Ескерту. Күші жойылды - ҚР Президентінің 2010.11.11 № 1101 Жарлығымен.
Қазақстан Республикасы
Президентi мен Yкiметi актiлерiнiң
жинағында және республикалық
баспасөзде мазмұны жариялануға тиiс
Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабының 8) тармақшасына және "Дене шынықтыру және спорт туралы" Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 2 желтоқсандағы Заңына сәйкес дене шынықтыру және спорт жүйесiн дамыту мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМIН :
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында дене шынықтыру және спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi бiр ай мерзiмде Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын әзiрлесiн және бекiтсiн.
3. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдар Бағдарламаны iске асыру жөнiнде шаралар қабылдасын.
4. Қазақстан Республикасы Туризм және спорт министрлiгi жарты жылда бiр рет, есептi кезеңнен кейiнгi айдың 25-күнiнен кешiктiрмей, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгiне және Қазақстан Республикасының Yкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
5. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Үкiметiне жүктелсiн.
6. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының
Президентi
Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2006 жылғы 29 желтоқсандағы
N 231 Жарлығымен
БЕКIТIЛГЕН
Қазақстан Республикасында дене шынықтыру және спортты
дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған
МЕМЛЕКЕТТIК БАҒДАРЛАМАСЫ
Астана, 2006 жыл
MAЗMҰНЫ
1. Бағдарламаның паспорты
2. Кiрiспе
3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiктерi
5.1. Саланың нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру
5.2. Материалдық-техникалық базаны дамыту мен нығайту
5.3. Саланы бiлiктi мамандармен қамтамасыз ету
5.4. Ғылыми-әдiстемелiк және медициналық қамтамасыз ету
5.5. Дене шынықтыру мен спорт құралдары арқылы салауатты өмiр салты қағидаттарын орнықтыру
5.5.1. Мектепке дейiнгi және мектеп жасындағы балалардың дене тәрбиесiн жетiлдiру
5.5.2. Жоғары және орта арнаулы оқу орындарындағы студенттер мен оқушылардың дене тәрбиесi
5.5.3. Әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң дене тәрбиесi
5.5.4. Тұрғындар арасындағы дене тәрбиесi
5.5.5. Мүгедектер арасындағы дене шынықтыру мен спорт
5.6. Спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау
5.7. Дене шынықтыру және спортты насихаттау
6. Қажеттi ресурстар мен қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер мен көрсеткiштер
1. Бағдарламаның паспорты
Атауы Қазақстан Республикасында дене шынықтыру және
спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған
мемлекеттiк бағдарламасы
Әзiрлеуге негiз Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 2
желтоқсандағы "Дене шынықтыру және спорт туралы"
Заңы, Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006
жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1
наурыздағы "Қазақстанның әлемдегi бәсекеге
барынша қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру
стратегиясы" атты Қазақстан халқына Жолдауын
iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жалпыұлттық
жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын
орындаудың желiлiк кестесiнiң 148-тармағы
Әзiрлеушi Қазақстан Республикасы Туризм және спорт
министрлiгi
Мақсаты Халықтың денсаулығын бекемдеу және халықаралық
спорт аренасында қазақстандық спортшылардың
бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру үшiн дене
тәрбиесi мен спорттың тиiмдi жүйесiн құру
Мiндеттерi Халықаралық талаптарға сай келетiн спорт
саласын құру және инфрақұрылымын дамыту;
нормативтiк-құқықтық базаны жетiлдiру;
бiлiктi мамандармен қамтамасыз ету;
спорт ғылымын дамыту;
дене шынықтыру және спорт құралдары арқылы
салауатты өмiр салтын орнықтыру;
спорт резервiн, халықаралық дәрежедегi
спортшыларды даярлау жүйесiн жетiлдiру.
Iске асыру 2007-2011 жылдар
мерзiмi I кезең: 2007-2009 жылдар
II кезең: 2010-2011 жылдар
Қажеттi Бағдарламаны iске асыру үшiн республикалық
ресурстар мен және жергiлiктi бюджеттерден, сондай-ақ
қаржыландыру Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым
көздерi салынбаған басқа да қаражат жұмсалады.
Республикалық бюджет қаражаты есебiнен
мынадай қаражат бөлiну жоспарлануда:
2007 жылы - 8531594 мың теңге,
2008 жылы - 32294965 мың теңге,
2009 жылы - 26783613 мың теңге,
2010 жылы - 8500000 мың теңге,
2011 жылы - 9010000 мың теңге.
Жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен мынадай
қаражат бөлiну жоспарлануда:
2007 жылы - 13201664 мың теңге,
2008 жылы - 14252326 мың теңге,
2009 жылы - 15162088 мың теңге,
2010 жылы - 16071813 мың теңге,
2011 жылы - 17036122 мың теңге.
Барлығы: 2007 жылы - 21733258 мың теңге,
2008 жылы - 46547291 мың теңге, 2009 жылы -
41945701 мың теңге, 2010 жылы - 24571813 мың
теңге, 2011 жылы - 26046122 мың теңге.
Бағдарламаны iске асыруға мемлекеттiк
бюджеттен жұмсалатын жалпы шығын 160844185 мың
теңгенi, соның iшiнде республикалық бюджет
қаражатынан 85120172 мың теңгенi, жергiлiктi
бюджет қаражатынан 75724013 мың теңгенi
құрайды.
Бұл ретте Бағдарламаны iске асыруға қажеттi
бюджет қаражатының көлемi тиiстi қаржы жылына
арналған республикалық және жергiлiктi
бюджеттi бекiту кезiнде нақтыланатын болады.
Күтiлетiн Бағдарламаны iске асыру барысында мынадай
нәтижелер нәтижелерге қол жеткiзiледi:
бiрiншi кезең (2007-2009 жылдар):
сала мамандарының бiлiктiлiгiн арттыру мен
қайта даярлау жүйесi жетiлдiрiлетiн болады;
дене шынықтырумен және спортпен жүйелi
шұғылданушы халықтың үлесi 16,3%-ға дейiн
өседi;
халықтың түрлi әлеуметтiк-демографиялық
топтарының дене тәрбиесiнiң сабақтастығы
қамтамасыз етiледi;
балалар мен жасөспiрiмдер спорт
мектептерiнiң саны 2007 жылы 400-ге, 2008 жылы
410-ға, 2009 жылы 420-ға көбейiп, оларда
шұғылданушыларды қамту 6 жастан 18 жасқа
дейiнгi балалар мен жасөспiрiмдердiң жалпы
санының 8,5%-на дейiн жетедi;
спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-
интернаттар құрылады және олардың саны 2007
жылы - 15-ке, 2008 жылы - 16-ға, 2009 жылы -
17-гe жетедi;
екiншi кезең (2010-2011 жылдар):
жаттықтырушы-оқытушылар құрамының
бiлiктiлiгi артады;
дене шынықтырудың және жоғары жетiстiктер
спортының ғылыми базасы құрылады;
дене шынықтырумен және спортпен жүйелi
шұғылданушылардың саны 17 %-ға дейiн өседi;
балалар мен жасөспiрiмдер спорт
мектептерiнiң саны 2010 жылы 425-ке, 2011
жылы 430-ға көбейiп, оларда шұғылданушыларды
қамту 6 жастан 18 жасқа дейiнгi балалар мен
жасөспiрiмдердiң жалпы санының 10%-ын құрайды;
спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-
интернаттардың саны көбейедi, ол 2010 жылы
19-ға, 2011 жылы 20-ға жетедi;
республиканың ұлттық құрама командаларына
мүшелiкке үмiткерлердiң дайындық деңгейi және
халықаралық дәрежедегi спортшылардың саны
артады;
әлем, Азия чемпионаттарын, әлем, Азия
кубоктарын, Азия және Олимпиада ойындарын
қоса алғанда, спортшылардың iрi халықаралық
жарыстарға дайындығы мен қатысуы қамтамасыз
етiледi;
саланың нормативтiк құқықтық базасы
жетiлдiрiледi.
