Об утверждении стандарта организации оказания токсикологической помощи в Республике Казахстан

Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 7 июня 2023 года № 109. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 8 июня 2023 года № 32735

В соответствии с подпунктом 32) статьи 7 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить стандарт организации оказания токсикологической помощи в Республике Казахстан, согласно приложению, к настоящему приказу.

2. Признать утратившим силу приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 5 февраля 2019 года № ҚР ДСМ-2 "Об утверждении Стандарта организации оказания токсикологической помощи в Республике Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 18273).

3. Департаменту организации медицинской помощи Министерства здравоохранения Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства здравоохранения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра здравоохранения Республики Казахстан.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр здравоохранения Республики Казахстан

А. Ғиният

Приложение к приказу Министр здравоохранения Республики Казахстан от 7 июня 2023 года № 109

Стандарт организации оказания токсикологической помощи в Республике Казахстан

Глава 1. Общие положения

1. Стандарт организации оказания токсикологической помощи в Республике Казахстан (далее – Стандарт) разработан в соответствии с подпунктом 32) статьи 7 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" (далее – Кодекс) и устанавливает требования и правила к организации оказания токсикологической помощи.

2. Термины и определения, используемые в настоящем Стандарте:

1) анатомо–терапевтическо-химическая классификация – международная система классификации лекарственных средств;

2) антидот – терапевтическое вещество, применяемое для противодействия токсическому эффекту (эффектам) конкретного химического вещества;

2) детоксикация – комплекс медицинских мероприятий, направленных на выведение из организма человека токсических веществ эндогенного или экзогенного происхождения;

3) информационно – поисковая токсикологическая система – это прикладная компьютерная среда для обработки, хранения, сортировки, фильтрации и поиска больших массивов структурированной информации о химических веществах, их воздействии на организм человека, диагностики и лечения отравлений;

4) избирательная токсичность – способность химического вещества оказывать токсическое воздействие на определенные органы (клетки) – мишени организма;

5) клиническая токсикология – раздел токсикологии, исследующий заболевания человека, возникающие вследствие токсического влияния химических соединений с целью научного обоснования методов диагностики, профилактики и терапии отравлений;

6) Международная программа химической безопасности – это международная организация, созданная в 1980 году по инициативе трех международных организаций: Всемирной организации здравоохранения (далее – ВОЗ), Международной организации труда и Программы Организации Объединенных наций по окружающей среде с целью обеспечения международной химической безопасности;

7) медицинская сортировка по триаж-системе – распределение в приемном отделении медицинской организации поступающих больных на группы, исходя из первоочередности оказания экстренной медицинской помощи;

8) отравление – заболевание (состояние), возникающее при остром (одномоментном) или хроническом (длительном) воздействии на человека химических, биологических и иных факторов среды обитания;

9) токсикант – вещество, приводящее в определенных дозах к нарушению жизнедеятельности организма: к отравлению, заболеваниям и патологическим состояниям и к смертельным исходам;

10) химическая безопасность – состояние, при котором путем соблюдения правовых норм и санитарных правил, гигиенических нормативов, выполнения технологических и инженерно-технических требований, а также проведения соответствующих организационных и специальных мероприятий исключаются условия для химического заражения или поражения людей, сельскохозяйственных животных и растений, загрязнения окружающей среды опасными химическими веществами при возникновении химической аварии.

11) уполномоченный орган в области здравоохранения (далее – уполномоченный орган) – государственный орган, осуществляющий руководство в области охраны здоровья граждан, медицинской и фармацевтической науки, медицинского и фармацевтического образования, обращения лекарственных средств, изделий медицинского назначения и медицинской техники, контроля за качеством медицинских услуг.

Глава 2. Основные направления организации токсикологической помощи в Республике Казахстан

3. Токсикологическая помощь в Республике Казахстан оказывается организациями здравоохранения, оказывающими токсикологическую помощь независимо от формы собственности и ведомственной принадлежности.

4. Медицинская помощь при отравлениях осуществляется:

1) станциями (подстанциями) скорой медицинской помощи, отделениями медицинской авиации;

2) медицинскими организациями первичной медико-социальной помощи всех уровней медицинской помощи;

3) на токсикологических койках в клинических отделениях медицинских организаций, оказывающих стационарную помощь на районном, городском и областном уровнях;

4) в токсикологических отделениях в структуре многопрофильных больниц (детских, взрослых) на областном уровне, городов республиканского значения и столицы.

