составил 8,9%, среди женщин - 12,0%.

1.2.1.3. Малый бизнес

      Малый бизнес в рамках решения проблем преодоления бедности способен оказать помощь и предоставить рабочие места различным категориям населения, в том числе и его социально уязвимым слоям - безработным, инвалидам, матерям-одиночкам, пенсионерам, оралманам, беженцам. Стабильная деятельность малого бизнеса обеспечивает рост налоговых поступлений в государственный бюджет и соответственно способствует увеличению расходов на социальные нужды страны. Однако в Казахстане доля малого бизнеса в ВВП до сих пор остается незначительной.
      По состоянию на 1 апреля 2002 года в Казахстане зарегистрировано более 388 тыс. субъектов малого предпринимательства, ими получены доходы от реализации произведенной продукции и оказанных услуг на сумму 238,8 млрд. тенге.
      Вместе с тем на сегодняшний день бедные слои населения имеют низкий уровень участия в малом бизнесе по причине отсутствия необходимых средств и навыков для открытия и ведения предпринимательской деятельности, организационной поддержки со стороны местных органов власти.

1.2.1.4. Общественные работы

      Не играя заметной роли в регулировании рынка труда, общественные работы выполняют функции социальной поддержки безработных и смягчения ситуации на рынке труда в периоды резкого возрастания уровня безработицы.
      В общественных работах за 2001 год приняло участие 132,5 тыс. человек. За период 1997-2001 годов численность безработных, занятых на общественных работах, возросла на 113,6 тыс. человек или в шесть раз. Это связано с отменой пособия по безработице, что при дефиците вакансий делает общественные работы для большинства безработных одной из возможностей получения дохода.
      Наиболее массовыми в 2001 году по количеству участников были работы, связанные с озеленением и благоустройством городов, а также с уборкой территорий. В них приняли участие более 60% от общего количества безработных, участвовавших в общественных работах.
      Невысокий уровень оплаты при средней продолжительности труда менее двух месяцев в год, а также непривлекательный в большинстве своем физический труд, непрестижность являются основными причинами отказа от участия безработных в общественных работах. Тем самым, только наиболее нуждающиеся подают заявки на участие в них.

1.2.1.5. Профессиональная подготовка и переподготовка

      Удельный вес безработных, прошедших курсы профобучения и подготовки в 2001 году, составил всего 5,9%. Уполномоченным органам по вопросам занятости не удается своевременно реагировать на потребности рынка труда, особенно по специальностям, требующим применения новых технологий (например, подготовка сварщиков, каменщиков, машинистов, рабочих строительных специальностей). Отсутствуют базы данных по потребностям рынка в рабочих и инженерно-технических специальностях, не проводится мониторинг рынка труда на предмет определения необходимости в квалифицированных рабочих и специалистах по отраслям экономики, слабо налажено сотрудничество с предприятиями по использованию их базы в переподготовке кадров.
      Доля переобученных в сельской местности, где организация профессиональных курсов осложняется территориальной разбросанностью, слабым транспортным сообщением и отдаленностью от организаций образования, составила в 2001 году всего 4,6%. Имеется тенденция снижения численности обученной молодежи, в то время как именно молодежь является источником пополнения трудовых ресурсов.
      В регионах республики слабо принимаются меры для максимального использования государственных профессиональных школ (лицеев) в качестве региональных центров для обучения безработных и незанятого населения за счет средств уполномоченных органов по вопросам занятости, улучшения их учебно-материальной базы и повышения квалификации инженерно-педагогических работников. Региональные комиссии по вопросам профессионального образования и переобучения молодежи и безработных граждан не обеспечивают согласованность действий социальных партнеров в планировании и организации подготовки, переподготовки и повышении квалификации кадров с учетом требований рынка труда.

1.2.1.6. Микрокредитование

      Микрокредитование малообеспеченных трудоспособных граждан путем выдачи грантов или микрокредитов позволяет обеспечить последним самозанятость и улучшить их материальное положение.
      Программа микрокредитования наименее обеспеченных граждан Республики Казахстан на 1998-2000 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 февраля 1998 года N 103, предусматривала выдачу микрокредитов в размере 400 долларов США (в эквиваленте) малообеспеченным гражданам на создание бизнеса. Реализация Программы началась в пилотных областях (Алматинской, Жамбылской, Кызылординской, Южно-Казахстанской, Актюбинской, Восточно-Казахстанской, городе Аркалыке Костанайской области). Данная Программа не была выполнена в полной мере вследствие отсутствия четко разработанных в то время механизмов возвратности заемных средств и стабильных источников финансирования.
      Имеется положительный опыт микрокредитования путем выдачи грантов со стороны международных и отечественных организаций, частных и неправительственных организаций по поддержке малообеспеченных граждан.

1.2.2. Социальная сфера

1.2.2.1. Демография и миграция

      На начало 2002 года население Казахстана составило 14820,9 тыс. человек, в том числе 56,3% населения проживают в городской, 43,7% - в сельской местности. За 2001 год численность населения уменьшилась на 21 тыс. человек.
      Общий коэффициент рождаемости за 2001 год в целом по республике составил 14,9 родившихся на 1000 человек, коэффициент смертности - 10,0 случаев на 1000 человек.
      Естественный прирост населения в 2001 году составил 73,2 тыс. человек, что на 4,1 тыс. человек больше, чем в 2000 году.
      В демографическом аспекте старшая группа (свыше 58 лет - для женщин и 63 - для мужчин) не находится под прямым риском бедности: фактически доля пожилого и старого населения в бедных домохозяйствах ниже, чем в общей выборке. Группа среднего возраста (31-40 лет) имеет большую долю в числе бедных, так же как и молодежь.
      Средний размер семьи в Казахстане составляет 3,6 человека, однако он различается по регионам. Юго-западные регионы, населенные в основном коренным населением, имеют больший состав семьи.
      В 2001 году 48,1% населения с доходами ниже прожиточного минимума из общей численности малообеспеченных граждан проживали в домашних хозяйствах, состоящих из 5 и более лиц. Таким образом, риск попасть в категорию бедных у многодетных семей гораздо выше.
      Миграционные потери страны за 2001 год составили 94,3 тыс. человек и уменьшились на 23,5% по сравнению с аналогичным периодом 2000 года.
      Наибольшее иммиграционное давление испытывают следующие области (за счет прибывающих из соответствующих сопредельных государств): Мангистауская, Южно-Казахстанская, Алматинская, Жамбылская, Костанайская и Восточно-Казахстанская.
      Значительное влияние на состояние бедности и безработицы оказывают стихийные миграционные процессы, вызванные безработицей, экологическими проблемами. Экологически неблагоприятное состояние регионов (например, бывшая территория Семипалатинского испытательного ядерного полигона, Приаралье), недостаток питьевой воды и другие проблемы вынуждают население самостоятельно перемещаться в более благоприятные для проживания территории.

1.2.2.2. Обеспеченность населения медицинской помощью

      Совокупное воздействие психологических стрессов, неполноценного питания и экологии в ходе реформ стали одной из причин увеличения заболеваемости, особенно по типам болезней, характерных для бедных слоев населения.
      Несмотря на позитивную тенденцию к снижению, все еще на высоком уровне находится показатель младенческой смертности, около 55% беременных женщин страдают анемией. Женщины репродуктивного возраста подвергают опасности свое здоровье вследствие абортов.
      Заболеваемость туберкулезом в 2001 году по сравнению с 1996 годом увеличилась на 78,3%. Остается высоким уровень заболеваемости вследствие употребления психотропных веществ, психических расстройств, злокачественных заболеваний, болезней, передающихся половым путем.
      В наиболее сложном положении находится сельское здравоохранение. Недостаточный уровень финансирования сельского здравоохранения с 1990 по 2000 годы и отток медицинских работников из села привели к значительному сокращению сети сельских медицинских организаций и снижению обеспеченности медицинскими кадрами сельской местности.
      Принятые в последние годы меры по улучшению первичной медико-санитарной помощи сельскому населению позволили наметить определенные пути улучшения в развитии сельского здравоохранения. К 2002 году практически все населенные пункты были обеспечены медицинским работником или медицинской организацией.
      Вместе с тем по-прежнему остается низким качество медицинского обслуживания, особенно в государственном секторе. Присутствует замещение гарантированного объема бесплатной медицинской помощи платными услугами из-за отсутствия четкого разграничения между гарантированным объемом и платными медицинскими услугами, имеют место высокая стоимость платных медицинских услуг и лекарственных средств, недостаточная информированность населения о перечне гарантированных государством бесплатных медицинских услуг.

1.2.2.3. Доступность образования

      В 2002 году в 554 населенных пунктах республики не имеется школ, в 625 селах - средних школ, а в 593 селах - основных школ. Вследствие этого, 25,5 тыс. детей нуждаются в ежедневной доставке в школы. Необходимость ежедневно преодолевать расстояние от 3 до 40 км до школы, особенно в зимнее время, приводит к тому, что эта категория учащихся чаще всего пропускает занятия.
      Среди детей и молодежи, находящихся вне школ, значительную долю составляют представители малообеспеченных и неблагополучных семей. Нестабильное материальное положение, безработица и вынужденная миграция сказываются на состоянии семейного бюджета и вынуждают отдельные семьи экономить на образовании детей.
      Одной из серьезных проблем, связанных с полноценным доступом к образованию детей из малообеспеченных семей, детей-сирот и детей с ослабленным здоровьем, является обеспечение горячим питанием. В целом по республике в школьных столовых бесплатно питаются более 186 тысяч учащихся из малообеспеченных семей, что составляет 12% от их общего числа, более 92 тысяч учащихся (5%) получают удешевленное питание.
      Охват учащихся женского пола на всех ступенях образования (от 6 до 24 лет) составляет 71,6%, а мужского пола - 70,1%. Среди студентов доля девушек выше, чем юношей. Однако на рынке труда они имеют меньше шансов трудоустроиться. Актуальной остается проблема сельских абитуриентов, не поступивших в высшие учебные заведения и предпочитающих оставаться в городах. Уровень полученных знаний в сельской местности остается на низком уровне, в результате сельская молодежь оказывается не конкурентоспособной в получении высшего образования.
      Реализация Государственной программы "Образование" способствовала улучшению доступа к услугам образования. С 1999 года наблюдается постепенное увеличение количества дошкольных организаций и общеобразовательных школ. Однако качество услуг образования и их реальная стоимость для потребителей, материально-техническая база и санитарное состояние организаций образования все еще остаются серьезным ограничителем доступа населения к качественному образованию.

1.2.2.4. Система государственной социальной помощи
социально уязвимым группам населения

      С принятием в 1999 году Закона Республики Казахстан "О прожиточном минимуме", определившим черту бедности в качестве критерия оказания адресной помощи, и предоставлением местным органам власти возможности устанавливать размеры выплат наметились определенные улучшения в системе социальной защиты населения. На местах начали осуществлять учет малоимущих семей и их персонификацию путем составления социально-трудовых карт населенных пунктов.
      Вместе с тем действовавшая система социальной защиты населения имела ряд недостатков. В числе проблем следует отметить слабую координацию деятельности различных государственных органов по вопросам социальной защиты населения. Немаловажным являлась и непрозрачность принятия решений, неразвитость системы распространения информации о возможностях получения социальной помощи, недостаточное участие негосударственного сектора в социальном обслуживании.
      Реализация с января 2002 года Закона Республики Казахстан "О государственной адресной социальной помощи" направлена на оказание государственной социальной помощи наиболее нуждающимся.
      На 1 января 2003 года получателями адресной социальной помощи являлись 1171,2 тыс. человек или около 90,4% от общей численности населения, живущих за чертой бедности. Среди получателей данного вида помощи дети составляют 56,7%, безработные - 18,2%, работающие - 6,9%, инвалиды - 1,7%, пенсионеры - 2,1%, прочие получатели - 12,7%.

1.2.3. Инфраструктурный аспект бедности

      Инфраструктура позволяет преодолеть такие "естественные" причины бедности, как отдаленность от материальных и информационных ресурсов, отсутствие средств сообщения. Она также способствует экономической активности, обеспечивает доступ к рынкам и услугам социальной сферы.

1.2.3.1. Обеспеченность населения жильем
и коммунальными услугами

      Существует проблема неравномерного распределения жилья по регионам. Высокие показатели обеспеченности жильем наблюдаются в Карагандинской и Павлодарской областях (17,8 и 17,3 кв. м на одного человека), где произошел отток населения, низкие - в Атырауской и Мангистауской (14,0 и 14,4 кв. м). Отдельное жилье имеют 89% домохозяйств, однако лишь 44% занимают жилье со всеми коммунальными удобствами. Показатели благоустройства в сельской местности ниже, чем в городе.
      Доля жилищно-коммунальных расходов в структуре платных услуг составила в 2001 году 53% против 51% - в 2000 году. Из-за низкой платежеспособности населения остается высоким уровень неплатежей за текущее содержание жилья.
      Система выдачи жилищной помощи малоимущим несколько смягчает проблему. В общей задолженности потребителей долги населения составляют 16 млрд. тенге (61%), что является главной причиной отключений домохозяйств от электричества в отдельных регионах. Сокращение объема электропотребления в сельском хозяйстве привело к снижению эффективности сельских электросетей и повышению тарифа, перебоям в подаче электроэнергии.

1.2.3.2. Водообеспеченность населения

      Доступ к воде является одним из основных индикаторов бедности. Уровень заболеваемости населения в немалой степени обусловлен ухудшением состояния питьевого водоснабжения.
      Обеспеченность населения страны водопроводной водой составляет 74%. Несмотря на это уменьшается количество действующих водопроводов и ухудшается их санитарно-техническое состояние. В целом по республике не работают 13,3% водопроводов, 23,4% их не отвечают санитарно-техническим требованиям.
      Около 50% населения использует питьевую воду, не отвечающую нормативам по минерализации и жесткости, качество 3,9% питьевой воды не соответствует стандартам по бактериологическим показателям. Прогрессирующее загрязнение подземных вод быстро приводит к потере питьевого значения месторождений. Растет водопотребление из децентрализованных водоисточников и открытых водоемов. Увеличилась доля населения, пользующегося привозной водой. Около одного миллиона сельских жителей пользуются неочищенной водой для питья и в домашнем хозяйстве из рек, которые зачастую загрязнены стоками с полей и животноводческих ферм.
      В южных регионах республики отсутствие воды приводит к неэффективному использованию земельных участков.

1.2.3.3. Обеспеченность населения дорогами,
транспортом, услугами связи

      За 1997-2001 годы снизился удельный вес сельских населенных пунктов, не имеющих связи по дорогам с твердым покрытием с общей сетью путей сообщения (от 36,8 до 23,9%). Средний уровень обеспеченности в пассажирских перевозках в Казахстане крайне низок - 30%, что не позволяет жителям труднодоступных регионов страны иметь возможность доступа к социальным услугам.
      Высокими остаются в республике еженедельные непроизводительные затраты времени, которые вынужден нести каждый житель региона из-за бездорожья, чтобы получить социально гарантированный минимум услуг.
      Сокращение платежеспособного спроса населения на транспортные перевозки вызвало свертывание общего числа маршрутов и уплотнение действующих. В отдельных сельских районах малонаселенные пункты оказались оторванными от транспортного сообщения, что еще более усугубляет положение бедных.
      В структуре платных услуг населению услуги связи составляют 11,6%, на селе наблюдается тенденция сокращения телефонных станций и увеличения отказов от пользования услугами связи из-за неплатежеспособности населения.

1.2.4. Региональные и экологические аспекты бедности

1.2.4.1. Региональные особенности бедности

      По распространенности бедности по территории Казахстана имеются существенные региональные отличия, проявляющиеся прежде всего в межрегиональной дифференциации доходов. Дифференциация по регионам республики по уровню средней заработной платы составляет кратность более трех раз.
      Высокие экономические показатели не всегда трансформируются в улучшение положения бедных. Так, в Мангистауской области, имеющей один из самых высоких показателей валового регионального продукта на душу населения, наблюдается самая высокая доля бедного населения.
      Кроме того, имеется значительная разница в денежных доходах населения внутри областей. В Мангистауской области, где 46,2% населения - бедные, особенно в сельских районах, разрыв в заработной плате между максимальной ее величиной в нефтедобывающей промышленности и минимальной в сельском хозяйстве составляет 18 раз или между нефтедобывающим Жылыойским районом и сельским Махамбетским Атырауской области - 9 раз.
      Таким образом, экономический рост сам по себе не гарантирует улучшения положения населения, если не происходит эффективного перераспределения средств.
      Регионы отличаются как по уровню бедности, так и по уровню занятости. Падение спроса на рабочую силу в регионах во многом определяется особенностями их социально-экономического развития, темпами структурной перестройки, технического переоснащения производства и многими другими факторами.

1.2.4.2. Бедность населения в малых городах

      Высоким остается уровень бедности в малых городах. Среднедушевой денежный доход населения в депрессивных малых городах на 30-50% ниже среднереспубликанского уровня.
      Рост бедности населения в малых городах вызван в основном длительным спадом производства (всего по малым и средним городам простаивает по разным причинам около 40% предприятий) и, как следствие, высоким уровнем безработицы, недостатком бюджетных средств и инвестиций, резким ухудшением состояния социальной и инженерной инфраструктуры, перебоями в предоставлении коммунальных услуг из-за низкой платежеспособности отдельных групп населения.
      Доля экономически активного населения малых городов в среднем составляет 58%. Уровень общей безработицы достигает 47%. Положение усугубляется высоким процентом низкоквалифицированной рабочей силы. Слабо развита сеть подготовки кадров, учебных заведений, способных улучшить и пополнить потенциал малых городов квалифицированной рабочей силой.

1.2.4.3. Бедность населения в сельской местности

      Основная доля бедного населения проживает в сельской местности. Такие параметры, как глубина и острота бедности на селе составили в 2001 году соответственно 13,5% и 6,0% против 5,3% и 2,2% в городе. Особенно острая ситуация сложилась в депрессивных сельских районах, где изначально неблагоприятные экологические условия проживания предопределяют отставание практически по всем социальным параметрам как от среднереспубликанского уровня, так и от среднеобластного.
      Номинальные денежные доходы у сельских жителей вдвое ниже, чем у городских. На протяжении последних пяти лет заработная плата работников сельскохозяйственного производства оставалась одной из самых низких в стране.
      Каждый пятый житель села трудоспособного возраста остается вне сферы занятости. Трудоустройство на селе составило в 2001 году 35,3%. Аграрный рынок труда представлен работниками узких специальностей - механизаторами, животноводами, агрономами, зоотехниками, занятость которых во многом определяется сезонностью производства.
      Сложной остается ситуация на селе по уровню доступности базовых социальных услуг здравоохранения и образования; ухудшилось содержание внутрихозяйственных дорог, коммуникаций, усилилась миграция населения.
      На бедность населения в сельской местности влияет экономическая зависимость сельского хозяйства от смежных отраслей, поставляющих средства производства, энергоресурсы и материалы, неразвитость базы переработки сельскохозяйственной продукции, его хранения и транспортировки, инвестиционная непривлекательность отрасли ввиду относительно низкой доходности.

1.2.4.4. Экологический аспект бедности населения

      Неблагоприятная экологическая ситуация существенно сказывается на жизни бедных слоев населения. Основными факторами выступают: загрязнение воды, воздуха, опустынивание.
      Проблема водоснабжения и бедность взаимосвязаны друг с другом. Во многих областях Казахстана население не имеет достаточного доступа к безопасной питьевой воде. Ежегодное снижение среднереспубликанского показателя обеспеченности питьевой водой сельского населения достигает 3-5%, что негативно влияет на здоровье населения, в частности вследствие распространения инфекционных заболеваний, дизентерии, брюшного тифа, вирусного гепатита А.
      К большому фактору риска, влияющему на рост заболеваемости населения, относится загрязнение атмосферного воздуха. Так, в районах нефтедобычи имеет место сжигание попутного газа в факелах, хранение на открытом воздухе серы. В отдельных районах имеет место пыление радиоактивных и токсичных отходов хвостохранилищ. В зоне Аральского моря с обнажившегося морского дна поднимаются в воздух токсичные соли, оказывая воздействие на здоровье людей и животных, а также вызывая загрязнение воды и почвы.
      Огромные территории Казахстана пострадали от деятельности военных полигонов и запусков космической техники. В результате ядерных взрывов, проводившихся на Семипалатинском испытательном ядерном полигоне, количество облученных достигло полумиллиона человек, около 2 млн. га сельхозугодий подвержено радиоактивному заражению.
      Снижение плодородия пахотных земель в результате вторичного засоления, опустынивание влекут за собой ряд экономических проблем, которые оказывают негативное влияние на жизненный уровень населения, урожайность и валовой сбор растениеводческой продукции, поголовье скота и продуктивность животноводства. Ухудшение санитарно-экологических условий, в свою очередь, ослабляет трудовой и интеллектуальный потенциал населения.
      Бедность вынуждает население вести нецивилизованную эксплуатацию природных ресурсов. Не располагая средствами для приобретения угля, газа, электроэнергии, население в массовом порядке вырубает саксаульники, тугаи, защитные лесонасаждения. Нарастает браконьерство в отношении сайги и других копытных. Бедное население села часто вынуждено хозяйствовать на истощенных и скудно орошаемых землях и не имеет возможности использовать агрохимические и ирригационные мероприятия и щадящие ресурсосберегающие технологии.

1.2.5. Роль институтов общества
в снижении уровня бедности населения

1.2.5.1. Эффективность деятельности государственных
органов в снижении уровня бедности населения

      Государство играет главную роль в снижении уровня бедности. Во-первых, это выражается в создании благоприятных условий для ведения бизнеса, включая налоговый, инвестиционный климат, в создании финансовой и институциональной инфраструктуры, в том числе условий для развития конкуренции для субъектов предпринимательства. Во-вторых - в планировании расходов бюджета по оказанию государственных услуг населению как в области социального развития (здравоохранение, образование, социальное обеспечение), так и в формировании общественной инфраструктуры (строительство общественных объектов, дорог, обеспечение транспортом). В третьих - в непосредственной социальной защите социально уязвимых групп населения.
      В последние годы приняты меры по повышению эффективности предоставления государственных услуг в социальной сфере. Осуществлен переход к новой пенсионной системе, и упорядочено предоставление социальных выплат.
      Обеспечено формирование программного, целенаправленного бюджета, отражающего приоритеты социально-экономического развития страны. Бюджет разделен на текущий бюджет, за счет которого осуществляются программы, направленные на выполнение текущих нужд государства, и бюджет развития, включающий расходы на инвестиции в экономику.
      Вместе с тем требуют дальнейшего совершенствования механизмы отслеживания конкретных результатов программ и оценки их эффективности. Также требует совершенствования администрирование базовых услуг населению, таких как первичная медико-санитарная помощь, предоставление качественного среднего общего образования, особенно в отдаленных сельских районах.
      Имеет место низкое качество предоставляемых услуг, связанное не с отсутствием средств, а с недостаточной эффективностью планирования как на центральном, так и на местном уровне.
      Не всегда оправданы управленческие решения в выборе рентабельных проектов по строительству объектов инфраструктуры.
      Требует дальнейшего совершенствования механизм оказания государственной адресной социальной помощи.
      Имеются случаи взимания работниками здравоохранения, образования платы за гарантированные государством бесплатные услуги, что усугубляет положение бедных.

1.2.5.2. Роль неправительственных организаций
и профессиональных союзов в снижении бедности

      Неправительственные организации (НПО) занимаются реализацией достаточно многообразных социально значимых программ, в том числе прямо или косвенно направленных на преодоление бедности.
      НПО участвуют в реализации таких программ, как содействие занятости, микрокредитование, развитие предпринимательства, благотворительность, социальная поддержка нуждающихся групп населения, реабилитационная, коррекционная работа с людьми, имеющими физические, психологические проблемы, работа с неизлечимо больными людьми, группами риска (наркоманы, алкоголики, беспризорные дети), защита прав человека, экология и другие.
      Профсоюзы принимают участие в работе, направленной на внедрение социальных реформ в Казахстане, путем соглашений и переговоров. В настоящее время недостаточно эффективны система мер по защите трудовых, социально-экономических прав работающих по найму, деятельность профсоюзных объединений.
      Не получает должного развития система согласования интересов между представителями государственных органов, работодателей и работников на всех уровнях в соответствии с Законом Республики Казахстан "О социальном партнерстве в Республике Казахстан". В республиканской комиссии не представлена сторона работодателей из числа иностранных инвесторов, которыми также допускаются случаи нарушения законов Казахстана. Комиссии социального партнерства в большинстве регионов республики работают формально, не ориентированы на разрешение соответствующих проблем, обеспечение информированности партнеров по всем заинтересованным вопросам, на обеспечение гласности проводимой работы.

1.2.5.3. Роль частного сектора в снижении уровня бедности

      Значительную роль в снижении уровня бедности играет частный сектор. Посредством обеспечения занятости трудоспособной части населения и оказания благотворительной помощи малоимущим он способствует снижению социального напряжения в обществе.
      Не в полной мере используются возможности по стимулированию работодателей к созданию рабочих мест, в том числе для социально уязвимых групп населения.
      Благотворительные программы не получили достаточного развития в республике. В настоящее время они носят стихийный характер из-за отсутствия нормативной правовой базы, регламентирующей эту деятельность.

1.2.5.4. Роль бедных в принятии решений

      Мировой опыт указывает, что самыми эффективными программами снижения бедности являются те, которые предназначены для решения конкретных целей на местном уровне, с участием местного населения и вовлечением непосредственных получателей помощи - социально уязвимых групп населения. В настоящее время бедное население не вовлечено в разработку и выполнение программ, связанных с решением их проблем. Это означает, что действующие программы часто не достигают своих целей из-за недоучета потребностей и возможностей самих бедных.
      Международные исследования, а также исследования по Казахстану свидетельствуют, что различные слои общества по-разному понимают бедность. Бедность часто связывается с низкой образованностью и трудностями в адекватной оценке причин своих проблем. На самом деле, если бедным оказана помощь в понимании причин, предоставлена возможность выражать свои интересы и получать информацию, они способны решать свои проблемы и могут эффективно противостоять бедности.

2. Цель и задачи Программы

      Целью данной Программы является снижение уровня бедности за счет реализации комплекса мер по улучшению основных экономических и социальных факторов, оказывающих влияние на уровень жизни населения.
      Для достижения поставленной цели Программой предусмотрено решение следующих задач:
      создание благоприятных условий для обеспечения занятости и развития предпринимательства;
      дальнейшее развитие и совершенствование активных мер содействия занятости за счет создания дополнительных рабочих мест, организации оплачиваемых общественных работ, профессионального обучения, повышения квалификации и переподготовки безработных;
      повышение эффективности и доступности населению услуг здравоохранения, образования, инфраструктуры (чистая питьевая вода, коммунальные услуги, транспортная инфраструктура);
      совершенствование механизмов оказания адресной социальной помощи социально уязвимым группам населения;
      повышение эффективности государственного управления в снижении бедности в стране;
      активизация участия и взаимодействия всех институтов общества: государственных органов, профессиональных союзов, частного сектора и неправительственных организаций, включая объединения, представляющие бедное население, для решения проблем бедности.
      Решение задач по сокращению бедности в Казахстане будет осуществляться на основе следующих принципов:
      обеспечение свободы предпринимательства путем дальнейшего совершенствования законодательства страны;
      повышение эффективности и экономичности принимаемых мер (обеспечение необходимых результатов с наименьшими затратами);
      обеспечение прозрачности и подотчетности деятельности государственных органов населению;
      учет региональных, гендерных, возрастных и других особенностей бедности;
      обеспечение социальной справедливости и адресности в предоставлении помощи;
      обеспечение объективной оценки состояния бедности в стране.
      Для достижения целей Программы устанавливаются следующие индикаторы:

-------------------------------------------------------------------
N  !Показатель!Еди- !2000 г.!2001 г.!2002 г.!       Прогноз
п/п!          !ница !----------------------------------------------
   !          !изме-!  факт !  факт !оценка !2003 г.!2004 г.!2005 г.
   !          !рения!       !       !       !       !       !
-------------------------------------------------------------------
1 !     2    !  3  !   4   !   5   !   6   !   7   !   8   !   9
-------------------------------------------------------------------
1  Валовой
   внутренний
   продукт     дол-
   на душу     ларов
   населения   США   1230,2    1494    1631    1736    1869   2028
2  Доля
   населения,
   имеющая
   доходы ниже
   величины
   прожиточ-
   ного мини-
   мума         %      31,8    28,4    27,0    25,0    23,0   20,0
3  Уровень
   безработицы -//-    12,8    10,4     9,4     9,0     8,5    8,1
4  Доля
   занятых в
   сфере мало-
   го предпри-
   нимательст-
   ва к эконо-
   мически
   активному
   населению   -//-      22      23      24      25      26     27
5  Количество
   граждан,
   получивших  тыс.
   микрокре-   чело-
   диты        век      4,0     1,4     6,6    23,2    23,7   24,3
6  Количество
   безработ-
   ных, нап-
   равленных
   на профес-
   сиональную
   подготовку,
   переподго-
   товку и
   повышение   тыс.
   квалифика-  чело-
   ции         век     12,8    21,3    20,4    21,2    22,3   23,7
7  Количество
   безработ-
   ных, при-
   нявших
   участие в
   обществен-
   ных работах -//-   116,4   132,5   134,0   135,0   136,0  137,0
8  Доля насе-
   ления, не
   имеющая
   доступа к
   питьевой
   воде:        %
   городское             15      14      13      11       9      6
   сельское              29      27      25      22      20     15
9  Доля семей*
   в сельской
   местности,
   не имеющих
   квартирных
   телефонов   -//-    81,4    78,9    77,9    77,5    77,1   76,4
10 Уровень
   охвата
   детей 5-6
   лет пред-
   школьной
   подготовкой -//-      70      82      82      85      90     90
11 Смертность
   от туберку-
   леза        на 100
               тыс.
               чело-
               век     26,6    24,5    25,4    24,6    23,9   23,2
12 Заболевае-
   мость ту-
   беркулезом  на 100
               тыс.
               чело-
               век    153,2   155,7   170,7   168,0   165,0  160,0
13 Младенчес-
   кая смерт-
   ность       на 1
               тыс.
               родив-
               шихся
               живыми  19,6    19,4    19,4    19,0    18,8   18,6
14 Материн-
   ская        на 100
   смертность  тыс.
               родив-
               шихся
               живыми  60,9    48,6    66,4    62,5    60,2   50,6

15 Средняя
   продолжи-
   тельность
   предстоящей
   жизни
   населения   число
               лет     65,4    65,6    66,4    66,6    67,0   67,4
   в том
   числе:
   мужчины             59,8    60,3    60,3    60,6    61,3   62,0
   женщины             71,3    71,1    72,1    72,2    72,3   72,5
-------------------------------------------------------------------

      * оперативные данные

3. Основные направления снижения бедности

3.1. Меры по совершенствованию показателей,
характеризующих бедность

      Для совершенствования показателей, характеризующих бедность, необходимо:
      проанализировать уровень и структуру прожиточного минимума с учетом реальных затрат на продовольственные и непродовольственные товары и услуги (содержание жилья, транспортные расходы);
      определить или разработать индикаторы, более точно отражающие степень доступности услуг здравоохранения и образования, и ввести их в систему статистической отчетности;
      разработать индикаторы доступности услуг водоснабжения, коммунальных услуг, транспортной инфраструктуры.

3.2. Меры по снижению бедности
в социально уязвимых группах населения

Дети из низкодоходных и многодетных семей

      Государственная поддержка малообеспеченных семей будет осуществляться в рамках Закона Республики Казахстан "О государственной адресной социальной помощи". Ассигнования из Фонда всеобщего обязательного среднего образования должны проводиться дифференцированно и обоснованно в соответствии с долей бедных многодетных семей, выявленной с помощью данных от разных источников (исследования домохозяйств, социальные карты, заявления родителей).

Длительно безработные

      При организации общественных работ, обучения предпринимательству, профессионального переобучения и переподготовки, проведении работы по социальной реабилитации будет отдаваться предпочтение длительно безработным.

Не учащаяся и не работающая молодежь

      Принять меры по выявлению не учащейся и не работающей молодежи и вовлечению их в трудовую и социальную жизнь, включая привлекательные для них сферы деятельности.
      Организовать информационную и пропагандистскую работу с не учащейся и не работающей молодежью с целью предостережения их от употребления наркотиков и алкоголя, участия в преступных группировках путем привлечения их к труду, спорту и искусству.

Одинокие пожилые люди

      Активизировать работу по привлечению неправительственных и других организаций по уходу за одинокими пожилыми людьми. Рассмотреть возможность создания социальных служб по оказанию им помощи.

Инвалиды

      Расширить возможности участия инвалидов в полноценной жизни за счет создания условий для вовлечения их в трудовую деятельность, совершенствования инфраструктуры, способствующей удовлетворению их потребностей.
      Принять меры по обеспечению инвалидов техническими средствами реабилитации.

Маргинальные группы

      Основными мерами, направленными на снижение бедности среди маргинальных групп, являются превентивные. В частности, необходимо усилить профилактическую работу в школах, интернатах, специальных учреждениях, центрах реабилитации и местах заключения с привлечением неправительственных организаций. Требуется разработка нормативной правовой базы, способствующей эффективной социальной адаптации лиц, относящихся к маргинальным группам. Следует провести специальные мероприятия по снижению негативного воздействия маргинальных групп на жизнь общества.
      В целях снижения маргинализации социально уязвимых групп населения, необходимо совершенствование действующей сети Центров временной реабилитации и адаптации лиц, освободившихся из мест лишения свободы, и Центров социальной адаптации для лиц без определенного места жительства.

3.3. Меры по снижению уровня бедности в республике

3.2.1. Развитие экономики и снижение бедности

3.3.1.1. Обеспечение экономического роста и снижение бедности

      Для обеспечения дальнейшего развития экономики и снижения бедности необходимо:
      создать условия для дальнейшего экономического развития страны путем стимулирования инновационных процессов, повышения производительности труда, создания новых рабочих мест;
      создать упрощенный порядок и благоприятные условия для открытия и развития бизнеса;
      принять меры по дальнейшему развитию аграрного сектора путем создания условий для повышения его продуктивности за счет совершенствования законодательства, улучшения инфраструктуры, создания системы материально-технического обеспечения сельских товаропроизводителей на основе лизинговых отношений, обеспечения доступности сельхозтоваропроизводителей к кредитным ресурсам, повышения рыночной грамотности сельского населения, совершенствования единой информационно-маркетинговой системы сельского хозяйства;
      поэтапно повышать заработную плату работникам государственных органов и учреждений, содержащихся за счет средств государственного бюджета;
      принять меры по сокращению объема "теневого" сектора экономики с целью повышения налогооблагаемой базы, усилить меры по профилактике, выявлению и ликвидации факторов нелегального бизнеса, сокрытия доходов хозяйствующими субъектами;
      повысить эффективность использования потенциала областей в решении проблем бедности;
      совершенствовать механизм социального партнерства для обеспечения экономического роста и социальной справедливости путем вовлечения НПО и бедного населения в процесс принятия решений.

