ИПС "Әділет"

Сноска. Заголовок в редакции, преамбула исключена Законом РК от 26.07.1999 № 462.

I. Общие положения

Статья 1. Граждане Республики Казахстан в знак признания их заслуг перед Республикой, за плодотворную государственную, общественную, творческую деятельность, трудовые и ратные подвиги награждаются государственными наградами.

Государственными наградами Республики Казахстан могут быть также награждены иностранные граждане и лица без гражданства, имеющие заслуги перед Республикой Казахстан.

Награждение государственными наградами осуществляется Президентом Республики Казахстан.

Статья 2. Государственными наградами Республики Казахстан являются знаки высшей степени отличия - орден "Алтын Қыран", звания "Халық қаһарманы", "Қазақстанның Еңбек Epi", а также другие ордена, медали, почетные звания и Почетная грамота Республики Казахстан.

Сноска. Статья 2 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.12.2008 № 93-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 3. Названия государственных наград Республики Казахстан устанавливаются на государственном языке.

Описание государственных наград, образцы книжек ордена "Алтын Қыран", "Халық қаһарманы", "Қазақстанның Еңбек Epi", орденских книжек, удостоверений к медалям и о присвоении почетных званий, порядок представления к государственным наградам и вручения их, другие документы и правила утверждаются Президентом Республики Казахстан.

Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.12.2008 № 93-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 4. Кандидатуры для награждения орденом "Алтын Қыран" определяются Президентом Республики Казахстан.

Представления к награждению иными государственными наградами вносятся Президенту Республики Казахстан Парламентом, Правительством Республики Казахстан, министерствами, государственными комитетами, иными центральными и местными исполнительными органами, творческими союзами и другими организациями.

Кандидатуры для награждения могут рассматриваться и выдвигаться трудовыми коллективами.

Представления к награждению иностранных граждан производится Министерством иностранных дел, другими министерствами и государственными комитетами, иными центральными исполнительными органами Республики Казахстан на общих основаниях.

Представление граждан к очередной награде производится не раньше, чем через пять лет с момента предыдущего награждения, за исключением наград многодетных матерей и особых случаев, связанных с совершением героических подвигов, экстремальными обстоятельствами.

Статья 5. Одно и то же лицо дважды не награждается знаками высшей степени отличия, одним и тем же орденом или медалью, кроме наград, имеющих степени.

Повторное присвоение почетных званий не производится.

Награждение государственными наградами Республики Казахстан за мужество, отвагу и героизм, проявленные при защите интересов страны, может быть произведено и посмертно.

Сноска. Статья 5 в редакции Закона РК от 26.07.1999 № 462.

Статья 6. Лица, награжденные любым из орденов Республики Казахстан, именуются кавалерами этого ордена.

Статья 7. Для предварительного рассмотрения и подготовки предложений по наградам при Президенте Республики Казахстан создается Комиссия по государственным наградам. Состав Комиссии и Положение о ее деятельности утверждаются Президентом Республики Казахстан.

II. Знаки высшей степени отличия

Статья 8. Орден "Алтын Қыран" (Золотой Орел) является знаком высшей степени отличия Республики Казахстан.

Орденом "Алтын Қыран" награждаются граждане за исключительные государственные заслуги перед Республикой Казахстан.

Орденом "Алтын Қыран" могут быть награждены граждане, ранее награжденные одним из орденов Республики Казахстан или Союза ССР.

Статья 9. Президент Республики Казахстан по должности становится кавалером ордена "Алтын Қыран" особого образца.

Статья 10. Звание "Халық қаһарманы" (Народный герой) присваивается за выдающиеся заслуги перед Республикой Казахстан, ратные подвиги во имя ее свободы и независимости.

Лицам, удостоенным звания "Халық қаһарманы", вручается знак особого отличия - Золотая звезда и орден "Отан".

Первый Президент Республики Казахстан – Елбасы по своему статусу обладает званием "Халық қаһарманы" (Народный герой) с вручением знака особого отличия – Золотой звезды и ордена "Отан".

Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными законами РК от 26.07.1999 N 462; от 21.07.2007 N 307 (порядок введения в действие см. ст. 2 Закона); от 02.01.2012 № 525-IV; от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 10-1. Звание "Қазақстанның Еңбек Epi" присваивается за выдающиеся достижения в экономическом, социально-гуманитарном развитии Республики Казахстан.

Лицам, удостоенным звания "Қазақстанның Еңбек Epi", вручается знак особого отличия — Золотая звезда и орден "Отан".

Сноска. Раздел II дополнен статьей 10-1 в соответствии с Законом РК от 01.12.2008 № 93-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

III. Ордена

Статья 11. Орденами Республики Казахстан являются:

- "Отан" (Отечество)

- Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентi – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" (Первый Президент Республики Казахстан – Елбасы Нурсултан Назарбаев)

- "Барыс" (Барс)

- "Даңқ" (Слава)

- "Айбын" (Доблесть)

- "Парасат" (Благородство)

- "Достық" (Дружба)

- "Құрмет" (Почет)

– "Ел бірлігі" (Единство народа)

- "Еңбек Даңқы" (Трудовая Слава).

Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными законами РК от 26.07.1999 № 462; от 03.05.2001 № 180; от 14.06.2010 № 290-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 27.06.2014 № 212-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 17.03.2015 № 293-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 04.07.2023 № 15-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 12. Орденом "Отан" награждаются граждане за особые заслуги:

- в государственной и общественной деятельности;

- в развитии экономики, социальной сферы, науки и культуры;

- в государственной, правоохранительной и воинской службе, развитие демократии и социального прогресса.

Сноска. Статья 12 с изменениями, внесенными Законом РК от 22.05.2007 № 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 12-1. Орденом "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" награждаются граждане Республики Казахстан за особые заслуги в государственной и общественной деятельности, способствующей становлению, процветанию и славе Республики Казахстан.

Орденом "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" за особые заслуги перед Республикой Казахстан могут быть награждены главы и руководители правительств зарубежных государств.

Сноска. Закон дополнен статьей 12-1 в соответствии с Законом РК от 26.07.1999 № 462; в редакции Закона РК от 03.05.2001 № 180; с изменениями, внесенными Законом РК от 14.06.2010 № 290-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 12-2. Награждение орденом "Барыс" производится за особые заслуги:

- в деле укрепления государственности и суверенитета Республики Казахстан;

- в обеспечении мира, консолидации общества и единства народа Казахстана;

- в государственной, производственной, научной, социально-культурной и общественной деятельности;

- в укреплении сотрудничества между народами, сближении и взаимообогащении национальных культур, дружественных отношений между государствами.