5. Основными направлениями деятельности структурных подразделений организаций здравоохранения, оказывающих токсикологическую помощь, являются:

1) организация и проведение мероприятий, направленных на диагностику и лечение отравлений (коды Т36-Т65 по Международной статистической классификации болезней и проблем, связанных со здоровьем 10 пересмотра);

2) оказание медицинской помощи пациентам с отравлениями, с соблюдением преемственности на всех этапах лечения;

3) оказание информационно-консультативной помощи населению и субъектам здравоохранения по вопросам отравлений с использованием информационно – поисковых токсикологических систем;

4) организация и проведение мероприятий, направленных на профилактику отравлений среди населения;

5) оказание организационно-методической помощи по вопросам клинической токсикологии;

6) участие в межсекторальном и межведомственном взаимодействии в случаях угрозы и или возникновения чрезвычайных ситуаций, связанных с выбросом аварийно-опасных химических веществ на национальном и международном уровнях, имеющих значение в области общественного здравоохранения;

7) проведение мероприятий, направленных на повышение качества лечебно–диагностической работы и снижение летальности от отравлений;

8) участие в разработке нормативных правовых актов, концепций, республиканских и международных научно-технических программ по развитию и модернизации токсикологической службы;

9) участие и проведение научно-исследовательской деятельности в области клинической токсикологии;

6. Специализированную медицинскую помощь при отравлениях оказывает профильный специалист.

Глава 3. Порядок оказания медицинской помощи пациентам с отравлениями

7. Медицинскую помощь в экстренной и неотложной формах осуществляют в следующих видах:

1) скорая медицинская помощь с привлечением медицинской авиации;

2) доврачебная медицинская помощь;

3) первичная медико-санитарная помощь;

4) специализированная, в том числе высокотехнологичная, медицинская помощь.

8. Организация скорой медицинской помощи с привлечением медицинской авиации пациентам с отравлениями осуществляется в соответствии с приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 30 ноября 2020 года № ҚР ДСМ-225/2020 "Об утверждении правил оказания скорой медицинской помощи, в том числе с привлечением медицинской авиации" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 21713).

9. Оказание медицинской помощи на амбулаторно-поликлиническом уровне при отравлении или подозрении на отравление осуществляется по алгоритму диагностики и лечения острых отравлений согласно приложению 1 к настоящему Стандарту и включает:

1) осмотр и сбор анамнеза специалистами первичной медико-социальной помощи с целью оценки тяжести состояния пациента и установления предварительного диагноза;

2) оказание доврачебной и квалифицированной медицинской помощи, в том числе раннее выявление признаков отравления и оказание симптоматического лечения, проведения мероприятий по прекращению поступления яда в кровь (промывание желудка, удаления яда с поверхности кожи, слизистых оболочек);

3) проведение консультации посредством телекоммуникационного оборудования с профильным специалистом для определения тактики и объема оказания медицинской помощи;

4) направление (по показаниям) пациента с отравлением по линии скорой медицинской помощи в стационар;

5) диспансерное наблюдение и учет пациентов, при развитии осложнений у пациентов, после перенесенного отравления;

6) организация и проведение восстановительного лечения и медицинской реабилитации пациентам после выписки из стационара;

7) проведение экспертизы временной нетрудоспособности;

8) своевременное направление на медико-социальную экспертизу пациентов с последствиями химического отравления, приведшие к инвалидности.

10. При поступлении пациента с отравлением в стационар в приемном отделении осуществляется сортировка по триаж-системе:

1) пациенты с отравлениями при наличии признаков нарушений жизненно-важных функций организма госпитализируются в отделение реанимации и интенсивной терапии палаты интенсивной терапии (далее – ОРИТ и (или) ПИТ) (красная зона);

2) пациенты с отравлениями при отсутствии признаков нарушений жизненно-важных функций организма госпитализируются в токсикологическое отделение или в клинические отделения, где предусмотрены токсикологические койки (желтая зона);

3) пациенты с отравлением или подозрением на отравление при отсутствии клинических проявлений наблюдаются в условиях диагностических палат приемного отделения до уточнения и дифференцирования диагноза (зеленая зона).

4) оказание медицинской помощи в приемном отделении при отравлении или подозрении на отравление осуществляется по алгоритму диагностики и лечения острых отравлений согласно приложению 1 к настоящему Стандарту.

11. Токсикологическая помощь пациентам с отравлениями на стационарном уровне предусматривает:

1) своевременную диагностику и оказание специализированной медицинской помощи, с применением необходимых диагностических исследований и методов лечения (детоксикаций) в соответствии с клиническими протоколами;

2) организацию и проведение консультаций пациентов по показаниям специалистами других профилей;

3) организацию консилиумов;

4) при развитии осложнений у пациента с отравлением, требующих специализированной медицинской помощи организацию консилиума и перевод пациента в профильное отделение или в другую медицинскую организацию по профилю;

5) при отсутствии и (или) недостаточности ресурсов для оказания качественной медицинской помощи перевод по пациента в медицинскую организацию уровнем выше;

6) проведение телемедицинских консультаций;

7) выписку пациентов при выздоровлении и (или) улучшении общего состояния пациента;

8) оформление и выдачу листа или справки о временной нетрудоспособности.

12. Пациентам при отравлении с целью суицида оказывается специализированная психиатрическая помощь.

13. Медицинские организации, оказывающие токсикологическую помощь, обеспечиваются антидотами, утвержденными формулярной комиссией, рекомендованного Всемирной Организацией здравоохранения в рамках деятельности Международной программы химической безопасности, согласно приложению 2 к настоящему Стандарту.

