1. "Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына қатысты баланың құқықтары туралы конвенцияның факультативтік хаттамасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.
2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Жоба
Қазақстан Республикасының Заңы
Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына қатысты баланың құқықтары туралы конвенцияның факультативтік хаттамасын бекіту туралы
2000 жылғы 6 қыркүйекте Нью-Йорк қаласында қол қойылған Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына қатысты баланың құқықтары туралы конвенцияның факультативтік хаттамасы бекітілсін.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және
балалар порнографиясына қатысты баланың құқықтары
туралы конвенцияның факультативтік хаттамасы
Осы Хаттаманың қатысушы мемлекеттерi,
Баланың құқықтары туралы конвенцияның мақсаттарына қол жеткiзуге және оның ережелерiнiң, әсiресе 1, 11, 21, 32, 33, 34, 35 және 36-баптарының жүзеге асырылуына жәрдемдесу үшiн қатысушы мемлекеттер балаларды саудалау iс-әрекетiнен, балалар зинақорлығынан және балалар порнографиясынан баланы қорғаудың кепiлдiктерiн қамтамасыз ету мақсатында қабылдауға тиiстi шараларға неғұрлым кең сипат берудiң ұтымды болатындығын есептей отырып,
сондай-ақ, баланы экономикалық эксплуатациядан және оның денсаулығына қауiп төндiруi немесе білiм алуына кедергi келтiруi немесе оның денсаулығына, денесi мен ақыл-ойы, рухани, моральдiк және әлеуметтік дамуына нұқсан келтiруi мүмкiн кез келген жұмыс атқарудан қорғау құқығы Баланың құқықтары туралы конвенцияда танылғандығын есептей отырып,
балаларды саудалау, балалар зинақорлығы және балалар порнографиясы мақсатындағы балаларды халықаралық контрабандалық тасымалдаудың зор деңгейдегi және өсе түсiп отырған көлемiне айрықша алаңдаушылық бiлдiре отырып,
балаларды саудалауды, балалар зинақорлығын және балалар порнографиясын тiкелей ынталандыратындықтан балалар үшiн ерекше қауiптi болып саналатын, кең таралған және қолданылуының жалғасы бар секс-туризмнiң практикасына терең алаңдаушылық бiлдiре отырып,
қыз балаларды қосқанда, балалар топтары бiрқатарының сексуалдық пайдаланудың тәуекелдiгiне неғұрлым зор деңгейде душар етiлетiндiгiн және сексуалдық мақсатта пайдаланудағы балалардың арасында қыз балалардың үлесi мөлшерден тыс зор болғандығын тани отырып,
Интернеттегi және дами түсiп отырған басқа технологиялардың шеңберiндегi балалар порнографиясының өсе түсiп отырған қол жеткiзiлiмдiгiне алаңдаушылық бiлдiре отырып және Интернеттегi балалар порнографиясына қарсы күрес жөнiндегi Халықаралық конференцияға (Вена, 1999 жыл), және, атап айтқанда, оның балалар порнографиясы мен оны жарнамалаудың өндiрiсiн, таратылуын, экспортын, берiлуiн, импортын, қасақана сақталуын криминализациялауға бүкіл әлемді шақыратын және үкiметтер мен Интернет индустриясының арасындағы ынтымақтастық пен әрiптестiктi анағұрлым тығыз етудiң зор маңыздылығын атап көрсететiн оның шешiмiне сiлтеме жасай отырып,
жеткiлiксiз даму деңгейiн, экономикалық диспропорцияларды, теңсіздік сипатындағы әлеуметтік-экономикалық құрылымды, ыңғайсыз отбасыларының болуын, төменгi бiлiм деңгейiн, қалалар мен ауылдық аймақтардың арасындағы көші-қонды, жыныстық сипатқа қатысты кемсітуді, жасы үлкендердің жауапсыз сексуалдық мiнез-құлқын, нұқсан келтiретiн дәстүрлердi, қарулы жанжалдарды және балаларды контрабандалық тасымалдауды қосқанда, балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына жол беретін барлық факторларды ескеретін әмбебапты көзқарасты қабылдаудың оларды жоюға жәрдемдесетiнiн есептей отырып,