Орден "Барыс" состоит из трех степеней:

- "Барыс" I степени;

- "Барыс" II степени;

- "Барыс" III степени.

Высшей степенью ордена является I степень. Награждение производится последовательно: III степенью, II степенью и I степенью.

В исключительных случаях за особые отличия по решению Главы государства награждение может быть произведено без учета последовательности.

Сноска. Закон дополнен статьей 12-2 в соответствии с Законом РК от 03.05.2001 № 180.

Статья 13. Орденом "Даңқ" награждаются лица высшего офицерского состава Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, а также сотрудники специальных государственных органов, органов прокуратуры, национальной безопасности, внутренних дел Республики Казахстан:

- за успехи в деле руководства и управления войсками, высокую боевую готовность войск и обеспечение обороноспособности страны;

- за отличную организацию воинской, пограничной и внутренней службы, обеспечение национальной безопасности, укрепление законности и охраны общественного порядка.

Орден "Даңқ" состоит из двух степеней:

- "Даңқ" I степени;

- "Даңқ" II степени.

Высшей степенью ордена является I степень. Награждение производится последовательно: II степенью и I степенью.

Сноска. Статья 13 в редакции Закона РК от 26 июля 1999 г. № 462; с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2003 № 473; от 22.05.2007 № 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 14. Орденом "Айбын" награждаются военнослужащие Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, а также сотрудники специальных государственных органов, органов прокуратуры, национальной безопасности, внутренних дел Республики Казахстан:

- за успехи, достигнутые в боевой подготовке, поддержании высокой боевой готовности войск и освоении новой военной техники, обеспечении законности и общественного порядка;

- за отвагу и самоотверженность, проявленные при исполнении

воинского и служебного долга, а также за подвиги, совершенные при защите интересов государства.

Орден "Айбын" состоит из трех степеней:

- "Айбын" I степени имени Сагадата Нурмагамбетова;

- "Айбын" II степени имени Бауыржана Момышулы;

- "Айбын" III степени имени Рахимжана Кошкарбаева.

Орденами "Айбын" I степени имени Сагадата Нурмагамбетова и II степени имени Бауыржана Момышулы награждаются лица младшего и старшего офицерского составов.

Орденом "Айбын" III степени имени Рахимжана Кошкарбаева награждаются солдаты, матросы, сержанты, старшины.

Сноска. Статья 14 в редакции Закона РК от 26 июля 1999 г. № 462; с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2003 № 473; от 22.05.2007 № 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 26.04.2024 № 78-VIII (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 15. Орденом "Парасат" награждаются деятели науки и культуры, литературы и искусства, государственные и общественные деятели, а также граждане, внесшие большой личный вклад в развитие и умножение духовного и интеллектуального потенциала Республики, либо за активную деятельность по защите прав человека и его социальных интересов.

Статья 16. Орденом "Достық" награждаются граждане за плодотворную работу по сохранению взаимного согласия в обществе, заслуги в укреплении мира, дружбы и сотрудничества между народами.

Орден "Достық" состоит из двух степеней:

- "Достық" I степени;

- "Достық" II степени.

Награждение может быть произведено без учета последовательности.

Сноска. Статья 16 с изменениями, внесенными Законом РК от 26.07.1999 № 462.

Статья 16-1. Орденом "Ел бірлігі" награждаются граждане за плодотворный труд во имя укрепления единства нации и обеспечения общественного согласия.

Сноска. Закон дополнен статьей 16-1 в соответствии с Законом РК от 04.07.2023 № 15-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 17. Орденом "Құрмет" награждаются граждане за заслуги в развитии экономики, социальной сферы, науки и культуры, образовании, за образцовую службу в государственных органах и активную общественную деятельность.

Статья 17-1. Орденом "Еңбек Даңқы" награждаются работники промышленности, транспорта, строительства, сельского хозяйства, образования, здравоохранения, социального обеспечения и других отраслей за плодотворный труд на предприятиях, в учреждениях, организациях, а также за высокие показатели в соответствующих отраслях.

Орден "Еңбек Даңқы" состоит из трех степеней:

"Еңбек Даңқы" I степени;

"Еңбек Даңқы" II степени;

"Еңбек Даңқы" IIІ степени.

Высшей степенью ордена является I степень. Награждение производится последовательно: IIІ степенью, II степенью и I степенью.

Кавалеры ордена "Еңбек Даңқы" трех степеней приравниваются по статусу к лицам, удостоенным звания "Қазақстанның Еңбек Epi".

Сноска. Глава III дополнена статьей 17-1 в соответствии с Законом РК от 27.06.2014 № 212-V (вводится в действие с 01.01.2015); в редакции Закона РК от 17.03.2015 № 293-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2020 № 373-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

IV. Медали

Статья 18. Медалями Республики Казахстан являются:

- "Ерлігі үшін" (За мужество)

- " Жауынгерлiк ерлігі үшін" (За воинскую доблесть)

- "Ерен еңбегі үшін" (За трудовое отличие)

- "Шапағат" (Милосердие).

Статья 19. Медалью "Ерлігі үшін" награждаются граждане за храбрость и самоотверженность, проявленные:

- в экстремальных ситуациях, связанных со спасением человеческих жизней (на водах, на пожаре, при стихийных бедствиях);

- в борьбе с преступностью.

Статья 20. Медалью "Жауынгерлiк ерлiгi ушiн" награждаются военнослужащие Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан, а также сотрудники специальных государственных органов, органов прокуратуры, национальной безопасности, внутренних дел Республики Казахстан:

- за умелые, инициативные и смелые действия в бою, способствующие успешному выполнению боевых задач воинской частью, подразделением, а также в борьбе с преступностью;

- за мужество, проявленное при защите государственной границы;

- за заслуги во время прохождения службы.

Сноска. Статья 20 с изменениями, внесенными законами РК от 26.07.1999 № 462; от 10.07.2002 № 338; от 04.07.2003 № 473; от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 21. Медалью "Ерен еңбегі үшін" награждаются граждане за трудовые достижения в экономике, социальной сфере, науке, культуре и в государственной службе.

Статья 22.Медалью "Шапағат" награждаются граждане за активную и плодотворную деятельность, милосердие и благотворительность.

Сноска. Статья 22 в редакции Закона РК от 16.11.2015 № 403-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 23. Последовательность орденов и медалей Республики Казахстан по значимости устанавливается в порядке, изложенном в настоящем Законе.

Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными Законом РК от 26.07.1999 № 462.

V. Почетные звания

Статья 24. В Республике Казахстан устанавливаются следующие почетные звания:

"Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" (Заслуженный деятель Казахстана);

"Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы";

Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері;

"Қазақстанның халық әртісі";

"Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" (Летчик-космонавт Казахстана);

"Қазақстанның халық жазушысы".

