Об утверждении Концепции инвестиционной политики Республики Казахстан до 2029 года

Постановление Правительства Республики Казахстан от 18 октября 2024 года № 868

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Концепцию инвестиционной политики Республики Казахстан до 2029 года (далее – Концепция).

2. Центральным и местным исполнительным органам, государственным органам, непосредственно подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан (по согласованию), а также иным организациям (по согласованию), ответственным за исполнение Концепции:

1) обеспечить своевременную реализацию мероприятий и достижение показателей, предусмотренных Планом действий по реализации Концепции;

2) два раза в год, не позднее 15 января и 15 июля, следующего за отчетным полугодием, представлять информацию о ходе исполнения мероприятий Концепции в Министерство национальной экономики Республики Казахстан.

3. Министерству национальной экономики Республики Казахстан по итогам года, не позднее 1 июня, представлять в Правительство Республики Казахстан сводную информацию о ходе реализации Концепции.

4. Признать утратившим силу постановление Правительства Республики Казахстан от 15 июля 2022 года № 482 "Об утверждении Концепции инвестиционной политики Республики Казахстан до 2026 года".

5. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство национальной экономики Республики Казахстан.

6. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр Республики Казахстан

О. Бектенов

Утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 октября 2024 года № 868

Концепция инвестиционной политики Республики Казахстан до 2029 года

Раздел 1.	Паспорт
Раздел 2.	Анализ текущей ситуации
Раздел 3.	Обзор международного опыта
Раздел 4.	Видение развития инвестиционной политики в Казахстане
Раздел 5.	Основные принципы и подходы развития
	Направление 1. Дальнейшее развитие экосистемы привлечения инвестиций
	Направление 2. Содействие развитию институционального каркаса и инфраструктуры
	Направление 3. Раскрытие инвестиционного потенциала экономики
Раздел 6.	Целевые индикаторы и ожидаемые результаты
Раздел 7.	План действий по реализации Концепции инвестиционной политики Республики Казахстан до 2029 года

Раздел 1. Паспорт (основные параметры)

Наименование	Концепция инвестиционной политики Республики Казахстан до 2029 года
Основания для разработки	Указ Президента Республики Казахстан от 26 ноября 2022 года № 2 "О мерах по реализации предвыборной программы Президента Республики Казахстан "Справедливый Казахстан – для всех и для каждого. Сейчас и навсегда"; Указ Президента Республики Казахстан от 16 сентября 2023 года № 353 "О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2023 года "Экономический курс Справедливого Казахстана"; Указ Президента Республики Казахстан от 4 декабря 2023 года № 404 "О мерах по повышению эффективности работы по привлечению инвестиций в экономику страны"; протокол заседания Совета по привлечению инвестиций от 2 февраля 2024 года № Д-1016//12-04/05-3874.
Государственный орган, ответственный за разработку Концепции	Министерство национальной экономики Республики Казахстан
Государственные органы, ответственные за реализацию программного документа	Центральные и местные исполнительные органы, государственные органы, непосредственно подчиненные и подотчетные Президенту Республики Казахстан (по согласованию), а также иные организации (по согласованию)

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

Казахстан достиг значительных успехов в создании рыночной экономики с момента обретения независимости. Страна привлекла значительные иностранные инвестиции для развития своих обширных минеральных, нефтяных и природных газовых ресурсов. По данным Конференции Организации Объединенных Наций по торговле и развитию (далее – UNCTAD) с 1991 по 2023 годы объем чистого притока прямых иностранных инвестиций (далее – ПИИ) в Казахстан составил более 166 млрд долларов (0,5 % мирового ПИИ).

Несмотря на то, что обширные запасы углеводородов и полезных ископаемых остаются основой экономики Казахстана, Правительство продолжает прилагать усилия для диверсификации экономики, поддерживает активный диалог со всеми инвесторами через формальные каналы, такие как Совет иностранных инвесторов при Президенте Республики Казахстан и Совет по привлечению инвестиций под руководством Первого заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан. Казахстан является членом Всемирной торговой организации (далее – ВТО) и Евразийского экономического союза.

Согласно прогнозам международного рейтингового агентства "Standard&Poor's" (далее – Агентство S&P) среднегодовой рост валового внутреннего продукта (далее – ВВП) Казахстана в период с 2024 по 2027 годы составит 3,6 %. 1 марта 2024 года Агентство S&P подтвердило кредитный рейтинг Казахстана на уровне "BBB-" со "Стабильным" прогнозом. Ключевыми факторами, поддерживающими рейтинг Казахстана, являются сильные фискальные стимулы (налоговые льготы, субсидии, гранты и др.) и наличие ликвидных внешних активов.

Агентство S&P отмечает, что существует возможность повышения кредитного рейтинга Казахстана в случае успешного проведения реформ, стимулирующих рост ненефтяного сектора, политическую стабильность и снижение геополитических рисков.

В мае 2024 года международным рейтинговым агентством Fitch Ratings (далее – Агентство Fitch Ratings) подтвердило долгосрочный рейтинг дефолта эмитента Казахстана в иностранной валюте на уровне "ВВB" со "Стабильным" прогнозом. Данное решение основано на сильных фискальных и внешних балансах страны, которые остаются устойчивыми к внешним шокам. Накопленные доходы от экспорта нефти и наличие фискальной базы играют ключевую роль в поддержании этих показателей.

Агентство Fitch Ratings отмечает значительную зависимость Казахстана от сырьевых товаров, высокую инфляцию и слабые показатели государственного управления, которые влияют на снижение общей оценки. Также подчеркивают риски, связанные с концентрацией экспорта и менее развитой макроэкономической политикой по сравнению с сопоставимыми странами с рейтингом "BBB" со "Стабильным" прогнозом.

Агентство Fitch Ratings прогнозирует ускорение роста ВВП Казахстана до 5 % в 2025 году благодаря росту инвестиций, увеличению потребления и расширению проекта Тенгиз. При этом инфляция по прогнозам снизится до 9,5 % в 2024 году и 8 % в 2025 году. Агентство Fitch Ratings также ожидает, что меры по диверсификации экономики и развитию транспортной инфраструктуры будут способствовать долгосрочному и устойчивому росту страны.

2.1 Глобальные тенденции мировых потоков прямых иностранных инвестиций

Согласно данным UNCTAD глобальные потоки ПИИ в 2023 году увеличились на 3 % до 1,37 трлн долларов США преимущественно за счет роста инвестиций в Люксембург и Нидерланды. Исключая эти страны, глобальные потоки ПИИ снизились на 18 %.

В условиях геополитической напряженности и экономической неопределенности потоки ПИИ в развивающиеся страны сократились на 9 % до 841 млрд долларов США. Наибольшее снижение наблюдается в развивающихся странах Азии – на 12 % (в Китайской Народной Республике (далее – КНР) на 6 %, странах ассоциации государств Юго-Восточной Азии на 16 %). В то же время ПИИ в развитые страны увеличились на 29 % до 524 млрд долларов США. Без учета Люксембурга и Нидерландов объемы ПИИ в развитые рынки снизились на 28 %.

В 2023 году объемы ПИИ в Центральную Азию снизились на 5 % до 10 млрд долларов США. Однако количество Greenfield проектов увеличилось более чем в 3 раза до 158 проектов.

Несмотря на геополитическую ситуацию, в 2023 году наблюдается рост числа проектов в глобальных цепочках добавленной стоимости (+16 %), особенно в автомобильной, текстильной, машиностроительной и электронной промышленности. В то же время число Greenfield проектов по производству полупроводников снизилось на 10 % (на 39 % по объему вложений) после значительного роста в 2022 году.

Инвестиции в сектора, связанные с целями устойчивого развития (инфраструктура, транспортно-логистический комплекс и др.), продолжают расти, особенно в развивающихся странах (+6 %). При этом международные сделки по проектному финансированию в секторе возобновляемой энергетики сократились на 10 % по объему вложений впервые после Парижского соглашения 2015 года. В то же время объем международных финансовых сделок в сфере нефти и газа уменьшился на 20 % до 73 млрд долларов США.

Основные тренды в инвестиционной политике

Долгосрочная стагнация ПИИ

Несмотря на рост мирового ВВП, с начала 2010-х годов объем ПИИ стагнировал из-за реструктуризации глобальных цепочек поставок. Экономическая нестабильность, усиление протекционистских мер и политическая неопределенность в ключевых экономиках снизили уровень доверия инвесторов. Технологические изменения и регуляторные ужесточения усилили неопределенность для иностранных инвесторов. Эти факторы в совокупности привели к тому, что многие компании стали более осторожными в принятии решений об инвестировании за рубежом.

Тенденция к усилению регулирования ПИИ

Необходимость защиты национальных интересов на фоне геополитической и экономической неопределенности привела к ужесточению регулирования ПИИ как в развитых, так и в развивающихся странах. Например, Индия ужесточила правила для иностранных инвестиций в оборонный и космический сектора, требуя предварительного одобрения правительства. Вьетнам внедрил новый Закон "Об инвестициях", усиливающий контроль за иностранными инвестициями в секторах, важных для национальной безопасности, таких как телекоммуникация и высокие технологии. Страны Европейского союза внедрили обязательную проверку инвестиций, представляющих угрозу национальной безопасности или общественному порядку.

Растущая значимость услуг и деглобализация обрабатывающей промышленности

Удельный вес Greenfield проектов в сфере услуг за 20 лет вырос с 66 % до 81 %, включая инвестиции в традиционные отрасли услуг (банковский сектор, консалтинг, цифровые технологии) и услуги, входящие в основные отрасли производства.

При этом наблюдается значительный спад количества Greenfield проектов в сфере производства, сократившегося вдвое за последние два десятилетия (с 26 % до 13 %). Также наблюдается снижение Greenfield проектов в других непроизводственных сферах, таких как строительство, электроэнергетика, добыча и инфраструктура.

Мировая производственная активность остается устойчивой, но ее сокращающаяся доля в ПИИ указывает на тенденцию деглобализации с фокусом на внутренние инвестиции и защиту отечественных инвесторов.

Зеленые технологии остаются лидерами по объему привлеченных ПИИ. Несмотря на замедление темпов роста инвестиций в возобновляемую энергетику в 2023 году, сектор остается главным получателем мировых инвестиций. В контексте глобальной цели достижения углеродной нейтральности к 2050 году ожидается, что инвестиции в зеленую энергетику достигнут 194,3 трлн долларов США. С 2007 года глобальные инвестиции в зеленую энергетику выросли с 43,8 до 391,6 млрд долларов США, тогда как инвестиции в углеводородное топливо снизились с 315,2 до 94 млрд долларов США.

Усиление экологического, социального регулирования (далее – ESG)

Растущий акцент на экологических, социальных и управленческих аспектах приводит к развитию новых методик оценки и стандартов отчетности. Вводятся новые регуляторные требования для обеспечения надежности и сопоставимости ESG-данных.

Глобальный корпоративный налог

С 1 января 2024 года вступил в силу глобальный минимальный налог в размере 15 % для транснациональных компаний с годовым оборотом более 750 миллионов евро в странах Европейского Союза, Великобритании, Норвегии, Австралии, Южной Корее, Японии, Канаде и др. Основная цель введения такого налога – устранение практик трансфертного ценообразования, при которых транснациональные корпорации переводят прибыли в юрисдикции с низкими налоговыми ставками, чтобы минимизировать свои налоговые обязательства.

Глобальные ПИИ до 2030 года под влиянием различных экономических и геополитических факторов будут расти умеренными темпами. Основные факторы роста будут включать инвестиции в цифровые технологии, возобновляемую энергию и здравоохранение, которые привлекают инвесторов своим долгосрочным потенциалом роста и соответствием глобальным целям устойчивого развития. Ожидается также увеличение "зеленых" инвестиций, особенно в производственных и инфраструктурных секторах.

Региональные различия останутся значительными: развитые экономики, такие как Северная Америка и Западная Европа, будут сохранять свою привлекательность для ПИИ, в то время как развивающиеся рынки в Азии (особенно Китай и Индия) и на Ближнем Востоке будут расти благодаря высоким темпам экономического роста и объемам внутреннего рынка.

2.2 Макроэкономический обзор Республики Казахстан

По данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам (далее – БНС) рост ВВП в 2023 году составил 5,1 %, а краткосрочный экономический индикатор за январь-апрель 2024 года – 103,9 %. Согласно прогнозу социально-экономического развития рост ВВП на период с 2025 – 2029 годы составит не менее 6 %. В то же время Национальный Банк Республики Казахстана (далее – НБРК) ожидает рост ВВП на 4-5 % в 2024 - 2025 годах, а в 2026 году до 4,9-5,9 %.

По итогам 2023 года годовая инфляция составила 9,8 % и замедлилась в мае 2024 года до 8,5 %. Учитывая замедление инфляционных тенденций, НБРК трижды понизил ставку с начала 2024 года с 15,8 % до 14,5 %. Ожидается, что средний уровень инфляции в 2024 году составит 8 % и к 2026 году будет постепенно снижаться до целевого показателя НБРК в 5 %.

Международные агентства прогнозируют умеренный рост ВВП Казахстана в среднесрочной перспективе. Международный валютный фонд предполагает, что в среднесрочной перспективе рост ВВП стабилизируется на уровне около 3,5 % с постепенным снижением инфляции до 5 % к 2025 – 2026 годам. Основные факторы роста включают стабильный внутренний спрос, рост бюджетных расходов и восстановление нефтяного сектора.

По данным Азиатского банка развития экономика Казахстана вырастет на 3,8 % в 2024 году и на 5,3 % в 2025 году, что обусловлено ростом добычи нефти и активизацией инвестиций в нефтегазовый сектор. В то же время Всемирный банк прогнозирует, что ВВП Казахстана увеличится на 4 % в 2024 году главным образом благодаря расширению добычи нефти.

2.3 Текущее положение инвестиционной деятельности

Инвестиции в основной капитал

Инвестиции в основной капитал (далее – ИОК) за период 2013-2023 гг. выросли в 3 раза – с 6 до 18 трлн тенге (в 2 раза в реальном выражении). При этом доля ИОК к ВВП снизилась на 1,8 п.п. с 16,9 % до 15,1 %.

По данным БНС инвестиции в основной капитал в Казахстане за 2023 год составили 17,6 трлн тенге, что в реальном выражении на 11,2 % больше показателя 2022 года (15,2 трлн тенге). Более чем половина роста инвестиций обеспечена увеличением ИОК в энергетику (+39 %), транспорт и складирование (+40 %), информационно-коммуникационные технологии (далее – ИКТ) (в 2,3 раза), а также здравоохранение (51 %). При этом 34 % инвестиций в транспортной, энергетической отраслях и здравоохранении обеспечиваются государственным бюджетом (1,4 из 4,1 трлн тенге). В сфере ИКТ рост инвестиций можно объяснить вложениями телекоммуникационных компаний в развитие 5G технологий.

В структуре источников финансирования преобладают собственные средства инвесторов (83,4 %), общий объем которых составляет 14,7 трлн тенге. Объем бюджетных средств составляет 2,9 трлн тенге (16,6 %), удельный вес заемных средств в ИОК – 10,6 % (1,9 трлн тенге), из которых на займы от банков второго уровня приходится лишь 2,5 % (445,3 млрд тенге). За 10 лет удельный вес заемных средств снизился практически в 3 раза – с 31,4 % до 10,6 %, тогда как доля бюджетных средств остается стабильной на уровне 15-16 %.

Доля внутренних инвестиций в общем объеме составляет 81,1 %, внешних – 18,9 %. За 10 лет доля внешних инвестиций сократилась на 14,6 п.п. – с 33,5 % до 18,9 %. Снижение связано с завершением строительства крупных нефтегазовых проектов в западных регионах.

В отраслевом разрезе 45,7 % инвестиций приходятся на промышленность с объемом 8,2 трлн тенге, в том числе 4,8 трлн тенге на горнодобывающую промышленность. Обрабатывающая промышленность сохраняет незначительную долю в общем объеме инвестиций в промышленность – 9,3 % или 1,7 трлн тенге (2013 г. – 11,4 %).

В 2023 году сектор транспорта и складирования в Казахстане продемонстрировал рекордный приток ИОК в номинальном выражении, достигнувший 2,5 трлн тенге, что на 40,3 % превышает показатели 2022 года. Рост инвестиций объясняется завершением трҰх крупных проектов: "БАКАД", "Кандыагаш – Макат" и "Ушарал – Достык".

В региональном разрезе Атырауская область традиционно лидирует по объему инвестиций, занимая 17,3 % (3,1 трлн тенге) от республиканского объема ИОК. За ней следуют города Алматы с 10 % (1,8 трлн тенге) и Астана с 9 % (1,63 трлн тенге). Остальные регионы имеют незначительную долю в республиканском объеме инвестиций, в среднем 3,7 %.

Вышеизложенный анализ инвестиций в основной капитал выявляет ключевые тенденции: снижение доли ИОК к ВВП, уменьшение доли внешних инвестиций, низкий уровень участия банков второго уровня (далее – БВУ) в кредитовании основных фондов, сырьевая направленность и слабая региональная диверсификация.

Согласно расчетам для достижения целевого показателя по ИОК (23 % от ВВП) необходимо привлечь 209,2 трлн тенге инвестиций в основной капитал за 6 лет (2024 – 2029 годы). При этом с учетом развития основных отраслей экономики, прогнозов цен на нефть и планов по строительству жилья прогнозируется, что объем ИОК за 2024 – 2029 годы составит порядка 141 трлн тенге. Таким образом, для достижения данной цели требуется дополнительно привлечь около 68,2 трлн тенге.

Валовой и чистый приток прямых иностранных инвестиций

Согласно данным НБРК валовой приток ПИИ в экономику Казахстана с 2013 по 2023 годы составил порядка 246,9 млрд долларов США, из них 102,5 млрд долларов США приходится на горнодобывающую промышленность (в т.ч. 83,7 млрд долларов США на нефтегазовую отрасль).

В 2023 году валовой приток ПИИ составил 23,4 млрд долларов США, что на 16,9 % меньше уровня 2022 года. Чистый приток ПИИ снизился в 2 раза – с 6,5 до 3,2 млрд долларов США.

Преобладающая доля снижения притока ПИИ в 2023 году приходится на горнодобывающую промышленность. Это объясняется, главным образом, сокращением чистой прибыли казахстанских предприятий из-за снижения цен на нефть, а также выплатой дивидендов, приходящихся на долю иностранных инвесторов. Валовой приток ПИИ в горнодобывающую промышленность за год уменьшился на 30,3 % до 8,4 млрд долларов США, при этом чистый приток ПИИ сократился с 4,1 млрд долларов США в 2022 году до 31,2 млн долларов США.

Объем капиталовложений в металлургическую промышленность продолжает снижаться: валовой приток ПИИ уменьшился с 4,2 до 2,8 млрд долларов США. Чистый приток ПИИ в отрасль за 2022 и 2023 годы оставался отрицательным, составив -534,1 и -30 млн долларов США соответственно.

Обрабатывающая промышленность (исключая металлургию) стала новым локомотивом притока иностранного капитала. Валовой приток ПИИ в эту отрасль увеличился на 87,6 % по сравнению с 2022 годом, достигнув рекордных 2,6 млрд долларов США. Увеличение обусловлено ростом инвестиций в производство пищевых продуктов (в 2,8 раза), резиновых и пластмассовых изделий (в 1,6 раза), машин и оборудования (в 2,5 раза), транспортных средств (в 4 раза), а также химическую промышленность (в 2 раза). Чистый приток ПИИ в обрабатывающую промышленность за год удвоился с 0,7 до 1,5 млрд долларов США.

Согласно поручению Главы государства планируется привлечь 150 млрд долларов США иностранных инвестиций до 2029 года (валовой приток) (пункт 34 Плана действий по реализации предвыборной программы Президента Республики Казахстан "Справедливый Казахстан – для всех и для каждого. Сейчас и навсегда").

2.4 Текущее положение системы привлечения инвестиций

Законодательная база

Основными нормативными правовыми актами (далее – НПА), регулирующими инвестиционную деятельность, являются Предпринимательский и Налоговый кодексы, а также другие отраслевые НПА.

Законодательством гарантируется равное отношение к иностранным и местным инвесторам. Все меры поддержки, предусмотренные инвестиционной политикой, одинаково распространяются на всех участников рынка. Это включает в себя доступ к финансированию, налоговые льготы, юридическую защиту и другие меры поддержки, направленные на улучшение инвестиционного климата и привлечение капитала.

Институциональная база

Институциональная база процесса привлечения инвестиций обеспечивается в рамках трехуровневой системы. Внешний уровень – загранучреждения Республики Казахстан и зарубежные представители национальной компании по привлечению инвестиций. Центральный уровень – это центральные государственные органы и субъекты квазигосударственного сектора. Региональный уровень – местные исполнительные органы.

Субъекты внешнего уровня системы привлечения инвестиций занимаются поиском потенциальных инвесторов, первичной консультацией и презентацией инвестиционных предложений. Для эффективной работы внешнего уровня системы действуют страновые инвестиционные программы (далее – СИП).

Центральный уровень системы привлечения инвестиций отвечает за поиск потенциальных инвесторов, детальную консультацию и ведение переговоров с инвесторами. Также центральные государственные органы заключают соглашения, связанные с инвестиционной деятельностью, и занимаются предоставлением разрешительных документов.

Местные исполнительные органы, как третий уровень привлечения инвестиций, должны отвечать за реализацию инвестиционного проекта и сопровождение после заключения инвестиционного соглашения (предоставление земельных участков, государственных натурных грантов, подведение инфраструктуры и др.).

Таким образом, в процессы привлечения и сопровождения инвестиций вовлечено большое количество государственных органов и субъектов квазигосударственного сектора на центральном и региональном уровнях. Однако наблюдается отсутствие четкого разграничения полномочий и последовательности действий между участниками процесса. В этой связи инвесторы зачастую сталкиваются с чрезмерной бюрократией и административными издержками.

Также функционирует несколько институтов и механизмов, которые охватывают все уровни системы привлечения инвестиций: Совет по привлечению инвестиций (далее – Инвестиционный штаб), Национальный центр по инвестиционной деятельности, Инвестиционный омбудсмен и механизм прокурорской защиты.

Инвестиционный штаб занимается решением основных проблемных вопросов инвестиционных проектов на уровне руководства Правительства. Более того, в декабре 2023 года принят Указ Президента Республики Казахстан "О мерах по повышению эффективности работы по привлечению инвестиций в экономику страны", согласно которому Инвестиционный штаб получил право принимать обязательные для исполнения протокольные решения и разрабатывать временные постановления Правительства Республики Казахстан, имеющие силу закона.

Инвестиционный штаб рассматривает ежегодные ключевые показатели эффективности (KPI) по обеспечению инвестиций в основной капитал и привлечению прямых иностранных инвестиций, которые декомпозируются по отраслевым министерствам и регионам. Налажено взаимодействие отраслевых министерств и акиматов с заграничными государственными учреждениями для формирования "заказов" на привлечение инвестиций. Также проводится системная работа по выявлению необходимых законодательных изменений.

Для улучшения инвестиционного климата в Казахстане создан Национальный центр по инвестиционной деятельности (далее – НЦИД), который функционирует в формате матричной структуры на базе структурного подразделения Аппарата Правительства Республики Казахстан с привлечением иных структурных подразделений государственных органов и квазигосударственных организаций, в том числе Секретариата Инвестиционного штаба, уполномоченного органа по инвестиционной политике, уполномоченного органа по проектному управлению, Президентского проектного офиса, национальной компании по привлечению инвестиций, региональных координационных советов городов республиканского значения и областей и др.

НЦИД занимается организацией деятельности Секретариата Инвестиционного штаба, разрабатывает предложения по совершенствованию регуляторной политики, сопровождает и мониторит реализацию инвестиционных проектов, осуществляет межотраслевую координацию, а также вырабатывает предложения по совершенствованию бизнес-процессов государственных органов, предоставляющих государственные услуги инвесторам.

Общее руководство деятельностью НЦИД осуществляет Первый заместитель Премьер-Министра Республики Казахстан. Он определяет приоритетные направления деятельности НЦИД, регулярно заслушивает отчет о ходе работы НЦИД и дает поручения НЦИД по вопросам, входящим в его компетенцию.

С 2014 года действует институт Инвестиционного омбудсмена, который рассматривает обращения иностранных и местных инвесторов, содействует в решении инвестиционных споров и вырабатывает рекомендации по совершенствованию законодательства. Инвестиционным омбудсменом является Премьер-Министр Республики Казахстан.

Органы прокуратуры по поручению Главы государства выполняют функции по защите прав инвесторов и сопровождению крупных инвестиционных проектов.

Взаимодействие с бизнес-сообществом

На постоянной основе ведется работа по взаимодействию с бизнес-сообществом в рамках инвестиционной деятельности. Налажены эффективные коммуникации с Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" (далее – НПП "Атамекен"), отраслевыми ассоциациями, а также представителями зарубежного бизнес-сообщества: ассоциацией "Казахстанский Совет иностранных инвесторов", Американской торговой палатой, Европейской бизнес-ассоциацией Казахстана и др.

По поручению Инвестиционного штаба с начала 2024 года национальной компанией по привлечению инвестиций проведен ряд акселераций по улучшению инвестиционного климата и выявлению барьеров, препятствующих реализации инвестиционных проектов в различных отраслях экономики с участием руководителей отраслевых государственных и квазигосударственных органов, а также представителей бизнес-сообщества.

На текущий момент проведен ряд акселераций по таким отраслям, как машиностроение, электроэнергетика, транспорт-логистика, фармацевтика и здравоохранение, агропромышленный комплекс (далее – АПК).

По результатам акселераций выявлены системные и точечные проблемные вопросы инвесторов, которые были оцифрованы и направлены на рассмотрение Инвестиционного штаба, Аппарата Правительства Республики Казахстан, а также в отраслевые министерства для принятия дальнейших мер.

Работа в данном направлении будет продолжена.

Механизм "зеленого коридора".

На сегодняшний день протокольным решением Инвестиционного штаба принята методика включения инвестиционных проектов в "зеленый коридор". Методика включает в себя такие критерии, как: объем инвестиций, технологичность проекта, присутствие инвестора в Fortune Global 2000, листинг на международных биржах и создание рабочих мест.

Разрабатывается Дорожная карта, включающая информацию о сокращении сроков (до 5 рабочих дней) получения разрешительных документов для проектов, включенных в "зеленый коридор".

Система инвестиционных преференций

№п/н	Наименование мер поддержки	Оператор
1	Инвестиционный контракт (в том числе приоритетный инвестиционный контракт)	Комитет по инвестициям Министерства иностранных дел Республики Казахстан
2	Специальный инвестиционный контракт	Министерство промышленности и строительства Республики Казахстан
3	Соглашение об инвестициях	Профильные центральные государственные органы, акционерное общество "Национальная компания "Kazakh Invest"
4	Соглашение об инвестиционных обязательствах	Комитет по инвестициям Министерства иностранных дел Республики Казахстан
5	Улучшенный модельный контракт	Министерство энергетики Республики Казахстан
6	Инвестиционный налоговый кредит	Комитет по инвестициям Министерства иностранных дел Республики Казахстан
7	Преференции в сфере IT	Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, Корпоративный фонд "Международный технопарк IT-стартапов "Astana Hub" (далее – Astana Hub)
8	Инвестиционное субсидирование АПК	Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан

Помимо вышеперечисленных мер государственной поддержки существуют также отраслевые преференции (возмещение расходов на индустриально-инновационное развитие, транспортные расходы, страхование экспортной деятельности и др.).

Функции по предоставлению мер государственной поддержки инвесторам распределены между различными государственными органами, что усложняет процессы заключения и согласования. Согласно опросам инвесторов бюрократия со стороны государственных органов и субъектов квазигосударственного сектора является одним из главных барьеров при получении мер государственной поддержки.

В качестве проблемы следует выделить то, что государственные органы не проводят полноценный мониторинг предоставленных инвестиционных преференций и не оценивают их мультипликативный эффект на развитие экономики. Например, не ведется учет заключенных специальных инвестиционных контрактов, отсутствует информация по отраслям и стоимости инвестиционных проектов.

