Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етеді:
"Төтенше жағдайдың құқықтық режимi туралы" Қазақстан Республикасы
Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламентi Мәжiлiсiнiң қарауына
енгiзiлсiн.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Жоба
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ
"ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕЖИМI ТУРАЛЫ"
Осы Заң Қазақстан Республикасының барлық аумағында немесе оның
жекелеген жерлерiнде төтенше жағдайды енгiзудiң негiздерiн, тәртiбiн,
мемлекеттiк органдардың, өзге де ұйымдардың, олардың лауазымды адамдарының
төтенше жағдай кезiндегi қызметiнің ерекше құқықтық режимiн белгiлейдi
және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, ұйымдардың құқықтарына
жекелеген шектеулер қоюға, сондай-ақ оларға қосымша мiндеттер жүктеуге жол
бередi.
1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгі ұғымдар
Осы Заңда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
төтенше жағдай - Республиканың демократиялық институттарына, тәуелсiздiгi мен аумақтық тұтастығына, саяси тұрақтылығына, оның азаматтарының қауiпсiздiгiне елеулi және тiкелей қауiп төнген және мемлекеттің конституциялық органдарының қалыпты жұмыс iстеуi бұзылған жағдайларда азаматтардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын қорғау мүдделерiнде ғана қолданылатын және мемлекеттiк органдардың, өзге де ұйымдардың, олардың лауазымды адамдарының төтенше жағдай кезiндегi қызметiнің ерекше құқықтық режимiн белгiлейтiн, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, ұйымдардың құқықтарына жекелеген шектеулер қоюға, сондай-ақ оларға қосымша мiндеттер жүктеуге жол беретiн уақытша шара;
төтенше жағдай енгiзiлетiн жерлердің шекаралары - Қазақстан Республикасының аумағы, Республиканың бiр немесе бiрнеше әкiмшілік-аумақтық бiрлiктерінің аумағы;
жергiлiктi комендатура - төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету үшiн төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде құрылатын уақытша арнайы атқару органы;
жергiлiктi комендант - Қазақстан Республикасының Президентi тағайындайтын, төтенше жағдай енгiзiлген жердегi комендатураның қызметiне басшылық жасайтын және төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ететiн күш-құралдарды бiрыңғай басқаруды жүзеге асыратын лауазымды адам;
коменданттық сағат - қоғамдық тәртiп пен қоғамдық қауiпсiздiктi сақтау мақсатында төтенше жағдай қолданылатын кезеңге енгiзiлетiн және азаматтардың коменданттық сағат кезiнде арнайы берiлген рұқсат қағазынсыз және жеке басын куәландыратын құжаттарсыз көшелерде және өзге де қоғамдық орындарда немесе үйлерiнен тысқары жерде болуына тыйым салу көзделетiн уақытша шара.
2-бап. Төтенше жағдайдың құқықтық негiзi
Қазақстан Республикасының K951000_ Конституциясы, осы Заң және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерi төтенше жағдайды енгiзудің құқықтық негiзi болып табылады.
3-бап. Төтенше жағдайды енгізудiң мақсаты
Төтенше жағдайды енгiзуге себеп болған мән-жайларды жою, Қазақстан
Республикасының конституциялық құрылысын қорғау, азаматтардың құқықтары
мен бостандықтарын құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету төтенше жағдайды
енгiзудің мақсаты болып табылады.
2-тарау. ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙДЫҢ НЕГІЗДЕРI, ОНЫ
ЕНГIЗУДIҢ, ҰЗАРТУДЫҢ ЖӘНЕ ТОҚТАТУДЫҢ
ТӘРТIБI
4-бап. Төтенше жағдайды енгізудiң негiздерi
1. Төтенше жағдай Республиканың демократиялық институттарына, тәуелсiздiгi мен аумақтық тұтастығына, саяси тұрақтылығына, оның азаматтарының қауiпсiздiгiне елеулi және тiкелей қауiп төнген және мемлекеттің конституциялық органдарының қалыпты жұмыс iстеуi бұзылған жағдайда енгiзіледi.