2. Кiрiспе
Қазақстан Республикасында дене шынықтыру және спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасының "Дене шынықтыру және спорт туралы" 1999 жылғы 2 желтоқсандағы Заңының 5-бабына, Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 наурыздағы "Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы" атты Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру жөнiндегi iс-шаралардың жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың желiлiк кестесiнiң 148-тармағына сәйкес әзiрлендi.
Дене шынықтыру және спортты дамыту үшiн бұған дейiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2001 жылғы 12 наурыздағы N 570 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында дене шынықтыру және спортты дамытудың мемлекеттiк бағдарламасы мен Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2001 жылғы 6 сәуiрдегi N 462 қаулысымен бекiтiлген оны iске асырудың іс-шаралар жоспары әзiрленiп, iске асырылды.
Бағдарламаны әзiрлеу дене шынықтыру және спорт саласында орын алған ұйымдық және құқықтық қатынастарға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу халықтың қалың жiктерiн, әсiресе жастарды дене шынықтырумен және спортпен саналы түрде шұғылдануға тарту, ел халқының дене жаттығуларымен шұғылдануы үшiн жағдай жасау, спорт резервiн сапалы дайындау және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеу, Қазақстан спортының халықаралық аренадағы беделiн одан әрi арттырудың қажеттiлiгiнен туындайды.
Бағдарлама дене шынықтыру және спорт саласындағы мемлекеттiк саясаттың стратегиясын, негiзгi бағыттарын, басымдықтарын, оны iске асырудың мiндеттерi мен тетiктерiн айқындайды және халықтың дене тәрбиесiнiң негiзгi қырларын қамтиды, сондай-ақ спорт резервiн даярлау мен халықаралық дәрежедегi спортшылар тәрбиелеудiң мәселелерiн шешедi.
3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау
Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын (бұдан әрi - Мемлекеттiк бағдарлама) iске асырудың нәтижесiнде Қазақстанда дене шынықтырумен және спортпен шұғылданушылар санының орнықты өсу үрдiсi байқалады. Егер Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудың басында 2001 жылы спортпен шұғылданушылар саны 1436,3 мың адам болса, 2002 жылы 1546,3 мың адамға көбейдi, 2003 жылы 1752,1 мың адамға, 2004 жылы 1885,9 мың адамға өстi және Мемлекеттiк бағдарламаны iске асырудың соңында 2 млн. адамды немесе ел халқының 13,7%-ын құрады.
Штаттағы 30 мыңға жуық дене тәрбиесi қызметкерлерi дене шынықтыру және спорт сабақтарын ұйымдастырып өткiзедi, бұл 2001 жылмен салыстырғанда 6737 адамға көп.
2001 жылы штаттағы дене шынықтыру және спорт саласы қызметкерлерiнiң саны 23239 болса, 2002 жылы 24684, 2003 жылы 26624, 2004 жылы 28337, 2005 жылы 29976 адам болды.
Жыл сайын өткiзiлетiн дене шынықтыру-сауықтыру және бұқаралық спорттық iс-шаралардың саны өсiп келедi, оларға 2,5 миллионнан аса адам қатысады.
Дене шынықтыру мен спорттың материалдық-техникалық базасы нығайып келедi. Спорт ғимараттарының саны 2001 жылдан бастап 2366-ға көбейiп, саны 28666-ға жеттi. Астана, Орал, Қостанай, Шымкент, Павлодар қалаларында спорт сарайлары салынып iске қосылды, Қарағанды, Өскемен, Астана, Атырау қалаларында қазiргi заманғы спорт кешендерi пайдалануға берiлдi. Астана, Қарағанды, Атырау, Қостанай, Павлодар, Талдықорған, Ақтөбе, Оралдағы стадиондар, Алматы қаласындағы "Медеу" спорт кешенi қайта күрделi жөндеуден өттi. Алматы қаласының "Шаңырақ" шағынауданында қазiргi заманғы спорт базасы бар спорттағы дарынды балаларға арналған республикалық мектеп-интернаттың құрылысы жүрiп жатыр, Алматы облысында республикалық олимпиадалық даярлау базасы мен Щучье қаласында республикалық шаңғы спорты базасының құрылыс жұмыстары басталды.
Елiмiзде тұрғылықты жерi бойынша 488 жасөспiрiмдер клубы, дене тәрбиесi даярлығының 73 балалар мен жасөспiрiмдер клубы, 499 дене шынықтыру-сауықтыру және 87 кәсiби клуб құрылды. Жалпы бiлiм беретiн мектептердiң бағдарламасына дене тәрбиесiнен аптасына үшiншi сабақ, ал жоғары және орта арнаулы оқу орындарында аптасына төрт сағаттық сабақ енгiзiлуде.
Дене тәрбиесiнен үшiншi сағат республикадағы жалпы бiлiм беретiн мектептердiң 75,3%-да, ал ұлдар мен қыздарды бөлек оқыту 46,6%-да енгiзiлген.
Жазғы және қысқы спорт түрлерiнен оқушылардың республикалық спартакиадасы, универсиадалар, футболдан, хоккейден, шаңғыдан бұқаралық жарыстар және т.б. ұзақ үзiлiстен кейiн қайтадан өткiзiле бастады.
Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң саны көбейiп, ол 2005 жылдың 1 қаңтарында 389-ға жеттi, бұл 2004 жылмен салыстырғанда 22-гe артық, сондай-ақ балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнде шұғылданушы балалар саны да өсiп келедi. Оларда шұғылданушылар саны 200529 адамды құрайды, ол 2004 жылмен салыстырғанда 14653 адамға көп. Олардың арасында 1 разрядты спортшылар - 7300 адам, спорт шеберлiгiне кандидаттар - 6333 адам, спорт шеберлерi - 1705 адам. Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiндегi жаттықтырушы-оқытушылар құрамы 7717 адамды құрайды. Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнде шұғылданушылардың көбiрек саны Оңтүстiк Қазақстан, Қарағанды және Шығыс Қазақстан облыстарында байқалады.
Спорттағы дарынды балаларға арналған 3 республикалық және 13 облыстық мектеп-интернат ашылды. Оларда шұғылданушылар саны 3710 адамды құрайды. Олардың арасында 1 разрядты спортшылар - 685 адам, спорт шеберлiгiне кандидаттар - 454 адам, спорт шеберлерi - 67 адам. Республикалық және өңiрлiк мектеп-интернаттардағы жаттықтырушы-оқытушылар құрамы 340 адамды құрайды. Шұғылданушылар саны жағынан Оңтүстiк Қазақстан, Қарағанды облыстары және Степногор қаласы алда тұр.
3 республикалық олимпиадалық даярлық орталығы және 13 өңiрлiк олимпиада резервiн даярлау орталығы ашылды. Олимпиадалық-даярлық орталықтарында шұғылданушылар саны 765 адамды құрайды, олардың 285-i ауыспалы құрамда, 480-i тұрақты құрамда. 1 разрядты және спорт шеберлiгiне кандидат спортшылар саны 275 адамды, спорт шеберлерi 173 адамды құрайды. Сабақты 113 жаттықтырушы ұйымдастырып, өткiзедi. Шұғылданушылардың көбiрек саны Астана, Алматы қалаларында және Оңтүстiк Қазақстан облысында байқалады.