В этой связи будет проведена соответствующая работа по внедрению оценки предоставляемых инвестиционных преференций в рамках инвестиционных контрактов.

Политика в области государственно-частного партнерства

С введением в Казахстане Закона "О государственно-частном партнерстве" в 2015 году механизм государственно-частного партнерства (далее – ГЧП) получил широкое распространение: заключено 1183 договора ГЧП (в сфере образования, здравоохранения, социальных услуг, жилищно-коммунального хозяйства и др.). Проекты ГЧП могут осуществляться во всех отраслях экономики со сроком реализации от 5 до 30 лет. Исключение составляют объекты, перечень которых определяется постановлением Правительства Республики Казахстан от 6 ноября 2017 года № 710 "Об утверждении перечня объектов, не подлежащих передаче для реализации государственно-частного партнерства, в том числе в концессию".

Интерес бизнеса к механизму ГЧП обусловлен наличием широких инструментов поддержки государства (софинансирование, предоставление земельных участков, обеспечение инженерными и транспортными коммуникациями, компенсация инвестиционных и операционных затрат инвестора и др.), стабильной гарантией и неизменностью выполнения условий по договору ГЧП (договоры ГЧП регистрируются в органах казначейства и выплаты из бюджета по ним не секвестируются, возможно применение международного арбитража).

Отбор частного партнера осуществляется на конкурсной основе по проектам, инициированным как центральным или местным государственным органом, так и самим инвестором. Прямые переговоры возможны в исключительных случаях по решению Правительства для реализации проектов, направленных на создание и эксплуатацию уникальных объектов и предусматривающих трансфер технологий.

Развитие механизма ГЧП является приоритетной целью Правительства Республики Казахстан в сфере инвестиций. Так, за последние 2 года инструмент ГЧП претерпел существенные изменения. Установлены критерии по отбору и реализации проектов ГЧП, обеспечивающие баланс между частными и государственными партнерами, создана единая платформа для цифровизации всего процесса планирования, реализации проектов и размещения в открытом доступе основных статьей договора ГЧП, экономического заключения. Ведется работа по объединению законодательства в области ГЧП и концессий, включая снижение требования о внесении собственных средств до 10 % и исключение необходимости подтверждения наличия капитала на стадии квалификации, пересмотр классификации видов договоров ГЧП и изменение подходов применения двухэтапных и одноэтапных конкурсов.

Вместе с тем в сфере ГЧП наблюдается ряд проблем. Ввиду отсутствия на финансовом рынке дешевых кредитных средств акцент делается на проекты с низкой капиталоемкостью.

Недостаточная квалификация специалистов государственных органов и консультантов по юридической оценке проектов приводит к невыгодным для государства условиям при заключении договоров. Отбор государственных инвестиционных проектов (далее – ГИП) зачастую носит формальный характер, без полноценной оценки их бюджетной эффективности и мультипликативного эффекта.

Проверяющие органы также отмечают присутствие признаков государственных закупок в проектах местных исполнительных органов, что приводит к расторжению договоров ГЧП на этапе их реализации. Это вызывает отток инвесторов в другие страны и снижает уровень доверия к механизму ГЧП.

В этой связи Концепция направлена на решение данных вопросов.

Специальные экономические, индустриальные и малые промышленные зоны

Специальные экономические, индустриальные и малые промышленные зоны (далее – СЭЗ, ИЗ и МПЗ) играют ключевую роль в повышении инвестиционной привлекательности Казахстана.

Участники СЭЗ имеют право на ряд налоговых и регуляторных послаблений, земельные участки и доступ к инфраструктуре. В настоящее время в стране функционирует 14 СЭЗ общей площадью 18,4 тыс. га.

В 2023 году приняты меры по повышению эффективности СЭЗ, включая дифференцированный подход к предоставлению налоговых льгот в зависимости от объема инвестиций и возможность выкупа земельных участков после исполнения инвестиционных обязательств.

Однако существуют проблемы с обеспечением необходимой инфраструктурой. Так, по данным МПС РК обеспеченность инфраструктурой составляет лишь 44 %.

Большая часть резидентов СЭЗ ориентирована на внутренний рынок, что при льготных условиях создает неравные условия конкуренции.

Дополнительные проблемы включают ограниченный перечень разрешенных видов деятельности на территории СЭЗ, отсутствие встречных обязательств для его участников и различные сроки действия текущих СЭЗ.

Участники ИЗ в отличие от участников СЭЗ могут рассчитывать только на инфраструктуру и земельные участки без ограничений. На сегодняшний день функционируют 33 ИЗ, из которых 21 обеспечены готовой инфраструктурой. По данным МПС РК на территории действующих ИЗ на период с 2022 по 2025 годы запланирована реализация 189 проектов на сумму более 478,2 млрд тенге.

В целях обеспечения малого и среднего бизнеса готовыми производственными помещениями создаются МПЗ. В 2024 году на строительство МПЗ выделено 30 млрд тенге. Реализация данного механизма обеспечит эффективную инфраструктурную поддержку малому и среднему бизнесу, рост занятости и повышение доходов населения.

Работа по обеспечению необходимой инфраструктурой будет осуществляться на постоянной основе.

Приватизация государственных активов

В мае 2024 года был принят Указ Президента Республики Казахстан "О мерах по либерализации экономики" (далее – Указ), согласно которому Правительством совместно с Агентством по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан был создан Национальный офис по приватизации, который до конца текущего года должен выработать четкие критерии к государственным объектам, подлежащим обязательной приватизации, а также провести анализ деятельности государственных предприятий и сформировать перечень государственных активов, подлежащих приватизации. В приватизации государственных активов смогут принять участие как казахстанские, так и зарубежные предприятия. Приватизация станет одним из главных драйверов роста инвестиций (как ПИИ, так и ИОК) в Казахстане.

Действующие финансовые инструменты

На сегодняшний день существует ряд инструментов финансирования инвестиционных проектов, предоставляемых субъектами квазигосударственного сектора и банками второго уровня.

АО "Банк Развития Казахстана" (далее – БРК) предоставляет займы по льготной ставке, АО "Фонд развития промышленности" – лизинговое финансирование, а организации Kazakhstan Investment Development Fund и Qazaqstan Investment Corporation – долевое и венчурное финансирование. Также используется механизм коллективного финансирования, включая синдицированные кредиты БРК и банков второго уровня. Синдицированные кредиты позволяют финансовым институтам распределять риски и предлагать более выгодные условия кредитования для инвесторов.

Несмотря на это объем заемных средств в структуре ИОК составляет лишь 10,6 % (2023 год). Доля кредитов юридических лиц к ВВП составляет 8 %, что значительно ниже, чем в Чили (48 %), России (39 %), Узбекистане (33 %) и Грузии (29 %).

К числу факторов, влияющих на формирование такой ситуации, относятся низкая диверсификация экономики, преобладающая доля государственной поддержки, краткосрочная база фондирования банков, дефицит качественных корпоративных заемщиков, слабый уровень прозрачности и практики ведения бизнеса, в особенности в сегменте малого бизнеса.

В этой связи помимо совершенствования действующих инструментов финансирования будут развиваться альтернативные методы привлечения средств.

SWOT-анализ инвестиционного климата в Республике Казахстан

Сильные стороны:

стратегические планы: разработка концепций и планов, направленных на привлечение инвестиций;

природные ресурсы: богатые запасы природных ресурсов;

географическое положение: удобное расположение между Востоком и Западом, развитый рынок транспортно-логистических услуг;

сельское хозяйство: высокий потенциал сельскохозяйственного сектора;

международные рейтинги: высокие международные инвестиционные рейтинги, 35-е место в Индексе глобальной конкурентоспособности за 2024 год;

инвестиционная поддержка: развитая экосистема поддержки инвестиций (специализированные организации, институты развития, СЭЗ, ИЗ, МФЦА, Astana Hub и др.);

доступ к рынкам сбыта: близость к емким рынкам (КНР, Россия, Центральная Азия, Ближний Восток);

агломерации: формирующиеся агломерации с высоким инвестиционным потенциалом.

Слабые стороны:

координация инвестиций: недостаточно эффективное межведомственное взаимодействие между различными государственными органами и институтами развития в рамках работы по привлечению и удержанию инвестиций;

бюрократия и коррупция: относительно высокий уровень бюрократии и коррупции;

инфраструктура: недостаточно развитая инфраструктура для инвесторов (транспортно-логистическая, производственная, инженерная, торговая инфраструктура);

судебная система: низкий уровень доверия к судебной системе;

налоговая система: барьеры в налоговом администрировании;

доступ к ресурсам: недостаточно прозрачный доступ к факторам производства (земля, сырье, энергия);

кадровое обеспечение: дефицит высококвалифицированных кадров;

банковский сектор: низкая степень банковского сектора в кредитовании экономики;

региональный потенциал: недостаточное использование инвестиционного потенциала регионами;

государственное регулирование: избыточное количество проверок инвесторов со стороны государственных органов;

сертификация: недостаточное развитие института сертификации продукции (отсутствие лабораторий, специалистов и др.);

износ основных средств: высокая степень износа основных фондов в экономике и как следствие высокий уровень издержек, низкая производительность труда.

Возможности:

транзитные маршруты: диверсификация транзитных маршрутов по направлению Европа-Китай;

участие в международных торговых соглашениях: укрепление торговых связей и участие в международных соглашениях может открыть новые рынки и улучшить условия для инвесторов;

АПК: готовность зарубежных стран инвестировать в АПК;

"Зеленая энергетика": рост инвестиций в "зеленую энергетику";

ИКТ и транспортно-логистический комплекс: рост инвестиций в сферу ИКТ и транспортно-логистического комплекса;

туризм: улучшение позиции Казахстана в индексе конкурентоспособности путешествий и туризма Всемирного экономического форума за три года (с 66 по 52 место);

инфраструктура: разрабатывается Национальный инфраструктурный план до 2029 года (далее – НИП), направленный на формирование устойчивого инфраструктурного каркаса страны;

научные исследования и разработки: ежегодное увеличение финансирования казахстанской науки в среднем на 25 %;

применение площадки МФЦА, в том числе его права и механизмов для разрешения инвестиционных споров.

Риски:

концентрация ПИИ: увеличение концентрации ПИИ из политически близких стран;

конкуренция: усиление конкуренции за ПИИ между странами Центральной Азии;

геополитическая напряженность: сохранение геополитической напряженности в регионе и вероятность обострения конфликтов;

нефтегазовый комплекс: снижение инвестиций в сырьевые сектора;

металлургическое производство: снижение инвестиций в металлургический сектор;

снижение инвестиционной привлекательности природных ресурсов Казахстана в результате перехода стран к углеродной нейтральности.

Раздел 3. Обзор международного опыта

Эффективное привлечение инвестиций требует системного подхода, включающего защиту прав инвесторов, цифровизацию бизнес-процессов и обеспечение необходимой инфраструктурой. Анализ мировой практики выявил, что Казахстан может применить следующие примеры:

Инвестиционные платформы

Цифровые платформы по принципу "одного окна" упрощают инвестиционные процессы. В Уругвае такая платформа автоматизирует бизнес-процессы и предоставляет информацию об инвестиционном климате. В Индии платформа PRAGATI, контролируемая Премьер-Министром, ускоряет реализацию крупных проектов, а Тайвань предлагает онлайн-систему, упрощающую подачу заявок и предоставляющую персональных менеджеров для крупных проектов.

Зеленый коридор

Многие страны ускоряют процедуры получения разрешений для инвесторов. Греция внедрила систему "Зеленого коридора" для стратегических проектов, Саудовская Аравия через SAGIA выдает инвестиционные лицензии за 5 дней для определенных компаний, а в Албании закон об ускоренных процедурах охватывает стратегические отрасли. В Чили Единая система разрешений (SUPER) объединяет множество лицензий и разрешений, что делает ее одной из самых оптимизированных в мире по данным Всемирного банка.

Меры развития ГЧП

ГЧП широко используется для реализации инфраструктурных проектов, таких как дороги, больницы, школы, транспортные системы и энергетические установки. В Узбекистане Фонд разработки проектов ГЧП, созданный при поддержке ЕБРР, привлекает консультантов для разработки концепций, финансовых моделей и тендерной документации. Китайский центр ГЧП (CPPPC) при Министерстве финансов помогает правительству в выборе отраслей, моделей и стандартизации проектов. Корейский Центр ГЧП (PIMAC) при Корейском институте развития проводит предварительное технико-экономическое обоснование инвестиционных проектов. Качественное планирование проектов обеспечивает повышение эффективности денег, снижает риски, и, соответственно, повышает инвестиционную привлекательность ГЧП и инвестиционную привлекательность рынка в целом.

Меры развития СЭЗ

В международной практике успешные страны вводят различные меры для улучшения условий в СЭЗ, включая налоговые стимулы, упрощенные административные процедуры и инвестиции в инфраструктуру. Например, Китай стал пионером в этой области, предоставив налоговые льготы и упрощенные правила для экспортно ориентированных компаний в СЭЗ. Эти меры позволили привлечь крупные иностранные корпорации и сделать СЭЗ важнейшими точками роста экономики, стимулируя инновации и высокотехнологичное производство. СЭЗ в Китае предоставляют доступ к инфраструктуре и значительные государственные вложения в научные исследования и разработки.

В Малайзии специальные экономические зоны, такие как зона "Искандар", ориентированы на привлечение инвестиций в высокотехнологичные отрасли и цифровую экономику. Правительство Малайзии предоставляет налоговые льготы на срок до 10 лет, а также освобождение от импортных и экспортных пошлин на оборудование. Дополнительные меры включают упрощение административных процедур, быстрое получение разрешений и доступ к высококачественной инфраструктуре. "Искандар" также предоставляет инвесторам доступ к квалифицированной рабочей силе и стимулирует сотрудничество с университетами и исследовательскими центрами для развития инноваций.

В Южной Корее СЭЗ, такие как Инчхон, направлены на привлечение инвестиций в логистику, биотехнологии и IT-сектор. Южнокорейское правительство предлагает резидентам СЭЗ льготные налоговые режимы, включая снижение корпоративного налога до 50 % на срок до 7 лет. Кроме того, предусмотрены меры по упрощению импорта и экспорта товаров через порты и аэропорты.

Развитие инфраструктуры

В Российской Федерации действует Соглашение о защите и поощрении капиталовложений, обеспечивающее гарантии стабильности законодательства и возможность компенсации затрат на инфраструктуру через налоговые вычеты и прямое возмещение. Инвесторам возмещаются затраты на различные виды инфраструктуры, включая транспортную, коммунальную, энергетическую, социальную и цифровую, а также на проценты по кредитам и займам. Сумма возмещения не может превышать объем исчисленных налогов и выплачивается частями в течение 5 или 10 лет. Субсидии предоставляются через Министерство экономического развития Российской Федерации в пределах бюджетных ассигнований.

Раздел 4. Видение развития инвестиционной политики

Реализация настоящей Концепции направлена на формирование целостной экосистемы для привлечения инвестиций и повышения инвестиционной привлекательности страны.

Ключевыми ориентирами для привлечения инвестиций в несырьевой сектор и отхода от сырьевой модели развития станут рост производительности труда, наращивание объемов и повышение сложности экспорта, а также поэтапная локализация производств.

Видение заключается в усовершенствовании трехуровневой системы привлечения инвестиций для создания крепкого фундамента инвестиционной политики.

Полноценный запуск национальной цифровой инвестиционной платформы станет основой для мониторинга инвестиционной деятельности и координации между государственными органами. Все бизнес-процессы инвестиционной деятельности будут оцифрованы: от привлечения до запуска проекта по принципу "одного окна".

Работа по укреплению благоприятной инвестиционной среды будет направлена на дальнейшее повышение прозрачности инвестиционной политики, развитие и защиту справедливой конкуренции, улучшение мягкой и твердой инфраструктуры для инвесторов, а также развитие малого и среднего бизнеса.

Система защиты прав инвесторов будет усовершенствована посредством совершенствования механизма рассмотрения и решения проблемных вопросов инвесторов. Система инвестиционных преференций и мер государственной поддержки будет оптимизирована и дифференцирована с учетом отраслевой и региональной специфики.

Будут усовершенствован механизм ГЧП через создание фонда подготовки крупных проектов и улучшены подходы по инициированию и отбору проектов.

Эффективность работы СЭЗ и ИЗ будет повышена за счет доведения инфраструктуры до полной готовности и введения встречных обязательств.

Качественный рост кредитования реального сектора экономики будет обеспечен путем смещения акцента с прямого финансирования от государственных институтов развития на частные финансовые институты, развивая рынок долгосрочного фондирования банков и альтернативные источники финансирования.

Стимулирование привлечения инвестиций в "зеленые" проекты будет проводиться с учетом достижения целей устойчивого развития, декарбонизации и на основе продвижения принципов ESG при реализации проектов.

Настоящая Концепция ориентирована на формирование целостной государственной инвестиционной политики, синхронизированной с другими политиками, влияющими на развитие инвестиционного потенциала страны, в рамках реализации трех основных направлений:

1) дальнейшее развитие экосистемы привлечения инвестиций;

2) содействие развитию институционального каркаса и инфраструктуры;

3) раскрытие инвестиционного потенциала экономики.

Раздел 5. Основные принципы и подходы развития

5.1 Основные принципы

Настоящей Концепцией определены следующие основополагающие принципы развития инвестиционной политики:

1. Синхронизированность со стратегическими целями: инвестиционная политика тесно связана с долгосрочными стратегическими приоритетами и целями развития страны;

2. Справедливая конкуренция: сокращение мер государственной поддержки, искажающих рыночные принципы и негативно влияющих на развитие частного сектора;

3. Преемственность: инвестиционная политика строится на основе предыдущего опыта и достижений, обеспечивая устойчивое и последовательное развитие инвестиционного климата в стране;

4. Ориентированность на приоритетные отрасли: в приоритете развитие отраслей экономики, имеющих стратегическое значение и конкурентоспособных на международном рынке, способствующих устойчивому экономическому росту;

5. Интегрированность: создание единой системы поддержки и сопровождения для инвесторов, которая объединяет все необходимые процессы, инструменты и ресурсы;

6. Непрерывность: постоянное совершенствование инвестиционной политики и процессов путем анализа результатов, обратной связи и учета меняющихся экономических и политических условий.

5.2 Подходы к развитию инвестиционной политики

Исходя из анализа текущего состояния, стратегических приоритетов и задач социально-экономического развития страны, глобальных трендов, а также мировой практики развития инвестиционного климата, настоящей Концепцией определены следующие подходы к развитию инвестиционной политики до 2029 года.

Направление 1. Дальнейшее развитие экосистемы привлечения инвестиций

Совершенствование внешнего уровня привлечения инвестиций

В целях повышения эффективности работы загранучреждений Республики Казахстан по привлечению инвестиций планируется пересмотреть текущие подходы поиска и привлечения потенциальных иностранных инвесторов.

Основное внимание будет уделено налаживанию взаимодействия между государственными органами и местными исполнительными органами с зарубежными государственными учреждениями для формирования конкретных "заказов" на привлечение инвестиций. В рамках этого процесса будет введено обязательство для центральных и местных исполнительных органов, субъектов квазигосударственного сектора участников регулярно формировать инвестиционные предложения, которые впоследствии будут направлены в уполномоченный орган по инвестициям. Полученные данные будут использоваться загранучреждениями Республики Казахстан для эффективной реализации страновых инвестиционных программ.

Казахстан также будет придерживаться принципов Соглашения ВТО о содействии инвестициям в целях развития, направленным на установление глобальных стандартов для упрощения инвестиционных процедур. Это создаст платформу для обмена лучшими практиками и международного сотрудничества, улучшая инвестиционный климат и обеспечивая прозрачные и предсказуемые условия для бизнеса, что будет способствовать росту инвестиций и укреплению доверия на рынке.

Совершенствование центрального уровня привлечения инвестиций

Для улучшения инвестиционной экосистемы будут четко регламентированы и распределены функции государственных органов и субъектов квазигосударственного сектора на центральном уровне.

Деятельность уполномоченного органа по инвестициям и национальной компании в области привлечения инвестиций будет осуществляться по принципу "одного окна". Будет обеспечено полное сопровождение инвестиционного цикла: от поиска потенциальных инвесторов и ведения переговоров до его "приземления". В данном процессе также будут оказывать содействие субъекты квазигосударственного сектора. Это позволит централизованно и оперативно решать вопросы по подведению инженерно-коммуникационной инфраструктуры, получению разрешений и преодолению бюрократических барьеров.

За уполномоченным органом по инвестициям и национальной компанией по привлечению инвестиций будет закреплены функции по регулярному мониторингу и проактивному сопровождению хода реализации инвестиционных проектов.

В каждом из государственных органов также будет закреплено должностное лицо на уровне заместителя первого руководителя, которое будет взаимодействовать с проектным менеджером национальной компании по привлечению инвестиций и содействовать в реализации проектов в рамках своих компетенций. Проблемные вопросы инвестиционных проектов, выявленные в ходе мониторинга, будут решаться совместно с государственными органами, институтами развития и инвесторами. Наиболее сложные и системные проблемные вопросы будут выноситься на рассмотрение в Инвестиционный штаб. Регламент системы проектного управления, в том числе сроки и механизмы взаимодействия заинтересованных сторон, будут закреплены нормативно. Все проблемные вопросы будут фиксироваться в "Единый реестр проблемных вопросов и жалоб инвесторов" (далее – реестр) уполномоченным органом по инвестициям для выявления системных барьеров при реализации инвестиционных проектов.

Реестр будет состоять из двух компонентов: проблемные вопросы реализуемых проектов и прямые обращения (жалобы) инвесторов в национальную компанию по привлечению инвестиций, аппарат Инвестиционного омбудсмена, центральные государственные органы, местные исполнительные органы и субъекты квазигосударственного сектора. Вышеуказанные государственные органы и институты будут обязаны фиксировать поступающие жалобы инвесторов в реестре. На основе реестра будет проводиться системный анализ и формироваться предложения, которые будут отражены в Национальном докладе по инвестициям.

НЦИД будет продолжать выполнять координационную роль в вопросах привлечения инвестиций, совершенствования регуляторной политики, сопровождения и мониторинга реализации инвестиционных проектов. НЦИД усилит межотраслевую координацию с государственными органами и квазигосударственными организациями, а также будет активно участвовать в разработке предложений по совершенствованию бизнес-процессов, направленных на улучшение инвестиционного климата.

Совершенствование регионального уровня привлечения инвестиций

Для усиления работы регионального уровня привлечения инвестиций будет сформирована Инвестиционная программа регионов (далее – ИПР), в которой будут отражены текущее состояние инвестиционного климата, механизмы развития инвестиционной привлекательности и целевые показатели. Это позволит точечно решать проблемы инвестиционного климата регионов, включая инфраструктурные и кадровые вопросы.

Местные исполнительные органы регулярно будут формировать перечень инвестиционных проектов, требующих финансирования. Эти проекты станут основой для страновых инвестиционных программ внешнего уровня системы привлечения инвестиций.

В рамках компетенций местных исполнительных органов будет сделан упор на качество проработки проектов, направленных с центрального и внешнего уровня: скорость предоставления земельных участков, подведения инфраструктуры и др. Будет рассмотрена возможность корректировки целевых индикаторов регионов с количественных показателей ИОК и ПИИ на показатели доли успешно "приземленных" проектов и качества сопровождения инвесторов в регионе (на основе анализа и оценки степени удовлетворенности инвесторов). Данный подход отвечает идеологии трехуровневой системы привлечения инвестиций. Внешний и центральный уровни привлечения инвестиций имеют большее влияние на вопрос привлечения инвестиций, а в свою очередь, МИО имеют значительное влияние на обеспечение "приземления" инвестора и сохранения инвестора на рынке.

В дополнение в каждом регионе будут созданы региональные инвестиционные штабы по аналогии с действующим Инвестиционным штабом. Региональный инвестиционный штаб будет функционировать под руководством акима региона. В его состав войдут руководители структурных подразделений местного исполнительного органа, региональный представитель национальной компании по привлечению инвестиций, представитель региональной палаты предпринимателей, представители управляющих компаний СЭЗ и ИЗ, прокуратуры, налоговых органов и социально-предпринимательской корпорации. В компетенцию регионального инвестиционного штаба будет входить вынесение проблемных вопросов инвестиционных проектов региона.

Каждым местным исполнительным органом будут разрабатываться ИПР по аналогии со страновыми инвестиционными программами. ИПР будут включать в себя таргетирование нишевых отраслей региона, план действий по привлечению инвестиций в регион, меры по снижению доли бюджетных ИОК в уязвимых районах области и др.

Кроме того, будет разработана программа по наращиванию кадрового потенциала сотрудников местных исполнительных органов в области инвестиций. Ежегодно будет проводиться анализ кадрового обеспечения для выявления дефицита квалифицированных специалистов и выработки рекомендаций по его устранению.

Для комплексной оценки работы регионов ежегодно будет формироваться "Рейтинг инвестиционной привлекательности регионов" (далее – рейтинг), который будет учитывать официальные статистические, административные и альтернативные данные.

Отраслевой и региональный подход привлечения инвестиций

Будет внедрен отраслевой и региональный подход в привлечении инвестиций, основанный на определении приоритетных отраслей с конкурентными преимуществами. Это позволит центральным государственным и местным исполнительным органам более эффективно разрабатывать стратегические планы, включая инфраструктурные и кадровые потребности.

Для внедрения данного подхода профильные государственные органы и местные исполнительные органы проведут отраслевой и региональный анализ для определения наиболее конкурентоспособных ниш. На основе этого анализа будут формироваться ИПР и отраслевые инвестиционные предложения.

Также будут консолидированы инвестиционные потребности субъектов квазигосударственного сектора. Результаты этой работы будут использоваться в рамках страновых инвестиционных программ для таргетирования инвесторов и бизнес-партнеров.

Будет налажено тесное взаимодействие отраслевых государственных органов и местных исполнительных органов с зарубежными государственными учреждениями для формирования "заказов" на привлечение инвестиций.

Национальная цифровая инвестиционная платформа

Для повышения эффективности системы привлечения инвестиций и реализации инвестиционных проектов будет запущена национальная цифровая инвестиционная платформы (далее – НЦИП), которая обеспечит цифровизацию процесса привлечения инвестиций.

НЦИП — это цифровой портал, объединяющий базу данных инвестиционных проектов, инвестиционных предложений и всех участников инвестиционного процесса (инвесторы, государственные органы, субъекты квазигосударственного сектора и др.). Оператором платформы выступит национальная компания по привлечению инвестиций. Доступ к информационной системе получат как государственные органы, вовлеченные в процесс привлечения и приземления проектов, так и субъекты квазигосударственного сектора, а также НПП "Атамекен" и инвесторы.

Платформа вместе с интернет-ресурсом АО "НК "KazakhInvest" будет объединять все бизнес-процессы участников инвестиционной деятельности. Инвесторы смогут получать разрешительные документы через платформу, не взаимодействуя напрямую с государственными органами.

Основные компоненты НЦИП будут включать:

систему мониторинга инвестиционных проектов от заключения до полноценного запуска, а также постмониторинг.

автоматизированную систему получения разрешительных документов "E-licence".

Интернет-ресурс Invest in Kazakhstan будет включать информацию о:

доступе к информации о месторождениях, свободных земельных участках, свободных ресурсах, транспортной и коммунальной инфраструктуре, реализуемых инвестиционных проектах и др.;

региональных и отраслевых инвестиционных предложениях, в том числе от субъектов квазигосударственного сектора;

финансовых и нефинансовых мер государственной поддержки.

В рамках автоматизации и цифровизации бизнес-процессов инвестиционной политики будут пересмотрены и регламентированы функции и ответственность государственных органов и субъектов квазигосударственного сектора, отвечающих за реализацию инвестиционной политики.

Для совершенствования политики в области трудовых ресурсов будут:

интегрированы информационные системы "Интегрированная карта создания рабочих мест" и "Электронная биржа труда" с НЦИП;

обеспечен единый учет рабочих мест в разрезе областей по создаваемым рабочим местам за счет инвестиционных проектов.

С целью информирования населения о рабочих местах, создаваемых в рамках реализуемых инвестиционных проектов, в НЦИП будет указываться количество создаваемых рабочих мест (постоянные, временные) для дальнейшего трудоустройства местного населения.