Лица, удостоенные почетного звания "Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы", имеют право на получение специального государственного пособия в размере, установленном законодательством Республики Казахстан.

Педагоги, удостоенные почетного звания "Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы", получают единовременную выплату в размере, установленном Законом Республики Казахстан "О статусе педагога".

Медицинские работники, удостоенные почетного звания "Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері", получают единовременную выплату в размере, установленном Кодексом Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения".

Сноска. Статья 24 - в редакции Закона РК от 02.12.2009 № 211-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными законами РК от 27.12.2019 № 294-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2022 № 177-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 16.10.2023 № 33-VIII (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 19.04.2024 № 74-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 25. Почетные звания Республики Казахстан присваиваются:

- "Қазақстанның еңбек сiңiрген қайраткерi" - видным государственным и общественным деятелям, представителям науки, культуры, искусства, производства и социальной сферы за большие заслуги перед республикой;

- "Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы" – педагогам за выдающиеся достижения и особые заслуги перед Республикой Казахстан;

– "Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері" – медицинским работникам за выдающиеся достижения и особые заслуги перед Республикой Казахстан в области здравоохранения;

- "Қазақстанның халық әртісі" – лицам, внесшим особый вклад в развитие театрального, циркового, музыкального искусства и киноискусства Республики Казахстан, удостоенным ранее почетного звания "Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі" (Заслуженный артист Казахстана) и (или) "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" (Заслуженный деятель Казахстана);

- "Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" - гражданам, успешно осуществившим заданную программу космического полета, образцово выполнившим поставленные перед ними научно-технические, исследовательские и практические задачи;

– "Қазақстанның халық жазушысы" – лицам, внесшим особый вклад в развитие литературы Республики Казахстан, удостоенным ранее почетного звания "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" ("Заслуженный деятель Казахстана"), и (или) лауреатам государственных премий Республики Казахстан в области литературы.

Сноска. Статья 25 - в редакции Закона РК от 26.07.1999 № 462.; с изменениями, внесенными законами РК от 27.12.2019 № 294-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2022 № 177-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 16.10.2023 № 33-VIII (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 19.04.2024 № 74-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 26. Лицам, удостоенным почетных званий Республики Казахстан, вручается нагрудный знак установленного образца.

VI. Награды для многодетных матерей

Статья 27. Наградами для многодетных матерей являются подвески:

- "Алтын алқа" (Золотая подвеска)

- "Күміс алқа" (Серебряная подвеска).

Статья 28. Подвеской "Алтын алқа" награждаются матери, родившие и воспитавшие семь и более детей.

Награждение подвеской "Алтын алқа" производится по достижении седьмым ребенком возраста одного года и при наличии в живых остальных детей этой матери.

При награждении подвеской "Алтын алқа" учитываются также дети:

- усыновленные матерью в установленном законом порядке;

- погибшие или пропавшие без вести при защите интересов Республики Казахстан или при исполнении иных служебных обязанностей, погибшие при стихийных бедствиях либо при выполнении гражданского долга по спасению человеческой жизни и материальных ценностей, в борьбе с преступностью и охране общественного порядка, а также умершие вследствие ранения, увечья или заболевания, полученных при указанных обстоятельствах, либо вследствие трудового увечья или профессионального заболевания.

Сноска. Статья 28 с изменениями, внесенными Законом РК от 02.12.2009 № 211-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 29. Подвеской "Күміс алқа" награждаются матери, родившие и воспитавшие шестерых детей, при достижении шестым ребенком возраста одного года и при наличии в живых остальных детей этой матери.

При награждении подвеской "Күміс алқа" учитываются также дети, указанные в части третьей статьи 28 настоящего Закона.

Сноска. Статья 29 с изменениями, внесенными законами РК от 26.07.1999 № 462; от 02.12.2009 № 211-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 30. Подвески "Алтын алқа" и "Күміс алқа" имеют статус орденов Республики Казахстан.

VII. Почетная грамота Республики Казахстан

Статья 31. Почетной грамотой Республики Казахстан награждаются граждане за значительные достижения в экономике, в социальной сфере, науке, культуре, образовании, в воинской и иной государственной службе, в общественной и государственной деятельности.

Почетной грамотой могут награждаться творческие коллективы по итогам гастрольных поездок, способствовавших укреплению культурных связей, дружбы и сотрудничества между народами.

Сноска. Статья 31 с изменением, внесенным Законом РК от 27.07.2007 № 320 (порядок введения в действие см. ст.2).

VIII. Порядок ношения орденов, медалей и других знаков отличия

Статья 32. Знаки высшей степени отличия - орден "Алтын Қыран", Золотая звезда - носятся на левой стороне груди над орденами и медалями.

Знаки почетных званий носятся на правой стороне груди.

Статья 33. Ордена и медали Республики Казахстан носятся на левой стороне груди в последовательности, указанной в статьях 11 и 18 настоящего Закона.

При ношении знака ордена на плечевой ленте она проходит через

правое плечо. Звезда этого ордена располагается на левой стороне груди слева от орденов.

Вместо орденов и медалей награжденные лица могут носить установленного образца символы наград.

Сноска. Статья 33 с изменениями, внесенными Законом РК от 26.07.1999 № 462.

Статья 33-1. При наличии у награжденного государственных наград бывшего СССР и иных иностранных государств награды СССР и иностранных государств носятся после наград Республики Казахстан в последовательности, установленной в статьях 11 и 18 настоящего Закона.

Сноска. Дополнен статьей 33-1 - Законом РК от 26.07.1999 № 462.

IХ. Статус государственных наград и лиц, ими награжденных

Статья 34. О награждении граждан, удостоенных знаков высшей степени отличия, орденом "Отан" либо орденом "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентi - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" производится запись в Книге Славы Республики Казахстан, учреждаемой Правительством Республики Казахстан.

Правила ведения и хранения Книги Славы Республики Казахстан, а также ее описание утверждаются Правительством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 34 с изменениями, внесенными законами РК от 03.05.2001 № 180; от 21.07.2007 № 307 (порядок введения в действие см. ст.2); от 14.06.2010 № 290-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 10.01.2011 № 383-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 35. (Исключена - Законом РК от 19.06.1997 № 134)

Статья 36. Многодетные матери, награжденные подвесками "Алтын алқа", "Күміс алқа" или получившие ранее звание "Мать-героиня", а также награжденные орденами "Материнская слава" I и II степени, обеспечиваются жилищем в первую очередь в соответствии с Законом Республики Казахстан "О жилищных отношениях".