тұтынушылардың балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына арналған сұранысын азайту үшін, қоғамды хабардар ету деңгейін арттыруға бағытталған күш-жігер жұмсаудың қажет екендігін есептей отырып, сондай-ақ барлық қатысушылардың арасындағы кең ауқымды әріптестік қатынастарды нығайтудың және құқық қолдану шараларын ұлттық деңгейде күшейтудің зор маңыздылығына сене отырып,
Балаларды қорғау және мемлекетаралық сипаттағы асырап алу саласындағы ынтымақтастық туралы Гаага конвенциясын, Балаларды халықаралық ұрлаудың азаматтық-құқықтық аспектiлерi туралы Гаага конвенциясын, Ата-аналардың жауапкершiлігi мәселелерiндегi юрисдикция, қолданылатын құқық, тану, құқық қолдану мен ынтымақтастық және балаларды қорғау шаралары туралы Гаага конвенциясын, сондай-ақ Бала еңбегiне тыйым салу және оның ең ауыр нысандарын жоюға арналған дереу шаралары туралы Халықаралық еңбек ұйымының N 182 конвенциясын қоса алғанда, балаларды қорғау саласындағы халықаралық-құқықтық құжаттардың ережелерiн назарға ала отырып,
Баланың құқықтарын ынталандыру және қорғау iсiнiң кеңiнен қуатталуын көрсететiн Баланың құқықтары туралы конвенцияға барлық жерлерде қолдау көрсетiлуiн жiгерге ала отырып,
Балаларды саудалауды, балалар зинақорлығын және балалар порнографиясын ескерту жөнiндегi iс-қимылдар бағдарламасының және 1996 жылғы 27-31 тамызда өткен Балаларды коммерциялық мақсаттарда сексуалдық пайдалануға қарсы дүниежүзiлiк конгресiнде қабылданған Декларацияның және Iс-қимылдар жоспарының, сондай-ақ тиiстi халықаралық органдардың осы мәселе төңiрегiндегi басқа да шешiмдерi мен ұсыныстарының ережелерiн жүзеге асырудың зор маңыздылығын тани отырып,
Баланы қорғау және оның үйлесiмдi дамуы үшiн әр халықтың дәстүрi мен мәдени құндылықтарының зор маңыздылығын тиiсті түрде ескере отырып,
төмендегілер туралы уағдаласты:
1-бап
Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделгенiндей, Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына тыйым салады.
2-бап
Осы Хаттаманың мақсаттары үшiн:
а) балаларды саудалау баланың сыйақы үшiн немесе кез келген басқаша өтем жасаған үшiн кез келген тұлғамен немесе тұлғалар тобымен басқа тұлғаға немесе тұлғалардың тобына берiлуiн көздейтiн кез келген келiсiмдi немесе мәміленi бiлдiредi;
б) балалар зинақорлығы сыйақы үшiн немесе кез келген басқаша өтем жасаған үшiн баланы сексуалдық сипаттағы іс-әрекетте пайдалануды бiлдiредi;
с) балалар порнографиясы iс жүзiнде немесе жасанды жасалғанына қарамастан айқын көрiнетiн сексуалдық iс-қимылдар жасап жатқан баланың қайсыбiр әдiспен жасалған кез келген көрiнiсiн немесе баланың жыныстық дене мүшелерiнiң, негiзінен сексуалдық мақсаттағы кез келген көрiнiсiн бiлдiредi.
3-бап
1. Әрбiр қатысушы мемлекет кемiнде мынадай әрекеттер мен iс-әрекеттердiң түрлерiн неғұрлым толық мөлшерде, осы қылмыстардың ұлттық немесе трансұлттық деңгейде не жеке немесе ұйымдасқан тәртiпте жасалғандығына қарамастан, өзiнiң криминалдық немесе қылмысты құқығына жатқызуды қамтамасыз етедi:
а) 2-бапта анықталатын, балаларды саудалау мағынасында:
i) төмендегi мақсаттарда баланы қайсыбiр әдiстi қолдану арқылы ұсыну, беру немесе алу:
а. баланы сексуалдық пайдалану;
Ь. баланың дене мүшелерiн сыйақы үшiн беру;
с. баланы ерiксiз жұмыстарда пайдалану.