Механизм "зеленого коридора"

В целях законодательного закрепления механизма "зеленого коридора" для ускорения запуска инвестиционных проектов в приоритетных отраслях экономики будут предприняты следующие меры:

обеспечение соответствующего правового регулирования "зеленого коридора";

совершенствование методики включения проектов в "зеленый коридор" с учетом приоритетности отраслей, технологической сложности проекта, объема инвестиций, экспортного потенциала, социальной направленности и др.;

сохранение права Инвестиционного штаба предоставлять "зеленый коридор" для отдельных стратегически важных проектов.

Механизм "зеленого коридора" будет обеспечивать не только ускоренное получение разрешений, но и предоставлять проектам индивидуальное сопровождение и такие условия, как использование международных строительных стандартов, расширенные возможности на привлечение квалифицированной иностранной рабочей силы.

Планируются регулярная точечная оптимизация сроков разрешительных процедур и упрощение государственного регулирования в целом, включая процедуры получения и продления разрешений на работу и виз.

Усиление работы с бизнес-сообществом

Учитывая успешное проведение акселерационных сессий данный инструмент будет институционализирован. Так, будут функционировать рабочие группы по всем отраслевым направлениям. Заседания рабочих групп будут проводиться не реже 1 раза в квартал. В состав рабочей группы войдут представители объединенных юридических лиц, включая представителей иностранного инвестиционного сообщества, НПП "Атамекен", государственных органов и субъектов квазигосударственного сектора.

Основной задачей данных рабочих групп является обмен опытом и знаниями в формате командной работы для улучшения инвестиционного климата и условий ведения бизнеса в стране. На основе данных обсуждений будут вырабатываться рекомендации по решению системных проблем инвесторов. Данная практика способствует созданию продуктивного диалога и получению постоянной обратной связи с бизнес-сообществом.

Направление 2. Содействие развитию институционального каркаса и инфраструктуры

Повышение эффективности предоставляемых мер государственной поддержки

В рамках повышения эффективности предоставляемых мер государственной поддержки будет проведена синхронизация приоритетных видов деятельности инвестиционной политики с приоритетными отраслями экономики.

Приоритетные виды деятельности будут регулярно пересматриваться на основе анализа текущих экономических условий и мировых трендов. Это позволит оперативно реагировать на изменения и корректировать приоритеты.

При выдаче инвестиционных преференций будет применяться дифференцированный подход с учетом отраслевой и региональной специфики. Во всех видах инвестиционных соглашений, предусматривающих финансовые и нефинансовые преференции, будут предусмотрены встречные обязательства для инвесторов (производительность труда, выход на экспорт и др.).

Так, в рамках введения встречных обязательств для крупных индустриальных проектов уполномоченным органом в сфере торговой политики совместно с инвесторами будут разработаны дорожные карты по выводу их продукции на внешние рынки. Уполномоченным органом в социально-трудовой сфере и уполномоченным органом в сфере среднего и среднего специального образования, а также уполномоченным органом в сфере высшего и послевузовского образования совместно с инвестором будут разработаны дорожные карты по качественному обеспечению трудовой рабочей силой.

На постоянной основе будет проводиться анализ административных затрат при заключении инвестиционных соглашений, который позволит оптимизировать данный процесс.

Совершенствование политики в области ГЧП

Объединение законодательства в области ГЧП и концессий обеспечит единую правоприменительную практику и упорядочение классификации видов договоров ГЧП.

Для повышения интереса к проектам ГЧП будут смягчены квалификационные требования по наличию собственных средств до 10 %, а также исключена необходимость подтверждения наличия капитала на стадии квалификации.

Для реализации капиталоемких проектов будет проработан вопрос создания фондов подготовки проектов ГЧП с участием международных финансовых организаций и сформирован пул масштабных проектов ГЧП "под ключ" для финансирования.

Данный Фонд совместно с АО "Казахстанский центр ГЧП" будет осуществлять отбор и качественное структурирование проектов через призму приоритетности выбора механизма ГЧП при реализации крупных инфраструктурных проектов, что активизирует переход от бюджетных инвестиций к проектам ГЧП, повысит эффективность управления государственными активами. АО "Казахстанский центр ГЧП" будет координировать процессы, связанные с взаимодействием международных финансовых организаций с государственными органами, частными инициаторами, консалтинговыми компаниями, обеспечением соблюдения требований национального законодательства в области ГЧП при разработке документации.

В частности, актуальность этих фондов усиливается в связи с разработкой Национального инфраструктурного плана до 2029 года (далее – НИП), направленного на формирование инфраструктурного каркаса страны и создание новых точек экономического роста.

В рамках НИП планируется реализация крупных капиталоемких проектов, требующих поиска соответствующих инвестиций и альтернативных источников финансирования.

Для развития института ГЧП будет продолжено развитие "Программного ГЧП" для тиражируемых небольших проектов с установленными институциональными и финансовыми решениями путем утверждения отраслевых нормативных правовых актов.

В целях обеспечения проектов ГЧП длинными кредитными средствами будут задействованы инструменты БРК и международных финансовых организаций.

Для снижения риска неисполнения договорных отношений при реализации проектов ГЧП будут сформирован реестр принятых условных обязательств по проектам ГЧП и обеспечен постоянный мониторинг его текущего состояния.

В целях качественного отбора проектов ГЧП будет усилена роль Казахстанского центра ГЧП в качестве "одного окна" для инвесторов и госорганов.

Для повышения эффективности планирования и реализации проектов ГЧП будет разработан комплекс мер по повышению компетенций государственных партнеров и усилению мониторинга проектов ГЧП. Также планируется внедрение института сертификации консультантов и аккредитации организаций.

Вопросы формирования, реализации и оценки проектов ГЧП будут на регулярной основе вносится на рассмотрение Инвестиционного штаба.

Согласно данным Евразийского банка развития одними из факторов роста рынков ГЧП являются цифровизация, создание единого цифрового пространства ГЧП и цифровых проектных офисов для упрощения межведомственного взаимодействия. Данный фактор соответствует принципу "цифровизация по умолчанию" Указа Президента Республики Казахстан от 13 апреля 2022 года № 872 "О мерах по дебюрократизации деятельности государственного аппарата".

Цифровизация процессов подготовки и сопровождения проектов ГЧП обеспечит прозрачность деятельности государственных органов, что снизит коррупционные риски и ускорит административные процедуры.

На текущий момент в пилотном режиме запущена национальная цифровая инвестиционная платформа, позволяющая отслеживать реализацию сформированного пула инвестиционных проектов в разрезе регионов и отраслей экономики. В рамках цифровизации проектов ГЧП предлагается интегрировать мониторинг проектов ГЧП в данную платформу.

Также для информирования инвесторов по планируемым и реализуемым проектам ГЧП будут использоваться действующие казахстанские информационные системы, в которых будут осуществляться процедуры планирования проектов ГЧП от стадии инициирования до стадии мониторинга и оценки реализации проектов.

В рамках цифровизации проектов ГЧП предлагается интегрировать платформы для автоматического обмена данными из различных источников. Это позволит создать единое информационное пространство, где данные будут легко доступны для всестороннего анализа. Такой подход упростит принятие решений и повысит эффективность бизнес-процессов.

Совершенствование политики в отношении СЭЗ

Для эффективного функционирования СЭЗ будет продолжена работа по улучшению уровня инфраструктурной готовности. В рамках этой задачи планируется провести анализ текущей обеспеченности и заполненности СЭЗ. На основе анализа будет сформирован план мероприятий по доведению 100 % обеспеченности СЭЗ, исполнение которого будет регулярно отслеживаться профильным министерством. Будет рассмотрена возможность реорганизации экономически неэффективных СЭЗ в индустриальные зоны для оптимизации бюджетных расходов.

Планируются расширение разрешенных видов деятельности и унификация сроков действия СЭЗ. Чтобы предотвратить негативное влияние льготных условий для резидентов СЭЗ на внутреннюю конкуренцию и частный сектор, будут введены встречные обязательства для участников, такие как повышение производительности труда и наращивание экспортно ориентированного производства.

Меры государственного стимулирования на строительство инфраструктуры

Планируется внедрение нового инструмента государственной поддержки в виде льготного кредитования инвесторов под 6 % сроком на 10 лет. В рамках данного инструмента планируется выдача льготных кредитов для подведения необходимой инженерной инфраструктуры для новых промышленных проектов без привязки к объему вложенных инвестиций.

В соответствии с мировой практикой для решения инфраструктурных проблем будет рассмотрена возможность введения механизма возмещения расходов на подведение обеспечивающей инфраструктуры для инвестиционных проектов посредством налоговых вычетов (КПН, налог на имущество, землю и др.).

Усиление аналитического обеспечения инвестиционной политики

Формирование эффективной инвестиционной политики требует принятия решений на основе достоверных данных и качественной аналитики. В этой связи будут:

усилены аналитические и переговорные функции (привлечение специалистов с сертификацией "финансового аналитика" и др.) национальной компании по привлечению инвестиций;

создана на базе НЦИП единая база данных всех реализованных, реализуемых и перспективных инвестиционных проектов;

закреплена функция по постмониторингу инвестиционных проектов за отраслевыми государственными органами (анализ социально-экономического эффекта, мониторинг исполнения встречных обязательств и др.);

формироваться ежегодный национальный доклад по инвестициям для инвесторов и Правительства, рекомендации которого будут использованы для совершенствования инвестиционной политики и информирования о состоянии инвестиционного климата. Национальный доклад для инвесторов будет публиковаться в открытом доступе на казахском, русском, английском, китайском, арабском, турецком, французском и других языках.

Развитие ESG

В рамках внедрения ESG принципов будут разработаны требования к прозрачности методологий, внешней отчетности, формированию правил внутреннего контроля и др. для поставщиков данных ESG и рейтинговых агентств.

В целях повышения прозрачности ведения бизнеса законодательно закрепят обязательное раскрытие информации об изменении климата /социальном участии/корпоративном управлении для крупных компаний. Кроме того, будет рассмотрена возможность разработки единых казахстанских требований к нефинансовой отчетности.

Для охвата всего бизнеса Казахстана будут разработаны методические рекомендации и руководства по раскрытию информации о степени подверженности рискам ESG, а также процедуре выявления, оценки влияния и управления этими рисками. Это поможет компаниям определять слабые стороны и вырабатывать контрмеры.

Участие государства в предпринимательской деятельности

Целями государственного участия в предпринимательстве являются развитие экономики страны, повышение ее конкурентоспособности, производительности и занятости населения, обеспечение национальной безопасности и социальных гарантий граждан республики.

Одним из ключевых принципов взаимодействия государства и субъектов предпринимательства является ограниченное участие государства в предпринимательской деятельности.

Снижение доли государственного участия в экономике обеспечивается путем сокращения оснований для участия государства в предпринимательской деятельности, реализации Комплексного плана приватизации и оптимизации перечня разрешенных видов деятельности для субъектов квазигосударственного сектора.

В целях дальнейшего проведения масштабного и ускоренного сокращения доли государственного сектора в экономике Агентством по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан создан Национальный офис по приватизации, в состав которого вошли депутаты Парламента, представители общественности, эксперты.

Принципами государственного участия в предпринимательстве и приватизации будут являться:

субсидиарная (вспомогательная) роль государства, заключающаяся в создании новой экономической единицы исключительно в случаях наличия неудовлетворенного спроса, отсутствия развитого частного бизнеса и конкуренции;

временность государственного участия в предпринимательстве, означающая обязательную приватизацию созданных субъектов рынка с государственным участием, за исключением стратегических объектов и отдельных объектов социальной инфраструктуры, не подлежащих приватизации;

наличие целей и задач создания субъекта рынка с государственным участием, означающее постановку и периодическую оценку их достижения, до приватизации;

недопустимость создания частной монополии, означающая реализацию активов раздельными лотами при наличии технологической возможности и экономической целесообразности в целях снижения уровня экономической концентрации.

Не подлежат включению в список приватизации стратегические объекты и объекты социальной инфраструктуры, приватизация которых запрещена законодательством Республики Казахстан.

На основании вышеуказанных подходов в рамках работы Национального офиса по приватизации до конца 2024 года будет сформирован перечень активов, предлагаемых к передаче в конкурентную среду.

Будет изменена текущая роль государства в экономике за счет обеспечения равных условий для участников рынка, оптимизации государственной собственности, а также совершенствования регуляторной политики государства.

Стандарты ответственного ведения бизнеса

Будет разработана декларация по ответственному ведению предпринимательской деятельности в Казахстане, предусматривающая соблюдение стандартов ответственного ведения бизнеса (далее – стандарты ОВБ), которая подтвердит намерение инвесторов работать ответственно, вносить позитивный вклад в экономический рост и устойчивое развитие. Ответственное ведение бизнеса подразумевает соблюдение предпринимателями и инвесторами принципов справедливой конкуренции, условий труда, защиты прав человека, охраны окружающей среды и др.

Направление 3. Раскрытие инвестиционного потенциала экономики

Развитие рынка рейтинговых услуг и повышение экспертизы в оценке кредитного риска

В настоящее время на казахстанском рынке услуг по присвоению рейтинговых оценок доминируют международные рейтинговые агентства. Высокие цены на услуги международных рейтинговых агентств по присвоению рейтинговых оценок повышают стоимость фондирования и негативно сказываются на интересе казахстанских компаний привлекать финансирование через фондовый рынок.

В рамках обеспечения доступности услуг по присвоению рейтинговых оценок Агентством Республики Казахстан по регулированию и развитию финансового рынка будет продолжена работа по созданию условий для деятельности локальных кредитных рейтинговых агентств. Для этих целей планируется принять Закон Республики Казахстан "О кредитных рейтинговых агентствах".

На законодательном уровне будут введены механизмы регулирования, контроля и надзора деятельности кредитных рейтинговых агентств и признания присвоенных им рейтинговых оценок в регулировании финансовых организаций. Одновременно будут приняты меры по повышению ответственности рейтинговых агентств за предоставленные рейтинговые оценки.

Кроме того, планируется, что деятельность кредитных рейтинговых агентств будет направлена на оценку рисков и возможностей, которым подвержены организации, финансовые инструменты и продукты.

Развитие рынка коллективных инвестиций и его приведение в соответствие наилучшей международной практике

Следуя международной практике и стандартам деятельности на рынке ценных бумаг совместно с участниками финансового рынка и заинтересованными государственными органами планируется разработать новую законодательную базу об инвестиционных и венчурных фондах.

В периметр регулирования будут введены венчурные фонды и фонды прямого инвестирования, предусмотрена новая классификация фондов, пересмотрены подходы к регулированию, контролю и надзору за инвестиционными и венчурными фондами.

Приведение законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг в соответствие со стандартами Европейского управления по надзору за рынком ценных бумаг

В целях получения международного признания, в том числе для целей привлечения иностранного капитала, имеется потребность в приведении действующего законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг в соответствие со стандартами Европейского управления по надзору за рынком ценных бумаг. В этой связи планируется разработать пакет законодательных поправок в действующий Закон Республики Казахстан "О рынке ценных бумаг" с учетом требований директив Европейского управления по надзору за рынком ценных бумаг.

Трансформация АО "Центральный депозитарий ценных бумаг" из локального учетного центра в региональный расчетно-учетный хаб

Высокая степень интеграции инфраструктуры фондового рынка в экосистему глобальных рынков капитала может стать основным элементом в привлечении инвестиций в страну и дальнейшем развитии фондового рынка.

Важным направлением институционального развития является трансформация АО "Центральный депозитарий ценных бумаг" (далее – ЦДЦБ) из локального учетного центра в региональный расчетно-учетный хаб, через который глобальные игроки смогут получить удаленный доступ к местным и региональным финансовым инструментам. Необходимо расширить функционал ЦДЦБ путем консолидации всей расчетно-учетной инфраструктуры фондового рынка, оптимизации внутренних процессов, внедрения современной технологической платформы, позволяющей предоставлять сервисы, соответствующие международным стандартам.

ЦДЦБ будет обеспечен прямой доступ иностранных инвесторов к локальному фондовому и валютному рынкам с минимальными издержками за счет формирования междепозитарных и корреспондентских отношений с иностранными депозитариями и глобальными кастодианами путем открытия прямых счетов в своей системе учета. Для упрощения и удешевления доступа казахстанских инвесторов к иностранным ценным бумагам будет усовершенствована концепция торгов иностранными акциями на KASE.

Реализация мероприятий, направленных на повышение интеграции казахстанского фондового рынка в глобальные рынки капитала

В рамках дальнейшей интеграции локального рынка с международным рынком капитала будет продолжена работа по расширению междепозитарных и корреспондентских отношений с иностранными депозитариями и глобальными кастодианами.

Агентство Республики Казахстан по регулированию и развитию финансового рынка совместно с ЦДЦБ и АО "Казахстанский клиринговый центр" проработает вопрос совершенствования текущей расчетной инфраструктуры, будут внедрять и последовательно адаптировать передовые рекомендации европейских директив.

Важным является расширение взаимодействия с международной расчетно-клиринговой системой Clearstream, с которой уже установлены междепозитарные и корреспондентские отношения.

На сегодня планируется расширить список казахстанских ценных бумаг, которые могут рассчитываться в системе Clearstream. В первую очередь, это облигации квазигосударственных компаний, в последующем казахстанские акции, входящие в представительский индекс KASE.

Кроме того, будут выработаны предложения по порядку учета и перехода прав на финансовые инструменты, находящиеся на счетах иностранных учетных организаций в ЦДЦБ, c учетом наилучшего международного опыта, а также созданы необходимые законодательные условия для открытия прямых счетов международных учетных организаций в ЦДЦБ.

Зеленые финансы

Для достижения углеродной нейтральности инвестиционная потребность до 2030 года составляет около 10 млрд долларов США (600 млрд долларов США до 2060 года). В этой связи требуется предусмотреть меры по привлечению "зеленых" финансов, в том числе прямых иностранных инвестиций.

Будут предусмотрены меры для стимулирования "зеленых инвестиций" и поддержки процесса декарбонизации экономики. В частности, будут разработаны рекомендации по оценке углеродного следа кредитных портфелей банков и других финансовых организаций.

В рамках Стратегии достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года предусматривается создание "углеродного" (карбонового) фонда. Миссией фонда будет являться содействие к достижению углеродной нейтральности Республики Казахстан к 2060 году через мобилизацию и эффективное распределение финансовых ресурсов в проекты, направленные на сокращение выбросов парниковых газов и повышение углеродного поглощения, стимулируя инновации и инвестиции в экологически устойчивые технологии.

В частности, планируется финансирование стратегических проектов по декарбонизации энергетики, промышленности, жилищно-коммунального хозяйства, сельского хозяйства, транспорта и других ключевых секторов экономики.

Предусматривается введение обязательной отчетности по показателям ESG и независимой проверки (верификации) такой отчетности для крупных инвесторов и квазигосударственных организаций. Требования по верификации должны проводиться на регулярной основе с привлечением авторизованных компаний по верификации.

Также будет рассмотрена возможность внедрения кроссплатформенных решений для оценки цепочек поставок. Данное решение позволит улучшить прозрачность и ответственность поставщиков в отношении стандартов устойчивости в контексте государственных закупок.

Внедрение такого решения также будет способствовать повышению конкурентоспособности казахстанских поставщиков на международных рынках, где требования к устойчивости становятся все более жесткими. Это откроет новые возможности для экспорта и привлечения инвестиций в устойчивые проекты.

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

6.1 Целевые индикаторы до 2029 года

Целевые индикаторы	2023	2024	2025	2026	2027	2028	2029	Ответственный исполнитель
1	2	3	4	5	6	7	8	9
ИОК, % от ВВП	14,6 %	15 %	17 %	18 %	19 %	21 %	23 %	МНЭ, МИД, все отраслевые ЦГО, МИО
ИОК, трлн тенге	17,6	21,3	26,2	31,5	38,6	47,6	58,4	МНЭ, МИД, все отраслевые ЦГО, МИО
ИОК, за исключением инвестиций из государственного бюджета, трлн тенге	14,7	16,8	21,9	27,2	34,0	42,1	51,9	МНЭ, МИД, все отраслевые ЦГО, МИО
Доля внешних инвестиций в общем объеме ИОК, %	19,1 %	20 %	22 %	23 %	25 %	27 %	30 %	МИД, АО "НК "Kazakh Invest" (по согласованию) МНЭ, все отраслевые ЦГО, МИО
Валовой приток ПИИ, млрд долларов США	23,6	24,8	25,1	25,5	25,6	25,7	25,8	МИД, АО "НК "Kazakh Invest" (по согласованию) МНЭ, НБ (по согласованию), все отраслевые ЦГО, МИО
Чистый приток ПИИ к ВВП, %	1,2 %	2 %	2 %	2 %	2 %	2 %	2 %	МИД, АО "НК "Kazakh Invest" (по согласованию) МНЭ, НБ (по согласованию), все отраслевые ЦГО, МИО
ИОК по регионам*, млрд тенге
Область Абай	527	709,5	880,4	1087,9	1335,3	1796,5	2204,3	акимат области Абай
Акмолинская область	614	764,4	1013	1200	1472,9	1816,2	2228,4	акимат Акмолинской области
Актюбинская область	1026	1274,6	1597,4	2021,7	2481,5	3059,8	3754,3	акимат Актюбинской области
Алматинская область	738	1020	1351,9	1589,9	1951,5	2406,3	2952,5	акимат Алматинской области
Атырауская область	2935	3270,9	3448,8	3361,5	3446,0	3799,3	4217,2	акимат Атырауской области
Западно-Казахстанская область	675	689,3	841	1051,2	1290,3	1591,0	1952,1	акимат Западно-Казахстанской области
Жамбылская область	537	652	826,4	1000,5	1228,0	1514,3	1857,9	акимат Жамбылской области
Область Жетісу	357	425,4	573,5	676,9	830,8	1024,5	1257,0	акимат области Жетісу
Карагандинская область	877	1188,4	1519	1898,7	2330,5	2873,7	3525,9	акимат Карагандинской области
Костанайская область	562	672,1	781	1003,8	1232,1	1519,3	1864,1	акимат Костанайской области
Кызылординская область	514	517,5	631,4	789,2	1068,7	1317,8	1616,9	акимат Кызылординской области
Мангистауская область	1102	1073,8	1410,3	1662,9	2241,1	2913,4	3574,7	акимат Мангистауской области
Павлодарская область	797	955,8	1110,7	1413,3	1734,7	2289,0	3000,0	акимат Павлодарской области
Северо-Казахстанская область	444	557,5	650,2	775,2	951,5	1173,3	1550,0	акимат Северо- Казахстанской области
Туркестанская область	949	1133,8	1427,1	1783,9	2219,5	2736,8	3358,0	акимат Туркестанской области
Область Ұлытау	229	273	351	426,3	523,2	645,2	791,6	акимат области Ұлытау
Восточно-Казахстанская область	649	832,2	1065	1256,3	1542,0	1901,4	2333,0	акимат Восточно-Казахстанской области
г. Астана	1655	2175,8	2719,7	3399,6	4272,7	5268,6	6464,3	акимат города Астаны
г. Алматы	1803	2185,3	2805,4	3556,7	4365,6	5383,1	6604,8	акимат города Алматы
г. Шымкент	662	928,7	1194,8	1493,5	2083,2	2568,7	3294,2	акимат города Шымкента
ПИИ по регионам, млн долларов
Область Абай	40,6	149	154	160	165	170	175	акимат области Абай
Акмолинская область	421,9	158	161	166	168	170	172	акимат Акмолинской области
Актюбинская область	997,9	1380	1399	1435	1440	1450	1459	акимат Актюбинской области
Алматинская область	875,2	527	532	539	543	547	552	акимат Алматинской области
Атырауская область	3843,7	5983	6086	6141	6146	6157	6165	акимат Атырауской области
Западно-Казахстанская область	1182,2	1202	1219	1239	1257	1263	1272	акимат Западно-Казахстанской области
Жамбылская область	182,6	80	86	94	98	101	103	акимат Жамбылской области
Область Жетісу	43,9	58	62	66	68	71	73	акимат области Жетісу
Карагандинская область	439,0	683	691	702	704	708	711	акимат Карагандинской области
Костанайская область	396,2	752	763	765	768	771	779	акимат Костанайской области
Кызылординская область	280,1	276	280	281	282	283	290	акимат Кызылординской области
Мангистауская область	1113,6	908	914	928	930	934	938	акимат Мангистауской области
Павлодарская область	943,5	1119	1120	1127	1129	1135	1142	акимат Павлодарской области
Северо-Казахстанская область	302,5	63	67	69	71	73	75	акимат Северо- Казахстанской области
Туркестанская область	857,6	467	475	499	506	511	515	акимат Туркестанской области
Область Ұлытау	-11,2	49	51	55	57	61	63	акимат области Ұлытау
Восточно-Казахстанская область	1677,6	2 460	2 475	2 518	2 522	2 525	2 528	акимат Восточно-Казахстанской области
г. Астана	2161,7	1135	1147	1175	1188	1199	1210	акимат города Астаны
г. Алматы	7775,4	7176	7240	7358	7369	7378	7383	акимат города Алматы
г. Шымкент	88,2	175	178	183	189	193	195	акимат города Шымкента

*Целевые индикаторы в номинальном выражении по регионам могут быть пересмотрены с учетом макроэкономической ситуации в стране

6.2 Основные результаты, ожидаемые по итогам 2029 года:

Привлечение не менее 223,6 трлн тенге инвестиций в основной капитал за 6 лет.

Привлечение не менее 150 млрд долларов США валового притока прямых иностранных инвестиций за 6 лет.

Обеспечение чистого притока ПИИ на уровне не менее 2 % к ВВП ежегодно.

Обеспечение диверсификации инвестиционных потоков с акцентом на несырьевые сектора экономики.

Высокая степень удовлетворенности инвесторов инвестиционным климатом (ежегодно не ниже 90 % по итогам независимых опросов).

Полноценный запуск национальной цифровой инвестиционной платформы.

Ввод в эксплуатацию не менее 220 инвестиционных проектов в рамках общенационального пула ежегодно.

Создание не менее 120 тысяч рабочих мест в рамках реализации инвестиционных проектов общенационального пула.

Обеспечение 100 % готовности инфраструктуры эффективных СЭЗ и ИЗ.

Примечание:

Мероприятия по реализации Концепции будут осуществлены в соответствии с Планом действий по реализации Концепции инвестиционной политики Республики Казахстан до 2029 года согласно приложению к настоящей Концепции.