Многодетным матерям, награжденным подвесками "Алтын алқа", "Күміс алқа" или получившим ранее звание "Мать-героиня", а также награжденным орденами "Материнская слава" I и II степени, выплачивается ежемесячное государственное пособие на основании и в порядке, установленных Законом Республики Казахстан "О государственных пособиях семьям, имеющим детей".

Сноска. Статья 36 в редакции Закона РК от 28.10.2015 № 369-V (вводится в действие с 01.01.2018); с изменением, внесенным Законом РК от 06.05.2019 № 251-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 37. Многодетным матерям, награжденным подвеской "Күмiс алқа", льготы могут быть установлены за счет средств местных бюджетов.

Сноска. Статья 37 в редакции Закона РК от 26.07.1999 № 462.

Статья 38. Лица, удостоенные государственных наград Республики Казахстан, должны обеспечить их сохранность.

В случае утери государственных наград и документов к ним награжденные сохраняют свои права на награды.

Дубликаты ордена "Алтын Қыран", Золотой звезды, орденов, медалей и нагрудных знаков отличия взамен утраченных, как правило, не выдаются. В виде исключения они могут быть выданы решением Комиссии по государственным наградам при Президенте Республики Казахстан только в случаях утраты их в результате пожаров, землетрясений и других стихийных бедствий, когда награжденный не мог предотвратить их утрату.

Дубликаты документов о награждении в случае их утери выдаются решением Комиссии по государственным наградам по ходатайству местных исполнительных органов.

Статья 39. Ордена, медали, нагрудные знаки к почетным званиям Республики Казахстан умерших награжденных граждан и награжденных посмертно, а также документы о их награждении оставляются семье на хранение как память.

С согласия наследников умершего его награды и документы о награждении могут быть переданы музеям для хранения и экспонирования.

Если у умершего нет наследников, его награды и документы о награждении возвращаются Президенту Республики Казахстан.

Статья 39-1. Граждане Республики Казахстан, иностранные граждане и лица без гражданства, награжденные государственными наградами, имеют право вывозить эти награды за границу Республики при наличии документов о награждении.

Порядок вывоза государственных наград из драгоценных металлов определяется законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Глава IX дополнена статьей 39-1 в соответствии с Законом РК от 26.07.1999 N 462.

Х. Лишение государственных наград Республики Казахстан

Статья 40. Лишение государственных наград Республики Казахстан производится Президентом Республики Казахстан в случае осуждения награжденного за преступление - по представлению суда на основании и в порядке, установленных законодательством.

Лишение государственных наград Республики Казахстан влечет за собой возврат их и документов к ним Президенту Республики Казахстан.

Статья 41. Граждане, незаконно осужденные и реабилитированные полностью, по решению суда восстанавливаются в правах на государственные награды Президентом Республики Казахстан.

ХI. Заключительные и переходные положения

Статья 42. Запрещается учреждение и изготовление орденов и медалей, нагрудных знаков и документов к ним, а также Почетной грамоты, имеющих по внешнему виду сходство с государственными наградами Республики Казахстан.

Статья 43. Покупка, продажа, обмен или иная возмездная передача ордена, медали и нагрудного знака к почетному званию Республики Казахстан, а также совершение иных незаконных действий по отношению к государственным наградам влекут установленную законом ответственность.

Статья 44. Гражданам, награжденным до вступления настоящего Закона в силу орденами "Отан", "Даңқ", удостоенным высшей степени отличия - звания "Халық қаһарманы", почетных званий республики, местные представительные органы вправе предоставлять льготы за счет средств местных бюджетов.

Сноска. Статья 44 в редакции Закона РК от 26.07.1999 № 462.

Статья 45. Признать утратившими силу:

Закон Республики Казахстан от 1 апреля 1993 года "О государственных наградах Республики Казахстан" (Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан, 1993 г., N 8, ст. 157);

постановление Верховного Совета Республики Казахстан от 1 апреля 1993 года "О введении в действие Закона "О государственных наградах Республики Казахстан", кроме пунктов 3 и 4 (Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан, 1993 г., N 8, ст. 158).

Настоящий Закон вступает в силу с 1 января 1996 года.

Сноска. Статья 45 с изменениями, внесенными Законом РК от 26.07.1999 № 462.

Президент
Республики Казахстан

МАЗМҰНЫ

Ескерту. ҚР 1997.06.19 № 134 Заңымен енгiзiлген толықтырулар мен өзгертулер 1998 жылғы 1 қаңтарынан бастап күшiне кiредi.
Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

I. Жалпы Ережелер

1-бап. Қазақстан Республикасының азаматтары жемiстi мемлекеттiк, қоғамдық, шығармашылық қызметi, еңбектегi және жауынгерлiк ерлiктерi үшiн, олардың Республикаға сiңiрген еңбегiнiң танылуының белгiсi ретiнде мемлекеттiк наградалармен наградталады.

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларымен Қазақстан Республикасына еңбек сiңiрген шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың да наградталуы мүмкiн.

Мемлекеттiк наградалармен наградтауды Қазақстан Республикасының Президентi жүзеге асырады.

2-бап. Ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiлерi - "Алтын Қыран" орденi, "Халық қаhарманы", "Қазақстанның Еңбек Ері" атақтары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының басқа да ордендерi, медальдары, құрметтi атақтары және Құрмет грамотасы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары болып табылады.

Ескерту. 2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.01 № 93-IV Заңымен.

3-бап. Қазақстан Республикасы мемлекеттiк наградаларының атаулары мемлекеттiк тiлде белгiленедi.

Мемлекеттiк наградалардың сипаттамасын, "Алтын Қыран" орденi, "Халық қаhарманы", "Қазақстанның Еңбек Ері" кiтапшаларының, орден кiтапшаларының, медальдарға куәлiктердiң және құрметтi атақтар берiлгенi туралы куәлiктердiң үлгiлерiн, мемлекеттiк наградаларға ұсыну және оларды тапсыру тәртiбiн, басқа да құжаттар мен ережелердi Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.

Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.01 № 93-IV Заңымен.

4-бап. "Алтын Қыран" орденiмен наградтау үшiн кандидатураларды Қазақстан Республикасының Президентi анықтайды.

Өзге мемлекеттiк наградалармен наградтауға ұсыныстарды Қазақстан Республикасының Президентiне Қазақстан Республикасының Парламентi, Үкiметi, министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, басқа орталық және жергiлiктi атқарушы органдар, шығармашылық одақтар мен басқа да ұйымдар енгiзедi.

Наградтау үшiн кандидатураларды еңбек ұжымдары қарап, ұсынуы мүмкiн.