2. Төтенше жағдайды енгiзуге негiз болатын мән-жайларға:
1) шекаралас мемлекеттер аумақтарынан мемлекеттiк шекара арқылы жаппай өту; халықаралық терроризмнiң конституциялық құрылысты өзгертуге бағытталған белсендi iс-қимылдары; қарулы қақтығыстарға тарту мақсатындағы басқа мемлекеттер тарапынан болатын арандатушылық iс-әрекеттер; Республиканың конституциялық құрылысын күш қолдану арқылы өзгерту немесе аумақтық тұтастығын бұзу әрекеттерi; жаппай тәртiпсiздiктер және ұлтаралық қақтығыстар; экстремистiк топтардың жекелеген жерлердi қоршап алуы немесе басып алуы;
2) табиғи апаттар (зiлзала, сел, қар көшкiнi, су тасқыны және т.б.), табиғи өрттер, iндеттер мен эпизоотиялар, ауыл шаруашылығы өсiмдіктерiнің және ормандардың аурулар мен зиянкестерге ұшырауы, өнеркәсiптiк, көліктiк және басқа апаттар, күшті әсер ететiн улы, радиоактивтi және биологиялық қаупi бар заттардың ауаға шашырауы (шашырау қаупi) орын алған өрттер (жарылыстар), апаттар, ғимараттар мен құрылыстардың кенеттен қирауы, су бөгеттерінің бұзылуы, тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз ететiн электроэнергетикалық және коммуникациялық жүйелердегі, тазарту құрылыстарындағы апаттар себеп болған және жағдайды тезiрек тұрақтандыруды, құқық тәртiбiн қамтамасыз етудi, қажеттi құтқару және апаттық-қалпына келтiру жұмыстарын жүргiзу үшiн жағдай жасауды талап ететiн табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар жатады.
5-бап. Төтенше жағдайды енгiзу
Қазақстан Республикасының барлық аумағындағы немесе оның жекелеген жерлерiндегi төтенше жағдай Қазақстан Республикасының Премьер-Министрiмен және Парламентi Палаталарының төрағаларымен ресми кеңесулерден кейiн Қазақстан Республикасы Президентінің актiсiмен енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiн қолдану кезiнде ол туралы Қазақстан Республикасының Парламентiне дереу хабар беріледi.
Қазақстан Республикасының аумағында төтенше жағдай енгiзiлген кезде Қазақстан Республикасы Президентiнің шешiмiмен Қазақстан Республикасының төтенше бюджетi енгiзiлуi мүмкiн және төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету бойынша жүргiзiлетiн iс-шараларды қаржыландыру Қазақстан Республикасы төтенше бюджетiнiң қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.
Төтенше бюджеттi енгiзу туралы Қазақстан Республикасының Парламентiне дереу хабар берiледi.
Қазақстан Республикасының аумағында төтенше жағдай енгiзiлген кезде төтенше бюджет енгiзiлмеген жағдайда төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету бойынша жүргiзiлетiн iс-шараларды қаржыландыру Қазақстан Республикасының Үкiметi резервiнің және Қазақстан Республикасының жергiлiктi атқару органдары резервтерiнің қаражаттары есебiнен жүзеге асырылады.
6-бап. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Төтенше
жағдайды енгiзу туралы актiсiнiң мазмұны
1. Қазақстан Республикасы Президентінің Төтенше жағдайды енгiзу туралы актiсiнде:
1) осы Заңның талаптарына сәйкес төтенше жағдайды енгiзуге негiз болған мән-жайлар;
2) төтенше жағдайды енгiзу қажеттiгінің негiздемесi;
3) төтенше жағдай енгiзiлетiн жерлердің шекаралары;
4) төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ететiн күш-құралдар;
5) осы Заңға сәйкес енгiзiлетiн шаралардың және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, ұйымдардың құқықтарын уақытша шектеулердің, сондай-ақ оларға қосымша жүктелетiн мiндеттердiң тiзбесi;
6) төтенше жағдайды енгiзу кезеңiнде құрылатын мемлекеттiк басқарудың ерекше нысандары;
7) төтенше жағдай режимi кезiнде қолданылатын iс-шараларды жүзеге асыруға жауапты мемлекеттiк органдар (лауазымды адамдар);
8) төтенше жағдайды енгiзу туралы актiнің күшiне ену уақыты, сондай-ақ төтенше жағдай енгiзілетiн нақты мерзiм көрсетiледi.