іi) асырап алуға қатысты қолданылатын халықаралық құқық актілерiне қайшылық келтiре отырып, делдалдық негiзде баланы асырап алуға негiздемесiз тарту;
Ь) 2-бапта анықталатын, балалар зинақорлығы мақсатында баланы ұсыну, беру немесе алу;
с) 2-бапта анықталатын, жоғарыда аталған мақсаттарда балалар порнографиясының өндiрiсi, таратылуы, импорты, экспорты, ұсынылуы, сатылуы немесе сақталуы.
2. Қатысушы мемлекеттiң ұлттық заңнамасының ережелерi ескерiле отырып, осы тақылеттес ережелер осындай әрекеттердің кез келгенiмен қастандық жасауға қолданылады.
3. Қатысушы мемлекеттің әрқайсысы осы қылмыстар үшiн, олардың ауырлық деңгейi ескерiле отырып, тиiстi жазалау шараларын көздейдi.
4. Қатысушы мемлекеттiң әрқайсысы, өзiнiң ұлттық заңдарының ережелерiн ескере отырып, тиiстi жағдайларда, осы баптың 1-тармағында көзделген қылмыстарға қатысты заңды тұлғалардың жауапкершілiгiн белгiлеу үшiн шаралар қабылдайды. Қатысушы мемлекеттiң құқықтық принциптерi ескерiле отырып, заңды тұлғалардың осындай жауапкершiлiгi қылмыстық, азаматтық немесе әкiмшілік сипатта болуы мүмкiн.
5. Қатысушы мемлекеттер, баланы асырап алуға қатысты барлық тұлғалар қолданылымды халықаралық құқықтық актiлердiң ережелеріне сәйкес іс-қимыл жасауы үшiн барлық тиiстi құқықтық және әкімшiлiк шараларды қолданады.
4-бап
1. Әрбiр қатысушы мемлекет 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстарға қатысты өзiнiң юрисдикциясын белгiлеу үшiн, ондай қылмыстар оның аумағында немесе осы мемлекетте тiркелген теңiз немесе әуе кемесiнiң бортында жасалған кезде, қажеттi болып табылуы мүмкiн шаралар қабылдайды.
2. Әрбiр қатысушы мемлекет 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстарға қатысты өзiнiң юрисдикциясын белгілеу үшiн қажеттi болып табылуы мүмкiн осындай шараларды мынадай жағдайларда қабылдай алады.
а) болжамдалған қылмыскер осы мемлекеттiң азаматы болып табылса немесе кәдiмгi тұрғылықты жерi осы мемлекеттiң аумағында болса;
Ь) зардап шеккен адам осы мемлекеттiң азаматы болып табылса.
3. Әрбiр қатысушы мемлекет жоғарыда аталған қылмыстарға қатысты өзiнiң юрисдикциясын орнату үшiн қажеттi болып табылуы мүмкiн шараларды келесi жағдайларда да қабылдай алады: болжамды қылмыскер оның аумағында болған кезде және өз азаматының қылмысқа қатысы бар деген себеппен, оны басқа қатысушы мемлекетке бермеген жағдайда.
4. Осы Хаттама бойынша мемлекетiшiлiк құқыққа сәйкес жүзеге асатын кез келген қылмыстық юрисдикцияға жол берiлуi мүмкiн.
5-бап
1. 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстар, тапсыруды қажет ететiн қылмыстар ретiнде қатысушы мемлекеттердiң арасындағы тапсыру туралы кез келген шартқа енгiзуге жатады деп саналады, сондай-ақ кейінгі уақыттағы олардың арасында қол қойылған тапсыру туралы кез келген шартқа, сондай шарттарда белгiленген ережелерге сәйкес, тапсыруды қажет ететiн қылмыстар ретiнде енгізіледі.
