О подписании Протокола об этапах формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств

Постановление Правительства Республики Казахстан от 19 мая 2010 года № 433

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Одобрить прилагаемый проект Протокола об этапах формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств.
2. Подписать Протокол об этапах формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств, разрешив вносить изменения и дополнения, не имеющие принципиального характера, со следующей оговоркой:
«Для Правительства Республики Казахстан раздел 5.3 Общих принципов трансграничной торговли электроэнергией в государствах-участниках Содружеств Независимых Государств (этап 1, стадия 1 формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружеств Независимых Государств), являющихся неотъемлемой частью настоящего Протокола, не применяется».
3. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Одобрено
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 19 мая 2010 года № 433

ПРОТОКОЛ
об этапах формирования общего электроэнергетического рынка
государств-участников Содружества Независимых Государств

Правительства государств-участников настоящего Протокола, именуемые в дальнейшем Сторонами,
руководствуясь Договором об обеспечении параллельной работы электроэнергетических систем государств-участников Содружества Независимых Государств от 25 ноября 1998 года, Концепцией формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств, утвержденной Решением Совета глав правительств СНГ от 25 ноября 2005 года, и Соглашением о формировании общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств от 25 мая 2007 года,
принимая во внимание Соглашение о транзите электрической энергии и мощности государств-участников Содружества Независимых Государств от 25 января 2000 года,
учитывая положения Соглашения о гармонизации таможенных процедур при перемещении электрической энергии через таможенные границы государств-участников Содружества Независимых Государств от 22 ноября 2007 года и Решение Совета глав правительств СНГ от 24 ноября 2006 года об установлении единого времени для снятия показаний с приборов учета электрической энергии, перемещенной по межгосударственным линиям электропередачи в государствах-участниках Содружества Независимых Государств,
договорились о нижеследующем:

Статья 1

Настоящий Протокол заключен в целях определения этапов формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников СНГ и установления основных подходов к осуществлению трансграничной торговли электрической энергией на этапе 1 его формирования в рамках Соглашения о формировании общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств от 25 мая 2007 года.

Статья 2

Стороны определяют следующие этапы формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников СНГ и их особенности:
Этап 1
Стадия 1. Двусторонняя трансграничная торговля.
Купля-продажа электрической энергии, мощности (резервов мощности), в том числе через третьи страны, на основе двусторонних договоров между субъектами электроэнергетики государств-участников СНГ, получивших право в соответствии с национальным законодательством осуществлять сделки по импорту/экспорту электроэнергии, в соответствии с общими принципами трансграничной торговли.
Стадия 2. Взаимное участие в спотовых рынках (рынки на сутки вперед).
Трансграничная торговля с правом участия в спотовом рынке (рынок на сутки вперед) других государств-участников СНГ субъектов электроэнергетики государств-участников СНГ, получивших право согласно законодательству своего государства осуществлять сделки по импорту/экспорту электроэнергии.
Этап 2
Стадия 1. Региональный рынок электрической энергии (Координированная работа национальных электроэнергетических рынков).
Трансграничная торговля электроэнергией с элементами интеграции национальных спотовых (рынки на сутки вперед) и балансирующих рынков государств-участников СНГ (рынки двух государств и более).
Торговля электроэнергией осуществляется в условиях наличия конкурентных национальных электроэнергетических рынков при координации национальных системных/сетевых и коммерческих операторов в части оперативно-диспетчерского управления и организации торгов электроэнергией; наличия единой расчетной модели (либо координации национальных моделей) и системы финансовых расчетов, согласованных системными и коммерческими операторами энергосистем государств-участников СНГ.
Стадия 2. Региональный рынок электрической энергии и системных услуг.
Координация работ национальных электроэнергетических рынков, в том числе рынка системных услуг.
Этап 3 Общий электроэнергетический рынок государств-участников СНГ
Создание общего рынка электроэнергии с полной реализацией положений Концепции формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств, утвержденной Решением Совета глав правительств СНГ от 25 ноября 2005 года, включая создание соответствующих региональных (национальных) структур и разработку единых правил для всех субъектов электроэнергетики - Правил общего электроэнергетического рынка государств-участников СНГ.

Статья 3

Функционирование общего электроэнергетического рынка государств-участников СНГ осуществляется в соответствии с нормативными правовыми актами Содружества Независимых Государств, разрабатываемыми в рамках каждого этапа.

Статья 4

Трансграничная торговля на этапе 1, стадия 1 осуществляется в соответствии с Общими принципами трансграничной торговли электроэнергией в государствах-участниках СНГ, которые являются неотъемлемой частью настоящего Протокола (согласно приложению к настоящему постановлению).

Статья 5

Стороны примут меры для приведения национального законодательства в соответствие с настоящим Протоколом.

Статья 6

Стороны определяют, что компетентными органами по реализации настоящего Протокола являются органы, назначенные Сторонами в соответствии с Соглашением о формировании общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств от 25 мая 2007 года.

Статья 7

Настоящий Протокол не затрагивает прав и обязательств каждой из Сторон, вытекающих для нее из других международных договоров, участником которых является ее государство.

Статья 8

Спорные вопросы между Сторонами, возникающие при применении и толковании настоящего Протокола, решаются путем консультаций и переговоров заинтересованных Сторон или посредством другой согласованной Сторонами процедуры.

Статья 9

Настоящий Протокол вступает в силу с даты получения депозитарием третьего уведомления о выполнении подписавшими его Сторонами внутригосударственных процедур, необходимых для его вступления в силу.
Для Сторон, выполнивших внутригосударственные процедуры позднее, настоящий Протокол вступает в силу с даты получения депозитарием соответствующих документов.

Статья 10

Настоящий Протокол после его вступления в силу открыт для присоединения любого государства путем передачи депозитарию документа о присоединении.
Для государства-участника СНГ настоящий Протокол вступает в силу по истечении 30 дней с даты получения депозитарием документа о присоединении.
Для государства, не являющегося участником СНГ, настоящий Протокол вступает в силу по истечении 30 дней с даты получения депозитарием последнего уведомления о согласии подписавших его или присоединившихся к нему государств на такое присоединение.

Статья 11

По согласию Сторон в настоящий Протокол могут быть внесены изменения и дополнения, являющиеся его неотъемлемой частью, которые оформляются соответствующим протоколом и вступают в силу в порядке, предусмотренном для вступления в силу настоящего Протокола.

Статья 12

Настоящий Протокол заключается на неопределенный срок.
Каждая из Сторон может выйти из настоящего Протокола, направив депозитарию письменное уведомление не менее чем за 12 месяцев до предполагаемой даты выхода и урегулировав обязательства, возникшие за время действия настоящего Протокола.

Совершено в городе ___________ «___» _________ 2010 года в одном подлинном экземпляре на русском языке. Подлинный экземпляр хранится в Исполнительном комитете Содружества Независимых Государств, который направит каждому государству, подписавшему настоящий Протокол, его заверенную копию.

За Правительство За Правительство
Азербайджанской Республики Российской Федерации

За Правительство За Правительство
Республики Армения Республики Таджикистан

За Правительство За Правительство
Республики Беларусь Туркменистана

За Правительство За Правительство
Республики Казахстан Республики Узбекистан

За Правительство За Правительство
Кыргызской Республики Украины

За Правительство
Республики Молдова

Приложение
к Протоколу об этапах формирования
общего электроэнергетического рынка
государств-участников Содружества
Независимых Государств

Общие принципы
трансграничной торговли электроэнергией в
государствах-участниках Содружества Независимых Государств
(этап 1, стадия 1 формирования общего электроэнергетического
рынка государств-участников Содружества Независимых Государств)

Целью настоящего документа является установление общих принципов трансграничной торговли электроэнергией в условиях развития конкуренции на электроэнергетических рынках государств-участников Содружества Независимых Государств с учетом особенностей национальных электроэнергетических рынков на этапе 1, стадия 1 формирования общего электроэнергетического рынка государств-участников Содружества Независимых Государств (ОЭР СНГ).

1. Глоссарий

Системный оператор - организация, осуществляющая централизованное оперативно-диспетчерское управление национальной энергосистемой в целях обеспечения установленных параметров надежности функционирования национальной энергосистемы и качества электрической энергии, баланса производства и потребления электрической энергии, управления параллельной работой с энергосистемами других государств. В зависимости от национального законодательства государства-участника СНГ функции системного оператора могут выполняться одной или несколькими уполномоченными организациями¹;
сетевой оператор - организация, осуществляющая техническое обслуживание и поддержание в эксплуатационной готовности национальной электрической сети государства, а также оперативное управление оборудованием этой сети и передачу электрической энергии по межгосударственным сетям.
___________________
¹ Такими организациями могут быть сетевой оператор, оператор оптовой торговли электроэнергии и др.