2. Қазақстан Республикасы Президентiнің Төтенше жағдайды енгiзу туралы актiсi заңнамаға сәйкес ресми баспасөз органдарында дереу жариялануы тиiс және барлық бұқаралық ақпарат құралдары арқылы тұрғындар назарына жеткiзедi.
3. Қазақстан Республикасы Президентiнің Төтенше жағдайды енгiзу туралы актiсi заңнамаға сәйкес Президент белгiлеген мерзiмде немесе ол ресми баспасөз органдарында жарияланған сәттен бастап күшiне енедi.
7-бап. Төтенше жағдайдың қолданыста болу мерзiмi
1. Қазақстан Республикасының барлық аумағында енгiзiлетiн төтенше жағдайдың қолданыста болу мерзiмi 30 тәулiктен, ал оның жекелеген жерлерiнде - 60 тәулiктен аспауы тиiс.
2. Төтенше жағдай енгiзiлген мерзiм өткеннен кейiн төтенше жағдай тоқтатылды деп есептеледi.
3. Төтенше жағдайды енгiзуге негiз болған мән-жайлар жойылмаған жағдайда Қазақстан Республикасының Президентi тиiстi акт шығару арқылы осы баптың 1-тармағында белгіленген мерзiмдер шегiнде оның қолданысын ұзартуға құқылы.
8-бап. Төтенше жағдайды тоқтату
1. Төтенше жағдайды енгiзуге негiз болған мән-жайлар жойылған болса, Қазақстан Республикасының Президентi төтенше жағдайды ол енгiзiлген мерзiм аяқталғанға дейiн толық немесе iшiнара тоқтатуға құқылы.
2. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Төтенше жағдайды толық және
iшiнара тоқтату туралы актiсi осы Заңда Төтенше жағдайды енгiзу туралы
актінің күшiне енуi үшiн қарастырылған тәртіппен күшiне енедi.
9-бап. Төтенше жағдай режимiнiң құқықтық ерекшелiктерi
Төтенше жағдай кезеңiнде Қазақстан Республикасының Парламентi
таратылмайды.
3-тарау. ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ РЕЖИМIН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
10-бап. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ететiн
күш-құралдар
1. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету үшiн iшкi iстер, ұлттық қауiпсiздiк органдарының, Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегi орталық атқару органының және басқа да мемлекеттiк органдардың күш-құралдары пайдаланылады.
2. Қажет болған жағдайларда белгiленген тәртiппен төтенше жағдай режимiн қамтамасыз етуге Қазақстан Республикасының Президентi актiсінің негiзiнде Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерi мынадай мiндеттердi орындауға:
1) төтенше жағдай енгiзiлген жерлерге кiрудің және одан шығудың ерекше режимiн сақтауға;
2) аса маңызды мемлекеттiк және стратегиялық объектiлердi, халықтың тыныс-тiршiлiгiн және көлiктің жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн объектiлердi және адамдардың өмiрi мен денсаулығына, сондай-ақ қоршаған ортаға қауiп төндiретiн объектiлердi күзетуге;
3) қаруды, әскери және арнайы техниканы қолдану арқылы күш көрсету әрекеттерi араласқан қақтығыстарға қатысқан қарсы соғысушы тараптарды айыруға;
4) заңсыз қарулы құрылымдар әрекетiнің жолын кесуге қатысуға;
5) табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды жоюға және адамдар өмiрiн құтқаруға қатысуға тартылуы мүмкiн.
3. Қазақстан Республикасы Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнің шекаралық әскерлерi төтенше жағдай режимiн қамтамасыз етуге Қазақстан Республикасының мемлекеттiк шекарасын қорғау мақсатында ғана тартылады.