_________________________________

Приложение к Концепции инвестиционной политики в Республике Казахстан до 2029 года

План действий по реализации Концепции инвестиционной политики Республики Казахстан до 2029 года

№п/п	Наименование мероприятия	Форма завершения	Срок реализации	Ответственные лица
1	2	3	4	5
Направление 1. Дальнейшее развитие экосистемы привлечения инвестиций
1.	Введение обязательства для профильных ЦГО, МИО и субъектов квазигосударственного сектора по регулярному формированию инвестиционных предложений	пул инвестиционных предложений и опубликование на интернет-ресурсе www.invest.gov.kz	ежеквартально	МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "ФНБ "Самрук-Қазына" (по согласованию), KIDF (по согласованию), МНЭ, ЦГО, МИО
2.	Внесение изменений в приказ Министра иностранных дел Республики Казахстан от 26 июня 2023 года № 11-1-4/327 "Об утверждении Правил организации "одного окна" для инвесторов, а также порядка взаимодействия при привлечении инвестиций" с учетом переформатирования деятельности Инвестштаба и запуска Национальной инвестиционной платформы и др.	внесение изменений в приказ	декабрь 2024 года	МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (согласованию), МНЭ, НПП "Атамекен" (по согласованию)
3.	Проведение акселераций по улучшению инвестиционного климата и выявлению барьеров, препятствующих реализации инвестиционных проектов в различных отраслях экономики с участием руководителей отраслевых государственных и квазигосударственных органов, а также представителей бизнес-сообщества (не менее 1 раза в квартал)	информация в АПр	ежегодно, декабрь	МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (согласованию), МНЭ, НПП "Атамекен" (по согласованию)
4.	Ведение "Единого реестра проблемных вопросов и жалоб инвесторов" и проведение анализа для выявления системных барьеров при реализации инвестиционных проектов	единый реестр проблемных вопросов, утвержденный Председателем Правления, с вынесением на Инвестиционный штаб	ежеквартально	АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию), МИД, ЦГО, МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию)
5.4	Обеспечение регулярных (не менее 1 раза в месяц) заседаний региональных инвестиционных штабов во всех регионах	ежеквартальный отчет в МИД, МНЭ	на постоянной основе	МИО, МИД, МНЭ, НПП "Атамекен" (по согласованию)
6.	Разработка инвестиционных программ регионов	решения акимов	ежегодно, январь	МИО, МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию), МНЭ, НПП "Атамекен" (по согласованию)
7.	Разработка программы по повышению компетенций сотрудников местных исполнительных органов в области инвестиций	разработанная программа	март 2025 года	АДГС (по согласованию), АГУ (по согласованию), МТСЗН, МИД
8.	Формирование ежегодного рейтинга инвестиционной привлекательности регионов	инвестиционный рейтинг регионов	ежегодно, май	МНЭ, МИД, МИО
9.	Введение в промышленную эксплуатацию НЦИП и институционализация ее использования	акт ввода в эксплуатацию и утверждение регламента по работе в НЦИП	декабрь 2024 года	МИД, МЦРИАП, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию), АО НИТ (согласованию), МНЭ, ГП (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
10.	Интегрирование системы E-licence в НЦИП (цифровизация процесса получения разрешительных документов инвесторов)	доступность информации на НЦИП	март 2025 года	МЦРИАП, МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию), МНЭ, МПС, МСХ, МЭПР, заинтересованные ЦГО
11.	Обеспечение доступа на национальном инвестиционном интернет-ресурсе www.invest.gov.kz к единому государственному кадастру недвижимости (земельные участки, с визуальной картой расположения и фотографиями), базе данных производственных мощностей (в том числе СЭЗ, ИЗ и малых промышленных зон), доступных для инвесторов	доступность информации на интернет-ресурсе www.invest.gov.kz	март 2025 года	МИД, МЦРИАП, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию), АО "КЦИЭ "QazIndustry", МПС, МСХ, заинтересованные ЦГО, МИО
12.	Синхронизация информационных систем "Интегрированная карта создания рабочих мест" и "Электронная биржа труда" с НЦИП с целью обеспечения единого учета рабочих мест в рамках реализуемых инвестиционных проектов	доступность информации на НЦИП	июнь 2025 года	МТСЗН, МЦРИАП, МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию)
13.	Обеспечение правового регулирования механизма "Зеленый коридор" и совершенствование его методики	принятие приказа	февраль 2025 года	МИД, АО НИТ (по согласованию), АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию), МНЭ, АО "Институт экономических исследований" (по согласованию), ГП (по согласованию), ЦГО, НПП "Атамекен" (по согласованию)
14.	Разработка Плана действии по стимулированию частных инвестиций в регионах (на областном и районном уровне)	утвержденный План действий	ежегодно, январь	МИО, МНЭ, МИД, МФ
15.	Разработка количественных целевых показателей в разрезе каждого отраслевого государственного органа по заключению Соглашения об инвестициях, в целях улучшения реализации проектов в обрабатывающей промышленности и других отраслях	принятие приказа	ежегодно, январь	отраслевые государственные органы, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию), МИД, МНЭ
16.	Разработка новых целевых показателей в рамках усиления привлечения инвесторов (новые инициативы по проектам)	утверждение целевых показателей в Плане развития АО "НК "KAZAKH INVEST"	декабрь 2024 года	МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию), МНЭ
17.	Проведение ежегодного опроса (мониторинга) степени удовлетворенности инвесторов	аналитический отчет	ежегодно, июнь, декабрь	МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию)
Направление 2. Содействие развитию институционального каркаса и инфраструктуры
18.	Формирование национального доклада по инвестициям	национальный доклад по инвестициям	ежегодно, июнь	МНЭ, МИД, АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию)
19.	Улучшение качества и эффективности рассмотрения заявок инвестиционных соглашений/контрактов	предложение в АПр/ Инвестиционный штаб	ежегодно, январь	МИД, МПС, МНЭ
20.	Рассмотрение введения мер государственной поддержки по возмещению расходов на инфраструктуру (в том числе налоговые вычеты)	предложение в АПр/ Инвестиционный штаб	январь 2025 года	МПС, МНЭ, МИД, МФ, МЭ, МВРИ, МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию)
21.	Проведение работ по продвижению несырьевого экспорта и мер государственной поддержки экспортеров с участием инвесторов	информация в АПр	ежеквартально	МТИ, АО "ЦРТП "QazTrade" (по согласованию), АО "Kazakh Export" (по согласованию), АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию)
22.	Разработка механизма встречных обязательств для инвесторов при заключении инвестиционных соглашений (контрактов)	предложение в АПр/ Инвестиционный штаб	июнь 2025 года	МНЭ, МИД, МФ, МПС, заинтересованные ЦГО, НПП "Атамекен" (по согласованию)
23.	Синхронизация приоритетных видов деятельности с приоритетными секторами согласно национальным целям развития	внесение изменений/дополнений в постановление Правительства	март 2025 года	МНЭ, МФ, МИД, МПС, заинтересованные ЦГО, НПП "Атамекен" (по согласованию)
24.	Введение "пакетного подхода" при предоставлении инвестиционных преференций	предложение в АПр	август 2025 года	МНЭ, МИД, МФ, МПС, МЭ, заинтересованные ЦГО, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
25.	Создание фонда подготовки проектов ГЧП	соглашение с МФИ, постановление Правительства Республики Казахстан, внесение проекта НПА в АПр	июнь 2025 года	МНЭ, АО "Казахстанский центр государственно-частного партнерства" (по согласованию)
26.	Совершенствование подходов к инициированию и отбору проектов ГЧП (компаратор госсектора)	внесение проекта НПА в АПр	июнь 2025 года	МНЭ, АО "Казахстанский центр государственно-частного партнерства" (по согласованию)
27.	Внедрение института сертификации консультантов, экспертов и аккредитации организаций, осуществляющих подготовку и экспертизу проектов ГЧП с установлением типовых квалификационных требований к ним	внесение проекта НПА в АПр	июнь 2025 года	МНЭ, АО "Казахстанский центр государственно-частного партнерства" (по согласованию)
28.	Конкретизация критериев для вынесения решений по итогам экономической экспертизы проектов ГЧП	принятие приказа	июнь 2025 года	МНЭ, АО "Казахстанский центр государственно-частного партнерства" (по согласованию)
29.	Проведение анализа эффективности деятельности СЭЗ и выработка предложений по переформатированию деятельности СЭЗ (реорганизация неэффективных СЭЗ в ИЗ, передача управления СЭЗ в частный сектор и пр.)	аналитическая записка в АПр и Инвестиционныйштаб	март 2025 года	МПС, МНЭ, МИД, МИО
30.	Разработка целевых показателей для мониторинга эффективности деятельности СЭЗ и ИЗ	предложение в АПр, Инвестиционный штаб	март 2025 года	МПС, МНЭ
31.	Введение механизма встречных обязательств для участников СЭЗ и ИЗ	принятие приказа	март 2025 года	МПС, МНЭ, МИД, МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию)
32.	Обеспечение унификации сроков действия СЭЗ	принятие приказа	март 2025 года	МПС, МИО
33.	Расширение видов деятельности для работы в СЭЗ	принятие приказа	декабрь 2025 года	МПС, МНЭ, МИД, МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию)
34.	Поэтапное увеличение уровня готовности инфраструктуры эффективных СЭЗ с 44 % до 100 %	100 % готовность инфраструктуры эффективных СЭЗ	июнь 2029 года	МПС, МНЭ, МИД, МИО
35.	Разработка декларации по ответственному осуществлению предпринимательской деятельности в Казахстане в целях распространения стандартов ответственного ведения бизнеса (ОВБ)	разработанная декларация	июнь 2025 года	МНЭ, АО "Институт экономических исследований" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
36.	Анализ потребностей экономики в иностранной рабочей силе с учетом реализуемых и перспективных инвестиционных проектов, а также административных барьеров при их найме. Разработка комплекса мер по их устранению.	комплекс мер по устранению барьеров при найме ИРС с учетом национальных интересов	ежегодно, март	МТСЗН, МИД, МНЭ
Направление 3. Раскрытие инвестиционного потенциала экономики
37.	Развитие рынка рейтинговых услуг и повышение экспертизы в оценке кредитного риска	информация в АПр	январь 2026 года	АРРФР (по согласованию)
38.	Развитие рынка коллективных инвестиций и его приведение в соответствие наилучшей международной практике	информация в АПр	январь 2026 года	АРРФР (по согласованию)
39.	Формирование предложений по приведению законодательства Республики Казахстан о рынке ценных бумаг в соответствие со стандартами Европейского управления по надзору за рынком ценных бумаг (ESMA)	информация в АПр	январь 2027 года	АРРФР (по согласованию)
40.	Трансформация АО "Центральный депозитарий ценных бумаг" (ЦДЦБ) из локального учетного центра в региональный расчетно-учетный хаб	информация в АПр	декабрь 2029 года	АРРФР (по согласованию), ЦДЦБ (по согласованию)
41.	Реализация мероприятий, направленных на повышение интеграции казахстанского фондового рынка в глобальные рынки капитала	информация в АПр	ежегодно, до 2029 года	АРРФР (по согласованию), НБ (по согласованию)
42.	Разработка рекомендаций для банков и других финансовых организаций по управлению экологическими и социальными рисками (Guidelines on Environmental and Social Risk Management, ESRM)	методические рекомендации	декабрь, 2024 год	АРРФР (по согласованию), НБ (по согласованию), МНЭ, МЭПР, МТСЗН, АО "ИЭИ" (по согласованию), АО "НК "KAZAKH INVEST" (по согласованию)
43.	Разработка рекомендаций по оценке углеродного следа кредитных портфелей банков и других финансовых организаций	методические рекомендации	декабрь, 2025 год	АРРФР (по согласованию), НБ (по согласованию), МНЭ, МЭПР, АО "ИЭИ" (по согласованию), МФЦА (по согласованию)
44.	Создание Карбонового фонда для реализации проектов по сокращению выбросов парниковых газов	принятие приказа	январь 2028 года	МНЭ, МЭПР, МФЦА (по согласованию), АРРФР (по согласованию)
45.	Оценка возможности использования устойчивых облигаций и других "зеленых" финансовых инструментов для предоставления гарантий	информация в АПр	январь 2026 года	МНЭ, МЭПР, МФЦА (по согласованию)
46.	Анализ возможности внедрения кроссплатформенных решений для оценки цепочек поставок в рамках государственных закупок	информация в АПр	январь 2026 года	МНЭ, МФ

Примечание: расшифровка аббревиатур:

НПП "Атамекен" – Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен";

МФЦА – Международный финансовый центр "Астана";

МСХ – Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан;

СЭЗ – специальные экономические зоны;

АО "НУХ "Байтерек" – акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек";

ЦДЦБ – Центральный депозитарий ценных бумаг;

ГП – Генеральная прокуратура Республики Казахстан;

МТСЗН – Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан;

МИО – местные исполнительные органы;

ИЗ – индустриальные зоны;

МФ – Министерство финансов Республики Казахстан;

АО "Казахстанский центр государственно-частного партнерства" – акционерное общество "Казахстанский центр государственно-частного партнерства";

АРРФР – Агентство Республики Казахстан по регулированию и развитию финансового рынка;

АГУ – Академия государственного управления при Президенте Республики Казахстан;

АДГС – Агентство Республики Казахстан по делам государственной службы;

ЦГО – центральные государственные органы;

МПС – Министерство промышленности и строительства Республики Казахстан;

АО "ФНБ "Самрук-Қазына" – акционерное общество "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына";

МТИ – Министерство торговли и интеграции Республики Казахстан;

МИД – Министерство иностранных дел Республики Казахстан;

АО "ЦРТП "QazTrade" – акционерное общество "Центр развития торговой политики "QazTrade";

АО "НИТ" – акционерное общество "Национальные информационные технологии";

НБ – Национальный Банк Республики Казахстан;

МНЭ – Министерство национальной экономики Республики Казахстан;

НЦИП – национальная цифровая инвестиционная платформа;

АПр – Аппарат Правительства Республики Казахстан;

МЦРИАП – Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан;

АО "ИЭИ" – акционерное общество "Институт экономических исследований";

МЭ – Министерство энергетики Республики Казахстан;

МЭПР – Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан;

АО "Kazakh Export" – акционерное общество "Экспортно-кредитное агентство Казахстана";

АО "НК "KAZAKH INVEST" – акционерное общество "Национальная компания "Kazakh Invest";

АО "KIDF" – акционерное общество "Kazakhstan Investment Development Fund";

АО "КЦИЭ "QazIndustry" – акционерное общество "Казахстанский центр индустрии и экспорта "QazIndustry".

_________________________________

Қазақстан Республикасының инвестициялық саясатының 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 18 қазандағы № 868 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының инвестициялық саясатының 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

2. Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты орталық және жергілікті атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын жəне есеп беретін мемлекеттік органдар (келісу бойынша), сондай-ақ өзге де ұйымдар (келісу бойынша):

1) Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарында көзделген іс-шаралардың уақтылы іске асырылуын және көрсеткіштерге қол жеткізуді қамтамасыз етсін;

2) жылына екі рет, есепті жартыжылдықтан кейінгі 15 қаңтардан және 15 шілдеден кешіктірмей, Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігіне Тұжырымдама іс-шараларының орындалу барысы туралы ақпарат ұсынып тұрсын.

3. Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі жылдың қорытындысы бойынша 1 шілдеден кешіктірмей Қазақстан Республикасының Үкіметіне Тұжырымдаманың іске асырылу барысы туралы жиынтық ақпарат ұсынып тұрсын.

4. "Қазақстан Республикасы инвестициялық саясатының 2026 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 15 шілдедегі № 482 қаулысының күші жойылды деп танылсын.

5. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігіне жүктелсін.

6. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі

О. Бектенов

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 18 қазандағы № 868 қаулысымен бекітілген

Қазақстан Республикасының инвестициялық саясатының 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасы

1-бөлім.	Паспорт
2-бөлім.	Ағымдағы жағдайды талдау
3-бөлім.	Халықаралық тәжірибеге шолу
4-бөлім.	Қазақстандағы инвестициялық саясаттың даму пайымы
5-бөлім.	Дамудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері
	1-бағыт. Инвестиция тарту экожүйесін одан әрі дамыту
	2-бағыт. Институционалдық қаңқаны және инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу
	3-бағыт. Экономиканың инвестициялық әлеуетін ашу
6-бөлім.	Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер
7-бөлім.	Қазақстан Республикасының инвестициялық саясатының 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

1-бөлім. Паспорт (негізгі параметрлер)

Атауы	Қазақстан Республикасының инвестициялық саясатының 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасы
Әзірлеу үшін негіз	"Қазақстан Республикасы Президентінің "Әділетті Қазақстан – бәріміз және әрқайсымыз үшін. Қазір және әрдайым" сайлауалды бағдарламасын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2022 жылғы 26 қарашадағы № 2 Жарлығы; "Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 16 қыркүйектегі № 353 Жарлығы; Қазақстан Республикасы Президентінің "Ел экономикасына инвестициялар тарту жөніндегі жұмыстың тиімділігін арттыру жөніндегі шаралар туралы" 2023 жылғы 4 желтоқсандағы № 404 Жарлығы; Инвестициялар тарту жөніндегі кеңес отырысының 2024 жылғы 2 ақпандағы № Д-1016//12-04/05-3874 хаттамасы
Тұжырымдаманы әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган	Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі
Бағдарламалық құжатты іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар	Орталық және жергілікті атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар (келісу бойынша), сондай-ақ өзге де ұйымдар (келісу бойынша)

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

Қазақстан тәуелсіздік алған кезден бері нарықтық экономика құруда айтарлықтай жетістіктерге жетті. Еліміз өзінің ауқымды минерал, мұнай ресурстарын және табиғи газ ресурстарын дамыту үшін едәуір шетелдік инвестиция тартты. Біріккен Ұлттар Ұйымының Сауда және даму жөніндегі конференциясының (бұдан әрі – UNCTAD) деректері бойынша 1991 жылдан 2023 жылға дейін Қазақстанға тікелей шетелдік инвестициялардың
(бұдан әрі – ТШИ) құйылуының таза көлемі 166 млрд АҚШ долларын құрады (әлемдік ТШИ-дің 0,5 %-ы).

Көмірсутектер мен пайдалы қазбалардың мол қоры Қазақстан экономикасының негізі болып қалса да, Үкімет экономиканы әртараптандыруға Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Шетелдік инвесторлар кеңесі және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары басшылық ететін Инвестициялар тарту жөніндегі кеңес сияқты ресми арналар арқылы барлық инвесторлармен белсенді диалогты қолдауға күш салуды жалғастыруда. Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына (бұдан әрі – ДСҰ) және Еуразиялық экономикалық одаққа мүше болып табылады.

"Standard&Poor's" халықаралық рейтингтік агенттігінің (бұдан әрі – S&P агенттігі) болжамына сәйкес 2024-2027 жылдар кезеңінде Қазақстанның жалпы ішкі өнімінің (бұдан әрі – ЖІӨ) орташа жылдық өсімі 3,6 %-ды құрайды. 2024 жылғы 1 наурызда S&P агенттігі Қазақстанның кредиттік рейтингін "Тұрақты" болжаммен "BBB-" деңгейінде растады. Күшті фискалдық ынталандыру (салықтық жеңілдіктер, субсидиялар, гранттар және т.б.) мен өтімді сыртқы активтердің болуы Қазақстанның рейтингін сақтайтын негізгі факторлар болып табылады.

S&P агенттігі мұнай емес сектордың өсуін, саяси тұрақтылықты және геосаяси тәуекелдерді төмендетуді ынталандыратын реформалар сәтті жүргізілген жағдайда Қазақстанның кредиттік рейтингін арттыру мүмкіндігі бар екенін атап өтті.

2024 жылғы мамырда Fitch Ratings халықаралық рейтингтік агенттігі (бұдан әрі – Fitch Ratings агенттігі) Қазақстанның шетел валютасындағы эмитент дефолтының ұзақ мерзімді рейтингін "Тұрақты" болжаммен "ВВВ" деңгейінде растады. Бұл шешім сыртқы күйзелістерге төзімді болып қалатын елдің күшті фискалдық және сыртқы теңгерімдеріне негізделген. Мұнай экспортынан жинақталған кіріс пен фискалдық базаның болуы осы көрсеткіштерді сақтауда шешуші рөл атқарады.

Fitch Ratings агенттігі Қазақстанның шикізат тауарларына айтарлықтай тәуелді екенін, инфляция жоғары және мемлекеттік басқару көрсеткіштерінің мардымсыз екенін атап өтеді, бұлар жалпы бағалаудың төмендеуіне әсерін тигізеді. Агенттік "BBB" рейтингі бар ұқсас елдермен салыстырғанда экспорттың шоғырлануымен және анағұрлым аз дамыған макроэкономикалық саясатпен байланысты тәуекелдерді де атап көрсетеді.

Fitch Ratings агенттігі инвестициялардың өсуіне, тұтынудың ұлғаюына және Теңіз жобасының кеңеюіне орай 2025 жылы Қазақстан ЖІӨ-нің өсуі 5 %-ға дейін жеделдейтінін болжап отыр. Бұл ретте инфляция 2024 жылы 9,5 %-ға және 2025 жылы 8 %-ға дейін төмендейді деп болжануда. Сонымен қатар экономиканы әртараптандыру және көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі шаралар елдің ұзақ мерзімді өсуі мен тұрақтылығына ықпал етеді деп күтеді.

2.1. Тікелей шетелдік инвестициялардың әлемдік легінің жаһандық үрдістері

UNCTAD деректеріне сәйкес 2023 жылы ТШИ-дің жаһандық легі 3 %-ға 1,37 трлн АҚШ долларына дейін өсті, бұл негізінен Люксембург пен Нидерландыға инвестициялардың өсуі есебінен болып отыр. Бұл елдерді қоспағанда, ТШИ-дің жаһандық легі 18 %-ға төмендеді.

Геосаяси шиеленіс пен экономикалық белгісіздік жағдайында дамушы елдерге ТШИ легі 9 %-ға 841 млрд АҚШ долларына дейін қысқарды. Ең көп – 12 %-ға төмендеу Азияның дамушы елдерінде байқалады (Қытай Халық Республикасында (бұдан әрі – ҚХР) 6 %-ға, Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеттері қауымдастығы елдерінде 16 %-ға). Сонымен бірге дамыған елдерге ТШИ 29 %-ға 524 млрд АҚШ долларына дейін ұлғайды. Люксембург пен Нидерландыны есепке алмағанда, дамыған нарықтарға ТШИ көлемі 28 %-ға төмендеді.

2023 жылы Орталық Азияға ТШИ көлемі 5 %-ға 10 млрд АҚШ долларына дейін төмендеді. Алайда Greenfield жобаларының саны 3 еседен астам өсіп, 158 жобаға дейін жетті.

Геосаяси жағдайға қарамастан, 2023 жылы жаһандық қосылған құн тізбегінде жобалар санының өсуі (+16 %) әсіресе автомобиль, тоқыма, машина жасау және электроника өнеркәсібінде байқалады. Сонымен қатар жартылай өткізгіш шығару бойынша Greenfield жобаларының саны 2022 жылы айтарлықтай өсуден кейін 10 %-ға (салымдар көлемі бойынша 39 %-ға) төмендеді.

Орнықты даму мақсаттарына байланысты секторларға (инфрақұрылым, көлік-логистикалық кешен және т.б.) инвестициялар, әсіресе дамушы елдерде (+6 %) өсіп келеді. Бұл ретте жаңартылатын энергетика секторындағы жобалық қаржыландыру бойынша халықаралық мәмілелер 2015 жылғы Париж келісімінен кейін алғаш рет салымдар көлемі бойынша 10 %-ға қысқарды. Сонымен қатар мұнай және газ саласындағы халықаралық қаржы мәмілелерінің көлемі 20 %-ға 73 млрд АҚШ долларына дейін азайды.

Инвестициялық саясаттағы негізгі үрдістер

ТШИ-дің ұзақ мерзімді тоқырауы

Әлемдік ЖІӨ-нің өсуіне қарамастан, жаһандық жеткізу тізбегі қайта құрылымдалғандықтан, 2010 жылдардың басынан бастап ТШИ көлемі тоқырауға ұшырады. Экономикалық тұрақсыздық, протекционистік шаралардың күшеюі және негізгі экономикалардағы саяси белгісіздік инвесторлардың сенім деңгейін төмендетті. Технологиялық өзгерістер мен реттеушілік тұрғысындағы қатаңдату шаралары шетелдік инвесторлар үшін белгісіздікті күшейтті. Бұл факторлар жиынтығында көптеген компаниялардың шетелге инвестиция салу туралы шешім қабылдауда анағұрлым сақтықпен қарай бастауына әкелді.

ТШИ-ді реттеуді күшейту үрдісі

Геосаяси және экономикалық белгісіздік аясында ұлттық мүдделерді қорғау қажеттігі дамыған елдерде де, сол сияқты дамушы елдерде де ТШИ-ді реттеуді қатаңдатуға әкелді. Мысалы, Үндістан үкіметтің алдын ала мақұлдауын талап ете отырып, қорғаныс және ғарыш секторларына шетелдік инвестиция қағидаларын қатаңдатты. Вьетнам ұлттық қауіпсіздік үшін маңызды телекоммуникация және жоғары технологиялар сияқты секторларда шетелдік инвестицияларды бақылауды күшейтетін жаңа "Инвестициялар туралы" Заңды енгізді. Еуропалық одақ елдері ұлттық қауіпсіздікке немесе қоғамдық тәртіпке қауіп төндіретін инвестицияларды міндетті түрде тексеруді енгізді.

Көрсетілетін қызметтердің өсіп келе жатқан маңыздылығы және өңдеу өнеркәсібінің жаһандануға енбеуі

Көрсетілетін қызметтер саласындағы Greenfield жобаларының үлес салмағы 20 жыл ішінде дәстүрлі көрсетілетін қызметтер салаларына (банк секторы, консалтинг, цифрлық технологиялар) және өндірістің негізгі салаларына жататын көрсетілетін қызметтерге инвестицияларды қоса алғанда, 66 %-дан 81 %-ға дейін өсті.

Бұл ретте соңғы екі онжылдықта екі есе қысқарған өндіріс саласындағы Greenfield жобалары санының айтарлықтай төмендеуі байқалады (26 %-дан 13 %-ға дейін). Сондай-ақ құрылыс, электр энергетикасы, өндіру және инфрақұрылым сияқты басқа өндірістік емес салалардағы Greenfield жобаларының да төмендегені байқалады.

Әлемдік өндірістік белсенділік орнықты күйінде қалды, бірақ оның қысқарып келе жатқан ТШИ-дегі үлесі ішкі инвестициялар мен отандық инвесторларды қорғауға баса назар аударылып, жаһандануға толыққанды енбеу үрдісін көрсетіп отыр.

Жасыл технологиялар тартылған ТШИ көлемі жағынан әлі де алдыңғы қатарда. 2023 жылы жаңартылатын энергетикаға инвестициялардың өсу қарқынының баяулауына қарамастан, сектор әлемдік инвестиция алушыларды бастап тұр. 2050 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізудің жаһандық мақсаты тұрғысынан жасыл энергетикаға инвестициялар 194,3 трлн АҚШ долларына жетеді деп күтілуде. 2007 жылдан бастап жасыл энергетикаға жаһандық инвестициялар 43,8-ден 391,6 млрд АҚШ долларына дейін өсті, ал көмірсутек отынына инвестиция 315,2-ден 94 млрд АҚШ долларына дейін төмендеді.

Экологиялық, әлеуметтік реттеуді күшейту (бұдан әрі – ESG)

Экологиялық, әлеуметтік және басқарушылық аспектілерге баса назар аударудың өсуі жаңа бағалау әдістемелері мен есептілік стандарттарының дамуына әкеледі. ESG-деректердің сенімділігі мен салыстырмалылығын қамтамасыз ету үшін жаңа реттеу талаптары енгізілуде.

Жаһандық корпоративтік салық

2024 жылғы 1 қаңтардан бастап Еуропалық Одақ елдерінде, Ұлыбританияда, Норвегияда, Аустралияда, Оңтүстік Кореяда, Жапонияда, Канадада және т.б. елдерде жылдық айналымы 750 миллион еуродан асатын трансұлттық компаниялар үшін 15 % мөлшерінде жаһандық ең төмен салық күшіне енді. Мұндай салықты енгізудің негізгі мақсаты – трансферттік баға белгілеу практикасын жою, мұндай практика бойынша трансұлттық корпорациялар өздерінің салықтық міндеттемелерін азайту үшін кірістерді салық мөлшерлемелері төмен юрисдикцияларға аударады.

Түрлі экономикалық және геосаяси факторлардың әсерінен 2030 жылға дейін жаһандық ТШИ қалыпты қарқынмен өсетін болады. Өсудің негізгі факторлары цифрлық технологияларға, жаңартылатын энергияға және денсаулық сақтауға инвестицияларды қамтиды, олар инвесторларды өздерінің ұзақ мерзімді өсу әлеуетімен және жаһандық орнықты даму мақсаттарына сәйкестігімен тартады. "Жасыл" инвестициялардың, әсіресе өндірістік және инфрақұрылымдық секторларға инвестициялардың өсуі күтілуде.

Өңірлік айырмашылықтар маңызды болып қала береді: Солтүстік Америка және Батыс Еуропа сияқты дамыған экономикалар ТШИ үшін өз тартымдылығын сақтайды, ал Азиядағы (әсіресе, Қытай мен Үндістан) және Таяу Шығыстағы дамушы нарықтар экономикалық өсудің жоғары қарқыны мен ішкі нарық көлемінің арқасында өседі.

