Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің кейбір нормативтік қаулыларын қайта қарау туралы

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2017 жылғы 17 сәуірдегі № 2 нормативтік қаулысы.

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі, Төраға И.И. Рогов, Кеңес мүшелері Н.В. Белоруков, А.Қ. Дауылбаев, В.А. Малиновский, А.М. Нұрмағамбетов, Ү.М. Стамқұлов, У. Шапак қатысқан құрамда, мыналардың:

Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының өкілі – Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Конституциялық заңнама, сот жүйесі және құқық қорғау органдары комитетінің төрағасы С.Б. Ақылбайдың,

Қазақстан Республикасы Үкіметінің өкілі – Қазақстан Республикасы Әділет министрінің орынбасары З.Х. Баймолдинаның,

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының өкілі – Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Е.Н. Әбдіқадыровтың,

Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының өкілі – Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бірінші орынбасары И.Д. Меркельдің,

Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің өкілі – Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының орынбасары М.Ө. Қалқабаевтың,

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің өкілі – Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі аппаратының басшысы С.Қ. Ахметжановтың,

Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің өкілі – Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Ерекше тапсырмалар жөніндегі елшісі С.М. Сейтімбетованың,

Қазақстан Республикасы Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің өкілі – Қазақстан Республикасы Дін істері және азаматтық қоғам вице-министрі Б.С. Арынның,

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің өкілі – Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Заң департаменті директоры С.В. Пономаревтің,

Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің өкілі – Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың басшысы С.Ж. Оспановтың қатысуымен,

өзінің ашық отырысында "Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2017 жылғы 10 наурыздағы № 51-VI Қазақстан Республикасының Заңы қабылдануына байланысты Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің кейбір нормативтік қаулыларын қайта қарау туралы мәселені қарады.

Баяндамашы – Конституциялық Кеңестің мүшесі У. Шапактың хабарлауын, отырысқа қатысушылардың, заңгерлік қауымдастық өкілдері – Еуразия ұлттық университеті заң факультетінің мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, конституциялық құқық кафедрасының профессоры, заң ғылымдарының докторы Ж.Д. Бұсырмановтың және "Университет КАЗГЮУ" Акционерлік қоғамының Қылмыстық-процессуалдық зерттеулер және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ғылыми-зерттеу институтының директоры, заң ғылымдарының докторы, профессор М.Ш. Қоғамовтың сөйлеген сөздерін тыңдап, Конституциялық Кеңестің нормативтік қаулыларын және конституциялық іс жүргізудің өзге де материалдарын талдап, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі

анықтады:

"Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2017 жылғы 10 наурыздағы № 51-VI Қазақстан Республикасының Заңымен (бұдан әрі - Заң) еліміздің Негізгі Заңына түзетулер енгізілді.

Конституциялық түзетулер Республика Конституциясының қолданылатын құқық жүйесіндегі үстемдігін және еліміздің бүкіл аумағында сөзсіз орындалуын қамтамасыз етуге, ерекше қорғалатын конституциялық құндылықтардың тізбесін кеңейтуге және қорғалу деңгейін арттыруға, конституциялық бақылауды күшейтуге, сондай-ақ адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын шектеудің мазмұнын, шарттары мен шектерін нақтылауға бағытталған.

Жоғары мемлекеттік органдар арасында өкілеттіктерді қайта бөлу, Үкіметті құрудың тәртібін өзгерту және Үкіметтің үстінен парламенттік бақылауды күшейту, Республика Президентінің заң шығарушылық өкілеттіктерін алып тастау, сондай-ақ Мемлекет басшысындағы құзыреттің бір бөлігін Үкіметке беру арқылы Парламент пен Үкіметтің жаңа рөлі бекітілді, дербестігі мен жауапкершілігі кеңейтілді, Адам құқықтары жөніндегі уәкіл лауазымына конституциялық мәртебе берілді.

Конституциялық Кеңестің, сот жүйесінің, прокуратураның, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарының мәртебелік бастаулары нақтыланды, Негізгі Заңға басқа да тұжырымдамалық өзгерістер енгізілді (Қазақстан Республикасы Конституциясының 2-бабының 3-1-тармағы; 4-бабының 3-тармағы; 10-бабының 2-тармағы; 39-бабының 2 және 3-тармақтары; 41-бабының 2-тармағы; 44-бабының 3), 8), 9), 10-1), 18) тармақшалары; 45-бабының 2-тармағы; 49-бабының 1-тармағы; 53-бабының 3) тармақшасы; 55-бабының 1-1) тармақшасы; 57-бабының 6) тармақшасы; 61-бабының 2-тармағы; 64-бабының 2-тармағы; 66-бабының 1), 8) және 9-1) тармақшалары; 67-бабының 4) тармақшасы; 70-бабының 1-тармағы; 72-бабының 2-тармағы; 73-бабының 4-тармағы; 74-бабының 2-тармағы; 79-бабының 3-тармағы; 81-бабы; 83-бабының 1-тармағы; 86-бабының 5-тармағы; 87-бабының 4-тармағы; 91-бабының 2 және 3-тармақтары).