2. Тапсыру үшiн шарттың болуын талап ететiн қатысушы мемлекетке тапсыру туралы шарттас басқа қатысушы мемлекеттің тапсыру туралы өтiнiш түскен жағдайда, ол осы Хаттаманы осындай қылмыстарға қатысты тапсыру үшiн құқықтық негiзгі ретiнде қолданылуы мүмкiн. Тапсыру ол туралы өтiнiштi алған мемлекеттің заңдарында көзделген шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.
3. Өздерiнiң арасындағы қатынастарда, тапсыру үшiн шарттың болуын талап етпейтiн қатысушы мемлекеттер осындай қылмыстарды, тапсыру туралы өтiнiштi алған мемлекеттiң заңдарында көзделген шарттарға сәйкес, тапсыруды қажет ететiн қылмыстар ретiнде қарастырады.
4. Осындай қылмыстар, қатысушы мемлекеттердiң арасындағы тапсырудың мақсаттары үшiн, жасалған жерде жасалды деп қарастырумен қана шектелмей, 4-бапқа сәйкес өзiнiң юрисдикциясын орнатуға мiндеттi мемлекеттiң аумағында да жасалды деп саналады.
5. Тапсыру туралы өтiнiш 3-баптың 1-тармағында көрсетiлген қылмыстардың бiрiне қатысты түскен жағдайда, және егер, ондай өтiнiштi алған қатысушы мемлекет қылмыскердiң азаматтығына сілтеме жасай отырып қылмыскердi тапсырмаса немесе тапсыратын болмаса, осы мемлекет қылмыстық істi қозғау мақсатында өзiнiң құзыреттi органдарына iстi беру үшiн тиiстi шаралар қабылдайды.
6-бап
1. Қатысушы мемлекеттер, төмендегi процессуалдық iс-қимылдарды жүргiзуге қажеттi, қол жеткiзген дәлелдемелердi алуда жәрдем көрсетудi қоса алғанда, 3-баптың 1-тармағында көрсетілген қылмыстарға қатысты басталған тергеулерге, қылмыстық қудалауға немесе тапсырудың рәсiмдерiне байланысты бiр-бiрiне мейлiнше көмек көрсетедi.
2. Қатысушы мемлекеттер, өздерінің арасында болуы мүмкiн кез келген шарттарды немесе басқа да уағдаластықтарды басшылыққа ала отырып, осы баптың 1-тармағындағы өздерінің міндеттемелерiн орындайды. Ондай шарттар немесе уағдаластықтар болмаған жағдайда, қатысушы мемлекеттер бiр-бiрiне өздерінің мемлекетiшілiк құқығына сәйкес көмек көрсетедi.
7-бап
Қатысушы мемлекеттер, өздерінiң ұлттық заңдарының ережелеріне сәйкес:
а) төмендегiлердi өндiрiп алуды және тәркілеуді қамтамасыз ететiн шараларды тиесiлi жағдайларда қабылдайды:
і) материалдар, құралдар және басқа да жабдықтар сияқты, осы Хаттамада көзделген қылмыстардың жасалуына немесе жасауға жәрдемдесу үшін қолданылатын мүлік;
ii) осындай қылмыстарды жасау арқылы қол жеткiзген табыстар.
Ь) басқа қатысушы мемлекеттiң (а) (i) тармақшасында көрсетiлген мүлiгiн немесе кiрiстерiн өндiрiп алуды немесе тәркiлеу туралы өтiнiшiн орындайды;
с) осындай қылмыстарды жасау үшiн пайдаланылатын үй-жайларды уақытша немесе тұрақты жабуға бағытталған шараларды қабылдайды.