4. Осы баптың 2-тармағындағы 1)-4) тармақшаларда көрсетiлген
міндеттердi Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерi iшкi iстер
органдарымен және ұлттық қауiпсiздiк органдарымен бiрлесiп орындайды. Бұл
ретте Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнің әскери қызметшiлерiне
"Қазақстан Республикасы ішкi iстер министрлігінің iшкi әскерлерi туралы"
Қазақстан Республикасы
Заңының дене күшiн, арнайы құралдарды,
қаруды, әскери техниканы қолдану шарттарына, тәртiбiне және шектерiне
қатысты бөлiгiндегi ережелерi таралады.
11-бап. Қазақстан Республикасының аумағында төтенше
жағдай енгiзілген кезде Қазақстан Республикасының
Қарулы Күштерiне, басқа да әскерлер мен әскери
құрамаларға басшылық ету
Қазақстан Республикасының аумағында төтенше жағдай енгiзiлген кезде
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiне, басқа да әскерлер мен әскери
құрамаларына тiкелей басшылық етудi тиiсiнше Қазақстан Республикасының
Қорғаныс министрi, басқа да әскерлердің Қолбасшылары, сондай-ақ әскери
құрамалардың командирлерi (бастықтары) жүзеге асырады.
4-тарау. ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ КЕЗЕҢІНЕ ЕНГIЗIЛЕТIН
МЕМЛЕКЕТТIК БАСҚАРУДЫҢ ЕРЕКШЕ
НЫСАНДАРЫ
12-бап. Төтенше жағдай кезеңiне енгiзiлетiн
мемлекеттiк басқарудың ерекше нысандары
1. Төтенше жағдайды енгiзуге негiз болған мән-жайларды жою жөнiндегi мәселелердi шұғыл шешу және iс-шаралар жүргiзу мақсатында Қазақстан Республикасының Президентi төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк басқарудың ерекше нысандарын құруға мүмкiн, оларға:
1) Консультативтiк-кеңесшi орган - Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк комиссия;
2) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң резервiнен бөлiнетiн қаражат есебiнен, ал Қазақстан Республикасының төтенше бюджетi енгiзiлген кезде - Қазақстан Республикасының төтенше бюджетi қаражатының есебiнен ұсталатын мемлекеттiк мекеме нысанында құрылатын және аумақтық әдiлет органдарында дереу тiркеуге жататын уақытша арнайы орган (жергiлiктi комендатура) жатады.
2. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөніндегi мемлекеттiк басқарудың ерекше нысандары төтенше жағдайды енгiзу кезеңінде оның енгiзiлуiне себеп болған мән-жайларға байланысты құрылуы мүмкiн.
3. Консультативтiк-кеңесшi орган - Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк комиссия және жергiлiктi комендатура туралы ережелердi Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.
13-бап. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегі
мемлекеттiк комиссияның негiзгi мiндеттерi
Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк комиссияның негiзгi мiндеттерi:
1) төтенше жағдайды енгiзуге себеп болған мән-жайларды жою жөнiндегi шараларды белгiлеу;
2) төтенше жағдай енгiзiлген аймақ қызметiн басқару және қамтамасыз ету жөнiндегi жедел iс-шаралар жүргiзудi ұйымдастыру;
3) орталық және жергiлiктi атқару органдарының төтенше жағдайды енгiзуге себеп болған мән-жайларды жою жөнiндегi қызметiн үйлестiру;
4) төтенше жағдай кезеңiнде жүргiзiлетiн iс-шаралардың орындалуын бақылау болып табылады.
14-бап. Төтенше жағдай енгізiлген жердегi
коменданттың өкiлеттiктерi
1. Төтенше жағдай енгiзiлген жердегi комендатура төтенше жағдай режимiн жергiлiктi атқарушы органдармен бiрлескен iс-қимыл арқылы қамтамасыз етедi. Бұл ретте жергiлiктi комендант төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ететiн күш-құралдарды бiрыңғай басқаруды жүзеге асырады.