3.3.1.2. Повышение занятости и снижение безработицы

      В целях улучшения ситуации на рынке труда необходимо принять следующие меры:
      1) на республиканском уровне:
      осуществлять мониторинг рынка труда в регионах с целью взаимного обмена рабочей силы;
      принять меры по стимулированию работодателей в создании рабочих мест;
      повышать квалификацию рабочей силы путем организации курсов профессиональной подготовки и переподготовки с учетом потребностей экономики;
      принять меры по созданию системы мониторинга самозанятости населения;
      2) на местном уровне:
      продолжить меры по осуществлению активной политики на рынке труда;
      ввести при уполномоченных органах по вопросам занятости мониторинг регионального рынка труда, в том числе с учетом длительно безработных;
      совершенствовать информационный банк данных по вакансиям и регулярно проводить ярмарки вакансий, включая надомный труд;
      уполномоченным органам по вопросам занятости оказывать услуги по консультированию безработных по вопросам их трудовых прав;
      повысить роль социального партнерства в решении вопросов занятости, оплаты и условий труда.
      В целях содействия занятости представителей целевых групп необходимо:
      совершенствовать нормативную правовую базу по вопросам занятости;
      разработать механизмы стимулирования работодателей по приему на работу инвалидов;
      при создании новых рабочих мест учитывать спрос на рынке труда;
      оказать помощь в развитии национальных художественных и других промыслов, особенно в сельской местности;
      организовать совместными усилиями местных исполнительных органов, НПО международные тренинги по социальной адаптации, самоорганизации, активности.
      Для достижения целей по снижению уровня безработицы на региональном уровне для местных исполнительных органов устанавливаются следующие индикаторы:

                                                    в процентах
-------------------------------------------------------------------
   !                       !          Уровень безработицы
N  !  Наименование региона !---------------------------------------
п/п!                       ! 2002 г. !            прогноз
   !                       !---------------------------------------
   !                       !  оценка ! 2003 г. ! 2004 г. ! 2005 г.
-------------------------------------------------------------------
1   Акмолинская                9,0       8,5      8,2       7,7
2   Актюбинская               11,1      10,5      9,6       8,3
3   Алматинская                9,7       9,6      9,5       9,3
4   Атырауская                12,3      11,7     11,4      11,1
5   Восточно-Казахстанская     7,3       7,2      7,1       7,0
6   Жамбылская                12,1      11,4     10,8      10,0
7   Западно-Казахстанская     11,5      11,0     10,7      10,4
8   Карагандинская             8,5       8,3      7,8       7,5
9   Костанайская              13,3      12,9     12,6      12,1
10  Кызылординская             9,0       8,1      7,3       7,2
11  Мангистауская             10,0       8,8      7,7       6,5
12  Павлодарская               8,4       7,9      7,6       7,4
13  Северо-Казахстанская       8,0       7,2      6,6       6,4
14  Южно-Казахстанская         9,3       9,0      8,5       8,2
15  г. Алматы                  9,5       8,9      8,5       8,0
16  г. Астана                  7,2       5,4      4,1       3,0
17  Республика Казахстан       9,4       9,0      8,5       8,1
-------------------------------------------------------------------

3.3.1.3. Развитие малого бизнеса

      Для устранения существующих недостатков и создания благоприятных условий развития малого предпринимательства необходимо:
      реализовать Государственную программу развития и поддержки малого предпринимательства в Республике Казахстан на 2003-2005 годы;
      обеспечить доступ бедных слоев населения к участию в малом бизнесе посредством обеспечения поддержки со стороны местных исполнительных органов;
      усилить работу по созданию центров обучения основам ведения бизнеса и занятия предпринимательской деятельностью;
      продолжить сегментацию простаивающих предприятий и малоэффективных производств с последующей передачей их в установленном порядке субъектам малого предпринимательства;
      продолжить работу по созданию бизнес-инкубаторов, а также активизировать привлечение неправительственных организаций к данному процессу;
      способствовать привлечению кредитных ресурсов в сферу малого предпринимательства;
      разработать специальные меры помощи самозанятым в организации собственного дела.

3.3.1.4. Повышение эффективности общественных работ

      В целях повышения эффективности общественных работ необходимо принять следующие меры:
      совершенствовать систему организации общественных работ с учетом особенностей регионов, придав ей экономическую целесообразность;
      организовывать в приоритетном порядке общественные работы, направленные на развитие инфраструктуры района, города, села;
      не допускать задолженности по общественным работам;
      активизировать организацию общественных работ в сельской местности;
      совершенствовать механизм мониторинга участия бедных в общественных работах;
      расширить виды общественных работ для наиболее уязвимых групп населения (одинокие многодетные родители, воспитывающие несовершеннолетних детей, лица предпенсионного возраста за два года до выхода на пенсию, инвалиды).

3.3.1.5. Улучшение профессиональной подготовки и переподготовки

      В целях повышения действенности системы профессиональной подготовки и переподготовки безработных необходимо принять следующие меры:
      систематически осуществлять мониторинг потребностей областных, городских, районных рынков труда в рабочей силе;
      совершенствовать систему профессиональной подготовки и переподготовки безработных с учетом потребностей местного рынка труда;
      принять меры по сохранению и развитию материально-технической базы государственных учреждений начального профессионального образования;
      поощрять сотрудничество организаций, профессиональных союзов, НПО с местными исполнительными органами, учебными заведениями, в целях оказания содействия в определении потребности, разработке и проведении подготовки и переподготовки безработных на местном уровне;
      разработать методику средне- и долгосрочного прогнозирования тенденций изменения структуры спроса на рынке труда в целях регулирования подготовки рабочих и специалистов;
      формировать новые формы и методы обучения, включающие наиболее эффективные образовательные программы обучения рыночному ведению хозяйства с обязательным обучением трудовому праву;
      разработать специальные меры по обучению инвалидов;
      создавать условия работникам села для повышения квалификации и получения ими новых профессий;
      организовывать учебно-производственные курсы в малых городах в соответствии с потребностями рынка труда.

3.3.1.6. Меры по расширению микрокредитования

      В целях создания действенной системы микрокредитования в стране необходимо:
      принять Закон Республики Казахстан "О микрокредитных организациях";
      обеспечить максимальную децентрализацию схем микрокредитования;
      создать благоприятные условия для деятельности микрокредитных организаций в стране (небанковских структур, имеющих право на ведение отдельных видов банковских операций);
      провести анализ баланса спроса и предложения на рынке предоставления микрокредитных ресурсов;
      определить основные целевые группы микрокредитования;
      содействовать приоритетному предоставлению грантов и кредитов социально уязвимым группам населения, особенно женщинам - одиноким и многодетным матерям;
      принять меры по оказанию поддержки сельским женщинам в организации собственного бизнеса (обучение, микрокредитование), малым предприятиям, руководимым женщинами;
      активно пропагандировать примеры успешной практики микрокредитования.

3.3.2. Развитие социальной сферы

3.3.2.1. Меры по смягчению влияния демографических и
миграционных факторов на бедность

      В целях смягчения влияния демографических факторов на бедность необходимо принять следующие меры:
      предусмотреть меры по поддержке многодетных семей в разрабатываемой Программе демографической и миграционной политики Республики Казахстан на 2004-2010 годы;
      предусмотреть меры по укреплению репродуктивного здоровья матери;
      улучшить доступ населения к информации по планированию семьи, особенно, в районах с большим числом многодетных семей;
      обеспечить раннее выявление и лечение заболеваний репродуктивной системы населения.
      В целях снижения влияния миграции на бедность необходимо принять следующие меры:
      обеспечить продуктивную занятость в местах миграционного оттока путем проработки и осуществления специальных мер по содействию занятости сельского населения, укрепления социальной инфраструктуры села;
      усовершенствовать механизм регулирования трудовой миграции;
      всемерно содействовать обустройству и трудоустройству оралманов, их адаптации в местах расселения к местной социальной среде;
      обеспечить выполнение обязательств по приему, размещению, обустройству и обеспечению жильем оралманов, переселившихся по квоте иммиграции;
      обеспечить условия для интеграции в социальную среду лиц, признанных беженцами, и добровольного возвращения их в государства происхождения.

3.3.2.2. Меры по улучшению доступа населения к услугам
здравоохранения

      Для улучшения доступа населения к услугам здравоохранения необходимо:
      обеспечить выполнение гарантированного объема бесплатной медицинской помощи населению;
      принять меры по привлечению медицинских работников для работы в сельской местности;
      обеспечить приоритетное развитие первичной медико-санитарной помощи, особенно в сельской местности, ориентированной на профилактику заболеваний, а также новых организационных форм медицинской помощи, в первую очередь - для социально уязвимых групп населения (например, организация дневных стационаров, стационары на дому, мобильные формы медицинской помощи в сельской местности, в том числе лекарственной помощи);
      разработать нормативы обеспеченности акушерами-гинекологами, акушерками женского населения и педиатрами детского населения страны в разрезе городской и сельской местности;
      усилить государственный контроль за оборотом жизненно важных лекарственных средств и развитие отечественной фармацевтической промышленности с целью удешевления стоимости лекарственных средств;
      повысить эффективность борьбы с туберкулезом, анемией и другими социально значимыми болезнями;
      усилить пропаганду здорового образа жизни с использованием средств массовой информации;
      провести разъяснительную работу по профилактике ВИЧ/СПИДа, особенно в молодежной среде;
      обеспечить профилактику младенческой и детской смертности за счет реализации расширенных программ грудного вскармливания, а также профилактики респираторной вирусной и кишечных инфекций, йодо- и железодефицита в рационе детского питания и других мер;
      принять меры по снижению материнской смертности;
      разработать меры по дальнейшему совершенствованию системы планирования семьи;
      принять меры по дальнейшему развитию негосударственного сектора здравоохранения.

3.3.2.3. Улучшение доступа населения к услугам образования

      Для улучшения доступа населения к услугам образования необходимо:
      развить сеть общеобразовательных школ, в первую очередь в сельской местности;
      развить сеть дошкольных и внешкольных организаций образования, учебных заведений начального и среднего профессионального образования;
      развить сеть интернатных учреждений всех типов, сеть вечерних школ, учебно-консультационных пунктов;
      решить вопросы размещения учащихся начальных и средних профессиональных учебных заведений из отдаленных районов сельской местности в общежитиях;
      обеспечить бесперебойную доставку детей к школам и отвоз их после занятий домой;
      обеспечить широкое привлечение общественности для выявления и возвращения в школы детей школьного возраста, не охваченных образованием;
      усовершенствовать механизм учета детей школьного возраста, не посещающих учебные заведения;
      расширить предоставление горячих обедов в общеобразовательных школах для детей из социально уязвимых семей за счет средств фондов всеобщего обязательного среднего образования;
      оказывать помощь детям из социально уязвимых семей в приобретении одежды, учебных пособий;
      организовывать летний отдых детей из социально уязвимых семей за счет местных бюджетов;
      обеспечить своевременное и полное отчисление бюджетных средств в фонды всеобщего обязательного среднего образования;
      совершенствовать действующую сеть домов-приютов временного содержания для детей-беспризорников.

3.3.2.4. Совершенствование системы государственной
социальной помощи социально уязвимым группам населения

      На основании анализа современной системы социальной защиты населения необходимо принять следующие меры:
      усовершенствовать методы оценки нуждаемости на основании более точного анализа социально-демографических показателей семьи, уровня доходов, имущества и других критериев предоставления государственной адресной социальной помощи;
      поэтапно довести размер минимальной заработной платы к уровню прожиточного минимума;
      повысить эффективность административного управления программами социальной помощи за счет усиления координации и четкого разделения функций между государственными органами, занимающимися социальной защитой населения;
      разработать единую систему идентификации и ввести в практику регистр получателей социальных выплат;
      усовершенствовать методику оценки эффективности социальных программ, направленных на повышение уровня жизни населения;
      усовершенствовать нормативную правовую базу развития накопительной пенсионной системы;
      разработать механизмы, направленные на предотвращение социального иждивенчества, стимулирующие получателей помощи проявлять инициативу и предприимчивость в разрешении жизненных проблем;
      создать кризисные центры для женщин и детей, подвергшихся бытовому насилию.

3.3.3. Развитие инфраструктуры

3.3.3.1. Меры по улучшению обеспечения населения
жильем и коммунальными услугами

      Для улучшения обеспечения населения жильем и коммунальными услугами необходимо:
      совершенствовать систему долгосрочного кредитования для улучшения жилищных условий населения;
      при разработке и реализации проектов реконструкции и строительства жилья и объектов социальной сферы предусматривать условия для граждан с ограниченными физическими возможностями;
      разработать меры по обеспечению стабильной подачи электроэнергии в сельской местности, а также внедрению систем учета электропотребления;
      принять меры по газификации сельских населенных пунктов;
      совершенствовать систему мониторинга деятельности субъектов естественных монополий, обеспечивающую прозрачность и обоснованность установления ими цен и тарифов на предоставляемые услуги.

3.3.3.2. Меры по улучшению водообеспечения населения

      Меры по улучшению водообеспечения населения, в том числе чистой питьевой водой будут осуществляться в рамках отраслевой программы "Питьевые воды" на 2002-2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 января 2002 года N 93.
      В соответствии с указанной Программой вопросы снижения бедности населения страны найдут решение посредством реализации следующих мер:
      разработка первоочередных мер по водообеспечению наиболее нуждающихся населенных пунктов и улучшению питьевого, коммунально-бытового и хозяйственного водоснабжения;
      обеспечение приоритетного финансирования проектов реабилитации и строительства объектов питьевого водоснабжения, проектов по водному хозяйству, реализуемых в рамках республиканских и местных инвестиционных проектов;
      ремонт и реконструкция магистральных групповых водопроводов и объектов водоснабжения для обеспечения сельских населенных пунктов и регионов республики, отдаленных от естественных водоемов и водных источников, качественной питьевой водой;
      проработка в районах, подверженных сильному загрязнению источников питьевой воды (Атырауская, Мангистауская, Кызылординская, отдельные районы Алматинской и Южно-Казахстанской областей), вопросов производства бутилированной воды со стоимостью, доступной для населения;
      усиление контроля за целевым использованием средств, направленных на реконструкцию и эксплуатацию водохозяйственных объектов;
      внедрение ресурсосберегающих технологий с максимальным использованием повторного и оборотного водоснабжения, увеличение объемов оборотного и повторно используемой воды на предприятиях.

3.3.3.3. Меры по улучшению обеспечения населения
дорогами, транспортом, услугами связи

      Для улучшения обеспечения населения дорогами, транспортом и услугами связи необходимо:
      принять региональные программы реабилитации и строительства автодорог, обеспечивающих связь с сельскими населенными пунктами;
      разработать в регионах республики нормативы, обеспечивающие минимальные затраты времени жителями на передвижение транспортом к месту получения гарантированных государством услуг сфер здравоохранения, образования, культуры, спорта;
      определить приоритетными местные инвестиционные проекты, направленные на поддержание объектов жизнеобеспечения населенных пунктов, реконструкцию автодорог местного значения, реализацию социально значимых проектов развития инфраструктуры;
      определить минимальный набор услуг телекоммуникаций и обеспечить их предоставление жителям сельских населенных пунктов с численностью населения 200 и более человек;
      определить минимальный набор услуг почтовой связи и обеспечить их качественное предоставление жителям сельских отдаленных и малонаселенных пунктов;
      телефонизировать сельские лечебно-профилактические организации (фельдшерско-акушерские пункты, сельские врачебные амбулатории, сельские участковые больницы).

3.3.4. Снижение бедности на региональном уровне и влияние
неблагоприятных экологических факторов на бедность

3.3.4.1. Меры по снижению бедности на региональном уровне

      Важным фактором снижения бедности является уменьшение межрегионального неравенства в уровне жизни путем сокращения различий в уровнях социального и экономического развития областей, для чего необходимо:
      принять меры по развитию перерабатывающих производств в регионах с сырьевой направленностью экономики с целью создания новых рабочих мест и обеспечения занятости населения;
      разработать меры по привлечению отечественных и иностранных инвестиций в регионы с депрессивной экономикой, имеющих перспективы развития;
      обеспечить равный доступ населения к установленным законодательством видам социальной помощи, независимо от места проживания на территории Казахстана;
      разработать меры, способствующие переселению людей из зон неэффективного производства в регионы, благоприятные для проживания и работы;
      обеспечить в рамках региональных программ по снижению бедности уменьшение количества граждан, проживающих ниже черты бедности.
      Для достижения целей по снижению бедности на региональном уровне для местных исполнительных органов устанавливаются следующие индикаторы:

                                                          человек
-------------------------------------------------------------------
N  !  Наименование региона  !Количество граждан, проживающих ниже
п/п!                        !   черты бедности (на конец года)
   !                        !--------------------------------------
   !                        ! 2002 г. ! 2003 г. ! 2004 г. ! 2005 г.
-------------------------------------------------------------------
1   Акмолинская                 44376     35501     28401     22721
2   Актюбинская                 92518     74014     59212     47369
3   Алматинская                160000    128000    102400     81920
4   Атырауская                  67056     53645     42916     34333
5   Восточно-Казахстанская     166937    133550    106840     85472
6   Жамбылская                 136645    109316     87453     69962
7   Западно-Казахстанская       60511     48409     38727     30982
8   Карагандинская              72961     58369     46695     37356
9   Кызылординская             145853    116682     93346     74677
10  Костанайская                52794     42235     33788     27031
11  Мангистауская               26118     20894     16716     13372
12  Павлодарская                61687     49350     39480     31584
13  Северо-Казахстанская        56637     45310     36248     28998
14  Южно-Казахстанская         117195     93756     75005     60004
15  г. Алматы                   18806     15045     12036      9629
16  г. Астана                   15400     12320      9856      7885
17  Республика Казахстан      1295494   1036395    829116    663293
-------------------------------------------------------------------

      Снижение количества граждан, проживающих ниже черты бедности, за период с 2003 по 2005 годы планируется на 632201 граждан.
      Снижение численности граждан трудоспособного возраста, проживающих ниже черты бедности, планируется за счет активных мер в области занятости путем микрокредитования, создания рабочих мест, профессионального обучения, создания социальных рабочих мест.
      Кроме того, снижение численности малообеспеченных граждан, проживающих ниже черты бедности, в регионах также планируется за счет увеличения размеров пенсий, пособий и минимальной заработной платы.

3.3.4.2. Снижение бедности в малых городах

      Для снижения бедности в малых городах необходимо принять следующие меры:
      разработать программы развития малых городов, исходя из особенностей и возможностей каждого города;
      обеспечить оказание инвестиционной помощи малым городам с депрессивной экономикой, исходя из критерия экономической эффективности;
      провести реструктуризацию неэффективных предприятий и открыть на их базе новые перспективные производства, для которых имеются необходимые ресурсы;
      обеспечить диверсификацию производств;
      обеспечить развитие малого предпринимательства на базе расформированных предприятий;
      создать условия и стимулы для привлечения в малые города высококвалифицированных кадров;
      оказать помощь со стороны НПО в организации бизнес-центров и бизнес-инкубаторов.

3.3.4.3. Снижение бедности в сельской местности

      Приоритетными направлениями снижения бедности на селе должно стать совершенствование аграрной политики в целом и политики формирования доходов в частности, для чего необходимо:
      обеспечить государственную поддержку сельскохозяйственных товаропроизводителей через кредитную политику;
      развивать лизинг сельскохозяйственной техники;
      содействовать развитию сети закупочных пунктов сельскохозяйственной продукции;
      принять меры по стимулированию внутренней миграции из неперспективных регионов на развивающиеся, в райцентры и малые города, принять меры по сохранению и развитию сети профессиональных школ (лицеев) для подготовки специалистов сельскохозяйственного производства;
      создавать условия для развития сельских кредитных товариществ;
      создавать условия для развития личного подсобного хозяйства, как сферы самозанятости;
      создавать условия для развития традиционных ремесел и кустарных промыслов с использованием доступного местного сырья и природных материалов;
      провести анализ эффективности использования земельных угодий, выделенных сельским жителям, и оказывать содействие в обработке земель, приобретении семян, удобрений, горюче-смазочных материалов;
      содействовать организации закупочно-заготовительных пунктов в сельских районах.

3.3.4.4. Меры по снижению неблагоприятного воздействия
экологических факторов на бедность населения

      В целях снижения воздействия экологических факторов на бедность населения необходимо:
      обеспечить широкий доступ населения к достоверной и полной информации об экологической ситуации и наличию рисков для здоровья населения;
      проводить среди населения разъяснительную работу о необходимости соблюдения бережного отношения к природным ресурсам, в том числе животному и растительному миру;
      ужесточить контроль за выполнением экологических требований природопользователями - физическими и юридическими лицами, независимо от форм собственности;
      применять научно обоснованные схемы комплексного использования природных ресурсов.

3.3.5. Меры по улучшению деятельности институтов общества
по снижению уровня бедности населения

3.3.5.1. Меры по совершенствованию деятельности
государственных органов по снижению уровня бедности

      Для повышения эффективности государственного управления в снижении бедности необходимо:
      принять меры по дальнейшему совершенствованию нормативной правовой базы социальной защиты населения;
      обеспечить действенный мониторинг уровня жизни населения и своевременно принимать адекватные меры по его повышению;
      принять меры по обеспечению населения страны услугами социальной сферы (образование, здравоохранение, культура и спорт) на основе социальных нормативов;
      обеспечить своевременное и полное отчисление бюджетных средств, направленных на реализацию социальных программ;
      усилить контроль за целевым расходованием средств, направляемых на оказание первичной медицинской помощи, базовых образовательных услуг, адресной социальной помощи, ввести систему мониторинга с использованием конкретных процедур и критериев оценки;
      совершенствовать подходы при формировании состава затрат субъектов естественных монополий, учитывающих прежде всего их обоснованность, прозрачность и справедливость тарифов для потребителей;
      принять меры по дальнейшей либерализации разрешительной системы экономической деятельности, упрощение системы и процедуры предоставления отчетности;
      внедрить практику проведения диалога между государственными органами и заинтересованными общественными объединениями по вопросам снижения бедности;
      создать постоянно действующие консультативно-совещательные комиссии по вопросам снижения бедности с привлечением общественных объединений;
      стимулировать создание в городах и других населенных пунктах центров координации по проблемам бедности в виде некоммерческих организаций;
      вовлекать средства массовой информации, в том числе частные, в пропаганду положительного опыта по вопросам снижения бедности;
      проводить активную информационно-пропагандистскую работу по распространению информации о существующих формах социальной поддержки социально уязвимых групп населения со стороны государства, НПО и частных структур.

3.3.5.2. Меры по участию неправительственных организаций и
объединений профессиональных союзов по снижению уровня бедности

      В целях совершенствования деятельности неправительственных организаций и профессиональных союзов по снижению уровня бедности необходимо:
      обеспечить участие НПО при формировании бюджетных потребностей на поддержку бедных на основании действительной численности нуждающихся;
      организовать с помощью НПО систему мониторинга при реализации средств на государственную адресную социальную помощь;
      включать в обязательном порядке представителей НПО и профсоюзов в состав участковых комиссий, создаваемых акимами регионов в соответствии с Законом Республики Казахстан "О государственной адресной социальной помощи";
      привлекать представителей общественных объединений в рабочие группы по разработке нормативных правовых актов по вопросам снижения бедности;
      проводить исследования в области качества образования с участием молодежных неправительственных организаций;
      разработать систему мер по созданию в Казахстане института социальных работников по опыту западных стран;
      организовать обмен мнениями по трудовым правам работников и роли профессиональных союзов с использованием средств массовой информации;
      разработать новые, внести изменения в действующие программы обучения новым рыночным трудовым отношениям в школах;
      усилить контроль за исполнением Закона Республики Казахстан "О социальном партнерстве", использовать трехсторонние комиссии социального партнерства как один из механизмов преодоления бедности;
      распространить положительный опыт микрокредитной деятельности неправительственных организаций, работающих в сфере микрокредитования.

3.3.5.3. Меры по участию частного сектора
по снижению бедности

      Для улучшения деятельности частного сектора в снижении уровня бедности в республике необходимо:
      проводить общественные слушания при заключении контрактов между центральными, местными органами власти и крупными инвесторами для более четкого распределения социальной ответственности в регионе действия инвестора;
      провести анализ возможностей стимулирования работодателей к созданию рабочих мест, в том числе для социально уязвимых групп населения;
      принять меры по стимулированию предприятий при приеме на работу и обучении безработных;
      привлекать работодателей для определения потребностей в специалистах при организации курсов профессиональной подготовки и переподготовки;
      использовать потенциал крупных компаний посредством выдачи последними кредитов (микрокредитов) для финансирования эффективных проектов для социально уязвимых групп населения;
      развивать систему социальной помощи социально уязвимых групп населения в форме благотворительных мероприятий.

3.3.5.4. Меры по вовлечению социально уязвимых групп
населения в процесс принятия решений

      В целях вовлечения социально уязвимых групп населения в процесс принятия решений по проблемам бедности необходимо:
      практиковать проведение консультаций с социально уязвимыми группами населения при решении важных проблем местного значения;
      при определении приоритетных направлений развития территорий, а также организации мониторинга и оценке эффективности оказываемой помощи учитывать мнение социально уязвимых групп населения.

4. Механизм реализации Программы

      Планом мероприятий по реализации Программы предусматривается поэтапное исполнение намеченных мероприятий. Комплексность мероприятий позволит максимально координировать деятельность и концентрировать возможности центральных и местных исполнительных органов, объединений работодателей и профессиональных союзов, неправительственных организаций.
      Эффективность механизма реализации Программы предполагается обеспечить целенаправленными и согласованными действиями по всем направлениям социально-экономической деятельности. Поэтому конкретные меры и механизмы реализации Программы найдут также отражение и в других отраслевых программах, предусматривающих развитие соответствующих сфер экономики страны.
      Кроме того, во всех областях, городах Астане и Алматы будут разработаны аналогичные региональные программы по снижению бедности.
      Достижение цели и задач Программы будет контролироваться посредством проведения Правительством Республики Казахстан регулярного мониторинга ее реализации, который будет осуществляться как на центральном, так и на региональном уровне. По результатам оценки эффективности принимаемых мер по снижению бедности, при необходимости, будут внесены соответствующие корректировки в Программу и План мероприятий по ее реализации.

5. Необходимые ресурсы и источники финансирования

      Программа носит комплексный характер, поэтому основные средства, направляемые на снижение бедности в Казахстане в 2003-2005 годах, будут предусматриваться в рамках действующих и разрабатываемых государственных и отраслевых программ, решающих вопросы снижения бедности в соответствующих сферах экономики, к ним относятся:
      1) государственные программы:
      - "Образование";
      - "Здоровье народа";
      - агропродовольственная на 2003-2005 годы;
      - развития автодорожной отрасли Республики Казахстан на 2001-2005 годы;
      - развития и поддержки малого предпринимательства в Республике Казахстан на 2003-2005 годы;
      2) отраслевые программы:
      - по реабилитации инвалидов на 2002-2005 годы;
      - "Питьевые воды";
      - по противодействию эпидемии СПИДа в Республике Казахстан на 2001-2005 годы;
      - по борьбе с наркоманией и наркобизнесом на 2002-2003 годы;
      - "Ауыл мектебi".
      На реализацию вышеуказанных программ в 2003-2005 годах предполагается выделение средств из республиканского и местных бюджетов в объеме свыше 610 млрд. тенге, в том числе в 2003 году - свыше 184 млрд. тенге, в 2004 году - свыше 197 млрд. тенге, в 2005 году - свыше 227 млрд. тенге.

Государственные и отраслевые программы,
прямо или косвенно влияющие на уровень
бедности в Республике Казахстан

                                                        млн. тенге
-------------------------------------------------------------------
     Программы       ! всего*  !              годы
                     !         !-----------------------------------
                     !         !  2002  !  2003  !  2004  ! 2005
-------------------------------------------------------------------
1) Государственные
программы
- "Образование";       228000,0  76000,0  76000,0  76000,0  76000,0
- "Здоровье народа";    57047,5   5362,5  15273,3  20887,1  20887,1
- агропродовольствен-
  ная на 2003-2005     145005,4           40220,8  49558,8  55225,8
  годы;
- развития автодорож-
  ной отрасли          113313,8           34244,4  29437,4  49632,0
  Республики
  Казахстан
  на 2001-2005 годы;
- развития и
  поддержки малого и      477,3             159,1    159,1    159,1
  среднего предпри-
  нимательства в
  Республике
  Казахстан на
  2003-2005 годы**
  Всего:              543 844,0  81362,5 164897,6 176042,4 201904,0
2) Отраслевые
   программы
- реабилитации
  инвалидов на 2002-    3 382,2    605,5    1168    1206,5   1007,7
  2005 годы;
- "Питьевые воды";      28712,9            6003,9   9049,3  13659,7
- по противодействию
  эпидемии СПИДа в        303,0     85,9    101,0    101,0    101,0
  Республике
  Казахстан на
  2001-2005 годы;
- борьбы с
  наркоманией и           375,0     86,0    375,0
  наркобизнесом на
  2002-2003 годы;
- "Ауыл мектебi";       34049,1           11712,5  11279,2  11057,4
- "Молодежной
  политики на
  2003-2004 годы"**       485,4             242,7    242,7
  Всего:                67307,6    777,4  19603,1  21878,7  25825,8
  Итого                611151,6  82139,9 185500,7 197921,1 227729,8
-------------------------------------------------------------------

      * - суммы приведены без учета 2002 года
      ** - программы на стадии разработки

      Кроме того, предусматривается привлечение помощи международных организаций и стран-доноров для решения наиболее важных вопросов снижения бедности в стране, в частности, в области повышения доступности услуг здравоохранения, образования, водообеспечения, особенно в сельской местности.

6. Ожидаемые результаты от реализации Программы

      В целом, реализация Программы и принятие всех мер, предусмотренных в ней, должна способствовать повышению благосостояния населения страны и созданию предпосылок для его дальнейшего роста. Предполагается доведение объема валового внутреннего продукта на душу населения до 2028 долларов США, снижение уровня безработицы с 9,4% в 2002 году до 8,1% в 2005 году, снижение доли населения, имеющей доходы ниже величины прожиточного минимума, в стране в 2005 году на четверть по сравнению с 2002 годом и доли населения, проживающей ниже черты бедности, - на 48,8%.
      Улучшится доступность населению, прежде всего в сельской местности, услуг здравоохранения, образования, водоснабжения, транспорта и коммуникаций, снизится влияние неблагоприятных экологических факторов.
      Сократится межрегиональное неравенство в уровне жизни населения.

7. План мероприятий по реализации Программы
по снижению бедности в Республике Казахстан
на 2003-2005 годы <*>

      Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК от 29 сентября 2003 г. N 992 ; от 4 марта 2004 г. N 272 .

-------------------------------------------------------------------
NN    !   Мероприятие   !  Форма   !Ответствен-!Срок  !Предпо-!Ис-
      !                 !завершения!ные за ис- !реали-!лагае- !точ-
      !                 !          !полнение   !зации !мые    !ник
      !                 !          !           !(ис-  !расходы!фи-
      !                 !          !           !полне-!       !нан-
      !                 !          !           !ния)  !       !си-
      !                 !          !           !      !       !ро-
      !                 !          !           !      !       !ва-
      !                 !          !           !      !       !ния
-------------------------------------------------------------------
         Приоритет 1. Обеспечение объективной оценки
                состояния бедности в стране
-------------------------------------------------------------------
             1.1. Совершенствование показателей,
                  характеризующих бедность
-------------------------------------------------------------------
1.1.1. Проанализировать  Норматив-  МТСЗ, АС,   IV     Финан-
       уровень и         ный        МОН         квар-  сирова-
       структуру         правовой               тал    ние не
       прожиточного      акт                    2004   тре-
       минимума с                               г.     буется
       учетом реальных
       затрат на про-
       довольственные
       и непродоволь-
       ственные товары
       и услуги
       (содержание
       жилья, транс-
       портные расходы
       и другие)

1.1.2. Совершенствовать  Норматив-  АС, МТСЗ    I      Финан-
       мониторинг чис-   ный                    квар-  сирова-
       ленности населе-  правовой               тал    ние не
       ния со средне-    акт                    2004   тре-
       душевыми доходами                        г.     буется
       ниже прожиточного
       минимума
-------------------------------------------------------------------
     Приоритет 2. Обеспечение дальнейшего экономического
   роста, снижение безработицы путем создания условий для
          роста занятости и реализации трудового
               потенциала бедного населения
-------------------------------------------------------------------
  2.1. Обеспечение экономического роста и снижение бедности
-------------------------------------------------------------------
2.1.1. Обеспечить        Информация МЭБП, заин- I      Финан-
       среднегодовой     Правитель- тересован-  квар-  сирова-
       реальный прирост  ству       ные госу-   тал,   ние не
       ВВП на 6-7%       Республики дарственные еже-   тре-
                         Казахстан  органы      годно  буется

2.1.2. Совершенствовать  Проект Ге- МТСЗ, рес-  IY     Финан-
       механизмы         нерального публикан-   квар-  сирова-
       социального парт- соглашения ские объе-  тал    ние не
       нерства для       между Пра- динения     2004   тре-
       обеспечения       витель-    профсоюзов  г.     буется
       экономического    ством      и работода-
       роста             Республики телей (по
                         Казахстан, согласова-
                         республи-  нию)
                         канскими
                         объедине-
                         ниями
                         профсоюзов
                         и респуб-
                         ликанскими
                         объедине-
                         ниями
                         работода-
                         телей

2.1.3. Усилить меры по   Предложе-  АФП, МВД,   IY     Финан-
       профилактике,     ния Прави- МФ, МЭБП,   квар-  сирова-
       выявлению и лик-  тельству   МИТ, МЮ     тал,   ние не
       видации факторов  Республики             еже-   тре-
       нелегального      Казахстан              годно  буется
       бизнеса, сокрытия
       доходов хозяйст-
       вующих субъектов
       с целью повышения
       налогооблагаемой
       базы

2.1.4. Разработать       Решение    МЭБП, МТСЗ  III    Соглас-
       предложения по    Республи-              квар-  но рес-
       поэтапному        канской                тал,   публи-
       повышению размера бюджетной              еже-   канско-
       пенсий            комиссии               годно  му бюд-
                                                       жету на
                                                       соответ-
                                                       ствую-
                                                       щий год

2.1.5. Разработать       Решение    МЭБП, МТСЗ, III    Соглас-
       предложения по    Республи-  МФ, МЗ,МОН, квар-  но рес-
       повышению зара-   канской и  Мининформ,  тал,   публи-
       ботной платы      местных    Минкультуры,еже-   канско-
       работникам        бюджетных  акимы об-   годно  му и
       государственных   комиссий   ластей,            местным
       органов и учреж-             гг. Астаны         бюдже-
       дений, содержа-              и Алматы           там на
       щихся за счет                                   соответ-
       средств республи-                               ствую-
       канского и мест-                                щий год
       ных бюджетов
-------------------------------------------------------------------
       2.2. Повышение занятости и снижение безработицы
-------------------------------------------------------------------
2.2.1. Подготовить       Предложе-  МТСЗН, МЭБП, IY     Финан-
       предложения по    ния Пра-   МИТ, МЭМР, квар-  сирова-
       созданию новых    витель-    МСХ, МТК,   тал    ние не
       рабочих мест с    ству       акимы об-   2003   тре-
       учетом спроса на  Республики ластей,     г.     буется
       рынке труда       Казахстан  г.г. Астаны
                                    и Алматы

2.2.2. Уполномоченным    Информация МТСЗ, акимы I      Финан-
       органам по вопро- Правитель- областей,   квар-  сирова-
       сам занятости     ству       г.г. Астаны тал    ние не
       внедрить в работу Республики и Алматы    2004,  тре-
       оказание услуг по Казахстан              2005   буется
       консультированию                         гг.
       безработных по
       вопросам трудовых
       прав

2.2.3. Организация и     Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       проведение обще-  Правитель- областей,   квар-  сирова-
       городских, отрас- ству       г.г. Астаны тал    ние не
       левых, специали-  Республики и Алматы    еже-   тре-
       зированных        Казахстан              годно  буется
       ярмарок вакансий

2.2.4. Осуществлять      Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       мониторинг рынка  Правитель- областей,   квар-  сирова-
       труда в регионах  ству       г.г. Астаны тал    ние не
       с целью взаимного Республики и Алматы    еже-   тре-
       обмена рабочей    Казахстан              годно  буется
       силой

2.2.5. Совершенствовать  Проекты    МТСЗ        еже-   Финан-
       нормативную пра-  норматив-              годно  сирова-
       вовую базу по     ных пра-                      ние не
       вопросам          вовых                         тре-
       занятости         актов                         буется
-------------------------------------------------------------------
                2.3. Развитие малого бизнеса
-------------------------------------------------------------------
2.3.1. Обеспечить доступ Информация акимы       IY     Финан-
       социально уязви-  Правитель- областей,   квар-  сирова-
       мых групп насе-   ству       г.г. Астаны тал    ние не
       ления к участию в Республики и Алматы    еже-   тре-
       малом бизнесе     Казахстан              годно  буется
       посредством
       обеспечения под-
       держки со стороны
       местных исполни-
       тельных органов

2.3.2. Активизировать    Решение    акимы       IY     Финан-
       развитие малого   местных    областей,   квар-  сирова-
       предприниматель-  исполни-   г.г. Астаны тал    ние не
       ства посредством  тельных    и Алматы    еже-   тре-
       передачи субъек-  органов                годно  буется
       там малого
       бизнеса в аренду
       или доверительное
       управление с
       последующей
       передачей в
       собственность
       неиспользуемых
       производственных
       помещений при
       условии использо-
       вания их в произ-
       водственных целях

2.3.3. Продолжить работу Информация МИТ, акимы  IY     Финан-
       по привлечению    Правитель- областей,   квар-  сирова-
       кредитных ресур-  ству       г.г. Астаны тал    ние не
       сов в сферу       Республики и Алматы    еже-   тре-
       малого предприни- Казахстан              годно  буется
       мательства
-------------------------------------------------------------------
      2.4. Повышение эффективности общественных работ
-------------------------------------------------------------------
2.4.1. Совершенствовать  Информация МТСЗ, акимы IY     В пре-
       систему организа- Правитель- областей,   квар-  делах
       ции общественных  ству       г.г. Астаны тал    соответ-
       работ с учетом    Республики и Алматы    еже-   ствую-
       придания ей эко-  Казахстан              годно  щих
       номической целе-                                бюджет-
       сообразности,                                   ных
       региональной                                    прог-
       специфики, акти-                                рамм
       визации общест-
       венных работ в
       сельской
       местности