В зависимости от законодательства государств функции сетевого оператора и системного оператора могут быть совмещены в одной организационной структуре;
оператор оптовой торговли электроэнергией - организация, осуществляющая услуги по определению цены и объемов продажи электроэнергии на биржевых принципах и/или принципах организованной торговли;
трансграничная торговля - купля-продажа электрической энергии, мощности (резервов), в том числе через третьи страны, на основе двусторонних договоров между субъектами электроэнергетики государств-участников СНГ, получивших право в соответствии с национальным законодательством осуществлять операции по импорту/экспорту электроэнергии, согласно Общим принципам трансграничной торговли;
системные услуги - услуги, предоставляемые субъектами электроэнергетики и отдельными потребителями электрической энергии, необходимые для обеспечения надежной работы электроэнергетической системы, в том числе для регулирования частоты и перетоков активной мощности, напряжения и реактивной мощности, предотвращения возникновения и развития аварий, а также обеспечения восстановления нормального режима системы после аварий;
пропускная способность сечения экспорта-импорта (максимально допустимый переток) - максимальная величина электрической мощности, которую возможно передать по сечению без нарушения установленных параметров надежности функционирования и критериев устойчивости работы национальной и смежных энергосистем;
резерв пропускной способности - часть максимально допустимого перетока, определяемая системными операторами, не используемая для распределения на аукционе пропускной способности. Используется для регулирования энергосистем в рамках параллельной работы;
располагаемая пропускная способность - определяется как разность между пропускной способностью сечения экспорта-импорта (максимально допустимым перетоком) и резервом пропускной способности;
свободная пропускная способность - часть пропускной способности, выставляемая на аукцион по распределению пропускной способности сечения экспорта-импорта;
ограничение пропускной способности сечения экспорта-импорта - действия по ограничению межгосударственного перетока по условию недопущения превышения пропускной способности сечения экспорта-импорта;
лот пропускной способности - установленная величина свободной пропускной способности, выставляемая для распределения на аукционе по распределению прав использования пропускной способности сечений экспорта-импорта, выраженная в МВт;
оператор аукциона - организация, на которую возлагается функция по проведению аукциона распределения прав использования пропускной способности сечений экспорта-импорта;
координированный явный аукцион - конкурентный отбор ценовых заявок участников трансграничной торговли на приобретение определенного количества лотов пропускной способности, осуществляемый на основе взаимодействия двух или нескольких системных операторов и операторов аукциона;
финансовое обеспечение - финансовое обеспечение, предоставляемое участником аукциона для обеспечения его участия на соответствующем аукционе (годовом, месячном и суточном);
синхронная зона - объединение всех синхронно работающих энергосистем (например, государств-участников СНГ и стран Балтии);
национальная энергосистема (энергосистема) - электроэнергетическая система государства-участника ОЭР СНГ;
межгосударственное(ые) сечение(я) экспорта-импорта - совокупность линий электропередачи между энергосистемами (частями энергосистем) двух государств и более;
межгосударственная поставка электрической энергии - алгебраическая сумма величин электроэнергии, поставляемых по всем коммерческим договорам экспорта-импорта между двумя смежными энергосистемами, а также из одной энергосистемы в другую с использованием электрических сетей третьей энергосистемы на условиях транзита;
межгосударственный переток - алгебраическая сумма перетоков электрической энергии (мощности) по линиям электропередачи, входящим в межгосударственное сечение/сечение экспорта-импорта;
сальдо межгосударственных перетоков - алгебраическая сумма межгосударственных перетоков со всеми смежными энергосистемами;
почасовое отклонение - разница между фактическим значением сальдо межгосударственных перетоков или межгосударственного перетока² и его плановой величиной в почасовом разрезе;
транзитер (исполнитель услуг по транзиту/передаче/перемещению) - сетевой оператор государства-участника СНГ, предоставляющий на основании договора/договоров услуги по транзиту/передаче/перемещению электроэнергии хозяйствующим субъектам государств-участников СНГ.
_________________
² В тех случаях, когда две энергосистемы или две группы энергосистем связаны через единственное межгосударственное сечение/сечение экспорта-импорта.

2. Участники трансграничной торговли

Участниками трансграничной торговли являются организации, допущенные в соответствии с национальный законодательством к внешнеторговым операциям в сфере электроэнергетику, а также организации, обеспечивающие функционирование ОЭР СНГ, в том числе:
участники торговых отношений:
производители электроэнергии или их представители, включая генерирующие компании;
потребители электроэнергии или их представители, осуществляющие покупку электроэнергии для целей собственного использования;
поставщики, осуществляющие оптовую покупку электроэнергии для ее последующей перепродажи;
системные операторы и/или сетевые операторы, осуществляющие покупку/продажу объемов электроэнергии для обеспечения компенсации технологических потерь для целей балансирования и регулирования, а также других целей, предусмотренных законодательством соответствующего государства-участника ОЭР СНГ;
инфраструктурные организации:
сетевые операторы;
системные операторы;
организаторы оптовой торговли электроэнергией.

3. Организация системы учета трансграничных
перетоков электроэнергии и мощности

1. Системные/сетевые операторы энергосистем государств-участников СНГ определяют и согласовывают между собой межгосударственные сечения/сечения экспорта-импорта (перечень линий, входящих в сечение) по каждой границе.
2. Системные/сетевые операторы обеспечивают оснащение межгосударственных сечений/сечений экспорта-импорта системами коммерческого учета, которые могут производить контроль и учет мощности и электроэнергии на межгосударственных электрических линиях с интервалом учета не более чем один час.
3. Системные/сетевые операторы определяют точки учета на каждой межгосударственной линии электропередачи для осуществления контроля и учета межгосударственных перетоков.
4. Системные/сетевые операторы согласовывают перечни средств измерений, расположенных в точках учета. На основании показаний приборов коммерческого учета, расположенных в таких точках учета, определяются объемы электроэнергии, перемещенной по межгосударственным сечениям, а также отклонения значений фактического сальдо межгосударственных перетоков от планового.
5. Порядок съема, обмена, согласования данных коммерческого учета и оформления актов учета осуществляется в соответствии с условиями соглашений об организации учета, заключаемых системными/сетевыми операторами смежных государств между собой, и иными согласованными документами.

4. Типы торговых операций

1. Участники трансграничной торговли имеют возможность заключать двусторонние договоры купли-продажи электроэнергии и резервов мощности, условия которых определяются и согласовываются Сторонами самостоятельно. Эти договоры должны включать положения, обеспечивающие предоставление информации, необходимой для формирования диспетчерских графиков на предстоящие сутки.
Это означает, что Стороны двусторонних договоров должны к определенному в установленном порядке времени проинформировать системных/сетевых операторов национальных энергосистем об объемах электроэнергии, поставляемых или потребляемых в течение каждого часа.
2. Для включения поставки в диспетчерский график стороны экспортно-импортного договора должны продемонстрировать наличие прав на использование достаточного объема пропускной способности сечений экспорта-импорта для передачи электроэнергии, определенного в договоре экспорта-импорта, от узла энергосистемы государства, где расположен продавец (где электроэнергия продавца поставляется в сеть), до узла энергосистемы государства, где расположен покупатель (где предполагается потребление поставленной электроэнергии). Этот маршрут может включать более чем одну границу, а значит более чем одно сечение экспорта-импорта, если купля-продажа осуществляется между участниками, расположенными не в граничащих государствах.
3. Все заключенные на момент принятия настоящих Общих принципов экспортно-импортные (внешнеторговые) договоры должны быть приведены в соответствие с их положениями в течение переходного периода, согласованного сторонами дополнительно.
4. Участники трансграничной торговли имеют право заключать договоры на экспорт-импорт электроэнергии с учетом транзита/передачи/перемещения электроэнергии через энергосистемы государств-участников СНГ или других государств при условии заключения договоров на транзит/передачу/перемещение электроэнергии через электрические сети этих государств в пределах технической возможности, а также урегулирования вопросов синхронной купли-продажи пропускной способности сечений экспорта-импорта.