14. Лабораторная диагностика отравлений осуществляется клинико-диагностическими лабораториями медицинских организаций и другими лабораториями независимо от форм собственности, имеющими лицензию на медицинскую деятельность.

15. Минимальный норматив обеспеченности медицинскими работниками в медицинской организации составляет 0,08 должности врача токсиколога на 10 000 прикрепленного населения.

16. Оснащение медицинскими изделиями организаций здравоохранения, оказывающих токсикологическую помощь осуществляется в соответствии с приказом исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 29 октября 2020 года № ҚР ДСМ-167/2020 "Об утверждении минимальных стандартов оснащения организаций здравоохранения медицинскими изделиями" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 21560), с текущей потребностью согласно заявкам организаций здравоохранения.

17. Оформление и ведение первичной медицинской документации осуществляется в соответствии с формами учетной документации в области здравоохранения, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 30 октября 2020 года № ҚР ДСМ-175/2020 "Об утверждении форм учетной документации в области здравоохранения" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 21579).

18. Профилактика производственных отравлений предусматривает обеспечение безопасности и (или) безвредности для человека продукции, работ и услуг, путем организации и соблюдения требований, утвержденными приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 7 апреля 2023 года № 62 "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к осуществлению производственного контроля" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 32276).

19. Организация мероприятий при угрозе и возникновении чрезвычайной ситуации химического характера осуществляется в соответствии с Законом Республики Казахстан "О гражданской защите", постановлением Правительства Республики Казахстан от 26 ноября 2020 года № 796 "Об утверждении порядка, видов и объема медицинской помощи населению при чрезвычайных ситуациях, введении режима чрезвычайного положения", постановлением Правительства Республики Казахстан от 2 июля 2014 года № 756 "Об установлении классификации чрезвычайных ситуации природного и техногенного характера", приказом Министра внутренних дел Республики Казахстан от 3 марта 2015 года № 175 "Об утверждении Правил осуществления государственного учета чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10983).

20. Межсекторальное и межведомственное взаимодействие при чрезвычайных происшествиях, связанных с выбросом химических веществ и массовыми отравлениями населения осуществляет Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Национальный координационный центр экстренной медицины" Министерства здравоохранения Республики Казахстан.

21. Профилактика бытовых отравлений и пропаганда здорового образа жизни проводится Республиканским государственным предприятием на праве хозяйственного ведения "Национальный центр общественного здравоохранения" Комитета санитарно-эпидемиологического контроля Министерства здравоохранения Республики Казахстан.

Глава 4. Организация оказания медицинской помощи при хронической интоксикации

22. Выявление хронической интоксикации осуществляется врачами первичной медико-социальной помощи при:

1) первичном обращении пациентов в медицинские организации первичной медико-социальной помощи;

2) проведении обязательных медицинских осмотров;

3) проведении скрининговых обследований;

4) анкетировании населения.

23. Возможно выявление пациентов с хронической интоксикацией при оказании медицинской помощи лицам из групп риска (часто и длительно болеющие, а также при отсутствии эффекта или малоэффективной стандартной терапии).

24. При подозрении на хроническое профессиональное заболевание (интоксикации) пациент направляется к врачу-профпатологу или в организацию здравоохранения, оказывающую медицинскую помощь по профессиональной патологии населению (клинику профессиональных заболеваний) в соответствии с приказом исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 30 сентября 2022 года № ҚР ДСМ-106 "Об утверждении стандарта организации медицинской помощи при профессиональной патологии" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 29912).

Приложение 1 к стандарту организации оказания токсикологической помощи в Республике Казахстан

Алгоритмы диагностики и лечения острых отравлений

Основные симптомы при острых отравлениях

Приложение 2 к стандарту организации оказания токсикологической помощи в Республике Казахстан