8-бап
1. Қатысушы мемлекеттер сотта қылмыстық істi жүргiзудiң барлық кезеңдерiнде осы Хаттама бойынша тыйым салынатын iс-әрекетке ұшыраған балалардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн тиiстi шаралар қабылдайды, атап айтқанда, төмендегiлер арқылы:
а) құрбан болған балалардың қорғансыздығын тану және олардың ерекше мұқтаждықтарын тану үшiн рәсiмдердi адаптациялау атап айтқанда олардың куәгер болу ретiндегi ерекше мұқтаждықтарын тану;
Ь) құрбан болған балаларды олардың құқықтары, рөлi мен оларға күтiм жасау, оларға қатысты iстер бойынша сотта іс жүргiзудiң мерзiмдерi мен барысы және ол туралы шешiм жөнiнде хабардар ету;
с) құрбан болған балалардың пiкiрлерiн, мұқтаждықтары мен проблемаларын, олардың жеке-жеке мүдделерiне ықпал етiлген жағдайларда, ұлттық заңнаманың процессуалдық нормаларына сәйкес сотта іс жүргiзу барысында қорғалуын және қарастыруды қамтамасыз ету;
д) құрбан болған балаларға сотта іс жүргiзудiң барлық кезеңдерiнде тиiстi қолдау көрсету үшiн қызметтер көрсету;
е) құрбан болған балалардың жеке өмiрi мен жеке басын тиiстi жағдайларда қорғау және құрбан болған балалардың жеке басын анықтауға мүмкiндiк беретiн ақпараттың ыңғайсыз таралуын болдырмау мақсатында, ұлттық заңнамаға сәйкес шаралар қабылдау;
f) қорқыту және кек алу әрекеттерiнен құрбан болған балаларды тиiстi жағдайларда қорғауды, сондай-ақ олардың отбасыларын және олардың атынан сөйлейтiн куәгерлердi қорғауды қамтамасыз ету;
d) құрбан болған балаларға өтемақы төлеу туралы істер жөнiнде шешiм қабылдауда, өкiмдер мен қаулыларды орындауда әсiре кідіртуді болдырмау.
2. Қатысушы мемлекеттер құрбан болғанның нақты жасы жөнiнде күдiк туындаған жағдайдың, құрбанның жасын анықтау мақсатында тергеу жүргiзудi қоса алғанда, қылмыстық іс қозғауға кедергi жасамауын қамтамасыз етедi.
3. Қатысушы мемлекеттер қылмыстық сот ісін жүргізу кезінде осы Хаттамаға көзделген қылмыстардың құрбандары болып табылатын балаларды іске қатыстыруда, бала мүдделерiнің ең ұтымды сақталуына бiрiншi кезекте назар аударуды қамтамасыз етеді.
4. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамаға сәйкес тыйым салынған қылмыстық әрекеттердiң құрбандары болып табылатын балалармен жұмыс iстейтiн тұлғалардың тиiстi дайындықтан өтуiн, атап айтқан құқықтық және психологиялық дайындықтан өтуін, қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдайды.
5. Қатысушы мемлекеттер ескерту қызметiмен және/немесе осындай қылмыстардың құрбандарын қорғаумен және оңалтумен айналысатын тұлғалардың және/немесе ұйымдардың қауiпсiздiгiн және қол сұғылмауын қамтамасыз ету үшiн тиiсті жағдайларда шаралар қабылдайды.
6. Осы баптағы ешнәрсе де айыпталушының әдiл және екi жаққа да бiрдей сот қарауына қол жеткiзу құқығына нұқсан келтiретiндей немесе қайшы келетiндей түсiндiрiлмейтiн болады.
9-бап
1. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделген қылмыстардың алдын алу мақсатында заңдарды, әкiмшiлiк шараларды, әлеуметтiк стратегиялар мен бағдарламаларды қабылдайды немесе нығайтады, қолданады және насихаттайды. Осындай iс-тәжiрибеге қатысты әсiре қорғансыз балаларды қорғауға ерекше назар аударылады.
2. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделген қылмыстарға қатысты алдын алу шаралары және олардың нұқсан келтiретiн салдары жөнiнде барлық тиiстi құралдарды, ағартуды және оқытуды пайдаланумен хабарлау арқылы, балаларды қоса алғанда, қоғамның кең шеңберiнiң хабардар болуын арттыруға жәрдемдеседi. Осы бап бойынша өздерiнiң мiндеттемелерiн орындау кезiнде қатысушы мемлекеттер қоғамның, атап айтқанда балалардың және құрбан болған балалардың, халықаралық деңгейдегiлердi қоса алғанда, осындай ақпараттық-ағарту және оқыту бағдарламаларына қатысуын ынталандырады.