2.4.2. Совершенствовать  Информация МТСЗ, акимы I      Финан-
       мониторинг        Правитель- областей,   квар-  сирова-
       общественных      ству       г.г. Астаны тал    ние не
       работ             Республики и Алматы    2004   тре-
                         Казахстан              г.     буется
-------------------------------------------------------------------
       2.5. Улучшение профессиональной подготовки и
                     переподготовки
-------------------------------------------------------------------
2.5.1. Совершенствовать  Норматив-  МТСЗ, акимы I      Финан-
       мониторинг спроса ные        областей,   квар-  сирова-
       на рабочую силу   правовые   г.г. Астаны тал    ние не
       на областных,     акты       и Алматы    2004   тре-
       городских и                              г.     буется
       районных рынках
       труда

2.5.2. Осуществлять      Информация МТСЗ, МОН,  IY     В пре-
       профессиональную  Правитель- акимы об-   квар-  делах
       подготовку, повы- ству       ластей,     тал    соответ-
       шение квалифика-  Республики г.г. Астаны еже-   ствую-
       ции и переподго-  Казахстан  и Алматы    годно  щих
       товку безработных                               бюджет-
       в соответствии с                                ных
       потребностями                                   прог-
       рынка труда в                                   рамм
       организациях
       образования

2.5.3. Определить на     Решения    МОН, акимы  III    В пре-
       конкурсной основе местных    областей,   квар-  делах
       из числа учебных  исполни-   г.г. Астаны тал    соответ-
       заведений началь- тельных    и Алматы    2003   ствую-
       ного и среднего   органов                г.     щих
       профессионального                               бюджет-
       образования                                     ных
       центры по подго-                                прог-
       товке и перепод-                                рамм
       готовке незанятых
       граждан и
       безработных

2.5.4. Принять меры по   Информация МОН, акимы  IY     Финан-
       сохранению и      Правитель- областей,   квар-  сирова-
       развитию          ству       г.г. Астаны тал    ние не
       материально-      Республики и Алматы    еже-   тре-
       технической базы  Казахстан              годно  буется
       государственных
       учреждений
       начального
       профессионального
       образования

2.5.5. Формировать новые Информация МОН, акимы  I      Финан-
       формы и методы    Правитель- областей,   квар-  сирова-
       обучения,         ству       г.г. Астаны тал    ние не
       включающие наибо- Республики и Алматы    2004   тре-
       лее эффективные   Казахстан              г.     буется
       образовательные
       программы обуче-
       ния современным
       методам хозяйст-
       вования с
       обязательным
       обучением
       трудовому праву

2.5.6. Создавать условия Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       безработным,      Правитель- областей,   квар-  сирова-
       проживающим в     ству       г.г. Астаны тал    ние не
       малых городах и   Республики и Алматы    еже-   тре-
       сельской местнос- Казахстан              годно  буется
       ти, для повышения
       квалификации и
       получения ими
       новых профессий

2.5.7  Разработать       Норматив-  МТСЗ, МЭБП, III    Финан-
       методику средне-  ный        МОН, МЭМР,  квар-  сирова-
       и долгосрочного   правовой   МИТ, МТК,   тал    ние не
       прогнозирования   акт        МСХ, акимы  2004   тре-
       тенденции измене-            областей,   г.     буется
       ний структуры                г.г. Астаны
       спроса на рынке              и Алматы
       труда в целях
       регулирования
       подготовки
       рабочих и
       специалистов

2.5.8. Разработать       Инфомация  МОН, МТСЗ,  II     Финан-
       специальные меры  Правитель- акимы       квар-  сирова-
       по обучению       ству       областей,   тал    ние не
       инвалидов         Республики г.г. Астаны 2003   тре-
                         Казахстан  и Алматы    г.     буется
-------------------------------------------------------------------
         2.6. Меры по расширению микрокредитования
-------------------------------------------------------------------
2.6.1. Расширить охват   Информация НКДСЖ       IY     Финан-
       женщин из         Правитель- (по согла-  квар-  сирова-
       социально         ству       сованию),   тал    ние не
       уязвимых групп    Республики акимы       еже-   тре-
       населения         Казахстан  областей,   годно  буется
       программами                  г.г. Астаны
       микрокредитова-              и Алматы,
       ния, особенно                НПО
       на селе                      "Микрокре-
                                    дит" (по
                                    согласова-
                                    нию)

2.6.2. Провести анализ   Предложения МЭБП, НБ   II     Финан-
       баланса спроса и  Правитель- (по согла-  квар-  сирова-
       предложения на    ству       сованию),   тал    ние не
       рынке предостав-  Республики МИТ, МСХ,   2004   тре-
       ления микрокре-   Казахстан  МТСЗ, акимы г.     буется
       дитных ресурсов              областей,
                                    г.г. Астаны
                                    и Алматы,
                                    КНОК (по
                                    согласова-
                                    нию), НПО
                                    "Микрокре-
                                    дит" (по
                                    согласова-
                                    нию)

2.6.3. Принять меры по  Информация МЭБП,        III    Финан-
       распространению  Правитель- Мининформ,МИТ,квар-  сирова-
       положительного   ству       МСХ, МТСЗ,   тал    ние не
       опыта неправи-   Республики акимы        еже-   тре-
       тельственных     Казахстан  областей,    годно  буется
       организаций,                г.г. Астаны
       работающих в                и Алматы,
       сфере микрокреди-           КНОК (по
       тования                     согласова-
                                   нию), НПО
                                   "Микрокре-
                                   дит" (по
                                   согласова-
                                   нию)
-------------------------------------------------------------------
   Приоритет 3. Повышение доступности населения к базовому
     образованию, первичной медицинской помощи, усиление  
    адресности оказания государственной социальной помощи
-------------------------------------------------------------------
          3.1. Смягчение влияния демографических и
              миграционных факторов на бедность
-------------------------------------------------------------------
3.1.1. Обеспечить        Проекты    АМД, акимы  I      В пре-
       выполнение        норматив-  областей,   квар-  делах
       обязательств по   ных        г.г. Астаны тал    соответ-
       приему, размеще-  правовых   и Алматы    еже-   ствую-
       нию, обустройству актов                  годно  щих
       и обеспечению                                   бюджет-
       жильем оралманов,                               ных
       переселившихся по                               прог-
       квоте иммиграции                                рамм

3.1.2. Совершенствовать  Предложе-  МТСЗ, АМД   III    Финан-
       механизм          ния Прави-             квар-  сирова-
       регулирования     тельству               тал    ние не
       трудовой миграции Республики             2003   тре-
                         Казахстан              г.     буется

3.1.3. Разработать меры  Предложе-  МЗ, МОН,    II     Финан-
       по дальнейшему    ния Прави- НКДСЖ (по   квар-  сирова-
       совершенствованию тельству   согласова-  тал    ние не
       системы планиро-  Республики нию)        2005   тре-
       вания семьи       Казахстан              г.     буется
-------------------------------------------------------------------
    3.2. Меры по улучшению доступа населения к услугам
                      здравоохранения
-------------------------------------------------------------------
3.2.1. Повышать          Информация МЗ, акимы   IY     В пре-
       эффективность     Правитель- областей,   квар-  делах
       борьбы с туберку- ству       г.г. Астаны тал    соответ-
       лезом, анемией и  Республики и Алматы    еже-   ствую-
       другими социально Казахстан              годно  щих
       значимыми                                       бюджет-
       заболеваниями                                   ных
                                                       прог-
                                                       рамм

3.2.2. Принять меры по   Информация МЗ, акимы   IY     В пре-
       снижению материн- Правитель- областей,   квар-  делах
       ской и детской    ству       г.г. Астаны тал    соответ-
       смертности        Республики и Алматы    еже-   ствую-
                         Казахстан              годно  щих
                                                       бюджет-
                                                       ных
                                                       прог-
                                                       рамм

3.2.3. Проводить        Информация МЗ,Минкультуры,IY   Финан-
       разъяснительную  Правитель- акимы        квар-  сирова-
       работу по        ству       областей,    тал    ние не
       профилактике     Республики г.г. Астаны  еже-   тре-
       ВИЧ/СПИДа в      Казахстан  и Алматы     годно  буется
       молодежной среде

3.2.4. Совершенствовать  Информация МЗ, акимы   II     Финан-
       работу фельдшер-  Правитель- областей    квар-  сирова-
       ских, фельдшер-   ству                   тал    ние не
       ско-акушерских    Республики             еже-   тре-
       пунктов и сель-   Казахстан              годно  буется
       ских врачебных
       амбулаторий
-------------------------------------------------------------------
         3.3. Меры по улучшению доступа населения
                 к услугам образования
-------------------------------------------------------------------
3.3.1. Довести количест- Решение    МОН, акимы  IY     Соглас-
       во общеобразова-  Республи-  областей,   квар-  но Рес-
       тельных школ, в   канской и  г.г. Астаны тал    публи-
       первую очередь, в местных    и Алматы    еже-   канско-
       сельской местнос- бюджетных              годно  му и
       ти, интернатных   комиссий                      местным
       учреждений всех                                 бюдже-
       типов, до гаран-                                там на
       тированного                                     соответ-
       государственного                                ствую-
       норматива сети,                                 щий год
       установленного
       Правительством
       Республики
       Казахстан

3.3.2. Обеспечить        Информация МОН, акимы  IY     Финан-
       своевременное и   Правитель- областей,   квар-  сирова-
       полное отчисление ству       г.г. Астаны тал    ние не
       бюджетных средств Республики и Алматы    еже-   тре-
       в фонды всеобуча, Казахстан              годно  буется
       повысить эффек-
       тивность и уси-
       лить контроль за
       расходованием
       средств

3.3.3. Совершенствовать  Информация МОН, МВД,   IY     Финан-
       механизм досто-   Правитель- акимы       квар-  сирова-
       верного учета     ству       областей,   тал    ние не
       детей школьного   Республики г.г. Астаны еже-   тре-
       возраста, не      Казахстан  и Алматы    годно  буется
       посещающих учеб-
       ные заведения

3.3.4. Организовать      Решения    МОН, акимы  III    Соглас-
       бесперебойный     местных    областей    квар-  но мест-
       подвоз в школы    исполни-               тал    ным бюд-
       детей из населен- тельных                еже-   жетам на
       ных пунктов, не   органов                годно  соответ-
       имеющих соответ-                                ствую-
       ствующих школ                                   щий год

3.3.5. Обеспечить орга-  Решения    МОН, акимы  III    Соглас-
       низацию бесплат-  местных    областей,   квар-  но мест-
       ного горячего     бюджетных  г.г. Астаны тал    ным бюд-
       питания учащихся  комиссий   и Алматы    еже-   жетам на
       государственных                          годно  соответ-
       общеобразователь-                               ствую-
       ных школ из                                     щий год
       малообеспеченных
       семей

3.3.6. Организовать      Проект     МОН, акимы  I      Соглас-
       летний отдых      постанов-  областей,   квар-  но мест-
       детей из мало-    ления Пра- г.г. Астаны тал    ным бюд-
       обеспеченных      вительства и Алматы    2003,  жетам на
       семей             Республики             2005   соответ-
                         Казахстан              гг.    ствую-
                                                       щий год

3.3.7. Принять меры по   Информация МОН, МСХ,   III    Финан-
       расширению сети   Правитель- акимы       квар-  сирова-
       профессиональных  ству       областей    тал    ние не
       школ (лицеев) и   Республики             еже-   тре-
       колледжей по под- Казахстан              годно  буется
       готовке работни-
       ков квалифициро-
       ванного труда
       (рабочих,
       специалистов) для
       сельскохозяйст-
       венного производ-
       ства

3.3.8. Осуществлять      Информация МОН, акимы  II     Финан-
       работу по разви-  Правитель- областей,   квар-  сирова-
       тию и укреплению  ству       г.г. Астаны тал    ние не
       сети специальных  Республики и Алматы    еже-   тре-
       коррекционных     Казахстан              годно  буется
       организаций обра-
       зования, создание
       условий по обуче-
       нию и воспитанию
       детей с ограни-
       ченными возмож-
       ностями

3.3.9. Рассмотреть       Предложе-  МОН, МЗ,    II     Финан-
       возможность пре-  ния Прави- МФ, МЭБП,   квар-  сирова-
       доставления льгот тельству   МСХ, акимы  тал    ние не
       в части погашения Республики областей,   2003   тре-
       государственного  Казахстан  г.г. Астаны г.     буется
       образовательного             и Алматы
       кредита и госу-
       дарственного
       студенческого
       кредита заемщи-
       ков, проработав-
       ших после окон-
       чания высшего
       учебного заведе-
       ния по полученной
       специальности не
       менее 3-х лет в
       организациях
       образования,
       здравоохранения и
       культуры Респуб-
       лики Казахстан,
       находящихся в
       сельской
       местности

3.3.10. Решить вопросы   Информация МОН, акимы  III    Финан-
       размещения        Правитель- областей,   квар-  сирова-
       учащихся началь-  ству       г.г. Астаны тал    ние не
       ных и средних     Республики и Алматы    еже-   тре-
       профессиональных  Казахстан              годно  буется
       учебных заведений
       из отдаленных
       районов сельской
       местности в
       общежитиях
-------------------------------------------------------------------
     3.4. Meры по снижению бедности в социально уязвимых
                     группах населения
-------------------------------------------------------------------
3.4.1. Совершенствовать  Информация МТСЗ, акимы I      Финан-
       мониторинг обес-  Правитель- областей,   квар-  сирова-
       печенности одино- ству       г.г. Астаны тал    ние не
       ких малоимущих    Республики и Алматы    2004,  тре-
       пожилых граждан и Казахстан              2005   буется
       детей-инвалидов                          гг.
       местами в домах
       интернатах,
       социальных домах
       и реабилитацион-
       ных центрах

3.4.2. Повысить          Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       эффективность     Правитель- областей,   квар-  сирова-
       административного ству       г.г. Астаны тал    ние не
       управления прог-  Республики и Алматы    еже-   тре-
       раммами социаль-  Казахстан              годно  буется
       ной помощи

3.4.3. Разработать       Норматив-  МТСЗ        2004   Финан-
       единую систему    ный                    г.     сирова-
       идентификации и   правовой                      ние не
       введение в прак-  акт                           тре-
       тику регистра                                   буется
       получателей
       социальных выплат

3.4.4. Совершенствовать  Информация МТСЗ, МВД,  IY     Финан-
       действующую сеть  Правитель- акимы       квар-  сирова-
       центров социаль-  ству       областей,   тал    ние не
       ной адаптации для Республики г.г. Астаны еже-   тре-
       лиц без опреде-   Казахстан  и Алматы    годно  буется
       ленного места
       жительства
-------------------------------------------------------------------
        Приоритет 4. Улучшение обеспечения населения
                 услугами инфраструктуры
-------------------------------------------------------------------
    4.1. Меры по улучшению обеспечения населения жильем
                и коммунальными услугами
-------------------------------------------------------------------
4.1.1. Принять меры по   Информация МЭМР, МСХ,  IY     Финан-
       газификации сель- Правитель- акимы       квар-  сирова-
       ских населенных   ству       областей    тал    ние не
       пунктов           Республики             еже-   тре-
                         Казахстан              годно  буется

4.1.2. Совершенствовать  Предложе-  НБ (по сог- III    Финан-
       систему долго-    ния Прави- ласованию), квар-  сирова-
       срочного кредито- тельству   МЭБП, МИТ,  тал    ние не
       вания для улучше- Республики акимы       2003   тре-
       ния жилищных      Казахстан  областей,   г.     буется
       условий населения            г.г. Астаны
                                    Алматы

4.1.3. Рассмотреть       Предложе-  МИТ, МЭБП,  IY     Финан-
       возможности       ния Прави- акимы       квар-  сирова-
       использования     тельству   областей,   тал    ние не
       опыта Правитель-  Республики г.г. Астаны 2003   тре-
       ства г. Москвы по Казахстан  и Алматы    г.     буется
       строительству
       дешевого жилья
       для социально
       уязвимых групп
       населения
-------------------------------------------------------------------
      4.2. Меры по улучшению водообеспечения населения
-------------------------------------------------------------------
4.2.1. Обеспечить прио-  Решения   МСХ, акимы   III    Соглас-
       ритетное финан-   Республи- областей     квар-  но Рес-
       сирование рекон-  канской и              тал    публи-
       струкции и        местных                еже-   канско-
       строительства     бюджетных              годно  му и
       магистральных     комиссий                      местным
       групповых                                       бюдже-
       водопроводов и                                  там на
       объектов водо-                                  соответ-
       снабжения для                                   ствую-
       обеспечения сель-                               щий год
       ских населенных
       пунктов и регио-
       нов, отдаленных
       от естественных
       водоемов и водных
       источников,
       качественной
       питьевой водой

4.2.2. Развивать         Информация МСХ, акимы  IY     Финан-
       ресурсосберегаю-  Правитель- областей,   квар-  сирова-
       щие технологии с  ству       г.г. Астаны тал    ние не
       максимальным      Республики и Алматы    еже-   тре-
       использованием    Казахстан              годно  буется
       повторного и
       оборотного водо-
       снабжения, увели-
       чение объемов
       оборотного и
       повторно исполь-
       зуемой воды на
       предприятиях
-------------------------------------------------------------------
   4.3. Меры по улучшению обеспечения населения дорогами,
              транспортом, услугами связи
-------------------------------------------------------------------
4.3.1. Разработать       Информация МТК, акимы  2004   Финан-
       региональные      Правитель- областей    г.     сирова-
       программы реаби-  ству                          ние не
       литации и         Республики                    тре-
       строительства     Казахстан                     буется
       автодорог,
       обеспечивающих
       связь с сельскими
       населенными
       пунктами

4.3.2. Телефонизировать  Информация МЗ, МТК,    III    Финан-
       сельские лечебно- Правитель- акимы       квар-  сирова-
       профилактические  ству       областей    тал    ние не
       организации       Республики             еже-   тре-
       (ФАП, СВА, СУБ)   Казахстан              годно  буется

4.3.3. Обеспечить        Информация МТК, акимы  IY     Финан-
       предоставление    Правитель- областей    квар-  сирова-
       общедоступных     ству                   тал    ние не
       услуг телекомму-  Республики             еже-   тре-
       никаций жителям   Казахстан              годно  буется
       сельских населен-
       ных пунктов с
       численностью
       населения 200 и
       более человек

4.3.4. Определить        Информация МТК, акимы  IY     Финан-
       минимальный набор Правитель- областей    квар-  сирова-
       услуг почтовой    ству                   тал    ние не
       связи и обеспе-   Республики             еже-   тре-
       чить качественное Казахстан              годно  буется
       их предоставление
       жителям сельских
       отдаленных и
       малонаселенных
       пунктов

4.3.5. Направлять мест-  Информация МТК, акимы  IY     Финан-
       ные инвестицион-  Правитель- областей    квар-  сирова-
       ные проекты на    ству                   тал    ние не
       поддержание       Республики             еже-   тре-
       объектов жизне-   Казахстан              годно  буется
       обеспечения
       населенных
       пунктов, рекон-
       струкцию авто-
       дорог местного
       значения,
       реализацию
       социально
       значимых проектов
       развития инфра-
       структуры
-------------------------------------------------------------------
    Приоритет 5. Снижение бедности на региональном уровне
    и влияние неблагоприятных экологических факторов на
                          бедность
-------------------------------------------------------------------
    5.1. Меры по снижению бедности на региональном уровне
-------------------------------------------------------------------
5.1.1. Принять меры по   Информация акимы       IY     Финан-
       развитию          Правитель- областей,   квар-  сирова-
       перерабатывающих  ству       МИТ         тал    ние не
       производств в     Республики             еже-   тре-
       регионах с сырье- Казахстан              годно  буется
       вой направленнос-
       тью экономики с
       целью создания
       новых рабочих
       мест и обеспече-
       ния занятости
       населения

5.1.2. Разработать меры  Предложе-  МЭБП, МИТ,  I      Финан-
       по привлечению    ния Прави- МСХ, акимы  квар-  сирова-
       отечественных и   тельству   областей    тал    ние не
       иностранных       Республики             2004   тре-
       инвестиций в      Казахстан              г.     буется
       регионы, имеющие
       перспективы

5.1.3. Разработать меры, Предложе-  АМД, МЭБП,  II     Финан-
       способствующие    ния Прави- МСХ, МЭМР,  квар-  сирова-
       отселению людей   тельству   акимы       тал    ние не
       из зон неэффек-   Республики областей    2004   тре-
       тивного производ- Казахстан              г.     буется
       ства в регионы,
       благоприятные для
       проживания и
       работы
-------------------------------------------------------------------
          5.2. Снижение бедности в малых городах
-------------------------------------------------------------------

5.2.1. Разработать       Информация МЭБП, заин- III    Финан-
       региональные      Правитель- тересован-  квар-  сирова-
       программы разви-  ству       ные цент-   тал    ние не
       тия малых городов Республики ральные     2003   тре-
                         Казахстан  государст-  г.     буется
                                    венные ор-
                                    ганы, акимы
                                    областей

5.2.2. Оказать           Решение    МЭБП, заин- III    Соглас-
       инвестиционную    Республи-  тересован-  квар-  но Рес-
       помощь малым      канской и  ные цент-   тал    публи-
       городам, исходя   местных    ральные     еже-   конско-
       из критерия       бюджетных  государст-  годно  му и
       экономической     комиссий   венные ор-         местным
       эффективности                ганы, акимы        бюдже-
                                    областей           там на
                                                       соответ-
                                                       ствую-
                                                       щий год
 

                                                       5.2.3. Привлекать непра- Информация МИТ, акимы  IY     Финан-
       вительственные    Правитель- областей,   квар-  сирова-
       организации к     ству       КНОК (по    тал    ние не
       организации       Республики согласо-    еже-   тре-
       бизнес-центров и  Казахстан  ванию)      годно  буется
       бизнес-инкуба-
       торов в малых
       городах

5.2.4. Принять меры по   Информация МЭБП, МОН,  IY     Финан-
       привлечению в     Правитель- акимы       квар-  сирова-
       малые города      ству       областей    тал    ние не
       высококвалифици-  Республики             2003   тре-
       рованных кадров   Казахстан              г.     буется
-------------------------------------------------------------------
        5.3. Снижение бедности в сельской местности
-------------------------------------------------------------------
5.3.1. Создавать условия Информация акимы       IY     Финан-
       для развития      Правитель- областей    квар-  сирова-
       традиционных      ству                   тал    ние не
       ремесел и кустар- Республики             еже-   тре-
       ных промыслов с   Казахстан              годно  буется
       использованием
       доступного мест-
       ного сырья и
       природных
       материалов

5.3.2. Принять меры по   Информация МОН, МСХ,   III    Финан-
       улучшению качест- Правитель- акимы       квар-  сирова-
       ва подготовки     ству       областей,   тал    ние не
       специалистов      Республики г.г. Астаны еже-   тре-
       сельского         Казахстан  и Алматы    годно  буется
       производства в
       профессиональных
       школах (лицеях)
       с учетом требова-
       ний рынка труда
-------------------------------------------------------------------
     5.4. Меры по снижению неблагоприятного воздействия
        экологических факторов на бедность населения
-------------------------------------------------------------------
5.4.1. Совершенствовать  Информация МООС, акимы IY     Финан-
       среди населения   Правитель- областей,   квар-  сирова-
       разъяснительную   ству       г.г. Астаны тал    ние не
       работу по береж-  Республики и Алматы    еже-   тре-
       ному отношению к  Казахстан              годно  буется
       природным ресур-
       сам, в том числе
       животному и
       растительному
       миру

5.4.2. Подготовить       Предложе-  МООС, АЧС,  II     Финан-
       предложение по    ния Прави- аким        квар-  сирова-
       ужесточению       тельству   областей,   тал    ние не
       законодательства  Республики г.г. Астаны 2003   тре-
       в области охраны  Казахстан  и Алматы    г.     буется
       окружающей среды
       для природополь-
       зователей, не
       выполняющих
       экологические
       требования

5.4.3. Обеспечить        Информация МООС,       IY     Финан-
       широкий доступ    Правитель- Мининформ,  квар-  сирова-
       населения к       ству       КНОК(по сог-тал    ние не
       достоверной и     Республики ласованию)  еже-   тре-
       полной информации Казахстан              годно  буется
       об экологической
       ситуации и
       наличию рисков
       для здоровья
       населения

5.4.4. Разработать меры  Предложе-  АМД, МООС,  II     Финан-
       по переселению из ния Прави- МСХ, акимы  квар-  сирова-
       экологически      тельству   областей    тал    ние не
       опасных для       Республики             2004   тре-
       здоровья людей    Казахстан              г.     буется
       поселений в
       населенные пунк-
       ты, благополучные
       для жизнедеятель-
       ности
-------------------------------------------------------------------
   Приоритет 6. Меры по улучшению деятельности институтов
       общества в снижении уровня бедности населения
-------------------------------------------------------------------
        6.1. Меры по совершенствованию деятельности
    государственных органов по снижению уровня бедности
-------------------------------------------------------------------
6.1.1. Внести            Предложе-  МЭБП, МОН,  IY     Финан-
       предложения по    ния Прави- МЗ, МКИОС,  квар-  сирова-
       обеспечению       тельству   АтурС, МТСЗ тал    ние не
       населения страны  Республики             2003   тре-
       услугами социаль- Казахстан              г.     буется
       ной сферы
       (образование,
       здравоохранение,
       культура и спорт)
       на основе
       социальных
       нормативов

6.1.2. Принять           Информация МЮ, МИТ,    II     Финан-
       действенные меры  Правитель- АС, МФ,     квар-  сирова-
       по дальнейшей     ству       акимы       тал    ние не
       либерализации     Республики областей,   2004,  тре-
       разрешительной    Казахстан  г.г. Астаны 2005   буется
       системы экономи-             и Алматы    гг.
       ческой деятель-
       ности, упрощению
       системы и проце-
       дуры отчетности

6.1.3. Усилить контроль  Информация МФ, МОН,    IY     Финан-
       за целевым расхо- Правитель- МЗ, МТСЗ,   квар-  сирова-
       дованием бюджет-  ству       акимы       тал    ние не
       ных средств,      Республики областей,   еже-   тре-
       направленных на   Казахстан  г.г. Астаны годно  буется
       оказание первич-             и Алматы
       ной медико-
       санитарной
       помощи, базовых
       образовательных
       услуг, адресной
       помощи

6.1.4. Применять научно  Информация МООС, МЭМР, IY     Финан-
       обоснованные      Правитель- акимы       квар-  сирова-
       схемы комплек-    ству       областей,   тал    ние не
       сного использова- Республики г.г. Астаны еже-   тре-
       ния природных     Казахстан  и Алматы    годно  буется
       ресурсов

6.1.5. Совершенствовать  Информация АРЕМ, МЭМР, IY     Финан-
       регулирование     Правитель- МТК         квар-  сирова-
       деятельности      ству                   тал    ние не
       субъектов         Республики             еже-   тре-
       естественных      Казахстан              годно  буется
       монополий

6.1.6. Обеспечить        Информация МЭБП, акимы IY     Финан-
       деятельность      Правитель- областей,   квар-  сирова-
       постоянно         ству       г.г. Астаны тал    ние не
       действующих       Республики и Алматы    еже-   тре-
       консультативно-   Казахстан              годно  буется
       совещательных
       комиссий по
       вопросам снижения
       бедности с
       привлечением
       общественных
       объединений

6.1.7. Проводить         Информация Мининформ,  IY     Финан-
       активную          Правитель- МТСЗ, акимы квар-  сирова-
       информационно-    ству       областей,   тал    ние не
       пропагандистскую  Республики г.г. Астаны еже-   тре-
       работу по рас-    Казахстан  и Алматы    годно  буется
       пространению
       информации о
       существующих
       формах социальной
       поддержки
       социально
       уязвимых групп
       населения со
       стороны государ-
       ства, НПО и
       частных структур
-------------------------------------------------------------------
    6.2. Меры по участию направительственных организаций
  и объединений профессиональных союзов в снижении бедности
-------------------------------------------------------------------
6.2.1. Обеспечить        Информация МЭБП, акимы II     Финан-
       участие НПО,      Правитель- областей,   квар-  сирова-
       профсоюзов при    ству       г.г. Астаны тал    ние не
       формировании бюд- Республики и Алматы    еже-   тре-
       жетных потребнос- Казахстан              годно  буется
       тей на поддержку
       социально уязви-
       мых групп населе-
       ния на основании
       действительной
       численности
       нуждающихся

6.2.2. Организовать с    Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       помощью НПО сис-  Правитель- областей,   квар-  сирова-
       тему мониторинга  ству       г.г. Астаны тал    ние не
       при реализации    Республики и Алматы    еже-   тре-
       средств на        Казахстан              годно  буется
       государственную
       адресную
       социальную помощь

6.2.3. Ввести в практику Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       проведение        Правитель- областей,   квар-  сирова-
       Круглых столов по ству       г.г. Астаны тал    ние не
       проблемам разви-  Республики и Алматы,   еже-   тре-
       тия трудовых      Казахстан  КНОК (по    годго  буется
       отношений в                  согласова-
       стране с участием            нию), ФПРК
       представителей               (по согла-
       государственных              сованию),
       органов управле-             КСПК (по
       ния, объединений             согласова-
       работодателей и              нию), КРРК
       работников                   (по согла-
                                    сованию)

6.2.4. Привлекать        Информация МТСЗ, КНОК  IY     Финан-
       республиканские   Правитель- (по согла-  квар-  сирова-
       объединения       ству       сованию),   тал    ние не
       работодателей,    Республики ФПРК (по    еже-   тре-
       республиканские   Казахстан  согласова-  годно  буется
       объединения                  нию), КСПК
       профсоюзов и дру-            (по согла-
       гие общественные             сованию),
       объединения к                КРРК (по
       обсуждению и                 согласова-
       разработке норма-            нию)
       тивных правовых
       актов по вопросам
       занятости

6.2.5. Подготовить       Предложе-  МТСЗ, КНОК  II     Финан-
       предложения по    ния Прави- (по согла-  квар-  сирова-
       созданию в        тельству   сованию)    тал    ние не
       Казахстане инсти- Республики             2004   тре-
       тута социальных   Казахстан              г.     буется
       работников по
       опыту западных
       стран

6.2.6. Повысить роль     Информация МТСЗ, ФПРК  IY     Финан-
       социального       Правитель- (по согла-  квар-  сирова-
       партнерства в     ству       сованию),   тал    ние не
       решении вопросов  Республики КСПК (по    еже-   тре-
       преодоления       Казахстан  согласова-  годно  буется
       бедности                     нию), КРРК
                                    (по согла-
                                    сованию)

6.2.7. Проводить        Информация МОН,Мининформ, IY   Финан-
       исследования в   Правитель- КНОК (по     квар-  сирова-
       области качества ству       согласова-   тал    ние не
       образования с    Республики нию)         еже-   тре-
       участием НПО     Казахстан               годно  буется

6.2.8. Активизировать    Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       работу по привле- Правитель- областей,   квар-  сирова-
       чению неправи-    ству       г.г. Астаны тал    ние не
       тельственных и    Республики и Алматы,   еже-   тре-
       других организа-  Казахстан  КНОК (по    годно  буется
       ций по уходу за              согласова-
       одинокими                    нию)
       пожилыми людьми
-------------------------------------------------------------------
  6.3. Меры по участию частного сектора в снижении бедности
-------------------------------------------------------------------

6.3.1. Проводить при     Информация МЭМР, МИТ,  еже-   Финан-
       заключении        Правитель- МФ, МЭБП,   годно  сирова-
       контрактов на     ству       МТСЗ, акимы        ние не
       недропользование  Республики областей,          тре-
       экспертизу        Казахстан  г.г. Астаны        буется
       проектов с целью             и Алматы
       решения социаль-
       ных вопросов в
       регионе

6.3.2. Развивать систему Информация Акимы       IY     Финан-
       социальной помощи Правитель- областей,   квар-  сирова-
       малоимущим слоям  ству       г.г. Астаны тал    ние не
       населения в форме Республики и Алматы    еже-   тре-
       благотворительных Казахстан              годно  буется
       мероприятий с
       привлечением
       крупных
       предприятий
       промышленности,
       транспорта, связи
       и строительства,
       предпринимателей

6.3.3. Содействовать     Информация МИТ, МТСЗ,  IY     Финан-
       привлечению       Правитель- МЭМР, акимы квар-  сирова-
       средств крупных   ству       областей,   тал    ние не
       компаний для      Республики г.г. Астаны еже-   тре-
       микрокредитования Казахстан  и Алматы,   годно  буется
       социально                    КРРК (по
       уязвимых групп               согласова-
       населения                    нию)
-------------------------------------------------------------------
     6.4. Меры по вовлечению социально уязвимых групп
          населения в процесс принятия решений
-------------------------------------------------------------------
6.4.1. Практиковать      Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       проведение        Правитель- областей,   квар-  сирова-
       консультаций с    ству       г.г. Астаны тал    ние не
       представителями   Республики и Алматы    еже-   тре-
       социально         Казахстан              годно  буется
       уязвимых групп
       населения при
       решении важных
       проблем социаль-
       ной сферы

6.4.2. При определении   Информация МТСЗ, акимы IY     Финан-
       приоритетных      Правитель- областей,   квар-  сирова-
       направлений       ству       г.г. Астаны тал    ние не
       развития террито- Республики и Алматы    еже-   тре-
       рий, а также      Казахстан              годно  буется
       организации
       мониторинга и
       оценке эффектив-
       ности оказываемой
       помощи, учитывать
       мнение социально
       уязвимых групп
       населения
-------------------------------------------------------------------

Қазақстан Республикасында кедейліктi азайту жөніндегі 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 26 наурыздағы N 296 қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді:

      1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында кедейлiктi азайту жөнiндегi 2003-2005 жылдарға арналған бағдарлама (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсін.

      2. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар Бағдарламада көзделген iс-шаралардың уақтылы орындалуын қамтамасыз етсін және есептi жарты жылдан кейiнгi айдың 15-күнiнен кешіктiрмей жарты жылда бiр рет Қазақстан Республикасының Экономика және бюджеттiк жоспарлау министрлiгiне олардың iске асырылу барысы туралы ақпарат берсін. <*>
      ЕСКЕРТУ. 2-тармақ өзгерді - ҚР Үкіметінің 2003.09.29. N 992
қаулысымен .

      3. Қазақстан Республикасының Экономика және бюджеттiк жоспарлау министрлiгi есептi жарты жылдан кейiнгi айдың 25-күнiнен кешiктiрмей жарты жылда бiр рет Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат берсін. <*>
      ЕСКЕРТУ. 3-тармақ өзгерді - ҚР Үкіметінің 2003.09.29. N 992
қаулысымен .

      4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң бiрiншi орынбасары Г.А.Марченкоға жүктелсін.<*>
      ЕСКЕРТУ. 4-тармақ өзгерді - ҚР Үкіметінің 2004.03.04. N 272
қаулысымен .

      5. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы  
Үкіметінің        
2003 жылғы 26 наурыздағы
N 296 қаулысымен    
бекітілген       

Қазақстан Республикасында кедейлікті азайту жөніндегі 2003-2005 жылдарға арналған
бағдарлама

Астана, 2003 ж.