5. Распределение и расчет пропускной способности
сечений экспорта-импорта

Распределение пропускной способности сечений экспорта-импорта

1. Распределение пропускной способности межгосударственных сечений/сечений экспорта-импорта осуществляется с использованием специализированных механизмов.
2. На сечениях экспорта-импорта, где отсутствие перегрузок прогнозируется на долгосрочный период с учетом экспортно-импортного потенциала Сторон, применение специализированных механизмов распределения прав на ее использование не является обязательным.
При наличии соответствующих договоренностей и должного уровня координации предусматривается возможность совместного распределения прав использования пропускной способности межгосударственного сечения. В этом случае выручка от продажи распределяется между энергосистемами в заранее согласованном порядке.
3. Права на использование пропускной способности сечений экспорта-импорта, распределенные на основании ранее заключенных экспортно-импортных (внешнеторговых) договоров, а также технических соглашений (договоры о параллельной работе), не подлежат перераспределению в течение согласованного переходного периода.
4. Величина распределенной пропускной способности сечения экспорта-импорта, выраженная в МВт, дает участникам трансграничной торговли право экспортировать/импортировать соответствующий объем электроэнергии через данное сечение.
5. Право на использование пропускной способности сечений экспорта-импорта распределяется на годовой, месячной и суточной основах в отношении каждого направления.
6. В государствах определяется организация, ответственная за организацию распределения прав использования ограниченной пропускной способности сечений экспорта-импорта. При этом должна быть обеспечена тесная координация между такой организацией и соответствующим системным/сетевым оператором, если эти функции не будут возложены непосредственно на них.

Расчет (определение) пропускной способности
сечения экспорта-импорта

1. Системные/сетевые операторы энергосистем Сторон устанавливают процедуры определения и согласования величин пропускной способности, располагаемой пропускной способности и свободной пропускной способности сечения экспорта-импорта на этапе планирования межгосударственных поставок и перетоков электроэнергии в соответствии с установленным порядком, проводят необходимые исследования (расчеты), согласовывают результаты таких расчетов.
2. Располагаемая пропускная способность рассчитывается для каждого сечения экспорта-импорта для суточных, месячных и годовых периодов, в отношении которых проводится распределение пропускной способности.
3. Системные/сетевые операторы предоставляют результаты окончательных расчетов величин располагаемой пропускной способности для каждого рассматриваемого периода оператору аукциона, который, в свою очередь, публикует их на своем официальном сайте в сети Интернет.
4. Системный/сетевой оператор информирует системных операторов других энергосистем об изменениях какого-либо из параметров, влияющих на пропускную способность межгосударственных сечений/сечений экспорта-импорта, для проведения повторного расчета располагаемой пропускной способности.

Распределение прав на использование пропускной способности
сечения экспорта-импорта на аукционе

1. Права на использование пропускной способности каждого сечения экспорта-импорта по каждой границе энергосистемы государства подлежат распределению между участниками трансграничной торговли (или их представителями). Распределение прав на использование пропускной способности сечения экспорта-импорта осуществляется путем конкурентного отбора ценовых заявок покупателей на аукционе.
2. В каждой энергосистеме государств определяется единый орган (оператор аукциона), на который возлагается функция по проведению аукциона.
3. При наличии соответствующих договоренностей и должного уровня координации предусматривается возможность назначения одного оператора аукциона для распределения прав использования пропускной способности сечения экспорта-импорта между энергосистемами более двух государств.
4. Оператор аукциона в обязательном порядке заранее публикует даты проведения аукционов в отношении каждого периода (год, месяц, сутки) на своем официальном сайте в сети Интернет.
Оператор аукциона в обязательном порядке заранее публикует периоды подачи ценовых заявок, в течение которых они будут считаться действительными.
5. Права на использование пропускной способности сечения экспорта-импорта предлагаются оператором аукциона в виде лотов пропускной способности, измеряемых в МВт.
6. Обязательным условием для участия в аукционе по распределению прав использования пропускной способности сечения экспорта-импорта является формирование участником трансграничной торговли согласованного с оператором аукциона финансового обеспечения для определения максимального объема количества лотов пропускной способности, которое участник может приобрести на соответствующем аукционе (годовой, месячный, суточный).
7. Для приобретения права использования пропускной способности сечения экспорта-импорта участники договора экспорта-импорта электроэнергии должны подать в торговую систему оператора аукциона одну или несколько ценовых заявок (но не более чем количество лотов пропускной способности) на приобретение права использования соответствующего объема пропускной способности сечения экспорта-импорта на каждый час соответствующего периода.
8. Равновесная цена на право использования пропускной способности сечения экспорта-импорта устанавливается с соблюдением следующих условий:
равновесная цена одинакова для всех объемов распределенной пропускной способности;
для покупателя прав использования пропускной способности сечения экспорта-импорта равновесная цена не может быть выше цены, указанной им в ценовой заявке;
равновесная цена равна нулю, если сумма запрашиваемых величин пропускной способности меньше, чем свободная пропускная способность (т.е. все запрашиваемые величины пропускной способности для всех ценовых заявок полностью удовлетворены);
равновесная цена равна самой низкой цене из ценовых заявок, по которым были распределены лоты пропускной способности в пределах свободной пропускной способности, если сумма запрашиваемых величин пропускной способности больше, чем свободная пропускная способность.
9. В целях учета прав на пропускную способность оператор аукциона пропускной способности сечения экспорта-импорта ведет соответствующий реестр, обеспечивающий отражение распределения прав использования пропускной способности на каждый час каждых суток, учет направлений перегона и возможность перерегистрации/перераспределения прав.
Оператор аукциона должен публиковать результаты каждого проведенного аукциона на своем официальном сайте в сети Интернет. Результаты должны содержать равновесную цену аукциона, а также количество распределенных лотов.
10. Права на использование пропускной способности, распределенные на годовом и месячном аукционах и не используемые соответствующими участниками, могут быть повторно распределены на суточных аукционах или перепроданы владельцем по двусторонним договорам участникам трансграничной торговли.
11. В случае ограничения пропускной способности сечения экспорта-импорта в какой-либо час величины прав использования пропускной способности всех участников-владельцев лотов пропускной способности в этот час будут ограничены пропорционально возникшему ограничению.
В случае если ограничение произошло в целях обеспечения надежного функционирования энергосистем, участники-владельцы лотов пропускной способности, права которых были ограничены, имеют право на компенсацию (возврат) платежей, уже уплаченных в отношении прав на использование пропускной способности.
12. Выручка от продажи прав использования пропускной способности на совместном аукционе распределяется между энергосистемами в заранее согласованном порядке.

6. Планирование графиков межгосударственных поставок и
перетоков электрической энергии

1. Целью планирования является определение возможности осуществления межгосударственных поставок электрической энергии без нарушения нормального режима работы национальных энергосистем и синхронной зоны, в том числе без перегрузок внутренних и межгосударственных сечений.
2. Планирование межгосударственных перетоков электрической энергии осуществляется системными операторами на двух/многосторонней основе на долгосрочный (год, месяц) и краткосрочный (сутки, час) периоды в почасовом разрезе на основании заявленных объемов поставки электрической энергии по договорам экспорта-импорта.
Планирование осуществляется с учетом ремонтов генерирующего и электросетевого оборудования и величины максимально допустимых перетоков мощности в сечениях экспорта-импорта и в контролируемых сечениях национальных энергосистем.
3. При влиянии межгосударственных поставок электрической энергии, осуществляемых через межгосударственное сечение, связывающее энергосистемы двух государств на межгосударственные перетоки между другими энергосистемами системными операторами осуществляется скоординированное планирование графиков межгосударственных перетоков электрической энергии на основе общей расчетной модели.
4. Системные/сетевые операторы согласовывают между собой графики отключения межгосударственных линий электропередачи и внутренних линий, отключение которых влияет на величины максимально допустимых межгосударственных перетоков.
5. Для включения соответствующих объемов поставки в предварительный диспетчерский график участники экспортно-импортных договоров обязаны заблаговременно проинформировать системных операторов соответствующих энергосистем о почасовых запланированных объемах поставки в соответствии с заключенными договорами, предъявив подтверждение наличия достаточного объема прав использования пропускной способности.
6. В результате осуществления процедур планирования на сутки вперед системные/сетевые операторы составляют и согласовывают графики сальдо межгосударственных перетоков в почасовом разрезе, которые являются обязательными для исполнения. Отклонения от согласованного графика сальдо межгосударственных перетоков подлежат урегулированию в соответствии с положениями, определенными в разделе 7 настоящих Общих принципов.
7. Системные/сетевые операторы должны проинформировать участников экспортно-импортных договоров о необходимости изменения запланированных объемов поставки вследствие согласованных изменений графиков сальдо межгосударственных перетоков.