2. Төтенше жағдай енгiзiлген жердегi комендант:
1) өз өкiлеттiгi шегiнде барлық мемлекеттiк органдар, ұйымдар және лауазымды адамдар, азаматтар, сондай-ақ iшкi iстер органдарының, Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөнiндегi орталық атқару органы бөлiмшелерінің, төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде орналасқан және төтенше жағдай режимiн қамтамасыз етуге қосымша тартылған әскери құрамалардың бастықтары (командирлерi) тиiстi аумақта мiндеттi түрде орындауы қажет төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету мәселелерi жөнiндегi бұйрықтар мен өкiмдер шығарады;
2) азаматтардың белгiлi бiр орынды белгiленген мерзiмге тастап кетуiне шектеу қояды, төтенше жағдай жарияланған жердiң тұрғындары болып табылмайтын, қоғамдық тәртiптi бұзушы адамдарды өздерiнiң есебiнен тұрақты тұратын жерлерiне немесе осы жерден тысқары жерлерге шығарып жiбередi, сондай-ақ төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде заңдылық пен құқық тәртiбiн қамтамасыз ету жөнiндегi шараларды қабылдайды;
3) өз мiндеттерiн тиiстi түрде орындамауына байланысты мемлекеттiк ұйымдардың басшыларын бұл мiндеттердi басқа адамдарға уақытша жүктей отырып, төтенше жағдайдың қолданыста болу кезеңiнде қызметiнен шеттетедi;
4) енгiзiлген шаралар мен уақытша шектеулердің, сондай-ақ тиiстi ұйымдарға жүктелген қосымша мiндеттердің орындалуын қамтамасыз етпеуiне немесе тиiстi түрде орындамауына байланысты мемлекеттiк емес ұйымдардың басшыларын төтенше жағдайдың қолданыста болу кезеңiнде қызметiнен шеттетедi;
5) Қазақстан Республикасының Президентiне төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде осы Заңда қарастырылған шаралар мен уақытша шектеулердi енгiзу қажеттiлiгi туралы ұсыныс жасайды және бұл шаралардың орындалуын қамтамасыз етедi;
6) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы тиiстi аумақтың тұрғындарын төтенше жағдай кезiнде қолданылатын енгiзiлген шаралар мен уақытша шектеулердi орындау қажеттілiгi туралы хабардар етедi;
7) жергiлiктi өкiлеттi және атқару органдарының барлық мәжілістерiне
қатысуға және өз құзыретiндегi мәселелер бойынша ұсыныстар енгізуге құқылы.
3. Төтенше жағдай енгiзiлген жердегi комендатураны құру көрсетiлген
аумақта жұмыс iстейтiн жергілiктi өкiлеттi және атқару органдарының
қызметiн тоқтатпайды.
15-бап. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ететiн
күш-құралдардың іс-қимылын үйлестiру
Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ететiн күш-құралдардың iс-қимылын
үйлестiру үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнің актiсiмен төтенше
жағдай енгiзiлген жердегi комендатураның құрамында төтенше жағдай режимiн
қамтамасыз ететiн органдар өкілдерiнен тұратын бiрлескен жедел штаб
құрылуы мүмкiн.
Бiрлескен жедел штабқа төтенше жағдай енгiзiлген жердегi комендант
басшылық етедi.