Бағдарламаның паспорты

Атауы          Қазақстан Республикасында кедейлiктi азайту жөнiндегi
               2003-2005 жылдарға арналған бағдарлама
Әзiрлеу үшiн   Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2002 жылғы 24
негiздеме      сәуiрдегi N 470 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан
               Республикасы Yкiметiнiң 2002-2004 жылдарға арналған
               бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар
               жоспарының 5.7.1-тармағы
Негiзгi        Азия Даму Банкiнiң және Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Даму
әзiрлеуші      Бағдарламасының (БҰYДБ) техникалық көмегiмен
               Қазақстан Республикасының Экономика және бюджеттiк
               жоспарлау министрлiгi, министрлiктер мен агенттiктер
Мақсаты        Ел халқының тұрмыс деңгейiне ықпал ететiн негiзгi
               экономикалық және әлеуметтiк факторларды жақсарту
               жөнiндегi шаралар кешенiн iске асыру есебiнен
               кедейлiк деңгейiн төмендету
Міндеттерi     Бағдарламаның мақсатын iске асыру үшiн мынадай
               мiндеттердi шешу көзделедi:
               - жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету және кәсiпкерлiктi
               дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау;
               - қосымша жұмыс орындарын құру, қоғамдық жұмыстарды,
               жұмыссыздардың кәсiптiк оқуын, бiлiктiлiгiн
               арттыруды және қайта даярлауды ұйымдастыру есебiнен
               еңбек рыногында белсендi шараларды одан әрi дамыту
               және жетiлдiру;
               - денсаулық сақтау, бiлiм беру және
               инфрақұрылым қызметтерiн көрсетудiң тиiмдiлiгi мен
               қол жетiмдiлiгiн арттыру;
               - халықтың әлеуметтiк осал топтарына атаулы
               әлеуметтiк көмек көрсету тетiктерiн жетiлдiру;
               - елде кедейлiктi төмендетуде мемлекеттiк басқару
               тиiмдiлiгiн арттыру;
               - кедейлiк мәселесiн шешу үшiн қоғамның барлық
               институттарының: мемлекеттiк органдардың, кәсiби
               одақтардың, жеке сектордың және үкiметтiк емес
               ұйымдардың, оның ішінде кедей халықтың мүддесiн
               бiлдiретiн бiрлестiктердiң қатысуы мен өзара қарым-
               қатынасын жандандыру.
Қаржыландыру   Бағдарлама кешендi сипатта, сондықтан Қазақстанда
көздерi        2003-2005 жылдары кедейлiктi азайтуға жұмсалатын
               негiзгi қаражат экономиканың тиiстi салаларында
               кедейлiктi азайту мәселелерiн шешетiн қолданылып
               жүрген және әзiрленiп жатқан мемлекеттiк және
               салалық бағдарламалар шеңберiнде көзделетiн болады.
               Сонымен бiрге халықаралық ұйымдар мен донор елдердің
               көмегiн тарту көзделуде.
Бағдарламаны   Табысы ең төменгi күнкөріс деңгейiнен төмен
iске асырудан  халықтың үлесiн 2005 жылы 2002 жылмен
күтілетін      салыстырғанда төрттен бiрге және кедейлiк
нәтижелер      шегінен төмен тұратын халықтың үлесiн 48,8%-ға
               төмендету, халықтың жан басына шаққанда ЖIӨ
               көлемiнiң 2002 жылғы 1631 АҚШ долларынан 2005 жылы
               2028 АҚШ долларына өсуiн қамтамасыз ету, сондай-ақ
               жұмыссыздық деңгейiн 2002 жылғы 9,4%-дан 2005 жылы
               8,1%-ға дейiн төмендету.
Іске асыру     2003-2005 жылдар
мерзiмi

КIРIСПЕ

      Елдiң қазiргi даму кезеңiнде халықтың кедейлiк деңгейiн төмендету жөнiндегi шараларды iске асыру мемлекеттiң әлеуметтiк саясатындағы аса маңызды бағыттардың бiрiне айналып отыр.
      Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2000 жылғы 3 маусымдағы N 833 қаулысымен бекiтiлген Кедейлiкпен және жұмыссыздықпен күрес жөнiндегi 2000-2002 жылдарға арналған бағдарлама осы мiндеттi шешуге бағытталған Қазақстандағы алғашқы бағдарламалық құжат болып табылады. Бұл Бағдарлама қоғамның қазiргi даму кезеңiне тән өзектi проблемалар мен басымдықтарды ескере отырып жасалған және жұмыспен қамтудың және табысы аз азаматтарға атаулы көмек көрсетудiң белсендi саясатын жүргiзуге бағытталған.
      Қолданыстағы Бағдарламаны, сондай-ақ кедейлердiң жағдайын жақсартуға тiкелей немесе жанама түрде байланысты басқа да мемлекеттiк және салалық бағдарламаларды iске асыру барысында белгiлi бiр оң нәтижелерге қол жеттi.
      Жан басына шаққанда орташа табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен төмен Қазақстан халқының үлесi Бағдарлама iске асырыла бастаған кездегi 31,8%-дан 2001 жылы 28,4%-ғa дейiн төмендедi. Қазақстан Республикасының Статистика жөнiндегi агенттiгi жүргiзген халықтың жұмыспен қамтылуын зерттеу материалдары бойынша жұмыссыздық деңгейi 2000 жылы экономикалық белсендi халықтың 12,8 %-ымен салыстырғанда 2001 жылы 10,4%-ды құрады.
      Халықтың тұрмыс деңгейiн сипаттайтын көрсеткiштердiң оң сипатты серпiнiне қарамастан елде кедейлiк деңгейi әлi де болса елеулi күйiнде қалып отыр.
      Кедейлiктiң өсуiне түрткi болатын негiзгi экономикалық және әлеуметтiк жағдайлар сақталуда, олар:
      еңбек рыногындағы жұмыс күшiнiң сұранысы мен ұсынысының сәйкессiздiгi;
      еңбекақының, зейнетақының және жәрдемақының төмен мөлшерi;
      шалғай аудандарда тұратын кедей халықты әлеуметтiк жағынан оқшауландыратын ауыл инфрақұрылымының, ең алдымен жолдардың, магистралдық су құбырларының дамуының төмен деңгейi;
      тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемiне қол жеткiзудiң қысқаруы;
      ауылдық жерлерде жалпы және кәсiптiк бiлiм беретiн мектептер желiсiнiң жетiспеуi;
      халықтың бiр бөлiгiнiң масылдық көңiл-күйi, оның жұмысқа орналасу мүмкiндiктерi жайында нашар хабардар болуы;
      халықтың әлеуметтiк жағынан осал топтарының мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмекпен жеткiлiктi қамтылмауы.
      Еңбек етуге қабiлеттi азаматтар үлесiнiң ұлғаюы есебiнен кедейлiктiң әлеуметтiк құрылымы өзгерiске ұшырауда.
      Осы Бағдарлама "Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002-2004 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегі iс-шаралар жоспары туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2002 жылғы 24 сәуiрдегi N 470 қаулысына сәйкес әзiрлендi.
      Бағдарламада көзделген кедейлiктi азайтудың негiзгi жолдары халықтың кедейлiкке ұшырау себептерiнiң сан қырлы сипатын ескередi және халықаралық тәжiрибенiң негiзiнде оны азайту жөнiндегi тиiстi көзқарастарды қамтиды, бұл тәжiрибе кедейлiк проблемаларын шешудi:
      экономикалық өсудi;
      жұмыспен қамтуды және жұмыссыздықты азайтуды;
      әлеуметтiк көмектiң атаулылығын;
      ауыз суды қоса алғанда базалық бiлiмге, алғашқы медициналық көмекке, тұрғын үйге, көлiк инфрақұрылымына және коммуналдық  қызметтер көрсетуге қол жетiмдiлiгiн;
      бюджеттiк бағдарламаларға әкiмшiлiк ету тиiмдiлiгiн;
      кедейлердiң мемлекеттiк шешiмдер қабылдауға қатысуын, ақпаратқа қол-жетiмдiлiгiн арттыруды қамтамасыз ету арқылы қарастырады.
      Бағдарламада 1995 жылғы наурызда Копенгаген қаласында қабылданған "БҰҰ-ның кедейлiктi жою жөнiндегi онжылдығы" әлеуметтiк даму жөнiндегi Дүниежүзiлiк Саммит Декларациясының, сондай-ақ Халықаралық Еңбек Ұйымының еңбек, жұмыспен қамту, гендерлiк теңдiк саласындағы конвенцияларының ережелерi ескерiледi.
      Сонымен бiрге, Бағдарлама қоршаған ортаның халықтың тұрмыс деңгейiне әсерiн, кедейлiктiң өңiрлiк ерекшелiктерiн, сондай-ақ тоқтап тұрған қала салушы кәсiпорындары бар шағын қалалардағы және тоқырауға ұшыраған ауылдық аудандардағы кедейлiктi ескередi.
      Кедейлiк проблемаларын шешу үшiн қоғамның барлық институттарының: мемлекеттiк органдардың, кәсiби одақтардың, жеке сектордың және үкiметтiк емес ұйымдардың, оның iшiнде кедей халықтың мүддесiн бiлдiретiн бiрлестiктердiң белсене қатысуы мен бiрлесiп iс-қимыл жасауы көзделедi.

1. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КЕДЕЙЛIКТІҢ ҚАЗIРГI ЖАЙ-КҮЙIН ТАЛДАУ

1.1. Қазақстандағы кедейлік деңгейiн айқындау және
оның өлшемі

1.1.1. Кедейлiк ұғымы және оны бағалау индикаторлары

      Кедейлiк - бұл халықтың белгiлi бiр топтары өмiр сүру құқықтарын iске асыруға байланысты бiрiншi кезектегi физиологиялық қажеттiлiктердi қанағаттандыруда қиындық көретiн, конституциямен бекiтiлген құқықтар мен бостандықтар шеңберiнде қоғам өмiрiне толыққанды қатысу мүмкiндiгiнен айырылатын әлеуметтiк-экономикалық құбылыс.
      Кедейлiк проблемасы экономикалық және әлеуметтiк аспектiлердi, сондай-ақ басқару аспектiсiн қамтиды. Кедейлiк проблемаларының ауқымын осындай аспектiлер тұрғысынан бағалауға мүмкiндiк беретiн көрсеткiштер индикаторлар бола алады.
      Табыстар бойынша және мемлекет кепiлдiк берген әлеуметтiк қызметтер көрсетуге халықтың қол жетiмдiлiгi бойынша кедейлiк өлшемiн бiлуге арналған өлшемдер мен индикаторлар бар.
      Табыстар бойынша негiзгi өлшемдер - бұл ең төменгi күнкөрiс деңгейi мен кедейлiк шегi. Кедейлiк деңгейiн анықтауға негiз болып табылатын және ең аз тұтыну қоржыны негiзiнде есептелетiн ең төменгi күнкөрiс деңгейi азық-түлiк тауарларының 70%-ын және азық-түлiк емес тауарлардың 30 пайызын қамтиды.
      Ең төменгi күнкөрiс деңгейiнде азық-түлiк және азық-түлiк емес тауарларға тұтыну шығындарының нақты арақатынасы 2001 жылы 56,3/43,7 болды. Тұтыну қоржыны табысы аз адамдар бюджетiнiң едәуiр бөлiгiн құрап отырған коммуналдық қызметтер көрсету мен көлiк шығындарын толық көрсетпейдi.
      2001 жылы белгiленген кедейлiк шегi ең төменгi күнкөрiс деңгейiнiң 38%-ын, 2002 жылы - 40%-ын құрады. Бұл көрсеткiш, ең алдымен, атаулы әлеуметтiк көмек көрсетудегi мемлекеттiң экономикалық мүмкiндiктерiн сипаттайды.
      Кедейлiктiң табыстар бойынша индикаторлары - бұл табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен төмен халықтың үлесi, кедейлiктiң алшақтығы мен өткiрлiгі.
      Кедейлiктi табыстар бойынша ғана бағалап қоймаудың негiзгi өлшемдерi - негiзгi әлеуметтiк игiлiктер мен қызметтер көрсетуге қол жетiмдiлiгiнiң ең төменгi деңгейi. Денсаулық сақтау саласында - бұл халықтың жан басына шаққанда медицина қызметкерлерi мен медициналық ұйымдардың саны, медициналық ұйымдары жоқ елдi мекендер саны; бiлiм беруде - бұл балаларды оқумен қамту, мектептерi жоқ елдi мекендер саны, оқыту жүйесiнен тыс қалған балалар, сондай-ақ бiлiм беру мекемелерiнде материалдық көмек көрсетілген балалар саны; әлеуметтiк көмек жүйесiнде - халықтың әлеуметтiк осал топтарын қамту және оларға көрсетiлетiн көмек мөлшерi.
      Денсаулық, бiлiм, алдағы өмiрдiң орташа ұзақтығы, әлеуметтiк азу (маскүнемдiк, нашақорлық, жезөкшелiк, қылмыс жасаушылық) жөнiндегi көрсеткiштер, сондай-ақ халықтың көшi-қоны жөнiндегi көрсеткiштер кедейлер үшiн әлеуметтiк инфрақұрылымға қол жетiмдiлiгiнiң жанама индикаторлары болып табылады.
      Алайда орын алып отырған индикаторлар кедейлiктiң барлық аспектiсiн толық көрсетпейдi. Коммуникациялардан шалғайлық, табиғи немесе энергетикалық ресурстардың шектеулiлiгi сияқты кедейлiк факторларын ашуға көмектесетiн нақты инфрақұрылымға қол жетiмдiлiк индикаторлары баршылық, бiрақ қажеттi шаралар әзiрлеу барысында олар жеткiлiктi дәрежеде пайдаланылмайды.

1.1.2. Қазақстандағы кедейлiктiң бейіні

      Кедейлiк бейiнi - кедейлiктiң барынша айқын көрiнiстерiнiң сандық және сапалық сипаттамасы. 2001 жылы Қазақстанда ол мынадай деректермен сипатталады:
      халықтың 28,4%-ының табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен төмен болды;
      ел халқының 11,7%-ының табысы азық-түлiк қоржынының құнынан төмен болды, соның iшiнде Маңғыстау облысында - 26,7%, Атырау облысында - 21,6%;
      халықтың неғұрлым ауқатты 10% және неғұрлым ауқатсыз 10% топтары табыстарының арасалмағы республика бойынша орта есеппен 11,3 есенi құрады (шектi көрсеткiш - 8 есенi құрайды);
      кедейлiк аумақтар бойынша шалғайдағы ауылдық аудандар мен шағын қалаларда орын алып отыр: ауылда халықтың кедей тобының үлесi орта есеппен - 38,0%-ды, ал Маңғыстау облысында - 95,5%-ды құрады; қаладағы кедейлiк негiзiнен тоқырауға ұшыраған шағын қалаларда байқалады;
      республика бойынша тұтастай алғанда жұмыссыздық деңгейi 10,4 %-ды құрады;
      2001 жылы туберкулезбен ауру 1996 жылмен салыстырғанда 78,3 %-ға өскен;
      жүктi әйелдердiң 55%-ға жуығы қаны аздықтан зардап шегуде;
      табысы аз азаматтардың жалпы санының iшiнде табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен төмен тұрғындардың 48,1%-ы 5 және одан да көп адамнан тұратын үй шаруашылықтарында тұрған;
      30 мыңнан астам мектеп оқушысы мектепке бару үшiн 3 километрден 40 километрге дейiн жол жүруге мәжбүр болуда, 6 мыңға жуығы жалға алынған пәтерлерде немесе туған-туыстарының үйiнде тұрады;
      Ішкi iстер министрлiгi тiркеген балалардың мектепке бармау оқиғаларының 75%-ы отбасының жайсыз жай-күйiмен немесе нашар материалдық жағдайымен байланысты болған;
      қала халқының 14%-ы және ауыл халқының 27%-ы сапалы ауыз суымен қамтамасыз етiлмеген;
      халықтың 4%-ы тасып әкелiнетiн суды пайдаланады, республиканың оңтүстiк аймақтарындағы кедейлiк, негiзiнен, суландыру үшiн қажет судың болмауымен байланысты;
      халықтың белгiлi бiр бөлiгi қоршаған ортаның азуы мен ластануынан зардап шегуде.

1.1.3. Қазақстандағы кедейлiк кейпi

      Кедейлiк кейпi - кедейлiк тұрғысынан алғанда халықтың әлеуметтiк жағынан барынша осал топтарының тiзбесi мен сипаттамасы.
      Қазақстанда халықтың әлеуметтiк осал топтарына балалар және көп балалы отбасылар, ұзақ уақыт жұмыссыз жүргендер, оқымайтын және жұмыс iстемейтiн жастар, жалғызiлiктi қарт адамдар, мүгедектер, межелiк топтар (баспанасыздар, пенитенциар жүйесi мекемелерiнен босағандар, босқындар) кiредi.
      Балалардың өз жағдайларын өз бетiмен жақсарту мүмкiндiктерi бәрiнен аз. Кедей отбасыларында тұратын балаларға қатысты қамсыздық келешекте кедейлiк ауқымы өсуiнiң асқындауының әсерiне әкелуi мүмкiн. Талдау көп балалы отбасылардың оңтүстiк және батыс аймақтарда, негiзiнен, ауылдық жерлерде шоғырланғанын көрсетiп отыр.
      Ұзақ мерзiмдi жұмыссыздық жұмыс күшiнiң белгiлi бiр бөлiгiнiң жас шамасы, бiлiктiлiк, психологиялық өлшемдер бойынша рынок қажеттiлiктерiне сәйкес келмеуiмен, сондай-ақ жұмыс iстеп тұрған кәсiпорындарда жұмыс орындары санының қысқаруымен, жұмыспен өзiн-өзi қамту мүмкiндiктерiнiң болмауымен байланысты.
      Жастар (15-19 жас) экономикалық қауқарсыз халықтың ең үлкен үлесiн (24%), сондай-ақ жұмыссыз халықтың едәуiр үлесiн (12%) құрап отыр. Оқуда жоқ және жұмыссыз жастар нашақорлық, қылмыстылық, жезөкшелiк бойынша қатер тобына түседi.
      Жалғызiлiктi қарт адамдардың проблемалары коммуналдық қызметтер көрсетуге, емделуге және басқа осындай шығыстарға шығындардың өсуiнде болып отыр.
      Мүгедектердiң мүмкiндiктерi шектеулi болуына байланысты олардың арасында кедейлер қатарына қосылу қаупi аса жоғары.
      Межелiк топтарға жататын адамдар санын бағалау мүмкiн болмай отыр. Қоғамның белсендi мүшелерi ретiнде бұл адамдардан қол үзу айрықша алаңдаушылық туғызуда. Халықтың межелiк топтары өздерiнiң халықтың басқа топтарына келеңсiз әсер ету қабiлеттiлiгiнен де ерекше назар аударуды қажет етедi.
      Межелiк халықтың саны қала өмiрiне бейiмделе алмаған ауылдан көшушiлер, жұмыссыздар, ашық және астыртын көшiп келушiлер, босқындар есебiнен өсуде.
      Қылмыстың өсуi кедейлiктiң негiзгi келеңсiз салдарының бiрi болып табылуда. Заңсыз жолмен табыс табуға мәжбүр болып отырған халықтың табысы аз топтары арасында жалпы қылмыс жасаушылық кеңiнен таралуда.
      Мiнез-құлықтың түрлi ауытқулары, оның ең ауыр түрлерi: маскүнемдiк пен нашақорлық кедейлiктiң келеңсiз салдарының бiрi болып табылады.
      Бас бостандығынан айыру орындарынан босаған адамдар қазiр халықтың мейлiнше әлеуметтiк осал топтары қатарында тұр. Олардың басым көпшiлiгi бостандыққа шыққаннан кейiн кедейлiк шегiнде қалатындықтан, еңбекке және тұрмыстық орналастыруға мұқтаж болуда.
      Белгiлi бiр тұрағы жоқ адамдар үшiн әлеуметтiк бейiмдеу орталықтары барлық аймақтарда бірдей жұмыс істемейдi. Елде қазiргi уақытта, шын мәнiнде, мұндай тек 11 орталық жұмыс iстеуде. Ашылған кезiнен 3,5 мыңға жуық, соның iшiнде бұрын сотталған мыңға жуық адам әлеуметтiк бейiмдеуден өткен.

1.2. Кедейлiк деңгейiн бағалау

1.2.1. Экономиканың даму деңгейi және кедейлік

1.2.1.1. Экономикалық өсу және кедейлік

      Экономиканың дамуы - кедейлiкпен тиiмдi күрестiң маңызды шарты. Соңғы жылдары Қазақстанның экономикалық көрсеткiштерi экономиканың тұрақты өсуiн дәлелдеуде. 2001 жыл iшiнде ЖIӨ-нiң нақты өсуi 1998 жылға қатысты 28% құрады. Осы кезеңде кедейлер үлесi 39%-дан 28,4%-ға дейiн кемiдi. Ел халқының ақшалай табыстары көрсеткiштерiнiң серпiнi және ең төменгi күнкөрiс деңгейi халықтың тұрмыс деңгейiнiң жақсаруын дәлелдейдi. 2000 жылғы тамыздан бастап жан басына шаққандағы халықтың тұтынуға жұмсаған орташа ақшалай табыстарының мөлшерi ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен аса бастаған. Бұл үрдiс 2001 жылы сақталды: жан басына шаққандағы тұтынуға жұмсалған орташа табыстың және ең төменгi күнкөрiс шамасының арасалмағы 121,2%-ды құрады.
__________________________________________________________________
Жыл | ЖIӨ- |Жұмыс.|Табысы  |Табысы  |Кедей.|Кедей.|Квин.  |Қорлар
    | нің  |сыз.  |  ең    |азық-   | лік. | лік. |тиль   |коэффи.
    | нақты|дық   |төменгі |түлік   | тің  | тің  |топ.   |циенті
    | өзге.|дең.  |күнкөріс|қоржыны |терең.|өткір.|тары   |(байлар.
    | руі, |гейі  |деңгейі.|деңгейі.|деуі 1 |лігі 2 |бойынша|дың 10%-
    | өткен|      |нен тө. | нен    |      |      |Джини  | ының
    | жылға|      |мен ха. |төмен   |      |      |коэф.  |кедей.
    | %-бeн|      |лықтың  |халық.  |      |      | фици. |лердің
    |      |      |үлесі   | тың    |      |      |циенті 3 |10%-ына
    |      |      |        |үлесі   |      |      |       |табыс.
    |      |      |        |        |      |      |       |тары) 4
__________________________________________________________________
1996  100.5  13.0   34.6            11.4    5,2   0.319
1997  101.7  13.0   38.3    12.7    12.1    3.1   0.338    10.2
1998  98.1   13.1   39.0    16.2    12.8    3.8   0.347    11.3
1999  102.7  13.5   34.5    14.5    13.7    5.5   0.340    11.10
2000  109.8  12.8   31.8    11.7    10.3    4.0   0.343    11.9
2001  113.5  10.4   28.4    11.3    7.7     3.0   0.348    11.3
__________________________________________________________________

      1 Кедейлiк тереңдiгi - белгiленген өлшемнен (ең төменгi күнкөрiс деңгейi, кедейлiктiң азық-түлiктiк шегi және кедейлiктiң белгiленген шегi) зерттелушi үй шаруашылықтары мүшелерiнiң табыс деңгейiнiң орташа ауытқуын көрсететiн кедейлiк индикаторы.
      2 Кедейлiктiң өткiрлiгi - кедейлiк тереңдiгiнiң мейлiнше толық сипаттамасы болатын кедейлiк индикаторы. Белгiленген өлшемнен зерттелушi үй шаруашылықтары мүшелерi табыстары тапшылығының ауытқу шаршысының орташасын және кедейлер табыстарының әркелкi дәрежесiн көрсетедi.
      3 Джини коэффициентi (Табыстардың шоғырлану коэффициентi) - теңсіздiк дәрежесiн сандық бағалауға мүмкiндiк бередi. Ол бiркелкi бөлу желiсiнен халықтың сандық тең топтары бойынша табыстардың iс жүзiндегi бөлiнуiнiң ауытқу дәрежесiн белгiлейдi.
      4 Қорлар коэффициентi - оныншы және бiрiншi децилдiк топтар бөлiнуiнiң iшкi қатарында халықтың салыстырылатын топтарының орташа табыстары арасындағы ара қатынасты өлшейдi.
      1997 жылмен салыстырғанда, 2001 жылы халықтың өздiгiнен жұмыспен қамтылғандарының саны 28,8%-ға өскен. Шағын бизнеспен айналысатындар санының өсуi байқалуда. Соңғы eкi жылда өнеркәсiп, көлiк, байланыс және коммуналдық салаларда істейтiндер саны бiршама өскен. Мемлекеттiк бюджетке түсiмдер көлемi өсуде (eгep 2000 жылы мемлекеттiк бюджет кiрiстерi ЖIӨ-нiң 22,6%-ын құраса, 2001 жылы Ұлттық Қорға есептелген салықтарды ескергенде, кiрiстер ЖIӨ-нiң 25 %-ын құраған).
      Тұтастай алғанда ел бойынша халықтың тұрмыс деңгейiнiң орнықты жақсаруы байқалуда. Алайда, бұл үрдiс Қазақстанның барлық аймақтарында орын алмай отыр. Джини коэффициентi 1996 жылғы 0,319-ге қарағанда 2001 жылы 0,348-ге өстi.
      Экономиканың соңғы жылдардағы өсуi халық денсаулығының орташа көрсеткiштерiнiң жақсаруына ықпал етсе де (мысалы, өлiм-жiтiм және ауру көрсеткiштерiнiң тұрақталуы), инфекциялар, сондай-ақ әлеуметтiк қолайсыз аурулар (туберкулез және басқалары) саны өскен немесе олардың төмендеу үрдiсi байқалмайды.

1.2.1.2. Жұмыспен қамту және жұмыссыздық

      Соңғы жылдары Қазақстандағы еңбек рыногы жұмыссыздық деңгейiнiң төмендеуiмен, мемлекеттiк емес сектордың пайдасына экономика секторлары мен салалары арасында жұмыс күшiнiң қайта бөлiнуiнiң жалғасуымен, жалданып жұмыс iстейтiндер санының өсуiмен сипатталады.
      Халықтың жұмыспен қамтылуы бойынша жүргiзiлген таңдамалы зерттеу материалдары бойынша 2001 жылы халықтың экономикалық белсендi тобына қатысты жұмыссыздықтың деңгейi - 10,4%, жұмыссыздар саны (табыс алатын жұмысы жоқ адамдар, белсендi жұмыс iстемейтiндер және жұмысқа кiруге дайын еместер) 780,3 мың адамды құрады. Бұл 2000 жылға қарағанда 126,1 мың адамға немесе 14%-ға кем. Жұмыссыздық құрылымында әрбiр екiншi адам (56,7%) - әйелдер. Жұмыссыздардың басым бөлiгi 15-39 жастағы адамдар, жастар арасындағы (15-24 жастағы) жұмыссыздық деңгейi 19,1%-ды құрады.
      Ұзақ жұмыссыздық белгiлерi күшенуде. 2001 жылы әрбiр үшiншi жұмыссыз бiр жылдан астам жұмыс iздеп келген. Ұзақ мерзiмдi жұмыссыздық деңгейi 7,6%-ды құрады. Жұмысқа орналасу талаптарының күрделенуде, бұл жұмыс тәжiрибесi және қажеттi бiлiктiлiгi жоқ жастар үшiн жұмысқа орналасу мүмкiндiктерiн төмендетедi.
      Жұмыс орындарының тапшылығы жағдайында, әсiресе, еңбек рыногында неғұрлым төмен күйдегi мүгедектердi жұмыспен қамту проблемалары шиеленiсуде.
      Еңбек рыногындағы жағдайға мамандықтар және бiлiктiлiк санаттары бойынша жұмыс күшiне сұраныс пен ұсыныстың сәйкес келмеуi әсер етедi. Бiлiктi жұмыс күшi, әсiресе, жоғары бiлiмдi мамандар және жоғары бiлiктi жұмысшы кадрлар санының кемуiмен бiрге, халықтың кетуi салдарынан, кәсiптiк даярланбаған адамдар саны өсуде. Сонымен бiрге, жекелеген мамандықтар бойынша жоғары және орта кәсiптiк бiлiмi бар жұмыссыздардың әлеуетi сұраныссыз қалып отыр. Жұмыссыздар қатарында 100,4 мың адамның (12,9%) жоғары бiлiмi, 338,4 мың (43,4%) - жалпы орта, 200,3 мың адамның (25,7%) орта кәсiптiк бiлiмi бар.
      Ең алдымен, Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы мемлекеттерiнен астыртын еңбек көшi қазақстандық еңбек рыногына әсер етiп отырған проблемалардың бiрi болып табылады. Көптеген қазақстандық кәсiпкерлер бiлiктiлiгi төмен шетел жұмыс күшiнiң арзандығынан астыртын еңбек iздеушiлердi оңайлықпен жалдайды. Бұл терiс бәсекелестiкке кезiгiп отырған жергiлiктi халықтың жұмыспен қамтылуына әсер етiп, "көлеңкелi" сектордың және заңсыз жалдаудың кеңеюiне әкеледi.
      Табысы төмен жұмыс орындарының басымдығымен, толымсыз жұмыспен қамтумен айқындалатын "жұмыс iстеушi кедейлер" жалақысының төмен деңгейi кедейлiк себептерiнiң бiрi болып табылуда. Экономикалық қызмет түрлерi бойынша жалақы айырмашылығы 6-7 есе болады, негiзiнен, еңбек өнiмдiлiгi және жұмыспен қамтылғандардың бiлiктiлiгi бойынша экономика салалары арасындағы айырмашылықтармен айқындалады.
      Ерлер мен әйелдердiң жұмыспен қамтылуындағы, олардың еңбекақысындағы айырмашылықтар, еңбек рыногындағы бәсекелестiк қабiлеттiлiгi әйелдердiң кедейлiгiне әсер ететiн факторлар болып табылады. Әйелдер, әдетте, еңбекақысы төмен секторларда (денсаулық сақтау, бiлiм бepу әлеуметтiк қызметтер саласы, мәдениет) жұмыс iстейдi. 1998 жылы әйелдердiң орташа жалақысы ерлер жалақысының 75,8%-iн, 1999 жылы - 67,6%-iн, 2000 жылы 60,5%-ін 2001 жылы - 58,7%-iн құраған. Ерлер сектор iшiнде мейлiнше жоғары ақылы қызметтерге ие болып отырғандықтан, бұл үрдiс дәстүрлi "әйелдер" салаларында да сақталуда.
      Ауылдық жерлерде және шағын қалаларда әйелдердi жұмыспен қамту проблемасы мейлiнше өткiр тұр. Жұмыссыз әйелдердiң үштен бiрi ауылдық жерде тұрады. Жұмысқа қабылдау кезiнде орын алып отырған жынысы және жасы бойынша кемсiтушiлiктер зейнеткерлiк жасы алдындағы адамдардың, әсiресе, әйелдердiң кедейлiк жағдайын тереңдетуде. Жұмыс берушiлердiң ер қызметкерлердi жалдауға көңiл бөлуiнен, әйелдер жұмысқа орналасу кезiнде проблемаларға жиi кезiгуде. 2001 жылы ерлер арасындағы жұмыссыздық деңгейi - 8,9%-ды, әйелдер арасында 12,0%-ды құрады.

1.2.1.3. Шағын бизнес

      Шағын бизнес кедейлiктi еңсеру проблемаларын шешу шеңберiнде халықтың әртүрлi санаттарына, соның iшiнде оның әлеуметтiк осал топтары - жұмыссыздарға, мүгедектерге, жалғызілікті аналарға, зейнеткepлеpгe, оралмандарға, босқындарға көмек көрсетуге және жұмыс орындарын ұсынуға қабiлеттi. Шағын бизнестiң тұрақты қызметi мемлекеттiк бюджетке түсетiн салық түсiмдерiнiң өсуiн қамтамасыз етедi және тиiсiнше, елдiң әлеуметтік мұқтаждарына шығыстардың ұлғаюына ықпал етедi. Алайда, Қазақстанда ЖIӨ-де шағын бизнестiң үлесi күнi бүгiнге дейiн мардымсыз болып отыр.
      2002 жылғы 1 сәуiрдегi жағдай бойынша Қазақстанда 388 мыңнан аса шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi тiркелген, олар өндiрiлген өнiмдi сатудан және қызметтер көрсетуден 238,8 млрд. теңге сомасында табыс алған.
      Сонымен бiрге, қазiргi таңда қажеттi қаражаттың және жергiлiктi өкiмет органдары тарапынан ұйымдық қолдаудың болмау себептерiнен халықтың кедей жiгiнiң шағын бизнеске қатысуының төмен деңгейi орын алып отыр.

1.2.1.4. Қоғамдық жұмыстар

      Жұмыссыздық деңгейi күрт өсiп отырған кезеңдерде еңбек рыногын реттеуде елеулi рөл атқармаса да, қоғамдық жұмыстар жұмыссыздарды әлеуметтiк қолдауда және еңбек рыногындағы жағдайды бәсеңсітуде айтарлықтай рөл атқарады.
      2001 жылы 132,5 мың адам қоғамдық жұмыстарға қатысты, 1997-2001 жылдар кезеңiнде қоғамдық жұмыстармен айналысатын жұмыссыздар саны 113,6 мың адамға немесе алты есе өстi. Бұл жұмыссыздық жөнiндегi жәрдемақылардың жойылуымен байланысты, мұның өзi бос жұмыс орындарының тапшылығы жағдайында қоғамдық жұмыстарды жұмыссыздардың көпшiлiгi үшiн табыс алудың бiрден бiр мүмкiндiгi етiп отыр.
      2001 жылы қалаларды көгалдандырумен және көркейтумен, сондай-ақ аумақтарды жинастырумен байланысты жұмыстар қатысушыларының саны бойынша мейлiнше бұқаралы болды. Оларға қоғамдық жұмыстарға қатысқан жұмыссыздардың жалпы санының 60%-ынан астамы қатысты.
      Жылына екi айдан кем еңбек ету кезiндегi еңбекақының төмен деңгейi, сондай-ақ көпшiлiгiнде тартымсыз дене еңбегi, оның мәнiссіздiгi жұмыссыздардың қоғамдық жұмыстарға қатысудан бас тартуының негiзгi себептерi болып табылады. Сондықтан мұндай жұмыстарға тек өте мұқтаж адамдар ғана өтiнiш бередi.

1.2.1.5. Кәсiптiк даярлау және қайта даярлау

      2001 жылы кәсiптiк даярлау және қайта даярлау курстарынан өткен жұмыссыздардың үлес салмағы небары 5,9%-ды құрады. Жұмыспен қамту мәселелерi жөніндегi уәкiлеттi органдар еңбек рыногының қажеттiлiктерiне, әсiресе, жаңа технологиялар қолдануды қажет ететiн мамандықтар бойынша (мысалы, дәнекерлеушілер, тас қалаушылар, машинистер, құрылыс мамандықтары жұмысшыларын) уақытылы қарайласуға сәтi келе бермейдi. Жұмысшы және инженер-техникалық мамандықтарға рынок сұранысы бойынша деректер базасы жоқ, экономика салалары бойынша білікті жұмысшылар мен мамандар қажеттiлiгiн айқындау тұрғысында еңбек рыногына мониторинг жүргiзiлмейдi, кадрлар даярлауда кәсіпорындар қорларын пайдалану жөнінде олармен ынтымақтастық нашар жолға қойылған.
      Кәсiптiк курстарды ұйымдастыру жағдайы аумақтық шашыраңқылықпен, нашар көлiк қатынасымен және бiлiм беру ұйымдарынан шалғайлығымен күрделенiп отырған ауылдық жерлерде қайта оқытылғандардың үлесi 2001 жылы барлығы 4,6%-ды құрады. Жастар еңбек ресурстарын толтырудың нақты көзi болып отырғанда, оқыған жастар санының төмендеу үрдiсi байқалуда.
      Республика өңiрлерiнде жұмыспен қамту мәселесi жөнiндегi уәкiлеттi органдардың қаражаты есебiнен жұмыссыздарды және қолы бос халықты оқыту үшiн аймақтық орталықтар ретiнде мемлекеттiк кәсiптiк мектептердi (лицейлердi) барынша пайдалану, олардың оқу-материалдық базасын жақсарту және инженер-педагогикалық қызметкерлердiң бiлiктiлiгiн арттыру үшiн шаралар қабылданбай келедi. Жастарға және жұмыссыз азаматтарға кәсiптiк бiлiм беру және қайта оқыту мәселелерi жөнiндегi өңiрлiк комиссиялар еңбек рыногы талаптарын ескере отырып, кадрлар даярлауды, қайта даярлауды және бiлiктiлiгiн арттыруды жоспарлауда және ұйымдастыруда әлеуметтiк әрiптестердiң iс-қимыл келiсiмдiлігiн қамтамасыз етпейдi.

1.2.1.6. Шағын кредит беру

      Гранттар немесе шағын кредиттер беру жолымен табыстары төмен еңбекке қабiлеттi азаматтарға шағын кредит беру олардың өзiн-өзi жұмыспен қамтуын және материалдық жағдайын жақсартуды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
      Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 1998 жылғы 12 ақпандағы N 103 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының ең аз қамтамасыз етiлген азаматтарын шағын несиелендiрудiң 1998-2000 жылдарға арналған бағдарламасы аз қамтылған азаматтарға бизнес құруға 400 АҚШ доллары (баламалы) мөлшерiнде шағым кредиттер бөлудi көздеген болатын. Бағдарламаның iске асырылуы пилоттық облыстарда (Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Оңтүстiк Қазақстан, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан облыстарында, Қостанай облысының Арқалық қаласында) басталды. Сол уақытта қарыз қаражатын қайтарудың және қаржыландырудың тұрақты көздерiнiң дәл әзiрленген тетiктерiнiң болмауы салдарынан бұл Бағдарлама толық көлемде орындалмады.
      Аз қамтылған азаматтарды қолдау жөнiндегi халықаралық және отандық ұйымдар, жеке және үкiметтiк емес ұйымдар тарабынан гранттар беру арқылы шағын кредит берудiң оң тәжiрибесi бар.