Перечень антидотов

№ п/п	АТХ код	Наименование антидотов	АТХ код	Токсическое вещество, вызвавшее отравление	АТХ код	Другие возможные случаи применения
1.	R05CB01	Ацетилцистеин	N02BE01	Парацетамол (В1)
2.	M01CC01	N-ацетил пеницилламины (Пенициламин)		Ртуть (неорганическая и пары)
3.		Амилнитрит		Цианиды
4.	J01CE01	Бензилпенициллин		Аманитины (при отравлении бледной поганкой)
5.	C07	В-блокаторы (бета-1 и бета-2, предпочтительно короткого действия)		В-адренергические антагонисты	R03DA04	Теофиллин
6.	A12AA03	Глюконат кальция или любые другие растворимые соли кальция		Фтор, фтористые соединения, оксалаты		Антагонисты кальция
7.		Дантролен		Гипертермия в результате употребления наркотиков		Злокачественный нейролептический синдром
8.		Дефероксамин	V03AC	Препараты железа		Соединения алюминия
9.	N05BA01	Диазепам		Фосфорорганические соединения		Хлорохин
10.		Этилендиаминтетраацетат кобальта		Цианиды
11.		Дигоксин-специфические антитела(ФАБ-фрагменты)		Дигоксин, дигитоксин, другие препараты дигиталиса
12.		Димеркапрол		Мышьяк		Золото, ртуть неорганическая
13.		4- диметиламинофенол (4-DMAP)		Цианид
14.		Динатриевая соль этилендиаминтетраацетата кальция(CaNa2-EDTA)		Соли свинца
15.	D08AX08	Этанол		Метанол, этиленгликоль
16.		Флумазенил	N05	Бензодиазепины
17.		Фолиновая кислота		Антагонисты фолиновой кислоты		Метанол
18.	H04AA01	Глюкагон	C07	Бета-блокаторы
19.	B05CX01	Глюкоза(гипертония)	A01A	Инсулин
20.		Гидроксикоболамин		Цианиды
21.		Изопреналин	C07	Бета-блокаторы
22.		Метионин	N02BE01	Парацетамол
23.		4-метилпиразол		Этиленгликоль	N07BB01	Метанол, коприн, дисульфирам
24.		Метилтионинхлорид (метиленовый синий)		Метгемоглобинемия
25.	V03AB15	Налоксон	N02A	Опиоиды
26.	N07AA01	Неостигмина бромид		Нейромышечная блокада (типа кураре), периферические антихолинергические эффекты
27.		Обидоксим		Фосфорорганические инсектициды
28.		Кислород		Цианид, окись углерода, сероводород
29.		Кислород гипербарический		Окись углерода		Цианид, сероводород, тетрахлорид углерода
30.	M01CC01	Пеницилламин		Медь (болезнь Вильсона)		Свинец, ртуть (не органическая)
31.		Пентетовая кислоты(DTPA)		Кобальт		Радиоактивные металлы
32.		Фентоламин		Альфа-адренергические отравления
33.		Физостигмин		Центральный антихолинергический синдром, вызванный атропином и его производными		Центральный антихолинергический синдром, вызванный другими лекарственными препаратами
34.	B02BA01	Фитоменадион (витамин К)		Производные кумарина
35.		Гексацианоферроат калия (берлинская лазурь С177520)		Таллий
36.		Пралидоксин		Фосфорорганические соединения
37.		Преналтерол	C07	Бета-блокаторы
38.		Пропанолол	C07	Бета-блокаторы
39.	V03AB14	Протамин сульфат	B01AB	Гепарин
40.	A11HA02	Пиридоксин	J04AC01	Изониазид, гидразины		Этиленгликоль, гирометрин
41.		Силибинин		Аманитин (при отравлении бледной поганкой)
42.		Нитрит натрия		Цианид
43.		Нитропруссид натрия		Эрготизм
44.	V03AB06	Тиосульфат натрия		Цианид		Бромат, хлорат, йодат
45.		Сукцимер (DMSA)		Сурьма, мышьяк, висмут, кадмий, кобальт, медь, золото, свинец, ртуть (органическая и не органическая)		Ртуть элементная, платина, серебро
46.		Триентин (триэтилентетрамин)		Медь (болезнь Вильсона-Коновалова)
47.		Унитиол (DMPS)		Кобальт, золото, свинец, никель, ртуть (не органическая)		Кадмий, ртуть (органическая)
48.	S01FA01	Атропин		Фосфорорганические соединения и карбаматы

Примечание:

АТХ - анатомо–терапевтическо-химическая классификация – международная система классификации лекарственных средств

Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 7 маусымдағы № 109 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 8 маусымда № 32735 болып тіркелді

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 7-бабының 32-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандарты, осы бұрыққа қосымшаға сәйкес бекітілсін.

2. "Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2019 жылғы 5 ақпандағы № ҚР ДСМ-2 бұйрығының (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 18273 болып тіркелді) күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық көмекті ұйымдастыру департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі

А. Ғиният

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2023 жылғы 7 маусымдағы № 109 Бұйрыққа қосымша

Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандарты

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандарты (бұдан әрі – Стандарт) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі (бұдан әрі – Кодекс) 7-бабының 32-тармағына сәйкес әзірленді және токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыруға қойылатын талаптар мен қағидаттарды белгілейді.

2. Осы Стандартта пайдаланылатын терминдер мен анықтамалар:

1) анатомиялық-терапиялық-химиялық жіктеу - дәрілік заттарды жіктеудің халықаралық жүйесі;

2) антидот – нақты химиялық заттың уытты әсеріне (әсерлеріне) қарсы әсер ету үшін қолданылатын терапиялық зат;

3) детоксикация – организмнен эндоген немесе экзоген текті уытты заттарды шығаруға бағытталған медициналық іс-шаралар кешені;

4) ақпараттық – іздестірудің токсикологиялық жүйесі – бұл химиялық заттар, олардың адам ағзасына әсері, уланушыларды диагностикалау және емдеу туралы құрылымдалған ақпараттың үлкен ауқымын өңдеу, сақтау, іріктеу, сүзгілеу және іздеу үшін қолданбалы компьютерлік орта;

5) іріктеуші уыттылық – химиялық заттың белгілі бір ағзаларға (жасушаларға) – ағза нысанасына уытты әсер ету қабілеттілігі;