5-тарау. ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ КЕЗIНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН
ШАРАЛАР МЕН УАҚЫТША ШЕКТЕУЛЕР
16-бап. Төтенше жағдайды енгiзу кезiнде қолданылатын негiзгi
шаралар мен уақытша шектеулер
1. Төтенше жағдайды енгiзу кезiнде оның қолданыста болу кезеңiнде
мынадай негiзгi шаралар мен уақытша шектеулер:
1) қоғамдық тәртiптi сақтауды, аса маңызды мемлекеттiк және стратегиялық объектiлердi, сондай-ақ халықтың тыныс-тiршiлiгiн және көлiк қызметiнің жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн объектiлердi күзетудi күшейту;
2) төтенше жағдай енгiзілген жерлерде қозғалыс еркiндiгiн, оның iшiнде көлiк құралдарының қозғалысын шектеу;
3) азаматтардың жеке басын куәландыратын құжаттарды тексеру, оларды жеке тексеру, олардың заттарын, тұрғын үйлерi мен көлiк құралдарын тексеру;
4) төтенше жағдай енгiзiлген жерлерге кiрудің және одан шығудың ерекше режимiн айқындау;
5) жиналыстарды, митингiлердi және демонстрацияларды, шерулер мен пикеттеудi, сондай-ақ ойын-сауық, спорттық және басқа да бұқаралық iс-шараларды өткiзуге тыйым салу немесе шек қою;
6) ереуілдерге және ұйымдардың қызметiн тоқтатудың немесе толық тоқтатудың өзге де әдiстерiне тыйым салу;
7) жарылғыш, радиоактивтi, сондай-ақ химиялық және биологиялық қаупi бар заттарды пайдаланатын ұйымдардың қызметiн тоқтату;
8) егер төтенше жағдайларға байланысты жойылудың, ұрланудың немесе бүлiнудің нақты қаупi болса, материалдық және мәдени құндылықтарды қауiпсiз аудандарға көшiру көзделедi.
17-бап. Төтенше жағдайлар кезiнде қолданылатын қосымша
шаралар мен уақытша шектеулер
1. Осы Заңның 4-бабындағы 2-тармақтың 1) тармақшасында қарастырылған мән-жайлар орын алған кезде төтенше жағдай енгiзiлген болса, төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде мынадай қосымша шаралар мен уақытша шектеулер:
1) коменданттық сағатты енгiзу;
2) баспа басылымдарының бақылау және мiндеттi даналарына және радио-телехабар материалдарына сұрау салу арқылы бұқаралық ақпарат құралдарын бақылауды жүзеге асыру;
3) төтенше жағдайды енгiзуге негiз болған мән-жайларды жоюға кедергi келтiретiн саяси партиялардың және қоғамдық бiрлестiктердің қызметiн тоқтамға алу немесе заңнамада белгiленген тәртiппен тоқтату туралы тапсырма беру;
4) көбейту техникасын, сондай-ақ радио- және телеарна аппаратурасын, аудио- және бейнежазба техникасын пайдалануды шектеу немесе тыйым салу, сондай-ақ дыбыс күшейткiш техникалық құралдарды уақытша алып қою;
5) азық-түліктi және бiрiншi кезекте қажеттi заттарды сатудың, сатып алудың, және бөлудiң ерекше тәртiбiн орнату;
6) тауарлардың, қызмет көрсетулердің және қаржы қаражаттарының орын ауыстыруын қоса алғанда меншiк нысанына қарамастан жеке және заңды тұлғалардың қаржы-экономикалық қызметінің жекелеген түрлерiн жүзеге асыруына шек қою;
7) қаруды, оқ-дәрiлердi, жарылғыш заттарды, арнайы құралдарды, улы заттарды сатуға шек қою немесе тыйым салу, құрамында есiрткілік заттар бар дәрi-дәрмек құралдары мен препараттарының, күштi әсер ететiн заттардың, сондай-ақ этил спиртiнің, спирт ішiмдiктерiнің, құрамында спирт бар өнiмдердiң айналымына ерекше режим белгiлеу;
8) азаматтардан қару мен оқ-дәрiлердi, улы заттарды уақытша алып қою, ал ұйымдардан - қарумен, оқ-дәрiлермен және улы заттармен қатар әскери және жауынгерлiк оқу техникасын, жарылғыш және радиоактивтi заттарды уақытша алып қою көзделедi.