2.2. Қазақстан Республикасына макроэкономикалық шолу

Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының (бұдан әрі – ҰСБ) деректері бойынша 2023 жылы ЖІӨ-нің өсуі 5,1 %-ды құрады, ал 2024 жылғы қаңтар-сәуірдегі қысқамерзімді экономикалық индикатор 103,9 %-ды құрады. Әлеуметтік-экономикалық даму болжамына сәйкес 2025 – 2029 жылдар кезеңінде ЖІӨ-нің өсуі кемінде 6 %-ды құрайды. Ал Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі (бұдан әрі – ҚРҰБ) ЖІӨ-нің 2024 – 2025 жылдары 4-5 %-ға, 2026 жылы 4,9-5,9 %-ға дейін өсуін күтуде.

2023 жылдың қорытындысы бойынша жылдық инфляция 9,8 %-ды құрады және 2024 жылғы мамырда 8,5 %-ға дейін баяулады. Инфляциялық үрдістердің баяулауын ескере отырып, ҚРҰБ 2024 жылдың басынан бері мөлшерлемені 15,8 %-дан 14,5 %-ға дейін үш рет төмендетті. 2024 жылы инфляцияның орташа деңгейі 8 %-ды құрап, 2026 жылға қарай ҚРҰБ-ның 5 %-дық нысаналы көрсеткішіне дейін біртіндеп төмендейді деп күтілуде.

Халықаралық агенттіктер ортамерзімді перспективада Қазақстан ЖІӨ-нің қалыпты өсуін болжайды. Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) орта мерзімді перспективада ЖІӨ өсуі шамамен 3,5 % деңгейінде тұрақталып, 2025 – 2026 жылдарға қарай инфляция біртіндеп 5 %-ға дейін төмендейді деп болжайды. Өсудің негізгі факторларына тұрақты ішкі сұраныс, бюджет шығыстарының өсуі және мұнай секторының қалпына келуі жатады.

Азия даму банкінің деректері бойынша Қазақстанның экономикасы
2024 жылы 3,8 %-ға және 2025 жылы 5,3 %-ға өседі, бұл мұнай өндірудің өсуіне және мұнай-газ секторына инвестициялардың жандануына байланысты болады. Сонымен қатар Дүниежүзілік банк Қазақстанның ЖІӨ 2024 жылы негізінен мұнай өндіруді кеңейту арқасында 4 %-ға ұлғаяды деп болжайды.

2.3. Инвестициялық қызметтің ағымдағы жағдайы

Негізгі капиталға инвестициялар

Негізгі капиталға инвестициялар (бұдан әрі – НКИ) 2013-2023 жылдар кезеңінде 3 есеге – 6 трлн теңгеден 18 трлн теңгеге дейін (нақты мәнде 2 есеге) өсті. Бұл ретте ЖІӨ-ге НКИ үлесі 1,8 п.т. 16,9 %-дан 15,1 %-ға дейін төмендеді.

ҰСБ деректері бойынша Қазақстанда негізгі капиталға инвестициялар 2023 жылы 17,6 трлн теңгені құрады, бұл нақты мәнде 2022 жылғы көрсеткіштен 11,2 %-ға артық (15,2 трлн теңге). Инвестициялар өсімінің жартысынан астамы энергетикаға (+39 %), көлікке және қоймалауға (+40 %), ақпараттық-коммуникациялық технологияларға (бұдан әрі – АКТ) (2,3 есе), сондай-ақ денсаулық сақтауға (51 %) НКИ-дің ұлғаюымен қамтамасыз етілді. Бұл ретте көлік, энергетика және денсаулық сақтау салаларындағы инвестициялардың 34 %-ы мемлекеттік бюджетпен қамтамасыз етіледі (4,1 трлн теңгенің 1,4-і). АКТ саласында инвестициялардың өсуін телекоммуникациялық компаниялардың 5G технологияларын дамытуға салған инвестицияларымен түсіндіруге болады.

Қаржыландыру көздерінің құрылымында инвесторлардың меншікті қаражаты (83,4 %) басым, олардың жалпы көлемі 14,7 трлн теңгені құрайды. Бюджет қаражатының көлемі 2,9 трлн теңгені (16,6 %) құрайды, НКИ-де қарыз қаражатының үлес салмағы – 10,6 % (1,9 трлн теңге), оның ішінде екінші деңгейдегі банктердің қарыздарына 2,5 % (445,3 млрд теңге) ғана тиесілі. 10 жыл ішінде қарыз қаражатының үлес салмағы іс жүзінде 3 есеге – 31,4 %-дан 10,6 %-ға дейін төмендеді, ал бюджет қаражатының үлесі 15-16 % деңгейінде тұрақты күйінде қалады.

Жалпы көлемде ішкі инвестициялардың үлесі 81,1 %-ды, сыртқы инвестициялардың үлесі 18,9 %-ды құрайды. 10 жыл ішінде сыртқы инвестициялардың үлесі 14,6 п.т. – 33,5 %-дан 18,9 %-ға дейін қысқарды. Төмендеу батыс өңірлердегі ірі мұнай-газ жобалары құрылысының аяқталуына байланысты.

Салалық бөліністе инвестициялардың 45,7 %-ы 8,2 трлн теңге көлемінде өнеркәсіпке тиесілі, оның ішінде тау-кен өндіру өнеркәсібіне – 4,8 трлн теңге. Өнеркәсіпке инвестициялардың жалпы көлеміндегі өңдеу өнеркәсібінің үлесі аз күйінде қала береді – 9,3 % немесе 1,7 трлн теңге (2013 ж. – 11,4 %).

2023 жылы Қазақстандағы көлік және қоймалау секторы атаулы мәнде 2,5 трлн теңгеге жетіп, НКИ-дің рекордтық легін көрсетті, бұл 2022 жылғы көрсеткіштерден 40,3 %-ға артық. Инвестициялардың өсуі үш ірі жобаның аяқталуымен түсіндіріледі: "ҮАААЖ", "Қандыағаш – Мақат" және "Үшарал – Достық".

Өңірлік бөліністе Атырау облысы республикалық НКИ көлемінен 17,3 % (3,1 трлн теңге) иеленіп, инвестиция көлемі бойынша дәстүрлі түрде көш бастап тұр. Оның ізінше Алматы қаласына 10 % (1,8 трлн теңге) және Астана қаласына 9 % (1,63 трлн теңге) тиесілі. Республикалық инвестициялар көлемінде қалған өңірлердің үлесі елеусіз – орта есеппен 3,7 %.

Жоғарыда келтірілген негізгі капиталға инвестицияларды талдау негізгі үрдістерді анықтап береді: ЖІӨ-ге НКИ үлесінің төмендеуі, сыртқы инвестициялар үлесінің төмендеуі, екінші деңгейдегі банктердің (бұдан әрі – ЕДБ) негізгі қорларға кредит беруге қатысу деңгейінің төмендігі, шикізат бағыты және әлсіз өңірлік әртараптандыру.

Есеп-қисапқа сәйкес НКИ бойынша нысаналы көрсеткішке қол жеткізу үшін (ЖІӨ – ден 23%) 6 жыл ішінде (2024 – 2029 жылдар) негізгі капиталға 209,2 трлн теңге инвестиция тарту қажет. Бұл ретте экономиканың негізгі салаларының дамуын, мұнай бағасының болжамдарын және тұрғын үй салу жөніндегі жоспарларды ескере отырып, 2024 - 2029 жылдары НКИ көлемі шамамен 141 трлн теңгені құрайды деп болжануда. Осылайша, аталған мақсаттарға қол жеткізу үшін қосымша шамамен 68,2 трлн теңге тарту қажет.

Тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы және таза құйылуы

ҚРҰБ деректеріне сәйкес 2013 жылдан 2023 жылға дейін Қазақстан экономикасына ТШИ-дің жалпы құйылуы шамамен 246,9 млрд АҚШ долларын құрады, оның ішінде 102,5 млрд АҚШ доллары тау-кен өнеркәсібіне тиесілі (оның ішінде 83,7 млрд АҚШ доллары мұнай-газ саласына).

2023 жылы ТШИ жалпы құйылуы 23,4 млрд АҚШ долларын құрады, бұл 2022 жылғы деңгейден 16,9 %-ға аз. ТШИ-дің таза құйылуы 2 есеге – 6,5-тен 3,2 млрд АҚШ долларына дейін төмендеді.

2023 жылы ТШИ құйылуының төмендеуінде тау-кен өнеркәсібінің үлесі басым болды. Бұл, негізінен, мұнай бағасының төмендеуіне байланысты қазақстандық кәсіпорындардың таза табысының қысқаруымен, сондай-ақ шетелдік инвесторлардың үлесіне тиесілі дивидендтерді төлеумен түсіндіріледі. Тау-кен өнеркәсібіне ТШИ-дің жалпы құйылуы бір жыл ішінде 30,3 %-ға 8,4 млрд АҚШ долларына дейін төмендеді, бұл ретте ТШИ-дің таза құйылуы 2022 жылғы 4,1 млрд АҚШ долларынан 31,2 млн АҚШ долларына дейін қысқарды.

Металлургия өнеркәсібіне капитал салымдарының көлемі төмендеу үстінде: ТШИ-дің жалпы құйылуы 4,2-ден 2,8 млрд АҚШ долларына дейін төмендеді. 2022 және 2023 жылдары салаға ТШИ-дің таза құйылуы теріс күйінде қалып, тиісінше -534,1 және -30 млн АҚШ долларын құрады.

Өңдеу өнеркәсібі (металлургияны қоспағанда) шетелдік капитал құйылуының жаңа локомотивіне айналды. Бұл салаға ТШИ-дің жалпы құйылуы 2022 жылмен салыстырғанда 87 %-ға өсіп, рекордтық 2,6 млрд АҚШ долларына жетті. Ұлғаю тамақ өнімдері (2,8 есе), резеңке және пластмасса бұйымдары (1,5 есе), машиналар мен жабдықтар (2,5 есе), көлік құралдары
(4 есе) өндірісіне, сондай-ақ химия өнеркәсібіне (2 есе) салынған инвестициялардың өсуіне байланысты. Өңдеу өнеркәсібіне ТШИ-дің таза құйылуы бір жыл ішінде 0,7-ден 1,5 млрд АҚШ долларына дейін екі есеге өсті.

Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес 2029 жылға дейін 150 млрд АҚШ доллары мөлшерінде шетелдік инвестиция тарту жоспарлануда (жалпы құйылуы) (Қазақстан Республикасы Президентінің "Әділетті Қазақстан: бәріміз және әрқайсымыз үшін. Қазір және әрдайым" сайлауалды бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарының 34-тармағы).

2.4. Инвестиция тарту жүйесінің ағымдағы жағдайы

Заңнамалық база

Инвестициялық қызметті реттейтін негізгі нормативтік құқықтық актілер (бұдан әрі – НҚА) Кәсіпкерлік және Салық кодекстері және осы Тұжырымдама, сондай-ақ басқа да салалық НҚА болып табылады.

Заңнамада шетелдік және жергілікті инвесторларға бірдей көзқараспен қарауға кепілдік берілген. Инвестициялық саясатта көзделген барлық қолдау шаралары нарыққа қатысушылардың бәріне бірдей қолданылады. Бұған қаржыландыруға қол жеткізу, салықтық жеңілдіктер, құқықтық қорғау және инвестициялық ахуалды жақсартуға және капитал тартуға бағытталған басқа да қолдау шаралары кіреді.

Институционалдық база

Инвестиция тарту процесінің институционалдық базасы үш деңгейлі жүйе шеңберінде қамтамасыз етіледі. Сыртқы деңгей – Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелері және инвестицияларды тарту жөніндегі ұлттық компанияның шетелдік өкілдері. Орталық деңгей – бұл орталық мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілері. Өңірлік деңгей – жергілікті атқарушы органдар.

Инвестиция тарту жүйесінің сыртқы деңгейдегі субъектілері әлеуетті инвестор іздеумен, инвестициялық ұсыныстарға бастапқы консультация берумен және оны таныстырумен айналысады. Жүйенің сыртқы деңгейінің тиімді жұмыс істеуі үшін елдік инвестициялық бағдарламалар (бұдан әрі – ЕИБ) қолданылады.

Инвестиция тарту жүйесінің орталық деңгейі әлеуетті инвестор іздеуге, егжей-тегжейлі консультация беруге және инвесторлармен келіссөздер жүргізуге жауапты болады. Сондай-ақ орталық мемлекеттік органдар инвестициялық қызметке байланысты келісімдер жасасады және рұқсат құжаттарын берумен айналысады.

Жергілікті атқарушы органдар инвестиция тартудың үшінші деңгейі ретінде инвестициялық жобаны іске асыруға және инвестициялық келісім жасалғаннан кейін сүйемелдеуге (жер учаскелерін, мемлекеттік заттай гранттар беру, инфрақұрылым жүргізу және тағы басқа) жауапты болуға тиіс.

Осылайша, инвестиция тарту және сүйемелдеу процестеріне орталық және өңірлік деңгейлерде біршама мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілері тартылған. Алайда өкілеттіктердің аражігін нақты ажырату мен процеске қатысушылар арасындағы іс-қимылда реттілік жоқ екені байқалады. Осыған байланысты инвесторлар көбінесе шамадан тыс бюрократия мен әкімшілік шығасыларға тап болады.

Сонымен қатар инвестиция тарту жүйесінің барлық деңгейлерін қамтитын бірнеше институт пен тетік жұмыс істейді: Инвестицияларды тарту жөніндегі кеңес (бұдан әрі – Инвестициялық штаб), Инвестициялық қызмет жөніндегі ұлттық орталық, Инвестициялық омбудсмен және прокурорлық қорғау тетігі.

Инвестициялық штаб Үкімет басшылығы деңгейінде инвестициялық жобалардың негізгі проблемалық мәселелерін шешумен айналысады. Бұған қоса, 2023 жылғы желтоқсанда "Ел экономикасына инвестициялар тарту жөніндегі жұмыстың тиімділігін арттыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығы қабылданды, оған сәйкес Инвестициялық штаб орындау үшін міндетті хаттамалық шешімдер қабылдау және Қазақстан Республикасының Үкіметі қабылдайтын заң күші бар уақытша нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу құқығына ие болды.

Инвестициялық штаб негізгі капиталға инвестицияларды қамтамасыз ету және салалық министрліктер мен өңірлер бойынша декомпозицияланатын тікелей шетелдік инвестицияларды тарту бойынша тиімділіктің жыл сайынғы түйінді көрсеткіштерін қарастырады (KPI). Инвестиция тартуға "тапсырыс" қалыптастыру үшін салалық министрліктер мен әкімдіктердің шетелдік мемлекеттік мекемелермен өзара іс-қимылы жолға қойылған. Сондай-ақ қажетті заңнамалық өзгерістерді анықтау бойынша жүйелі жұмыстар жүргізілуде.

Қазақстанда инвестициялық ахуалды жақсарту үшін мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік ұйымдардың өзге де құрылымдық бөлімшелерін, оның ішінде Инвестициялық штаб хатшылығының, инвестициялар жөніндегі уәкілетті органды, инвестициялық саясат жөніндегі уәкілетті органды, жобалық басқару жөніндегі уәкілетті органды, Президенттік жобалау кеңсесін, инвестициялар тарту жөніндегі ұлттық компанияны, республикалық маңызы бар қалалар мен облыстардың өңірлік үйлестіру кеңестерін және т.б. тарта отырып, Қазақстан Республикасы Үкіметі Аппаратының құрылымдық бөлімшесінің базасында матрицалық құрылым форматында жұмыс істейтін Инвестициялық қызмет жөніндегі ұлттық орталық (бұдан әрі – ИҚҰО) құрылды.

ИҚҰО Инвестициялық штаб хатшылығының қызметін ұйымдастырумен айналысады, реттеушілік саясатты жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлейді, инвестициялық жобалардың іске асырылуын сүйемелдейді және мониторингтейді, салааралық үйлестіруді жүзеге асырады, сондай-ақ инвесторларға мемлекеттік қызметтер көрсетуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың бизнес-процестерін жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлейді.

ИҚҰО қызметіне жалпы басшылықты Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары жүзеге асырады. Ол ИҚҰО қызметінің басым бағыттарын айқындайды, ИҚҰО жұмысының барысы туралы есепті жүйелі түрде тыңдайды және ИҚҰО-ға оның құзыретіне кіретін мәселелер бойынша тапсырмалар береді.

2014 жылдан бері шетелдік және жергілікті инвесторлардың өтініштерін қарайтын, инвестициялық дауларды шешуге жәрдемдесетін және заңнаманы жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлейтін Инвестициялық омбудсмен институты жұмыс істеп келеді. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Инвестициялық омбудсмен болып табылады.

Прокуратура органдары Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша инвесторлардың құқықтарын қорғау және ірі инвестициялық жобаларды сүйемелдеу жөніндегі функцияларды орындайды.

Бизнес-қоғамдастықпен өзара іс-қимыл

Инвестициялық қызмет шеңберінде бизнес-қоғамдастықпен өзара іс-қимыл бойынша жұмыс тұрақты негізде жүргізіледі. "Атамекен" Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен (бұдан әрі – "Атамекен" ҰКП), салалық қауымдастықтармен, сондай-ақ шетелдік бизнес-қоғамдастық өкілдері: "Қазақстандық шетелдік инвесторлар кеңесі" қауымдастығымен, Америкалық сауда палатасымен, Қазақстанның Еуропалық бизнес-қауымдастығы және т.б. тиімді коммуникациялар жолға қойылған.

Инвестициялық штабтың тапсырмасы бойынша 2024 жылдың басынан бері инвестиция тарту жөніндегі ұлттық компания салалық мемлекеттік және квазимемлекеттік органдар басшыларының, сондай-ақ бизнес-қоғамдастық өкілдерінің қатысуымен инвестициялық ахуалды жақсарту және экономиканың түрлі салаларында инвестициялық жобаларды іске асыруға кедергі келтіретін тосқауылдарды анықтау бойынша бірқатар акселерация жүргізді.

Қазіргі уақытта машина жасау, электр энергетикасы, көлік-логистика, фармацевтика және денсаулық сақтау, агроөнеркәсіптік кешен (бұдан әрі – АӨК) сияқты салалар бойынша акселерация жүргізілді.

Акселерация нәтижелері бойынша инвесторлардың жүйелі және нақты проблемалық мәселелері анықталды, олар цифрландырылып, Инвестициялық штабқа, Қазақстан Республикасы Үкіметінің Аппаратына, сондай-ақ салалық министрліктерге одан әрі шаралар қарау үшін жіберілді.

Бұл бағыттағы жұмыс жалғасатын болады.

"Жасыл дәліз" тетігі

Бүгінгі таңда инвестициялық штабтың хаттамалық шешімімен инвестициялық жобаларды "жасыл дәлізге" қосу әдістемесі қабылданды. Әдістеме инвестициялар көлемі, жобаның технологиялылығы, Fortune Global 2000-да инвестордың болуы, халықаралық биржадағы листинг және жұмыс орындарын құру сияқты өлшемшарттарды қамтиды.

"Жасыл дәлізге" қосылған жобалар үшін рұқсат құжаттарын алу мерзімдерін қысқарту (5 жұмыс күніне дейін) туралы ақпаратты қамтитын Жол картасы әзірленуде.

Инвестициялық преференциялар жүйесі

Р/c №	Қолдау шараларының атауы	Оператор
1	Инвестициялық келісімшарт (оның ішінде басым инвестициялық келісімшарт)	Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігінің Инвестиция комитеті
2	Арнайы инвестициялық келісімшарт	Қазақстан Республикасының Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі
3	Инвестициялар туралы келісім	Бейінді орталық мемлекеттік органдар, "Kаzаkh Invest" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы
4	Инвестициялық міндеттемелер туралы келісім	Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігінің Инвестиция комитеті
5	Жақсартылған модельдік келісімшарт	Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі
6	Инвестициялық салық кредиті	Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігінің Инвестиция комитеті
7	IT саласындағы преференциялар	Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі, "Astana Hub" халықаралық IT-стартаптар технопаркі" корпоративтік қоры (бұдан әрі – Astana Hub)
8	АӨК-ні инвестициялық субсидиялау	Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі

Жоғарыда аталған мемлекеттік қолдау шараларынан басқа салалық преференциялар да бар (индустриялық-инновациялық дамуға, көлік шығындарына, экспорттық қызметті сақтандыруға және т.б. шығындарды өтеу).

Инвесторларға мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну функциялары әртүрлі мемлекеттік органдар арасында бөлінеді, бұл қорытындылау мен келісу процестерін қиындатады. Инвесторлардың сауалнамаларына сәйкес мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілері тарапынан бюрократия мемлекеттік қолдау шараларын алудағы басты кедергілердің бірі болып табылады.

Мемлекеттік органдар берілген инвестициялық преференцияларға толыққанды мониторинг жүргізбейтінін және олардың экономиканың дамуына мультипликативтік әсерін бағаламайтынын проблема ретінде бөліп көрсету керек. Мысалы, жасалған арнайы инвестициялық келісімшарттардың есебі жүргізілмейді, инвестициялық жобалардың салалар мен құны туралы ақпарат жоқ.

Осыған байланысты инвестициялық келісімшарттар шеңберінде ұсынылатын инвестициялық преференцияларды бағалауды енгізу бойынша тиісті жұмыс жүргізілетін болады.

Мемлекеттік-жекешелік әріптестік саласындағы саясат

Қазақстанда 2015 жылы "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы" Заң енгізілгеннен бері мемлекеттік-жекешелік әріптестік (бұдан әрі – МЖӘ) тетігі кеңінен таралды: 1183 МЖӘ шарты жасалды (білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік көрсетілетін қызметтер, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және т.б. салаларда). МЖӘ жобаларын 5 жылдан 30 жылға дейін іске асыру мерзімімен экономиканың барлық салаларында жүзеге асыруға болады. Тізбесі "Мемлекеттік-жекешелік әріптестікті іске асыру үшін, оның ішінде концессияға беруге жатпайтын объектілер тiзбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 6 қарашадағы № 710 қаулысымен айқындалатын объектілер бұған жатпайды.

Бизнестің МЖӘ тетігіне қызығушылығы мемлекет қолдауының ауқымды құралдарының болуымен (бірлесіп қаржыландыру, жер учаскелерін беру, инженерлік және көлік коммуникацияларымен қамтамасыз ету, инвестордың инвестициялық және операциялық шығындарын өтеу және т.б.), тұрақты кепілдікпен және МЖӘ шарты бойынша талаптарды орындаудың өзгермейтіндігімен негізделген (МЖӘ шарттары қазынашылық органдарында тіркеледі және олар бойынша бюджеттен төлемдер секвестрленбейді, халықаралық төрелік қолданылуы мүмкін).

Жеке серіктесті іріктеу орталық немесе жергілікті мемлекеттік орган, сондай-ақ инвестордың өзі бастама жасаған жобалар бойынша конкурстық негізде жүзеге асырылады. Бірегей объектілерді құруға және пайдалануға бағытталған және технологиялар трансферін көздейтін жобаларды іске асыру үшін Үкіметтің шешімі бойынша ерекше жағдайларда тікелей келіссөздер жүргізілуі мүмкін.

МЖӘ тетігін дамыту Қазақстан Республикасы Үкіметінің инвестициялар саласындағы басым мақсаты болып табылады. Мысалы, соңғы 2 жылда МЖӘ құралы айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. Жеке және мемлекеттік әріптестер арасындағы теңгерімді қамтамасыз ететін МЖӘ жобаларын іріктеу және іске асыру бойынша өлшемдер белгіленді, жобаларды жоспарлау мен іске асырудың барлық процесін цифрландыру және МЖӘ шарты мен экономикалық қорытындының негізгі баптарын ашық қолжетімділікте орналастыру үшін бірыңғай платформа құрылды. Меншікті қаражатты енгізу туралы талапты 10 %-ға дейін төмендету және біліктілік сатысында капиталдың болуын растау қажеттігін алып тастауды қоса алғанда, МЖӘ шарттарының түрлерінің жіктемесін қайта қарау және екі кезеңді және бір кезеңді конкурстарды қолдану тәсілдерін өзгерту.

Сонымен қатар МЖӘ саласында бірқатар проблемалар бар. Қаржы нарығында арзан кредит қаражатының болмауына байланысты капиталды аз қажет ететін жобаларға баса назар аударылады.

Мемлекеттік органдар мамандарының және консультанттардың жобаларды заңдық бағалау бойынша біліктілігінің жеткіліксіз болуы шарттар жасасу кезінде мемлекет үшін тиімсіз жағдайларға алып келеді. Мемлекеттік инвестициялық жобаларды (бұдан әрі – МИЖ) іріктеу көбінесе олардың бюджеттік тиімділігі мен мультипликативтік әсерін толық бағаламай, формальды сипатта болады.

Сондай-ақ тексеруші органдар жергілікті атқарушы органдардың жобаларында мемлекеттік сатып алу белгілерінің бар екендігін атап өтеді, бұл оларды іске асыру кезеңінде МЖӘ шарттарының бұзылуына әкеледі. Бұл инвесторлардың басқа елдерге кетуіне түрткі болады және МЖӘ тетігіне сенім деңгейін төмендетеді.

Осыған байланысты Тұжырымдама осы мәселелерді шешуге бағытталған.

Арнайы экономикалық, индустриялық және шағын өнеркәсіптік аймақтар

Арнайы экономикалық, индустриялық және шағын өнеркәсіптік аймақтар (бұдан әрі – АЭА, ИА, ШӨА) Қазақстанның инвестициялық тартымдылығын арттыруда шешуші рөл атқарады.

АЭА-ға қатысушылар бірқатар салықтық және реттеушілік жеңілдіктерге, жер учаскелеріне және инфрақұрылымға қол жеткізуге құқылы. Қазіргі уақытта елімізде жалпы ауданы 18,4 мың га болатын 14 АЭА жұмыс істейді.

2023 жылы АЭА тиімділігін арттыру бойынша шаралар қабылданды, олардың қатарында инвестиция көлеміне байланысты салықтық жеңілдік берудің сараланған тәсілі және инвестициялық міндеттемелер орындалғаннан кейін жер учаскелерін сатып алу мүмкіндігі бар.

Алайда қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз етуде проблемалар бар. Мәселен, ӨҚМ деректері бойынша инфрақұрылыммен қамтамасыз етілу бар болғаны 44 % құрайды.

АЭА резиденттерінің басым бөлігі ішкі нарыққа бағдарланған, бұл жеңілдікті жағдайларда бәсекелестікке тең емес жағдайлар туғызады.

Қосымша проблемаларға АЭА аумағында рұқсат етілген қызмет түрлерінің шектеулі тізбесі, оған қатысушылар үшін қарсы міндеттемелердің болмауы және ағымдағы АЭА-ның жұмыс істеу мерзімдерінің әртүрлі болуы жатады.

АЭА-ға қатысушылармен салыстырғанда ИА-ға қатысушылар инфрақұрылым мен жер учаскелерін ғана шектеусіз ала алады. Бүгінгі күні 33 ИА жұмыс істейді, оның 21-і дайын инфрақұрылыммен қамтамасыз етілген. ӨҚМ деректері бойынша жұмыс істеп тұрған ИА аумағында 2022-2025 жылдар аралығындағы кезеңде 478,2 млрд теңгеден астам сомаға 189 жобаны іске асыру жоспарланған.

Шағын және орта бизнесті дайын өндірістік үй-жайлармен қамтамасыз ету мақсатында ШӨА құрылады. 2024 жылы ШӨА құрылысына 30 млрд теңге бөлінді. Осы тетікті іске асыру шағын және орта бизнеске тиімді инфрақұрылымдық қолдауды, жұмыспен қамтудың өсуін және халықтың табысын арттыруды қамтамасыз етеді.

Қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз ету бойынша жұмыс жалғасады.