2017 жылғы конституциялық реформа қоғам мен мемлекетті жан-жақты және дәйектілікпен жаңғырту жолындағы заңды кезең болды.

Заңға жасалған жүйелі талдау оның өз жиынтығында Конституцияның өзгертілген нормаларының мазмұнын айқындап қана қоймай, түзетулерге ұшырамаған ережелері мен нормаларының құқықтық мағынасын да кей кездері жаңартып отыратынын көрсетеді. Бұл жағдай конституциялық қайта өзгертулердің жалпы заңдылықтары мен трендтерін және ресми түсіндірудің бағыт-бағдарын бөліп көрсетуге негіз болады.

Мұның бәрі еліміздің қолданыстағы құқығын, Конституциялық Кеңестің нормативтік қаулыларын қоса отырып, жаңартылған Конституцияға сәйкестендіруді қажет етеді.

"Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" 1995 жылғы 29 желтоқсандағы № 2737 Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 36-бабы 1-тармағының 1) тармақшасына сәйкес Конституциялық Кеңестің шешімін ол Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасы бойынша немесе өз бастамасы бойынша, егер қабылданған шешімге негіз болған Конституция нормасы өзгерсе, қайта қарауы мүмкін.

Заңды іске асыру мақсатында, "Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2017 жылғы 10 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңын іске асыру жөніндегі шаралар кешені туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 13 наурыздағы № 437 Жарлығының 7-тармағында Конституциялық Кеңеске өзі қабылдаған нормативтік-құқықтық актілерді қайта қарау және Заңға сәйкес келтіру жөніндегі шараларды қабылдау ұсынылған.

Конституциялық Кеңес қабылданған нормативтік қаулыларды қайта қарау жөніндегі жұмыстың бастауларын бұдан бұрын айқындаған болатын.

Мәселен, 2007 жылғы 8 қарашадағы № 9, 2008 жылғы 7 ақпандағы № 1, 2008 жылғы 24 қыркүйектегі № 7 және 2011 жылғы 27 сәуірдегі № 4 нормативтік қаулыларда Негізгі Заңның өзгертілген және толықтырылған нормаларына сәйкес келмейтін қаулылардың толығымен күші жойылады. Конституциялық новеллаларға сәйкес келмейтін жекелеген ережелерін алып тастағанда, Конституция нормаларын түсіндірудің ішкі қисыны мен өзара байланысы, мазмұны мен мағынасы жоғалмайтын Конституциялық Кеңестің нормативтік қаулыларының ішінара күші жойылуға тиіс деп атап көрсетілді. Сол арқылы, Конституциялық Кеңестің тиісті конституциялық өкілеттіктері жүзеге асырылып қабылданған, ішінара күші жойылып отырған қорытынды шешімдерінде бекітілген құқықтық позициялардың нысаны өзгермейді және ауқымы кеңеймейді.

Конституциялық Кеңестің нормативтік қаулыларын қайта қарау Конституциялық Кеңестің осы аталған нормативтік қаулыларымен байланысты Қазақстан Республикасы заңдарының, сондай-ақ өзге де құқықтық актілерінің заңдық күші жойылғанын немесе бұдан бұрын конституциялық емес деп танылған актілерге заңдық күш қайтарылғанын білдірмейді. Қажет кезде аталған заңдар және тиісті құқықтық актілер бекітілген тәртіппен қабылдануы, күші жойылуы, өзгертілуі және толықтырылуы мүмкін.

Баяндалғанның негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының 1 және 2-тармақтарын, "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" 1995 жылғы 29 желтоқсандағы № 2737 Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 31-33-баптарын, 36-бабы 1-тармағының 1) тармақшасын және 3-тармағын, 40-бабының 1-тармағын, 41-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын басшылыққа алып, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі

қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің мына нормативтік қаулыларының:

1.1. "Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің "Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының 1-тармағын, 14-бабының 1-тармағын, 77-бабының 3-тармағының 3) тармақшасын, 79-бабының 1-тармағын және 83-бабының 1-тармағын ресми түсiндiру туралы" Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 1997 жылғы 6 наурыздағы Қаулысын түсіндіру туралы" 1997 жылғы 31 шілдедегі № 3/4;

1.2. "Жамбыл облыстық сотының "Қазақ КСР-інiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгiн және 288-бабының 1-бөлiгiн Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес емес деп тану туралы" өтiнiшi туралы" 1998 жылғы 5 маусымдағы № 3/2;

1.3. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабы 9) тармақшасын ресми түсiндiру туралы" 2001 жылғы 12 қарашадағы № 14/2;

1.4. "Қазақстан Республикасының кейбiр заң актiлерiне прокурорлық қадағалау мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкестiгi туралы" 2002 жылғы 5 тамыздағы № 5;

1.5. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 70-бабын ресми түсiндiру туралы" 2003 жылғы 19 қарашадағы № 11;

1.6. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 45-бабының 2-тармағын, 53-бабының 3) және 4) тармақшаларын ресми түсiндiру туралы" 2008 жылғы 26 маусымдағы № 5 толығымен күші жойылсын.

2. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің мына нормативтік қаулыларының:

2.1. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының 1-тармағына және 12-бабының 2-тармағына ресми түсiндiрме беру туралы" 1996 жылғы 28 қазандағы № 6/2:

дәлелдеу бөлігіндегі 2-тармақтың төртінші абзацындағы "10," деген цифр алып тасталып;

2.2. "Қазақстан Республикасы Конституциясы 4-бабының 1-тармағын, 14-бабының 1-тармағын, 77-бабы 3-тармағының 3) тармақшасын, 79-бабының 1-тармағын және 83-бабының 1-тармағын ресми түсiндiру туралы" 1997 жылғы 6 наурыздағы № 3:

дәлелдеу бөлігінің 5-тармағы;

қарар бөлігінің 5-тармағы алып тасталып;

2.3. "Қазақстан Республикасы Парламентi өзгерiстер мен толықтырулар енгiзген Конституция нормалары бөлiгiне қатысты Қазақстан Республикасы Конституциясы 53-бабының 1) тармақшасына және 91 бабының 1-тармағына ресми түсiнiк беру туралы" 1998 жылғы 4 желтоқсандағы № 13/2:

дәлелдеу бөлігінің үшінші абзацындағы "онда "Конституцияда белгіленген мемлекеттің біртұтастығын және аумақтық тұтастығын, Республиканы басқару нысанын өзгертуге болмайды" деп белгіленген." деген сөздер алып тасталып;

2.4. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 59-бабының 3-тармағын ресми түсiндiру туралы" 1999 жылғы 30 маусымдағы № 14/2:

дәлелдеу бөлігінің төртінші және бесінші абзацтары;

қарар бөлігінің екінші абзацы алып тасталып;

2.5. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабының 7-тармағын және 53-бабының 7) тармақшасын ресми түсiндiру туралы" 1999 жылғы 27 қыркүйектегі № 18/2:

дәлелдеу бөлігінің жетінші, сегізінші және тоғызыншы абзацтары;

қарар бөлігінің 3-тармағы алып тасталып;

2.6. "Қазақстан Республикасы Конституциясы 88-бабының 4-тармағын ресми түсiндiру туралы" 2000 жылғы 31 мамырдағы № 3/2:

дәлелдеу бөлігінің бесінші абзацындағы "Үкіметтің және" деген сөздер алып тасталып;

2.7. "Қазақстан Республикасы Конституциясы 44-бабының 2) тармақшасын, 45-бабының 2-тармағын, 61-бабының 2-тармағын, 62-бабының 2-тармағын, 72-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын ресми түсiндiру туралы" 2000 жылғы 3 шiлдедегі № 15/2:

дәлелдеу бөлігінің тоғызыншы абзацындағы ", сондай-ақ осы заң жобасы жедел қаралады деп жариялау" деген сөздер;

дәлелдеу бөлігінің оныншы абзацы;

дәлелдеу бөлігінің он бірінші абзацындағы және қарар бөлігінің 1-тармағындағы "45-бабының 2-тармағында" деген сөздер;

дәлелдеу бөлігінің он екінші абзацындағы "45-бабының 2-тармағын," деген сөздер алып тасталып;

2.8. "Солтүстiк Қазақстан облыстық сотының Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 281-бабы бiрiншi бөлiгiнiң 3) тармақшасын конституциялық емес деп тану жөнiндегi ұсынымы туралы" 2000 жылғы 10 шiлдедегі № 14/2:

дәлелдеу бөлігіндегі 3-тармақтың оныншы абзацы алып тасталып;

2.9. "Қазақстан Республикасы Конституциясы 4-бабының 3-тармағын ресми түсiндiру туралы" 2000 жылғы 11 қазандағы № 18/2:

дәлелдеу бөлігінің 2-тармағында:

екінші абзацтағы "және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшiн заң шығару талап етiлетiн жағдайдан басқа реттерде, тiкелей қолданылады" деген сөздер;

үшінші абзацта:

екінші және төртінші сөйлемдер;

"және тiкелей қолданылуы" деген сөздер алып тасталып;

2.10. "Қызылорда облыстық сотының "Байқоңыр" кешенін жалға беру туралы шарттың 6-бабы 6.12-тармағының екінші бөлігін, "Байқоңыр" кешені аумағында құқық тәртібін қамтамасыз етудегі құқық қорғау органдарының өзара іс-қимылы туралы келісімнің 5 және 11-баптарын конституциялық емес деп тану жөніндегі ұсынымы туралы" 2001 жылғы 7 мамырдағы № 6/2:

дәлелдеу бөлігіндегі 2-тармақтың төртінші абзацындағы үшінші сөйлем;

дәлелдеу бөлігіндегі 3-тармақтың бесінші абзацындағы ", Республика Конституциясының 10-18-баптарымен көзделген, ал Республика Конституциясының 39-бабына сәйкес оған жол берілмейді" деген сөздер алып тасталып;

2.11. "Қазақстан Республикасының Парламентi және оның депутаттарының мәртебесi туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы жөнiнде" 2001 жылғы 22 қарашадағы № 15/2:

дәлелдеу бөлігінің сегізінші абзацы алып тасталып;

2.12. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 52-бабының 1 және 5-тармақтарын, 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасын және 74-бабының 3-тармағын ресми түсiндiру туралы" 2001 жылғы 13 желтоқсандағы № 19/2:

дәлелдеу бөлігіндегі 3-тармақтың бесінші абзацы алып тасталып;

2.13. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 2-бабы 2-тармағын және 6-бабы 3-тармағын ресми түсiндiру туралы" 2003 жылғы 23 сәуiрдегi № 4:

дәлелдеу бөлігіндегі 1-тармақтың бесінші абзацындағы ", онда "Конституцияда белгiленген мемлекеттiң бiртұтастығын және аумақтық тұтастығын, Республиканы басқару нысанын өзгертуге болмайды" деп белгiленген" деген сөздер алып тасталып;

2.14. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 10 және 12-баптарын ресми түсіндіру туралы" 2003 жылғы 1 желтоқсандағы № 12:

дәлелдеу бөлігіндегі 1-тармақтың жетінші абзацындағы "79-баптың 3-тармағының," деген сөздер;

қарар бөлігіндегі 2-тармақтың үшінші абзацындағы "79-бабының 3-тармағында," деген сөздер алып тасталып;

2.15. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабының 7) тармақшасын ресми түсiндiру туралы" 2006 жылғы 18 мамырдағы № 2:

дәлелдеу бөлігіндегі 3-тармақтың екінші абзацындағы "және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшiн заң шығару талап етiлетiн жағдайдан басқа реттерде, тiкелей қолданылады" деген сөздер алып тасталып;

2.16. "Алматы облысы Қапшағай қалалық сотының өтiнiшi бойынша Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 361-бабы бiрiншi және төртiншi бөлiктерiнiң конституциялылығын тексеру туралы" 2008 жылғы 27 ақпандағы № 2:

дәлелдеу бөлігіндегі 1-тармақтың төртінші абзацындағы екінші сөйлем алып тасталып;

2.17. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабын, 61-бабы 3-тармағының 1) және 3) тармақшаларын, сондай-ақ мемлекеттiк басқаруды ұйымдастыру мәселелерi бойынша басқа да бiрқатар нормаларын ресми түсiндiру туралы" 2008 жылғы 15 қазандағы № 8:

дәлелдеу бөлігіндегі 1-тармақтың үшінші абзацындағы екінші сөйлем алып тасталып;

2.18. "Конституциялық мерзімдерді есептеу мәселесі бойынша Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларын ресми түсіндіру туралы" 2012 жылғы 13 сәуірдегі № 2:

дәлелдеу бөлігіндегі 1-тармақтың бірінші абзацындағы "57-баптың 6) тармақшасы," және "53-баптың 3) тармақшасы," деген сөздер;

дәлелдеу бөлігіндегі 7-тармақтың бірінші абзацындағы "53-баптың 3) тармақшасы," деген сөздер алып тасталып;

2.19. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 62-бабы 8-тармағының және 83-бабы 1-тармағының нормаларын ресми түсіндіру туралы" 2013 жылғы 6 наурыздағы № 1:

дәлелдеу бөлігінің 1-тармағында:

төртінші абзацтағы үшінші және төртінші сөйлемдер;

бесінші абзацтағы "83-баптың 1-тармағында пайдаланылған" деген сөздер;

дәлелдеу бөлігіндегі 2-тармақтың жетінші абзацындағы "45-бабының 2-тармағымен, 53-бабының 3) және 4) тармақшаларымен" деген сөздер:

қарар бөлігінің 1-тармағындағы "және 83-бабының 1-тармағындағы" және ", ал Конституцияның 83-бабының 1-тармағында пайдаланылатын "басқа да құқықтық актілер" ұғымы өзге актілердің бәрін, нормативтік сипаты барларын да, мұндай белгісі жоқтарын да қамтиды" деген сөздер алып тасталып;

2.20. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабын, 61-бабы 3-тармағының 1) және 3) тармақшаларын, сондай-ақ мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру мәселелері бойынша басқа да бірқатар нормаларын ресми түсіндіру туралы" Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2008 жылғы 15 қазандағы № 8 Нормативтік қаулысына түсіндірме беру туралы" 2013 жылғы 16 мамырдағы № 2:

дәлелдеу бөлігіндегі 2-тармақтың екінші абзацында:

"9)," деген цифр;

", Үкімет құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдарды құруға, таратуға және қайта құруға" деген сөздер;

"Республиканың мемлекеттік бюджеті есебінен ұсталатын барлық органдардың қызметкерлеріне арналған қаржыландыру мен еңбекақы төлеудің бірыңғай жүйесін бекітуге; өзіне бағынысты Республика Президентінің Күзет қызметін және Республикалық ұланды жасақтауға" деген сөздер;

дәлелдеу бөлігіндегі 2-тармақтың төртінші абзацындағы "және 8)" деген сөздер;

дәлелдеу бөлігіндегі 3-тармақтың сегізінші абзацындағы "8)," деген цифр алып тасталып;

2.21. "Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабының 16) тармақшасын ресми түсiндiру туралы" 2014 жылғы 15 мамырдағы № 1:

дәлелдеу бөлігінің бесінші абзацы алып тасталып, ішінара күші жойылсын.

3. "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" 1995 жылғы 29 желтоқсандағы № 2737 Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 40-бабының 1-тармағына сәйкес, осы нормативтік қаулының кері күші болмайды деп айқындалсын.

4. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына сәйкес нормативтік қаулы оны қабылдаған күннен бастап күшіне енеді, шағымдануға жатпайды, Республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті және түпкілікті болып табылады.

5. Осы нормативтік қаулы республикалық ресми басылымдарда қазақ және орыс тілдерінде жариялансын.

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Төрағасы

И.И. Рогов

О пересмотре некоторых нормативных постановлений Конституционного Совета Республики Казахстан

Нормативное постановление Конституционного Совета Республики Казахстан от 17 апреля 2017 года № 2

О пересмотре некоторых нормативных постановлений Конституционного Совета Республики Казахстан