3. Қатысушы мемлекеттер осындай қылмыстардың құрбандарына, олардың толыққанды әлеуметтiк реинтеграциялануын және олардың толыққанды дене және психологиялық тұрғыдан оңалуын қоса алғанда, кез келген тиiстi көмек көрсетудi қамтамасыз ету мақсатында барлық ықтимал шараларды қабылдайды.
4. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделген қылмыстардың құрбандары болған барлық балалардың нұқсан келтірiлген үшiн заңды жауапкершiлiк жүктелген тұлғалардан қайсыбiр қысымшылық жасаусыз өтемақы алудың тиiстi рәсiмдерiне қол жеткiзуiн қамтамасыз етеді.
5. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамада көзделген қылмыстарды насихаттайтын материалдарды өндiруге және тартуға iс жүзінде тыйым салуды қамтамасыз етуге бағытталған тиiстi шараларды қабылдайды.
10-бап
1. Қатысушы мемлекеттер ескерту, табу, тергеу, қылмыстық қудалау және балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына, балалар порнографиясына және балалардың секс-туризмiне қатысты әрекеттердi жасаған үшін кiнәлі тұлғаларды жазаға тарту мақсатында көп жақты, аймақтық және екi жақты уағдаластықтарға қол жеткiзу арқылы халықаралық ынтымақтастықты нығайту жөнiнде барлық тиiстi шаралар қабылдайды. Қатысушы мемлекеттер сонымен қатар өздерiнiң органдарының арасындағы, ұлттық және халықаралық мемлекеттiк емес ұйымдардың, сондай-ақ халықаралық ұйымдардың арасындағы халықаралық ынтымақтастыққа және координацияға жәрдемдеседі.
2. Қатысушы мемлекеттер сонымен қатар құрбан балаларға, олардың дене мен психологиялық тұрғыдан оңалуы, әлеуметтiк реинтеграциялануы және отанына оралуы жөнiнде көмек көрсетуге бағытталған халықаралық ынтымақтастыққа жәрдемдеседi.
3. Қатысушы мемлекеттер қайыршылық пен жеткiлiксiз даму сияқты, балаларды саудалаудың, балалар зинақорлығының, балалар порнографиясының және балалар секс-туризмiнiң объектiсi ретiнде балалардың қорғансыздығын арттыратын негiзгi себептердi жою мақсатында халықаралық ынтымақтастықтың нығаюына жәрдемдеседi.
4. Ол үшiн тиiстi мүмкiндерге ие қатысушы мемлекеттер қазiргi көп жақты, аймақтық, екi жақты немесе басқа да бағдарламалардың шеңберiнде қаржылық, техникалық немесе көмектiң басқа да түрлерiн көрсетедi.
11-бап
1. Осы Хаттамадағы ешнәрсе де төмендегiлерде болуы мүмкiн және баланың құқықтарын жүзеге асыруға анағұрлым жоғары деңгейде мүмкiндiк беретiн ешқандай ережелерге ықпал етпейдi:
а) қатысушы мемлекеттiң заңдарында;
Ь) осы мемлекет үшiн қолданылатын халықаралық құқық нормаларында.
12-бап
1. Әрбiр қатысушы мемлекет осы Хаттама ол үшiн күшiне енгеннен кейiнгi екi жыл бойы Баланың құқықтары жөніндегi комитетке осы Хаттаманың ережелерiн жүзеге асыру мақсатында қабылдаған шаралары туралы жан-жақты ақпаратпен қамтылған баяндама ұсынады.
2. Жан-жақты баяндама ұсынылғаннан кейiн әрбiр қатысушы мемлекет Баланың құқықтары жөнiндегi комитетке Конвенцияның 44-бабына сәйкес ұсынатын баяндамаларға Хаттаманы жүзеге асыруға байланысты кез келген қосымша ақпаратты қосады. Хаттамаға қатысушы басқа мемлекеттер баяндаманы әр бес жыл сайын ұсынады.