1.2.2. Әлеуметтiк сала

1.2.2.1. Демография және көші-қон

      2002 жылдың басында Қазақстан халқы 14820,9 мың адамды құрады, соның iшiнде халықтың 56,3%-ы - қалалық, 43,7%-ы ауылдық жерде тұрады. 2001 жылы халық саны 21 мың адамға азайды.
      Тұтастай алғанда республика бойынша 2001 жылы жалпы туу коэффициентi 1000 адамға - 14,9 туылған бала, өлiм коэффициентi 1000 адамға 10,0 жағдай болды.
      2001 жылы халықтың табиғи өсiмi 73,2 мың адам болды, бұл 2000 жылдағыдан 4,1 мың адамға көп.
      Ересек топ (әйелдер үшiн 58 жастан астам және ерлер үшiн 63 жас) демографиялық тұрғыдан тiкелей кедейлiк қатерiнде емес: шын мәнiнде кедей үй шаруашылықтарындағы қартаң және кәрi халықтың үлесi жалпы ірiктеудегiден төмен. Кедейлер арасында жастармен қатар орта жастағы адамдардың (31-40 жac) үлесі жоғары.
      Қазақстандағы отбасының орташа мөлшерi 3,6 адамды құрайды, алайда ол өңiрлер бойынша ерекшеленедi. Негiзiнен, жергiлiктi халық тұратын оңтүстiк-батыс өңiрлерде отбасы құрамы үлкен.
      2001 жылы аз қамтылған азаматтардың жалпы санының табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiмен төмен табыстары бар тұрғындардың 48,1%-ы 5 және одан да көп адамнан тұратын үй шаруашылықтарында тұрған. Осылайша, көп балалы отбасыларының кедейлер санатына қосылу қатерi неғұрлым жоғары.
      2001 жылы елдiң көшi-қон шығыны 94,3 мың адам болды, ол 2000 жылдың осы кезеңiмен салыстырғанда 23,5%-ға кемiдi.
      Мына облыстар (тиiстi шектес мемлекеттерден келетiндердiң есебiнен): Маңғыстау, Оңтүстiк Қазақстан, Алматы, Жамбыл, Қостанай және Шығыс Қазақстан облыстары мейлiнше көшi-қон қысымын бастан кешуде.
      Жұмыссыздықтан, экологиялық проблемалардан туындаған көшi- қон процестерi кедейлiк және жұмыссыздық деңгейiне айтарлықтай әсер етедi. Өңiрлердiң экологиялық қолайсыз жағдайлары (мысалы, бұрынғы Семей ядролық сынақ полигонының аумағы, Арал өңiрi), ауыз судың жетіспеушiлiгi және басқа проблемалар халықты тұруға неғұрлым қолайлы аумақтарға өздiгiнен ауысуға мәжбүр етуде.

1.2.2.2. Халықтың медициналық көмекпен қамтамасыз етiлуі

      Реформалар барысында психологиялық күйзелiстiң, құнарсыз тамақтың және экологияның жиынтық әсерi, әсiресе, халықтың кедей жiктерiне тән aуpу түрлерi бойынша олардың күрт өсуiнiң себебiне айналды.
      Сәбилердiң шетiнеу көрсеткiшiнiң төмендеуiне қарамастан, ол әлi де болса, жоғары деңгейде қалып отыр, жүктi әйелдердiң 55%-ға жуығы қаны аздықпен ауырады. Репродукциялық жастағы әйелдер аборт жасау салдарынан өз денсаулығына қауiп төндiруде.
      1996 жылмен салыстырғанда 2001 жылы туберкулез ауруы 78,3%-ға өстi. Психотроптық заттарды пайдалану, психикалық ауытқулар, қатерлi iсiктер, жыныстық жолдармен берiлетiн аурулар салдарынан аурушаңдық деңгейi өте жоғары болып отыр.
      Ауылдағы денсаулық сақтау жүйесi неғұрлым күрделi жағдайда тұр. 1990-2000 жылдары ауылдағы денсаулық сақтау жүйесiнiң жеткiлiксiз деңгейде қаржыландырылуы және медицина қызметкерлерiнiң ауылдан кетуi ауылдағы медициналық ұйымдар желiсiнiң қысқаруына және ауылдық жерлердiң медицина кадрларымен қамтамасыз етiлу деңгейiнiң төмендеуiне әкеліп соқты.
      Ауыл халқына бастапқы медициналық-санитарлық көмектi жақсарту жөнiнде соңғы жылдары қабылданған шаралар ауылдық денсаулық сақтау жүйесiн дамытуды жақсартудың белгiлi бiр жолдарын белгiлеуге мүмкiндiк бердi. 2002 жылға қарай барлық елдi мекендер медициналық қызметкерлермен немесе медициналық ұйымдармен қамтамасыз етiлдi.
      Дегенмен әсiресе, мемлекеттiк секторда медициналық қызмет көрсету сапасы бұрынғыша төмен болып отыр. Ақылы медициналық көмек пен кепiлдi көлемi арасында дәл айырмасы болмауынан ақысыз медициналық көмектiң кепiлдi көлемi ақылы қызметтермен ауыстырылуда, ақылы медициналық қызметтердiң және дәрi-дәрмек құралдарының құны жоғары болуы, халықтың мемлекет кепiлдiк берген ақысыз медициналық қызметтер тiзбесi туралы жеткiлiксiз хабардарлығы орын алуда.

1.2.2.3. Білімге қол жеткізу

      2002 жылы республиканың 554 елдi мекенiнде мектептер мүлдем болмаған, 625 ауылда - орта, ал 593 ауылда - негiзгi мектеп болмаған. Осының салдарынан 25,5 мың бала күнделiктi мектепке жеткiзiп тұруды қажет етедi. Әсiресе қыс кезiнде мектепке дейiн күн сайын 3 километрден 40 километрге дейiн жол жүру қажеттiгi оқушылардың осы санатының сабаққа келмеуiне әкеп соғуда.
      Мектептен тыс қалған балалар мен жастар арасында аз қамтылған және жағдайы нашар отбасылар өкiлдерi едәуiр үлестi құрайды. Материалдық жағдайдың тұрақсыздығы, жұмыссыздық және мәжбүрлi көшi-қон отбасы жағдайының бюджетiне әсер етуде және жекелеген отбасыларды балаларының бiлiм алуына жұмсалатын қаражатты үнемдеуге мәжбүр етуде.
      Аз қамтылған отбасы балалары, жетiм балалар және денсаулығы әлсiреген балалар үшiн ыстық тамақпен қамтамасыз ету мәселесi бiлiмге қол жеткiзумен байланысты елеулi проблема болып табылады. Тұтастай алғанда республика бойынша мектеп асханаларында аз қамтылған отбасылардың 186 мыңнан аса оқушысы тегiн тамақтанады, бұл олардың жалпы санының 12%-ы, 92 мыңнан аса оқушы (5%) арзандатылған тамақ алып отыр.
      Бiлiм берудiң барлық сатыларында әйел жынысындағы оқушыларды қамту (6-дан 24 жасқа дейiн) 71,6%, ал ерлер - 70,1% құрайды. Студенттер арасында қыздардың үлесi жас жiгiттерге қарағанда, жоғары. Алайда, еңбек рыногында олардың жұмысқа орналасу мүмкiндiктерi аз. Жоғары оқу орындарына түсе алмаған және қалада қалуды қалайтын ауылдан келген талапкерлер проблемасы өзектi күйiнде қалып отыр. Ауылдық жерде алынған бiлiм деңгейiнiң төмен болуы нәтижесiнде ауыл жастары жоғары бiлiм алуда бәсекеге түсе алмайды.
      "Бiлiм" мемлекеттiк бағдарламасының iске асырылуы бiлiм алуға қол жеткiзудi жақсартуға ықпал еттi. 1999 жылдан бастап мектепке дейiнгi ұйымдар және жалпы бiлiм беру мектептерi санының бiртiндеп өсуi байқалуда. Алайда, тұтынушылар үшiн бiлiм алу сапасы және олардың нақты құны, бiлiм беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасы және санитарлық жағдайы әлi де болса халықтың сапалы бiлiмге қол жеткiзуiнде елеулi кедергi болып отыр.

1.2.2.4. Халықтың әлеуметтiк осал топтарына мемлекеттiк әлеуметтік көмек жүйесі

      1999 жылы атаулы көмек көрсету өлшемi ретiнде кедейлiк шегiн айқындаған "Ең төмен күнкөрiс деңгейi туралы" Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануына және жергiлiктi өкiмет органдарына төлемдер мөлшерiн белгiлеу мүмкiндiгiнiң берiлуiне байланысты халықты әлеуметтiк қорғау жүйесiнде белгiлi бiр жақсару байқалған. Жергiлiктi жерлерде елдi мекендердiң әлеуметтiк-еңбек карталарын жасау жолымен күнкөрiсi төмен отбасыларды есепке алу және оларды дербестендiру жүзеге асырыла бастады.
      Сонымен қатар халықты әлеуметтiк қорғаудың қолданыстағы жүйесiнiң бiрқатар кемшiлiктерi болды. Проблемалар қатарында халықты әлеуметтiк қорғау мәселелерi жөнiндегi әр түрлi мемлекеттiк органдар қызметiнiң нашар үйлестiрiлуiн атап өткен жөн. Шешiм қабылдаудағы көлеңкелiк, әлеуметтiк көмек алу мүмкiндiктерi туралы ақпаратты тарату жүйесiнiң дамымағандығы, әлеуметтiк қызмет көрсетуге мемлекеттік емес сектордың жеткiлiксiз қатысуы айтарлықтай рөл атқарады.
      2002 жылғы қаңтардан бастап "Мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмек туралы" Қазақстан Республикасы Заңының iске асырылуы неғұрлым мұқтаждарға мемлекеттiк әлеуметтiк көмек көрсетуге бағытталған.
      2003 жылғы 1 қаңтарда 1171,2 мың адам немесе кедейлiк шегiнде өмiр сүретiн халықтың жалпы санының 90,4%-ға жуығы атаулы әлеуметтiк көмек алушылар болған. Көмектiң осы түрiн алушылар iшiнде балалар - 56,7%, жұмыссыздар - 18,2%, жұмыс істейтiндер - 6,9%, мүгедектер - 1,7%, зейнеткерлер - 2,1%, өзге де алушылар 12,7%-ды құрайды.

1.2.3. Кедейлiктiң инфрақұрылымдық аспектiсi

      Инфрақұрылым материалдық және ақпараттық ресурстардан шалғайлық, қатынас құралдарының болмауы сияқты кедейлiктiң "табиғи" себептерiн еңсеруге мүмкiндiк бередi. Ол, сондай-ақ, экономикалық белсендiлiкке ықпал етедi, рыноктарға және әлеуметтiк саланың қызметтер көрсетуiне қол жеткiзудi қамтамасыз етедi.

1.2.3.1. Халықтың тұрғын үймен және коммуналдық қызметтер көрсетумен қамтамасыз етілуi

      Өңiрлер бойынша тұрғын үйдiң әркелкi бөлiну проблемасы орын алуда. Тұрғын үймен қамтамасыз етiлу бойынша жоғары көрсеткiштер - халқы көшiп кеткен Қарағанды және Павлодар облыстарында (бiр адамға шаққанда 17,8 және 17,3 шаршы м), төмен көрсеткiштер - Атырау және Маңғыстау (14,0 және 14,4 шаршы м) облыстарында байқалады. 89% үй шаруашылықтарының жеке тұрғын үйi бар, алайда оның тек 44%-ында коммуналдық жағдай жақсартылған. Қалаға қарағанда ауылдық жерлерде абаттандыру көрсеткiштерi төмен.
      Ақылы қызметтер көрсету құрылымында тұрғын үй-коммуналдық шығыстар үлесi 2000 жылғы 51%-ға қарағанда 2001 жылы 53%-ды құрады. Халықтың төлем қабiлетiнiң төмендiгiнен тұрғын үйдi ағымдағы ұстау үшiн төлемсiздiк деңгейi жоғары күйiнде қалып отыр.
      Күнкөрiсi төмендерге тұрғын үй беру арқылы көмек беру жүйесi проблеманы бiршама жеңiлдетедi. Тұтынушылардың жалпы берешектерiнде халықтың борыштары 16 млрд. теңгенi (61%) құрайды, бұл жекелеген өңiрлерде үй шаруашылықтарын электр жарығынан ағытып тастаудың басты себебi болып табылуда. Ауыл шаруашылығында электр тұтыну көлемiнiң қысқаруы ауылдық электр желiлерi тиiмдiлiгiнiң төмендеуiне және тарифтердiң жоғарлауына, электр қуатын беруде iрiкiлiстерге әкеп соқтырды.

1.2.3.2. Халықтың сумен қамтамасыз етiлуi

      Суға қол жеткiзу кедейлiктiң негiзгi индикаторларының бiрi болып табылады. Халықтың аурушаңдық деңгейi көп жағдайда ауыз сумен жабдықтау жай-күйiнiң нашарлауына байланысты.
      Ел халқының құбырдағы сумен қамтамасыз етiлуi 74% болды. Осыған қарамастан, жұмыс iстеп тұрған су құбырларының саны азаюда және олардың санитарлық-техникалық жай-күйi нашарлауда. Тұтастай алғанда республика бойынша су құбырларының 13,3%-ы жұмыс істемейдi, 23,4%-ы санитарлық-техникалық талаптарға жауап бермейдi.
      Халықтың 50%-ға жуығы минеральдығы және кермектiлiгi бойынша нормативтерге сай келмейтiн ауыз суды пайдаланады, 3,9% ауыз суының сапасы бактериологиялық көрсеткiштер бойынша стандарттарға сәйкес келмейдi. Жерасты суларының үдемелi ластануы су көздерiнiң сапалық көрсеткiштерiнiң төмендеуiне әкелiп соғуда. Орталықтандырылмаған су көздерiнен және ашық су қоймаларынан алынған суды тұтыну деңгейi жоғарылап келедi. Тасымалданып әкелiнетiн суды пайдаланатын халықтың үлесi артуда. Бiр миллионға жуық ауыл халқы ауыз суы ретiнде тазартылмаған суды және үй шаруашылықтарында, көбiне, егiстiктiң және мал шаруашылығы фермаларының қалдық суларымен ластанған өзендердiң суын пайдаланады.
      Республиканың оңтүстiк өңiрлерiнде судың болмауы жер телiмдерiн тиiмсiз пайдалануға әкелiп соғуда.

1.2.3.3. Халықтың жолмен, көлiкпен, байланыс қызметтерiн көрсетумен қамтамасыз етiлуi

      1997-2001 жылдар аралығында жол қатынастарының жалпы желiлерiне қосылған қатқыл төсенiштi жолдармен байланыспаған ауылдық елдi мекендердiң үлес салмағы (36,8-дан 23.9%-ға дейiн) төмендедi. Қазақстанда жолаушылар тасымалымен қамтамасыз етудiң орташа деңгейi тым төмен - 30%, бұл шалғай аймақтағы тұрғындардың әлеуметтiк қызмет түрлерiне қол жеткiзу мүмкiндiгiн шектейдi.
      Республикада қызметтер көрсету түрлерінің ең төменгi әлеуметтiк-кепiлдi мөлшерiн алу үшiн жолдың нашарлығы салдарынан өңiрдiң әрбiр тұрғыны көтеруге мәжбүр апта сайынғы өнiмсiз шығындар жоғары күйiнде қалып отыр.
      Көлiк тасымалдарына халықтың төлем қабiлеттiлiк сұранысының қысқаруы жол бағыттарының жалпы санының азаюын және барын кiшiрейтудi туғызды. Жекелеген селолық аудандарда аз қоныстанған елдi мекендер көлiк қатынасынан үзiлiп қалған, бұл кедейлердiң жағдайын одан әрi нашарлатуда.
      Халыққа көрсетiлетiн ақылы қызметтер құрылымында байланыс қызметi 11,6%-ды құрайды, ауылда халықтың төлем қабiлетсiздiгiнен телефон станцияларының қысқару үрдiсi және байланыс қызметiн пайдаланудан бас тартудың артуы байқалуда.

1.2.4. Кедейлiктiң өңiрлік және экологиялық аспектiлері

1.2.4.1. Кедейлiктiк өңірлiк ерекшелiктерi

      Қазақстан аумағы бойынша кедейлiктiң таралуында елеулi өңiрлiк ерекшелiктер бар, бұл ең алдымен табыстың өңiраралық саралануынан байқалуда. Республика өңiрлерiнiң орташа жалақы деңгейi бойынша саралануы үш еседен астам мөлшерде болып отыр.
      Жоғары экономикалық көрсеткiштер кедейлердiң жағдайының жақсаруынан әрдайым көрiнiс таба бермейдi. Мысалы, халықтың жан басына шаққанда жалпы өңiрлiк өнiмнiң ең жоғары көрсеткiштерiнiң бiрiне ие Маңғыстау облысында кедей тұрғындардың ең жоғары үлесi байқалуда.
      Сонымен бiрге облыстар iшiнде халықтың ақшалай табыстарында едәуiр айырмашылық бар. Әсiресе ауылдық аудандарда халқының 46,2 %-ын кедейлер құрайтын Маңғыстау облысында жалақының мұнай өндiру өнеркәсiбiндегi ең жоғары және ауыл шаруашылығындағы ең төмен мөлшерiнiң арасындағы оның алшақтығы 18 есенi немесе Атырау облысында мұнай өндiрушi Жылыой ауданы мен ауылдық Махамбет ауданының арасындағы алшақтық 9 есенi құрайды.
      Сондықтан қаражат тиiмдi түрде қайта бөлiнбесе, экономикалық өсу өздiгiнен халықтың жағдайын жақсартудың кепiлi бола алмайды.
      Өңiрлер кедейлiк деңгейi жөнiнен де, жұмыспен қамтылу деңгейi жөнiнен де ерекшеленедi. Өңiрлерде жұмыс күшiне сұраныстың құлдырауы көбiне олардың әлеуметтiк-экономикалық даму ерекшелiктерiмен, қайта құрылымдау, өндiрiстi техникамен қайта жарақтандыру қарқынымен және басқа да көптеген факторлармен айқындалады.

1.2.4.2. Шағын қалалардағы халық кедейлiгi

      Шағын қалаларда кедейлiк деңгейi жоғары күйiнде қалып отыр. Тоқырауға ұшыраған шағын қалаларда халықтың жан басына шаққандағы ақшалай табысы орташа республикалық деңгейден 30-50% төмен.
      Шағын қалаларда кедейлiктiң өсуi негiзiнен өндiрiстiң ұзақ уақыт құлдырауынан (шағын және орташа қалаларда әртүрлi себептермен кәсiпорындардың барлығы 40%-ға жуығы тоқтап тұр) және соның салдарынан жұмыссыздықтың жоғары деңгейiнен; бюджет қаражатының және инвестициялардың жетiспеуiнен, әлеуметтiк және инженерлiк инфрақұрылым жай-күйiнiң күрт нашарлауынан, халықтың жекелеген топтарының төлем қабiлетiнiң төмен болуы салдарынан коммуналдық қызметтер ұсынудағы iркiлiстерден туындап отыр.
      Шағын қалалардағы экономикалық белсендi халықтың үлесi орта есеппен 58%-ды құрайды. Жалпы жұмыссыздықтың деңгейi 47%-ға жетедi. Жағдай бiлiктiлiгi төмен жұмыс күшiнiң үлес салмағының жоғары болуы себептi ушыға түсуде. Кадрлар даярлаудың, шағын қалалардың әлеуетiн жақсартуға және бiлiктi жұмыс күшiмен толықтыруға ықпал ететiн оқу орындарының желiсi нашар дамыған.

1.2.4.3. Ауылдық жерлердегi халық кедейлігi

      Кедей халықтың негiзгi бөлiгi ауылдық жерлерде тұрады. 2001 жылы ауылдағы кедейлiктiң тереңдiгi және өткiрлiгi сияқты өлшемдер қаладағы 5,3%-ға және 2,2%-ға қарағанда тиiсiнше 13,5%-ды және 6,0%-ды құрады. Әсiресе өмiр сүрудiң әуелден қолайсыз экологиялық жағдайлары орташа республикалық деңгейдi алсақ та, орташа облыстық деңгейдi алсақ та iс жүзiнде барлық әлеуметтiк өлшемдер бойынша межеулiкке түрткi болатын тоқыраған селолық аудандарда өткiр ахуал қалыптасып отыр.
      Ауыл тұрғындарының номиналды ақшалай табыстары қала тұрғындарынан екi есе төмен. Соңғы бес жыл бойы ауылшаруашылық өндiрiсi қызметкерлерiнiң жалақысы елдегi ең төменгi жалақылардың бiрi болып келдi.
      Ауылдың еңбекке қабiлеттi әрбiр бесiншi тұрғыны жұмыспен қамтылмаған. 2001 жылы ауылда жұмыспен қамтылу 35,3%-ды құрады. Аграрлық еңбек рыногы тар өрiстi мамандық қызметкерлерiнен - механизаторлардан, малшылардан, агрономдардан, зоотехниктерден тұрады, олардың жұмыспен қамтылуы көбiнесе өндiрiстiң маусымдылығымен айқындалады.
      Ауылда денсаулық сақтау мен бiлiм берудiң базалық әлеуметтiк қызметтерiне қол жеткiзу деңгейi бойынша ахуал күрделi күйiнде қалып отыр; шаруашылық iшiндегi жолдарды, коммуникацияларды күтiп ұстау нашарлап кеттi, халықтың көшi-қоны етек алды.
      Ауыл шаруашылығының өндiрiс құралдарын, энергоресурстар және материалдар берушi аралас салаларға экономикалық тәуелдiлiгi, ауыл шаруашылығы өнiмiн өңдеу, оны сақтау және тасымалдау базасының дамымауы, салада кiрiстiң төмен болуына байланысты инвестициялар салудың тартымсыздығы ауылдық жердегi халықтың кедейлiгiне әсер етуде.

1.2.4.4. Халық кедейлігiнің экологиялық acпeктici

      Қолайсыз экологиялық ахуал халықтың кедей топтарының тұрмысына едәуiр әсерiн тигiзуде. Осындай негiзгi факторлар ретiнде судың, ауаның ластануын, шөлейттенудi атауға болады.
      Сумен жабдықтау проблемасы мен кедейлiк бiр-бiрімен өзара байланысты. Қазақстанның көптеген облыстарында халық қауіпсіз ауыз сумен жеткiлiктi мөлшерде қамтамасыз етілмеген. Ауыл халқын ауыз сумен қамтамасыз етудiң орташа республикалық көрсеткішінің жыл сайынғы төмендеуi 3,5%-ға жетiп отыр, бұл халық денсаулығына, атап айтқанда жұқпалы аурулардың, тырысқақ, сүзек, A вирусты гепатитiнiң таралуы салдарынан келеңсіз әсер етуде.
      Атмосфералық ауаның ластануы халық арасында аурулардың таралуына зор әсер ететiн қауiптi факторлардың қатарына жатады. Мысалы, мұнай өндiрiлетiн аудандарда ілеспе газды жалындатып жағу, күкiрттi ашық ауада сақтау орын алуда. Жекелеген аудандарда қалдық қоймаларының радиоактивтiк және уытты қалдықтары тозаңданып, шаң болып ауаға ұшып жатыр. Арал теңiзi өңiрлерiнде тартылған теңiз түбiнен уытты тұздар ауаға көтерiлiп, адамдар мен жануарлардың денсаулығына керi әсерiн тигiзiп отыр, сондай-ақ су мен топырақты ластауда.
      Қазақстанның кең-байтақ аумағы әскери полигондар қызметiнен және ғарыш техникасын ұшырудан зардап шектi. Семей ядролық сынақ полигонында өткiзiлген ядролық жарылыстар салдарынан сәуле ауруына ұшырағандар саны жарты миллион адамға жеттi, 2 миллион гектарға жуық ауылшаруашылық жерi радиоактивтiк ластануға ұшырады.
      Екiншi қайтара тұздану, шөлейттену салдарынан егiстiк жерлер құнарлылығының төмендеуi халықтың тұрмыс деңгейiне, өсiмдiк шаруашылығы өнiмiнiң шығымдылығына және жалпы түсiмiне, мал басына және мал шаруашылығының өнiмдiлiгiне керi ықпал ететiн бiрқатар экономикалық проблемалар туғызуда. Санитариялық-экологиялық жағдайлардың нашарлауы өз кезегiнде халықтың еңбек және зияткерлiк әлеуетiн төмендетедi.
      Кедейлiк халықты табиғи ресурстарды жөн-жосықсыз пайдалануға мәжбүр етуде. Көмiр, газ, электр қуатын сатып алуға қаражаты жоқ халық сексеуiлдердi, тоғайларды, қалқанды орман белдеулерiн жаппай кесуде. Киiк және басқа да тұяқты жануарларға қатысты қаскер аңшылық етек алуда. Ауылдың кедей халқы көбiнесе тозған және мардымсыз суарылатын жерлерде шаруашылық жүргiзуге мәжбүр және агрохимиялық және ирригациялық іс-шаралар мен pecуpc үнемдейтiн технологияларды пайдалануға мүмкiндiктерi жоқ.

1.2.5. Қоғам институттарының халықтың кедейлік деңгейін төмендетудегi рөлі

1.2.5.1. Мемлекеттік органдардың халықтың кедейлiк деңгейiн төмендетудегi қызметiнiң тиiмдiлiгі

      Мемлекет кедейлiк деңгейiн төмендетуде басты рөл атқарады. Бұл, бiрiншiден, бизнеспен айналысу үшiн қолайлы жағдайлар, оның iшiнде салық, инвестициялық ахуал жасаудан, қаржылық және институционалдық инфрақұрылым жасаудан, соның iшiнде кәсiпкерлiк субъектiлерi үшiн бәсекелестiктi дамытуға қолайлы жағдайлар жасаудан көрiнедi. Екiншiден, әлеуметтiк даму саласында да (денсаулық сақтау, бiлiм бepу, әлеуметтiк қамсыздандыру), қоғамдық инфрақұрылымды (қоғамдық объектiлер, жолдар құрылысы, көлiкпен қамтамасыз ету) қалыптастыру да халыққа мемлекеттiк қызмет түрлерiн көрсету бойынша бюджеттiң шығындарын жоспарлаудан көрiнедi. Yшiншiден, халықтың әлеуметтiк осал топтарын тiкелей әлеуметтiк қорғаудан көрiнедi.
      Соңғы жылдары әлеуметтiк салада мемлекеттiк қызметтер көрсету тиiмдiлiгiн арттыру жөнiнде шаралар қолданылды. Жаңа зейнетақы жүйесiне көшу жүзеге асырылды және әлеуметтік төлемдердi төлеу ретке келтiрiлдi.
      Елдiң әлеуметтiк-экономикалық даму басымдықтарын көрсететiн бағдарламалы, нысаналы бюджет қалыптастыру қамтамасыз етiлдi. Бюджет мемлекеттiң ағымдағы мұқтаждарын орындауға бағытталған бағдарламалар жүзеге асырылатын ағымдағы бюджетке және экономикаға бөлiнетiн инвестицияларға жұмсалатын шығындарды қамтитын даму бюджетiне бөлiнедi.
      Сонымен бiрге бағдарламалардың нақты нәтижелерiн қадағалау және олардың тиiмдiлiгiн бағалау тетiктерi одан әрi жетiлдiрудi қажет етедi. Сондай-ақ әсiресе шалғайдағы ауылдық аудандарда бастапқы медициналық-санитариялық көмек, сапалы орта жалпы бiлiм беру сияқты халыққа базалық қызметтер көрсетуге әкiмшiлiк ету жетiлдiрудi қажет етедi.
      Көрсетiлетiн қызмет түрлерiнiң сапасы төмен, ол қаражаттың жоқтығына емес, орталық деңгейде де, жергiлiктi деңгейде де жоспарлаудың жеткiлiктi дәрежеде тиiмдi болмауына байланысты болып отыр.
      Инфрақұрылым нысандарын салу бойынша рентабельдi жобаларды таңдаудағы басқару шешiмдерi әрдайым өзiн өзi ақтай бермейдi.
      Мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмек көрсету тетiгiн одан әрi жетiлдiру қажет.
      Денсаулық сақтау, бiлiм беру қызметкерлерiнiң мемлекет кепiлдiк берген тегiн қызмет түрлерiне ақы алу оқиғалары кездесiп қалады, ал бұл кедейлердiң жағдайын қиындататыны белгiлi.

1.2.5.2. Yкiметтiк емес ұйымдардың және кәсiподақтардың кедейлiктi төмендетудегі рөлі

      Yкiметтiк емес ұйымдар (YЕҰ) әлеуметтiк мәнi бар шын мәнiнде алуан түрлi бағдарламаларды, оның iшiнде кедейлiктi еңсеруге тiкелей немесе жанама бағытталған бағдарламаларды iске асырумен айналысады.
      YЕҰ жұмыспен қамтуға жәрдемдесу, шағын кредит беру, кәсiпкерлiктi дамыту, қайырымдылық жасау, халықтың мұқтаж топтарына әлеуметтiк қолдау көрсету, дене мүшесiнiң, психологиялық проблемалары бар адамдарды оңалту, түзеу жұмысы, үмiтсiз ауру адамдармен, қатер топтарымен жұмыс жүргiзу (нашақорлар, маскүнемдер, қараусыз балалар), адам құқығын қорғау, экология сияқты және басқа да бағдарламаларды iске асыруға қатысады.
      Кәсiподақтар Қазақстанда әлеуметтiк реформаларды енгiзуге бағытталған жұмыстарға келiсiмдер және келiссөздер арқылы қатысады. Қазiргi кезде жалданып жұмыс істейтiн адамдардың еңбек, әлеуметтiк-экономикалық құқықтарын қорғау жөнiндегi шаралар жүйесi, кәсiподақ бiрлестiктерiнiң қызметi жеткiлiктi дәрежеде тиiмдi емес.
      "Қазақстан Республикасындағы әлеуметтiк әріптестiк туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес барлық деңгейдегi мемлекеттiк органдардың өкiлдерi, жұмыс берушiлер және қызметкерлер арасында мүдделердi келiсiп алу жүйесi тиiстi дәрежеде дамымай келедi. Республикалық комиссияда шетел инвесторлары қатарынан жұмыс берушiлер тарабының өкiлi болмай отыр, олар да Қазақстан заңдарын бұзушылыққа жол бередi. Республика өңiрлерiнiң көпшiлiгiнде әлеуметтiк әрiптестiк комиссиялары формальды жұмыс iстейдi, орын алып отырған проблемаларды шешуге, барлық мүдделi мәселелер бойынша әрiптестердiң хабардарлылығын қамтамасыз етуге, жүргiзiлетiн жұмыстың жариялылығын қамтамасыз етуге бағдарланбаған.

1.2.5.3. Жеке меншiк сектордың кедейлiк деңгейін төмендетудегi рөлi

      Кедейлiк деңгейiн төмендетуде жеке меншiк секторы елеулi рөл атқарады. Ол халықтың еңбекке қабiлеттi бөлiгiн жұмыспен қамту және күнкөрiсi төмендерге қайырымдылық көмегiн көрсету жолымен қоғамдағы әлеуметтiк шиеленiстi төмендетуге ықпал етедi.
      Жұмыс берушiлердi жұмыс орындарын, оның iшiнде халықтың әлеуметтiк осал топтары үшiн жұмыс орындарын құруға ынталандыру мүмкiндiктерi толық дәрежесiнде пайдаланылмайды.
      Қайырымдылық бағдарламалары республикада жеткiлiктi деңгейде дамымай отыр. Олар қазiргi уақытта осы қызметтi реттейтiн нормативтiк құқықтық базаның болмауы салдарынан бақылаусыз дамуда.

1.2.5.4. Кедейлердің шешiмдер қабылдаудағы рөлі

      Әлемдiк тәжiрибе жергiлiктi халықтың қатысуымен және көмектi тiкелей алушылар - халықтың әлеуметтiк осал топтарын тартып, жергiлiктi деңгейде нақты мақсаттарды шешуге арналған бағдарламалардың кедейлiктi төмендетуде ең тиiмдi бағдарламалар болып табылатынын көрсетуде. Қазiргi уақытта кедей халық өзiнiң проблемаларын шешуге байланысты бағдарламаларды әзiрлеуге және орындауға тартылмаған. Бұл қолданыстағы бағдарламалардың сол кедейлердiң қажеттерi мен мүмкiндiктерiн жете есепке алмау салдарынан өз мақсаттарына жиi қол жеткiзе алмайтындығын бiлдiредi.
      Халықаралық зерттеулер, сондай-ақ Қазақстан бойынша зерттеулер қоғамның әртүрлi жiктерi кедейлiктi түрлiше түсiнетiндiктерiне айғақ болады. Кедейлiк көбiнесе бiлiмiнiң төмен болуымен және өз проблемаларының себептерiн қаз-қалпында бағалаудағы қиындықтармен байланыстырылады. Iс жүзiнде, егер кедейлерге себептердi түсiнуде көмек көрсетiлсе, өз мүдделерiн бiлдiру және ақпарат алу мүмкiндiгi берiлсе, олар өз проблемаларын шешiп, кедейлiкке тиiмдi түрде қарсы тұра алар едi.