Олимпиада резервiн даярлау орталықтарында шұғылданушылар саны 642 адамды құрайды, олардың 262-сi ауыспалы құрамда, 380-i тұрақты құрамда. 1 разрядты және спорт шеберлiгiне кандидат спортшылар саны 305 адамды, спорт шеберлерi 87 адамды құрайды. Сабақты 120 жаттықтырушы ұйымдастырып, өткiзедi. Аталған орталықтарда жаттығу сабақтарына қатысатындар саны Алматы қаласында және Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарында көбiрек.
Бұл ретте спорттың танымал түрлерi күрес, бокс, дзюдо, ауыр және жеңiл атлетика болып табылады.
Медициналық және медицина-биологиялық қамтамасыз ету мәселелерiн шешу үшiн Спортшылардың допингке қарсы республикалық зертханасы және Алматы қаласында Спорт медицинасы және оңалту орталығы ашылды. Ел өңiрлерiнде 10 дәрiгерлiк дене шынықтыру диспансерi жұмыс iстейдi.
Сонымен қатар бұқаралық спорт пен дене шынықтыруды одан әрi дамыту процесiнде, спорт резервiн даярлау мен жоғары жетiстiктер спортына бiрiншi кезекте мыналар кедергi болып отыр:
1. Саланың материалдық-техникалық базасы нашар. Республикадағы дене шынықтыру және спорттың материалдық-техникалық базасы бүкiл халықтың, соның iшiнде бiлiктiлiгi жоғары спортшылардың да талабын қанағаттандырмайды. Бұл ретте ұйымдарда, оқу орындарында, тұрғылықты жерi бойынша және көпшiлiк демалатын орындарда спорт ғимараттарының, мүкәммалдар мен жабдықтардың жетiспеушiлiгi байқалады. Қазiргi бар спорт және дене шынықтыру-сауықтыру ғимараттары желiсi ел халқының 30%-ның ғана сұранысын қанағаттандырады. Көптеген спорт ғимараттары техникалық пайдалану жөнiндегi жетiлдiрiлген нормативтер мен талаптарға, халықаралық регламенттерге және жарыстарды өткiзу мен оқу-жаттығу процесiнiң, қатысушылар мен көрермендердiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету ережелерiне сай емес.
Елдегi, әсiресе ауылдық жердегi спорт және дене шынықтыру-сауықтыру ғимараттары желiсi олардың санының жеткiлiксiздiгiмен, нашар жарақталуымен, сапасының төмендiгiмен және олардың бiрқалыпты орналаспауымен сипатталады. Көптеген спорт ғимараттары коммуналдық немесе жеке меншiкте, ал меншiк иелерi шын мәнiнде монополистер бола тұрып, қазiргi заманғы мүкәммалдар мен жабдықтар сатып алуға және оларды тиiсiнше техникалық жағдайда ұстауға мүдделi емес.
Жоғары жетiстiктер спорты да спорт ғимараттарына, сапалы мүкәммалдарға және қазiргi заманғы жабдықтарға деген тапшылықты бастан кешiп отыр.
Республикалық олимпиадалық даярлық орталықтары мен өңiрлiк олимпиада резервiн даярлау орталықтарының дербес материалдық-техникалық базасы жоқ, спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар мен жоғары спорт шеберлiгi мектептерiнiң спорт базасы саналы оқу-жаттығу процесiн ұйымдастыру талаптарына сай емес.
Республикада 1 миллионнан аса мектеп жасына дейiнгi және 3,5 млн. мектеп жасындағы бала бар. Дене тәрбиесi бойынша сабақтар өткiзу үшiн жалпы бiлiм беретiн мектептерде 5092 спорт залы бар (республикадағы мектептердiң жалпы санының 66%-ы) 1156 мектепке дейiнгi балалар мекемелерiнiң 765-iнде немесе 66,3%-да спорт залы, 32 жүзу бассейнi бар. Осылайша, мектепке дейiнгi және жалпы бiлiм беру мекемелерiнiң материалдық базасы одан әрi дамытуды, жаңалауды және оқушылардың дене тәрбиесi бағдарламасын толық көлемде орындауы үшiн қажеттi спорт жабдықтарымен жарақтандыруды қажет етедi.
Ел халқының дене тәрбиесi белсендiлiгiнiң төменгi деңгейi, спорт ғимараттары санының жеткiлiксiздiгi, мүкәммалдар мен жабдықтар сапасының төмендiгi өмiр сүру жасының ұзақтығының деңгейiне әсер ететiн факторлардың бiрi болып табылады. Елдегi халықтың тұратын өңiрлерiне байланысты тек қана 4,5-тен 18 %-ына дейiн дене шынықтырумен және спортпен жүйелi түрде шұғылданады.
Алматы қаласында 2011 жылы VII қысқы Азия ойындарын өткiзуге байланысты Қазақстан спортшыларының оған қатысуы баса назар аударуды талап етедi.
Қазiргi уақытта қысқы спорт түрлерiнiң жай-күйi оларды дамытуға жергiлiктi атқарушы органдар тарапынан жеткiлiктi назар аударылмауымен, онымен шұғылданатын балалар мен жасөспiрiмдер санының аздығымен, материалдық-техникалық базасының нашарлығымен, сапалы мүкәммалдар мен жабдықтардың тапшылығымен сипатталады. Спорт мектептерiнде шұғылданатын балалардың жалпы санының 6%-ының ғана қысқы спорт түрлерiмен айналысуға мүмкiндiгi бар.
Республикада қазiргi заман талабына сай келетiн шаңғы базалары, жабдықталған әрi маркаланған жолдар, шаңғы тұғырлары, биатлонға арналған атыс орындары, жасанды сапалы мұзы бар 400 метрлiк мұз айдыны, тау шаңғысы жолдары жоқ. Могулды, фристайлды және басқа қысқы спорт түрлерiн дамыту үшiн жағдайлар жоқ, соның салдарынан ел құрама командаларын дайындау шетелдiң спорт базаларында өткiзiледi, бұл қымбат және психологиялық тұрғыдан әрдайым өзiн-өзi ақтай бермейтiн процесс болып табылады.
Елдегi жалғыз ғана "Медеу" стадионындағы жүгiру жолы бар жасанды мұз айдыны құйып-қатыру техникасының болмауынан бүгiнгi күн талабына сай келмейдi және конькишiлер дайындығының сапалы оқу-жаттығу процесiн қамтамасыз етуге мүмкiндiгi жоқ.
Спортшыларды сапалы мүкәммалдармен және жабдықтармен қамтамасыз ету мәселесi де өткiр қойылып отыр.
2. Дене шынықтыру және спорт саласындағы кадрлардың жетiспеушiлiгi мен бiлiктiлiгiнiң төмендiгi, сала қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру жүйесiнiң болмауы.
Қазiргi заманғы спорт сан алуан жаңалықтарға толы әрi спортшылармен жұмыс жүргiзуде жаңа әдiстерді меңгерген мамандар даярлауға баса назар аударуды талап етедi.
Қазақстан спорты қазiргi уақытта бiлiктi мамандарға аса зәру болып отыр. Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiндегi жаттықтырушы-оқытушылар құрамының 30%-ның арнаулы бiлiмi жоқ, өңiрлердiң және елдiң құрама командаларымен жұмыс iстейтiн бiлiктi мамандар, спорт ғимараттарына техникалық қызмет көрсететiн мамандар жетiспейдi. Республиканың жетекшi жаттықтырушылары зейнеткерлiк жасында немесе зейнеткер жасына жақындаған, келешегi бар жас жаттықтырушылар жалақының аздығына байланысты бұл жұмысқа баруға құлықсыз.
Жалпы бiлiм беретiн мектептерде дене тәрбиесi мұғалiмдерiмен жете жасақталмау 10,9%-ды құрайды.