7. Урегулирование отклонений от согласованных значений
межгосударственных перетоков электрической энергии

1. Системный/сетевой оператор каждой энергосистемы обязан принять меры по выполнению согласованных почасовых графиков сальдо межгосударственных перетоков или межгосударственных перетоков электрической энергии.
2. По факту исполнения режима межгосударственных перетоков системные/сетевые операторы ведут оперативный учет почасовых отклонений значений фактического сальдо межгосударственных перетоков или межгосударственного перетока от планового.
3. Системные/сетевые операторы определяют процедуру координированного согласования объемов отклонений фактического сальдо межгосударственных перетоков или межгосударственного перетока от планового. Системные/сетевые операторы или в зависимости от национального законодательства иные уполномоченные организации разрабатывают механизмы урегулирования отклонений по межгосударственным перетокам, в том числе на финансовой основе.
4. В каждой энергосистеме назначается уполномоченная организация, ответственная за урегулирование (в том числе и финансовое) почасовых отклонений с соответствующими уполномоченными организациями других энергосистем.
Уполномоченные организации осуществляют взаимные расчеты в целях компенсации отклонений фактического сальдо межгосударственных перетоков в соответствии с п. 7.3 настоящих Общих принципов.
5. Для поддержания согласованных значений сальдо межгосударственных перетоков или межгосударственных перетоков электрической энергии системные/сетевые операторы (в зависимости от национального законодательства - иные уполномоченные организации) обеспечивают функционирование в национальных энергосистемах механизмов урегулирования отклонений между плановыми и фактическими объемами поставок электрической энергии, в том числе балансирующих рынков. Уполномоченные организации компенсируют свои расходы по урегулированию отклонений на сечениях экспорта-импорта в рамках таких механизмов.
6. При финансовом урегулировании отклонений в энергосистемах, где устойчиво функционируют балансирующие рынки и внедрены механизмы урегулирования отклонений и расчетов по ним, цена балансирующей электроэнергии, используемая для урегулирования отклонений по межгосударственным перетокам, формируется на основе цены, используемой для расчетов на внутреннем балансирующем рынке.
Для энергосистем, где не функционируют балансирующие рынки и не внедрены механизмы урегулирования отклонений и расчетов по ним, цена балансирующей электроэнергии, используемая для урегулирования отклонений по межгосударственным перетокам, определяется на основе маржинальных затрат на производство электроэнергии в энергосистеме.
7. Системные/сетевые операторы энергосистем (в зависимости от национального законодательства - иные уполномоченные организации согласовывают параметры и предельные объемы почасовых отклонений в пределах установленной ими максимальной величины по межгосударственным перетокам.
Системные/сетевые операторы анализируют характер возникших отклонений и в случае превышения объемов почасовых отклонений в пределах установленной ими максимальной величины используют меры, стимулирующие исполнение графиков межгосударственных перетоков.

8. Компенсация затрат, связанных с осуществлением
транзита/передачи/перемещения электроэнергии через
энергосистемы государств-участников СНГ

1. Системные/сетевые операторы энергосистем государств-участников СНГ обеспечивают недискриминационные условия доступа к технологической инфраструктуре национальных энергосистем в пределах технических возможностей электрических сетей с учетом их приоритетного использования для электроснабжения внутренних потребителей.
2. Участники трансграничной торговли при использовании технологической инфраструктуры энергосистемы государства-участника СНГ для осуществления транзита/передачи/перемещения электрической энергии обязаны компенсировать данной энергосистеме затраты, связанные с осуществлением данного процесса.
3. Количество электрической энергии, передаваемой в качестве транзитной, определяется в почасовом интервале за расчетный период на основании показаний приборов коммерческого учета с использованием методики, согласованной системными/сетевыми операторами в двух/многостороннем порядке.
4. Стоимость и порядок оплаты транзита/передачи/перемещения электроэнергии определяются в соответствии с нормативными документами, регламентирующими функционирование электроэнергетического рынка государства-участника СНГ.
При определении стоимости услуги по транзиту/передаче/перемещению электроэнергии могут учитываться следующие затраты:
постоянные затраты, связанные с затратами по эксплуатации (использованию) сетей и диспетчеризацией режимов работы энергосистемы;
переменные затраты, связанные с компенсацией стоимости потерь и изменением потокораспределения (сетевые перегрузки), обусловленные транзитом/передачей/перемещением электроэнергии, а также стоимость дополнительных системных (вспомогательных) услуг.

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру кезеңдері туралы Хаттамаға қол қою туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 19 мамырдағы № 433 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру кезеңдері туралы Хаттаманың жобасы мақұлдансын.
2. Принциптік сипаты жоқ өзгерістер мен толықтырулар енгізуге рұқсат бере отырып, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру кезеңдері туралы Хаттамаға мынадай ескертпемен қол қойылсын:
«Қазақстан Республикасының Үкіметі үшін осы Хаттаманың ажырамас бөлігі болып табылатын Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердегі электр энергиясын трансшекаралық саудалаудың ортақ принциптерінің (Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастырудың 1-кезеңі, 1-сатысы) 5.3-бөлімі қолданылмайды».
3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2010 жылғы 19 мамырдағы
№ 433 қаулысымен
мақұлданған

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ
электр энергетикалық нарығын қалыптастыру кезеңдері туралы
ХАТТАМА

Бұдан әрі Тараптар деп аталатын осы Хаттамаға қатысушы мемлекеттердің үкіметтері,
1998 жылғы 25 қарашадағы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің электр энергетикалық жүйелерінің қатар жұмыс істеуін қамтамасыз ету туралы шартты, 2005 жылғы 25 қарашадағы ТМД Үкімет басшылары кеңесінің шешімімен бекітілген Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру тұжырымдамасын және 2007 жылғы 25 мамырдағы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру туралы келісімді басшылыққа ала отырып,
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің электр энергетикасы және қуатының транзиті туралы келісімді назарға ала отырып,
2007 жылғы 22 қарашадағы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің кедендік шекарасы арқылы электр энергиясын өткізу кезінде кедендік рәсімдерді үйлестіру туралы келісім ережелерін және 2006 жылғы 24 қарашадағы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердегі мемлекетаралық электр бөлінісі желілері бойынша өткізген электр энергиясын есепке алу аспаптарының көрсеткіштерін түсіріп алу үшін бірыңғай уақытты белгілеу туралы ТМД Үкімет басшылары кеңесінің шешімін ескере отырып,
төмендегілер туралы келісті:

1-бап

Осы Хаттама ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру кезеңдерін айқындау және 2007 жылғы 25 мамырдағы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру туралы келісімнің шеңберінде оны қалыптастырудың 1-кезеңінде электр энергетикасын трансшекаралық саудалауды жүзеге асыруға негізгі тәсілдерді белгілеу мақсатында жасалды.

2-бап

Тараптар ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастырудың мынадай кезеңдерін және олардың ерекшеліктерін айқындайды:
1-кезең
1-саты. Екі жақты трансшекаралық сауда.
Электр энергияны, қуатты (қуат резервтерін), оның ішінде трансшекаралық сауданың ортақ принциптеріне сәйкес электр энергиясының импорты/экспорты бойынша мәмілелерді ұлттық заңнамаға сәйкес жүзеге асыру құқығын алған ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің электр энергетикалық субъектілері арасындағы екі жақты шарттар негізінде үшінші елдер арқылы сатып алу-сату.
2-саты. Спот нарықтарына (бір тәулікке бұрын болатын нарықтар) өзара қатысу.
Өз мемлекетінің заңнамасына сәйкес электр энергиясы импорты/экспорты бойынша мәмілелерді жүзеге асыру құқығын алған ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің электр энергетика субъектілерінің ТМД-ға қатысушы басқа мемлекеттердің спот нарығына (бір тәулікке бұрын болатын нарықтар) қатысу құқығы бар трансшекаралық сауда.
2-кезең
1-саты. Электр энергиясының өңірлік нарығы (Ұлттық электр энергетиканың нарықтарының үйлестірілген жұмысы).
ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің ұлттық спот (бір тәулікке бұрын болатын нарықтар) және теңдестіретін нарықтарына (екі және одан да көп мемлекеттер нарықтары) ықпалдасу элементтері бар электр энергиясының трансшекаралық саудасы.
Электр энергиясын саудалау электр энергияны жедел-диспетчерлік басқару және сауда-саттығын ұйымдастыру бөлігінде ұлттық жүйелік/желілік және коммерциялық операторларды үйлестіру кезінде бәсекеге қабілетті ұлттық электр энергетикалық нарықтарының болуы;
ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің энергия жүйелерінің жүйелік және коммерциялық операторларымен келісілген бірыңғай есептеу моделінің (не ұлттық моделдерді үйлестіру) және қаржылық есептеу жүйесінің болуы шарттарында жүзеге асырылады.
2-саты. Электр энергиясының және жүйелік қызметтердің өңірлік нарығы.
Ұлттық электр энергетиканың нарықтардың, оның ішінде жүйелік қызметтер нарығының жұмысын үйлестіру.
3-кезең. ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығы
Барлық электр энергетикасы субъектілері үшін тиісті өңірлік (ұлттық) құрылымдарды құруды және бірыңғай ережелері - ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығының ортақ ережесін әзірлеуді қоса алғанда, 2005 жылғы 25 қарашадағы ТМД Үкімет басшылары кеңесінің шешімімен бекітілген Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру тұжырымдамасының ережелерін толық іске асыра отырып, ортақ электр энергиясы нарығын құру.