2. Осы Заңның 4-бабындағы 2-тармақтың 2) тармақшасында қарастырылған мән-жайлар орын алған кезде төтенше жағдай енгiзiлген болса, төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде мынадай қосымша шаралар мен уақытша шектеулер:
1) тұрғындарды оларға мiндеттi түрде стационарлық немесе уақытша тұрғын-жайлар ұсыну арқылы қауiпсiз аудандарға уақытша көшiру;
2) карантин енгізу, санитарлық-эпидемияға қарсы және эпизоотияға қарсы iс-шараларды жүргiзу;
3) заңнамада белгiленген тәртiппен мемлекеттiк материалдық қорды пайдалану, ұйымдардың ресурстарын тарту, олардың жұмыс режимiн өзгерту және төтенше жағдай кезінде қажеттi өнiмдер шығаруға қайта бағдарлау;
4) апаттық-құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды жүргiзу және
қамтамасыз ету қажеттiлiгiмен байланысты жағдайларда еңбектi қорғау туралы
заңнаманың талаптарын мiндеттi түрде сақтай отырып, еңбекке жарамды
тұрғындарды және көлiк құралдарын көрсетiлген жұмыстарды жүргiзуге тарту
көзделедi.
3. Осы Заңның 16 және 17-баптарында көзделген негiзгi және қосымша
шараларды және уақытша шектеулердi Қазақстан Республикасының Президентi
төтенше жағдайды енгiзуге негiз болған мән-жайларға байланысты толық
немесе iшiнара енгiзуi мүмкiн.
18-бап. Төтенше жағдай кезінде сайлаулар мен
референдумдар өткiзуге шек қою
Төтенше жағдай енгiзiлген жерде сайлаулар мен республикалық
референдумдар төтенше жағдайдың қолданыста болуының барлық кезеңiнде
өткiзiлмейдi.
6-тарау. ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ КЕЗIНДЕ АЗАМАТТАР МЕН
ЛАУАЗЫМДЫ АДАМДАР ҚҰҚЫҚТАРЫНЫҢ
КЕПIЛДIГI ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖАУАПКЕРШIЛIГІ
19-бап. Төтенше жағдай кезiнде шаралар мен уақытша
шектеулердi қолданудың шектерi
1. Төтенше жағдай кезiнде қолданылатын шаралар және азаматтардың
құқықтары мен бостандықтарын, сондай ұйымдардың құқықтарын шектеу оларға
қосымша мiндеттер жүктеу төтенше жағдайды енгiзуге негiз болған мән-жайлар
туындатқан шектерде жүзеге асырылуы тиiс.
2. Төтенше жағдай кезiнде қолданылатын шаралар мен шектеулер адам
құқықтары саласында Қазақстан Республикасы қол қойған халықаралық
шарттарға қайшы келмеуi тиiс.
20-бап. Төтенше жағдайдың қолданыста болу кезеңiнде
азаматтардың, ұйымдардың мүлiктiк және әлеуметтiк
құқықтарының кепiлдiктерi
1. Төтенше жағдайды енгiзуге негiз болған мән-жайлардың нәтижесiнде немесе осындай мән-жайларды немесе олардың салдарларын жою жөнiндегi шараларды қолдануға байланысты зардап шеккен азаматтарға тұрғын жайлар берiледi, материалдық зиянның орны толтырылады, жұмысқа орналасуына көмек көрсетiледi және Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген шарттар мен тәртiпте қажеттi көмек беріледi.
2. Төтенше жағдай енгiзуге негiз болған мән-жайларды жою қажеттіліктерi үшiн мүлiктерi мен ресурстары пайдаланылған ұйымдардың заңнамада белгiленген тәртiппен келтiрiлген зиянды өндiрiп алуға құқығы бар.
21-бап. Қаруды, әскери және арнайы техниканы, арнайы
құралдарды және дене күшiн қолданудың тәртiбi
мен шарттары
Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ететiн органдар қызметкерлерi әскери қызметшiлерінің қаруды, әскери және арнайы техниканы, арнайы құралдар дене күшiн қолдануының Қазақстан Республикасы заңнамасында белгiленген тәртiбi мен шарттары төтенше жағдай кезiнде өзгертiлмейдi.