Оқытудың қазiргi заманғы әдiстемелерiнiң болмауынан республикада жаттықтырушы-оқытушы кадрларды қайта даярлау жүйесi жолға қойылмаған, ал маманданған жоғары оқу орындарының соңғы жылдардағы түлектерi оқу-жаттығу процесiн өткiзудiң практикалық дағдыларын меңгермеген, спортшыларды даярлаудың қазiргi заманғы әдiстемелерiн бiлмейдi. Республикада спорт ғимараттарына қызмет ететiн кадрларды даярлайтын оқу орны немесе факультет жоқ.
3. Ғылыми және медициналық қамтамасыз етудiң жеткiлiксiздiгi. Қазiргi заманғы спорттың деңгейi спорттағы нәтижелердi арттыруда ғылыми және инженерлiк iзденiстерге негiзделген жаңа көзқарастар маңызды рөл атқаратын даму сатысына көтерiлдi. Жаңа спорт ареналары, жаттығулар мен жарыстар үшiн арнайы жағдай жасау саласындағы жаңа жетiстiктер, арнайы киiм-кешек тiгу және оларды пайдалану әлемнiң ең мықты спортшыларының нәтижелерiн күрт жақсартуға алып келдi.
Қазақстанда жаттықтырушы-оқытушылар құрамының жаңа әдiстемелермен танысатын және озық тәжiрибенi практикаға енгiзетiн мүмкiндiгi жоқ, өйткенi республиканың бұқаралық дене шынықтыру мен жоғары жетiстiктер спортының проблемалары жөнiнде жеке ғылыми зерттеулер жоқ.
Әлемнiң алдыңғы қатарлы спортшыларының жаттығу процесiнде сапалы оқу-жаттығу жұмысы, медициналық және медицина-биологиялық жағынан қамту мәселелерi ғана емес, сонымен қатар олардың дұрыс тамақтануы, демалуы, қалпына келуi және психологиялық даярлығы да кешендi шешiмiн тапқан.
Қазақстанда спорт психологтары жоқ, спортта медицина-биологиялық қызмет нашар дамыған, тұрғындардың түрлi жастағы топтарымен және спорт түрлерi бойынша балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерi оқушыларымен дене шынықтыру-сауықтыру және оқу-жаттығу сабақтарын жүргiзудiң әдiстемесi жеткiлiктi әзiрленбейдi. Салқын тиюге және түрлi созылмалы ауруларға шалдыққыш балалар мен жасөспірiмдердiң саны көбеюде. Балалар мен жасөспiрiмдердiң дене қимылы белсендiлiгiнiң жеткiлiксiздiгi дене бiтiмiнiң дамуына керi әсер етуде, сымбатының бұзылуы мен үйлесiмсiздiгiне әкелуде, оқушылардың 54,1%-ның денсаулығында түрлi ауытқушылықтар байқалған, оларды медициналық бақылауға алу нашар.
Елдiң алты өңiрiнде дәрiгерлiк-дене шынықтыру диспансерлерi ашылмаған.
4. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар тарапынан халық арасындағы дене шынықтыру-сауықтыру жұмысының мәселелерiне жеткiлiктi назар аударылмайды. Соның салдарынан:
жалпы бiлiм беретiн мектептерде дене тәрбиесiнен үшiншi сабақ, жоғары оқу орындарында бүкiл оқу кезеңiнде төрт сағаттық сабақ жеткiлiктi түрде тиiмдi енгiзiлмей отыр;
жалпы бiлiм беретiн мектептерде денсаулығы нашар балалардың 40%-ы ғана дене тәрбиесiмен жүйелi шұғылданумен қамтылған;
бiлiм мекемелерiнде сабақтан тыс уақытта бұқаралық-спорттық және дене шынықтыру-сауықтыру жұмыстарының ұйымдастырылуы жеткiлiктi түрде тиiмдi енгiзiлмеген, дене тәрбиесi даярлығының балалар мен жасөспiрiмдер клубы желiсi қанат жая алмай отыр.
5. Балалар мен жасөспiрiмдер спортын дамытуға жеткiлiктi мән берiлмей келедi.
Балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң желiсi қазiргi уақытта республикадағы мектеп жасындағы балалардың 6%-ның ғана шұғылдану мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi, ал жұмыс iстеп тұрған спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар мен олимпиада резервiн даярлау орталықтары жоғары бiлiктi жаттықтырушы-оқытушыларға аса зәру.
Материалдық-техникалық базаның нашарлығы, сапалы спорт мүкәммалы мен жабдықтың, дербес ғылыми базаның, сала қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру жүйесiнiң болмауы спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеудi жоғары деңгейде ұйымдастыруға мүмкiндiк бермейдi.
Барлық меншiк нысанындағы кәсiпорындар мен ұйымдардың басшылары кәсiби қолданбалы, дене шынықтыру-сауықтыру және қалпына келтiру iс-шараларын қамтитын, қызметкерлердiң еңбек күнi режимiнде, жұмыстан соң қалпына келу режимiнде дене шынықтырумен айналысу құқығын iске асыруына, сондай-ақ бұқаралық спорт жұмыстарын ұйымдастыруға жағдай жасамайды. Ұжымдық шарттарда спорт жабдықтары мен мүкәммалдар сатып алуға қаражат бөлу, дене шынықтыру-спорт жұмыстарын ұйымдастырушылардың штат бiрлiктерiн енгiзу қаралмаған.
Халықтың тұрғылықты жерi бойынша жұмыс дұрыс жолға қойылмаған, жасөспiрiмдер клубтарының желiсi жеткiлiктi қанат жаймаған, тұрғылықты жерлерде және көпшiлiк демалатын орындарда қарапайым спорт алаңдары мен ғимараттар мүлдем жоқ.
Ең алдымен, материалдық-техникалық базаның жоқтығынан және дене шынықтыру мамандарының жеткiлiксiздiгiнен ауыл спортын дамыту проблемасы өте өткiр қойылып отыр.
Ауылдық жердегi қазiргi бар 4069 спорт залының 3639-ы жалпы бiлiм беретiн мектептерде және негiзiнен оқу сабақтарын өткiзу үшiн пайдаланылады, спорт ғимараттарының 10,5%-ы ғана ауыл халқының спортпен шұғылдануына қолжетiмдi. Елдiң алты облысындағы ауылдарда бiрде-бiр жүзу бассейнi, ал республиканың 13 ауданында балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектебi жоқ, сол себептi ауылдағы спортпен шұғылданушы балалар мен жасөспiрiмдердiң саны жалпы республикалық көрсеткiштен екi есе төмен. Бүкiл елiмiз бойынша ауылдарда бар-жоғы 26 дене шынықтыру және спорт әдiскерi жұмыс iстейдi.
Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерiндегi дене шынықтыру мен спорттың дамуына жасалған талдау жұмыстың неғұрлым кең тараған нысаны дене шынықтыру мен спортты дамытудың мемлекеттiк бағдарламаларын әзiрлеу болып табылатынын көрсетедi.
Сонымен, Беларусьта халықтың салауатты өмiр салтын қалыптастыру және дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2002-2006 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламалары қабылданып, iске асырылуда. Украинада 2005 жылы "Дене тәрбиесi - ұлттың денсаулығы" атты бағдарламаның мерзiмi аяқталып, Украинада дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасының тұжырымдамасы қабылданды. Ресейде "Ресей Федерациясында дене шынықтыру мен спортты 2006-2015 жылдарда дамытудың" федералдық мақсатты бағдарламасын iске асыру жөнiнде жұмыс жүргiзiлуде.