3. Баланың құқықтары жөніндегі комитет қатысушы мемлекеттерден осы Хаттаманы жүзеге асыруға байланысты қосымша ақпаратқа сұрау салуы мүмкiн.
13-бап
1. Осы Хаттама Конвенцияның қатысушысы болып табылатын немесе оған қол қойған кез келген мемлекеттiң қол қоюы үшiн ашық.
2. Осы Хаттама бекiтiлуге жатады және Конвенцияның қатысушысы болып табылатын немесе оған қол қойған кез келген мемлекеттiң қосылуы үшiн ашық. Бекіту грамоталары немесе қосылу туралы құжаттар Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына сақтауға тапсырылады.
14-бап
1. Осы Хаттама оныншы бекiту грамотасын немесе қосылу туралы құжатты сақтауға тапсырғаннан кейiн үш ай өткен соң күшiне енедi.
2. Осы Хаттаманы бекiтетiн немесе ол күшiне енгеннен кейiн оған қосылатын әрбiр мемлекет үшiн осы Хаттама оның бекіту грамотасы немесе қосылу туралы құжатты сақтауға тапсырылғаннан кейiн бiр ай өткен соң күшiне енедi.
15-бап
1. Кез келген қатысушы мемлекет Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына жазбаша хабарлау арқылы кез келген уақытта осы Хаттаманың күшiн жоя алады, Бас хатшы кейiн ол туралы Конвенцияның басқа да қатысушы мемлекеттеріне және Конвенцияға қол қойған барлық мемлекеттерге хабарлайды. Бас хатшы хабарламаны алған күннен кейiн бiр жыл өткен соң күшiн жою іс жүзiне асады.
2. Мұндай күшiн жою күшiн жоюдың іс жүзiне асқан күнiне дейiн болған кез келген iс-әрекетке қатысты қатысушы мемлекеттi осы Хаттамада көзделген оның мiндеттемелерiнен босатпайды. Сол сияқты мұндай күшiн жою күшiн жоюдың іс жүзiне асқан күніне дейiн Комитеттiң қарауына келiп түскен кез келген мәселені одан әрi қарауға қандай да болсын кедергi келтiрмейдi.
16-бап
1. Кез келген қатысушы мемлекет түзету ұсынып, оны Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына ұсына алады. Бас хатшы қатысушы мемлекеттiң осындай ұсыныстарын қарау және олар бойынша дауыс берудi өткiзу мақсатында қатысушы мемлекеттерден конференция шақыруды жақтайтындығын көрсетудi сұрап, оларға ұсынылған түзетудi жолдайды. Егер осындай хабарландыру күнінен бастап төрт айдың ішінде қатысушы мемлекеттердің ең болмағанда үштен бірі осындай конференцияны жақтаса. Бас хатшы Бiрiккен Ұлттар Ұйымының демеушілік етуiмен осы конференцияны шақырады. Осы конференцияға қатысқан және дауыс беруге атсалысқан қатысушы мемлекеттердiң көпшiлiгi қабылдаған кез келген түзету Бас Ассамблеяға бекiтiлуге ұсынылады.
2. Осы баптың 1-тармағына сәйкес қабылданған түзету оны Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы бекiткеннен кейiн және оны қатысушы мемлекеттердiң үштен екiсi болатын көпшiлiгi қабылдағаннан кейiн күшіне енедi.
3. Түзету күшiне енген кезде оны қабылдаған қатысушы мемлекеттер үшiн мiндеттi сипаты болады, ал басқа қатысушы мемлекеттер үшiн осы Хаттама ережелерiнiң және олар қабылдаған кез келген бұрынғы түзетулердiң мiндеттi сипаты болады.
17-бап
1. Ағылшын, араб, испан, қытай, орыс және француз мәтiндерi түпнұсқамен бiрдей болып табылатын осы Хаттама Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мұрағатында сақтау үшiн тапсыруға жатады.
2. Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы осы Хаттаманың куәландырылған көшiрмелерiн Конвенцияға қатысушы барлық мемлекеттерге және Конвенцияға қол қойған барлық мемлекеттерге жолдайды.