Конституционный Совет Республики Казахстан в составе председателя И. И. Рогова, членов совета Н. В. Белорукова, А. К. Даулбаева, B. А. Малиновского, A. M. Нурмагамбетова, У. М. Стамкулова, У. Шапак с участием:
представителя Сената Парламента Республики Казахстан - председателя Комитета по конституционному законодательству, судебной системе и 0правоохранительным органам Сената Парламента Республики Казахстан С. Б. Акылбая,
представителя Правительства Республики Казахстан - заместителя министра юстиции Республики Казахстан З. Х. Баймолдиной,
представителя Верховного Суда Республики Казахстан - председателя судебной коллегии по гражданским делам Верховного Суда Республики Казахстан Е. Н. Абдыкадырова,
представителя Генеральной прокуратуры Республики Казахстан - первого заместителя Генерального Прокурора Республики Казахстан И. Д. Меркеля,
представителя Комитета национальной безопасности Республики Казахстан - заместителя председателя Комитета национальной безопасности Республики Казахстан М. О. Колкобаева,
представителя Агентства Республики Казахстан по делам государственной службы и противодействию коррупции - руководителя аппарата Агентства Республики Казахстан по делам государственной службы и противодействию коррупции С. К. Ахметжанова,
представителя Министерства иностранных дел Республики Казахстан - посла по особым поручениям Министерства иностранных дел Республики Казахстан С. М. Сейтимбетовой,
представителя Министерства по делам религий и гражданского общества Республики Казахстан - вице-министра по делам религий и гражданского общества Республики Казахстан Б. С. Арына,
представителя Министерства внутренних дел Республики Казахстан - директора Юридического департамента Министерства внутренних дел Республики Казахстан С. В. Пономарева,
представителя Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан - руководителя Национального центра по правам человека C. Ж. Оспанова
рассмотрел в открытом заседании вопрос о пересмотре некоторых нормативных постановлений Конституционного совета Республики Казахстан в связи с принятием Закона Республики Казахстан от 10 марта 2017 года № 51-VI "О внесении изменений и дополнений в Конституцию Республики Казахстан".
Заслушав сообщение докладчика - члена Конституционного Совета У. Шапак, выступления участников заседания, представителей юридического сообщества - профессора кафедры теории и истории государства и права, конституционного права юридического факультета Евразийского национального университета имени Л. Н. Гумилева, доктора юридических наук Ж. Д. Бусурманова и директора Научно-исследовательского института уголовно-процессуальных исследований и противодействия коррупции Акционерного общества "Университет КАЗГЮУ", доктора юридических наук, профессора М. Ч. Когамова, проанализировав нормативные постановления Конституционного Совета и другие материалы конституционного производства, Конституционный Совет Республики Казахстан
установил:
Законом Республики Казахстан от 10 марта 2017 года № 51-VI "О внесении изменений и дополнений в Конституцию Республики Казахстан" (далее - Закон) внесены коррективы в Основной Закон страны.
Конституционные поправки направлены на обеспечение верховенства Конституции Республики в системе действующего права и ее безусловное исполнение на всей территории страны, расширение перечня и повышение уровня защищенности особо охраняемых конституционных ценностей, усиление конституционного контроля, а также уточнение содержания, условий и пределов ограничения прав и свобод человека и гражданина.
Закреплена новая роль, расширены самостоятельность и ответственность Парламента и Правительства посредством перераспределения полномочий между высшими государственными органами, изменения порядка формирования Правительства и усиления парламентского контроля за Правительством, исключения законодательных полномочий Президента Республики, а также передачи части компетенции Главы государства Правительству, придан конституционный статус должности уполномоченного по правам человека.
Уточнены статусные начала Конституционного Совета, судебной системы, прокуратуры, органов местного государственного управления и самоуправления, внесены другие концептуальные изменения в Основной Закон (пункт 3-1 статьи 2; пункт 3 статьи 4; пункт 2 статьи 10; пункты 2 и 3 статьи 39; пункт 2 статьи 41; подпункты 3), 8), 9), 10-1), 18) статьи 44; пункт 2 статьи 45; пункт 1 статьи 49; подпункт 3) статьи 53; подпункт 1-1) статьи 55; подпункт 6) статьи 57; пункт 2 статьи 61; пункт 2 статьи 64; подпункты 1), 8) и 9-1) статьи 66; подпункт 4) статьи 67; пункт 1 статьи 70; пункт 2 статьи 72; пункт 4 статьи 73; пункт 2 статьи 74; пункт 3 статьи 79; статья 81; пункт 1 статьи 83; пункт 5 статьи 86; пункт 4 статьи 87; пункты 2 и 3 статьи 91 Конституции Республики Казахстан).
Конституционная реформа 2017 года стала закономерным этапом на пути всесторонней и последовательной модернизации общества и государства.
Системный анализ Закона показывает, что в своей совокупности он не только определяет содержание измененных норм, но и в ряде случаев обновляет правовой смысл положений и норм Конституции, которые не подверглись корректировке. Данное обстоятельство дает основание для выделения общих закономерностей и трендов конституционных преобразований и ориентиров в официальном толковании конституционных норм.
Все это требует приведения в соответствие с обновленной Конституцией действующего права страны, включая нормативные постановления Конституционного Совета.
В соответствии с подпунктом 1) пункта 1 статьи 36 Конституционного закона Республики Казахстан от 29 декабря 1995 года № 2737 "О Конституционном Совете Республики Казахстан" решение Конституционного Совета может быть пересмотрено им по инициативе Президента Республики Казахстан или по собственной инициативе в случае, если изменилась норма Конституции, на основании которой было принято решение.