22-бап. Коменданттық сағат ережелерiн бұзған азаматтарды
ұстау тәртiбi
1. Коменданттық сағат ережелерiн бұзған азаматтарды iшкi iстер органдарының қызметкерлерi (полиция) немесе әскери патрульдер коменданттық сағат аяқталғанға дейiн, ал жеке басын куәландыратын құжаттары өзiмен бiрге болмағандарды жеке басын анықтағанға дейiн, бiрақ iшкi iстер органы бастығының немесе орынбасарының шешiмi бойынша 48 сағаттан аспайтын уақытқа ұстайды. Ұсталған адамдар және олардың өздерiмен бiрге болған заттары мен көлiк құралдары тексерiлуi мүмкiн.
2. Iшкi iстер органы бастығының немесе оның орынбасарының ұстау туралы шешiмi туралы жоғары тұрған лауазымды адамға, прокурорға немесе сотқа шағым беруге болады.
3. Төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде адамдардың, жануарлардың және өсiмдiктердің қауiптi жұқпалы ауруларының таралу қаупінің туындауы салдарынан карантин енгiзiлген жағдайда төтенше жағдай режимiн бұзған және көрсетiлген жерлерде тұрмайтын және басқа да жағдайларда бұл аумақтың шегiнен мiндеттi түрде шығарылуы тиiс азаматтар жалпы негiзде осы азаматтарды бақылауға алудың денсаулық сақтау органдары белгiлеген мерзiмi аяқталғанға дейiн ұсталады.
4. Төтенше жағдай режимiнiң талаптарын бұзғаны үшiн азаматтар, лауазымды адамдар және ұйымдар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жауапкершiлiкке тартылады.
23-бап. Төтенше жағдайдың қолданыста болуын
тоқтатудың құқықтық салдарлары
Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету мақсатында қабылданған және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ ұйымдардың құқықтарын уақытша шектеумен байланысты нормативтiк құқықтық актiлер тек қана төтенше жағдай енгiзiлген мерзiм ішінде қолданылады және заңнамада белгiленген тәртiппен жойылуы тиiс.
24-бап. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз етуге қатысқан
адамдардың жауапкершілігi
Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз етуге қатысушы органдардың қызметкерлерi мен әскери қызметшiлерінің қаруды, арнайы құралдарды және дене күшiн құқыққа сай емес қолдануы, сондай-ақ олардың лауазымды адамдарының қызметтiк өкiлеттiктерiн асыра пайдалануы заңнамаға сәйкес жауапкершiлiкке әкеліп соғады.
25-бап. Төтенше жағдай енгiзiлген аумақта сот әдiлдiгiн
жүзеге асыру
Төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде сот әдiлдiгiн Қазақстан Республикасының Конституциясына және "Қазақстан Республикасының сот жүйесi және соттардың мәртебесi туралы" Қазақстан Республикасының конституциялық заңына сәйкес белгiленген соттар ғана жүзеге асырады.
Соттардағы сот өндiрiсi Қазақстан Республикасының төтенше жағдай енгiзiлген сәтте қолданыста болған заңнамасына сәйкес жүргiзiледi. Қандай да болсын атаумен арнайы және төтенше соттар құруға жол берiлмейдi.
Төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде жұмыс iстейтiн соттардың сот әділдiгiн жүзеге асыруы мүмкiн болмаған жағдайда Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты сот процесi тараптарының келiсiмi бойынша соттарда қаралатын iстердің аумақтық құзыреттiгiн өзгертуi мүмкiн.
7-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР
26-бап. Халықаралық қайырымдылық көмек
Төтенше жағдай енгiзiлген жерлерде халықаралық қайырымдылық көмек Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес таратылады.
27-бап. Күшi жойылды деп танылған заң актiлерi
Күшi жойылды деп танылсын:
1. "Төтенше жағдайдың құқықтық режимi туралы" Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 15 қазандағы Z933400_ Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1993 ж., N 17, 408-құжат; "Казахстанская правда" 16.03.1999 ж., N 50).
2. "Төтенше жағдайдың құқықтық режимі туралы" Қазақстан
Республикасының Заңын қолданысқа енгізудің тәртібі туралы" Қазақстан
Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1993 жылғы 15 қазандағы
қаулысы
(Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1993 ж., N 17,
409-құжат).
Қазақстан Республикасының
Президенті
Мамандар:
Багарова Ж.А.,
Қасымбеков Б.А.