Мемлекеттік активтерді жекешелендіру

2024 жылғы мамырда "Экономиканы ырықтандыру жөніндегі шаралар туралы" ҚР Президентінің Жарлығы (бұдан әрі – Жарлық) қабылданды, оған сәйкес Үкімет Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігімен бірлесіп Жекешелендіру жөніндегі ұлттық офис құрды, ол ағымдағы жылдың соңына дейін міндетті түрде жекешелендірілетін мемлекеттік объектілерге қатысты нақты өлшемшарттарды әзірлеуге, сондай-ақ мемлекеттік кәсіпорындардың қызметіне талдау жүргізуге және жекешелендірілетін мемлекеттік активтердің тізбесін қалыптастыруға тиіс. Мемлекеттік активтерді жекешелендіруге қазақстандық және шетелдік кәсіпорындар қатыса алады. Жекешелендіру Қазақстандағы инвестициялардың (ТШИ, сол сияқты НКИ) өсуінің басты драйверлерінің бірі болады.

Қолданыстағы қаржы құралдары

Бүгінгі күні квазимемлекеттік сектор субъектілері мен екінші деңгейдегі банктер ұсынатын инвестициялық жобаларды қаржыландырудың бірқатар құралдары бар.

"Қазақстан Даму банкі" АҚ (бұдан әрі – ҚДБ) жеңілдікті мөлшерлеме бойынша, "Өнеркәсіпті дамыту қоры" АҚ – лизингтік қаржыландыру бойынша, ал Kazakhstan Investment Development Fund және Qazaqstan Investment Corporation ұйымдары – үлестік және венчурлік қаржыландыру бойынша қарыз береді. ҚДБ мен екінші деңгейдегі банктердің синдикатталған кредиттерін қоса алғанда, ұжымдық қаржыландыру тетігі де қолданылады. Синдикатталған кредиттер қаржы институттарына тәуекелдерді бөлуге және инвесторлар үшін жақсы кредиттік шарттар ұсынуға мүмкіндік береді.

Осыған қарамастан, НКИ құрылымындағы қарыз қаражатының көлемі тек 10,6 % құрайды (2023 жыл). Заңды тұлғалардың ЖІӨ-ге кредиттердің үлесі 8 % құрайды, бұл Чили (48 %), Ресей (39 %), Өзбекстан (33 %) және Грузияға (29 %) қарағанда айтарлықтай төмен.

Мұндай жағдайдың қалыптасуына әсер ететін факторлардың қатарында экономиканы әртараптандырудың төмендігі, мемлекеттік қолдаудың басым үлесі, банктердің қысқа мерзімді қорландыру базасы, жоғары сапалы корпоративтік қарыз алушылардың тапшылығы, ашықтық пен бизнес жүргізу практикасының, әсіресе шағын бизнес сегментіндегі әлсіз деңгейі бар.

Осыған байланысты қаржыландырудың қолданыстағы құралдарын жетілдірумен қатар қаражат тартудың баламалы әдістері де дамитын болады.

Қазақстан Республикасындағы инвестициялық ахуалды SWOT-талдау

Күшті жақтары:

стратегиялық жоспарлар: инвестицияларды тартуға бағытталған тұжырымдамалар мен жоспарларды әзірлеу;

табиғи ресурстар: табиғи ресурстардың бай қоры;

географиялық орналасуы: Шығыс пен Батыс арасындағы ыңғайлы орналасу, көлік-логистикалық қызметтердің дамыған нарығы;

ауыл шаруашылығы: ауыл шаруашылығы секторының жоғары әлеуеті;

халықаралық рейтингтер: жоғары халықаралық инвестициялық рейтингтер, 2024 жылғы жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінде 35-орын;

инвестициялық қолдау: инвестицияларды қолдаудың дамыған экожүйесі (мамандандырылған ұйымдар, даму институттары, АЭА, ИА, АХҚО, Astana Hub және т.б.);

өткізу нарықтарына қолжетімділік: сыйымды нарықтарға жақындық (ҚХР, Ресей, Орталық Азия, Таяу Шығыс);

агломерациялар: инвестициялық әлеуеті жоғары қалыптасатын агломерациялар.

Әлсіз жақтары:

инвестицияларды үйлестіру: инвестиция тарту және оны ұстап қалу жөніндегі жұмыс шеңберінде әртүрлі мемлекеттік органдар мен даму институттары арасындағы ведомствоаралық өзара іс-қимыл тиімділігінің жеткіліксіз болуы;

бюрократия және сыбайлас жемқорлық: бюрократия мен сыбайлас жемқорлықтың салыстырмалы түрде жоғары деңгейі;

инфрақұрылым: инвесторлар үшін инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы (көлік-логистикалық, өндірістік, инженерлік, сауда инфрақұрылымы);

сот жүйесі: сот жүйесіне деген сенімнің төмен деңгейі;

салық жүйесі: салықтық әкімшілендірудегі кедергілер;

ресурстарға қол жеткізу: өндіріс факторларына (жер, шикізат, энергия) қолжетімділіктің ашықтығының жеткіліксіз болуы;

кадрлық қамтамасыз ету: жоғары білікті кадрлардың тапшылығы;

банк секторы: экономикаға кредит беруде банк секторы дәрежесінің төмен болуы;

өңірлік әлеует: өңірлердің инвестициялық әлеуетті жеткіліксіз пайдалануы;

мемлекеттік реттеу: мемлекеттік органдар тарапынан инвесторларды тексерудің шамадан тыс көп болуы;

сертификаттау: өнімді сертификаттау институтының жеткіліксіз дамуы (зертханалардың, мамандардың және т.б. болмауы);

негізгі құралдардың тозуы: экономикада негізгі қорлардың тозуының жоғары деңгейі, нәтижесінде шығындардың жоғары деңгейі және еңбек өнімділігінің төмендігі.

Мүмкіндіктер:

транзиттік маршруттар: Еуропа-Қытай бағыты бойынша транзиттік бағдарларды әртараптандыру;

халықаралық сауда келісімдеріне қатысу: сауда байланыстарын нығайту және халықаралық келісімдерге қатысу жаңа нарықтар ашып, инвесторлар үшін жағдайды жақсарта алады;

АӨК: шет елдердің АӨК инвестиция салуға әзірлігі;

"жасыл энергетика": "жасыл энергетикаға" инвестициялардың өсуі;

АКТ және көлік-логистикалық кешен: АКТ және көлік-логистикалық кешені саласына инвестициялардың өсуі;

туризм: үш жыл ішінде Дүниежүзілік экономикалық форумның Саяхат және туризм бәсекеге қабілеттілік индексінде Қазақстан позициясының жақсаруы (66-дан 52-орынға дейін);

инфрақұрылым: елдің орнықты инфрақұрылымдық қаңқасын қалыптастыруға бағытталған 2029 жылға дейінгі ұлттық инфрақұрылымдық жоспар (бұдан әрі – ҰИЖ) әзірленуде;

ғылыми зерттеулер мен әзірлемелер: қазақстандық ғылымды қаржыландыруды жыл сайын орта есеппен 25 %-ға ұлғайту;

АХҚО алаңын, оның ішінде оның құқықтары мен инвестициялық дауларды шешу тетіктерін қолдану.

Тәуекелдер:

ТШИ шоғырлануы: саяси тұрғыдан жақын елдерден ТШИ шоғырының артуы;

бәсекелестік: Орталық Азия елдері арасындағы ТШИ үшін бәсекенің күшеюі.

геосаяси шиеленіс: өңірдегі геосаяси шиеленістің сақталуы және қақтығыстардың өршу ықтималдығы;

мұнай-газ кешені: шикізат секторларына инвестициялардың азаюы;

металлургия өндірісі: металлургия секторына инвестициялардың азаюы;

елдердің көміртегі бейтараптығына көшуі нәтижесінде Қазақстанның табиғи ресурстарының инвестициялық тартымдылығының төмендеуі.

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

Инвестицияларды тиімді тарту инвесторлардың құқықтарын қорғауды, бизнес-процестерді цифрландыруды және қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз етуді қамтитын жүйелі тәсілді талап етеді. Әлемдік практиканы талдау Қазақстанның мына үлгілерді қолдануына болатынын анықтады:

Инвестициялық платформалар

"Бір терезе" қағидаты бойынша цифрлық платформалар инвестициялық процестерді жеңілдетеді. Уругвайда мұндай платформа бизнес-процестерді автоматтандырады және инвестициялық климат туралы ақпарат береді. Үндістанда Премьер-Министр бақылайтын PRAGATI платформасы ірі жобаларды жүзеге асыруды жеделдетеді, ал Тайвань өтінімдерді беруді жеңілдететін және ірі жобалар үшін жеке менеджерлерді ұсынатын онлайн-жүйені ұсынады.

Жасыл дәліз

Көптеген елдер инвестор үшін рұқсат алу рәсімдерін жеделдетуде. Грекия стратегиялық жобаларға арналған "Жасыл дәліз" жүйесін енгізді, Сауд Арабиясы SAGIA арқылы белгілі бір компаниялар үшін 5 күн ішінде инвестициялық лицензия береді, ал Албанияда жеделдетілген рәсімдер туралы заң стратегиялық салаларды қамтиды. Чилиде Бірыңғай рұқсат жүйесі (SUPER) лицензия мен рұқсаттардың көпшілігін біріктіреді, бұл оны Дүниежүзілік банктің мәліметтері бойынша әлемдегі ең оңтайландырылған жүйелердің біріне айналдырады.

МЖӘ дамыту шаралары

МЖӘ жолдар, ауруханалар, мектептер, көлік жүйелері және энергетикалық қондырғылар сияқты инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыру үшін кеңінен қолданылады. Өзбекстанда ЕҚДБ қолдауымен құрылған МЖӘ жобаларын әзірлеу қоры тұжырымдамаларды, қаржылық модельдерді және тендерлік құжаттаманы әзірлеу үшін консультанттарды тартады. Қытайдың Қаржы министрлігі жанындағы МЖӘ орталығы (CPPPC) үкіметке салаларды, модельдерді және жобаларды стандарттауды таңдауға көмектеседі. Корей даму институтының жанындағы Корей МЖӘ орталығы (PIMAC) инвестициялық жобалардың алдын ала техникалық-экономикалық негіздемесін жүргізеді. Жобаларды сапалы жоспарлау ақшаның тиімділігін арттыруды қамтамасыз етеді, тәуекелдерді азайтады және тиісінше МЖӘ-нің инвестициялық тартымдылығын және жалпы нарықтың инвестициялық тартымдылығын арттырады.

АЭА дамыту шаралары

Халықаралық тәжірибеде табысты елдер салықтық ынталандыруды, жеңілдетілген әкімшілік рәсімдерді және инфрақұрылымға инвестицияларды қоса алғанда, АЭА жағдайларын жақсарту үшін әртүрлі шараларды енгізуде. Мысалы, Қытай АЭА-ға экспортқа бағдарланған компаниялар үшін салықтық жеңілдіктер мен жеңілдетілген ережелерді ұсына отырып, осы салада ізашар болды. Бұл шаралар ірі шетелдік корпорацияларды тартуға және АЭА-ны инновациялар мен жоғары технологиялық өндірісті ынталандыра отырып, экономиканың өсуінің маңызды нүктелеріне айналдыруға мүмкіндік берді. Қытайдағы АЭА инфрақұрылымға қолжетімділікті және ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерге мемлекеттік қомақты салым ұсынады.

Малайзияда "Искандар" аймағы сияқты арнайы экономикалық аймақтар жоғары технологиялық салалар мен цифрлық экономикаға инвестиция тартуға бағытталған. Малайзия үкіметі 10 жылға дейін салық жеңілдіктерін, сондай-ақ жабдықтың импорттық және экспорттық баждарынан босатуды ұсынады. Қосымша шараларға әкімшілік рәсімдерді жеңілдету, рұқсаттарды жылдам алу және жоғары сапалы инфрақұрылымға қол жеткізу кіреді. "Искандар" сонымен қатар инвесторларға білікті жұмыс күшіне қол жеткізуге мүмкіндік береді және инновацияларды дамыту үшін университеттермен және ғылыми орталықтармен ынтымақтастықты ынталандырады.

Оңтүстік Кореяда Инчхон сияқты АЭА логистикаға, биотехнологияға және IT-секторға инвестиция тартуға бағытталған. Оңтүстік Корея Үкіметі АЭА резиденттеріне корпоративтік салықты 7 жылға дейінгі мерзімге 50 %-ға дейін төмендетуді қоса алғанда, жеңілдікті салық режимдерін ұсынады. Бұдан басқа, порттар мен әуежайлар арқылы тауарлардың импорты мен экспортын оңайлату жөніндегі шаралар көзделген.

Инфрақұрылымды дамыту

Ресей Федерациясында заңнаманың тұрақтылығына кепілдік беретін және салық шегерімдері мен тікелей өтеу арқылы инфрақұрылым шығындарын өтеу мүмкіндігін қамтамасыз ететін капитал салымдарын қорғау және көтермелеу туралы келісім қолданылады. Инвесторларға инфрақұрылымның әрқилы түріне, оның ішінде көліктік, коммуналдық, энергетикалық, әлеуметтік және цифрлық инфрақұрылымға, сондай-ақ кредиттер мен қарыздар бойынша пайыздарға жұмсалған шығындар өтеледі. Өтеу сомасы есептелген салықтардың көлемінен аспауы керек және 5 немесе 10 жыл ішінде бөліктермен төленеді. Субсидиялар Ресей Федерациясының Экономикалық даму министрлігі арқылы бюджет қаражаты шегінде беріледі.

4-бөлім. Инвестициялық саясатты дамыту пайымы

Осы Тұжырымдаманы іске асыру инвестиция тарту және елдің инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін тұтас экожүйе қалыптастыруға бағытталған.

Шикізаттық емес секторға инвестиция тарту және дамудың шикізаттық моделінен бас тарту үшін негізгі бағдарлар еңбек өнімділігінің өсуі, көлемдердің ұлғаюы және экспорттың күрделілігін арттыру, сондай-ақ өндірістерді кезең-кезеңімен оқшаулау болады.

Пайымдау инвестициялық саясаттың берік негізін құру үшін инвестиция тартудың үш деңгейлі жүйесін жетілдіруге негізделген.

Ұлттық цифрлық инвестициялық платформаны толыққанды іске қосу инвестициялық қызметке мониторинг жүргізу және мемлекеттік органдар арасындағы үйлестіру үшін негіз болады. Инвестициялық қызметтің барлық бизнес-процестері тартудан бастап жобаны іске қосуға дейін "бір терезе" қағидаты бойынша цифрландырылады.

Қолайлы инвестициялық ортаны нығайту жөніндегі жұмыс инвестициялық саясаттың ашықтығын одан әрі арттыруға, әділ бәсекелестікті дамытуға және қорғауға, инвесторлар үшін икемді және берік инфрақұрылымды жақсартуға, сондай-ақ шағын және орта бизнесті дамытуға бағытталады.

Инвесторлардың проблемалы мәселелерін қарау және шешу тетігін жетілдіру арқылы инвесторлардың құқықтарын қорғау жүйесі жетілдіріледі. Инвестициялық преференциялар мен мемлекеттік қолдау шаралары жүйесі салалық және өңірлік ерекшеліктерді ескере отырып оңтайландырылады және сараланады.

Ірі жобаларды дайындау қорын құру арқылы МЖӘ тетігі жетілдіріледі және жобаларға бастама жасау мен іріктеу жөніндегі тәсілдер жетілдіріледі.

АЭА және ИА жұмысының тиімділігі инфрақұрылымды толық әзірлікке жеткізу есебінен арттырылады.

Тікелей қаржыландыру бойынша назарды мемлекеттік даму институттарынан жеке қаржы институттарына аудара отырып, банктердің ұзақ мерзімді қорландыру нарығын және қаржыландырудың баламалы көздерін дамыта отырып, экономиканың нақты секторына кредит берудің сапалы өсуі қамтамасыз етіледі.

Орнықты даму, декарбонизация мақсаттарына қол жеткізуді ескере отырып және жобаларды іске асыру кезінде ESG қағидаттарын ілгерілету негізінде "жасыл" жобаларға инвестиция тартуды ынталандыру жүзеге асырылады.

Осы Тұжырымдама негізгі үш бағытты іске асыру шеңберінде елдің инвестициялық әлеуетін дамытуға ықпал ететін басқа саясаттармен үндестірілген тұтас мемлекеттік инвестициялық саясатты қалыптастыруға бағытталған:

1) инвестиция тарту экожүйесін одан әрі дамыту;

2) институционалдық қаңқа мен инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу;

3) экономиканың инвестициялық әлеуетін ашу.

5-бөлім. Дамудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

5.1 Негізгі қағидаттар

Осы Тұжырымдамада инвестициялық саясатты дамытудың мынадай негізгі қағидаттары айқындалған:

1) стратегиялық мақсаттармен үндестік: инвестициялық саясат елдің ұзақмерзімді стратегиялық басымдықтарымен және даму мақсаттарымен тығыз байланысты;

2) әділ бәсеке: нарықтық қағидаттарды бұрмалайтын және жеке сектордың дамуына теріс әсер ететін мемлекеттік қолдау шараларын қысқарту;

3) сабақтастық: инвестициялық саясат елдегі инвестициялық климаттың тұрақты және дәйекті дамуын қамтамасыз ететін алдыңғы тәжірибе мен жетістіктерге негізделген;

4) басым салаларға бағдарлану: басымдық – тұрақты экономикалық өсуге ықпал ете отырып, стратегиялық маңызы бар және халықаралық нарықта бәсекеге қабілетті экономика салаларын дамыту;

5) интеграция: инвесторлар үшін қолдау мен сүйемелдеудің барлық қажетті процестерді, құралдар мен ресурстарды біріктіретін бірыңғай жүйесін құру;

6) үздіксіздік: нәтижелерді талдау, кері байланыс және өзгеретін экономикалық және саяси жағдайларды есепке алу арқылы инвестициялық саясат пен процестерді үнемі жетілдіру.

5.2 Инвестициялық саясатты дамыту тәсілдері

Ағымдағы жай-күйді, елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық басымдықтары мен міндеттерін, жаһандық үрдістерді, сондай-ақ инвестициялық ахуалды дамытудың әлемдік практикасын талдауды негізге ала отырып, осы Тұжырымдамада 2029 жылға дейінгі инвестициялық саясатты дамытудың мынадай тәсілдері айқындалды.

1-бағыт. Инвестиция тарту экожүйесін одан әрі дамыту

Инвестиция тартудың сыртқы деңгейін жетілдіру

Инвестиция тарту бойынша Қазақстан Республикасының шетелдік мекемелер жұмысының тиімділігін арттыру мақсатында әлеуетті шетелдік инвесторларды іздеудің және тартудың қазіргі тәсілдерін қайта қарау жоспарлануда.

Инвестиция тартуға нақты "тапсырыс" қалыптастыру үшін мемлекеттік органдар мен жергілікті атқарушы органдардың шетелдік мемлекеттік мекемелермен өзара іс-қимылын жолға қоюға басты назар аударылады. Осы процесс шеңберінде орталық және жергілікті атқарушы органдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері қатысушылары үшін инвестициялық ұсыныстарды ұдайы қалыптастыру міндеттемесі енгізіледі, олар кейіннен инвестициялар жөніндегі уәкілетті органға жіберіледі. Алынған деректерді Қазақстан Республикасының шетелдік мекемелері елдік инвестициялық бағдарламаларды тиімді іске асыру үшін пайдаланады.

Қазақстан инвестициялық рәсімдерді оңайлату үшін жаһандық стандарттарды белгілеуге бағытталған даму мақсатындағы Инвестицияларға жәрдемдесу туралы ДСҰ келісімінің қағидаттарын да ұстанатын болады. Бұл инвестициялық ахуалды жақсарта отырып, инвестициялардың өсуіне және нарықтағы сенімділікті арттыруға ықпал ететін бизнес үшін ашық және болжамды жағдайларды қамтамасыз ете отырып, үздік тәжірибе алмасу және халықаралық ынтымақтастық үшін платформа жасайды.

Инвестиция тартудың орталық деңгейін жетілдіру

Инвестициялық экожүйені жақсарту үшін мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің функциялары орталық деңгейде нақты регламенттеледі және бөлінеді.

Инвестиция жөніндегі уәкілетті органның және инвестиция тарту саласындағы ұлттық компанияның қызметі "бір терезе" қағидаты бойынша жүзеге асырылады. Инвестициялық циклды толық сүйемелдеу: әлеуетті инвесторларды іздеуден және келіссөздер жүргізуден бастап оны "орналастыруға" дейін қамтамасыз етіледі. Бұл процесте квазимемлекеттік сектор субъектілері де жәрдем көрсетеді. Бұл инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жүргізу, рұқсат алу және бюрократиялық кедергілерді еңсеру жөніндегі мәселелерді бір орталықтан және жедел шешуге мүмкіндік береді.

Инвестиция жөніндегі уәкілетті органға және инвестиция тарту жөніндегі ұлттық компанияға инвестициялық жобалардың іске асырылу барысын тұрақты мониторингтеу және проактивті сүйемелдеу жөніндегі функциялар бекітілетін болады.

Мемлекеттік органдардың әрқайсысында бірінші басшының орынбасары деңгейінде лауазымды тұлға бекітіледі, ол инвестиция тарту жөніндегі ұлттық компанияның жобалау менеджерімен өзара іс-қимыл жасайды және өз құзыреттері шеңберінде жобаларды іске асыруға жәрдемдеседі. Мониторинг барысында анықталған инвестициялық жобалардың проблемалы мәселелері мемлекеттік органдармен, даму институттарымен және инвесторлармен бірлесіп шешіледі. Ең күрделі және жүйелі проблемалы мәселелер Инвестициялық штабтың қарауына шығарылады. Жобалық басқару жүйесінің регламенті нормативтік түрде, оның ішінде мүдделі тараптардың өзара іс-қимыл жасау мерзімдері мен тетіктері бекітіледі. Барлық проблемалы мәселелер инвестициялық жобаларды іске асыру кезінде жүйелі кедергілерді анықтау үшін инвестиция жөніндегі уәкілетті органның "Инвесторлардың проблемалық мәселелері мен шағымдарының тізілімінде" (бұдан әрі – тізілім) тіркеледі.

Тізілім екі құрамдауыштан тұрады: инвестиция тарту жөніндегі ұлттық компанияға, Инвестициялық омбудсмен аппаратына, орталық мемлекеттік органдарға, жергілікті атқарушы органдарға және квазимемлекеттік сектор субъектілеріне іске асырылып жатқан жобалардың проблемалы мәселелері және инвесторлардың тікелей өтініштері (шағымдары). Жоғарыда аталған мемлекеттік органдар мен институттар инвесторлардан түскен шағымдарды тізілімде тіркеуге міндетті. Тізілім негізінде жүйелі талдау жүргізілетін болады және ұсыныстар қалыптастырылып, олар Инвестициялар жөніндегі ұлттық баяндамада көрсетіледі.

ИҚҰО инвестиция тарту, реттеу саясатын жетілдіру, инвестициялық жобаларды іске асыруды қолдау және бақылау мәселелерінде үйлестіруші рөл атқара береді. ИҚҰО мемлекеттік органдармен және квазимемлекеттік ұйымдармен сектораралық үйлестіруді күшейтеді, сондай-ақ инвестициялық ахуалды жақсартуға бағытталған бизнес-процестерді жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеуге белсенді қатысады.

Инвестиция тартудың өңірлік деңгейін жетілдіру

Инвестиция тартудың өңірлік деңгейінің жұмысын күшейту үшін өңірлердің инвестициялық бағдарламасы (бұдан әрі – ӨИБ) қалыптастырылады, онда инвестициялық ахуалдың ағымдағы жай-күйі, инвестициялық тартымдылықты дамыту тетіктері және нысаналы көрсеткіштер көрсетіледі. Бұл өңірлердің инвестициялық ахуал мәселелерін, соның ішінде инфрақұрылымдық және кадрлық мәселелерді нақты шешуге мүмкіндік береді.

Жергілікті атқарушы органдар қаржыландыруды талап ететін инвестициялық жобалардың тізбесін жүйелі түрде қалыптастырады. Бұл жобалар инвестиция тарту жүйесінің сыртқы деңгейдегі елдік инвестициялық бағдарламалары үшін негіз болады.

Жергілікті атқарушы органдар құзыреті шеңберінде орталық және сыртқы деңгейден: жер учаскелерін беру жылдамдығына, инфрақұрылым жүргізуге және т.б. бағытталған жобаларды пысықтау сапасына баса назар аударылады. Өңірлердің нысаналы индикаторларын НКИ және ТШИ сандық көрсеткіштерінен табысты "орналастырылған" жобалар үлесінің көрсеткіштеріне және өңірдегі инвесторларды сүйемелдеу сапасына (инвесторлардың қанағаттану дәрежесін талдау және бағалау негізінде) түзету мүмкіндігі қаралады. Бұл тәсіл инвестиция тартудың үш деңгейлі жүйесінің идеологиясына сәйкес келеді. Инвестиция тартудың сыртқы және орталық деңгейлері инвестиция тарту мәселесіне көбірек әсер етеді, ал өз кезегінде ЖАО инвестордың "орналасуын" қамтамасыз етуге және инвестордың нарықта қалуына айтарлықтай әсер етеді.

Бұған қоса әр өңірде қолданыстағы Инвестициялық штабқа ұқсас өңірлік инвестициялық штабтар құрылады. Өңірлік инвестициялық штаб өңір әкімінің басшылығымен жұмыс істейді. Оның құрамына жергілікті атқарушы органның құрылымдық бөлімшелерінің басшылары, инвестиция тарту жөніндегі ұлттық компанияның өңірлік өкілі, өңірлік кәсіпкерлер палатасының өкілі, АЭА және ИА басқарушы компанияларының, прокуратура, салық органдары мен әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы өкілдері кіреді. Өңірлік инвестициялық штабтың құзыретіне өңірдің инвестициялық жобаларының проблемалы мәселелерін шығару кіретін болады.

Әрбір жергілікті атқарушы орган елдік инвестициялық бағдарламаларға ұқсас ӨИБ әзірлейді. ӨИБ өңірдің тауашалық салаларын таргеттеуді, өңірге инвестиция тарту жөніндегі іс-қимыл жоспарын, облыстың осал аудандарындағы бюджеттік НКИ үлесін азайту шараларын және т.б. қамтиды.

Бұдан басқа, инвестиция саласындағы жергілікті атқарушы органдар қызметкерлерінің кадрлық әлеуетін арттыру жөніндегі бағдарлама әзірленеді. Білікті мамандардың тапшылығын анықтау және оны жою бойынша ұсынымдар әзірлеу үшін жыл сайын кадрлық қамтамасыз етуге талдау жүргізіледі.

Өңірлердің жұмысын кешенді бағалау үшін жыл сайын "Өңірлердің инвестициялық тартымдылығының рейтингі" (бұдан әрі – рейтинг) қалыптастырылатын болады, ол статистикалық деректермен қоса инвесторлардың қанағаттануының сауалнама нәтижелерін есепке алады.

Инвестиция тартудың салалық және өңірлік тәсілі

Бәсекелік артықшылықтары бар басым салаларды айқындауға негізделген инвестиция тартуда салалық және өңірлік тәсіл енгізіледі. Бұл орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдарға инфрақұрылымдық және кадрлық қажеттіліктерді қоса алғанда, стратегиялық жоспарларды тиімдірек әзірлеуге мүмкіндік береді.

Бұл тәсілді енгізу үшін бейінді мемлекеттік органдар мен жергілікті атқарушы органдар неғұрлым бәсекеге қабілетті тауашаларды айқындау үшін салалық және өңірлік талдау жүргізеді. Осы талдау негізінде ӨИБ мен салалық инвестициялық ұсыныстар қалыптастырылады.

Сонымен қатар квазимемлекеттік сектор субъектілерінің инвестициялық сұранысы шоғырландырылады. Бұл жұмыстың нәтижелері инвесторлар мен бизнес-әріптестерді нысанаға алу үшін елдік инвестициялық бағдарламалар шеңберінде пайдаланылады.

Инвестиция тартуға "тапсырыс" қалыптастыру үшін салалық мемлекеттік органдар мен жергілікті атқарушы органдардың шетелдік мемлекеттік мекемелермен тығыз өзара іс-қимылы жолға қойылады.

Ұлттық цифрлық инвестициялық платформа

Инвестиция тарту жүйесінің тиімділігін арттыру және инвестициялық жобаларды іске асыру үшін ұлттық цифрлық инвестициялық платформа (бұдан әрі – ҰЦИП) іске қосылатын болады, бұл инвестиция тарту процесін цифрландыруды қамтамасыз етеді.