3-бап

ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығының жұмыс істеуі әрбір кезең шеңберінде әзірленетін Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес жүзеге асырылады.

4-бап

Трансшекаралық сауда 1-кезеңде, 1-саты осы Хаттаманың ажырамас бөлігі болып табылатын ТМД-ға қатысушы мемлекеттерде электр энергиясын трансшекаралық саудалаудың ортақ принциптеріне сәйкес жүзеге асырылады (осы қаулыға қосымша сәйкес).

5-бап

Тараптар осы Хаттамаға сәйкес ұлттық заңнаманы сәйкес келтіру үшін шаралар қабылдайды.

6-бап

Тараптар 2007 жылғы 25 мамырдағы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикалық нарығын қалыптастыру туралы келісімге сәйкес Тараптар тағайындаған органдар осы Хаттаманы іске асыру жөніндегі құзыретті органдар болып табылатындығын айқындайды.

7-бап

Осы Хаттама әрбір Тараптың, оның мемлекеті қатысушысы болып табылатын басқа да халықаралық шарттардан ол үшін туындайтын құқықтар мен міндеттемелерді қозғамайды.

8-бап

Осы Хаттаманы қолдану және түсіндіру кезінде туындайтын Тараптар арасындағы даулы мәселелер мүдделі Тараптардың консультациялары және келіссөздері жолымен немесе Тараптардың басқа да келісілген рәсімдері арқылы шешіледі.

9-бап

Осы Хаттама депозитарий оған қол қойған Тараптар оның күшіне енуі үшін қажетті мемлекетішілік рәсімдерді орындағаны туралы үшінші хабарламаны алған күнінен бастап күшіне енеді.
Мемлекетішілік рәсімдерді кеш орындаған Тараптар үшін осы Хаттама депозитарий тиісті құжаттарды алған күнінен бастап күшіне енеді.

10-бап

Осы Хаттама ол күшіне енгеннен кейін кез келген мемлекеттің қосылуы туралы қүжатты депозитарийге беру арқылы қосылуы үшін ашық.
ТМД-ға қатысушы мемлекеттер үшін осы Хаттама депозитарий қосылу туралы құжатты алған күнінен бастап 30 күн өткен соң күшіне енеді.
ТМД-ға қатысушы болып табылмайтын мемлекеттер үшін осы Хаттама депозитарий оған қол қойған немесе оған қосылған мемлекеттердің осындай қосылуға келіскендігі туралы соңғы хабарламаны алған күнінен бастап 30 күн өткен соң күшіне енеді.

11-бап

Тараптардың келісімі бойынша осы Хаттамаға оның ажырамас бөлігі болып табылатын өзгерістер мен толықтырулар енгізілуі мүмкін, олар тиісті хаттамамен ресімделеді және осы Хаттаманың күшіне енуі үшін көзделген тәртіппен күшіне енеді.

12-бап

Осы Хаттама белгісіз мерзімге жасалады.
Тараптардың әрқайсысы депозитарийге осы Хаттаманың қолданысы уақыты ішінде туындаған міндеттемелерден шығатын және реттейтін болжамды күнге дейін кемінде 12 ай бұрын жазбаша хабарлама жібере отырып, осы Хаттамадан шыға алады.
2010 жылғы «__» _____________ __________________ қаласында орыс тілінде бір түпнұсқа данада жасалды. Түпнұсқа данасы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының Атқарушы комитетінде сақталады, ол осы Хаттамаға қол қойған әрбір мемлекетке оның куәландырылған көшірмесін жібереді.

Әзірбайжан Республикасының Ресей Федерациясының
Үкіметі үшін Үкіметі үшін

Армения Республикасының Тәжікстан Республикасының
Үкіметі үшін Үкіметі үшін

Беларусь Республикасының Түркіменстанның
Үкіметі үшін Үкіметі үшін

Қазақстан Республикасының Өзбекстан Республикасының
Үкіметі үшін Үкіметі үшін

Қырғыз Республикасының Украинаның
Үкіметі үшін Үкіметі үшін

Молдова Республикасының
Үкіметі үшін

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына
қатысушы мемлекеттердің ортақ электр
энергетикалық нарығын қалыптастыру
кезеңдері туралы хаттамаға
қосымша

«Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердегі
электр энергиясын трансшекаралық саудалаудың (Тәуелсіз
Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр
энергетикалық нарығын қалыптастырудың 1-кезеңі, 1-сатысы)
ортақ принциптері

Осы құжаттың мақсаты Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің ортақ электр энергетикасы нарығын (ТМД ОЭН) қалыптастырудың 1-кезеңі, 1-сатысында ұлттық электр энергетикасы нарықтарын ескере отырып, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің электр энергетикасы нарықтарында бәсекелестік жағдайда электр энергиясын трансшекаралық саудалаудың ортақ принциптерін белгілеу болып табылады.

1. Глоссарий

Жүйелік оператор - ұлттық энергия жүйесінің жұмыс істеу сенімділігінің белгіленген параметрлерін және электр энергиясының сапасын, өндіріс теңгерімі мен электр энергиясын тұтынуды, басқа мемлекеттердің энергия жүйелерімен қабат жұмысты басқаруды қамтамасыз ету мақсатында ұлттық энергия жүйесін орталықтандырылған шұғыл-диспетчерлік басқаруды жүзеге асыратын ұйым. ТМД-ға қатысушы мемлекеттің ұлттық заңнамасына қарай жүйелік оператор функциясын бір немесе бірнеше уәкілетті ұйым орындауы мүмкін¹;
желілік оператор - технологиялық қызмет көрсетуді және мемлекеттің ұлттық электр желісін пайдалануға дайын етіп ұстауды, сондай-ақ бұл желіні жабдықпен шұғыл басқаруды және электр энергиясын мемлекетаралық желілер бойынша таратуды жүзеге асыратын ұйым.
Мемлекеттердің заңнамасына қарай желілік оператор мен жүйелік оператор функциялары бір ұйымдық құрылымға қоса берілуі мүмкін;
электр энергиясын көтере саудалау операторы - биржалық принциптерде және/немесе ұйымдасқан сауда принциптерде электр энергиясын сату бағасы мен көлемдерін айқындау бойынша қызметтерді жүзеге асыратын ұйым;
трансшекаралық сауда - ұлттық заңнамаға сәйкес Трансшекаралық сауданың жалпы принциптеріне сай электр энергиясының импорты/экспорты бойынша операцияларды жүзеге асыру құқығын алған ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің электр энергетикасы субъектілері арасындағы екі жақты шарттар негізінде электр энергиясын, қуаттылықты (резервтерді), оның ішінде үшінші елдер арқылы сатып алу-сату;
жүйелік қызметтер - электр энергетикасы субъектілері және электр энергиясын жекелеген тұтынушылар ұсынатын, электр энергетикасы жүйесінің сенімді жұмысын қамтамасыз ету үшін, оның ішінде белсенді қуаттылықтардың, кернеу мен реактивті қуаттылықтардың жиілігі мен ағынын реттеу, авариялардың пайда болуы мен өрбуінің алдын алу, сондай-ақ авариядан кейін жүйенің қалыпты режимін қалпына келтіруді қамтамасыз ету үшін қажетті қызметтер;
экспорт-импорт қимасының өткізу қабілеті (барынша жоғары рұқсат етілген ағын) - жұмыс істеу сенімділігінің белгіленген өлшемдері мен ұлттық және аралас энергия жүйелерінің орнықты жұмыс өлшемдерін бұзбай-ақ қима бойынша берілуі мүмкін электр қуатының ең жоғары шамасы;
өткізу қабілеті резерві - жүйелік операторлар айқындайтын, өткізу қабілеті аукционында бөлу үшін пайдаланылмайтын барынша рұқсат етілген ағынның бөлігі. Ол қосарлас жұмыстар шеңберінде энергия жүйелерін реттеу үшін пайдаланылады;
орналасқан өткізу қабілеті - экспорт-импорт қимасының өткізу қабілеті (барынша жоғары рұқсат етілген ағын) мен өткізу қабілеті резерві арасындағы айырма ретінде айқындалады;
еркін өткізу қабілеті - экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін бөлу бойынша аукционға шығарылатын өткізу қабілетінің бөлігі;
экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін шектеу - экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетінің асып кетуіне жол бермеу жағдайы бойынша мемлекетаралық ағынды шектеу әрекеті;
өткізу қабілетінің лоты - экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалану құқығын бөлу бойынша аукционда белуге шығарылған, МВт көрсетілген еркін өткізу қабілетінің белгіленген шамасы;
аукцион операторы - оған экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалану құқығын бөлу аукционын өткізу жөніндегі функция жүктелетін ұйым;
үйлестірілген нақты аукцион - екі немесе бірнеше жүйелік операторлар мен аукцион операторларының өзара іс-қимылы негізінде жүзеге асырылатын өткізу қабілеті лоттарының белгілі бір санын сатып алуға арналған трансшекаралық саудаға қатысушылардың бағалық өтінімдерін бәсекелік іріктеу;
қаржылық қамтамасыз ету — оның тиісті аукционда қатысуын (жылдық, айлық және тәуліктік) қамтамасыз ету үшін аукционға қатысушылар ұсынатын қаржылық қамтамасыз ету;
ілеспе аймақ — барлық ілесе жұмыс істейтін энергия жүйелерінің (мысалы, ТМД-ға қатысушы елдер мен Балтық елдері) бірлестігі;
ұлттық энергия жүйесі (энергия жүйесі) - ТМД ОЭН қатысушы мемлекеттердің электр энергиясы жүйесі;
экспорт-импорттың мемлекетаралық қимасы(лары) - екі және одан да астам энергия жүйелері (энергия жүйелерінің бөліктері) арасындағы желілердің жиынтығы;
электр энергиясын мемлекетаралық жеткізу - екі сабақтас энергия жүйесі арасында, сондай-ақ транзит шартында үшінші энергия жүйесінің электр желілерін пайдалана отырып, бір энергия жүйесінен экспорт-импорттың барлық коммерциялық шарттары бойынша жеткізілетін электр энергиясы шамасының алгебралық сомасы;
мемлекетаралық ағын - мемлекетаралық қимаға/экспорт-импорт қимасына кіретін электр тарату желілері бойынша электр энергиясы (қуаты) ағынының алгебралық сомасы;
мемлекетаралық ағындар сальдосы - барлық сабақтас энергия жүйелері бар мемлекетаралық ағындардың алгебралық сомасы;
сағаттық ауытқу - мемлекетаралық ағындар немесе мемлекетаралық ағынның² сальдосының нақты мәні мен оның сағаттық бөліністегі жоспарлы шамасы арасындағы айырма;
транзиттеуші (транзиттеу/беру/өткізу жөніндегі қызметтерді орындаушы) - электр энергиясын ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің шаруашылық жүргізуші субъектілеріне транзиттеу/беру/өткізу жөніндегі қызметтердің шарты/шарттары негізінде ұсынылатын ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің желілік операторы.
_______
¹Мұндай ұйымдар ретінде желілік оператор, электр энергиясының көтерме саудасы операторы және т.б. болуы мүмкін.
²Екі энергия жүйесі немесе энергия жүйелерінің екі тобы жалғыз мемлекетаралық қима/экспорт-импорт қимасы арқылы байланысқан жағдайда.