2. БАҒДАРЛАМАНЫҢ МАҚСАТЫ ЖӘНЕ МIНДЕТТЕРI

      Осы бағдарламаның мақсаты халықтың тұрмыс деңгейiне әсер ететiн негiзгi экономикалық және әлеуметтiк факторларды жақсарту жөнiндегi шаралар кешенiн iске асыру есебінен кедейлiк деңгейiн төмендету болып табылады.
      Алға қойылған мақсатқа қол жеткiзу үшiн Бағдарламада мынадай мiндеттердi шешу көзделген, олар:
      жұмыспен қамтуды қамтамасыз eту және кәсiпкерлiктi Дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау;
      қосымша жұмыс орындарын құpу, ақылы қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру, жұмыссыздарды кәсiптiк оқыту, бiлiктiлiгiн арттыру және қайта даярлау есебiнен жұмыспен қамтуға жәрдемдесудiң белсендi шараларын одан әрi дамыту және жетiлдiру;
      денсаулық сақтау, бiлiм беру салалары, инфрақұрылым (таза ауыз суы, коммуналдық қызметтер, көлiк инфрақұрылымы) қызметтерiнiң тиiмдiлiгiн және оларға халықтың қол жетiмдiлiгiн арттыру;
      халықтың әлеуметтiк осал топтарына атаулы әлеуметтiк көмек көрсету тетiктерiн жетiлдiру;
      елде кедейлiктi төмендетуде мемлекеттiк басқарудың тиiмдiлiгiн арттыру;
      қоғамның барлық институттарының: мемлекеттiк органдардың, кәсiби одақтардың, жеке сектордың және үкiметтiк емес ұйымдардың, оның ішiнде кедей халықтың мүддесiн бiлдiретiн бiрлестiктердiң кедейлiк проблемаларын шешуге қатысуы мен бiрлесiп iс-қимыл жасауын жандандыру.
      Қазақстанда кедейлiктi азайту жөнiндегi мiндеттердi шешу:
      елдiң заңнамасын одан әрi жетiлдiру жолымен кәсiпкерлiк еркiндiгiн қамтамасыз ету;
      қолданылатын шаралардың тиiмділiгiн және үнемдiлiгiн арттыру (қажеттi нәтижелердi аз шығындармен қамтамасыз ету);
      мемлекеттiк органдардың халыққа қызметiнiң ашықтығын және есеп беруiн қамтамасыз ету;
      кедейлiктiң өңiрлiк, гендерлiк, жас шамасы және басқа да ерекшелiктерiн есепке алу;
      көмек көрсетуде әлеуметтiк әдiлдiктi және атаулылықты қамтамасыз ету;
      елдегi кедейлiк жай-күйiн объективтi бағалауды қамтамасыз ету қағидаттары негiзiнде жүзеге асырылады.
      Бағдарламаның мақсаттарына қол жеткiзу үшiн мынадай индикаторлар белгiленедi:
____________________________________________________________________
Р/с| Көрсеткiш   |Өлшем | 2000| 2001| 2002  |         Болжам
N |             |бiрлі.|  жыл|  жыл| жыл   |
   |             | гі   |___________________________________________
   |             |      | факт|факт |бағалау|2003 ж.|2004 ж.|2005 ж.
____________________________________________________________________
1      2           3      4      5      6      7        8       9
____________________________________________________________________
1   Халықтың      АҚШ
    жан басына    долла.
    шаққанда      ры     1230,2  1494  1631   1736   1869    2028
    алынатын
    жалпы iшкi
    өнiм
2   Табыстары ең 
    төменгi
    күнкөріс
    деңгейiнен
    төмен
    халықтың
    үлесi          %     31,8    28,4  27,0   25,0   23,0    20,0
3   Жұмыссыз.
    дық деңгейi   -//-   12,8    10,4  9,4     9,0    8,5     8,1
4   Экономикалық
    белсендi
    халыққа
    шаққанда
    шағын
    кәсiпкерлiк
    саласында
    iстейтiндер.
    дiң үлесi     -//-    22      23    24     25     26     27
5   Шағын
    кредит алған
    азаматтар     мың
    саны          адам    4,0     1,4   6,6    23,2   23,7   24,3
6   Кәсiби
    даярлауға,
    қайта
    даярлауға
    және
    бiлiктiлiгiн
    арттыруға
    жiберiлген
    жұмыссыз.     мың
    дар саны      адам   12,8    21,3   20,4   21,2    22,3  23,7
7   Қоғамдық
    жұмыстарға
    қатысқан
    жұмыссыз.
    дар саны      -//-   116,4   132,5  134,0  135,0  136,0  137,0
8   Ауыз сумен
    қамтамасыз
    етiлмеген
    халықтың
    үлесi:
    қалалық               15      14     13     11      9     6
    ауылдық        %      29      27     25     22     20    15
9   Ауылдық
    жердегi пәтер  -//-   81,4   78,9   77,9   77,5   77,1   76,4
    телефондары
    жоқ отбасылар
    үлесi*
10  5-6 жастағы
    балалардың
    мектеп алды
    даярлығымен
    қамтылу
    деңгейi       -//-    70      82      82    85     90     90
11  Туберкулез.    100
    ден қайтыс     мың
    болу          адамға  26,6   24,5    25,4   24,6  23,9   23,2
12  Туберкулез.    100
    бен ауру       мың
                  адамға 153,2   155,7   170,7 168,0  165,0  160,0
13  Сәбилер       1 мың
    өлiмi         тiрi
                  туыл.
                  ғанға  19,6    19,4    19,4  19,0   18,8   18,6
14  Аналар өлiмi   100
                   мың
                   тiрi
                   туыл.
                   ғанға 60,9    48,6   66,4   62,4   60,2   50,6
15  Халықтың
    алдағы
    өмiрiнiң
    орташа
    ұзақтығы,
    соның iшiнде: жылдар
                   саны  65,4    65,6   66,4   66,6   67,0   67,4
    ерлер                59,8    60,3   60,3   60,6   61,3   62,0
    әйелдер              71,3    71,1   72,1   72,2   72,3   72,5
___________________________________________________________________
* жедел деректер

3. КЕДЕЙЛIКТI АЗАЙТУДЫҢ НЕГIЗГI БАҒЫТТАРЫ

3.1. Кедейлiктi сипаттайтын көрсеткiштердi жетiлдiру жөнiндегi шаралар

      Кедейлiктi сипаттайтын көрсеткiштердi жетiлдiру үшiн:
      азық-түлiк және азық-түлiктiк емес тауарлар мен қызмет түрлерiне (тұрғын үйдi күтiп ұстау, көлiктiк шығыстар) жұмсалатын нақты шығындарды ескере отырып, ең төменгi күнкөрiс деңгейi мен құрылымына талдау жасау;
      денсаулық сақтау және бiлiм беру қызметтерiне қол жетiмдiлiгi дәрежесiн мейлiнше дәл көрсететiн индикаторларды айқындау немесе әзiрлеу және оларды статистикалық есептiлiк жүйесiне енгiзу;
      сумен жабдықтау қызметтерiн көрсетуiне, коммуналдық қызметтер көрсетуiне, көлiк инфрақұрылымына қол жетiмдiлiгi индикаторларын әзiрлеу қажет.

3.2. Халықтың әлеуметтік осал топтарында кедейлiкті азайту жөніндегi шаралар

      Табысы төмен және көп балалы отбасыларының балалары Табысы төмен отбасыларды мемлекеттiк қолдау "Мемлекеттік атаулы әлеуметтiк көмек туралы" Қазақстан Республикасының Заңы шеңберiнде жүзеге асырылатын болады. Жалпыға бірдей мiндеттi орта бiлiм қорынан қаржы бөлу әртүрлi көздерден алынатын деректердiң (үй шаруашылықтарын зерттеу, әлеуметтiк карталар, ата-аналардың өтiнiштерi) көмегiмен айқындалған көп балалы кедей отбасыларының үлесiне сәйкес сараланған және негiзделген түрде жүргізілуi тиiс.

Ұзақ уақыт бойы жұмыссыз жүргендер

      Қоғамдық жұмыстарды, кәсiпкерлiкке үйретудi, кәсiптік қайта оқытуды және қайта даярлауды ұйымдастыру, әлеуметтік оңалту жөнiнде жұмыстар жүргiзу кезiнде ұзақ уақыт бойы жұмыссыз жүргендерге басым көңiл бөлiнедi.

Оқымайтын және жұмыс iстемейтiн жастар

      Оқымайтын және жұмыс iстемейтiн жастарды анықтау және оларды еңбек пен әлеуметтiк өмiрге, оның iшiнде олар үшiн тартымды қызмет салаларына тарту жөнiнде шаралар қабылдау.
      Оқымайтын және жұмыс істемейтiн жастарды еңбекке, спортқа және өнерге тарту арқылы оларды есiрткi мен алкоголь тұтынудан, қылмыстық топтарға қатысудан сақтандыру мақсатында олармен ақпараттық және насихат жұмыстарын ұйымдастыру.

Жалғызiлiктi қариялар

      Yкiметтiк емес және басқа да ұйымдарды жалғызiлiктi қарияларға күтiм жасауға тарту жөнiндегi жұмысты жандандыру. Оларға көмек көрсету жөнiнде әлеуметтiк қызметтер құру мүмкiндiгiн қарастыру.

Мүгедектер

      Мүгедектердi еңбек қызметiне тарту үшiн жағдайлар жасау, олардың қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға жәрдемдесетiн инфрақұрылымды жетiлдiру есебiнен олардың толыққанды өмiрге қатысу мүмкiндiктерiн кеңейту.
      Мүгедектердi оңалтудың техникалық құралдарымен қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қолдану.

Межелiк топтар

      Межелiк топтар арасында кедейлiктi азайтуға бағытталған негiзгi шаралар алдын алу шаралары болып табылады. Атап айтқанда, үкiметтiк емес ұйымдарды тарта отырып, мектептерде, интернаттарда, арнаулы мекемелерде, оңалту орталықтарында және бас бостандығынан айыру орындарында алдын алу жұмысын күшейту қажет. Межелiк топтарға жататын адамдарды тиiмдi әлеуметтiк бейiмдеуге жәрдемдесетiн нормативтiк құқықтық база әзiрлеу қажет. Межелiк топтардың қоғам өмiрiне терiс ықпалын азайту жөнiнде арнайы iс-шаралар жүргiзу керек.
      Халықтың әлеуметтiк осал топтарының межеленуiн азайту мақсатында бас бостандығынан айыру орындарынан босаған адамдарды Уақытша оңалту және бейiмдеу орталықтарының және белгiлi бір тұрағы жоқ адамдарға арналған Әлеуметтiк бейiмдеу орталықтарының жұмыс iстеп тұрған желiсiн жетiлдiру қажет.

3.3. Республикада халықтың кедейлік деңгейiн азайту жөніндегі шаралар

3.3.1. Экономиканың дамуы және кедейлікті азайту

3.3.1.1. Экономикалық өсудi қамтамасыз ету және
кедейліктi азайту

      Экономиканың одан әрi дамуын және кедейлiктi азайтуды қамтамасыз ету үшін:
      инновациялық процестердi ынталандыру, еңбек өнiмдiлiгiн арттыру, жаңа жұмыс орындарын құру арқылы экономиканың одан әрi дамуы үшін жағдайлар жасау;
      бизнес ашу және оны дамыту үшiн оңайлатылған тәртiп және қолайлы жағдайлар жасау;
      заңнаманы жетiлдiру, инфрақұрылымды жақсарту, лизингтiк қатынастар негiзiнде ауыл тауар өндiрушiлерiн материалдық-техникалық қамтамасыз ету жүйесiн құру, ауыл шаруашылығы тaуap өндiрушiлерiнiң кредит ресурстарына қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз ету, ауыл халқының нарықтық сауатын көтеру, ауыл шаруашылығының бiртұтас ақпараттық-маркетинг жүйесiн жетiлдiру есебiнен аграрлық сектордың өнiмдiлiгiн арттыру үшiн жағдайлар жасау арқылы оны одан әрi дамыту жөнiнде шаралар қабылдау;
      мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен ұсталатын мемлекеттiк органдар мен мекемелер қызметкерлерiнiң жалақысын кезең-кезеңмен арттыру;
      салық салынатын базаны арттыру мақсатымен экономиканың "көлеңкелi" секторының көлемiн қысқарту жөнiнде шаралар қабылдау, жасырын бизнес, шаруашылық субъектiлердiң табыстарды жасырып қалу факторларының алдын алу, анықтау және жою жөнiндегi шараларды күшейту;
      кедейлiк проблемаларын шешуде облыстардың әлеуетiн пайдалану тиiмдiлiгiн арттыру;
      YEҰ-ды және кедей халықты шешiмдер қабылдау процесiне тарту арқылы экономикалық өсудi және әлеуметтiк әдiлдiктi қамтамасыз ету үшiн әлеуметтiк әрiптестiк тетiгiн жетiлдiру қажет.

3.3.1.2. Жұмыспен қамтуды арттыру және жұмыссыздықты азайту

      Еңбек рыногындағы ахуалды жақсарту мақсатында мынадай шаралар қабылдау:
      1) республикалық деңгейде:
      жұмыс күшiн өзара алмасу мақсатында өңiрлердегi еңбек рыногының мониторингiн жүргiзу;
      жұмыс орындарын құруға жұмыс берушiлердi ынталандыру жөнiнде шаралар қолдану;
      экономиканың қажеттiлiктерiн ескере отырып, кәсiби даярлау және қайта даярлау курстарын ұйымдастыру арқылы жұмыс күшiнiң бiлiктiлiгiн арттыру;
      халықтың өзiн-өзi жұмыспен қамтуына мониторинг жүргiзу жүйесiн құру жөнiнде шаралар қабылдау;
      2) жергiлiктi деңгейде:
      еңбек рыногында белсендi саясат жүргiзу жөнiндегi шараларды жалғастыру;
      жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органдар жанында өңiрдегi еңбек рыногына мониторинг жүргiзу, соның iшiнде ұзақ уақыт бойы жұмыссыз жүргендердi есепке ала отырып жүргiзу;
      үйде еңбек етудi қоса алғанда, бос орындар бойынша ақпараттық дерекқорды жетiлдiру және бос орындар жәрмеңкелерiн тұрақты түрде өткiзiп тұру;
      жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкілеттi органдардың жұмыссыздарға олардың еңбек құқықтары мәселелерi бойынша консультация беру жөнiнде қызмет көрсетуi;
      жұмыспен қамту, еңбекақы төлеу және еңбек жағдайлары мәселелерiн шешуде әлеуметтiк әрiптестiктiң рөлiн арттыру қажет.
      Мақсатты топтардың өкiлдерiн жұмыспен қамтуға жәрдемдесу мақсатында:
      жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру;
      жұмыс берушiлердi мүгедектердi жұмысқа қабылдауын ынталандыру тетiктерiн әзiрлеу;
      жаңа жұмыс орындарын құру кезiнде еңбек рыногының сұранысын ескеру;
      әсiресе ауылдық жерлерде ұлттық көркем және басқа да кәсiпшiлiктердi дамытуға көмек көрсету;
      жергiлiктi атқарушы органдардың, YЕҰ-ның бiрлескен күш-жiгерiмен әлеуметтiк бейiмдеу, өзiн-өзi қолға алу, белсендiлiк жөнiнде халықаралық тренингтер ұйымдастыру қажет.
      Өңiрлiк деңгейде жұмыссыздық деңгейiн төмендету жөнiндегi мақсаттарға қол жеткiзу үшiн жергiлiктi атқарушы органдарға мынадай индикаторлар белгiленедi:
                                                          пайызбен
___________________________________________________________________
  |                        |            Жұмыссыздық деңгейi
N |   Өңiрдiң атауы        |_______________________________________
N |                        |2002 ж. |        болжам
  |                        |_______________________________________
  |                        | баға   |2003 ж. | 2004 ж. | 2005 ж.
___________________________________________________________________
1  Ақмола                    9,0       8,5       8,2       7,7
2  Ақтөбе                    11,1     10,5       9,6       8,3
3  Алматы                    9,7       9,6       9,5       9,3
4  Атырау                    12,3     11,7       11,4     11,1
5  Шығыс Қазақстан           7,3       7,2       7,1       7,0
6  Жамбыл                    12,1     11,4       10,8     10,0
7  Батыс Қазақстан           11,5     11,0       10,7     10,4
8  Қарағанды                 8,5       8,3       7,8       7,5
9  Қостанай                  13,3     12,9       12,6     12,1
10 Қызылорда                 9,0       8,1       7,3       7,2
11 Маңғыстау                 10,0      8,8       7,7       6,5
12 Павлодар                  8,4       7,9       7,6       7,4
13 Солтүстiк Қазақстан       8,0       7,2       6,6       6,4
14 Оңтүстік Қазақстан        9,3       9,0       8,5       8,2
15 Алматы қаласы             9,5       8,9       8,5       8,0
16 Астана қаласы             7,2       5,4       4,1       3,0
17 Қазақстан Pecпубликасы    9,4       9,0       8,5       8,1
___________________________________________________________________

3.3.1.3. Шағын бизнесті дамыту

      Орын алып отырған кемшiлiктердi жою және шағын кәсiпкерлiктi дамытуға қолайлы жағдайлар жасау үшiн:
      Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерлiктi дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру;
      жергiлiктi атқарушы органдар тарапынан қолдау көрсету арқылы халықтың кедей жiктерiнiң шағын бизнеске қатысуға қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз ету;
      бизнес жүргiзу және кәсiпкерлiк қызметпен айналысу негiздерiне оқыту орталықтарын құру жөнiндегi жұмысты күшейту;
      тоқтап тұрған кәсiпорындарды және тиiмдiлiгi аз өндiрiстердi белгiленген тәртiппен кейiннен шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне бере отырып, оларды сегменттеудi одан әрi жалғастыру;
      бизнес-инкубаторлар құру жөнiндегi жұмысты жалғастыру, сондай-ақ бұл үрдіске үкіметтік емес ұйымдарды тартуды жандандыру;
      шағын кәсiпкерлiк саласына кредиттiк ресурстар тартуға ықпал ету;
      өзiн-өзi қамтушыларға өз iсiн ұйымдастыруда арнайы көмек шараларын әзiрлеу қажет.

3.3.1.4. Қоғамдық жұмыстардың тиiмдiлігiн арттыру

      Қоғамдық жұмыстардың тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында мынадай шаралар қабылдау:
      өңiрлердiң ерекшелiктерiн ескере отырып, қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру жүйесiне экономикалық қажеттiлiк сипатын берiп, оны жетiлдiре түсу;
      аудан, қала, ауыл инфрақұрылымын дамытуға бағытталған қоғамдық жұмыстарды басым түрде ұйымдастыру;
      қоғамдық жұмыстар бойынша берешектерге жол бермеу;
      ауылдық жерлерде қоғамдық жұмыстар ұйымдастыруды жандандыру;
      кедейлердiң қоғамдық жұмыстарға қатысуына мониторинг жүргiзу тетiгiн жетiлдiру;
      халықтың неғұрлым осал топтары үшiн (кәмелетке толмаған балалар тәрбиелеушi жалғызiлiктi көп балалы ата-аналар, зейнетке шығуына екi жылы қалған зейнет алдындағы жастағылар, мүгедектер) қоғамдық жұмыс түрлерiн көбейту қажет.

3.3.1.5. Кәсiби даярлауды және қайта даярлауды жақсарту

      Жұмыссыздарды кәсiби даярлау және қайта даярлау жүйесiнiң пәрмендiлiгiн арттыру мақсатында мынадай шаралар қабылдау:
      облыстық, қалалық, аудандық еңбек рыноктарының жұмыс күшiне қажеттiлiгiне жүйелi түрде мониторинг жүргiзiп тұру;
      жергiлiктi еңбек рыногындағы қажеттiлiктi ескере отырып, жұмыссыздарды кәсiби даярлау және қайта даярлау жүйесiн жетiлдiру;
      бастауыш кәсiптiк бiлiм беретiн мемлекеттiк мекемелерiнiң материалдық-техникалық базасын сақтау және дамыту жөнiнде шаралар қабылдау;
      жергiлiктi деңгейде жұмыссыздарды даярлау және қайта даярлау қажеттiлiгiн айқындауға, әзiрлеуге және өткiзуге ықпал ету мақсатында ұйымдардың, кәсiби одақтардың, YЕҰ-дың, жергiлiктi атқарушы органдардың, оқу орындарының ынтымақтастығын ынталандыру;
      жұмысшылар мен мамандар даярлауды реттеу мақсатында еңбек рыногындағы сұраныс құрылымының өзгеру үрдiстерiнiң орта және ұзақ мерзiмдi болжамдау әдiстемесiн әзiрлеу;
      еңбек құқығына мiндеттi түрде оқыта отырып, шаруашылықты нарықтық сипатта жүргiзуге оқытудың неғұрлым тиiмдi бiлiм беру бағдарламаларын қамтитын оқудың жаңа нысандары мен әдiстерiн қалыптастыру;
      мүгедектердi оқыту жөнiнде арнайы шаралар әзiрлеу;
      ауыл қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру және олардың жаңа мамандықтар алуы үшiн жағдайлар жасау;
      еңбек рыногының қажеттiлiктерiне сәйкес шағын қалаларда оқу-өндiрiстiк курстар ұйымдастыру қажет.

3.3.1.6. Микрокредит беруді кеңейту жөнiндегi шаралар

      Елде микрокредит берудiң пәрмендi жүйесiн құру мақсатында:
      "Микрокредиттiк ұйымдар туралы" Қазақстан Республикасының Заңын қабылдау;
      микрокредиттеу схемаларын барынша орталықсыздандыруды қамтамасыз ету;
      елде микрокредиттiк ұйымдардың (банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүргiзуге құқығы бар банктiк емес құрылымдар) қызметi үшiн қолайлы жағдайлар жасау;
      микрокредит ресурстарын беру рыногындағы сұраныс пен ұсыныстың теңдестiгiне талдау жүргiзу;
      микрокредиттеудiң негiзгi мақсатты топтарын айқындау;
      халықтың әлеуметтiк осал топтарына, әсiресе әйелдерге - жалғызiлiктi және көп балалы аналарға гранттар мен кредиттердi басым түрде берудi қамтамасыз ету;
      өз бизнесiн ұйымдастыруда ауыл әйелдерiне (оқыту, микрокредиттеу), әйелдер басқаратын шағын кәсiпорындарға қолдау көрсету жөнiнде шаралар қолдану;
      микрокредит берудiң табысты практикасының мысалдарын белсендi түрде насихаттау қажет.

3.3.2. Әлеуметтiк саланы дамыту

3.3.2.1. Демографиялық және көші-қон факторларының
кедейлiкке әсерiн бәсеңдету жөнiндегi шаралар

      Демографиялық факторлардың кедейлiкке әсерiн бәсеңдету мақсатында мынадай шараларды қолдану:
      Әзiрленiп жатқан Қазақстан Республикасының демографиялық және көшi-қон саясатының 2004-2010 жылдарға арналған бағдарламасында көп балалы отбасыларын қолдау жөнiнде шаралар көздеу;
      аналардың репродукциялық денсаулығын нығайту жөнiндегi шараларды көздеу;
      әсiресе көп балалы отбасылар саны көп аудандарда халықтың отбасын жоспарлау жөнiндегi ақпаратқа қол жетiмдiлiгiн жақсарту;
      халықтың репродукциялық жүйесiне қатысты ауруларды алдын ала анықтауды және емдеудi қамтамасыз ету қажет.
      Көшi-қонның кедейлiкке ықпалын төмендету мақсатында мынадай шаралар қолдану:
      ауыл халқын жұмыспен қамтуға жәрдемдесу жөнiнде арнайы шаралар дайындау және жүзеге асыру, ауылдың әлеуметтiк инфрақұрылымын нығайту жолымен көшi-қон орын алып отырған жерлерде жұмыспен қамтудың нәтижелi болуын қамтамасыз ету;
      еңбек көшi-қонын реттеу тетiгiн жетiлдiру;
      оралмандарды жайғастыруға және жұмысқа орналастыруға, олардың келiп қоныстанған жерлерде олардың жергiлiктi әлеуметтiк ортаға бейiмделуiне барынша көмек көрсету;
      көшiп келу квотасы бойынша қоныс аударған оралмандарды қабылдау, орналастыру, жайғастыру және тұрғын үймен қамтамасыз ету жөнiндегi мiндеттемелердiң орындалуын қамтамасыз ету;
      босқын ретiнде танылған адамдардың әлеуметтiк ортаға кiрiгуi және олардың шыққан мемлекеттерiне өз еркiмен қайтып оралуы үшiн жағдайлар жасалуын қамтамасыз ету қажет.

3.3.2.2. Халықтың денсаулық сақтау қызметтерiне қол жетiмділiгiн жақсарту жөніндегi шаралар

      Халықтың денсаулық сақтау қызметтерiне қол жетiмдiлiгiн жақсарту үшiн:
      халыққа тегiн көрсетiлетiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемiнiң орындалуын қамтамасыз ету;
      медицина қызметкерлерін ауылдық жерде жұмыс істеуге тарту жөнінде шаралар қолдану;
      әсiресе ауылдық жерде аурулардың алдын алуға бағдарланған бастапқы медициналық-санитариялық көмектi, сондай-ақ бiрiншi кезекте - халықтың әлеуметтiк осал топтары үшін медициналық көмектiң жаңа ұйымдық нысандарын (мысалы, күндiзгi стационарлар, үйдегi стационарлар, ауылдық жердегi медициналық көмектiң, оның ішiнде дәрі-дәрмекпен көмектесудiң ұтқыр нысандары) басым дамыту;
      қалалық және ауылдық жерлер бөлiнiсiнде әйелдердiң акушер- гинекологтармен, акушеркалармен және балалардың бала дәрiгерлерiмен қамтамасыз етілу нормативтерiн әзiрлеу;
      өмiрлiк маңызы зор дәрiлiк заттардың айналымына мемлекеттiк бақылауды күшейту және дәрiлiк заттардың құнын арзандату мақсатымен отандық фармацевтика өнеркәсiбiн дамыту;
      туберкулезбен, қаны аздықпен және басқа да әлеуметтiк маңызы бар аурулармен күрес жүргiзу тиiмдiлiгiн арттыру;
      бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалана отырып салауатты өмiр салтын насихаттауды күшейту;
      әсiресе жастар арасында ЖҚТБ/АҚТҚ-ның алдын алу жөнiнде түсiндiру жұмысын жүргiзу;
      омыраумен тамақтандырудың кеңейтiлген бағдарламаларын iске асыру, сондай-ақ тыныс жолдарының вирустық және iшек инфекцияларының, балалар тамағы рационындағы йод және темiр тапшылығының алдын алу және басқа да шаралар есебiнен сәбилер мен балалар өлiмiнiң алдын алуды қамтамасыз ету;
      аналар өлiмiн азайту жөнiнде шаралар қабылдау;
      отбасын жоспарлау жүйесiн одан әрi жетiлдiру жөнiнде шаралар әзiрлеу;
      денсаулық сақтаудың мемлекеттiк емес секторын одан әрi дамыту жөнiнде шаралар қабылдау қажет.

3.3.2.3. Халықтың бiлiм беру қызметтерiне қол
жетiмдiлiгiн жақсарту

      Халықтың бiлiм беру қызметтерiне қол жетiмдiлiгiн жақсарту үшiн:
      бiрiншi кезекте ауылдық жерде жалпы бiлiм беру мектептерi желiсiн дамыту;
      мектепке дейiнгi және мектептен тыс бiлiм беру ұйымдары, бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру оқу орындары желiсiн дамыту;
      барлық үлгiдегi интернат мекемелерi желiсiн кешкi мектептер, оқу-консультациялық пункттер желiсiн дамыту;
      ауылдық жердегi шалғай аудандардың бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру оқу орындарының оқушыларын жатақханаларға орналастыру мәселесiн шешу;
      балаларды мектептерге кiдiрiссiз жеткiзудi және оларды сабақтан кейiн үйлерiне алып келудi қамтамасыз ету;
      бiлiммен қамтылмаған мектеп жасындағы балаларды анықтау және оларды мектепке қайтару үшiн жұртшылықтың кеңiнен тартылуын қамтамасыз ету;
      оқу орындарына бармай жүрген мектеп жасындағы балаларды есепке алу тетiгiн жетiлдiру;
      әлеуметтiк жағынан осал отбасыларының балалары үшiн жалпыға бiрдей мiндеттi орта бiлiм беру қорларының қаражаты есебiнен жалпы бiлiм беретiн мектептерде ыстық тамақ берiлуiн кеңейту;
      әлеуметтiк осал отбасыларының балаларына киiм-кешек, оқу құралдарын сатып алуда көмек көрсету;
      әлеуметтiк осал отбасыларының балаларына жергiлiктi бюджеттер есебiнен жазғы демалыс ұйымдастыру;
      жалпыға бiрдей мiндеттi орта бiлiм беру қорларына бюджет қаражатының дер кезiнде және толық аударылуын қамтамасыз ету;
      қараусыз балаларға арналған уақытша ұстайтын баспана-үйлерiнiң жұмыс iстеп тұрған желiсiн жетiлдiру қажет.

3.3.2.4. Халықтың әлеуметтік осал топтарына мемлекеттiк әлеуметтiк көмек көрсету жүйесiн жетiлдiру

      Халықты әлеуметтiк қорғаудың қазiргi жүйесiн талдау негiзiнде мынадай шаралар қолдану:
      отбасының әлеуметтiк-демографиялық көрсеткiштерiн барынша нақты талдау негiзiнде мұқтаждықты, кiрiс, мүлiк деңгейiн және мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмек көрсетудiң басқа да өлшемдерiн бағалау әдiстерiн жетiлдiру;
      ең төменгi жалақы мөлшерiн ең төменгi күнкөрiс деңгейiне дейiн кезең-кезеңмен жеткiзу;
      халықты әлеуметтiк қорғаумен айналысатын мемлекеттiк органдар арасында функцияларды үйлестiрудi күшейту және айқын бөлу есебiнен әлеуметтiк көмек бағдарламаларын әкiмшiлiк басқару тиiмдiлiгiн арттыру;
      әлеуметтiк төлемдер алушыларды сәйкестендiрудiң бiрыңғай жүйесiн әзiрлеу және олардың тiркелiмiн практикаға енгiзу;
      халықтың тұрмыс деңгейiн арттыруға бағытталған әлеуметтiк бағдарламалардың тиiмдiлiгiн бағалау әдiстемесiн жетiлдiру;
      жинақтаушы зейнетақы жүйесiн дамытудың нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру;
      көмек алушыларды тұрмыстық проблемаларды шешуде бастамашылық пен тапқырлық танытуға ынталандыратын, әлеуметтiк масылдық пиғылды болдырмауға бағытталған тетiктер әзiрлеу;
      тұрмыстық зорлық-зомбылыққа ұшыраған әйелдер мен балалар үшiн дағдарыс орталықтарын құру қажет.

3.3.3. Инфрақұрылымды дамыту

3.3.3.1. Халықтың тұрғын үймен және коммунальдық қызметтермен қамтамасыз етiлуiн жақсарту жөніндегi шаралар

      Халықтың тұрғын үймен және коммунальдық қызметтермен қамтамасыз етiлуi үшiн:
      халықтың тұрғын үй жағдайларын жақсарту үшiн ұзақ мерзiмдi несие беру жүйесiн жетiлдiру;
      тұрғын үйлердi және әлеуметтiк сала объектiлерiн қайта жаңарту және салу жобаларын әзiрлеу мен iске асыру кезiнде дене мүмкiндiктерi шектеулi азаматтар үшiн жағдайлар көздеу;
      ауылдық жерде электр энергиясын тұрақты берудi қамтамасыз ету, сондай-ақ электр тұтынуды есепке алу жүйелерiн енгiзу жөнiнде шаралар әзiрлеу;
      ауылдық елдi мекендердi газдандыру жөнiнде шаралар қолдану;
      табиғи монополиялар субъектiлерiнiң ұсынылатын қызметтерге бағалар мен тарифтер белгiлеуiнiң ашықтығы мен негiздiлiгiн қамтамасыз ететiн олардың қызметiне мониторинг жүргiзу жүйесiн жетiлдiру қажет.

3.3.3.2. Халықты сумен қамтамасыз етудi жақсарту жөнiндегi шаралар

      Халықты сумен, соның iшiнде таза ауыз сумен қамтамасыз етудi жақсарту жөнiндегi шаралар Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2002 жылғы 23 қаңтардағы N 93 қаулысымен бекiтiлген 2002-2010 жылдарға арналған "Ауыз су" салалық бағдарламасы шеңберiнде жүзеге асырылатын болады.
      Аталған Бағдарламаға сәйкес ел халқының кедейлiгiн азайту мәселелерi мынадай шараларды iске асыру арқылы шешiмiн табатын болады, олар:
      мейлiнше мұқтаж елдi мекендерді сумен қамтамасыз ету және ауыз сумен, коммунальдық-тұрмыстық және шаруашылық сумен жабдықтауды жақсарту жөнiнде бiрiншi кезектегi шараларды әзiрлеу;
      республикалық және жергiлiктi инвестициялық жобалар шеңберiнде iске асырылатын ауыз сумен жабдықтау объектiлерiн оңалту және салу жобаларын, су шаруашылығы бойынша жобаларды басым қаржыландыруды қамтамасыз ету;
      табиғи су тоғандары мен су көздерiнен шалғай республиканың ауылдық елдi мекендері мен өңiрлерiн сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету үшiн магистральдық топтама су құбырлары мен сумен жабдықтау объектiлерiн жөндеу және қайта жаңарту;
      ауыл шаруашылығын орнықты жүргiзу және су ресурстарын тиiмдi пайдалану жөнiнде халыққа көмек көрсетуге бағытталған Қызылорда облысының су пайдаланушылар қауымдастығының тәжiрибесiн қолдану жөнiнде шаралар қабылдау;
      ауыз су көздерi қатты ластанған аудандарда (Атырау, Маңғыстау, Қызылорда облыстары, Алматы және Оңтүстiк Қазақстан облыстарының жекелеген аудандары) халықтың қолы жететiндей бағамен бөтелкеге құйылған су өндiрiсiн ұйымдастыру мәселелерiн пысықтау;
      су шаруашылығы объектiлерiн қайта жаңартуға және пайдалануға бағытталған қаражаттың мақсатты пайдаланылуына бақылауды күшейту;
      қайталанбалы және айналмалы сумен жабдықтауды барынша пайдаланып ресурстар үнемдейтiн технологиялар енгiзу кәсiпорындарда айналмалы және қайта пайдаланылатын су көлемiн ұлғайту.

3.3.3.3. Халықты жолмен, көлікпен, байланыс қызметтерiмен қамтамасыз етуді жақсарту жөнiндегi шаралар

      Халықты жолмен, көлiкпен және байланыс қызметтерiмен қамтамасыз етудi жақсарту үшін:
      ауылдық елдi мекендермен байланыстырылатын автомобиль жолдарын оңалтудың және салудың өңiрлiк бағдарламаларын қабылдау;
      республика өңiрлерiнде денсаулық сақтау, бiлiм бepу, мәдениет, спорт салаларының мемлекет кепiлдiк берген қызметтерiн алатын орындарға көлiкпен баруға тұрғындардың барынша аз уақыт жұмсауын қамтамасыз ететiн нормативтер әзiрлеу;
      елдi мекендердiң тыныс-тiршiлiгiн қамтамасыз ету объектiлерiн қолдауға, жергiлiктi маңызы бар автомобиль жолдарын қайта жаңартуға, инфрақұрылымды дамытудың әлеуметтiк маңызы бар жобаларын iске асыруға бағытталған жергiлiктi инвестициялық жобаларды басыңқы жобалар ретiнде айқындау;
      телекоммуникация қызметтерiнiң ең төменгi жиынтығын айқындау және оларды халқының адам саны 200 және одан да көп ауылдық елдi мекендер тұрғындарына ұсынуды қамтамасыз ету;
      почта байланысы қызметтерiнiң ең төменгi жиынтығын айқындау және олардың шалғайдағы ауылдық және халқы аз елдi мекендер тұрғындарына сапалы берiлуiн қамтамасыз ету;
      ауылдық емдеу-сауықтыру ұйымдарын (фельдшерлiк-акушерлiк пункттер, ауылдық дәрiгерлiк амбулаториялар, ауылдық учаскелiк ауруханалар) телефондандыру қажет.

3.3.4. Өңiрлiк деңгейдегi кедейлiктi азайту және қолайсыз экологиялық факторлардың кедейлiкке әсерi

3.3.4.1. Өңірлiк деңгейдегi кедейлiкті азайту жөнiндегi шаралар

      Облыстардың әлеуметтiк және экономикалық даму деңгейлерiндегi айырмашылықтарды қысқарту арқылы тұрмыс деңгейiндегi өңiраралық теңсiздiктi кемiту кедейлiктi азайтудың маңызды факторы болып табылады, ол үшiн:
      жаңа жұмыс орындарын құру және халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету мақсатында экономикасы шикiзат бағытындағы өңiрлерде өңдеушi өндiрiстердi дамыту жөнiнде шаралар қолдану;
      даму келешегi бар экономикасы тоқыраудан өңiрлерде отандық және шетелдiк инвестицияларды тарту жөнiнде шаралар әзiрлеу;
      Қазақстан аумағында тұратын жерiне қарамастан әлеуметтiк көмектiң заңнамамен белгiленген түрлерiне халықтың бiрдей қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз ету;
      адамдардың тиiмсiз өндiрiс аймақтарынан тұруға және жұмысқа қолайлы өңiрлерге көшуiне ықпал ететiн шаралар әзiрлеу;
      кедейлiктi азайту жөнiндегi өңiрлiк бағдарламалар шегiнде кедейлiк шегiнен төмен деңгейде тұратын азаматтардың санын азайтуды қамтамасыз ету қажет.
      Өңiрлiк деңгейдегi кедейлiктi азайту жөнiндегi мақсаттарға қол жеткiзу үшiн жергiлiктi атқарушы органдарға мынадай
индикаторлар белгiленедi:

                                                      адам саны
___________________________________________________________________
N |   Өңiрдiң атауы       |Кедейлiк шегiнен төмен деңгейде тұратын
N |                       |           азаматтар саны
  |                       |                        (жылдың соңына)
  |                       |________________________________________
  |                       | 2002 ж.   2003 ж.  2004 ж.  2005 ж.
____________________________________________________________________
1   Ақмола                  44376    35501     28401     22721
2   Ақтөбе                  92518    74014     59212     47369
3   Алматы                  160000   128000    102400    81920
4   Атырау                  67056    53645     42916     34333
5   Шығыс Қазақстан         166937   133550    106840    85472
6   Жамбыл                  136645   109316    87453     69962
7   Батыс Қазақстан         60511    48409     38727     30982
8   Қарағанды               72961    58369     46695     37356
9   Қызылорда               145853   116682    93346     74677
10  Қостанай                52794    42235     33788     27031
11  Маңғыстау               26118    20894     16716     13372
12  Павлодар                61687    49350     39480     31584
13  Солтүстiк Қазақстан     56637    45310     36248     28998
    облысы
14  Оңтүстiк Қазақстан      117195   93756     75005     60004
    облысы
15  Алматы қаласы           18806    15045     12036     9629
16  Астана қаласы           15400    12320     9856      7885
17  Қазақстан Республикасы  1295494  1036395   829116    663293
___________________________________________________________________
      Кедендік шегінен төмен деңгейде тұратын азаматтардың санын 2003 жылдан 2005 жылға дейiнгі, кезеңдер 632201 азаматқа азайту жоспарланып отыр.
      Кедейлiк шегінен төмен деңгейде тұратын еңбек жасындағы азаматтар санын шағын несие беру, жұмыс орындарын құру, кәсiби оқу, әлеуметтiк жұмыс орындарын құру арқылы жұмыспен қамту саласында белсендi iс-шаралар жүргiзу есебiнен азайту көзделiп отыр.
      Сонымен бiрге өңiрлерде кедейлiк шегiнен төмен деңгейде тұратын табысы аз азаматтардың санын сондай-ақ зейнетақылар, жәрдемақылар және ең төменгi еңбекақы мөлшерiн ұлғайту есебiнен азайту көзделiп отыр.