6) клиникалық токсикология – улануларды диагностикалау, профилактикалау және емдеу әдістерін ғылыми негіздеу мақсатында химиялық қосылыстардың уытты әсер ету салдарынан туындаған адам ауруларын зерттейтін токсикологиялық бөлім;

7) Халықаралық химиялық қауіпсіздік бағдарламасы – үш халықаралық ұйымның: Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (бұдан әрі – ДДҰ), Халықаралық еңбек ұйымы және Біріккен ұлттар ұйымының қоршаған орта жөніндегі бағдарламасының бастамасы бойынша 1980 жылы халықаралық химиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында құрылған халықаралық ұйым;

8) триаж-жүйесі бойынша медициналық сұрыптау – шұғыл медициналық көмек көрсетудің бірінші кезектілігіне байланысты медициналық ұйымның қабылдау бөлімшесіне келіп түскен науқастарды топтарға бөлу;

9) улану – мекендеу ортасының химиялық, биологиялық және өзге де факторларының адамға қатты (бірмезгілде) немесе созылмалы (ұзақ) әсер етуі кезінде туындайтын ауру (жай-күй);

10) токсикант – белгілі бір мөлшерде организмнің тіршілік әрекетінің бұзылуына: улануға, ауруларға және патологиялық жай-күйлерге және өлімге әкелетін зат;

11) химиялық қауіпсіздік – құқықтық нормаларды және санитариялық қағидаларды, гигиеналық нормативтерді сақтау, технологиялық және инженерлік-техникалық талаптарды орындау, сондай-ақ тиісті ұйымдастырушылық және арнайы іс-шараларды өткізу арқылы химиялық зақымдану немесе адамдардың, ауыл шаруашылығы жануарларының және өсімдіктердің зақымдалуы, химиялық апат туындаған кезінде қоршаған ортаның қауіпті химиялық заттармен ластануын жоятын жай-күй;

12) денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) - азаматтардың денсаулығын сақтау, медициналық және фармацевтикалық ғылым, медициналық және фармацевтикалық білім беру, дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың айналысы, медициналық қызметтер көрсету сапасын бақылау саласында басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік орган.

2-тарау. Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмекті ұйымдастырудың негізгі бағыттары

3. Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмекті меншік нысанына және ведомстволық тиесілігіне қарамастан токсикологиялық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары көрсетіледі.

4. Уланулар кезінде медициналық көмекті мынадай нысандарда:

1) жедел медициналық көмек станциялары (кіші станциялар), медициналық авиация бөлімшелері;

2) медициналық көмектің барлық деңгейлерінден медициналық-санитариялық алғашқы көмек медициналық ұйымдары;

3) аудандық, қалалық және облыстық деңгейлерде стационарлық көмек көрсететін медициналық ұйымдардың клиникалық бөлімшелеріндегі токсикологиялық төсектерде;

4) облыстық деңгейдегі, республикалық маңызы бар қалалар мен астанада көп бейінді ауруханалардың құрылымындағы (балалар, ересектер) токсикологиялық бөлімшелерде (орталықтарда) жүзеге асырылады.

Өңірдегі халыққа токсикологиялық көмек көрсету үшін төсек қорының көлемін денсаулық сақтау саласындағы жергілікті уәкілетті орган уланудан сырқаттанушылық және өлім деңгейі негізінде айқындайды.

5. Токсикологиялық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарының құрылымдық бөлімшелерінің негізгі қызметтің бағыттары:

1) улануларды диагностикалау мен емдеуге бағытталған іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу (Аурулар мен денсаулыққа байланысты мәселелердің халықаралық статистикалық жіктемесінің 10 қайта қарауылған бойынша Т36-Т65) кодтары;

2) емдеудің барлық кезеңдерінде сабақтастықты сақтай отырып, уланулары бар пациенттерге медициналық көмек көрсету;

3) ақпараттық-іздестірудің токсикологиялық жүйелерін пайдалана отырып, халыққа және денсаулық сақтау субъектілеріне улану мәселелері бойынша ақпараттық-консультациялық көмек көрсету;

4) халық арасында уланулар профилактикасына бағытталған іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу;

5) клиникалық токсикология мәселелері бойынша ұйымдастырушылық -әдістемелік көмек көрсету;

6) қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы мәні бар ұлттық және халықаралық деңгейлерде апаттық-қауіпті химиялық заттардың бөлініп шығуына байланысты қауіпті және/немесе төтенше жағдайлар туындаған кезде сектораралық және ведомствоаралық өзара іс-қимылға қатысу;

7) емдеу-диагностикалық жұмыстардың сапасын арттыруға және уланулардан болатын өлімді төмендетуге бағытталған іс-шараларды өткізу;

8) токсикологиялық қызметті дамыту мен жаңғырту жөніндегі нормативтік құқықтық актілерді, тұжырымдамаларды, республикалық және халықаралық ғылыми-техникалық бағдарламаларды әзірлеуге қатысу;

9) клиникалық токсикология саласындағы ғылыми-зерттеу қызметтеріне қатысу және өткізу болып табылады.