2. Трансшекаралық саудаға қатысушылар

Трансшекаралық саудаға қатысушылар ұлттық заңнамаға сәйкес электр энергетика саласындағы сыртқы сауда операцияларына жіберілген ұйымдар, сондай-ақ ТМД ОЭН жұмыс істеуін қамтамасыз ететін ұйымдар, оның ішінде:
сауда қатынастарға қатысушылар:
электр энергиясын өндірушілер немесе өндіруші компанияларды қоса алғанда, олардың өкілдері;
электр энергиясын тұтынушылар немесе электр энергиясын жеке пайдалану мақсаттары үшін сатып алуды жүзеге асыратын олардың өкілдері;
электр энергиясын кейіннен қайта сату үшін көтере сатып алуды жүзеге асыратын жеткізушілер;
теңгеру және реттеу мақсаттары, сондай-ақ ТМД ОЭН тиісті қатысушы мемлекеттердің заңнамасында көзделген басқа да мақсаттар үшін технологиялық шығындарды өтеуді қамтамасыз етуге электр энергиясының көлемін сатып алуды/сатуды жүзеге асыратын жүйелік операторлар және/немесе желілік операторлар;
инфрақұрылым ұйымдары:
желілік операторлар;
жүйелік операторлар;
электр энергиясын көтерме саудалауды ұйымдастырушылар.

3. Электр энергиясының және қуаттылықтардың трансшекаралық
ағынын есепке алу жүйесін ұйымдастыру

1. ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің жүйелік/желілік операторлары әрбір шекара бойынша мемлекетаралық қиманы/экспорт-импорт қимасын (қима кіретін желілер тізбесі) өзара айқындайды және келіседі.
2. Жүйелік/желілік операторлар халықаралық қималарды/экспорт-импорт қимасын коммерциялық есептеу желілерімен жарақтандыруды қамтамасыз етеді, олар бір сағаттан аспайтын есептеу аралығы бар мемлекетаралық электрлік желілердегі қуаттылық пен электр энергиясына бақылауды және есепті жүргізеді.
3. Жүйелік/желілік операторлар мемлекетаралық ағындарға бақылау және есеп жүргізуді жүзеге асыру үшін электр берілістердің әрбір мемлекетаралық желілерінде есептеу нүктесін айқындайды.
4. Жүйелік/желілік операторлар есептеу нүктелерінде орналасқан өлшем құралдарының тізбесін келіседі. Мұндай есептеу нүктелерінде орналасқан коммерциялық есептеу аспаптарының көрсеткіштері негізінде мемлекетаралық қималар бойынша тасымалданған электр энергиясының көлемі, сондай-ақ мемлекетаралық ағындардың нақты сальдосы мәнінің жоспарланған мәннен ауытқуы айқындалады.
5. Коммерциялық есеп деректерін түсіру, алмасу, келісу және есепке алу актілерін ресімдеу тәртібі сабақтас мемлекеттердің жүйелік/желілік операторларының арасында жасалатын есепке алуды ұйымдастыру туралы келісімдердің талаптарына және өзге де келісілген құжаттарға сәйкес жүзеге асырылады.

4. Сауда операцияларының түрлері

1. Трансшекаралық саудаға қатысушылардың электр энергиясы мен қуат резервтерін екіжақты сатып алу-сату шарттарын жасауға мүмкіндігі бар, олардың талаптарын Тараптар дербес белгілейді және келіседі. Бұл шарттар алдағы тәулікке арналған диспетчерлік кестелерді жасау үшін қажет ақпараттың берілуін қамтамасыз ететін ережелерді қамтуы тиіс.
Бұл екі жақты шарттардың Тараптары белгіленген тәртіппен белгіленген уақытқа дейін ұлттық энергия жүйелерінің жүйелік/желілік операторларын әр сағат ішінде жеткізілетін және тұтынылатын электр энергиясының көлемі туралы хабарлауға тиістігін білдіреді.
2. Диспетчерлік кестеге жеткізілімдерді енгізу үшін экспорттық-импорттық шарттың тараптары сатушы орналасқан мемлекеттің энергия жүйесі торабынан (сатушының электр энергиясы желіге жеткізіледі) сатып алушы орналасқан мемлекеттің энергия жүйесі торабына дейін (жеткізілген электр энергиясын тұтыну болжанады) экспорт-импорт шартында белгіленген электр энергиясын беру үшін экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетінің жеткілікті көлемін пайдалануға құқықтардың болуын көрсетуі тиіс. Бұл бағдар егер сатып алу-сату шектеспейтін мемлекеттерде орналасқан қатысушылар арасында жүзеге асырылса, бір шекараға қарағанда көбірек, демек экспорт-импорттың бір қимасына қарағанда көбірек қамти алады.
3. Осы жалпы принциптерді қабылдау кезінде жасалған барлық экспорттық-импорттық (сыртқы сауда) шарттар тараптармен қосымша келісілген өтпелі кезең ішінде олардың ережелеріне сәйкестікке келтірілуі тиіс.
4. Трансшекаралық саудаға қатысушылардың ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің немесе басқа мемлекеттердің энергетика жүйелері арқылы электр энергиясын тасымалдауын/жеткізуін/өткізуін есепке ала отырып немесе техникалық мүмкіндіктер, сондай-ақ экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетінің синхронды сатып алу-сату мәселелерін реттеу шегінде осы мемлекеттердің электр желілері арқылы электр энергиясын тасымалдауға/жеткізуге/өткізуін арналған шарттар жасасқан жағдайда басқа мемлекеттердің электр энергиясының экспорт-импортына арналған шарттар жасауға құқығы бар.

5. Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін бөлу және есептеу

Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін бөлу

1. Мемлекетаралық қиманың/экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін бөлу мамандандырылған тетіктерді пайдалану арқылы жүзеге асырылады.
2. Артық салмақтың болмауы Тараптардың экспорттық-импорттық әлеуетін ескере отырып ұзақ мерзімді кезеңге болжанатын экспорт-импорт қималарында оны пайдалануға құқықтарды бөлудің мамандандырылған тетіктерін қолдану міндетті болып табылмайды.
Тиісті уағдаластықтар мен үйлестірудің тиісті деңгейі болған жағдайда мемлекетаралық қиманың өткізу қабілетін пайдалану құқықтарын бірлесіп бөлу мүмкіндігі көзделеді. Бұл жағдайда сатудан түскен түсім күні бұрын келісілген тәртіппен энергетика жүйелері арасында бөлінеді.
3. Бұрын жасалған экспорттық-импорттық (сыртқы саудалық) шарттардың, сондай-ақ техникалық келісімдердің (қосарлас жұмыс туралы шарттар) негізінде бөлінген экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалануға арналған құқықтар келісілген өтпелі кезең ішінде қайта бөлуге жатпайды.
4. МВт-та көрсетілген, экспорт-импорт қимасының бөлінген өткізу қабілетінің мөлшері трансшекаралық саудаға қатысушыларға осы қима арқылы электр энергиясының тиісті көлемін экспорттауға/импорттауға құқық береді.
5. Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалануға арналған құқық әрбір бағыт бойынша жылдық, айлық және тәуліктік негізде бөлінеді.
6. Мемлекеттерде экспорт-импорт қимасының шектелген өткізу қабілетін пайдалану құқықтарын бөлуді ұйымдастыруға жауапты ұйымдар белгіленеді. Бұл ретте егер осы функциялар оларға тікелей жүктелмеген болса, мұндай ұйым мен тиісті жүйелік/желілік оператор арасында тығыз үйлесімділік қамтамасыз етілуі тиіс.

Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін есептеу (белгілеу)

1. Тараптардың энергетика жүйелерінің жүйелік/желілік операторлары белгіленген тәртіпке сәйкес электр энергиясының мемлекетаралық жеткізілімі мен ағындарын жоспарлау кезеңінде экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетінің мөлшерін, иелігіндегі өткізу қабілетін және еркін өткізу қабілетін анықтау және келісу рәсімдерін белгілейді, қажетті зертеулер (есептер) жүргізеді, осындай есептердің нәтижелерін келіседі.
2. Иелігіндегі өткізу қабілеті өткізу қабілетін бөлу жүргізілетін тәуліктік, айлық және жылдық кезеңдер үшін экспорт-импорттың әр қимасы үшін есептеледі.
3. Жүйелік/желілік операторлар аукцион операторына әрбір қаралатын кезең үшін иелігіндегі өткізу қабілетінің мөлшерін түпкілікті есептеу нәтижелерін ұсынады, ол өз кезегінде оларды Интернет желісіндегі өзінің ресми сайтында жариялайды.
4. Жүйелік/желілік оператор басқа энергетика жүйелерінің операторларын иелігіндегі өткізу қабілетіне қайтадан есептеу жүргізу үшін мемлекетаралық қиманың/экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетіне әсер ететін параметрлердегі қандай да бір өзгерістер туралы хабарлайды.

Аукционда экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін
пайдалануға арналған құқықтарды бөлу

1. Мемлекеттердің энергетика жүйелерінің әр шекарасы бойынша экспорт-импорттың әр қимасының өткізу қабілетін пайдалануға арналған құқықтар трансшекаралық сауданың қатысушылары (немесе олардың өкілдері) арасында бөлінуі тиіс. Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалануға арналған құқықтарды бөлу аукционда сатып алушылардың бағалық өтінімдерін бәсекелі іріктеу жолымен жүзеге асырылады.
2. Мемлекеттердің әрбір энергетика жүйесінде аукционды өткізу жөніндегі функция жүктелетін бірыңғай орган (аукционның операторы) белгіленеді.
3. Тиісті уағдаластықтар мен үйлестірудің тиісті деңгейі болған жағдайда екіден астам мемлекеттердің энергетика жүйелері арасында экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалану құқықтарын бөлу үшін аукционның бір операторын тағайындау мүмкіндігі ескеріледі.
4. Аукционның операторы міндетті түрде күні бұрын Интернет желісінде өзінің ресми сайтында әрбір кезең (жыл, ай, тәулік) бойынша аукциондар өткізу күнін жариялайды.
Аукционның операторы міндетті түрде күні бұрын бағалы өтінімдер беру кезеңдерін жариялайды, бұл кезең ішінде олар жарамды болып саналады.
5. Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалануға арналған құқықтарды аукционның операторы МВт-да өлшенетін өткізу қабілетінің лоттары түрінде ұсынады.
6. Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалану құқықтарын бөлу жөніндегі аукционға қатысу үшін міндетті шарт трансшекаралық саудаға қатысушының аукцион операторымен келісілген қатысушы тиісті аукционда (жылдық, айлық, тәуліктік) сатып ала алатын өткізу қабілеті лоттары санының ең көп мөлшерін анықтау үшін қаржылық қамтамасыз етуді қалыптастыруы болып табылады.
7. Электр энергиясының экспорты-импорты шартына қатысушылар экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалану құқықтарын сатып алу үшін аукцион операторының сауда жүйесіне тиісті кезеңнің әр сағатына экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетінің тиісті көлемін пайдалану құқығын сатып алуға бір немесе бірнеше бағалық өтінімдер (бірақ өткізу қабілеті лоттарының санынан көп емес) беруі тиіс.
8. Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалану құқығына арналған тепе-теңдік баға мынадай талаптардың сақталуымен белгіленеді:
тепе-теңдік баға бөлінген өткізу қабілетінің барлық көлемі үшін бірдей;
экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін пайдалану құқықтарын сатып алушы үшін тепе-теңдік баға оның бағалық өтінімде көрсетілген бағадан жоғары болуы мүмкін емес;
тепе-теңдік баға егер өткізу қабілетінің сұратылған мөлшерінің сомасы еркін өткізу қабілетіне қарағанда аз болса нөлге тең (яғни барлық бағалық өтінімдер үшін өткізу қабілетінің барлық сұратылған мөлшері толығымен қанағаттандырылды);
тепе-теңдік баға, егер өткізу қабілетінің сұратылған мөлшерінің сомасы еркін өткізу қабілетіне қарағанда көп болса, еркін өткізу қабілетінің шегінде өткізу қабілетінің лоттары бөлінген бағалық өтінімдердің ең төмен бағасына тең.
9. Экспорт-импорт қимасының өткізу қабілеті аукционының операторы өткізу қабілетіне арналған құқықтарды есепке алу мақсатында әр тәуліктің әр сағатына өткізу қабілетін пайдалану құқықтарының бөлінуін көрсетуді қамтамасыз ететін тиісті тізілім, ағындардың бағыттары мен құқықтарды қайта тіркеу/қайта бөлу мүмкіндігіне есеп жүргізеді.
Аукционның операторы әрбір өткізілген аукционның нәтижелерін Интернет желісіндегі өзінің ресми сайтында жариялауға тиіс. Нәтижелер аукционның тепе-теңдік бағасын, сондай-ақ бөлінген лоттардың санын қамтуы тиіс.
10. Жылдық және айлық аукциондарда бөлінген және тиісті қатысушылар пайдаланбаған өткізу қабілетін пайдалануға арналған құқықтар тәуліктік аукциондарда қайта бөлінуі немесе иесі екіжақты шарттар арқылы трансшекаралық саудаға қатысушыларға қайта сатуы мүмкін.
11. Қандай болмасын сағатта экспорт-импорт қимасының өткізу қабілетін шектеген жағдайда өткізу қабілеті лоттарының барлық қатысушыларының-иелерінің өткізу қабілетін пайдалану құқықтарының мөлшері осы сағатта туындаған шектеуге барабар шектелетін болады.
Егер энергия жүйенің қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында шектеу туындаған жағдайда құқығы шектелген өткізу қабілеті лоттарының қатысушылары - иелері өткізу қабілетін пайдалану құқығына қатысушылары төленген төлемдерді (қайтарым) өтеуге құқығы бар.
12. Бірлескен аукционда өткізу қабілетін пайдалану құқығын сатудан түскен түсім алдын ала келісілген тәртіпте энергия жүйелердің арасында бөлінеді.