Бұл елдерде кейiннен мемлекеттiк бағдарламалардың қабылдануы бұдан бұрынғы мемлекеттiк бағдарламалардың дене шынықтыру мен спортты дамытуда едәуiр рөл атқарғанына қарамастан, орын алған барлық көкейтестi мәселелердi шеше алмауымен байланысты болып отыр. ТМД елдерiнде дене шынықтыру мен спортты дамыту жөнiнде жаңадан қабылданатын мемлекеттiк бағдарламалардың негiзгi мiндеттерi: халықтың денсаулығын бекемдеу, бұқаралық дене шынықтыруды дамыту, дене шынықтыру-спорт ұйымдарының материалдық-техникалық, кадр және қаржы әлеуетiн нығайту, балалар мен жасөспiрiмдер спортын, жоғары жетiстiктер спортын дамыту, спорттың барлық түрлерiнiң дамуын қамтамасыз ету дене шынықтыру мен спорттың дамуын реттейтiн нормативтiк-құқықтық базаны жасау болып табылады.
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
Бағдарламаның мақсаты халықтың денсаулығын бекемдеу және халықаралық спорт аренасында қазақстандық спортшылардың бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру үшiн дене тәрбиесi мен спорттың тиiмдi жүйесiн құру болып табылады.
Аталған мақсатқа қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттердi орындау қажет:
халықаралық талаптарға сай келетiн спорттың инфрақұрылымын дамыту;
нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру;
бiлiктi мамандармен қамтамасыз ету;
спорт ғылымын дамыту;
дене шынықтыру және спорт құралдары арқылы салауатты өмiр салтын орнықтыру;
спорт резервiн, халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау жүйесiн жетiлдiру.
5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен
тетiктерi
Бағдарлама мынадай бағыттар бойынша iске асырылады:
саланың нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру;
саланың материалдық-техникалық базасын нығайту және дамыту, саланы бiлiктi мамандармен қамтамасыз ету саланы ғылыми-әдiстемелiк және медициналық қамтамасыз ету;
мектепке дейiнгi және мектеп жасындағы балалардың дене тәрбиесiн жетiлдiру;
жоғары және арнаулы орта оқу орындарындағы студенттер мен оқушылардың дене тәрбиесi;
әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң дене тәрбиесi даярлығы;
тұрғындар арасындағы дене шынықтыру;
мүгедектер арасындағы дене тәрбиесi даярлығы мен спорт;
спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау;
дене шынықтыру мен спортты насихаттау.
5.1. Саланың нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру
Дене шынықтыру мен спортты дамыту жөнiндегi қызметтiң ең маңызды бағыттарының бiрi ретiнде саланың нормативтiк-құқықтық базасын жетiлдiру және дамыту жөнiндегi жұмысқа мән берiледi.
Дене шынықтыру мен спорт саласындағы құқықтық және әдiснамалық қамтамасыз етудi дамыту аталған саладағы қатынастарды реттейтiн нормативтiк-құқықтық актiлердi әзiрлеу жолымен, сондай-ақ дене шынықтыру мен спорт жөнiндегi мемлекеттiк органдар мен қоғамдық ұйымдардың құзыретiн белгiлеу, сондай-ақ олардың қызметiн үйлестiру жолымен жүзеге асырылады.
Нормативтiк және әдiснамалық қамтамасыз етудi жетiлдiру жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыру әдiлеттiлiк қағидаттарына сүйенiп әрi Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасының нормаларына сәйкес iске асырылады.
Дене шынықтыру мен спорт саласындағы заңнаманы жетiлдiру нарықтық жағдайда сала тек қана бюджет көздерiнен ғана емес, әсiресе жоғары жетiстiктер спортын қолдау үшiн, бюджеттен тыс көздерден қаржыландыруға ықпал етуi қажет.
Осымен байланысты:
дене шынықтыру мен спортты, әсiресе балалар мен жасөспiрiмдер арасында дамытуға бағытталған бағдарламаларды және салауатты өмiр салтын қалыптастыруға ықпал ететiн бағдарламаларды iске асыратын ұйымдар;
елдiң спорт резервi мен құрама командаларын жауапты халықаралық жарыстарға қатысуға даярлауға, саланың материалдық-техникалық базасын дамытып-жетiлдiруге, сапалы мүкәммалдар мен жабдықтар сатып алуға, спортшылар мен жаттықтырушыларды материалдық қолдауға өз қаражатын жұмсайтын демеушiлер мен инвесторлар;
дене шынықтыру мен спорттың материалдық-техникалық базасын дамытуды қамтамасыз ететiн инвестициялық саясатты қалыптастыру және жетiлдiру;
қызметi спорт түрлерiн дамытуға және ел спортшыларының спорттағы шеберлiгiн арттыруға бағытталған қоғамдық бiрлестiктердiң рөлiн арттыру;
жетекшi спортшылардың спорттағы шеберлiгiн арттырудың негiзгi буыны ретiнде спорт түрлерi бойынша спорт клубтарының жұмысын ұйымдастыру мен құру үшiн қолайлы жағдай жасау мүмкiндiгін қарау қажет.
5.2. Материалдық-техникалық базаны дамыту мен нығайту
Елде материалдық-техникалық базаны дамыту екi бағытта - бұқаралық спорт үшiн және жоғары жетiстiктер спорты үшiн жүзеге асырылуға тиiс.
Халықтың дене жаттығуларымен шұғылдануға деген сұранысын қанағаттандыру мақсатында спорт ғимараттарының санын көбейту, сервистiң қажеттi деңгейiн жасау әрi оған халықтың қалың жiгiнiң қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз ету қажет.
Елдiң құрама командаларына спорт резервiн даярлау жөнiндегi негiзгi жұмысты қамтамасыз ететiн балалар мен жасөспiрiмдер мектебiнiң және спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттардың, олимпиадалық даярлық орталықтары мен олимпиада резервiн даярлау орталықтарының жаттықтырушы-оқытушылар құрамының жемiстi жұмыс iстеуi үшiн қажеттi жағдай жасау, оларды сапалы мүкәммалмен және жабдықпен жарақтандыра отырып, спорт ғимараттарын жаңадан салу және қолдағы барын қайта жаңарту қажет.
Әрбiр аудан орталығы мен республикалық және облыстық маңызы бар қалаларда бiр үлгiдегi дене шынықтыру-сауықтыру кешендерiн, елдiң түрлi өңiрлерiнде халықаралық спорт ұйымдарының талаптарына сай және ел құрама командалары мен өңiрлердегi жетекшi спортшылардың сұранысын қанағаттандыратын қазiргi заманғы спорт ғимараттарын салуды қамтамасыз ету, Алматы облысында қазiргi заманғы республикалық олимпиадалық даярлау базасының, Щучье қаласында шаңғы базасының, Астана қаласында спорттағы дарынды балаларға арналған республикалық мектеп-интернаттың құрылысын аяқтау қажет. Қысқы Азия ойындарын өткiзу үшiн халықаралық спорт ұйымдарының талаптарына сай спорт объектiлерiн салуды және Алматы қаласының инфрақұрылымын дамытуды қамтамасыз ету қажет.
Осы мiндеттердi шешу үшiн:
әрбiр аудан орталығы мен республикалық және облыстық бағыныстағы қалаларда бiр үлгiдегi дене шынықтыру-сауықтыру кешендерiн салуды;
қазiргi бар спорт ғимараттарын, жұмыс iстеп тұрған спорт алаңдарын қайта жаңғырту мен жаңалауды, спорт залдары мен спорт кешендерiн жабдықтауды;
спорт түрлерi бойынша ел құрама командалары мен өңiрлердiң құрама командалары, балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерi, спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар және олимпиада резервiн даярлау орталықтары үшiн халықаралық стандарттарға сай келетiн әрi жаңа мүкәммалдармен және жабдықтармен жарақталған қазiргi заманғы спорт базаларын салуды;
2011 жылғы қысқы Азия ойындарын өткiзу үшiн тиiстi құрал-жабдықпен жарақталған спорт базаларын салуды;
Қазақстанның бiрқатар өңiрлерiнде басқа да спорт объектiлерiн салуды қамтамасыз ету керек.