6. Уланулар кезінде мамандандырылған медициналық көмекті бейінді маман көрсетеді.

3-тарау. Уланулары бар пациенттерге медициналық көмек көрсету тәртібі

7. Шұғыл және кезек күттірмейтін нысандарда медициналық көмек мынадай түрлерде жүзеге асырылады:

1) медициналық авиацияны тарта отырып жедел медициналық көмек;

2) дәрігерге дейінгі медициналық көмек;

3) медициналық-санитариялық алғашқы көмек;

4) мамандандырылған, оның ішінде жоғары технологиялық, медициналық көмек.

8. Уланулары бар пациенттерге медициналық авиацияны тарта отырып жедел медициналық көмекті ұйымдастыру "Жедел медициналық жәрдем, оның ішінде медициналық авиацияны тарта отырып көрсету" қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-225/2020 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21713 болып тіркелген) сәйкес жүзеге асырылады.

9. Уланған немесе улануға күдік болған кезде амбулаториялық-емханалық деңгейде медициналық көмек көрсету осы Стандартқа 1-қосымшаға сәйкес жіті улануды диагностикалау мен емдеудің алгоритмі бойынша жүзеге асырылады және мыналарды қамтиды:

1) пациенттің жай-күйінің ауырлығын бағалау мақсатында МСАК мамандарының қарап тексеруін және анамез жинауы мен алдын ала диагноз қоюын;

2) дәрігерге дейінгі және білікті медициналық көмек көрсетуді, оның ішінде уланудың белгілерін ерте анықтау мен симптоматикалық ем көрсетуді, қанға удың түсуін тоқтату бойынша іс-шаралар жүргізуді (асқазанды шаю, теріден, шырышты қабықтардан удыттың күшін жою);

3) көмек көрсету тактикасы мен көлемін айқындау үшін бейінді мамандармен телекоммуникациялық жабдықтар арқылы консультациялар өткізу;

4) уланған пациентті (көрсетілім бойынша) жедел медициналық көмек желісі бойынша стационарға жіберу;

5) бастан өткерген уланудан кейін пациенттерде асқынулар дамыған кезінде пациенттерді диспансерлік байқау мен есепке алу;

6) стационардан шығарғаннан кейін пациенттерге қалпына келтіру емін және медициналық оңалтуды ұйымдастыру және жүргізу;

7) еңбекке уақытша жарамсыздық сараптамасын жүргізуді;

8) мүгедектікке әкеп соқтыратын химиялық улану салдары бар науқастарды медициналық-әлеуметтік сараптамаға уақтылы жіберу.

10. Уланған пациент стационарға түскен кезде қабылдау бөлімшесінде триаж-жүйесі бойынша сұрыптау жүзеге асырылады:

1) организмнің өмірлік маңызды функциясының бұзылу белгілері бар болған кезде уланған пациенттер реанимация және қарқынды терапия бөлімшесі/қарқынды терапия палатасына (бұдан әрі - РҚТБ/ҚТП) (қызыл аймақ) емдеуге жатқызылады;

2) организмнің өмірлік маңызды функциясының бұзылу белгілері болмаған кезде уланған пациенттер токсикологиялық бөлімшеге (орталыққа) немесе токсикологиялық төсектері бар клиникалық бөлімшелерге (сары аймақ) жатқызылады;

3) уланған немесе улануға күдігі бар пациенттердің клиникалық белгілері болмаған кезде диагнозды нақтылауға және саралауға дейін қабылдау бөлімшесінің диагностикалық палаталар жағдайында (жасыл аймақ) бақыланады;

4) уланғанда немесе улануға күдік болған кезде қабылдау бөлімшесінде медициналық көмек көрсету осы Стандартқа 1-қосымшаға сәйкес жіті улануды диагностикалау және емдеудің алгоритмі бойынша жүзеге асырылады.

11. Улануп бар пациенттерге стационарлық деңгейдегі токсикологиялық көмек:

1) уақтылы диагностикалауды және клиникалық хаттамаларға сәйкес қажетті диагностикалық зерттеулерді және емдеу (уытсыздандыру) әдістерін қолдана отырып, мамандандырылған медициналық көмек көрсетуді;

2) басқа бейін мамандарының көрсетілімдері бойынша пациенттерге консультациялар ұйымдастыру және өткізуді;

3) консилиумдар ұйымдастыруды;

4) мамандандырылған медициналық көмекті талап ететін улануп бар пациентте асқынулар дамыған кезінде консилиум ұйымдастырылады және одан әрі пациент бейінді бөлімшеге немесе бейіні бойынша басқа медициналық ұйымға ауыстырылады;

5) сапалы медициналық көмек көрсету үшін ресурстар болмаған/жеткіліксіз болған кезінде деңгейі жоғары медициналық ұйымға пациентті ауыстыруды;

6) телемедициналық консультациялар өткізуді;

7) жалпы жағдайы тұрақтанған кезде пациенттерді шығаруды;

8) еңбекке уақытша жарамсыздық туралы анықтаманы ресімдеуді және беруді көздейді.