3.3.4.2. Шағын қалалардағы кедейлiктi азайту

      Шағын қалалардағы кедейлiктi азайту үшiн мынадай шаралар қолдану:
      әр қаланың ерекшелiктерi мен мүмкiндiктерiн басшылыққа ала отырып, шағын қалаларды дамыту бағдарламасын әзiрлеу;
      экономикалық тиiмдiлiк өлшемiн басшылыққа ала отырып, экономикасы тоқыраған шағын қалаларға инвестициялық көмек көрсетудi қамтамасыз ету;
      тиiмсiз кәсiпорындарды қайта құрылымдап, олардың негiзiнде қажеттi ресурстары бар жаңа перспективалы өндiрiстер ашу;
      өндiрiстi әртараптандыруды қамтамасыз ету;
      таратылған кәсiпорындар негiзiнде шағын кәсiпкерлiктi дамытуды қамтамасыз ету;
      шағын қалаларға бiлiктiлiгi жоғары кадрларды тарту үшiн жағдайлар жасау және ынта туғызу;
      YEҰ тарапынан бизнес-орталықтар мен бизнес-инкубаторлар ұйымдастыруда көмек көрсету қажет.

3.3.4.3. Ауылдық жерлердегi кедейліктi азайту

      Жалпы алғанда аграрлық саясатты және атап айтқанда, кiрiстердi қалыптастыру саясатын жетiлдiру ауылдағы кедейлiктi азайтудың басым бағыттары болуға тиiс, ол үшiн:
      несие саясаты арқылы ауылшаруашылық тауар өндiрушiлерiн мемлекеттiк қолдауды қамтамасыз ету;
      ауылшаруашылық техникасының лизингiн дамыту;
      ауылшаруашылық өнiмдерiн сатып алу орындарының желiсiн дамытуға жәрдемдесу;
      келешегi жоқ өңiрлерден дамып келе жатқан өңiрлерге, аудан орталықтарына және шағын қалаларға iшкi көшi-қонды ынталандыру жөнiнде шаралар қолдану;
      ауылшаруашылық өндiрiсi мамандарын даярлау үшiн кәсiби мектептер (лицейлер) желiсiн сақтау және дамыту жөнiнде шаралар қолдану;
      ауылдық несие серiктестiктерiнiң дамуы үшiн жағдайлар жасау;
      өзiн өзi жұмыспен қамту саласы ретiнде жеке қосалқы шаруашылықты дамыту үшiн жағдайлар жасау;
      қол жетiмдi жергiлiктi шикiзат пен табиғи материалдарды пайдаланып, дәстүрлi қол өнepi мен ұсақ кәсiпшiліктерді дамыту үшiн жағдайлар жасау;
      ауыл тұрғындарына бөлiнген егiстiк жерлердi пайдалану тиiмдiлiгiне талдау жасау және жердi өңдеуде, тұқым, тыңайтқыштар, жанар-жағар май материалдарын сатып алуда көмек көрсету;
      ауылдық аудандарда сатып алу-дайындау орындарын ұйымдастыруда көмек көрсету қажет.

3.3.4.4. Халық кедейлiгiне экологиялық факторлардың қолайсыз әсерiн төмендету жөнiндегi шаралар

      Халық кедейлiгiне экологиялық факторлардың әсерiн төмендету мақсатында:
      экологиялық ахуал және халық денсаулығына қатердiң болуы туралы шынайы және толық ақпаратқа халықтың кеңiнен қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз ету;
      халық арасында табиғи ресурстарға, соның iшiнде жануарлар мен өсiмдiктер дүниесiне ұқыпты қарау қажеттiлiгi туралы түсiндiру жұмыстарын жүргiзу;
      меншiк нысандарына қарамастан табиғат пайдаланушылардың - заңды және жеке тұлғалардың экологиялық талаптарды орындауына бақылауды күшейту;
      табиғи ресурстарды кешендi пайдаланудың ғылыми негiзделген схемаларын қолдану қажет.

3.3.5. Қоғам институттарының халықтың кедейлiк деңгейiн төмендету жөнiндегі қызметiн жақсарту шаралары

3.3.5.1. Мемлекеттiк органдардың кедейлік деңгейiн төмендету жөніндегі қызметiн жетiлдiру шаралары

      Кедейліктi азайтуда мемлекеттiк басқарудың тиiмдiлiгiн арттыру үшiн:
      халықты әлеуметтiк қорғаудың нормативтiк құқықтық базасын одан әрi жетiлдiру жөнiнде шаралар қолдану;
      халықтың тұрмыс деңгейiне пәрмендi мониторинг жүргiзудi қамтамасыз ету және оны арттыру жөнiнде барабар шараларды дер кезiнде қолдану;
      әлеуметтiк нормативтер негiзiнде ел халқын әлеуметтiк сала қызметтерiмен (бiлiм, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт) қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қолдану;
      әлеуметтiк бағдарламаларды iске асыруға бағытталған бюджет қаражатының дер кезiнде және толық аударылуын қамтамасыз ету;
      алғашқы медициналық көмек, негізгі бiлiм бepу қызметтерiн, атаулы әлеуметтiк көмек көрсетуге бағытталатын қаражаттың мақсатты жұмсалуына бақылауды күшейту, бағалаудың нақты рәсiмдерi мен өлшемдерін пайдалана отырып, мониторинг жүйесiн енгiзу;
      табиғи монополиялар субъектiлерi шығындарының құрамын қалыптастыру кезінде ең алдымен олардың негіздiлiгiн, тұтынушылар үшiн тарифтердiң ашықтығы мен әдiлдiгiн ескеретiн амалдарды жетiлдiру;
      экономикалық қызметтiң рұқсаттық жүйесiн одан әрi ырықтандыру жөнiнде шаралар қолдану, есептеме беру жүйесi мен рәсiмiн оңайлату;
      кедейлiктi азайту мәселелерi бойынша мемлекеттiк органдар мен мүдделi қоғамдық бiрлестiктер арасында диалог жүргiзу практикасын енгiзу;
      қоғамдық бiрлестiктердi тарта отырып, кедейлiктi азайту мәселелерi жөнiнде тұрақты жұмыс iстейтiн консультативтiк-кеңесшi комиссиялар құру;
      қалаларда және басқа да елдi мекендерде коммерциялық емес ұйымдар түрiнде кедейлiк проблемалары бойынша үйлестiру орталықтарын құруды ынталандыру;
      бұқаралық ақпарат құралдарын, соның iшiнде жеке бұқаралық ақпарат құралдарын кедейлiктi азайту мәселелерi бойынша оң тәжiрибенi насихаттауға тарту;
      мемлекет, YЕҰ және жеке құрылымдар тарапынан халықтың әлеуметтiк осал топтарын әлеуметтiк қолдаудың қазiргi нысандары туралы ақпарат тарату жөнiнде белсендi ақпараттық-насихат жұмысын жүргiзу қажет.

3.3.5.2. Yкiметтiк емес ұйымдар мен кәсiби одақтар бiрлестiктерiнiң кедейлiк деңгейiн төмендету жөнiндегi қызметке қатысу шаралары

      Yкiметтiк емес ұйымдар мен кәсiби одақтардың кедейлiк деңгейiн төмендету жөнiндегi қызметiн жетiлдiру мақсатында:
      мұқтаж адамдардың нақты санының негiзiнде кедейлердi қолдауға бюджеттік қажеттiлiкттердi қалыптастыру кезiнде YЕҰ-ың қатысуын қамтамасыз ету;
      мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмекке қаражатты iске асыру кезiнде YEҰ көмегiмен мониторинг жүйесiн ұйымдастыру;
      "Мемлекеттiк атаулы әлеуметтiк көмек туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өңiрлер әкiмдерi құратын учаскелiк комиссиялардың құрамына мiндеттi түрде YЕҰ мен кәсiподақтардың өкiлдерiн енгiзу;
      кедейлiктi азайту мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық кесiмдер әзiрлеу жөнiндегi жұмыс топтарына қоғамдық бiрлестiктердiң өкiлдерiн тарту;
      үкiметтiк емес жастар ұйымдарының қатысуымен бiлiм беру сапасы саласында зерттеулер жүргiзу;
      батыс елдерiнiң тәжiрибесi бойынша Қазақстанда әлеуметтiк қызметкерлер институтын құру жөнiнде шаралар жүйесiн әзiрлеу;
      бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалана отырып, қызметкерлердiң еңбек құқықтары және кәсiби одақтардың рөлi жөнiнде пiкiр алысулар ұйымдастыру;
      мектептерде жаңа нарықтық еңбек қатынастарына оқытудың жаңа бағдарламаларын әзiрлеу, қолданыстағы бағдарламаларға өзгерiстер енгiзу;
      "Әлеуметтiк әрiптестiк туралы" Қазақстан Республикасы Заңының орындалуына бақылауды күшейту, кедейлiктi еңсеру тетiктерiнiң бiрi ретiнде әлеуметтiк әрiптестiктiң үш жақты комиссияларын пайдалану;
      шағын несие беру саласында жұмыс iстейтiн үкiметтiк емес ұйымдардың шағын несие беру қызметiнiң оң тәжiрибесiн тарату қажет.

3.3.5.3. Жеке сектордың кедейлiктi азайту жөнiндегi қызметке қатысу шаралары

      Жеке сектордың республикада кедейлiк деңгейiн төмендетудегi қызметiн жақсарту үшiн:
      инвестор жұмыс iстейтiн өңiрде әлеуметтiк жауапкершiлiктi неғұрлым айқын бөлу үшiн орталық, жергiлiктi өкiмет органдары мен iрi инвесторлар арасында келiсiм-шарттар жасасу кезiнде қоғамдық тыңдаулар өткiзу;
      жұмыс берушiлердi жұмыс орындарын, соның iшiнде халықтың әлеуметтiк осал топтары үшiн жұмыс орындарын құруға ынталандыру мүмкiндiктерiне талдау жасау;
      жұмыссыздарды жұмысқа қабылдау және оқыту кезiнде кәсiпорындарды ынталандыру жөнiнде шаралар қолдану;
      кәсiптiк даярлау және қайта даярлау курстарын ұйымдастыру кезiнде мамандарға қажеттiлiктi айқындауға жұмыс берушiлердi тарту;
      халықтың әлеуметтiк осал топтары үшiн тиiмдi жобаларды қаржыландыру үшiн iрi компаниялардың несие (шағын несие) беруi арқылы олардың әлеуетiн пайдалану;
      халықтың әлеуметтiк осал топтарына қайырымдылық iс-шаралары нысанында әлеуметтiк көмек жүйесiн дамыту қажет.

3.3.5.4. Халықтың әлеуметтiк осал топтарын шешiмдер қабылдау процесiне тарту жөнiндегі шаралар

      Халықтың әлеуметтiк осал топтарын шешiмдер қабылдау процесiне тарту мақсатында:
      жергiлiктi мәнi бар маңызды проблемаларды шешу кезiнде халықтың әлеуметтiк осал топтарымен консультациялар өткiзудi дағдыға айналдыру;
      аумақтарды дамытудың басым бағыттарын айқындау, сондай-ақ көрсетiлетiн көмектiң мониторингiн ұйымдастыру және тиiмдiлiгiн бағалау кезiнде халықтың әлеуметтiк осал топтарының пiкiрлерiн ескеру қажет.

4. БАҒДАРЛАМАНЫ IСКЕ АСЫРУ ТЕТІКТЕРI

      Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарында белгiленген iс-шараларды кезең-кезеңмен орындау көзделген. Iс-шаралардың кешендiлiгi орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың, жұмыс берушілер бiрлестiктерi мен кәсiби одақтардың, үкiметтiк емес ұйымдардың қызметiн барынша үйлестiрiп, мүмкiндiктерiн шоғырландыруға мүмкiндiк бередi.
      Бағдарламаны iске асыру тетiгiнiң тиiмдiлiгiн әлеуметтiк-экономикалық қызметтiң барлық бағыттары бойынша мақсатты бағытталған және келiсiлген iс-қимылдармен қамтамасыз ету көзделіп отыр. Сондықтан Бағдарламаны iске асырудың нақты шаралары мен тетiктерi сондай-ақ ел экономикасының тиiстi салаларының дамуын көздейтiн басқа салалық бағдарламаларда да көрiнiс табатын болады.
      Сонымен қатар барлық облыстарда, Астана және Алматы қалаларында кедейлiктi азайту жөнiнде осындай өңiрлiк бағдарламалар әзiрленетiн болады.
      Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерiне қол жеткiзу Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң оның iске асырылуына тұрақты мониторинг жүргiзуi арқылы бақыланатын болады, ол орталық деңгейде де, өңiрлiк деңгейде де жүзеге асырылады. Кедейлiктi азайту жөнiнде қолданылатын шаралардың тиiмдiлiгiн бағалау нәтижелерi бойынша, қажет болған жағдайда, Бағдарламаға және оны iске асыру жөнiндегi Iс-шаралар жоспарына тиiстi түзетулер енгізілетiн болады.

5. ҚАЖЕТТI РЕСУРСТАР ЖӘНЕ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ КӨЗДЕРI

      Бағдарлама кешендi сипатта, сондықтан 2003-2005 жылдары Қазақстанда кедейлiктi азайтуға бағытталатын негiзгi қаражат экономиканың тиiстi салаларында кедейлiктi азайту мәселелерiн шешетiн қолданыстағы және әзiрленетiн мемлекеттiк және салалық бағдарламалар шеңберiнде көзделетiн болады, оларға:
      1) мынадай:
      - "Бiлiм беру";
      - "Халық денсаулығы";
      - 2003-2005 жылдарға арналған аграрлық-азық-түлiк;
      - Қазақстан Республикасының автомобиль жолы саласын дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған;
      - Қазақстан Республикасында шағын кәсiпкерлiктi дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламалары;
      2) мынадай:
      мүгедектердi сауықтыру жөнiндегi 2002-2005 жылдарға арналған;
      - "Ауыз су";
      - Қазақстан Республикасында ЖҚТБ iндетiне қарсы iс-қимыл жөнiнде 2001-2005 жылдарға арналған;
      - нашақорлыққа және есiрткi бизнесiне қарсы күрес жөнiндегi 2002-2003 жылдарға арналған;
      - "Ауыл мектебi" салалық бағдарламалары жатады.
      Жоғарыда аталған бағдарламаларды іске асыруға 2003-2005 жылдары республикалық және жергiлiктi бюджеттерден 610 млрд. теңгеден астам көлемде, соның iшiнде 2003 жылы - 185 млрд. теңгеден астам, 2004 жылы - 197 млрд. теңгеден астам, 2005 жылы - 227 млрд. теңгеден астам қаражат бөлу көзделiп отыр.

Қазақстан Республикасында кедейлiк деңгейiне тiкелей немесе жанама түрде ықпал ететiн мемлекеттiк және салалық бағдарламалар

                                                       млн. теңге
___________________________________________________________________
   Бағдарламалар    | барлығы* |           жылдар
                    |          |___________________________________
                    |          | 2002   | 2003   |  2004   | 2005
___________________________________________________________________
1) Мемлекеттiк
   бағдарламалар
- "Бiлiм"             228000,0  76000,0   76000,0  76000,0   76000,0
- "Халық денсаулығы"; 57047,5   5362,5   15 273,3  20 887,1  20887,1
- 2003-2005 жылдарға  145005,4           40220,8   49558,8   55225,8
арналған аграрлық-
азық-түлiк;
- 2001-2005 жылдарға  113313,8           34244,4   29437,4  49632,0
арналған Қазақстан
Республикасының
автомобиль жолдары
саласын дамыту;
- 2003-2005 жылдарға   477,3              159,1     159,1   159,1
арналған Қазақстан
Республикасында
шағын және орта
кәсiпкерлiктi
дамыту және қолдау**;
___________________________________________________________________
Барлығы:            543844,0  81362,5   165897,6  176042,4 201904,0
___________________________________________________________________
2) Салалық
бағдарламалар
- 2002-2005 жылдарға
арналған мүгедек.     3 382,2   605,5     1168     1206,5   1007,7
тердi оңалту
- "Ауыз су"           28 712,9           6003,9   9049,3   13659,7
- 2001-2005 жылдарға  303,0     85,9     101,0     101,0    101,0
арналған Қазақстан
Республикасында ЖҚТБ
iндетiне қарсы iс-
қимылдар жөнiндегi
- 2002-2003 жылдарға  375,0     86,0      375,0
арналған нашақорлық.
пен және есiрткi
бизнесiмен күрес
- "Ауыл мектебi"      34 049,1           11712,5   11279,2  11057,4
- "2003-2005 жылдарға  485,4              242,7     242,7
арналған жастар
саясаты"**
___________________________________________________________________
Барлығы:           67307,6  777,4    19 603,1    21 878,7   25825,8
ЖИЫНЫ            611 151,6  82 139,9  185 500,7  197 921,1 227 729,8
___________________________________________________________________
* - сомалар 2002 жыл есепке алынбай келтiрiлген
** - бағдарламалар әзiрлену үстiнде

      Сонымен қатар елде, атап айтқанда, әсiресе ауылдық жерде денсаулық сақтау, бiлiм беру қызметтерiне, ауыз суға қол жетiмдiлiгiн арттыру саласында кедейлiктi азайтудың неғұрлым маңызды мәселелерін шешу үшiн халықаралық ұйымдардың мен донор елдердiң көмегiн тарту көзделуде.

6. БАҒДАРЛАМАНЫ IСКЕ АСЫРУДАН КYТІЛЕТIН НӘТИЖЕЛЕР

      Тұтастай алғанда Бағдарламаның iске асырылуы және онда көзделген барлық шаралардың қолданылуы ел халқының әл-ауқатын арттыруға және оның одан әрi өсуi үшiн алғышарттар жасауға ықпал етуге тиiс. Халықтың жан басына шаққанда жалпы iшкi өнiм көлемiн 2028 АҚШ долларына жеткiзу, жұмыссыздық деңгейiн 2002 жылғы 9,4%-дан 2005 жылы 8,1%-ға дейiн азайту, табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен төмен халықтың үлесiн 2005 жылы 2002 жылмен салыстырғанда төрттен бiрге және кедейлiк шегiнен төмен тұратын халықтың үлесiн 48,8%-ға дейiн азайту көзделуде.
      Ең алдымен ауылдық жерлерде халықтың денсаулық сақтау, бiлiм беру, сумен жабдықтау, көлiк және коммуникация қызметтерiне қол жетiмдiлiгi жақсарады, жайсыз экологиялық факторлардың әсерi төмендейдi.
      Халықтың тұрмыс деңгейiндегi өңiраралық теңсiздiк қысқарады.

7. Қазақстан Республикасында Кедейлiктi азайту жөнiндегi 2003-2005 жылдарға арналған бағдарламаны iске асырудың Іс-шаралар жоспары

      ЕСКЕРТУ. 7-бөлім өзгерді - ҚР Үкіметінің 2003.09.29. N 992
қаулысымен .
      ЕСКЕРТУ. 7-бөлім өзгерді - ҚР Үкіметінің 2004.03.04. N 272
қаулысымен .

____________________________________________________________________
P/c  |    Iс-шара       |  Аяқтау   |Орындауға |Іске  |Болжам.|Қар.
N   |                  |  нысаны   | жауапты. |асыру |  ды   |жы.
     |                  |           |   лар    |(орын.| шығыс.|лан.
     |                  |           |          |дау)  |  тар  |дыру
     |                  |           |          |мерзі.|       |көз.
     |                  |           |          |  мі  |       |дері
____________________________________________________________________
1            2               3          4        5       6     7
____________________________________________________________________
    1-БАСЫМДЫҚ. ЕЛДЕГI КЕДЕЙЛIКТIҢ ЖАЙ-КYЙIНЕ ОБЪЕКТИВТI
                  БАҒА БЕРIЛУIН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
____________________________________________________________________
    1.1. КЕДЕЙЛIКТI СИПАТТАЙТЫН КӨРСЕТКIШТЕРДI ЖЕТIЛДIРУ
____________________________________________________________________
1.1.1. Азық-түлiк және    Нормативтік  ЕХҚМ, СА,  ІV   Қаржы.
       азық-түлiк емес    құқықтық     БҒМ       тоқсан ландыру
       тауарларға және    кесім                   2004  қажет
       қызметтерге                                 ж.   етіл.
       (тұрғын үйді                                     мейді
       күтіп ұстау,
       көлік шығыстары
       және басқалар)
       жұмсалатын нақты
       шығындарды ескере
       отырып, күнкөрiс.
       тiң ең төменгi
       деңгейi мен
       құрылымына
       талдау жасау

1.1.2. Орташа жан басына  Нормативтік  СА, ЕХҚМ    І    Қаржы.
       шаққанда күнкөрiс. құқықтық               тоқсан ландыру
       тiң ең төменгi     кесім                   2004  қажет
       деңгейiнен төмен                            ж.   етіл.
       табысы бар халық                                 мейді
       санының мониторин.
       гін жетілдіру
____________________________________________________________________
2-БАСЫМДЫҚ. ОДАН ӘРI ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДI, ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУДЫ
АРТТЫРУ ЖӘНЕ КЕДЕЙ ХАЛЫҚТЫҢ ЕҢБЕК ӘЛЕУЕТIН IСКЕ АСЫРУ YШIН
ЖАҒДАЙЛАР ЖАСАУ АРҚЫЛЫ ЖҰМЫССЫЗДЫҚТЫ АЗАЙТУДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
____________________________________________________________________
      2.1. Экономикалық өсудi және кедейлiктi азайтуды
                         қамтамасыз ету
____________________________________________________________________
2.1.1. ЖIӨ орташа жылдық  Қазақстан    ЭЖМ,        І    Қаржы.
       нақты өсiмiн 6-7%  Республика.  мүделлі   тоқсан ланды.
       қамтамасыз eту     сының        мемлекет.   жыл  ру
                          Үкіметіне    тік        сайын қажет
                          ақпарат      органдар         етіл.
                                                        мейді

2.1.2. Экономикалық өсудi Қазақстан    ЕХҚМ,       ІV   Қаржы.
       қамтамасыз ету     Республика.  кәсіп.    тоқсан ланды.
       үшiн әлеуметтік    сының        одақтар    2004  ру
       әрiптестіктің      Үкіметі,     мен жұмыс   ж.   қажет
       тетiктерiн         кәсіподақ.   берушілер.       етіл.
       жетілдiру          тардың       дің рес.         мейді
                          республи.    публика.
                          калық        лық бір.
                          бірлестік.   лестік.
                          тері мен     тері
                          жұмыс
                          беруші.
                          лердің
                          республи.
                          калық
                          бірлестік.
                          тері
                          арасындағы
                          Бас келі.
                          сімнің
                          жобасы

2.1.3. Салық салынатын    Қазақстан    ҚПА, ІІМ,   ІV   Қаржы.
       базаны арттыру     Республика.  ҚарМ,     тоқсан ланды.
       мақсатында жасырын сының        ЭЖМ, ИСМ,  жыл   ру
       бизнес, шаруашылық үкiметiне    ӘдМ       сайын  қажет
       жүргiзушi субъек.  ұсыныстар                     етіл.
       тiлердiң табыста.                                мейді
       рын жасыру фактор.
       ларының алдын алу,
       анықтау және жою
       жөнiндегi шаралар.
       ды күшейту

2.1.4. Зейнетақылар       Республика.  ЭЖМ,       ІІІ   Тиісті
       көлемiн кезең-     лық бюджет   ЕХҚМ      тоқсан жылға
       кезеңмен арттыру   комиссиясы.             жыл   арнал.
       жөнiнде ұсыныстар  ның шешiмi             сайын   ған
       әзiрлеу                                          респу.
                                                        блика.
                                                        лық
                                                        бюджетке
                                                        сәйкес

2.1.5. Республикалық және Республика. ЭЖМ, ЕХҚМ,  ІІІ   Тиісті
       жергілiктi бюджет  лық және    ҚарМ, ДСМ, тоқсан жылға
       қаражаты есебiнен  жергілікті  БҒМ,Мәдмині, жыл  арнал.
       ұсталатын мемле.   бюджет       облыстар, сайын  ған
       кеттiк органдар    комиссия.    Астана           респу.
       мен мекемелердiң   ларының      және             блика.
       қызметкерлерiне    шешімдері    Алматы           лық
       жалақыны арттыру                қалала.          бюджет.
       жөнiнде ұсыныстар               рының            ке
       әзiрлеу                         әкімдері,        сәйкес
                                       Ақпарат.
                                       мині
___________________________________________________________________
                2.2. Жұмыспен қамтуды арттыру және
                      жұмыссыздықты азайту
___________________________________________________________________
2.2.1. Еңбек рыногындағы  Қазақстан   ЕХҚМ, ЭБЖМ,  ІV    Қаржы.
       сұранысты ескере   Республика. ИСМ, ЭМРМ,  тоқсан лан.
       отырып жаңа жұмыс  сының        АШМ, ККМ,  2003   дыру
       орындарын құру     Үкіметіне    облыстар.   ж.    қажет
       жөнiнде ұсыныстар  ұсыныстар   дың, Астана        етіл.
       дайындау                       және Алматы        мейді
                                        қалала.
                                        рының
                                       әкімдері

2.2.2. Жұмыспен қамту     Қазақстан    ЕХҚМ,       І    Қаржы.
       жөнiндегі уәкiлет. Республика.  облыстар, тоқсан ланды.
       тi органдар        сының        Астана     2004- ру
       жұмыссыздарға      Үкіметіне    және       2005  қажет
       еңбек құқықтары    ақпарат      Алматы     ж.ж.  етіл.
       мәселелерi бойынша              қалала.          мейді
       консультация беру               рының
       жөнiнде қызметтер               әкімдері
       көрсетудi енгізсiн

2.2.3. Бос жұмыс орында.  Қазақстан    ЕХҚМ,       ІV   Қаржы.
       рының жалпы        Республика.  облыстар, тоқсан ланды.
       қалалық, салалық,  сының        Астана      жыл  ру
       мамандандырылған   Үкіметіне    және       сайын қажет
       жәрмеңкелерiн      ақпарат      Алматы           етіл.
       ұйымдастыру және                қалала.          мейді
       өткiзу                          рының
                                       әкімдері

2.2.4. Өңiрлерде жұмыс    Қазақстан    ЕХҚМ,       ІV   Қаржы.
       күшiн өзара        Республика.  облыстар, тоқсан ланды.
       алмастыру мақса.   сының        Астана     жыл   ру
       тында еңбек        Үкіметіне    және      сайын  қажет
       рыногының монито.  ақпарат      Алматы           етіл.
       рингін жүзеге                   қалала.          мейді
       асыру                           рының
                                       әкімдері

2.2.5. Жұмыспен қамту     Нормативтiк  ЕХҚМ       жыл   Қаржы.
       мәселелерi         құқықтық               сайын  ландыру
       бойынша норматив.  кесiмдердiң                   қажет
       тiк құқықтық       жобалары                      етіл.
       базаны жетiлдiру                                 мейді
___________________________________________________________________
                  2.3. Шағын бизнесті дамыту
___________________________________________________________________
2.3.1. Халықтың әлеумет.  Қазақстан    облыстар.  ІV    Қаржы.
       тiк осал топтары.  Республика.  дың,      тоқсан ланды.
       ның жергілiкті     сының        Астана     жыл   ру
       атқарушы органдар  Үкіметіне    және      сайын  қажет
       тарапынан қолдауды ақпарат      Алматы           етіл.
       қамтамасыз ету                  қалала.          мейді
       арқылы шағын                    рының
       бизнеске қатысуына              әкімдері
       қол жеткiзудi
       қамтамасыз ету

2.3.2. Шағын бизнес       Жергілiктi   облыстар.  ІV    Қаржы.
       субъектілерiне     атқарушы     дың,      тоқсан ланды.
       өндiрiстiк пайда.  органдар.    Астана     жыл   ру
       ланылмайтын үй-    дың          және      сайын  қажет
       жайларды өндiрiс   шешімде.     Алматы           етіл.
       мақсаттарында      рі           қалала.          мейді
       пайдалану шартымен              рының
       оларды кейiннен                 әкімдері
       меншiкке берумен
       шағын бизнес
       субъектiлерiне
       жалға немесе
       сенiмгерлiк
       басқаруға беру
       арқылы шағын
       кәсіпкерлiктi
       дамытуды жандандыру

2.3.3. Шағын кәсiпкерлiк  Қазақстан    ИСМ,       ІV    Қаржы.
       саласына кредиттiк Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       ресурстарды тарту  сының        дың,       жыл   ру
       жөнiндегі жұмысты  Yкiметiне    Астана    сайын  қажет
       жалғастыру         ақпарат      және             етіл.
                                       Алматы           мейді
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері
___________________________________________________________________
       2.4. Қоғамдық жұмыстардың тиімділігін арттыру
___________________________________________________________________
2.4.1. Қоғамдық жұмыс.     Қазақстан   ЕХҚМ,      ІV    Тиісті
       тарға экономикалық  Республика. облыстар. тоқсан бюджет.
       тиiмдiлiк, өңiрдiң  сының       дың,        жыл  тік
       ерекшелiктерiн      Yкiметiне   Астана     сайын бағдар.
       берудi ескере       ақпарат     және             ламалар
       отырып, оларды                  Алматы           шеңбе.
       ұйымдастыру жүйе.               қалала.          рінде
       сін жетiлдiру,                  рының
       ауылдық жерлердегi              әкімдері
       қоғамдық жұмыста.
       рын жандандыру

2.4.2. Қоғамдық жұмыстар. Қазақстан    ЕХҚМ,       І    Қаржы.
       дың мониторингін   Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       жетiлдiру          сының        дың,       2004  ру
                          Yкiметiне    Астана      ж.   қажет
                          ақпарат      және             етіл.
                                       Алматы           мейді
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері
___________________________________________________________________
     2.5. Кәсiби даярлауды және қайта даярлауды жақсарту
___________________________________________________________________
2.5.1. Облыстық, қалалық, Нормативтiк  ЕХҚМ,       І    Қаржы.
       аудандық еңбек     құқықтық     облыстар. тоқсан ланды.
       рыноктарының жұмыс кесiмдер     дың,       2004  ру
       күшiне сұранысының              Астана      ж.   қажет
       мониторингiн                    және             етіл.
       жетiлдiру                       Алматы           мейді
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

2.5.2. Білім беру ұйымда. Қазақстан   ЕХҚМ, БҒМ,  ІV    Тиісті
       рындағы еңбек      Республика.  облыстар. тоқсан бюджет.
       рыногының қажетті. сының        дың,       жыл   тік
       ліктерiне сәйкес   Үкіметіне    Астана    сайын  бағдар.
       жұмыссыздарды      ақпарат      және             ламалар
       кәсiби даярлауды,               Алматы           шеңбе.
       бiлiктiлiгiн                    қалала.          рінде
       арттыру мен қайта               рының
       даярлауды жүзеге                әкімдері
       асыру

2.5.3. Бастауыш және      Жергілікті   БҒМ,       ІІІ   Тиісті
       орта білім беру    атқарушы     облыстар. тоқсан бюджет.
       оқу орыңдарының    органдар.    дың,       2003  тік
       iшiнен конкурстық  дың шешім.   Астана      ж.   бағдар.
       негiзде жұмыспен   дері         және             ламалар
       қамтылмаған                     Алматы           шеңбе.
       азаматтар мен                   қалала.          рінде
       жұмыссыздарды                   рының
       даярлау және қайта              әкімдері
       даярлау жөніндегі
       орталықтарды
       анықтау

2.5.4. Бастауыш кәсіби    Қазақстан    БҒМ,       ІV    Қаржы.
       білім беру         Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       мемлекеттік        сының        дың,       жыл   ру
       мекемелерiнiң      Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       материалдық-техни. ақпарат      және             етіл.
       калық базасын                   Алматы           мейді
       сақтау мен дамыту               қалала.
       жөнiнде шаралар                 рының
       қабылдау                        әкімдері

2.5.5. Еңбек ету құқығына Қазақстан    БҒМ,       І     Қаржы.
       мiндеттi оқыта     Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       отырып шаруашылық  сының        дың,       2004  ру
       жүргiзудiң қазіргі Үкіметіне    Астана      ж.   қажет
       заманғы әдiстерiн  ақпарат      және             етіл.
       оқытудың неғұрлым               Алматы           мейді
       тиiмдi бiлiм беру               қалала.
       бағдарламаларын                 рының
       қамтитын оқытудың               әкімдері
       жаңа нысандары мен
       әдістерін
       қалыптастыру

2.5.6. Шағын қалалар      Қазақстан    ЕХҚМ,      ІV    Қаржы.
       мен ауылдық        Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       жерлерде тұратын   сының        дың,       жыл   ру
       жұмыссыздарға      Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       біліктілiгін       ақпарат      және             етіл.
       арттыру және                    Алматы           мейді
       олардың жаңа                    қалала.
       мамандықтар алуы                рының
       үшін жағдайлар                  әкімдері
       жасау

2.5.7. Жұмысшылар мен     Нормативтік ЕХҚМ, ЭЖМ,  ІІІ   Қаржы.
       мамандарды әзір.   құқықтық    БҒМ, ЭМРМ, тоқсан ланды.
       леуді реттеу       кесім        ИСМ, ККМ,  2004  ру
       мақсатында еңбек                АШМ,        ж.   қажет
       рыногындағы                     облыстар.        етіл.
       сұраныс құрылымын               дың,             мейді
       өзгертудің үрдістерін           Астана
       орта және ұзақ                  және
       мерзімдi болжамдау              Алматы
       әдістемесін әзірлеу             қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

2.5.8. Мүгедектерді оқыту Қазақстан    БҒМ, ЕХҚМ,  ІІ   Қаржы.
       жөнінде арнаулы    Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       шаралар әзірлеу    сының        дың,       2003  ру
                          Үкіметіне    Астана      ж.   қажет
                          ақпарат      және             етіл.
                                       Алматы           мейді
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері
___________________________________________________________________
       2.6. Микрокредиттеуді кеңейту жөніндегі шаралар
___________________________________________________________________
2.6.1. Халықтың әлеумет.  Қазақстан    АБҚҰК      ІV    Қаржы.
       тiк осал топтары.  Республика.  (келісім  тоқсан ланды.
       нан, әсіресе       сының        бойынша),  жыл   ру
       ауылдағы әйелдердi Үкіметіне    облыстар. сайын  қажет
       микрокредиттеу     ақпарат      дың,             етіл.
       бағдарламаларымен               Астана           мейді
       қамтуды кеңейту                 және
                                       Алматы
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері,
                                       "Микро.
                                       кредит"
                                       ҒӨБ
                                       (келісім
                                       бойынша)

2.6.2. Микрокредит        Қазақстан    ЭЖМ, ХБ    ІІ    Қаржы.
       ресурстарын беру   Республика.  (келісім  тоқсан ланды.
       рыногындағы        сының        бойынша),  2004  ру
       сұраныс теңгерi.   Үкіметіне    ИСМ, АШМ,   ж.   қажет
       мiне және ұсыныс.  ұсыныстар    ЕХҚМ,            етіл.
       тарға талдау                    облыстар.        мейді
       жүргiзу                         дың Астана
                                       және
                                       Алматы
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері,
                                       ҚМЕК
                                       (келісім
                                       бойынша),
                                       "Микро.
                                       кредит" ҒӨБ
                                       (келісім
                                       бойынша)

2.6.3. Микрокредиттеу     Қазақстан    ЭЖМ,      №ІІІ   Қаржы.
       саласында жұмыс    Республика.  Ақп.мині, тоқсан ланды.
       істейтін үкі.      сының        ИСМ, АШМ,  жыл   ру
       меттік емес        Үкіметіне    ЕХҚМ,     сайын  қажет
       ұйымдардың оң      ақпарат      облыстар.        етіл.
       тәжiрибелерiн                   дың, Астана      мейді
       тарату жөнiндегi                және
       шараларды қабылдау              Алматы
                                       қалалары.
                                       ның
                                       әкімдері,
                                       ҚМЕК
                                       (келісім
                                       бойынша),
                                       "Микро.
                                       кредит" ҒӨБ
                                       (келісім
                                       бойынша)
____________________________________________________________________
   3-БАСЫМДЫҚ. ХАЛЫҚТЫҢ БАЗАЛЫҚ БIЛIМ АЛУҒА, AЛҒАШҚЫ
  МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨМЕККЕ ҚОЛ ЖЕТІМДІЛІГІН АРТТЫРУ, МЕМЛЕКЕТТІК
      ӘЛЕУМЕТТІК КӨМЕК КӨРСЕТУДІҢ АТАУЛЫЛЫҒЫН КҮШЕЙТУ
____________________________________________________________________
3.1. Кедейлiкке демографиялық және көші-қон факторларының
                      әсерін бәсеңдету
____________________________________________________________________
3.1.1. Көшiп келу квотасы Нормативтік  КДА,        І    Тиісті
       бойынша қоныстан.  құқықтық     облыстар. тоқсан бюджет.
       ған оралмандарды   кесімдердің  дың,       жыл   тік
       қабылдау, жайғас.  жобалары     Астана    сайын  бағдар.
       тыру және тұрғын                және             ламалар
       үймен қамтамасыз                Алматы           шегінде
       ету жөнiндегі                   қалала.
       мiндеттемелердi                 рының
       орындауды                       әкімдері
       қамтамасыз ету