5.3. Саланы бiлiктi мамандармен қамтамасыз ету
Халықтың түрлi әлеуметтiк-демографиялық топтарымен спорттық-бұқаралық және дене шынықтыру-сауықтыру жұмысын одан әрi жетiлдiру, халықаралық спорт аренасында шетелдiк спортшылармен бәсекелесуге қабiлеттi спорт резервiн даярлау және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеу жөнiндегi жұмыстарды жандандыру мақсатында:
әлемдiк спорттың даму үрдiсiне және бiлiктiлiгi жоғары спортшыларды даярлаудың жаңаша әдiстерiне сай келетiн бағдарламалар бойынша елдiң жоғары оқу орындарында мамандар даярлауды қамтамасыз ету;
спорт саласында орта кәсiптiк бiлiмi бар мамандар даярлауды жетiлдiру;
жаттықтырушы-оқытушы кадрларды қайта даярлау жүйесiн жолға қою;
халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеуде тәжiрибесi бар және алдыңғы қатарлы технологияларды меңгерген жоғары бiлiктi шетелдiк мамандарды республиканың құрама командаларына жұмысқа тарту мәселесiн қарау;
отандық спортшы кадрлармен жұмыс iстеуге басымдық беретiн отандық жаттықтырушыларды материалдық және өзге де ынталандыру жөнiнде пәрмендi шараларды енгiзу туралы мәселенi қарау қажет.
5.4. Ғылыми-әдiстемелiк және медициналық қамтамасыз ету
Спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау жөнiндегi оқу-жаттығу процесiн ғылыми-әдiстемелiк және медициналық қамтамасыз ету:
жоғары жетiстiктер спорты саласында ғылыми зерттеулер жүргiзудi;
спортшыларды даярлауда ғылыми-зерттеу iзденiстерiне негiзделген жаңа көзқарастарды енгiзудi;
спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау жүйесiн оңтайландыруды;
оқу-жаттығу процесiн медициналық жағынан қамтамасыз етудi;
спортшыларды психологиялық даярлауды;
спорт медицинасының нормативтiк базасын жасауды;
допингке қарсы зертхананы халықаралық ұйымдарда аккредиттеуден өткiзу жөнiндегi жұмысты жалғастыруды;
спорттың медицина-биологиялық қызметiн нығайтуды және дәрiгерлiк дене шынықтыру диспансерлерiнiң желiсiн кеңейтудi;
спортта жарақаттануды медицина-биологиялық жағынан қамтамасыз етудi, оның алдын алуды және емдеудi көздейдi.
5.5. Дене шынықтыру және спорт құралдары арқылы салауатты
өмiр салтын орнықтыру
5.5.1. Мектепке дейiнгi және мектеп жасындағы балалардың
дене тәрбиесiн жетiлдiру
Мектепке дейiнгi және мектеп жасындағы балалардың денсаулық жағдайын жақсарту мақсатында:
мектеп жасына дейiнгi балалардың дене тәрбиесi даярлығы жөнiнде ұсынымдар, оқу-әдiстемелiк құралдар әзiрлеу;
5-сыныптан бастап қыздар мен ұлдарды бөлек оқыта отырып, барлық жалпы бiлiм беретiн мектептердегi дене тәрбиесiнен аптасына үш сабаққа көшу мүмкiндiгін қарау;
денсаулық жағдайына байланысты арнайы медициналық топтарға жатқызылған балаларға дене тәрбиесi жөнiнде жағдай жасау мен сабақтар өткiзуге баса назар аудару;
балалар мен жасөспiрiмдер спорт клубтарын құру арқылы жалпы бiлiм беретiн мектептерде дене тәрбиесi сабақтарының мазмұнын толықтыратын дене шынықтыруды ұйымдастырудың мектептен тыс нысандарын жетiлдiру;
жалпы бiлiм беретiн мектептерге спорт түрлерi бойынша оқыту күнi ұзартылған және оқу-жаттығу процесi тереңдетiлген мамандандырылған сыныптар ашуды ұсыну қажет.
5.5.2. Жоғары және арнаулы орта оқу орындарындағы студенттер
мен оқушылардың дене тәрбиесi
Елдiң оқу орындарындағы студенттер мен оқушылардың дене тәрбиесi процесi мынадай мiндеттердi шешудi көздейдi:
дене шынықтыру саласында теориялық бiлiм мен практикалық iлiм жүйесiн қалыптастыру;
болашақ мамандардың дене тәрбиесi даярлығын, жаттығуын, жұмыс қабiлетiн, кәсiби мәнi бар табиғи қасиеттерi мен жүйке-қозғалыс қабiлетiн қамтитын, кейiннен оларды күнделiктi өмiрде пайдалану үшiн кәсiби даярлығының қажеттi деңгейiн қамтамасыз ету;
сырқаттың алдын алу, денсаулықты сақтау мен бекемдеу, дене тәрбиесi процесiнде өзiн-өзi бақылаудың дағдылары мен машықтарын меңгеру үшiн дене шынықтыру құралдарын толық пайдалану;
елiмiзде студенттер спортын дамыту және спортшы студенттердiң дүниежүзiлiк қысқы және жазғы универсиадаларды қоса алғанда, халықаралық студенттiк жарыстарға лайықты қатысуы;
денсаулығына байланысты арнайы медициналық топтарға жатқызылған студенттер мен оқушыларға дене тәрбиесi сабақтарын өткiзуге жағдай жасау;
студенттердiң "Сұңқар" спорт қоғамын құру.
5.5.3. Әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен
қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң дене тәрбиесi даярлығы
Әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң дене тәрбиесi даярлығы Қазақстан Республикасының әскери құралымдарының, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдарының жеке құрамын әскери оқыту мен тәрбиелеудiң маңызды және ажырамас бөлiгi болып табылады, сол ұйымдар құрамының дене тәрбиесi даярлығын арттыруға, денеге түсетiн ауыр жүктемелер мен психологиялық ширығуды бастан кешiру қабiлетiн дамытуға, бос уақытты мазмұнды ұйымдастыруға бағытталады.
Дене тәрбиесi даярлығының мақсаты - әскери қызметшiлердi, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiн олардың кәсiби қызметiнiң талаптарына сай арнайы мiндеттердi орындауға даярлауды қамтамасыз ету.
Әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң дене тәрбиесi даярлығының негiзгi мiндеттерi:
төзiмдiлiк, күштiлiк, жылдамдық пен ептiлiк сияқты табиғи қасиеттердi талап ететiн деңгейде дамыту және ұстап тұру;
арнайы табиғи қасиеттер мен машықтарды қалыптастыру;
тiрек-қозғалыс аппаратын нығайту;
сырқаттың және жаман әдеттердiң алдын алу, ағзаны шынықтыру;
психологиялық ұстамдылыққа, өзiне деген сенiмдiлiкке, мақсат қоюға, батылдық пен табандылыққа, бастамашылдық пен тапқырлыққа, қайсарлыққа, төзiмдiлiкке және өзiн-өзi ұстай бiлуге тәрбиелеу;
даярлық кезеңiнде және алға қойған мiндеттердi тiкелей орындау кезiнде шектен тыс физикалық және психологиялық жүктеменi бастан кешiруге дайын болуды қалыптастыру;
әскери қызметшiлердiң, құқық қорғау органдары мен қуатты құрылымдар қызметкерлерiнiң арасында спорттың әскери-қолданбалы түрлерiн дамыту болып табылады.