В целях реализации Закона пунктом 7 Указа Президента Республики Казахстан от 13 марта 2017 года № 437 "О комплексе мер по реализации Закона Республики Казахстан от 10 марта 2017 года "О внесении изменений и дополнений в Конституцию Республики Казахстан" Конституционному Совету рекомендовано принять меры по пересмотру и приведению принятых им нормативных правовых актов в соответствие с Законом.
Конституционным Советом ранее определялись исходные начала работы по пересмотру принятых нормативных постановлений.
Так, в нормативных постановлениях Конституционного Совета от 8 ноября 2007 года № 9, от 7 февраля 2008 года № 1, от 24 сентября 2008 года № 7 и от 27 апреля 2011 года № 4 отмечалось, что отмене в целом подлежат те постановления, которые не согласуются с измененными и дополненными нормами Основного Закона. Отмене в части подлежат нормативные постановления Конституционного Совета, при исключении из которых отдельных, не соответствующих конституционным новеллам положений, не будут утеряны внутренние логика и взаимосвязь, содержательность и смысл толкования норм Конституции. Тем самым не изменяется предмет и не расширяются пределы правовых позиций, закрепленных в отменяемых в части итоговых решениях, при принятии которых были реализованы соответствующие конституционные полномочия Конституционного Совета.
Пересмотр нормативных постановлений Конституционного Совета не означает утраты юридической силы законов Республики Казахстан, а также других правовых актов, связанных с названными нормативными постановлениями Конституционного Совета, либо возвращение актам, ранее признанным неконституционными, юридической силы. При необходимости указанные законы и соответствующие правовые акты могут быть приняты, отменены, изменены и дополнены в установленном порядке.
На основании изложенного, руководствуясь пунктами 1 и 2 статьи 4 Конституции Республики Казахстан, статьями 31-33, подпунктом 1) пункта 1 и пунктом 3 статьи 36, пунктом 1 статьи 40, подпунктом 2) пункта 1 статьи 41 Конституционного закона Республики Казахстан от 29 декабря 1995 года № 2737 "О Конституционном Совете Республики Казахстан", Конституционный Совет Республики Казахстан
постановляет:
1. Отменить в целом следующие нормативные постановления Конституционного Совета Республики Казахстан:
1.1. от 31 июля 1997 года № 3/4 "Об истолковании постановления Конституционного Совета Республики Казахстан, "Об официальном толковании пункта 1 статьи 4, пункта 1 статьи 14, подпункта 3) пункта 3 статьи 77, пункта 1 статьи 79 и пункта 1 статьи 83 Конституции Республики Казахстан" от 6 марта 1997 года";
1.2. от 5 июня 1998 года № 3/2 "Об обращении Жамбылского областного суда "О признании части 2 статьи 280 и части 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях не соответствующими Конституции Республики Казахстан";
1.3. от 12 ноября 2001 года № 14/2 "Об официальном толковании подпункта 9) статьи 44 Конституции Республики Казахстан";
1.4. от 5 августа 2002 года № 5 "О соответствии Конституции Республики Казахстан Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам прокурорского надзора";
1.5. от 19 ноября 2003 года № 11 "Об официальном толковании статьи 70 Конституции Республики Казахстан";
1.6. от 26 июня 2008 года № 5 "Об официальном толковании пункта 2 статьи 45, подпунктов 3) и 4) статьи 53 Конституции Республики Казахстан".
2. Отменить в части следующие нормативные постановления Конституционного Совета Республики Казахстан:
2.1. от 28 октября 1996 года № 6 "Об официальном толковании пункта 1 статьи 4 и пункта 2 статьи 12 Конституции Республики Казахстан", исключив:
в абзаце четвертом пункта 2 мотивировочной части цифру "10,";
2.2. от 6 марта 1997 года № 3 "Об официальном толковании пункта 1 статьи 4, пункта 1 статьи 14, подпункта 3) пункта 3 статьи 77, пункта 1 статьи 79 и пункта 1 статьи 83 Конституции Республики Казахстан", исключив:
пункт 5 мотивировочной части;
пункт 5 постановляющей части;
2.3. от 4 декабря 1998 года № 13/2 "Об официальном толковании подпункта 1) статьи 53 и пункта 1 статьи 91 Конституции Республики Казахстан, в части норм, касающихся внесения Парламентом Республики Казахстан изменений и дополнений в Конституцию", исключив:
в абзаце третьем мотивировочной части слова ", который закрепляет, что "установленные Конституцией унитарность и территориальная целостность государства, форма правления Республики не могут быть изменены";
2.4. от 30 июня 1999 года № 14/2 "Об официальном толковании пункта 3 статьи 59 Конституции Республики Казахстан", исключив:
абзацы четвертый и пятый мотивировочной части;
абзац второй постановляющей части;
2.5. от 27 сентября 1999 года № 18/2 "Об официальном толковании пункта 7 статьи 61 и подпункта 7) статьи 53 Конституции Республики Казахстан", исключив:
абзацы седьмой, восьмой и девятый мотивировочной части;
пункт 3 постановляющей части;
2.6. от 31 мая 2000 года № 3/2 "Об официальном толковании пункта 4 статьи 88 Конституции Республики Казахстан", исключив:
в абзаце пятом мотивировочной части слова "Правительства и";
2.7. от 3 июля 2000 года № 15/2 "Об официальном толковании подпункта 2) статьи 44, пункта 2 статьи 45, пункта 2 статьи 61, пункта 2 статьи 62, подпункта 2) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан", исключив:
в абзаце девятом мотивировочной части слова ", а также объявлять рассмотрение проекта закона срочным";
абзац десятый мотивировочной части;
в абзаце одиннадцатом мотивировочной части и в пункте 1 постановляющей части слова "пункте 2 статьи 45,";
в абзаце двенадцатом мотивировочной части слова "пункта 2 статьи 45,";