3.1.2. Еңбек көшi-қонын   Қазақстан    ЕХҚМ, КДА  ІІІ   Қаржы.
       реттеу тетігiн     Республика.            тоқсан ланды.
       жетiлдiру          сының                   2003   ру
                          Үкіметіне                ж.   қажет
                          ұсыныстар                     етіл.
                                                        мейді

3.1.3. Отбасын жоспарлау  Қазақстан    ДСМ, БҒМ,  ІІ    Қаржы.
       жүйесiн одан       Республика.  АБҚҰК     тоқсан ланды.
       әрi жетiлдiру      сының        (келісім   2005  ру
       жөнiндегі          Үкіметіне    бойынша)    ж.   қажет
       шараларды әзірлеу  ұсыныстар                     етіл.
                                                        мейді
___________________________________________________________________
     3.2. Халықтың денсаулық сақтау қызметтеріне қол
         жетімділігін жақсарту жөніндегі шаралар
___________________________________________________________________
3.2.1. Туберкулезбен,     Қазақстан    ДСМ,       ІV    Тиісті
       анемиямен және     Республика.  облыстар. тоқсан бюджет.
       басқа да әлеумет.  сының        дың,       жыл   тік
       тік мәнi бар       Үкіметіне    Астана    сайын  бағдар.
       ауруларға қарсы    ақпарат      және             ламалар
       күрестiң тиiмдi.                Алматы           шегінде
       лiгін арттыру                   қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

3.2.2. Аналар мен балалар Қазақстан    ДСМ,       ІV    Тиісті
       өлiмiн азайту      Республика.  облыстар. тоқсан бюджет.
       жөнiнде шаралар    сының        дың,       жыл   тік
       қабылдау           Үкіметіне    Астана    сайын  бағдар.
                          ақпарат      және             ламалар
                                       Алматы           шегінде
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

3.2.3. Жастар арасында    Қазақстан    ДСМ,       ІV    Қаржы.
       АҚТҚ/ЖҚТБ-ның      Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       алдын алу жөнiн.   сының        дың,       жыл   ру
       дегi түсiндiру     Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       жұмыстарын жүргізу ақпарат      және             етіл.
                                       Алматы           мейді
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері
                                       Мәд.мині

3.2.4. Фельдшерлiк,       Қазақстан    ДСМ,       ІІ    Қаржы.
       фельдшерлiк-       Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       акушерлiк пункттер сының        дың        жыл   ру
       мен ауылдық дәрi.  Үкіметіне    әкімдері  сайын  қажет
       герлiк амбулато.   ақпарат                       етіл.
       риялардың жұмысын                                мейді
       жетiлдiру
___________________________________________________________________
     3.3. Халықтың білім алуға қол жетімділігін жақсарту
                       жөніндегі шаралар
___________________________________________________________________
3.3.1. Жалпы бiлiм беру   Республика.  БҒМ,       ІV    Тиісті
       мектептерiнiң,     лық және     облыстар. тоқсан жылға
       бiрiншi кезекте,   жергілікті   дың,       жыл   арнал.
       ауылдық жерлердегі бюджет       Астана    сайын  ған
       мектептердiң,      комиссия.    және             респу.
       барлық үлгiдегі    ларының      Алматы           блика.
       интернат мекеме.   шешімдері    қалала.          лық
       лерiнiң санын                   рының            және
       Қазақстан                       әкімдері         жергі.
       Республикасының                                  лікті
       Үкiметi белгiле.                                 бюджет.
       ген кепiлдiк                                     терге
       берiлген мемлекет.                               сәйкес
       тiк желi нормати.
       вiне дейiн жеткiзу

3.3.2. Жалпыға бiрдей     Қазақстан    БҒМ,       ІV    Қаржы.
       бiлiм қорына       Респулика.   облыстар. тоқсан ланды.
       бюджеттiк қаражат. сының        дың,       жыл   ру
       тарды уақтылы      Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       және толық аудару. ақпарат      және             етіл.
       ды қамтамасыз ету,              Алматы           мейді
       қаражаттың жұмсалу              қалала.
       тиiмдiлiгін арттыру             рының
       және оған бақылау.              әкімдері
       ды күшейту

3.3.3. Оқу орындарына     Қазақстан    БҒМ, ІІМ,  ІV    Қаржы.
       бармаған мектеп    Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       жасындағы бала.    сының        дың,       жыл   ру
       ларды айқын есепке Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       алуды тетiгін      ақпарат      және             етіл.
       жетілдiру                       Алматы           мейді
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

3.3.4. Тиiстi мектептерi  Жергілікті   БҒМ,       ІІІ   Тиісті
       жоқ елдi мекендер. атқарушы     облыстар. тоқсан жылға
       ден балаларды      органдар.    дың        жыл   арнал.
       мектепке кiдiрiс.  дың          әкімдері  сайын  ған
       сiз жеткiзудi      шешімдері                     жергі.
       қамтамасыз ету                                   лікті
                                                        бюджет.
                                                        терге
                                                        сәйкес

3.3.5. Аз қамтылған       Жергілікті   БҒМ,       ІІІ   Тиісті
       отбасылардан       бюджет       облыстар. тоқсан жылға
       шыққан мемлекеттік комиссия.    дың,       жыл   арнал.
       жалпы бiлiм беру   ларының      Астана    сайын  ған
       мектептерiнде      шешімдері    және             жергі.
       оқитын оқушыларға               Алматы           лікті
       тегiн ыстық тамақ               қалала.          бюджет.
       ұйымдастыруды                   рының            терге
       қамтамасыз ету                  әкімдері         сәйкес

3.3.6. Аз қамтылған       Қазақстан    БҒМ,        І    Тиісті
       отбасылар          Республика.  облыстар. тоқсан жылға
       балаларының жазғы  сының        дың,       2003, арнал.
       демалысын          Үкіметі      Астана     2005  ған
       ұйымдастыру        қаулысының   және        ж.ж. жергі.
                          жобасы       Алматы           лікті
                                       қалала.          бюджет.
                                       рының            терге
                                       әкімдері         сәйкес

3.3.7. Ауыл шаруашылық    Қазақстан    БҒМ, АШМ,  ІІІ   Қаржы.
       өндiрiс үшiн       Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       бiлiктi еңбек      сының        дың        жыл   ру
       қызметкерлерiн     Үкіметіне    әкімдері  сайын  қажет
       (жұмысшыларды,     ақпарат                       етіл.
       мамандарды) даярлау                              мейді
       жөнiнде кәсiби
       мектептер (лицейлер)
       мен колледждер
       желiлерiн кеңейту
       жөнiнде шаралар
       қабылдау

3.3.8. Арнаулы түзету     Қазақстан    БҒМ,       ІІ    Қаржы.
       бiлiм беру         Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       ұйымдары желiлер.  сының        дың,       жыл   ру
       iн дамыту мен      Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       нығайту, кемтар    ақпарат      және             етіл.
       балаларды оқыту                 Алматы           мейді
       мен тәрбиелеу                   қалала.
       жөнiндегi жұмысты               рының
       жүзеге асыру                    әкімдері

3.3.9. Жоғары оқу         Қазақстан    БҒМ, ДСМ,  ІІ    Қаржы.
       орындарын бiтiр.   Республика.  ҚарМ,     тоқсан ланды.
       геннен кейiн       сының        ЭЖМ, АШМ,  2003  ру
       алған мамандық.    Үкіметіне    облыстар.   ж.   қажет
       тары бойынша       ұсыныстар    дың,             етіл.
       Қазақстан                       Астана           мейді
       Республикасының                 және
       бiлiм беру,                     Алматы
       денсаулық сақтау                қалала.
       және мәдениет                   рының
       ұйымдарында                     әкімдері
       кемiнде 3 жыл
       жұмыс iстеген,
       ауылдық жерлерде
       тұратын қарыз
       алушыларға мемле.
       кеттiк бiлiм
       кредитiн және
       мемлекеттiк
       студенттік кредитiн
       өтеу бөлiгiнде
       жеңiлдiктер беру
       мүмкiндiгін
       қарастыру

3.3.10. Шалғай аудандар.  Қазақстан    БҒМ,       ІІІ   Қаржы.
       дан ауылдық        Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       жерлерден келген   сының        дың,       жыл   ру
       бастапқы және      Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       орта кәсiптiк оқу  ақпарат      және             етіл.
       орындарының                     Алматы           мейді
       оқушыларын жатақ.               қалала.
       ханаларға орналас.              рының
       тыру мәселелерiн                әкімдері
       шешу
___________________________________________________________________
    3.4. Халықтың әлеуметтік осал топтарындағы кедейлікті
                  азайту жөніндегі шаралар
___________________________________________________________________
3.4.1. Жалғызiлiкті       Қазақстан    ЕХҚМ,       І    Қаржы.
       табысы aз егде     Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       азаматтардың және  сының        дың,       2004, ру
       мүгедек балалар.   Үкіметіне    Астана     2005  қажет
       дың интернат       ақпарат      және        ж.ж. етіл.
       үйлерiнде, әлеумет.             Алматы           мейді
       тiк үйлерде және                қалала.
       оңалту орталықта.               рының
       рында орындармен                әкімдері
       қамтамасыз етілуі
       мониторингін
       жетiлдіру

3.4.2. Әлеуметтiк көмек   Қазақстан    ЕХҚМ,      ІV    Қаржы.
       көрсету бағдарла.  Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       маларымен әкiмшi.  сының        дың,       жыл   ру
       лiк басқарудың     Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       тиiмдiлігін        ақпарат      және             етіл.
       арттыру                         Алматы           мейді
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

3.4.3  Әлеуметтiк төлем   Нормативтік  ЕХҚМ       2004  Қаржы.
       алушылардың тiрке. құқықтық                  ж.  ланды.
       лiмiн бiрегейлен.  кесім                         ру
       дiрудiң бiрыңғай                                 қажет
       жүйесiн әзiрлеу                                  етіл.
       және практикаға                                  мейді
       енгізу

3.4.4. Белгілi бір        Қазақстан    ЕХҚМ,      ІV    Қаржы.
       тұрғылықты жерi    Республика.  ІІМ,      тоқсан ланды.
       жоқ адамдар үшін   сының        облыстар.  жыл   ру
       әлеуметтiк бейiм.  Үкіметіне    дың,      сайын  қажет
       деу орталықтары.   ақпарат      Астана           етіл.
       ның жұмыс істеп                 және             мейді
       тұрған желісін                  Алматы
       жетілдiру                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері
___________________________________________________________________
     4-БАСЫМДЫҚ. ХАЛЫҚҚА ИНФРАҚҰРЫЛЫМДЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДІ
                  ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ ЖАҚСАРТУ
___________________________________________________________________
  4.1. Халықтың тұрғын үймен және коммуналдық қызметтер
көрсетумен қамтамасыз етілуін жақсарту жөніндегі шаралар
___________________________________________________________________
4.1.1. Ауылдық елдi       Қазақстан    ЭМРМ,      ІV    Қаржы.
       мекендердi газдан. Республика.  АШМ,      тоқсан лан.
       дыру жөнiнде       сының        облыс      жыл   дыру
       шаралар қабылдау   Үкіметіне    әкімдері  сайын  қажет
                          ақпарат                       етіл.
                                                        мейді

4.1.2. Халықтың тұрғын    Қазақстан    ХБ         ІV    Қаржы.
       үй жағдайларын     Республика.  (келісім  тоқсан ланды.
       жақсарту үшiн      сының        бойынша),  2003  ру
       ұзақ мерзiмдi      Үкіметіне    ЭЖМ, ИСМ,   ж.   қажет
       кредиттеу жүйесін  ұсыныстар    облыстар.        етіл.
       жетілдіру                       дың,             мейді
                                       Астана
                                       және
                                       Алматы
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

4.1.3. Халықтың әлеумет.  Қазақстан    ИСМ, ЭЖМ,  ІV    Қаржы.
       тiк осал топтарына Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       арналған арзан     сының        дың,      2003   ру
       тұрғын үй құрылы.  Үкіметіне    Астана     ж.    қажет
       сын салу жөнiндегі ұсыныстар    және             етіл.
       Мәскеу қаласы                   Алматы           мейді
       үкiметiнiң тәжіри.              қалала.
       бесін пайдалану                 рының
       мүмкiндігін                     әкімдері
       қарастыру
___________________________________________________________________
    4.2. Халықты сумен қамтамасыз етуді жақсарту жөніндегі
                            шаралар
___________________________________________________________________
4.2.1. Ауылдағы елдi      Республи.    АШМ,       ІІІ   Тиісті
       мекендердi және    калық        облыс     тоқсан жылға
       табиғи су қойма.   және         әкімдері   жыл   арнал.
       лары мен су        жергі.                 сайын  ған
       көздерiнен қашық.  лікті                         респу.
       тағы өңiрлердi     бюджет                        блика.
       сапалы ауыз сумен  комиссия.                     лық
       қамтамасыз етуге   ларының                       және   
       арналған магис.    шешімдері                     жергі.
       тральды топтық су                                лікті
       құбырларын және                                  бюджет.
       сумен қамтамасыз                                 терге
       ету объекттерiн                                  сәйкес
       қайта құру мен
       құрылысын салуды
       басымды қаржылан.
       дыруды қамтамасыз
       ету

4.2.2. Ресурсты үнемдей.  Қазақстан    АШМ,       ІV    Қаржы.
       тін технология.    Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       ларды қайталама    сының        дың,       жыл   ру
       және керi сумен    Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       қамтамасыз етудi   ақпарат      және             етіл.
       барынша пайдалану.              Алматы           мейді
       мен дамыту, кәсiп.              қалала.
       орындардағы керi                рының
       және қайта пайда.               әкімдері
       ланылатын сулардың
       көлемiн арттыру
___________________________________________________________________
   4.3. Халықты жолдармен, көлікпен, байланыс қызметтерін
   көрсетумен қамтамасыз етуді жақсарту жөніндегі шаралар
___________________________________________________________________
4.3.1. Ауылдық елдi       Қазақстан    ККМ,      2004   Қаржы.
       мекендермен        Республика.  облыс      ж.    ланды.
       байланысты қамта.  сының        әкімдері         ру
       масыз ететiн       Үкіметіне                     қажет
       автомобиль жолда.  ақпарат                       етіл.
       рын оңалту мен                                   мейді
       салудың өңiрлiк
       бағдарламаларын
       әзiрлеу

4.3.2. Ауылдық емдеу-     Қазақстан    ДСМ, ККМ,  ІІІ   Қаржы.
       алдын алу ұйымда.  Республика.  облыс     тоқсан ланды.
       рына телефон       сының        әкімдері   жыл   ру
       орнату (ФАП, АДА,  Үкіметіне              сайын  қажет
       СУА)               ақпарат                       етіл.
                                                        мейді

4.3.3. Телекоммуникация.  Қазақстан    ККМ,       ІV    Қаржы.
       лық қызмет көрсе.  Республика.  облыс     тоқсан ланды.
       тулердiң жалпы қол сының        әкімдері   жыл   ру
       жетiмдiлiгін 200   Үкіметіне              сайын  қажет
       және одан да астам ақпарат                       етіл.
       халқы бар ауылдық                                мейді
       елдi мекендерге
       берiлуiн қамтама.
       сыз eту

4.3.4. Почта байланысы    Қазақстан    ККМ,       ІV    Қаржы.
       қызметiнiң ең аз   Республика.  облыс     тоқсан ланды.
       жинағын айқындау   сының        әкімдері   жыл   ру
       және олардың       Үкіметіне              сайын  қажет
       шалғайдағы ауылдық ақпарат                       етіл.
       және халқы aз                                    мейді
       елдi мекендердiң
       тұрғындарына
       сапалы жеткiзiлуiн
       қамтамасыз eту

4.3.5. Жергiлiктi инвес.  Қазақстан    ККМ,       ІV    Қаржы.
       тициялық жобаларды Республика.  облыс     тоқсан ланды.
       елдi мекендердiң   сының        әкімдері   жыл   ру
       тiршiлiгін қамта.  Үкіметіне              сайын  қажет
       масыз ететiн       ақпарат                       етіл.
       объектiлердi                                     мейді
       қолдауға, жергi.
       лiктi мәнi бар
       автомобиль жолда.
       рын қайта құруға,
       инфрақұрылымды
       дамытудың әлеумет.
       тiк маңызды
       жобасын iске
       асыруға бағыттау
____________________________________________________________________
5-БАСЫМДЫҚ. КЕДЕЙЛIКТІ ЖӘНЕ КЕДЕЙЛІККЕ ӘСЕР ЕТЕТІН ҚОЛАЙСЫЗ
     ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫ ӨҢІРЛІК ДЕҢГЕЙГЕ ТӨМЕНДЕТУ
____________________________________________________________________
   5.1. Кедейлікті өңірлік деңгейде төмендету жөніндегі
                           шаралар
____________________________________________________________________
5.1.1. Жаңа жұмыс орында. Қазақстан    облыс,     ІV    Қаржы.
       рын құру және      Республика.  әкімдері, тоқсан ланды.
       халықтың еңбекпен  сының        ИСМ        жыл   ру
       қамтылуын қамтама. Үкіметіне              сайын  қажет
       сыз ету мақсатында ақпарат                       етіл.
       шикiзаттық зконо.                                мейді
       микасы бар өңiр.
       лердегі өңдеушi
       өндiрiстердi
       дамыту жөнінде
       шаралар қабылдау

5.1.2. Перспективасы бар  Қазақстан    ЭЖМ, ИСМ,   І    Қаржы.
       өңiрлерге отандық  Республика.  АШМ,      тоқсан ланды.
       және шетелдiк      сының        облыс      2004  ру
       инвестицияларды    Үкіметіне    әкімдері    ж.   қажет
       тарту жөнiнде      ұсыныстар                     етіл.
       шаралар әзiрлеу                                  мейді

5.1.3. Өндiрiске тиiмсіз  Қазақстан    КДА, ЭЖМ,  ІІ    Қаржы.
       аймақтардан халық. Республика.  АШМ, ЭМРМ тоқсан ланды.
       ты жүрiп-тұруға    сының        облыс      2004  ру
       және жұмысқа       Үкіметіне    әкімдері    ж.   қажет
       қолайлы өңiрлерге  ұсыныстар                     етіл.
       көшiруге ықпал                                   мейді
       ететiн шаралар
       әзiрлеу
___________________________________________________________________
         5.2. Шағын қалалардағы кедейлікті төмендету
___________________________________________________________________
5.2.1. Шағын қалаларды    Қазақстан    ЭЖМ,       ІІІ   Қаржы.
       дамытудың өңiрлiк  Республика.  мүделлі   тоқсан ланды.
       бағдарламаларын    сының        орталық    2003  ру
       әзiрлеу            Үкіметіне    мемлекет.   ж.   қажет
                          ақпарат      тік              етіл.
                                       органдар,        мейді
                                       облыс
                                       әкімдері

5.2.2. Экономикалық       Республи.    ЭЖМ,       ІІІ   Тиісті
       төзiмдiлiк өлшемiн калық        мүдделі   тоқсан жылға
       ескере отырып,     және         орталық    жыл   арнал.
       шағын қалаларға    жергілікті   мемлекет. сайын  ған
       инвестициялық      бюджет       тік              респу.
       көмек көрсету      комиссия.    органдар,        блика.
                          ларының      облыс            лық
                          шешім.       әкімдері         және
                          дері                          жергі.
                                                        лікті
                                                        бюджет.
                                                        терге
                                                        сәйкес

5.2.3. Yкiметтiк емес     Қазақстан    ИСМ,       ІV    Қаржы.
       ұйымдарды шағын    Республика.  облыс     тоқсан ланды.
       қалалардағы        сының        әкімдері,  жыл   ру
       бизнес-орталықтар. Үкіметіне    ҚМЕК      сайын  қажет
       ға және бизнес-    ақпарат      (келісім         етіл.
       инкубаторларға                  бойынша)         мейді
       тарту

5.2.4. Шағын қалаларға    Қазақстан    ЭЖМ, БҒМ,  ІV    Қаржы.
       жоғары бiлiктi     Республика.  облыс     тоқсан ланды.
       кадрларды тарту    сының        әкімдері  2003   ру
       жөнiнде шаралар    Үкіметіне               ж.    қажет
       қабылдау           ақпарат                       етіл.
                                                        мейді
__________________________________________________________________
       5.3. Ауылдық жерлердегі кедейлікті төмендету
__________________________________________________________________
5.3.1. Қол жеткiзерлiк    Қазақстан    облыс      ІV    Қаржы.
       жергілiктi шикiзат Республика.  әкімдері  тоқсан ланды.
       пен табиғи мате.   сының                   жыл   ру
       риалдарды пайда.   Үкіметіне              сайын  қажет
       лана отырып,       ақпарат                       етіл.
       дәстүрлі қолөнерi                                мейді
       мен майдагерлiк
       кәсіпшіліктің
       дамуына жағдай
       жасау

5.3.2. Кәсiптiк мектеп.   Қазақстан    БҒМ, АШМ,  ІІІ   Қаржы.
       терде (лицейлерде) Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       еңбек рыногының    сының        дың,       жыл   ру
       талаптарын ескере  Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       отырып, ауыл       ақпарат      және             етіл.
       шаруашылығы                     Алматы           мейді
       өндiрiсiнiң маман.              қалала.
       дарын даярлау                   рының
       сапасын жақсарту                әкімдері
       жөнiнде шаралар
       қабылдау
__________________________________________________________________
      5.4. Халықтың кедейлігіне қолайсыз әсер ететін
    экологиялық факторларды төмендету жөніндегі шаралар
__________________________________________________________________
5.4.1. Табиғи ресурстар.  Қазақстан    ҚОҚМ,      ІV    Қаржы.
       ды, соның iшiнде   Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       жануарлар мен      сының        дың,       жыл   ру
       өсімдiк дүниесiн   Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       аялау жөнiнде      ақпарат      және             етіл.
       халық арасында                  Алматы           мейді
       ұғындыру жұмыс.                 қалала.
       тарын жетілдіру                 рының
                                       әкімдері

5.4.2. Экологиялық        Қазақстан    ҚОҚМ,      ІІ    Қаржы.
       талаптарды орында. Республика.  ТЖА,      тоқсан ланды.
       майтын табиғат     сының        облыстар.  2003  ру
       пайдаланушылар үшін Үкіметін    дың,        ж.   қажет
       қоршаған ортаны    ұсыныстар    Астана           етіл.
       қорғау саласындағы              және             мейді
       заңнаманы қатайту               Алматы
       жөнiнде ұсыныстар               қалала.
       әзiрлеу                         рының
                                       әкімдері

5.4.3. Экологиялық жағдай Қазақстан    ҚОҚМ,      ІV    Қаржы.
       және халықтың      Республика.  Ақп.мині, тоқсан ланды.
       денсаулығына қатер сының        ҚМЕК       жыл   ру
       төнуi туралы       Үкіметіне    (келісім  сайын  қажет
       расталған және     ақпарат      бойынша)         етіл.
       толық ақпараттарға                               мейді
       халықтың кең қол
       жетiмдiлiгін
       қамтамасыз ету

5.4.4. Адамдарды денсау.  Қазақстан    КДА,        ІІ   Қаржы.
       лығы үшiн эколо.   Республика.  ҚОҚМ,     тоқсан ланды.
       гиялық қауiптi     сының        АШМ,       2004  ру
       елдi мекендерден   Үкіметіне    облыс       ж.   қажет
       өмiр суруге        ұсыныстар    әкімдері         етіл.
       қолайлы елдi                                     мейді
       мекендерге көшiру
       жөнiнде шаралар
       әзiрлеу
____________________________________________________________________
6-БАСЫМДЫҚ ХАЛЫҚТЫҢ КЕДЕЙЛІК ДЕҢГЕЙІН ТӨМЕНДЕТУДЕ ҚОҒАМДЫҚ
    ИНСТИТУТТАРДЫҢ ҚЫЗМЕТІН ЖАҚСАРТУ ЖӨНІНДЕГІ ШАРАЛАР
____________________________________________________________________
6.1. Кедейлiк деңгейiн төмендету жөніндегі мемлекеттік
   органдардың қызметін жетілдіру жөніндегі шаралар
____________________________________________________________________
6.1.1. Елiмiздiң халқын   Қазақстан    ЭЖМ, БҒМ,   ІV   Қаржы.
       әлеуметтiк         Республика.  ДСМ,      тоқсан ланды.
       нормативтер        сының        МАҚКМ,     2003  ру
       негiзiнде әлеумет. Үкіметіне    ТурСА,       ж.  қажет
       тiк саладағы       ұсыныстар    ЕХҚМ             етіл.
       қызмет көрсетулер.                               мейді
       мен (бiлiм беру,
       денсаулық сақтау,
       мәдениет және
       спорт) қамтамасыз
       ету жөнiндe
       ұсыныстар енгізу

6.1.2. Экономикалық       Қазақстан    ӘдМ, ИСМ,  ІІ    Қаржы.
       қызметтi рұқсат    Республика.  СА, ҚарМ, тоқсан ланды.
       ету жүйесiн одан   сының        облыстар. 2004,  ру
       әрi ырықтандыру,   Үкіметіне    дың,      2005   қажет
       есеп берудiң       ақпарат      Астана     ж.ж.  етіл.
       жүйесi мен рәсімiн              және             мейді
       оңайлату жөнiнде                Алматы
       пәрменді шаралар                қалала.
       қабылдау                        рының
                                       әкімдері

6.1.3. Алғашқы медицина.  Қазақстан    ҚарМ,       ІV   Қаржы.
       лық-санитариялық   Республика.  БҒМ, ДСМ, тоқсан ланды.
       көмек көрсетуге,   сының        ЕХҚМ,      жыл   ру
       базалық білім беру Үкіметіне    облыстар. сайын  қажет
       қызметiн көрсетуге ақпарат      дың,             етіл.
       атаулы көмек                    Астана           мейді
       көрсетуге, бағыт.               және
       талған бюджет                   Алматы
       қаражаттарының                  қалала.
       мақсатты жұмсалуын              рының
       бақылауды күшейту               әкімдері

6.1.4. Табиғи ресурстарды Қазақстан    ҚОҚМ,       ІV   Қаржы.
       кешенді пайдалану. Республика.  ЭМРМ,     тоқсан ланды.
       дың ғылыми негіз.  сының        облыстар.   жыл  ру
       делген сызбасын    Үкіметіне    дың,       сайын қажет
       қолдану            ақпарат      Астана           етіл.
                                       және             мейді
                                       Алматы
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

6.1.5. Tабиғи монополия.  Қазақстан    ТМРА,       ІV   Қаржы.
       лар субъектілері.  Республика.  ЭМРМ, ККМ тоқсан ланды.
       нiң қызметін       сының                    жыл  ру
       реттеудi жетілдіру Үкіметіне               сайын қажет
                          ақпарат                       етіл.
                                                        мейді

6.1.6. Қоғамдық бiрлес.   Қазақстан    ЭЖМ,        ІV   Қаржы.
       тіктерді тарта     Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       отырып кедейлікті  сының        дың,       жыл   ру
       азайту жөнiнде     Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       тұрақты жұмыс      ақпарат      және             етіл.
       істейтін                        Алматы           мейді
       консультативті                  қалала.
       кеңесші комиссия.               рының
       ларын құру                      әкімдері

6.1.7. Халықтың әлеумет.  Қазақстан    Ақп.мині,   ІV   Қаржы.
       тік осал топтарын  Республика.  ЕХҚМ,     тоқсан ланды.
       мемлекет, ҒӨБ және сының        облыстар.  жыл   ру
       жеке құрылымдар    Үкіметіне    дың,      сайын  қажет
       тарапынан әлеумет. ақпарат      Астана           етіл.
       тiк қолдаудың                   және             мейді
       қолданыстағы                    Алматы
       нысандары туралы                қалала.
       ақпаратты тарату                рының
       жөнінде белсенді                әкімдері
       ақпараттық-үгіт
       жұмыстарын жүргізу
__________________________________________________________________
   6.2. Кедейлiктi төмендетуге үкіметтік емес ұйымдар мен
     кәсіподақ бірлестіктерінің қатысуы жөніндегі шаралар
__________________________________________________________________
6.2.1. Көмек қажет        Қазақстан    ЭЖМ,        ІІ   Қаржы.
       ететiндердiң       Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       қазiргi саны       сының        дың,             ру
       халықтың әлеумет.  Үкіметіне    Астана           қажет
       тiк-осал топтарын  ақпарат      және             етіл.
       қолдауға бюджеттiк              Алматы           мейді
       талаптарын қалып.               қалала.
       тастыру кезiнде                 рының
       ҒӨБ, кәсiподақтар.              әкімдері
       дың қатысуын
       қамтамасыз eту

6.2.2. Мемлекеттiк        Қазақстан    ЕХҚМ,       ІV   Қаржы.
       әлеуметтiк атаулы  Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       көмекке арналған   сының        дың,       жыл   ру
       қаражаттарды iске  Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       асыру кезiнде ҒӨБ  ақпарат      және             етіл.
       көмегiмен                       Алматы           мейді
       мониторинг жүйесін              қалала.
       ұйымдастыру                     рының
                                       әкімдері

6.2.3. Мемлекеттiк        Қазақстан    ЕХҚМ,      ІV    Қаржы.
       басқару органдары  Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       өкiлдерiнiң, жұмыс сының        дың,       жыл   ру
       берушiлер мен      Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       қызметкерлер       ақпарат      және             етіл.
       бiрлестiктерiнiң                Алматы           мейді
       қатысуымен елiмiз.              қалала.
       дегі еңбек                      рының
       қатынастарын                    әкімдері,
       дамыту проблемала.              ҚМЕК
       ры бойынша                      (келісім
       Дөңгелек үстелдер               бойынша),
       өткiзудi                        ҚРХФ
       практикаға енгiзу               (келісім
                                       бойынша),
                                       ҚЕКК
                                       (келісім
                                       бойынша),
                                       ҚЖБК
                                       (келісім
                                       бойынша)

6.2.4. Жұмыспен қамту     Қазақстан    ЕХҚМ,      ІV    Қаржы.
       жөнiндегi          Республика.  ҚМЕК      тоқсан ланды.
       нормативтiк        сының        (келісім   жыл   ру
       құқықтық кесiмдер. Үкіметіне    бойынша), сайын  қажет
       дi талқылауға және ақпарат      ҚРХФ             етіл.
       әзiрлеуге                       (келісім         мейді
       республикалық                   бойынша),
       жұмыс берушiлер                 ҚЕКК
       бiрлестiктерiн,                 (келісім
       кәсiподақтардың                 бойынша),
       республикалық                   ҚЖБК
       бiрлестiктерiн                  (келісім
       және басқа да                   бойынша)
       қоғамдық бiрлес.
       тiктердi тарту

6.2.5. Батыс елдерiнiң    Қазақстан    ЕХҚМ,       ІІ   Қаржы.
       тәжiрибесi бойынша Республика.  ҚМЕК      тоқсан ланды.
       Қазақстанда        сының        (келісім   2004  ру
       әлеуметтік         Үкіметіне    бойынша)    ж.   қажет
       қызметкерлер       ұсыныстар                     етіл.
       институтын құру                                  мейді
       жөнiндe ұсыныстар
       әзiрлеу

6.2.6. Кедейлiктi жеңу    Қазақстан    ЕХҚМ,      ІV    Қаржы.
       мәселелерiн        Республика.  ҚРХФ      тоқсан ланды.
       шешуде әлеуметтiк  сының        (келісім   жыл   ру
       әрiптестiктiң      Үкіметіне    бойынша), сайын  қажет
       рөлiн арттыру      ақпарат      ҚЕКК             етіл.
                                       (келісім         мейді
                                       бойынша),
                                       ҚЖБК
                                       (келісім
                                       бойынша)

6.2.7. ҒӨБ қатысуымен     Қазақстан    БҒМ,       ІV    Қаржы.
       бiлiм беру сапасы  Республика.  Ақп.мині, тоқсан ланды.
       саласында зертеу.  сының        ҚМЕК       жыл   ру
       лер жүргiзу        Үкіметіне    (келісім  сайын  қажет
                          ақпарат      бойынша)         етіл.
                                                        мейді

6.2.8. Жалғызiлiктi қарт  Қазақстан    ЕХҚМ,      ІV    Қаржы.
       адамдарды күту     Республика.  облыстар, тоқсан ланды.
       жөнiндегi үкiмет.  сының        Астана мен  жыл  ру
       тiк емес және      Үкіметіне    Алматы     сайын қажет
       басқа да ұйымдарды ақпарат      қалала.          етіл.
       тарту бойынша                   рының            мейді
       жұмысты жандандыру              әкімдері,
                                       ҚМЕК
                                       (келісім
                                       бойынша)
__________________________________________________________________
     6.3. Кедейлікті төмендетуге жеке сектордың қатысуы
                       жөніндегі шаралар
__________________________________________________________________
6.3.1. Жер қойнауын       Қазақстан    ЭМРМ,      жыл   Қаржы.
       пайдалануға        Республика.  ИСМ,      сайын  ланды.
       арналған келiсiм-  сының        ҚарМ,            ру
       шарттарды жасасу   Үкіметіне    ЭЖМ,             қажет
       кезiнде өңiрдегі   ақпарат      ЕХҚМ,            етіл.
       әлеуметтік                      облыстар.        мейді
       мәселелердi шешу                дың,
       мақсатымен                      Астана
       сараптама жүргізу               және
                                       Алматы
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері

6.3.2. Өнеркәсiптiң,      Қазақстан    облыстар.  ІV    Қаржы.
       көлiктiң, байланыс Республика.  дың,      тоқсан ланды.
       пен құрылыстың iрi сының        Астана     жыл   ру
       кәсiпорындарын,    Үкіметіне    және      сайын  қажет
       кәсiпкерлердi      ақпарат      Алматы           етіл.
       тарта отырып,                   қалала.          мейді
       қайырымдылық iс-                рының
       шаралар нысанында               әкімдері
       халықтың табысы аз
       тобына әлеуметтiк
       көмек көрсету
       жүйесін дамыту

6.3.3. Халықтың әлеумет.  Қазақстан    ИСМ,       ІV    Қаржы.
       тiк осал топтарын  Республика.  ЕХҚМ,     тоқсан ланды.
       микрокредиттеу     сының        ЭМРМ,      жыл   ру
       үшiн iрi компания. Үкіметіне    облыстар. сайын  қажет
       лардың қаражатта.  ақпарат      дың,             етіл.
       рын тартуға көмек               Астана           мейді
       көрсету                         және
                                       Алматы
                                       қалала.
                                       рының
                                       әкімдері,
                                       ҚЖБК
                                       (келісім
                                       бойынша)
___________________________________________________________________
    6.4. Шешiм қабылдау процесіне халықтың әлеуметтік осал
              топтарын тарту жөніндегі шаралар
___________________________________________________________________
6.4.1. Әлеуметтік         Қазақстан    ЕХҚМ,       ІV   Қаржы.
       саланың маңызды    Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       проблемаларын      сының        дың,       жыл   ру
       шешкен кезде       Үкіметіне    Астана    сайын  қажет
       халықтың әлеумет.  ақпарат      және             етіл.
       тік осал топтары.               Алматы           мейді
       ның өкiлдерiмен                 қалала.
       консультация                    рының
       өткiзудi практика.              әкімдері
       ға енгізу

6.4.2. Аумақты дамытудың  Қазақстан    ЕХҚМ,       ІV   Қаржы.
       басым бағыттарын   Республика.  облыстар. тоқсан ланды.
       айқындау, сондай-  сының        дың,        жыл  ру
       ақ мониторинг      Үкіметіне    Астана     сайын қажет
       ұйымдастыру және   ақпарат      және             етіл.
       көрсетiлетiн                    Алматы           мейді
       көмектердiң тиiм.               қалала.
       дiлiгін бағалау                 рының
       кезiнде халықтың                әкімдері
       әлеуметтiк осал
       топтарының пiкiрiн
       ескеру
___________________________________________________________________