Тиiстi министрлiктер мен ведомстволар осы мiндеттердi шешу үшiн дене бiтiмiн жетiлдiруге және салауатты өмiр салтын енгiзуге, дене тәрбиесi даярлығының кәсiби-қолданбалы машықтарын игеруге және дамытуға, жалпы және арнайы дене тәрбиесi даярлығы бойынша бақылау нормативтерiн орындауға бағытталған жеке құрамның дене тәрбиесi жөнiндегi ведомстволық бағдарламаларын әзiрлеп, бекiтедi, сол ведомстволардың спортшыларын әскери қызметшiлер, полиция және қуатты құрылымдар арасындағы әлем чемпионаттарына даярлауды және олардың қатысуын қамтамасыз етедi.
5.5.4. Тұрғындар арасындағы дене тәрбиесi
Дене шынықтыру және спорт - ел азаматтарының денсаулығын нығайтудың, жастарды рухани тәрбиелеудiң және дене тәрбиесiнiң, салауатты өмiр салтын қалыптастырудың маңызды құралдарының бiрi. Сол себептi мемлекеттiң осы саладағы бiрiншi кезектегi мiндетi - ел халқының қалың жiгiнiң дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануына қол жеткiзу.
Тұрғындар арасында дене шынықтыруды дамыту ынталы тиiстi құрылымды қалыптастыру жолымен жүзеге асырылуға тиiс. Ересек адам дене шынықтыру-спорт қозғалысына өз еркiмен қатысады. Өз күшiмен құрылған дене шынықтыру-спорт қозғалысы ынталандырудың тұтас жүйесi арқылы өркендеуге тиiс.
Дене шынықтыру-сауықтыру, спорт клубтары елдегi дене шынықтыру мен спорт қозғалысының негiзi болуға тиiс. Дене шынықтыру-спорт клубтарымен қатар барынша ыңғайлы жағдай, қызметтiң көптеген түрлерiн ұсынатын спорт орталықтары да қатар дами алады.
Өңiрлердегi бұқаралық-спорт және дене шынықтыру-сауықтыру жұмысы тұрғындардың барлық жастағы топтары (еңбек ұжымдарында, халықтың тұрғылықты жерi мен демалыс орындарында, бiлiм беру мекемелерiнде) үшiн бұқаралық спорт түрлерiнен қолжетiмдi жарыстардың санын көбейтуге бағытталуға тиiс. Мұндай iс-шаралардың басты мiндетi - адамдардың күнделiктi дене шынықтыру-сауықтыру жаттығуларына деген талпынысын ынталандыру, оларды жарыс қызметiне тарту.
Ұлттық спорт түрлерiн, өзiндiк дене жаттығулары мен халық ойындарын дамыту мәселесiне ерекше назар аудару және оларды халықтың дене шынықтырумен және спортпен белсендi түрде шұғылдануға тарту пайдалану қажет.
Барлық меншiк нысанындағы кәсiпорындар мен ұйымдардағы қызметкерлердiң жұмыс күнi және жұмыстан кейiн қалпына келу режимiнде дене шынықтыру-сауықтыру және спортпен шұғылдану құқықтары iске асырылуға тиiс. Мемлекеттiк органдардың, барлық меншiк нысанындағы кәсiпорындар мен ұйымдардың азаматтарды дене шынықтырумен және спортпен жүйелi шұғылдануға тарту, еңбектi ұйымдастыру және жұмыстан кейiн оңалтуды демалыс шаралары кешенiне енгiзу үшiн бiрлескен күш-жiгерi қажет.
5.5.5. Мүгедектер арасындағы дене шынықтыру және спорт
Мүгедектердi дене шынықтыру-спорттық iс-қимылға тартуға байыпты назар аудару қажет. Бұл үшiн спорт клубтары мен залдарында олардың дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануына тиiстi жағдай жасауды, мүгедек спортшыларды халықаралық жарыстарға, соның iшiнде Паралимпиадалық ойындарға даярлауды қамтамасыз ету қажет.
5.6. Спорт резервiн және халықаралық дәрежедегi спортшыларды
даярлау
Дене шынықтыру мен спортты одан әрi дамыту, спорт резервiн даярлау және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеу - халықаралық спорт ұйымдарының жылдам өзгермелi талаптарын, спортшыларды даярлаудың түрлерi мен әдiстерiн үнемi жетiлдiрудi, жаңадан келгендерден бастап халықаралық дәрежедегi шеберге дейiн республика спортшыларын тәрбиелеу жүйесiн одан әрi дамытуды ескере отырып, оқу-жаттығу процесiн ұйымдастыруға деген деген жаңа көзқарастарды талап етедi.
Спортқа даярлықты ұйымдастыруда оның қазiргi заманғы әдiстемесiнiң мүмкiндiктерiн iске асырудың бiрқатар ережелерi мен алғышарттарын:
спортқа даярлық жүйесiнiң жоғары тұрған (құрама командалар, олимпиадалық даярлық орталықтары, жоғары спорт шеберлiгi мектептерi) және төмен тұрған (спортта дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар, олимпиада резервiн даярлау мектептерi, балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерi және олимпиада резервi мектептерi) құрылымдық бөлiктерiнде олардың мақсаттары, мiндеттерi, кадрмен, материалдық-техникалық және ғылыми-әдiстемелiк қамтамасыз етудегi ұйымдық-әдiстемелiк негiздердiң бiр-бiрiмен ұштасқан өзара байланысын;
спортшыларды орталықтан даярлауды, олардың жаттығу сабақтарындағы тұрақты бәсекелестiгiн және оны жұмыс қабiлетiн арттырудың факторының бiрi ретiнде пайдалануды, ағзаның iс-қимыл резервiн толығымен жұмылдыру мен бейiмделу процестерiн оңтайландыруды қамтамасыз ететiн ұйымдастыру жағдайларын жасауды атап көрсету қажет.
Ол үшiн:
елдiң барлық өңiрлерiндегi балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнде және олимпиада резервi мектептерiнде мектеп жасындағы балалардың 8 %-ына дейiн сабаққа қамту мақсатымен олардың желiсiн кеңейту жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру;
спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар мен елдiң барлық өңiрлерiнде олимпиада резервiн даярлаудың толыққанды өңiрлiк орталықтарын дамыту жөнiндегi жұмыстарды жалғастыру;
олимпиадалық даярлық, соның iшiнде мамандандырылған орталықтарды дамыту;
спорттық күнтiзбеде жоспарланған республикалық iс-шараларды өткiзудi және елдiң құрама командалары мен үздiк спортшыларының әлем, Азия чемпионаттарын, Олимпиада және Азия ойындарын қоса алғанда, халықаралық жарыстарға, басқа да ресми және халықаралық iрiктеу спорттық iс-шараларына қатысуын қамтамасыз ету;
спортшыларды - әлем чемпиондары және халықаралық жарыстар мен чемпионаттардың жүлдегерлерiн және олардың жаттықтырушыларын ынталандыру жүйесiн жетiлдiру;
Алматы қаласындағы "Шаңырақ" шағынауданында "Спорттағы дарынды балаларға арналған республикалық мектеп-интернат" мемлекеттiк мекемесiн құру.
Қазақстанның дүние жүзiнiң бәсекеге қабiлеттi елу елiнiң қатарына кiру стратегиясына қол жеткiзуi республика спортшыларынан халықаралық аренада жоғары нәтижелерге жетудi талап етедi.