ҰЦИП – бұл инвестициялық жобалардың, инвестициялық ұсыныстардың және инвестициялық процеске қатысушылардың бәрінің (инвесторлар, мемлекеттік органдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері және т.б.) деректер қорын біріктіретін цифрлық портал. Инвестиция тарту жөніндегі ұлттық компания платформаның операторы болады. Ақпараттық жүйеге жобаларды тарту және орналастыру процесіне тартылған мемлекеттік органдар да, сол сияқты квазимемлекеттік сектор субъектілері де, сондай-ақ "Атамекен" ҰКП мен инвесторлар да рұқсат алатын болады.

Платформа "KazakhInvest" ҰК" АҚ интернет-ресурсымен бірге инвестициялық қызметке қатысушылардың барлық бизнес-процестерін біріктіреді. Инвесторлар рұқсат құжаттарын мемлекеттік органдармен тікелей байланыспай, платформа арқылы ала алады.

ҰЦИП негізгі компоненттері мыналарды қамтитын болады:

қорытындыдан толық іске қосуға дейінгі инвестициялық жобаларды мониторингтеу жүйесі, сондай-ақ одан кейінгі мониторингі;

автоматтандырылған рұқсат құжаттарын алу жүйесі (E-licence).

Invest in Kazakhstan интернет-ресурсы:

кен орындары, бос жер учаскелері, бос ресурстар, көлік және коммуналдық инфрақұрылым, іске асырылатын инвестициялық жобалар және т.б. туралы ақпаратқа қол жеткізу;

өңірлік және салалық, оның ішінде квазимемлекеттік сектор субъектілерінен инвестициялық ұсыныстар;

мемлекеттік қолдаудың қаржылық және қаржылық емес шараларының туралы ақпаратты қамтитын болады.

Инвестициялық саясаттың бизнес-процестерін автоматтандыру және цифрландыру шеңберінде инвестициялық саясатты іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің функциялары мен жауапкершілігі қайта қаралады және регламенттеледі.

Еңбек ресурстары саласындағы саясатты жетілдіру үшін:

"Жұмыс орындарын құрудың интеграцияланған картасы" және "Электрондық еңбек биржасы" ақпараттық жүйелері ҰЦИП-мен интеграцияланады;

инвестициялық жобалар есебінен құрылатын жұмыс орындары бойынша облыстар бөлінісінде жұмыс орындарын бірыңғай есепке алу қамтамасыз етіледі.

Іске асырылатын инвестициялық жобалар шеңберінде құрылатын жұмыс орындары туралы халықты хабардар ету мақсатында ҰЦИП-да жергілікті халықты одан әрі жұмысқа орналастыру үшін құрылатын жұмыс орындарының саны (тұрақты, уақытша) көрсетіледі.

"Жасыл дәліз" тетігі

Экономиканың басым салаларында инвестициялық жобаларды іске қосуды жеделдету үшін "жасыл дәліз" тетігін заңнамалық бекіту мақсатында мынадай шаралар алдын ала қабылданатын болады:

"жасыл дәлізді" тиісті құқықтық реттеуді қамтамасыз ету;

салалардың басымдығын, жобаның технологиялық күрделілігін, инвестиция көлемін, экспорттық әлеуетті, әлеуметтік бағытты және т.б. ескере отырып, жобаларды "жасыл дәлізге" енгізу әдістемесін жетілдіру;

Инвестициялық штабтың жекелеген стратегиялық маңызды жобалар үшін "жасыл дәліз" беру құқығын сақтау.

"Жасыл дәліз" тетігі рұқсаттарды жеделдетіп алуды ғана емес, сонымен қатар жобаларға жеке сүйемелдеуді және халықаралық құрылыс стандарттарын пайдалану, білікті шетелдік жұмыс күшін тартуға кеңейтілген мүмкіндіктер сияқты жағдайларды да қамтамасыз етеді.

Рұқсат беру рәсімдерінің мерзімдерін ұдайы оңтайландыру және жұмысқа рұқсат пен виза алу және ұзарту рәсімдерін қоса алғанда, жалпы мемлекеттік реттеуді оңайлату жоспарлануда.

Бизнес-қоғамдастықпен жұмысты күшейту

Акселерациялық сессиялардың сәтті өткізілуін ескерсек, бұл құрал институттандырылады. Осылайша, барлық салалық бағыттар бойынша жұмыс топтары жұмыс істейді. Жұмыс топтарының отырыстары тоқсанына 1 реттен сиретпей өткізіледі. Жұмыс тобының құрамына шетелдік инвестициялық қоғамдастық, "Атамекен" ҰКП, мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің өкілдерін қоса алғанда, біріккен заңды тұлғалардың өкілдері кіреді.

Бұл жұмыс топтарының негізгі міндеті – елдегі инвестициялық ахуал мен бизнес жүргізу жағдайларын жақсарту үшін командалық жұмыс форматында тәжірибе және білім алмасу. Осы талқылаудың негізінде инвесторлардың жүйелі проблемаларын шешу бойынша ұсынымдар әзірленетін болады. Бұл практика нәтижелі диалог құруға және бизнес-қоғамдастықпен үнемі кері байланыс алуға ықпал етеді.

2-бағыт. Институционалдық қаңқаны және инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу

Көрсетілетін мемлекеттік қолдау шараларының тиімділігін арттыру

Ұсынылатын мемлекеттік қолдау шараларының тиімділігін арттыру шеңберінде инвестициялық саясат қызметінің басым түрлерін ұлттық даму мақсаттарына сәйкес экономиканың басым салаларымен үндестіру жүргізілетін болады.

Қызметтің басым түрлері қазіргі экономикалық жағдайлар мен әлемдік трендтерді талдау негізінде үнемі қайта қаралып отыратын болады. Бұл өзгерістерге жедел ден қоюға және басымдықтарды түзетуге мүмкіндік береді.

Инвестициялық преференция беру кезінде салалық және өңірлік ерекшеліктер ескеріле отырып, сараланған тәсіл қолданылады. Қаржылық және қаржылық емес преференцияларды көздейтін инвестициялық келісімдердің барлық түрлерінде инвесторлар үшін қарсы міндеттемелер (еңбек өнімділігі, экспортқа шығу және т.б.) көзделетін болады.

Индустриялық ірі жобалар үшін сауда саясаты саласындағы уәкілетті орган инвесторлармен бірлесіп, олардың өнімдерін сыртқы нарықтарға шығару жөніндегі жол карталарын әзірлейді. Әлеуметтік-еңбек саласындағы уәкілетті орган және орта және арнаулы орта білім беру саласындағы уәкілетті орган, сондай-ақ жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру саласындағы уәкілетті орган инвестормен бірге еңбек күшімен сапалы қамтамасыз ету жөніндегі жол карталарын әзірлейтін болады.

Инвестициялық келісімдер жасасу кезінде әкімшілік шығындарға тұрақты негізде талдау жүргізіледі, бұл осы процесті оңтайландыруға мүмкіндік береді.

МЖӘ саласындағы саясатты жетілдіру

МЖӘ және концессиялар саласындағы заңнаманы біріктіру бірыңғай құқық қолдану практикасын және МЖӘ шарттары түрлерінің жіктемесін ретке келтіруді қамтамасыз етеді.

МЖӘ жобаларына қызығушылықты арттыру үшін меншікті қаражаттың болуы жөніндегі біліктілік талаптары 10 %-ға дейін жеңілдетіледі, сондай-ақ біліктілік сатысында капиталдың болуын растау қажеттігі алып тасталады.

Капиталды көп қажет ететін жобаларды іске асыру үшін халықаралық қаржы ұйымдарының қатысуымен МЖӘ жобаларын дайындау қорларын құру мәселесі пысықталатын болады және қаржыландыру үшін "толық аяқталған" МЖӘ ауқымды жобаларының пулы қалыптастырылатын болады.

Бұл қор "Қазақстандық МЖӘ орталығы" АҚ-мен бірлесіп, ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру кезінде МЖӘ тетігін таңдаудың басымдығы призмасы арқылы жобаларды іріктеуді және сапалы құрылымдауды жүзеге асыратын болады, бұл бюджеттік инвестициялардан МЖӘ жобаларына көшуді жандандырады, мемлекеттік активтерді басқарудың тиімділігін арттырады. "Қазақстандық МЖӘ орталығы" АҚ халықаралық қаржы ұйымдарының мемлекеттік органдармен, жеке бастамашылармен, консалтингтік компаниялармен өзара іс-қимылына, құжаттаманы әзірлеу кезінде МЖӘ саласындағы ұлттық заңнама талаптарының сақталуын қамтамасыз етуге байланысты процестерді үйлестіретін болады.

Атап айтқанда, бұл қорлардың өзектілігі елдің инфрақұрылымдық қаңқасын қалыптастыруға және экономикалық өсудің жаңа нүктелерін құруға бағытталған 2029 жылға дейінгі ұлттық инфрақұрылымдық жоспарды (бұдан әрі – ҰИЖ) әзірлеуге байланысты күшейе түсуде.

ҰИЖ шеңберінде тиісті инвестициялар мен қаржыландырудың баламалы көздерін іздеуді талап ететін, капиталды көп қажет ететін ірі жобаларды іске асыру жоспарлануда.

МЖӘ институтын дамыту үшін салалық нормативтік құқықтық актілерді бекіту жолымен белгіленген институционалдық және қаржылық шешімдері бар тираждалған шағын жобалар үшін "Бағдарламалық МЖӘ" дамыту жалғасады.

МЖӘ жобаларын ұзақ кредит қаражатымен қамтамасыз ету мақсатында ҚДБ және халықаралық қаржы ұйымдарының құралдары тартылатын болады.

МЖӘ жобаларын іске асыру кезінде шарттық қатынастарды орындамау тәуекелін төмендету үшін МЖӘ жобалары бойынша қабылданған шартты міндеттемелердің тізілімі қалыптастырылады және оның ағымдағы жай-күйіне тұрақты мониторинг қамтамасыз етіледі.

МЖӘ жобаларын сапалы іріктеу мақсатында Қазақстандық МЖӘ орталығының инвесторлар мен мемлекеттік органдар үшін "бір терезе" ретіндегі рөлі күшейтіледі.

МЖӘ жобаларын жоспарлау мен іске асырудың тиімділігін арттыру үшін мемлекеттік әріптестердің құзыреттерін арттыру және МЖӘ жобаларының мониторингін күшейту жөніндегі шаралар кешені әзірленеді. Сондай-ақ консультанттарды сертификаттау және ұйымдарды аккредиттеу институтын енгізу жоспарлануда.

МЖӘ жобаларын қалыптастыру, іске асыру және бағалау мәселелері тұрақты негізде Инвестициялық штабтың қарауына енгізіледі.

Еуразиялық даму банкінің деректеріне сәйкес МЖӘ нарықтарының өсу факторларының бірі цифрландыру, ведомствоаралық өзара іс-қимылды жеңілдету үшін МЖӘ-нің бірыңғай цифрлық кеңістігін және цифрлық жобалау офистерін құру болып табылады. Бұл тәсіл "Мемлекеттік аппарат қызметін бюрократиядан арылту жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2022 жылғы 13 сәуірдегі № 872 Жарлығының "бастапқы бойынша цифрландыру" қағидатына сәйкес келеді.

МЖӘ жобаларын дайындау және сүйемелдеу процестерін цифрландыру мемлекеттік органдар қызметінің ашықтығын қамтамасыз етеді, бұл сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтады және әкімшілік рәсімдерді жеделдетеді.

Қазіргі уақытта пилоттық режимде өңірлер мен экономика салалары бөлінісінде инвестициялық жобалардың қалыптасқан пулын іске асыруды қадағалауға мүмкіндік беретін ұлттық цифрлық инвестициялық платформа іске қосылды. МЖӘ жобаларын цифрландыру шеңберінде МЖӘ жобаларын мониторингтеуді осы платформаға біріктіру ұсынылады.

Сонымен қатар инвесторларды жоспарланған және жүзеге асырылып жатқан МЖӘ жобалары туралы ақпараттандыру үшін МЖӘ жобаларын жоспарлау рәсімдері бастама жасау сатысынан бастап жобаның іске асырылуын мониторингтеу мен бағалау сатысына дейін жүзеге асырылатын қолданыстағы қазақстандық ақпараттық жүйелер пайдаланылатын болады.

МЖӘ жобаларын цифрландыру шеңберінде түрлі көздерден алынатын деректермен автоматты түрде алмасу үшін платформаларды біріктіру ұсынылады. Бұл жан-жақты талдау үшін деректерге оңай қол жеткізуге болатын бірыңғай ақпараттық кеңістік жасайды. Бұл тәсіл шешім қабылдауды жеңілдетеді және бизнес-процестердің тиімділігін арттырады.

АЭА-ға қатысты саясатты жетілдіру

АЭА тиімді жұмыс істеуі үшін инфрақұрылымдық дайындық деңгейін жақсарту жөніндегі жұмыс жалғасады. Осы міндет шеңберінде АЭА-ның қазіргі қамтамасыз етілуі мен толықтығына талдау жүргізу жоспарлануда. Талдаудың негізінде АЭА-ның қамтамасыз етілуін 100 %-ға жеткізу жөніндегі іс-шаралар жоспары қалыптастырылады, оның орындалуын бейінді министрлік үнемі қадағалап отыратын болады. Бюджет шығыстарын оңтайландыру үшін экономикалық тиімсіз АЭА-ны индустриялық аймақтарға қайта ұйымдастыру мүмкіндігі қаралады.

Рұқсат етілген қызмет түрлерін кеңейту және АЭА қолданылу мерзімдерін біріздендіру жоспарлануда. АЭА резиденттері үшін жеңілдікті жағдайлардың ішкі бәсекелестікке және жеке секторға теріс әсерін болғызбау үшін қатысушыларға еңбек өнімділігін арттыру және экспортқа бағдарланған өндірісті ұлғайту сияқты қарсы міндеттемелер енгізіледі.

Инфрақұрылым салудағы мемлекеттік ынталандыру шаралары

Инвесторларға 10 жыл мерзімге 6 % жеңілдікпен кредит беру түрінде мемлекеттік қолдаудың жаңа құралын енгізу жоспарлануда. Осы құралдың шеңберінде салынған инвестициялар көлеміне байланыстырмай, жаңа өнеркәсіптік жобалар үшін қажетті инженерлік инфрақұрылым жүргізу үшін жеңілдікті кредиттер беру жоспарлануда.

Әлемдік тәжірибеге сәйкес инфрақұрылымдық проблемаларды шешу үшін салық шегерімдері (КТС, мүлікке, жерге салынатын салық және т.б.) арқылы инвестициялық жобалар үшін қамтамасыз ететін инфрақұрылымды жүргізу шығындарын өтеу тетігін енгізу мүмкіндігі қарастырылады.

Инвестициялық саясатты талдамалық қамтамасыз етуді күшейту

Тиімді инвестициялық саясатты қалыптастыру сенімді деректер мен сапалы талдама негізінде шешім қабылдауды талап етеді. Осыған байланысты:

инвестиция тарту жөніндегі ұлттық компанияның талдамалық және келіссөздер жүргізу функциялары күшейтіледі ("қаржы талдаушысы" сертификаты бар мамандарды тарту және т.б.);

ҰЦИП базасында барлық іске асырылған, іске асырылатын және перспективалы инвестициялық жобалардың бірыңғай дерекқоры құрылады;

салалық мемлекеттік органдарға инвестициялық жобаларды кейіннен мониторингтеу жөніндегі функция бекітіледі (әлеуметтік-экономикалық әсерді талдау, қарсы міндеттемелердің орындалуына мониторинг және т.б.);

инвесторлар мен Үкімет үшін инвестициялар бойынша жыл сайынғы ұлттық баяндама қалыптастырылады, оның ұсынымдары инвестициялық саясатты жетілдіру және инвестициялық ахуалдың жай-күйі туралы хабардар ету үшін пайдаланылады. Инвесторлар үшін ұлттық баяндама қазақ, орыс, ағылшын, қытай, араб, түрік, француз және басқа тілдерде ашық жарияланады.

ESG дамуы

ESG қағидаттарын енгізу шеңберінде ESG деректерін жеткізушілер мен рейтингтік агенттіктер үшін әдіснамалардың ашықтығына, сыртқы есептілікке, ішкі бақылау қағидаларын қалыптастыруға және т.б. қойылатын талаптар әзірленеді.

Бизнесті жүргізудің ашықтығын арттыру мақсатында ірі компаниялар үшін климаттың өзгеруі/әлеуметтік қатысу/корпоративтік басқару туралы ақпаратты міндетті түрде ашу заңнамалық түрде бекітіледі. Бұған қоса, қаржылық емес есептілікке қойылатын бірыңғай қазақстандық талаптарды әзірлеу мүмкіндігі қаралатын болады.

Қазақстанның бүкіл бизнесін қамту үшін ESG тәуекелдеріне ұшырау дәрежесі, сондай-ақ осы тәуекелдерді анықтау, әсерін бағалау және басқару рәсімі туралы ақпаратты ашу бойынша әдістемелік ұсынымдар мен нұсқаулықтар әзірленеді. Бұл компанияларға осал жақтарын анықтауға және қарсы шараларды жасауға көмектеседі.

Мемлекеттің кәсіпкерлік қызметке қатысуы

Мемлекеттің кәсіпкерлікке қатысуының мақсаты ел экономикасын дамыту, оның бәсекеге қабілеттілігін, өнімділігі мен халықты жұмыспен қамтуын арттыру, республика азаматтарының ұлттық қауіпсіздігін және әлеуметтік кепілдіктерін қамтамасыз ету болып табылады.

Мемлекет пен кәсіпкерлік субъектілерінің өзара іс-қимылының негізгі қағидаттарының бірі мемлекеттің кәсіпкерлік қызметке шектеулі қатысуы болып табылады.

Мемлекеттің экономикаға қатысу үлесін төмендету мемлекеттің кәсіпкерлік қызметке қатысуы үшін негіздерді қысқарту, Кешенді жекешелендіру жоспарын іске асыру және квазимемлекеттік сектор субъектілері үшін рұқсат етілген қызмет түрлерінің тізбесін оңтайландыру жолымен қамтамасыз етіледі.

Экономикадағы мемлекеттік сектордың үлесін одан әрі ауқымды және жеделдетіп қысқартуды жүргізу мақсатында Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі құрамына Парламент депутаттары, жұртшылық өкілдері, сарапшылар кіретін Жекешелендіру жөніндегі ұлттық офис құрды.

Кәсіпкерлікке және жекешелендіруге мемлекеттік қатысу қағидаттары:

сұраныс болып, ол қанағаттандырылмаған, дамыған жеке бизнес пен бәсекелестік болмаған жағдайларда ғана жаңа экономикалық бірлік құрудан тұратын мемлекеттің субсидиарлық (қосалқы) рөлі;

жекешелендіруге жатпайтын стратегиялық объектілер мен әлеуметтік инфрақұрылымның жекелеген объектілерін қоспағанда, мемлекет қатысуымен құрылған нарық субъектілерін міндетті жекешелендіруді білдіретін кәсіпкерлікке мемлекеттің қатысуының уақытша болуы;

жекешелендіруге дейін мемлекет қатысатын нарық субъектісін құрудың мақсаттары мен міндеттерінің болуы, оларға қол жеткізілуін межелеуді және ауық-ауық бағалауды білдіреді;

экономикалық шоғырлану деңгейін төмендету мақсатында технологиялық мүмкіндік және экономикалық орындылық болған кезде бөлек лоттардың активтерді өткізуін білдіретін жеке монополия құруға жол бермеу.

Қазақстан Республикасының заңнамасында жекешелендіруге тыйым салынған стратегиялық объектілер мен әлеуметтік инфрақұрылым объектілері жекешелендіру тізіміне енгізілмейді.

Жоғарыда көрсетілген тәсілдер негізінде Жекешелендіру жөніндегі ұлттық офис жұмысы шеңберінде 2024 жылдың соңына дейін бәсекелес ортаға беру ұсынылатын активтердің тізбесі қалыптастырылатын болады.

Нарыққа қатысушылар үшін тең жағдайларды қамтамасыз ету, мемлекеттік меншікті оңтайландыру, сондай-ақ мемлекеттің реттеуші саясатын жетілдіру есебінен мемлекеттің экономикадағы қазіргі рөлі өзгертілетін болады.

Бизнесті жауапты жүргізу стандарттары

Қазақстанда бизнесті жауапты жүргізу (бұдан әрі – БЖЖ стандарттары) стандарттарын сақтауды көздейтін кәсіпкерлік қызметті жауапты жүргізу жөніндегі декларация әзірленеді, ол инвесторлардың жауапкершілікпен жұмыс істеуге, экономикалық өсуге және тұрақты дамуға оң үлес қосу ниетін растайды. Бизнесті жауапты жүргізу кәсіпкерлер мен инвесторлардың әділ бәсеке қағидаттарын, еңбек жағдайларын, адам құқықтарын қорғауды, қоршаған ортаны қорғауды және т.б. сақтауын білдіреді.

3-бағыт. Экономиканың инвестициялық әлеуетін ашу

Рейтингтік көрсетілетін қызметтер нарығын дамыту және кредиттік тәуекелді бағалауда сараптаманы арттыру

Қазіргі уақытта қазақстандық көрсетілетін қызметтер нарығында рейтингтік баға беру бойынша халықаралық рейтингтік агенттіктер үстемдік етеді. Рейтингтік баға беру жөніндегі халықаралық рейтингтік агенттіктердің қызметтері бағасының жоғары болуы қорландыру құнын арттырады және қазақстандық компаниялардың қор нарығы арқылы қаржы тарту мүдделеріне теріс әсер етеді.

Рейтингтік баға беру жөніндегі қызметтердің қолжетімділігін қамтамасыз ету шеңберінде Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі жергілікті кредиттік рейтингтік агенттіктердің қызметі үшін жағдай жасау жөніндегі жұмысты жалғастыратын болады. Осы мақсаттар үшін "Кредиттік рейтингтік агенттіктер туралы" Қазақстан Республикасының Заңын қабылдау жоспарлануда.

Заңнамалық деңгейде кредиттік рейтингтік агенттіктердің қызметін реттеудің, бақылаудың және қадағалаудың және қаржы ұйымдарын реттеуде оларға берілген рейтингтік бағаларды танудың тетіктері енгізілетін болады. Бір мезгілде рейтингтік агенттіктердің берілген рейтингтік бағалар үшін жауапкершілігін арттыру жөнінде шаралар қабылданатын болады.

Бұдан басқа, кредиттік рейтингтік агенттіктердің қызметі ұйымдар, қаржы құралдары мен өнімдер ұшырайтын тәуекелдер мен мүмкіндіктерді бағалауға бағытталады деп жоспарлануда.

Ұжымдық инвестициялар нарығын дамыту және оны ең үздік халықаралық практикаға сәйкестендіру

Бағалы қағаздар нарығындағы қызметтің халықаралық практикасы мен стандарттарына сүйене отырып, қаржы нарығына қатысушылармен және мүдделі мемлекеттік органдармен бірге инвестициялық және венчурлік қорлар туралы жаңа заңнамалық база әзірлеу жоспарлануда.

Реттеу периметріне венчурлік қорлар мен тікелей инвестициялау қорлары енгізіледі, жаңа қорлар жіктемесі көзделеді, инвестициялық және венчурлік қорларды реттеу, бақылау және қадағалау тәсілдері қайта қаралады.

Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасын Бағалы қағаздар нарығын қадағалау жөніндегі еуропалық басқарманың стандарттарына сәйкес келтіру

Халықаралық дәрежеде танылу мақсатында, оның ішінде шетелдік капиталды тарту мақсаттары үшін қолданыстағы Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасын Бағалы қағаздар нарығын қадағалау жөніндегі еуропалық басқарманың стандарттарына сәйкес келтіру қажет. Осыған байланысты Бағалы қағаздар нарығын қадағалау жөніндегі еуропалық басқарма директиваларының талаптарын ескере отырып, қолданыстағы "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына заңнамалық түзетулер пакетін әзірлеу жоспарлануда.

"Бағалы қағаздар орталық депозитарийі" АҚ-ны жергілікті есепке алу орталығынан өңірлік есеп айырысу-есепке алу хабына трансформациялау

Қор нарығының инфрақұрылымын жаһандық капитал нарықтарының экожүйесіне интеграциялаудың жоғары дәрежесі елге инвестиция тартудың және қор нарығын одан әрі дамытудың негізгі элементіне айналуы мүмкін.

Институционалдық дамудың маңызды бағыты "Бағалы қағаздар орталық депозитарийі" АҚ-ны (бұдан әрі – БҚОД) жергілікті есепке алу орталығынан өңірлік есеп айырысу-есепке алу хабына трансформациялау болып табылады, ол арқылы жаһандық ойыншылар жергілікті және өңірлік қаржы құралдарына қашықтан қол жеткізе алады. Қор нарығының барлық есеп айырысу-есепке алу инфрақұрылымын шоғырландыру, ішкі процестерді оңтайландыру, халықаралық стандарттарға сәйкес келетін сервистерді ұсынуға мүмкіндік беретін заманауи технологиялық платформаны енгізу жолымен БҚОД функционалын кеңейту қажет.

БҚОД шетелдік инвесторлардың шетелдік депозитарийлермен және жаһандық кастодиандармен өзінің есепке алу жүйесінде тікелей шоттар ашу арқылы депозитаралық және корреспонденттік қатынастарды қалыптастыру есебінен ең аз шығындармен жергілікті қор және валюта нарықтарына тікелей қол жеткізуін қамтамасыз етеді. Қазақстандық инвесторлардың шетелдік бағалы қағаздарға қолжетімділігін оңайлату және арзандату үшін KASE-де шетелдік акциялармен сауда-саттық тұжырымдамасы жетілдірілетін болады.

Қазақстандық қор нарығының жаһандық капитал нарықтарына интеграциясын арттыруға бағытталған іс-шараларды іске асыру

Жергілікті нарықты халықаралық капитал нарығымен одан әрі интеграциялау шеңберінде шетелдік депозитарийлермен және жаһандық кастодиандармен депозитараралық және корреспонденттік қатынастарды кеңейту жөніндегі жұмыс жалғасады.

Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі БҚОД-мен және "Қазақстандық клирингтік орталық" АҚ-мен бірлесіп ағымдағы есептік инфрақұрылымды жетілдіру мәселесін пысықтайды және еуропалық директивалардың озық ұсынымдарын енгізіп, дәйекті түрде бейімдейтін болады.

Clearstream халықаралық есеп айырысу-клирингтік жүйесімен өзара іс-қимылды кеңейту маңызды болып табылады, онымен позитаралық және корреспонденттік қатынастар орнатылған.

Бүгінгі күні Clearstream жүйесінде есептеуге болатын қазақстандық бағалы қағаздардың тізімін ұлғайту жоспарлануда. Алдымен, бұл – квазимемлекеттік компаниялардың облигациялары, кейіннен KASE өкілдік индексіне кіретін қазақстандық акциялар.

Сонымен қатар үздік халықаралық тәжірибені ескере отырып, шетелдік есепке алу ұйымдарының БҚОД-тағы шоттарындағы қаржы құралдарына құқықтарды есепке алу және оларға көшу тәртібі бойынша ұсыныстар әзірленетін болады, сондай-ақ БҚОД-та халықаралық есепке алу ұйымдарының тікелей шоттарын ашу үшін қажетті заңнамалық жағдай жасалады.

Жасыл қаржы

Көміртек бейтараптығына қол жеткізу үшін 2030 жылға дейінгі инвестициялық қажеттілік шамамен 10 миллиард АҚШ долларын құрайды
(2060 жылға дейін 600 млрд АҚШ доллары). Осыған байланысты "жасыл" қаржыны, оның ішінде тікелей шетелдік инвестицияларды тарту жөніндегі шараларды көздеу талап етіледі.

"Жасыл инвестицияларды" ынталандыру және экономиканы көміртектен арылту процесін қолдау үшін шаралар көзделеді. Атап айтқанда, банктер мен басқа да қаржы ұйымдарының кредиттік портфельдерінің көміртегі ізін бағалауы бойынша ұсыныстар әзірленеді.