2.8. от 10 июля 2000 года № 14/2 "О представлении Северо-Казахстанского областного суда о признании неконституционным подпункта 3) части первой статьи 281 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях", исключив:
абзац десятый пункта 2 мотивировочной части;
2.9. от 11 октября 2000 года № 18/2 "Об официальном толковании пункта 3 статьи 4 Конституции Республики Казахстан", исключив в пункте 2 мотивировочной части:
в абзаце втором слова "и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона";
в абзаце третьем:
второе и четвертое предложения;
слова "и непосредственное применение";
2.10. от 7 мая 2001 года № 6/2 "О представлении Кызылординского областного суда о признании неконституционными части второй пункта 6.12 статьи 6 Договора аренды комплекса "Байконур", статей 5 и 11 Соглашения о взаимодействии правоохранительных органов в обеспечении правопорядка на территории комплекса "Байконур", исключив:
в абзаце четвертом пункта 2 мотивировочной части третье предложение;
в абзаце пятом пункта 3 мотивировочной части слова ", предусмотренные статьями 10-18 Конституции Республики, что в соответствии со статьей 39 Конституции Республики недопустимо";
2.11. от 22 ноября 2001 года № 15/2 "О Конституционном законе Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в Конституционный закон Республики Казахстан "О Парламенте Республики Казахстан и статусе его депутатов", исключив:
абзац восьмой мотивировочной части;
2.12. от 13 декабря 2001 года № 19/2 "Об официальном толковании пунктов 1 и 5 статьи 52, подпункта 4) пункта 1 статьи 72 и пункта 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан", исключив:
абзац пятый пункта 3 мотивировочной части;
2.13. от 23 апреля 2003 года № 4 "Об официальном толковании пункта 2 статьи 2 и пункта 3 статьи 6 Конституции Республики Казахстан", исключив:
в абзаце пятом пункта 1 мотивировочной части слова ", который закрепляет, что "установленные Конституцией унитарность и территориальная целостность государства, форма правления Республики не могут быть изменены";
2.14. от 1 декабря 2003 года № 12 "Об официальном толковании статей 10 и 12 Конституции Республики Казахстан", исключив:
в абзаце седьмом пункта 1 мотивировочной части слова "пункта 3 статьи 79,";
в абзаце третьем пункта 2 постановляющей части слова "пунктом 3 статьи 79,";
2.15. от 18 мая 2006 года № 2 "Об официальном толковании подпункта 7) статьи 54 Конституции Республики Казахстан", исключив:
в абзаце втором пункта 3 мотивировочной части слова "и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона";
2.16. от 27 февраля 2008 года № 2 "О проверке конституционности частей первой и четвертой статьи 361 Уголовного кодекса Республики Казахстан по обращению Капшагайского городского суда Алматинской области", исключив:
в абзаце четвертом пункта 1 мотивировочной части второе предложение;
2.17. от 15 октября 2008 года № 8 "Об официальном толковании статьи 54, подпунктов 1) и 3) пункта 3 статьи 61, а также ряда других норм Конституции Республики Казахстан по вопросам организации государственного управления", исключив:
в абзаце третьем пункта 1 мотивировочной части второе предложение;
2.18. от 13 апреля 2012 года № 2 "Об официальном толковании норм Конституции Республики Казахстан по вопросу исчисления конституционных сроков", исключив:
в абзаце первом пункта 1 мотивировочной части слова "подпункт 6) статьи 57," и "подпункт 3) статьи 53,";
в абзаце первом пункта 7 мотивировочной части слова "подпункте 3) статьи 53,";
2.19. от 6 марта 2013 года № 1 "Об официальном толковании норм пункта 8 статьи 62 и пункта 1 статьи 83 Конституции Республики Казахстан", исключив:
в пункте 1 мотивировочной части:
в абзаце четвертом третье и четвертое предложения;
в абзаце пятом слова ", использованным в пункте 1 статьи 83,";
в абзаце седьмом пункта 2 мотивировочной части слова ", пунктом 2 статьи 45, подпунктами 3) и 4) статьи 53";
в пункте 1 постановляющей части слова "и пункте 1 статьи 83" и ", а используемое в пункте 1 статьи 83 Конституции понятие "другие правовые акты" включает в себя все иные акты, как носящие нормативный характер, так и не обладающие указанным признаком";
2.20. от 16 мая 2013 года № 2 "Об истолковании Нормативного постановления Конституционного Совета Республики Казахстан от 15 октября 2008 года № 8 "Об официальном толковании статьи 54, подпунктов 1) и 3) пункта 3 статьи 61, а также ряда других норм Конституции Республики Казахстан по вопросам организации государственного управления", исключив:
в абзаце втором пункта 2 мотивировочной части:
цифру "9),";
слова ", образовывать, упразднять и реорганизовывать центральные исполнительные органы, не входящие в состав Правительства";
слова "утверждать единую систему финансирования и оплаты труда работников для всех органов, содержащихся за счет государственного бюджета республики; формировать подчиненные ему Службу охраны Президента Республики и Республиканскую гвардию;";
в абзаце четвертом пункта 2 мотивировочной части слова "и 8)";
в абзаце восьмом пункта 3 мотивировочной части цифру "8),";
2.21. от 15 мая 2014 года № 1 "Об официальном толковании подпункта 16) статьи 44 Конституции Республики Казахстан", исключив:
абзац пятый мотивировочной части.
3. В соответствии с пунктом 1 статьи 40 Конституционного закона Республики Казахстан от 29 декабря 1995 года № 2737 "О Конституционном Совете Республики Казахстан" определить, что настоящее нормативное постановление не имеет обратной силы.
4. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан нормативное постановление вступает в силу со дня его принятия, является общеобязательным на всей территории республики, окончательным и обжалованию не подлежит.
5. Опубликовать настоящее нормативное постановление на казахском и русском языках в официальных республиканских печатных изданиях.

Председатель Конституционного совета Республики Казахстан

И. И. РОГОВ