6. Электр энергиясын мемлекетаралық жеткізулер мен ағындардың
кестелерін жоспарлау

1. Жоспарлаудың мақсаты ұлттық энергия жүйе мен синхронды аймақ жұмысының қалыпты режимін бұзбай электр энергиясын мемлекетаралық жеткізу, оның ішінде ішкі артық салмақсыз және мемлекетаралық қималарсыз жүзеге асырудың мүмкіндігін айқындау болып табылады.
2. Электр энергиясының мемлекетаралық ағындарын жоспарлау экспорт-импорт шарттары бойынша электр энергиясын жеткізудің мәлімделген көлемінің негізінде сағаттық бөлігінде ұзақ мерзімді (жыл, ай) және қысқа мерзімді (тәулік, сағат) кезеңдерге екі/көп жақты негізде жүйелік операторлар жүзеге асырады.
Жоспарлау экспорт-импорт қималары мен ұлттық энергия жүйесінің бақыланатын қималарындағы өндірілетін және электр жүйелерінің жабдықтарын жөндеу және барынша ұйғарынды ағындары қуаттылығының ауқымын ескере отырып, жүзеге асырылады.
3. Мемлекетаралық ағындар арқылы жүзеге асырылатын, екі елдің энергия жүйесін мемлекетаралық ағындарының арасын басқа да энергия жүйесінің жүйелі операторларымен байланыстыратын электр энергиясын мемлекетаралық жеткізуге ықпал еткен кезде, жалпы есептік үлгінің негізінде электр энергиясының мемлекетаралық ағындарының үйлестірілген кестелерін жоспарлауды жүзеге асырады.
4. Жүйе/желі операторлары өз арасында электр энергиясын берудің мемлекетаралық желілерін және ажырату барынша ұйғарынды мемлекетаралық ағындардың ауқымына ықпал ететін ішкі желілерді ажыратудың кестесін келіседі.
5. Тиісті жеткізудің көлемін енгізу үшін алдын ала диспетчерлік кестені экспорт-импорт шарттарына қатысушылар өткізу қабілетін пайдалану құқығының едәуір көлемінің болуын растауды көрсете отырып, жасалған шарттарға сәйкес сағаттық жоспарланған жеткізу көлемі туралы тиісті энергия жүйесінің жүйе операторлары күні бұрын ақпарат беруге міндетті.
6. Жоспарлау рәсімін жүзеге асыру кезінде тәулік бұрын жүйе/желі операторлары орындау үшін маңызды болып табылатын сағаттық бөліктегі мемлекетаралық ағындардың сальдо кестесін құрайды және келіседі. Мемлекетаралық ағындарының сальдосының келісілген кестесінен ауытқулар осы Жалпы принциптердің 7-бөлімінде айқындалған ережеге сәйкес реттеуге жатады.
7. Жүйе/желі операторлары экспорт-импорт шарттарына қатысушыларын жеткізудің жоспарланған көлемін өзгерту қажеттілігі, мемлекетаралық ағындардың сальдо кестелерінің келісілген өзгерістерінің салдары туралы ақпарат беруге тиіс.

7. Электр энергиясының мемлекетаралық ағындарының
келісілген мәндерінен ауытқуларын реттеу

1. Әрбір энергия жүйесінің жүйе/желі операторлары мемлекетаралық ағындар сальдосының келісілген сағаттық кестесін немесе электр энергиясының мемлекетаралық ағындарын орындау бойынша шаралар қабылдауға міндетті.
2. Мемлекетаралық ағындар режимін орындау фактісі бойынша жүйе/желі операторлары мемлекетаралық ағындарының нақты салъдосының мәнін сағаттық ауытқудың немесе жоспардан мемлекетаралық ағындарының шұғыл есебін жүргізеді.
3. Жүйе/желі операторлары мемлекетаралық ағындардың нақты сальдосының ауытқулар көлемін немесе жоспардан мемлекетаралық ағындарын үйлестірілген келісу рәсімін айқындайды. Жүйе/желі операторлары немесе ұлттық заңнамаға байланысты өзге де уәкілетті ұйымдар мемлекетаралық ағындар бойынша, оның ішінде қаржылық негізде ауытқуларды реттеу тетігін әзірлейді.
4. Әрбір энергия жүйеде басқа энергия жүйенің уәкілетті ұйымдарына сәйкес сағаттық ауытқуларын реттеуге (оның ішінде және қаржылық) жауапты уәкілетті ұйым тағайындалады.
Уәкілетті ұйымдар осы Жалпы принциптердің 7.3-тармағына сәйкес мемлекетаралық ағындар нақты сальдосының ауытқуын өтеу мақсатында өзара есептесуді жүзеге асырады.
5. Мемлекетаралық ағындарының немесе энергия энергиясының мемлекетаралық ағындары мәндерінің сальдосын қолдау үшін жүйе/желі операторлары (ұлттық заңнамаға - өзге де уәкілетті органдарға байланысты) электр энергиясын жеткізудің жоспарлы және нақты көлемдері арасында ұлттық энергия жүйесіндегі ауытқуларды реттеу тетіктерінің, оның ішінде теңгерімді нарықтардың жұмысын қамтамасыз етеді. Уәкілетті ұйымдар осы тетіктер шеңберінде экспорт-импорт қималарына ауытқуларды реттеу бойынша өз шығыстарын өтейді.
6. Энергия жүйелеріндегі ауытқуларды қаржылық реттеу кезінде, мемлекетаралық ағындар бойынша ауытқуларды реттеу үшін пайдаланушы теңгерімді нарықтар тұрақты жұмыс істейді және ауытқулардың реттеу тетіктері мен олар бойынша есептер енгізіледі, ішкі теңгерімді нарықтағы есептер үшін пайдаланылатын бағалар негізінде қалыптасады.
Энергия жүйелері үшін теңгерімді нарықтарда жұмыс істемейтін және ауытқуларды реттеу тетіктері мен олар бойынша есептер енгізілмеген, мемлекетаралық ағындар бойынша ауытқуларды реттеу үшін пайдаланылатын теңгерімді электр энергиясының бағасы энергия жүйесіндегі электр энергиясының өндірісіне арналған маржиналдық шығындар негізінде айқындалады.
7. Энергия жүйенің жүйе/желі операторлары (ұлттық заңнамаға - өзге де уәкілетті ұйымдарға байланысты) мемлекетаралық ағындар бойынша олармен белгіленген едәуір ауқымы шегінде сағаттық ауытқулардың параметрлері мен шекті көлемін келіседі.
Жүйе/желі операторлары туындаған ауытқулардың сипатын және мемлекетаралық ағындары кестелерінің орындалуын ынталандыратын шараларды орындайды олармен белгіленген едәуір ауқымы шегінде сағаттық ауытқулардың көлемін арттырған жағдайда сараптама жасайды.

8. ТМД қатысушы мемлекеттердің энергия жүйесі арқылы электр
энергиясын тасымалдауды/беруді/өткізуді жүзеге асырумен
байланысты шығындарды өтеу

1. ТМД қатысушы мемлекеттердің энергия жүйесінің жүйе/желі операторлары ішкі тұтынушыларды электрмен қамтамасыз ету үшін олардың басым пайдалануын ескере отырып электр желілерінің техникалық инфрақұрылымы шегінде ұлттық энергия жүйесінің технологиялық инфрақұрылымына қол жетімділіктің кемсітпеушілік шарттарын қамтамасыз етеді.
2. Трансшекаралық сауда қатысушылары ТМД қатысушы мемлекеттердің энергия жүйесінің технологиялық инфрақұрылымын пайдалану кезінде аталған энергия жүйесіне электр энергиясын тасымалдауды/беруді/өткізуді жүзеге асыру үшін осы үдерісті жүзеге асырумен байланысты шығындарды өтеуге міндетті.
3. Тасымал ретінде берілетін электр энергиясының саны екі/көп жақты тәртіпте жүйе/желі операторларымен келісілген әдістемені пайдалана отырып, коммерциялық есеп аспаптарының көрсеткіштері негізінде есептік кезең арналған сағаттық интервалмен айқындалады.
4. Электр энергиясын тасымалдауды/беруді/өткізуді төлеудің құны мен тәртібі ТМД қатысушы мемлекеттердің электр энергиясының жұмыс істеуін регламенттейтін нормативтік құжаттарға сәйкес айқындалады.
Электр энергиясын тасымалдауды/беруді/өткізуді бойынша қызметтің құнын айқындау кезінде мынадай шығындар ескерілуі мүмкін:
Энергия жүйесі жұмысының желілерін және диспетчерлік режимдерді пайдалануға беру (пайдалану) бойынша шығындарға байланысты тұрақты шығындар;
электр энергиясын тасымалдауға/беруге/өткізуді шарттасылған шығындардың құнын және ағынды бөлуді (желілік артық салмақ) өзгертумен сондай-ақ қосымша (қосалқы) жүйелі қызметтердің құнын өтеумен байланысты ауыспалы шығындар.