Шет ел азаматтары наградтауға ұсынуды жалпы негiздерде Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi, басқа министрлiктер мен мемлекеттiк комитеттерi, өзге де орталық атқарушы органдары жүргiзедi.

Азаматтарды кезектi наградаға ұсыну, көп балалы аналарды наградтауға және қаhармандық ерлiк жасауға, қиын-қыстау жағдаяттарға байланысты ерекше реттердi қоспағанда, осының алдындағы наградтау сәтiнен бастап бес жыл өткен соң жүргiзiледi.

5-бап. Бір адам дәрежелері бар наградалардан басқа ең жоғары дәрежелі ерекшелік белгілерімен, сол орденмен немесе медальмен екі мәрте наградталмайды.

Құрметті атақтар қайталап берілмейді.

Еліміздің мүддесін қорғау үстінде көрсеткен батылдығы, ерлігі, қаһармандығы үшін Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградаларымен наградтау қайтыс болғаннан кейін де жүргізілуі мүмкін.

Ескерту. 5-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

6-бап. Қазақстан Республикасының кез келген орденiмен наградталған адамдар осы орденнiң иегерлерi деп аталады.

7-бап. Наградалар жөнiндегi ұсыныстарды алдын ала қарап, дайындау үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанынан Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссия құрылады. Комиссияның құрамын және оның қызметi туралы Ереженi Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.

II. Ең жоғарғы дәрежелi ерекшелiк белгiлерi

8-бап. "Алтын Қыран" (Золотой Орел) орденi Қазақстан Республикасының ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiсi болып табылады.

"Алтын Қыран" орденiмен азаматтар Қазақстан Республикасына сiңiрген мемлекеттiк ерекше еңбегi үшiн наградталады.

"Алтын Қыран" орденiмен бұрын Қазақстан Республикасының немесе КСР Одағының ордендерiнiң бiрiмен наградталған азаматтар наградталады.

9-бап. Қазақстан Республикасының Президентi лауазымы бойынша айрықша үлгiдегi "Алтын Қыран" орденiнiң иегерi болып табылады.

10-бап. "Халық қаhарманы" (Народный герой) атағы Қазақстан Республикасына сiңiрген аса үздiк еңбегi, оның бостандығы мен тәуелсiздiгi жолындағы жауынгерлiк ерлiктерi үшiн берiледi.

"Халық қаhарманы" атағына ие болған адамдарға айрықша ерекшелiк белгiсi - Алтын жұлдыз және "Отан ордені" тапсырылады.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы өзінің мәртебесі бойынша айрықша ерекшелік белгісі - Алтын жұлдыз және "Отан" ордені тапсырыла отырып, "Халық қаһарманы" (Народный герой) атағының иегері болады.

Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462, 2007.07.21 № 307; 02.01.2012 № 525-IV; 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

10-1-бап. "Қазақстанның Еңбек Ері" атағы Қазақстан Республикасын экономикалық, әлеуметтік-гуманитарлық дамытудағы аса үздік жетістіктері үшін беріледі.

"Қазақстанның Еңбек Ері" атағына ие болған адамдарға айрықша ерекшелік белгісі — Алтын жұлдыз жөне "Отан" ордені тапсырылады.

Ескерту. II-тарау 10-1-баппен толықтырылды - ҚР 2008.12.01 № 93-IV Заңымен.

III. Ордендер

11-бап. Қазақстан республикасының ордендерi мыналар:

- "Отан"(Отечество)

- "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" (Первый Президент Республики Казахстан – Елбасы Нурсултан Назарбаев)

- "Барыс" (Барс)

- "Даңқ" (Слава)

- "Айбын" (Доблесть)

- "Парасат" (Благородство)

- "Достық" (Дружба)

– "Ел бірлігі" (Единство народа)

- "Құрмет" (Почет)

- "Еңбек Даңқы" (Трудовая Слава).

Ескерту. 11-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462, 2001.05.03 № 180, 2010.06.14 № 290-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); 27.06.2014 № 212-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 17.03.2015 № 293-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.07.2023 № 15-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

12-бап. "Отан" орденiмен азаматтар:

- мемлекеттiк және қоғамдық қызметтегi;

- экономиканы, әлеуметтiк саланы, ғылым мен мәдениеттi дамытудағы;

- мемлекеттiк, құқық қорғау және әскери қызметтегi, демократия мен әлеуметтiк прогрестi дамытудағы айрықша еңбегi үшiн наградталады.

12-1-бап. "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденімен Қазақстан Республикасының қалыптасуына, көркеюіне және даңқын шығаруға жәрдемдескен, мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі айрықша еңбегі үшін Қазақстан Республикасының азаматтары наградталады.

"Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденімен Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін шет мемлекеттер мен олардың үкіметтерінің басшылары наградталуы мүмкін.

Ескерту. 12-1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2001.05.03 № 180, өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.06.14 № 290-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

12-2-бап. "Барыс" орденімен наградтау:

- Қазақстан Республикасының мемлекеттігі мен егемендігін нығайту ісіндегі;

- бейбітшілікті, қоғамның топтасуы мен Қазақстан халқының бірлігін қамтамасыз етудегі;

- мемлекеттік, өндірістік, ғылыми, әлеуметтік-мәдени және қоғамдық қызметтегі;

- халықтар арасындағы ынтымақтастықты нығайтудағы, ұлттық мәдениеттерді жақындастыру мен оларды өзара байытудағы, мемлекеттер арасындағы достық қатынастарды нығайтудағы айрықша еңбегі үшін жүргізіледі.

"Барыс" ордені үш дәрежеден тұрады:

- I дәрежелі "Барыс";

- II дәрежелі "Барыс";

- III дәрежелі "Барыс".

I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау III дәреже, II дәреже, I дәреже ретімен жүргізіледі.

Ерекше жағдайларда айрықша көзге түскені үшін Мемлекет басшысының шешімімен наградтау реттілік ескерілмей жүргізілуі мүмкін.

Ескерту. III-тарау 12-2-баппен толықтырылды - ҚР 2001.05.03 № 180 Заңымен.

13-бап. "Даңқ" орденімен Қарулы Күштердің, басқа әскерлердің және әскери құрамалардың жоғары офицерлік құрамдағы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарының, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органдарының қызметкерлері:

- әскерлерге басшылық жасау және оларды басқару ісіндегі табыстары, әскерлердің жоғары жауынгерлік даярлығы және елдің қорғаныс қабілетін қамтамасыз еткені үшін;

- әскери, шекаралық және ішкі қызметті үздік ұйымдастырғаны, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз еткені, заңдылықты және қоғамдық тәртіпті сақтауды нығайтқаны үшін наградталады.