12. Суицид мақсатында уланған жағдайларда пациенттерге мамандандырылған психиатриялық көмек көрсетіледі.

13. Токсикологиялық көмек көрсететін медициналық ұйымдар осы Стандартқа 2-қосымшаға сәйкес Халықаралық химиялық қауіпсіздік бағдарламасы қызметінің шеңберінде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ұсынған антидоттар тізбесінің негізінде формулярлық комиссия бекіткен антидоттармен қамтамасыз етіледі.

14. Уланудың зертханалық диагностикасын медициналық ұйымдардың клиникалық-диагностикалық зертханалары және медициналық қызметке лицензиясы бар меншік нысанына қарамастан басқа да зертханалармен жүзеге асырады.

15. Медициналық ұйымда медицина қызметкерлерімен қамтамасыз етудің ең төменгі нормативі бекітілген 10 000 халыққа шаққанда токсиколог дәрігердің 0,08 лауазымын құрайды.

16. Токсикологиялық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық бұйымдармен жарақтандыру "Денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық бұйымдармен жарақтандырудың ең төменгі стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 29 қазандағы № ҚР ДСМ - 167/2020 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21560 болып тіркелген) сәйкес, денсаулық сақтау ұйымдарының өтінімдеріне сәйкес ағымдағы қажеттілікпен асырылады.

17. Бастапқы медициналық құжаттарды ресімдеу және жүргізу "Денсаулық сақтау саласындағы есепке алу құжаттамасының нысандарын, сондай – ақ оларды толтыру жөніндегі нұсқаулықтарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2020 жылғы 30 қазандағы № ҚР ДСМ-175/2020 бұйрығымен бекітілген денсаулық сақтау саласындағы есепке алу құжаттамасың нысандарына сәйкес жүзеге асырылады (Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21579 болып тіркелген).

18. Өндірістік уланулар профилактикасы "Өндірістік бақылауды жүзеге асыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2023 жылғы 7 сәуірдегі № 62 бұйрығымен бекітілген ұйымдастыру және талаптарды сақтау жолымен адам үшін өнімдердің, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің қауіпсіздігін және (немесе) зиянсыздығын қамтамасыз етуді көздейді (Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 32276 болып тіркелген).

19. Химиялық сипаттағы төтенше жағдайлар қаупі болған немесе туындаған кезде іс-шараларды ұйымдастыру "Азаматтық қорғау туралы" 2014 жылғы 11 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына, "Төтенше жағдайлар, төтенше жағдай режимі енгізілген кезде медициналық көмек ұсыну қағидаларын, оның түрлері мен көлемін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 26 қарашадағы № 796 қаулысына, "Табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың сыныптамасын белгілеу туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 2 шілдедегі № 756 қаулысына, "Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды мемлекеттік есепке алуды жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 3 наурыздағы № 175 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10983 болып тіркелген) сәйкес жүзеге асырылады.

20. Химиялық заттардың бөлініп шығуымен және халықтың жаппай улануымен байланысты төтенше жағдайлар кезінде сектораралық және ведомствоаралық өзара іс-қимылды Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің "Ұлттық шұғыл медицинаны үйлестіру орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны жүзеге асырады.

21. Тұрмыстық уланулар профилактикасын және саламатты өмір салтын насихаттауды Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің санитарлық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің "Ұлттық қоғамдық денсаулық сақтау орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны жүргізеді.

4-тарау. Созылмалы уыттану кезінде токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру

22. Медициналық-санитариялық алғашқы көмек дәрігерлері:

1) медициналық-санитариялық алғашқы көмек медициналық ұйымдар пациенттердің алғашқы жүгінуі;

2) міндетті медициналық қарап-тексеруден өткізу;

3) скринингтік зерттеп-қарауларды өткізу;

4) халыққа сауалнама жүргізу кезінде созылмалы уыттануды анықтауды жүзеге асырады.

23. Қауіп тобынан адамдарға (жиі және ұзақ ауыратын, сондай-ақ тиімділігі жоқ немесе тиімділігі аз стандартты терапия кезінде) медициналық көмек көрсету кезінде созылмалы уыттануп бар пациенттерде анықталуы мүмкін.

24. Созылмалы кәсіби ауруға (уыттану) күдік болған кезде пациент профпатолог дәрігерге немесе Қазақстан Республикасында кәсіби патология бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру стандартына 2022 жылғы 30 қыркүйектегі № ҚР ДСМ-106 бұйрығына сәйкес халыққа кәсіби патология бойынша медициналық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымына (кәсіби аурулар клиникасына) жіберіледі. (Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде №29912 болып тіркелген).

Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартына 1-қосымша

Жіті улануларды диагностикалау және емдеу алгоритмі

Жіті уланулар кезіндегі негізгі симптомдар

Қазақстан Республикасында токсикологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартына 2-қосымша

Антидоттардың тізбесі

№ р/с	АХЖ коды	Антидоттардың атауы	АХЖ коды	Улануды туындататын уытты заттар	АХЖ коды	Қолданудың басқа мүмкін жағдайлары
1.	R05CB01	Ацетилцистеин	N02BE01	Парацетамол (В1)
2.	M01CC01	N-ацетил пеницилламины (Пенициламин)		Сынап (органикалық емес және булар)
3.		Амилнитрит		Цианидтер
4.	J01CE01	Бензилпенициллин		Аманитиндер (сасық саңырауқұлақпен уланған кезде)
5.	C07	В-блокатортар (бета-1 және бета-2, қысқа мерзімде әсер етеді)		В- адренергиялық керағар	R03DA04	Теофиллин
6.	A12AA03	Кальций глюканаты немесе барлық басқа ерігіш кальций тұздары		Фтор, фторлық қосылыстар, оксалаттар		Кальций антагонистері
7.		Дантролен		Есірткіні қолдану нәтижесіндегі гипертермия		Қатерлі нейролептикалық синдром
8.		Дефероксамин	V03AC	Темір препараттары		Алюминий қосылыстары
9.	N05BA01	Диазепам		Фосфорорганикалық қосылыстар		Хлорохин
10.		Кобальт этилендиаминтетраацетаті		Цианидтер
11.		Дигоксин-арнайы антидене (ФАБ-фрагменты)		Дигоксин, дигитоксин, оймақгүлдің басқа препараттары
12.		Димеркапрол		Күшала		Алтын, органикалық емес сынап
13.		4- диметиламинофенол (4-DMAP)		Цианид
14.		Динатрий тұзы этилендиаминтетраацетатының кальцийі (CaNa2-EDTA)		Қорғасын тұзы
15.	D08AX08	Этанол		Метанол, этиленгликоль
16.		Флумазенил	N05	Бензодиазепиндер
17.		Фолий қышқылы		Антагонисттер фолий қышқылы		Метанол
18.	H04AA01	Глюкагон	C07	Бета-блокаторлар
19.	B05CX01	Глюкоза(гипертония)	A01A	Инсулин
20.		Гидроксикоболамин		Цианидтер
21.		Изопреналин	C07	Бета-блокаторлар
22.		Метионин	N02BE01	Парацетамол
23.		4-метилпиразол		Этиленгликоль	N07BB01	Метанол, коприн, дисульфирам
24.		Метилтионинхлорид (метиленді көк)		Метгемоглобинемия
25.	V03AB15	Налоксон	N02A	Апиындар
26.	N07AA01	Неостигмина бромид		Нейробұлшық ет блокадасы (курар тәрізді), перифериялық антихолинергиялық әсерлер
27.		Обидоксим		Фосфорорганикалық инсектицидтер
28.		Оттегі		Цианид, көміртегі тотығы, күкіртсутегі
29.		Гипербариялық оттегі		Көміртегі тотығы		Цианид, күкіртсутегі, көміртегінің тетрахлориді
30.	M01CC01	Пеницилламин		Мыс (Вильсон ауыруы)		Қорғасын, сынап (органикалық емес)
31.		Пентет қышқылы (DTPA)		Кобальт		Радиоактивтік металдар
32.		Фентоламин		Альфа-адренергиялық уланулар
33.		Физостигмин		Атропинмен және оның туындыларынан туындаған орталық антихолинергиялық синдром		Басқа дәрілік заттармен қоздырылған орталық антихолинергиялық синдром
34.	B02BA01	Фитоменадион (витамин К)		кумарин туындылары
35.		Калий гексацианоферроаты (берлин лазурьі С177520)		Таллий
36.		Пралидоксин		Фосфорорганикалық байланыстар
37.		Преналтерол	C07	Бета-блокаторлар
38.		Пропанолол	C07	Бета-блокаторлар
39	V03AB14	Протамин сульфаты	B01AB	Гепарин
40	A11HA02	Пиридоксин	J04AC01	Изониазид, гидразиндер		Этиленгликоль, гирометрин
41		Силибинин		Аманитин (сасық саңырауқұлақпен уланған кезде)
42		Натрий нитриті		Цианид
43		Натрий нитропруссиді		Эрготизм
44	V03AB06	Натрий тиосульфаты		Цианид		Бромат, хлорат, йодат
45		Сукцимер (DMSA)		Сүрме, күшән, висмут, кадмий, кобальт, мыс, алтын, қорғасын, сынап (органикалық және органикалық емес)		сынап элементі, платина, күміс
46		Триентин (триэтилентетрамин)		Мыс (Вильсон-Коновалов ауруы)
47		Унитиол (DMPS)		Кобальт, алтын, қорғасын, никель, сынап (органикалық емес)		Кадмий, сынап (органикалық)
48	S01FA01	Атропин		Фосфордың және карбамидтің органикалық қосылыстары

Ескерту:

АТХ - анатомиялық-терапиялық-химиялық жіктеу - дәрілік заттарды жіктеудің халықаралық жүйесі