Спорт резервiн даярлау және халықаралық дәрежедегi спортшыларды тәрбиелеудегi проблемаларды табысты шешу үшiн түпкiлiктi нәтижеге - әлем, Азия чемпионаттарында, Азия және Олимпиада ойындарында жүлделi орындарды иеленуге қабiлеттi спортшыларды тәрбиелеуге едәуiр ықпал ететiн факторларды қатаң ескеру қажет:
таңдаған спорт түрiне мамандану үшiн оның арнайы талаптарына жоғары дәрежелi спортшыларды даярлау жүйесiнiң қатаң түрде сай болуы;
спорт мамандығын таңдау, көпжылғы даярлықтың күллi жүйесiн әзiрлеу, жарыс қызметiнiң тиiмдi құрылымын анықтау кезiнде нақты әрбiр спортшының жеке бейiмдiлiгi мен қабiлеттерiне барынша ден қою;
жаттығу және жарыс жүктемесiнiң, демалудың, тамақтанудың, жұмыс қабiлетiн қалпына келтiру, ынталандыру құралдарының және iс-қимыл мүмкіндіктерін жұмылдырудың қатаң теңгермелі жүйесіне ұмтылу;
даярлықтың дәстүрден тыс құралдарын кеңейту - спортшы ағзасының iс-қимыл мүмкiндiктерiн толық ашуға мүмкiндiк беретiн аспаптарды, жабдықтарды және әдiстемелiк тәсiлдердi пайдалану;
спортшылардың жаттығу әсерлерiнiң факторларына бейiмделу процестерiн жеделдетуге, олардың басты жарыстарға тiкелей даярлығының тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк беретiн орташа биiктiктегi және биiк таудағы жағдайларда спортшыларды даярлаудың тиiмдi әдiстемесiн жетiлдiру;
бүкiл спорттық жаттығу жүйесiн жарыс қызметiнiң оңтайлы құрылымына қол жеткiзуге бағдарлау;
даярлық жүйесiнiң қарқындылығы, оған олимпиадалық спортты дамытудың жалпы үрдiстерi ретiнде, сонымен бiрге нақты спорт түрлерiнiң даму ерекшелiктерi ретiнде де тұрақты зерделеу мен есептеу негiзiнде жедел түзетулер жасау - жарыс ережелерiн және оларды өткiзу шарттарын өзгерту, жаңа мүкәммалдар мен жабдықтарды қолдану;
халықаралық спорт федерациялары тарататын әдiстемелер мен ақпараттық материалдарды қолдана отырып, елдiң құрама командаларында оқу-жаттығу процесiн ұйымдастыруда республикалық қоғамдық бiрлестiктердiң рөлiн арттыру.
5.7. Дене шынықтыру және спортты насихаттау
Тұрғындарды салауатты өмiр салтына, дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануға баулу халықтың түрлi әлеуметтiк-демографиялық топтарына арнап бейiмделген ақпараттық бағдарламаларды әзiрлеу арқылы жүзеге асуға тиiс. Спорттың негiзгi түрлерiнен, соның iшiнде бұқаралық ақпарат құралдарына конкурстық негiзде берiлетiн әлеуметтiк бағдарламалар бойынша гранттарды беру практикасын пайдалану арқылы, теледидар бағдарламаларын жасау, насихаттық және ақпараттық технологиялар әзiрлеу керек. Дене шынықтыру және спортты насихаттау атаулы, нақты әлеуметтiк топтар мен жiктерге, әрбiр адамға бағытталған, дене шынықтыру мен спорттың басымдығын дәлелдей көрсетуге, сондай-ақ жастар арасында нашақорлық, темекi шегушiлiк, iшiмдiктi пайдалану және басқа да жат құбылыстардың таралуына қарсы күреске бағытталуға тиiс. Жастардың дене тәрбиесi жөнiнде жұмыс жүргiзу, олардың ортасында қазақстандық спортшылардың спорттағы жетiстiктерiн, бұқаралық спортты танымал ету, олардың санасында "тәнi саудың - жаны сау" деген қағидатты орнықтыру қажет.
Бұл орайда бұқаралық ақпарат құралдарының мiндеттерi: азаматтардың спортқа, табиғи дене бiтiмiн жетiлдiруге деген қызығушылығын арттыру, спортпен өз бетiнше шұғылдануды белсендi түрде таныту, дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану қажеттiгiн көпшiлiктiң санасына сiңiру болып табылады.
Дене шынықтыру мен спортты насихаттау адамның жан-жақты спорттық және дене тәрбиесi даярлығының беделiн, гигиена және дене шынықтыру саласындағы бiлiм деңгейiн арттыруға ықпал етуге, ғылыми зерттеулер мен жаңалықтар ашуға негiзделуге тиiс.
Дене шынықтыру мен спортты дамытудағы басты бағыттардың бiрi - олардың ізгiлiктi жағын күшейту. Адамдардың өмiрi мен денсаулығына қауiп төндiретiн, қабылданған жалпы этикалық нормалар мен талаптарға сай келмейтiн, зорлық пен зомбылықты үйрететiн спорт түрлерi мен дене жаттығуларын дамытуға қолдау көрсетiлмеуге тиiс.
6. Қажеттi ресурстар мен қаржыландыру көздерi
Мемлекеттiк бюджеттен Бағдарламаны iске асыруға жұмсалатын жалпы шығын 160844185 мың теңгенi, соның iшiнде республикалық бюджет қаражатынан 85120172 мың теңгенi, жергiлiктi бюджет қаражатынан 75724013 мың теңгенi құрайды.
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 |
|
Республикалық |
8531594 |
32294965 |
26783613 |
8500000 |
9010000 |
Жергiлiктi |
13201664 |
14252326 |
15162088 |
16071813 |
17036122 |
Бағдарламаны iске асыруға қажеттi бюджет қаражатының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық және жергiлiктi бюджеттердi бекiту кезiнде нақтыланатын болады.
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер мен
көрсеткiштер
Бағдарламаны iске асыру барысында мынадай нәтижелерге қол жеткiзiлетiн болады:
бiрiншi кезең (2007-2009 жылдар):
сала мамандарының бiлiктiлiгiн арттыру мен қайта даярлау жүйесi жетiлдiрiлетiн болады;
дене шынықтырумен және спортпен жүйелi шұғылданушы халықтың үлесi 16,3%-ға дейiн өседi;
халықтың түрлi әлеуметтiк-демографиялық топтарының дене тәрбиесiнiң сабақтастығы қамтамасыз етiледi;
балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң саны 2007 жылы 400-гe, 2008 жылы 410-ға, 2009 жылы 420-ға көбейiп, оларда шұғылданушыларды қамту 6 жастан 18 жасқа дейiнгi балалар мен жасөспiрiмдердiң жалпы санының 8,5 %-на жетедi;
спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттар құрылады және олардың саны 2007 жылы - 15-кe, 2008 жылы - 16-ға, 2009 жылы - 17-гe жетедi;
екiншi кезең (2010-2011 жылдар):
жаттықтырушы-оқытушылар құрамының бiлiктiлiгi арттырылады;
дене шынықтырудың және жоғары жетiстiктер спортының ғылыми базасы жетiлдiрiлетiн болады;
дене шынықтырумен және спортпен жүйелі шұғылданушы халықтың саны 17%-ға дейiн өседi;
балалар мен жасөспiрiмдер спорт мектептерiнiң саны 2010 жылы - 425-ке, 2011 жылы 430-ға көбейiп, оларда шұғылданушыларды қамту 6 жастан 18 жасқа дейiнгi балалар мен жасөспiрiмдердiң жалпы санының 10%-ын құрайды;
спорттағы дарынды балаларға арналған мектеп-интернаттардың саны 2010 жылы 19-ға, 2011 жылы олардың саны 20-ға жетедi;
республиканың ұлттық құрама командаларына мүшелiкке үмiткерлердiң даярлық деңгейi мен халықаралық дәрежедегі спортшылардың саны артады;
әлем, Азия чемпионаттарын, әлем, Азия кубоктарын, Азия және Олимпиада ойындарын қоса алғанда, спортшылардың iрi халықаралық жарыстарға даярлығы мен қатысуы қамтамасыз етiледi;
саланың нормативтiк құқықтық базасы жетiлдiрiлетiн болады.