"Даңқ" ордені екі дәрежеден тұрады:

- I дәрежелі "Даңқ";

- II дәрежелі "Даңқ".

I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.

Ескерту. 13-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462; өзгерістер енгізілді - ҚР 2003.07.04 № 473, 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 № 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

14-бап. "Айбын" орденімен Қарулы Күштердің, басқа әскерлердің және әскери құрамалардың әскери қызметшілері, сондай-ақ Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдарының, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органдарының қызметкерлері:

- жауынгерлік әзірлікте, әскерлерді жоғары жауынгерлік даярлықта ұстауда және жаңа әскери техниканы игеруде, заңдылықты және қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуде қол жеткізген табыстары үшін;

- әскери және қызметтік борышын атқару үстінде көрсеткен батылдығы мен жанқиярлығы, сондай-ақ мемлекет мүддесін қорғау кезінде жасаған ерлігі үшін наградталады.

"Айбын" ордені үш дәрежеден тұрады:

- Сағадат Нұрмағамбетов атындағы I дәрежелі "Айбын";

- Бауыржан Момышұлы атындағы II дәрежелі "Айбын";

- Рахымжан Қошқарбаев атындағы III дәрежелі "Айбын".

Сағадат Нұрмағамбетов атындағы I дәрежелі және Бауыржан Момышұлы атындағы II дәрежелі "Айбын" ордендерімен офицерлердің кіші және аға құрамдарындағы адамдар наградталады.

I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау: II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.

Рахымжан Қошқарбаев атындағы III дәрежелі "Айбын" орденімен сарбаздар, матростар, сержанттар, старшиналар наградталады.

Ескерту. 14-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462; өзгерістер енгізілді - ҚР 2003.07.04 № 473, 2007.05.22 № 255, 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 № 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.04.2024 № 78-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-бап. "Парасат" орденiмен ғылым мен мәдениет, әдебиет пен өнер қайраткерлерi, мемлекет және қоғам қайраткерлерi, сондай-ақ Республиканың рухани және интеллектуалдық әлеуетiн дамыту мен молайтуға зор жеке үлес қосқан не адам құқықтарын және оның әлеуметтiк мүдделерiн қорғау жөнiндегi белсендi қызметi үшiн азаматтар наградталады.

16-бап. "Достық" орденiмен азаматтар қоғамда өзара татулықты сақтау жөнiндегi жемiстi жұмысы, халықтар арасында бейбiтшiлiктi, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға сiңiрген еңбегi үшiн наградталады.

"Достық" ордені екі дәрежеден тұрады:

- I дәрежелі "Достық";

- II дәрежелі "Достық".

Наградтау реттілік ескерілмей жүргізілуі мүмкін.

Ескерту. 16-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

16-1-бап. "Ел бірлігі" орденімен азаматтар ұлт бірлігін нығайту және қоғамдық татулықты қамтамасыз ету жолындағы жемісті еңбегі үшін наградталады.

Ескерту. Заң 16-1-баппен толықтырылды – ҚР 04.07.2023 № 15-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

17-бап. "Құрмет" орденiмен азаматтар экономиканы, әлеуметтiк саланы, ғылым мен мәдениеттi, бiлiм беру iсiн дамытуға сiңiрген еңбегi, мемлекеттiк органдардағы мiнсiз қызметi және белсендi қоғамдық қызметi үшiн наградталады.

17-1-бап. "Еңбек Даңқы" орденімен өнеркәсіп, көлік, құрылыс, ауыл шаруашылығы, білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру және басқа да салалардың жұмыскерлері кәсіпорындардағы, мекемелердегі, ұйымдардағы жемісті еңбегі үшін, сондай-ақ тиісті салалардағы жоғары көрсеткіштері үшін наградталады.

"Еңбек Даңқы" ордені үш дәрежеден тұрады:

I дәрежелі "Еңбек Даңқы";

II дәрежелі "Еңбек Даңқы";

III дәрежелі "Еңбек Даңқы".

I дәреже орденнің жоғары дәрежесі болып табылады. Наградтау III дәреже, II дәреже және I дәреже ретімен жүргізіледі.

"Еңбек Даңқы" орденінің үш дәрежесінің иегерлері мәртебесі бойынша "Қазақстанның Еңбек Ері" атағына ие болған адамдарға теңестіріледі.

Ескерту. III-тарау 17-1-баппен толықтырылды - ҚР 27.06.2014 № 212-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда - ҚР 17.03.2015 № 293-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді – ҚР 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

IV. Медальдар

18-бап. Қазақстан Республикасының медальдары мыналар:

- "Ерлiгi үшiн" (За мужество)

- "Жауынгерлiк ерлiгi үшiн" (За воинскую доблесть)

- "Ерен еңбегi үшiн" (За трудовое отличие)

- "Шапағат" (Милосердие).

19-бап. "Ерлiгi үшiн" медалiмен азаматтар:

- адам өмiрiн сақтап қалуға байланысты қиын-қыстау жағдайларда (суға кету, өртке душар болу, дүлей апаттар кезiнде);

- қылмысқа қарсы күресте көрсеткен ержүректiгi мен жанқиярлығы үшiн наградталады.

20-бап. "Жауынгерлiк ерлiгi үшiн" медалiмен Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларының әскери қызметшiлерi, сондай-ақ Қазақстан Республикасы арнаулы мемлекеттік органдардың, прокуратура органдарының қызметкерлері, ұлттық қауiпсiздiк, iшкi iстер органдарының қызметкерлерi:

- әскери бөлiмнiң, бөлiмшенiң жауынгерлiк мiндеттердi ойдағыдай орындауына жәрдемдесетiн ұрыстағы, сондай-ақ қылмысқа қарсы күрестегi бiлгiр, бастамашыл әрi батыл iс-әрекетi үшiн;

- мемлекеттiк шекараны қорғау кезiнде көрсеткен ерлiгi үшiн;

- қызмет өткеру кезiнде сiңiрген қызметi үшiн наградталады.

Ескерту. 20-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462, 2002.07.10 № 338, 2003.07.04 № 473, 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 № 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

21-бап. "Ерен еңбегi үшiн" медалiмен азаматтар экономикадағы, әлеуметтiк саладағы, ғылымдағы, мәдениеттегi және мемлекеттiк қызметтегi еңбек жетiстiктерi үшiн наградталады.

22-бап. "Шапағат" медалiмен азаматтар белсендi және жемiстi қызметi, мейiр-шапағаты мен қайырымдылығы үшiн наградталады.

Ескерту. 22-бап жаңа редакцияда - ҚР 16.11.2015 № 403-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

23-бап. Қазақстан Республикасының ордендерi мен медальдарының мәндiлiгi жағынан реттiлiгi осы Заңда баяндалған тәртiп бойынша белгiленедi.

Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

V. Құрметтi атақтар

24-бап. Қазақстан Республикасында мынадай құрметті атақтар белгіленеді:

"Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" (Заслуженный деятель Казахстана);

"Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы";

Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері;

"Қазақстанның халық әртісі";

"Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" (Летчик-космонавт Казахстана).

"Қазақстанның халық жазушысы".

"Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" құрметті атағына ие болған адамдардың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мөлшерде арнаулы мемлекеттік жәрдемақы алуға құқығы бар.

"Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы" құрметті атағына ие болған педагогтер "Педагог мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген мөлшерде біржолғы төлем алады.

"Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері" құрметті атағына ие болған медицина қызметкерлері "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде белгіленген мөлшерде біржолғы төлем алады.

Ескерту. 24-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.02 № 211-IV (01.01.2010 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 27.12.2019 № 294-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2022 № 177-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 16.10.2023 № 33-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2024 № 74-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

25-бап. Қазақстан Республикасының құрметті атақтары:

- "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" - Республикаға сіңірген зор еңбегі үшін көрнекті мемлекет және қоғам қайраткерлеріне, ғылым, мәдениет, өнер, өндіріс және әлеуметтік саланың өкілдеріне;

"Қазақстанның еңбек сіңірген ұстазы" – аса үздік жетістіктері және Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін педагогтерге;

− "Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері" − денсаулық сақтау саласындағы аса үздік жетістіктері және Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін медицина қызметкерлеріне;

"- Қазақстанның халық әртісі" – Қазақстан Республикасының театр, цирк, музыка өнері мен кино өнерін дамытуға ерекше үлес қосқан, бұрын "Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі" (Заслуженный артист Казахстана) және (немесе) "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" (Заслуженный деятель Казахстана) құрметті атағына ие болған адамдарға;

- "Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" - белгіленген ғарыштық ұшу бағдарламасын ойдағыдай жүзеге асырған, алдарына қойылған ғылыми-техникалық, зерттеушілік және практикалық міндеттерді мінсіз орындаған азаматтарға;

– "Қазақстанның халық жазушысы" – Қазақстан Республикасының әдебиетін дамытуға айрықша үлес қосқан, бұрын "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" ("Заслуженный деятель Казахстана") құрметті атағына ие болған адамдарға және (немесе) әдебиет саласындағы Қазақстан Республикасы мемлекеттік сыйлықтарының лауреаттарына беріледі.

Ескерту. 25-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462; өзгеріс енгізілді – ҚР 27.12.2019 № 294-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2022 № 177-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 16.10.2023 № 33-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2024 № 74-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

26-бап. Қазақстан Республикасының құрметтi атақтарына ие болған адамдарға белгiленген үлгiдегi омырауға тағатын белгi табыс етiледi.

VI. Көп балалы аналарға арналған наградалар

27-бап. Көп балалы аналарға арналған наградалар мына алқалар:

- "Алтын алқа" (Золотая подвеска)

- "Күмiс алқа" (Серебряная подвеска).

28-бап. "Алтын алқа" алқасымен жеті және одан да көп бала туған және тәрбиелеп өсiрген аналар наградталады.

"Алтын алқа" алқасымен наградтау осы ананың жетінші баласы бiр жасқа жеткен және басқа балалары тiрi болған ретте жүргiзiледi.

"Алтын алқа" алқасымен наградтау кезiнде, сондай-ақ:

- ананың заңда белгiленген тәртiппен асырап алған;

- Қазақстан Республикасының мүдделерiн қорғау кезiнде немесе өзге қызметтiк мiндеттерiн атқару үстiнде қаза тапқан не болмаса хабарсыз кеткен, дүлей апаттар кезiнде не адам өмiрi мен материалдық құндылықтарды құтқару жөнiнде азаматтық борышын атқару үстiнде, қылмысқа қарсы күресте және қоғамдық тәртiп күзетiнде қаза тапқан, сондай-ақ аталған жағдаяттар кезiнде жаралану, мертiгу немесе ауруға шалдығу не еңбек жарақаты немесе кәсiби ауру салдарынан қайтыс болған балалар ескерiледi.

Ескерту. 28-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.02 № 211-IV (01.01.2010 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

29-бап. "Күмiс алқа" алқасымен алты бала туған және тәрбиелеп өсiрген аналар алтыншы баласы бiр жасқа жеткен және басқа балалары тiрi болған ретте наградталады.

"Күмiс алқа" алқасымен наградтау кезiнде, сондай-ақ осы Заңның 28-бабының үшiншi бөлiгiнде аталған балалар да ескерiледi.

Ескерту. 29-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462, 2009.12.02 № 211-IV (01.01.2010 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

30-бап. "Алтын алқа" және "Күмiс алқа" алқаларының Қазақстан Республикасының ордендерi мәртебесi болады.

VII. Қазақстан Республикасының Құрмет грамотасы

31-бап. Қазақстан Республикасының Құрмет грамотасымен азаматтар экономикадағы, әлеуметтiк саладағы, ғылымдағы, мәдениеттегi, бiлiм берудегi, әскери және өзге мемлекеттiк қызметтегi, қоғамдық және мемлекеттiк қызметтегi елеулi жетiстiктерi үшiн наградталады.

Құрмет грамотасымен шығармашылық ұжымдар халықтар арасындағы мәдени байланыстарды, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға ықпалын тигiзген гастрольдiк сапарларының нәтижелерi бойынша наградталуы мүмкiн.

Ескерту. 31-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.07.27 № 320 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

VIII. Ордендердi, медальдарды және басқа да ерекшелiк белгiлерiн тағып жүру тәртiбi

32-бап. Ең жоғары дәрежелi ерекшелiк белгiлерi - "Алтын Қыран" орденi, Алтын жұлдыз сол жақ омырауға ордендер мен медальдардың үстiнен тағылады.

Құрметтi атақтар белгiлерi оң жақ омырауға тағылады.

33-бап. Қазақстан Республикасының ордендерi мен медальдары сол жақ омырауға осы Заңның 11 және 18-баптарында көрсетiлген реттiлiкпен тағылады.

Орден белгісін иық лентасына тағу кезінде ол оң иық арқылы өтеді. Осы орденнің жұлдызы сол жақ омырауға ордендерден солға қарай орналасады.

Наградталған адамдар ордендер мен медальдардың орнына белгіленген үлгідегі наградалар рәмізін тағып жүре алады.