Қазақстан Республикасының көміртегі бейтараптығына қол жеткізуінің 2060 жылға дейінгі стратегиясы шеңберінде "көміртегі" (карбон) қорын құру көзделеді. Инновациялар мен инвестицияларды экологиялық орнықты технологияларға ынталандыра отырып, парниктік газдар шығарындыларын азайтуға және көміртекті сіңіруді арттыруға бағытталған жобаларға қаржы ресурстарын жұмылдыру және тиімді бөлу арқылы 2060 жылға қарай Қазақстан Республикасының көміртегі бейтараптығына қол жеткізуіне жәрдемдесу Қордың миссиясы болып табылады.

Атап айтқанда, энергетика, өнеркәсіп, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, ауыл шаруашылығы, көлік және экономиканың басқа да негізгі секторларын көміртектен арылту жөніндегі стратегиялық жобаларды қаржыландыру жоспарлануда.

Ірі инвесторлар мен квазимемлекеттік ұйымдар үшін ESG көрсеткіштері бойынша міндетті есептілікті және осындай есептілікті тәуелсіз тексеруді (верификациялауды) енгізу көзделеді. Верификация жөніндегі талаптар верификация жөніндегі уәкілетті компанияларды тарта отырып, тұрақты негізде жүргізілуі тиіс.

Жеткізу тізбегін бағалау үшін кросс-платформалық шешімдерді енгізу мүмкіндігі де қарастырылады. Бұл шешім мемлекеттік сатып алу контексіндегі тұрақтылық стандарттарына қатысты жеткізушілердің ашықтығы мен жауапкершілігін жақсартуға мүмкіндік береді.

Мұндай шешімді енгізу, сондай-ақ тұрақтылыққа қойылатын талаптар одан сайын қатайып бара жатқан халықаралық нарықтарда қазақстандық өнім берушілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететін болады. Бұл тұрақты жобаларға инвестицияларды экспорттау және тарту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

6.1 2029 жылға дейінгі нысаналы индикаторлар

Нысаналы индикаторлар	2023	2024	2025	2026	2027	2028	2029	Жауапты орындаушы
1	2	3	4	5	6	7	8	9
НКИ, ЖІӨ-ден %	14,6 %	15 %	17 %	18 %	19 %	21 %	23 %	ҰЭМ, СІМ, мүдделі ОМО, ЖАО
НКИ, трлн теңге	17,6	21,3	26,2	31,5	38,6	47,6	58,4	ҰЭМ, СІМ, барлық мүдделі ОМО, ЖАО
Мемлекеттік бюджеттен инвестицияларды қоспағанда, НКИ, трлн теңге	14,7	16,8	21,9	27,2	34,0	42,1	51,9	ҰЭМ, СІМ, мүдделі ОМО, ЖАО
НКИ жалпы көлеміндегі сыртқы инвестициялардың үлесі, %	19,1 %	20 %	22 %	23 %	25 %	27 %	30 %	СІМ, "Kazakh Invest" ҰК" АҚ (келісу бойынша), ҰЭМ, барлық мүдделі ОМО, ЖАО
ТШИ жалпы құйылуы, млрд АҚШ доллары	23,6	24,8	25,1	25,5	25,6	25,7	25,8	СІМ, "Kazakh Invest" ҰК" АҚ (келісу бойынша) ҰЭМ, ҰБ (келісу бойынша), барлық мүдделі ОМО, ЖАО
ТШИ таза құйылуы ЖІӨ-ге, %	1,2 %	2 %	2 %	2 %	2 %	2 %	2 %	СІМ, "Kazakh Invest" ҰК" АҚ (келісу бойынша) ҰЭМ, ҰБ (келісу бойынша), барлық мүдделі ОМО, ЖАО
Өңірлер бойынша НКИ*, млрд теңге
Абай облысы	527	709,5	880,4	1087,9	1335,3	1796,5	2204,3	Абай облысының әкімдігі
Ақмола облысы	614	764,4	1013	1200	1472,9	1816,2	2228,4	Ақмола облысының әкімдігі
Ақтөбе облысы	1026	1274,6	1597,4	2021,7	2481,5	3059,8	3754,3	Ақтөбе облысының әкімдігі
Алматы облысы	738	1020	1351,9	1589,9	1951,5	2406,3	2952,5	Алматы облысының әкімдігі
Атырау облысы	2935	3270,9	3448,8	3361,5	3446,0	3799,3	4217,2	Атырау облысының әкімдігі
Батыс Қазақстан облысы	675	689,3	841	1051,2	1290,3	1591,0	1952,1	Батыс Қазақстан облысының әкімдігі
Жамбыл облысы	537	652	826,4	1000,5	1228,0	1514,3	1857,9	Жамбыл облысының әкімдігі
Жетісу облысы	357	425,4	573,5	676,9	830,8	1024,5	1257,0	Жетісу облысының әкімдігі
Қарағанды облысы	877	1188,4	1519	1898,7	2330,5	2873,7	3525,9	Қарағанды облысының әкімдігі
Қостанай облысы	562	672,1	781	1003,8	1232,1	1519,3	1864,1	Қостанай облысының әкімдігі
Қызылорда облысы	514	517,5	631,4	789,2	1068,7	1317,8	1616,9	Қызылорда облысының әкімдігі
Маңғыстау облысы	1102	1073,8	1410,3	1662,9	2241,1	2913,4	3574,7	Маңғыстау облысының әкімдігі
Павлодар облысы	797	955,8	1110,7	1413,3	1734,7	2289,0	3000,0	Павлодар облысының әкімдігі
Солтүстік Қазақстан облысы	444	557,5	650,2	775,2	951,5	1173,3	1550,0	Солтүстік Қазақстан облысының әкімдігі
Түркістан облысы	949	1133,8	1427,1	1783,9	2219,5	2736,8	3358,0	Түркістан облысының әкімдігі
Ұлытау облысы	229	273	351	426,3	523,2	645,2	791,6	Ұлытау облысының әкімдігі
Шығыс Қазақстан облысы	649	832,2	1065	1256,3	1542,0	1901,4	2333,0	Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі
Астана қ.	1655	2175,8	2719,7	3399,6	4272,7	5268,6	6464,3	Астана қаласының әкімдігі
Алматы қ.	1803	2185,3	2805,4	3556,7	4365,6	5383,1	6604,8	Алматы қаласының әкімдігі
Шымкент қ.	662	928,7	1194,8	1493,5	2083,2	2568,7	3294,2	Шымкент қаласының әкімдігі
Өңірлер бойынша ТШИ*, млн долл.
Абай облысы	40,6	149	154	160	165	170	175	Абай облысының әкімдігі
Ақмола облысы	421,9	158	161	166	168	170	172	Ақмола облысының әкімдігі
Ақтөбе облысы	997,9	1380	1399	1435	1440	1450	1459	Ақтөбе облысының әкімдігі
Алматы облысы	875,2	527	532	539	543	547	552	Алматы облысының әкімдігі
Атырау облысы	3843,7	5983	6086	6141	6146	6157	6165	Атырау облысының әкімдігі
Батыс Қазақстан облысы	1182,2	1202	1219	1239	1257	1263	1272	Батыс Қазақстан облысының әкімдігі
Жамбыл облысы	182,6	80	86	94	98	101	103	Жамбыл облысының әкімдігі
Жетісу облысы	43,9	58	62	66	68	71	73	Жетісу облысының әкімдігі
Қарағанды облысы	439,0	683	691	702	704	708	711	Қарағанды облысының әкімдігі
Қостанай облысы	396,2	752	763	765	768	771	779	Қостанай облысының әкімдігі
Қызылорда облысы	280,1	276	280	281	282	283	290	Қызылорда облысының әкімдігі
Маңғыстау облысы	1113,6	908	914	928	930	934	938	Маңғыстау облысының әкімдігі
Павлодар облысы	943,5	1119	1120	1127	1129	1135	1142	Павлодар облысының әкімдігі
Солтүстік Қазақстан облысы	302,5	63	67	69	71	73	75	Солтүстік Қазақстан облысының әкімдігі
Түркістан облысы	857,6	467	475	499	506	511	515	Түркістан облысының әкімдігі
Ұлытау облысы	-11,2	49	51	55	57	61	63	Ұлытау облысының әкімдігі
Шығыс Қазақстан облысы	1677,6	2460	2475	2518	2522	2525	2528	Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі
Астана қ.	2161,7	1135	1147	1175	1188	1199	1210	Астана қаласының әкімдігі
Алматы қ.	7775,4	7176	7240	7358	7369	7378	7383	Алматы қаласының әкімдігі
Шымкент қ.	88,2	175	178	183	189	193	195	Шымкент қаласының әкімдігі

*Өңірлер бойынша номиналды мәндегі нысаналы индикаторлар елдегі макроэкономикалық жағдайды ескере отырып қайта қаралуы мүмкін.

6.2 2029 жылдың қорытындысы бойынша күтілетін негізгі нәтижелер:

6 жыл ішінде негізгі капиталға кемінде 223,6 трлн теңге инвестиция тарту.

6 жыл ішінде кемінде 150 млрд АҚШ доллары көлемінде тікелей шетел инвестиция тарту.

Жыл сайын ЖІӨ-ге қатысты кемінде 2 % деңгейінде ТШИ таза құйылуын қамтамасыз ету.

Экономиканың шикізаттық емес секторларына баса назар аудара отырып, инвестиция легін әртараптандыруды қамтамасыз ету.

Инвесторлардың инвестициялық ахуалмен қанағаттануының жоғары дәрежесі (жыл сайын тәуелсіз пікіртерім қорытындысы бойынша 90 %-дан төмен емес).

Ұлттық цифрлық инвестициялық платформаны толыққанды іске қосу.

Жыл сайын жалпыұлттық пул шеңберінде кемінде 220 инвестициялық жобаны пайдалануға беру.

Жалпыұлттық пулдың инвестициялық жобаларын іске асыру шеңберінде кемінде 120 мың жұмыс орнын құру.

Тиімді АЭА және ИА инфрақұрылымының 100 % әзірлігін қамтамасыз ету.

Ескертпе:

Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар осы Тұжырымдамаға қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы инвестициялық саясатының 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады.

Қазақстан Республикасы инвестициялық саясатының 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасына қосымша

Қазақстан Республикасы инвестициялық саясатының 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

Р/с №

Іс-шара атауы

Аяқтау нысаны

Іске асыру мерзімі

Жауапты тұлғалар

1	2	3	4	5
1-бағыт. Инвестиция тарту экожүйесін одан әрі дамыту
1	Бейінді ОМО, ЖАО және квазимемлекеттік сектор субъектілері үшін инвестициялық ұсыныстарды жүйелі түрде қалыптастыру бойынша міндеттемелерді енгізу	инвестициялық ұсыныстар пулы және www.invest.gov.kz интернет-ресурсында жариялау	тоқсан сайын	СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ" АҚ (келісу бойынша), KIDF (келісу бойынша), ҰЭМ, ОМО, ЖАО
2	"Инвесторлар үшін "бір терезені" ұйымдастыру қағидаларын, сондай-ақ инвестициялар тарту кезінде өзара іс-қимыл жасау тәртібін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің 2023 жылғы 26 маусымдағы № 11-1-4/327 бұйрығына инвестициялық масштабтың қызметін қайта форматтауды және Ұлттық инвестициялық платформаны іске қосуды ескере отырып және т. б. өзгерістер енгізу	бұйрыққа өзгерістер енгізу	2024 жылғы желтоқсан	СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), ҰЭМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
3	Салалық мемлекеттік және квазимемлекеттік органдар басшыларының, сондай-ақ бизнес-қоғамдастық өкілдерінің қатысуымен инвестициялық ахуалды жақсарту және экономиканың түрлі салаларында инвестициялық жобаларды іске асыруға кедергі келтіретін тосқауылдарды анықтау бойынша акселерациялар жүргізу (тоқсанына кемінде 1 рет)	ҮА-ға ақпарат	жыл сайын, желтоқсан	СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), ҰЭМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
4	"Проблемалы мәселелер мен инвесторлар шағымдарының бірыңғай тізілімін" жүргізу және инвестициялық жобаларды іске асыру кезінде жүйелік кедергілерді анықтау үшін талдау жүргізу	Инвестициялық штабқа шығара отырып, басқарма төрағасы бекіткен проблемалы мәселелердің бірыңғай тізілімі	тоқсан сайын	"KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), СІМ, ОМО, ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
5	Барлық өңірлерде өңірлік инвестициялық штабтардың тұрақты (айына кемінде 1 рет) отырыстарын қамтамасыз ету	СІМ-ге, ҰЭМ-ге тоқсан сайынғы есеп	тұрақты негізде	ЖАО, СІМ, ҰЭМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
6	Өңірлердің инвестициялық бағдарламаларын әзірлеу	әкімдердің шешімдері	жыл сайын, қаңтар	ЖАО, СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), ҰЭМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
7	Жергілікті атқарушы органдар қызметкерлерінің инвестициялар саласындағы құзыреттерін арттыру жөніндегі бағдарламаны әзірлеу	әзірленген бағдарлама	2025 жылғы наурыз	МҚІА, МБА (келісу бойынша), Еңбекмині, СІМ
8	Өңірлердің инвестициялық тартымдылығының жыл сайынғы рейтингін қалыптастыру	өңірлердің инвестициялық рейтингі	жыл сайын, мамыр	ҰЭМ, СІМ, ЖАО
9	ҰЦИП өнеркәсіптік пайдалануға енгізу және оны пайдалануды институционалдандыру	пайдалануға беру актісі және ҰЦИП-да жұмыс істеу жөніндегі регламентті бекіту	2024 жылғы желтоқсан	СІМ, ЦДИАӨМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), ҰАТ АҚ (келісу бойынша), ҰЭМ, БП (келісу бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
10	E-licence жүйесін ҰТО-ға интеграциялау (инвесторлардың рұқсат құжаттарын алу процесін цифрландыру)	ҰЦИП-да ақпараттың қолжетімді болуы	2025 жылғы наурыз	ЦДИАӨМ, СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), ҰЭМ, ӨҚМ, АШМ, ЭТРМ, мүдделі ОМО
11	www.invest.gov.kz ұлттық инвестициялық интернет-ресурсында инвесторлар үшін қолжетімді болатын жылжымайтын мүліктің бірыңғай мемлекеттік кадастрына (жер учаскелері, орналасқан жерінің визуалды картасы және фотосуреттері бар), өндірістік қуаттардың (оның ішінде АЭА, ИА және шағын өнеркәсіптік аймақтардың) дерекқорына қол жеткізуді қамтамасыз ету	ақпараттың www.invest.gov.kz интернет-ресурсында қолжетімді болуы	2025 жылғы наурыз	СІМ, ЦДИАӨМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ, ӨҚМ, АШМ, мүдделі ОМО, ЖАО
12	Іске асырылып жатқан инвестициялық жобалар шеңберінде жұмыс орындарын бірыңғай есепке алуды қамтамасыз ету мақсатында "Жұмыс орындарын құрудың интеграцияланған картасы" және "Электрондық еңбек биржасы" ақпараттық жүйелерін ҰЦИП-мен үндестіру	ҰЦИП-да ақпараттың қолжетімді болуы	2025 жылғы маусым	Еңбекмині, ЦДИАӨМ, СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша)
13	"Жасыл дәліз" тетігін құқықтық реттеуді қамтамасыз ету және оның әдістемесін жетілдіру	бұйрық қабылдау	2025 жылғы ақпан	СІМ, ҰАТ АҚ (келісу бойынша), "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), ҰЭМ, "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (келісу бойынша), БП (келісу бойынша), ОМО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
14	ЖАО-да (облыстық және аудандық деңгейде) жеке инвестицияларды ынталандыру жөніндегі іс-қимыл жоспарын әзірлеу	бекітілген Іс-қимыл жоспары	жыл сайын, қаңтар	ЖАО, ҰЭМ, СІМ, Қаржымині
15	Өңдеу өнеркәсібінде және басқа да салаларда жобаларды іске асыруды жақсарту мақсатында инвестициялар туралы келісім жасасу бойынша әрбір салалық мемлекеттік орган бөлінісінде сандық нысаналы көрсеткіштерді әзірлеу	бұйрық қабылдау	жыл сайын, қаңтар	салалық мемлекеттік органдар, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), СІМ, ҰЭМ
16	Инвесторларды тартуды күшейту шеңберінде жаңа нысаналы көрсеткіштерді әзірлеу (жобалар бойынша жаңа бастамалар)	"KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ даму жоспарындағы нысаналы көрсеткіштерді бекіту	2024 жылғы желтоқсан	СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша), ҰЭМ
17	Инвесторлардың қанағаттану дәрежесіне жыл сайынғы пікіртерім (мониторинг) жүргізу	талдамалық есеп	жыл сайын маусым, желтоқсан	СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша)
2-бағыт. Институционалдық қаңқаны және инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу
18	Инвестициялар жөніндегі ұлттық баяндаманы қалыптастыру	Инвестициялар жөніндегі ұлттық баяндама	жыл сайын маусым	ҰЭМ, СІМ, "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша)
19	Инвестициялық келісімдердің/келісімшарттардың өтінімдерін қарау сапасы мен тиімділігін жақсарту	ҮА-ға /Инвестициялық штабқа ұсыныс	жыл сайын қаңтар	СІМ, ӨҚМ, ҰЭМ
20	Инфрақұрылымға арналған шығыстарды (оның ішінде салықтық шегерімдерді) өтеу бойынша мемлекеттік қолдау шараларын енгізуді қарастыру	ҮА-ға /Инвестициялық штабқа ұсыныс	2025 жылғы қаңтар	ӨҚМ, ҰЭМ, СІМ, Қаржымині, ЭМ, СРИМ, ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
21	Шикізаттық емес экспортты ілгерілету жөніндегі жұмыстарды және инвесторлардың қатысуымен экспорттаушыларды мемлекеттік қолдау шараларын жүргізу	ҮА-ға ұсыныс	тоқсан сайын	СИМ, "ССДО "QazTrade" АҚ (келісу бойынша), "KАZАKH Export" АҚ (келісу бойынша), "KAZAKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша)
22	Инвестициялық келісімдер (келісімшарттар) жасасу кезінде инвесторлар үшін қарсы міндеттемелер тетігін әзірлеу	ҮА-ға /Инвестициялық штабқа ұсыныс	2025 жылғы маусым	ҰЭМ, СІМ, Қаржымині, ӨҚМ, мүдделі ОМО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
23	Ұлттық даму мақсаттарына сәйкес басым қызмет түрлерін басым секторлармен үндестіру	Үкімет қаулысына өзгерістер/толықтырулар енгізу	2025 жылғы наурыз	ҰЭМ, Қаржымині, СІМ, ӨҚМ, мүдделі ОМО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
24	Инвестициялық преференциялар беру кезінде "пакеттік тәсілді" енгізу	ҮА-ға ұсыныс	2025 жылғы тамыз	ҰЭМ, СІМ, Қаржымині, ӨҚМ, ЭМ, мүдделі ОМО, "Бәйтерек"ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
25	МЖӘ жобаларын дайындау қорын құру	ХҚИ-мен келісім, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы, НҚА жобасын ҮА-ға енгізу	2025 жылғы маусым	ҰЭМ, "Қазақстандық мемлекеттік-жеке меншік әріптестік орталығы" АҚ (келісу бойынша)
26	МЖӘ жобаларына бастама жасау және іріктеу тәсілдерін жетілдіру (мемлекеттік сектордың компараторы)	НҚА жобасын ҮА-ға енгізу	2025 жылғы маусым	ҰЭМ, "Қазақстандық мемлекеттік-жеке меншік әріптестік орталығы" АҚ (келісу бойынша)
27	Консультанттар мен сарапшыларды сертификаттау және оларға үлгілік біліктілік талаптарын белгілей отырып, МЖӘ жобаларын дайындауды және сараптауды жүзеге асыратын ұйымдарды аккредиттеу институтын енгізу	НҚА жобасын ҮА-ға енгізу	2025 жылғы маусым	ҰЭМ, "Қазақстандық мемлекеттік-жеке меншік әріптестік орталығы" АҚ (келісу бойынша)
28	МЖӘ жобаларының экономикалық сараптамасының қорытындылары бойынша шешімдер шығаруға арналған өлшемшарттарды нақтылау	бұйрық қабылдау	2025 жылғы маусым	ҰЭМ, "Қазақстандық мемлекеттік-жеке меншік әріптестік орталығы" АҚ (келісу бойынша)
29	АЭА қызметінің тиімділігіне талдау жүргізу және АЭА қызметін қайта форматтау жөнінде ұсыныстар әзірлеу (тиімсіз АЭА-ны ИА-ға қайта ұйымдастыру, АЭА-ны басқаруды жеке секторға беру және т.б.)	ҮА-ға және Инвестициялық штабқа талдамалық жазба	2025 жылғы наурыз	ӨҚМ, ҰЭМ, СІМ, ЖАО
30	АЭА және ИА қызметінің тиімділігіне мониторинг жүргізу үшін нысаналы көрсеткіштерді әзірлеу	ҮА-ға /Инвестициялық штабқа ұсыныс	2025 жылғы наурыз	ӨҚМ, ҰЭМ
31	АЭА және ИА қатысушылары үшін қарсы міндеттемелер тетігін енгізу	бұйрық қабылдау	2025 жылғы наурыз	ӨҚМ, ҰЭМ, СІМ, ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
32	АЭА қолданылу мерзімдерін біріздендіруді қамтамасыз ету	бұйрық қабылдау	2025 жылғы наурыз	ӨҚМ, ЖАО
33	АЭА-да жұмыс істеу үшін қызмет түрлерін кеңейту	бұйрық қабылдау	2025 жылғы желтоқсан	ӨҚМ, ҰЭМ, СІМ, ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
34	Тиімді АЭА инфрақұрылымының дайындық деңгейін кезең-кезеңмен 44 %-дан 100 %-ға дейін ұлғайту	тиімді АЭА инфрақұрылымының 100 % дайындығы	2029 жылғы маусым	ӨҚМ, ҰЭМ, СІМ, ЖАО
35	Бизнесті жауапты жүргізу (БЖЖ) стандарттарын тарату мақсатында Қазақстанда кәсіпкерлік қызметті жауапты жүзеге асыру жөніндегі декларацияны әзірлеу	әзірленген декларация	2025 жылғы маусым	ҰЭМ, "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (келісу бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)
36	Іске асырылатын және перспективалы инвестициялық жобаларды, сондай-ақ оларды жалдау кезіндегі әкімшілік кедергілерді ескере отырып, экономиканың шетелдік жұмыс күшіне қажеттіліктерін талдау. Оларды жою жөніндегі шаралар кешенін әзірлеу	ұлттық мүдделерді ескере отырып, ШЖК жалдау кезінде кедергілерді жою жөніндегі шаралар кешені	жыл сайын наурыз	Еңбекмині, СІМ, ҰЭМ
3-бағыт. Экономиканың инвестициялық әлеуетін ашу
37	Рейтингтік көрсетілетін қызметтер нарығын дамыту және кредиттік тәуекелді бағалауда сараптаманы арттыру	ҮА-ға ақпарат	2026 жылғы қаңтар	ҚНРДА (келісу бойынша)
38	Ұжымдық инвестициялар нарығын дамыту және оны үздік халықаралық тәжірибеге сәйкестендіру	ҮА-ға ақпарат	2026 жылғы қаңтар	ҚНРДА (келісу бойынша)
39	Қазақстан Республикасының Бағалы қағаздар рыногы туралы заңнамасын Бағалы қағаздар нарығын қадағалау жөніндегі Еуропалық басқарманың (ESMA) стандарттарына сәйкестікке келтіру бойынша ұсыныстарын қалыптастыру	ҮА-ға ақпарат	2027 жылғы қаңтар	ҚНРДА (келісу бойынша)
40	"Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі" АҚ (БҚОД) жергілікті есеп орталығынан өңірлік есеп-айырысу-есепке алу хабына трансформациясы	ҮА-ға ақпарат	2029 жылғы желтоқсан	ҚНРДА (келісу бойынша), БҚОД (келісу бойынша)
41	Қазақстандық қор нарығының жаһандық капитал нарықтарына ықпалдасуын арттыруға бағытталған іс-шараларды іске асыру	ҮА-ға ақпарат	жыл сайын, 2029 жылға дейін	ҚНРДА (келісу бойынша), ҰБ (келісу бойынша)
42	Экологиялық және әлеуметтік тәуекелдерді басқару бойынша банктер мен басқа қаржы ұйымдары үшін ұсынымдар әзірлеу (Guidelines Environmental and Social Risk Мanagement, ESRМ)	әдістемелік ұсынымдар	2024 жылғы желтоқсан	ҚНРДА (келісу бойынша), ҰБ (келісу бойынша), ҰЭМ, ЭТРМ, Еңбекмині, ИЭИ АҚ (келісу бойынша), "KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ (келісу бойынша)
43	Банктердің және басқа қаржы ұйымдарының кредиттік портфельдерінің көміртегі ізін бағалау бойынша ұсынымдар әзірлеу	әдістемелік ұсынымдар	2025 жылғы желтоқсан	ҚНРДА (келісу бойынша), ҰБ (келісу бойынша), ҰЭМ, ЭТРМ, ИЭИ АҚ (келісу бойынша), АХҚО (келісу бойынша)
44	Парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі жобаларды іске асыру үшін Көміртегі қорын құру	бұйрық қабылдау	2028 жылғы қаңтар	ҰЭМ, ЭТРМ, АХҚО (келісу бойынша), ҚНРДА (келісу бойынша)
45	Кепілдіктер беру үшін тұрақты облигациялар мен басқа да "жасыл" қаржы құралдарын пайдалану мүмкіндігін бағалау	ҮА-ға ақпарат	2026 жылғы қаңтар	ҰЭМ, ЭТРМ, АХҚО (келісу бойынша)
46	Мемлекеттік сатып алу шеңберінде жеткізу тізбегін бағалау үшін кросс-платформалық шешімдерді енгізу мүмкіндігін талдау	ҮА-ға ақпарат	2026 жылғы қаңтар	ҰЭМ, Қаржымині

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

"Атамекен" ҰКП – "Атамекен" Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы;

АХҚО – "Астана" халықаралық қаржы орталығы;

АШМ – Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі;

АЭА – арнайы экономикалық аймақтар;

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ – "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы;

БҚОД – Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі;

БП – Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы;

Еңбекмині – Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі;

ЖАО – жергілікті атқарушы органдар;

ИА – индустриялық аймақтар;

Қаржымині – Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі;

"Қазақстандық мемлекеттік-жекешелік әріптестік орталығы" АҚ – "Қазақстандық мемлекеттік-жекешелік әріптестік орталығы" акционерлік қоғамы

ҚНРДА – Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі;

МБА – Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы;

МҚІА – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі;

ОМО – орталық мемлекеттік органдар;

ӨҚМ – Қазақстан Республикасының Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі;

"Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" АҚ – "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамы;

СИМ – Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрлігі;

СІМ – Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі;

"ССДО "QazTrade" АҚ – "QazTrade" Сауда саясатын дамыту орталығы акционерлік қоғамы;

ҰАТ АҚ – "Ұлттық ақпараттық технологиялар" акционерлік қоғамы;

ҰБ – Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі;

ҰЭМ – Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі;

ҰЦИП – ұлттық цифрлық инвестициялық платформа;

ҮА – Қазақстан Республикасы Үкіметінің Аппараты;

ЦДИАӨМ – Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі;

ЭЗИ АҚ – "Экономикалық зерттеулер институты" акционерлік қоғамы;

ЭМ – Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі;

ЭТРМ – Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрлігі;

"KАZАKH Ехport" АҚ – "Қазақстанның экспорттық-кредиттік агенттігі" акционерлік қоғамы;

"KАZАKH INVEST" ҰК" АҚ – "Kаzаkh Invest" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы;

"KIDF" АҚ – "Kаzаkhstаn Investment Development Fund" акционерлік қоғамы;

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ – "Qazindustry" Қазақстандық индустрия және экспорт орталығы" акционерлік қоғамы.