Ескерту. 33-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

33-1-бап. Наградталушыда бұрынғы КСРО-ның және өзге де шет мемлекеттердің мемлекеттік наградалары болған жағдайда КСРО-ның және шет мемлекеттердің наградалары осы Заңның 11 және 18-баптарында белгіленген ретпен Қазақстан Республикасының наградаларынан кейін тағылады.

Ескерту. VIII-тарау 33-1-баппен толықтырылды - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

IХ. Мемлекеттiк наградалардың және олармен наградталған
адамдардың мәртебесi

34-бап. Жоғары дәрежелі ерекшелік белгілері "Отан" орденіне немесе "Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті — Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев" орденіне ие болған азаматтарды наградтау туралы Қазақстан Республикасының Үкіметі тағайындайтын Қазақстан Республикасының Даңқ Кітабына жазылады.

Қазақстан Республикасының Даңқ Кітабын жүргізу және сақтау ережесін, сондай-ақ оның сипаттамасын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

Ескерту. 34-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.05.03 № 180, 2007.07.21 № 307, 2010.06.14 № 290-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.01.10 № 383-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

35-бап. Алынып тасталды - ҚР 1997.06.19 № 134-I Заңымен.

36-бап. "Алтын алқа", "Күміс алқа" алқаларымен наградталған немесе бұрын "Батыр ана" атағын алған, сондай-ақ I және II дәрежелі "Ана даңқы" ордендерімен наградталған көпбалалы аналар "Тұрғын үй қатынастары туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес тұрғынжаймен бірінші кезекте қамтамасыз етіледі.

"Алтын алқа", "Күміс алқа" алқаларымен наградталған немесе бұрын "Батыр ана" атағын алған, сондай-ақ І және ІІ дәрежелі "Ана даңқы" ордендерімен наградталған көп балалы аналарға "Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген негізде және тәртіппен ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы төленеді.

Ескерту. 36-бап жаңа редакцияда - ҚР 06.05.2019 № 251-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

37-бап. "Күміс алқа" алқасымен наградталған көп балалы аналарға жеңілдіктер жергілікті бюджеттер қаражаты есебінен белгіленуі мүмкін.

Ескерту. 37-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

38-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларына ие болған адамдар олардың сақталуын қамтамасыз етуге тиiс.

Мемлекеттiк наградалар мен оларға қоса берiлген құжаттар жоғалған жағдайда наградталғандар өздерiнiң наградаларға құқығын сақтайды.

Жоғалғандардың орнына "Алтын Қыран" орденiнiң, Алтын жұлдыздың, ордендердiң, медальдар мен омырауға тағатын ерекшелiк белгiлерiнiң дубликаттары, әдетте, берiлмейдi. Ерекшелiк ретiнде олар Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссияның шешiмiмен өрт, жер сiлкiну және басқа да дүлей апаттар салдарынан жоғалған, яғни наградталған адам оларды жоғалудан сақтап қала алмаған жағдайда ғана берiледi.

Наградтау туралы құжаттар жоғалған жағдайда олардың дубликаттары жергiлiктi атқарушы органдардың өтiнiшi бойынша Мемлекеттiк наградалар жөнiндегi комиссияның шешiмiмен берiледi.

39-бап. Қайтыс болған наградталған азаматтардың және қаза тапқаннан кейiн наградталғандардың Қазақстан Республикасы ордендерi, медальдары, құрметтi атақтарына қоса берiлетiн омырауға тағатын белгiлерi, сондай-ақ оларды наградтау туралы құжаттар отбасына естелiк ретiнде сақтауға қалдырылады.

Қайтыс болған кiсiнiң мұрагерлерiнiң келiсуiмен оның наградалары мен наградталуы туралы құжаттары сақтау және экспонат ретiнде көрсету үшiн мұражайларға берiлуi мүмкiн.

Егер қайтыс болған кiсiнiң мұрагерлерi жоқ болса, оның наградалары мен наградталуы туралы құжаттары Қазақстан Республикасының Президентiне қайтарылады.

39-1-бап. Мемлекеттік наградалармен наградталған Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетелдік азаматтардың және азаматтығы жоқ адамдардың наградталуы туралы құжаттары болған жағдайда, бұл наградаларды Республикадан тыс жерге алып кетуге құқығы бар.

Бағалы металдардан жасалған мемлекеттік наградаларды алып кету тәртібі Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленеді.

Ескерту. IX-тарау 39-1-баппен толықтырылды - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

Х. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларын айыру

40-бап. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларынан айыруды наградталған адам қылмысы үшiн сотталған жағдайда - заңда белгiленген негiзде және тәртiппен соттың ұсынуымен Қазақстан Республикасының Президентi жүргiзедi.

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларынан айырған кезде олар және оларға қоса берiлген құжаттар Қазақстан Республикасының Президентiне қайтарылуға тиiс.

41-бап. Заңсыз сотталған және толық ақталған азаматтардың мемлекеттiк наградаларға құқығын соттың шешiмiмен Қазақстан Республикасының Президентi қайта қалпына келтiредi.

ХI. Қорытынды және өтпелi ережелер

42-бап. Сыртқы түрi жағынан Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградаларына ұқсастығы бар ордендер мен медальдарды, омырауға тағатын белгiлер мен оларға қоса берiлетiн құжаттарды, сондай-ақ Құрмет грамотасын тағайындауға және жасауға тыйым салынады.

43-бап. Қазақстан Республикасының орденiн, медалi мен құрметтi атаққа берiлетiн омырауға тағатын белгiсiн сатып алу, сату, айырбастау немесе өзгедей өтеуге беру, сондай-ақ мемлекеттiк наградаларға қатысты басқа да заңсыз iс-әрекет жасау заңмен белгiленген жауаптылыққа әкелiп соғады.

44-бап. Осы Заң күшіне енгенге дейін "Отан", "Даңқ" ордендерімен наградталған, айырымның ең жоғары дәрежесі - "Халық Қаһарманы" атағына, республиканың құрметті атақтарына ие болған азаматтарға жергілікті өкілді органдар жергілікті бюджеттер қаражаты есебінен жеңілдіктер беруге құқылы.

Ескерту. 44-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

45-бап. Мыналардың күшi жойылған деп танылсын:

"Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары туралы" 1993 жылғы 1 сәуiрдегi Қазақстан Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993 ж., № 8, 157-құжат);

"Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградалары туралы" Заңды күшiне енгiзу туралы" 1993 жылғы 1 сәуiрдегi Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң қаулысы, 3 және 4-тармақтарынан басқасы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993 ж., № 8, 158-құжат).

Осы Заң 1996 жылғы 1 қаңтардан бастап күшiне енедi.

Ескерту. 45-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.07.26 № 462 Заңымен.

Қазақстан Республикасының
Президенті

О государственных наградах Республики Казахстан