Қарыздар мен салымдар бойынша шынайы, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеудегі сыйақы мөлшерлемелерін (нақты құнын) есептеу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2012 жылғы 26 наурыздағы № 137 Қаулысы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2012 жылы 16 мамырда № 7663 тіркелді.

"Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы" 1995 жылғы 31 тамыздағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса берілген Қарыздар мен салымдар бойынша шынайы, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеудегі сыйақы мөлшерлемелерін (нақты құнын) есептеу қағидалары бекітілсін.

2. Мыналардың:

1) Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының "Қаржылық қызмет бойынша сыйақы шегі туралы ақпаратты тарату кезіндегі сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін есептеу Ережесін бекіту туралы" 2006 жылғы 23 қыркүйектегі № 215 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 4444 тіркелген, 2006 жылғы 17 қарашада "Заң газеті" газетінде № 201 (1007) жарияланған) қаулысының;

2) Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының "Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының "Екінші деңгейдегі банктердің қаржылық қызмет бойынша сыйақы шегі туралы ақпаратты тарату кезіндегі сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін есептеу Ережесін бекіту туралы" 2006 жылғы 23 қыркүйектегі № 215 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2007 жылғы 16 шілдедегі № 206 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 4893 тіркелген) қаулысының;

3) Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының "Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының "Қаржылық қызмет бойынша сыйақы шегі туралы ақпаратты тарату кезіндегі сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін есептеу Ережесін бекіту туралы" 2006 жылғы 23 қыркүйектегі № 215 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2008 жылғы 26 мамырдағы № 81 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5261 тіркелген, 2008 жылғы 1 тамызда "Заң газеті" газетінде № 116 (1342), 2008 жылғы 15 қыркүйекте Қазақстан Республикасының орталық атқару және өзге де орталық мемлекеттік органдарының актілер жинағында № 9 жарияланған) қаулысының күші жойылды деп танылсын.

3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Ұлттық Банк Төрағасы

Г. Марченко

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2012 жылғы 26 наурыздағы № 137 қаулысымен бекітілген

Қарыздар мен салымдар бойынша шынайы, жылдық, тиімді, салыстырмалы
есептеудегі сыйақы мөлшерлемелерін (нақты құнын) есептеу қағидалары

Осы Қарыздар мен салымдар бойынша шынайы, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеудегі сыйақы мөлшерлемелерін (нақты құнын) есептеу қағидалары (бұдан әрі - Қағидалар) "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" 1995 жылғы 31 тамыздағы Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі - Заң) сәйкес әзірленді және ислам банктерін қоспағанда, банктердің, және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың қарыздар мен салымдар (банк аралықтарын қоспағанда) бойынша шынайы, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеудегі сыйақы мөлшерлемелерін (нақты құнын) есептеу тәртібін белгілейді.

Қағидалардың талаптары Қазақстан Республикасының бейрезидент ислам банктерінің филиалдарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының бейрезидент - банктерінің филиалдарына қолданылады.

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 29.01.2021 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1. Жалпы ережелер

1. Қағидалардың мақсаттары үшін мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі – Қағидаларға сәйкес есептелетін, банктің қызметтері бойынша шынайы, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеудегі сыйақы мөлшерлемесі (нақты құны);

2) клиент – банктің салымдарды қабылдау және (немесе) банктік қарыз операцияларын жүзеге асыру жөніндегі қызметтерін пайдалануға ниет етіп жүрген немесе пайдаланып жүрген жеке немесе заңды тұлға;

3) қарыз – қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау мен қадағалау жөнiндегi уәкілетті органның лицензиясы негізінде банктің төлемділік, мерзімділік және қайтарымдылық талаптарымен ақшалай нысандағы кредиттерді беруі;

4) қызметтер – банктердің банктік салым шартымен ресімделген салымдарды қабылдау операцияларын және банктік қарыз операцияларын (банк аралық қарыздар мен салымдарды қоспағанда) жүзеге асыруы.

2. Банктер:

1) қызметтер бойынша сыйақы шамалары туралы ақпаратты тарату, оның ішінде оны жариялау кезінде;

2) клиенттермен жасалатын қызметтер көрсету туралы шартта сыйақының жылдық тиімді мөлшерлемесін қаріптері сыйақының басқа мөлшерлемелерімен бірдей көлемдегі және ресімдеу стиліндегі (курсив, жартылай қарайтылған, түспен бояп көрсету) нысанда цифрмен көрсетеді.

Клиенттермен жасалатын қызметтер көрсету туралы шартта жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі компьютерлік техника құрылғыларының көмегімен басқа сыйақы мөлшерлемелерімен бір сөйлемде басылады.

Егер жалпы талаптар қызметтер көрсету туралы шартта кесте түрінде көрсетілсе, жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі басқа мөлшерлемелер көрсетілгеннен кейін келесі жеке жолда (бағанда) көрсетіледі.

Ескерту. 2-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 20.02.2023 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

3. Жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеу:

1) қызмет көрсету туралы шарт жасасу күніне;

2) клиенттің ауызша немесе жазбаша талабы бойынша;

3) шартқа қосымша келісім жасау жолымен банктік қарыз шартына клиенттің ақшалай міндеттемелері сомасының (мөлшерінің) және (немесе) оларды төлеу мерзімінің өзгеруіне әкеп соқтыратын өзгерістер мен толықтырулар енгізілген жағдайда;

4) клиент қарызға қызмет көрсету кезеңінде Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 19702 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2019 жылғы 28 қарашадағы № 218 қаулысымен бекітілген Жеке тұлғаға берілген банктік қарыз беруге және оған қызмет көрсетуге байланысты комиссиялар мен өзге де төлемдердің тізбесі (бұдан әрі – Тізбе) 2-тармағының 5), 6), 7) және 7-1) тармақшаларында көрсетілген төлемді жүзеге асырған және қызмет көрсету туралы шарт жасасқан күнгі жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің есебіне енгізілмеген жағдайда. Клиент банктік қарыз шартында көзделген тәртіппен жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі мәнінің өзгеруі туралы хабардар етіледі.

Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.02.2022 № 7 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

4. Заңда және (немесе) банктік қарыз шартында көзделген жағдайларда сыйақы мөлшерлемесінің өзгеруін қоса алғанда, шартқа қосымша келісім жасау жолымен банктік қарыз шартына клиенттің ақшалай міндеттемелері сомасының (мөлшерінің) және (немесе) оларды төлеу мерзімінің өзгеруіне әкеп соқтыратын өзгерістер мен толықтырулар енгізілген жағдайда банк берілген қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін негізгі борыштың қалдығы, банктік қарыз шартының талаптары өзгертілетін күндегі кредиттеудің қалған мерзімі, клиент төлеуге тиіс комиссиялар негізінде есептейді және банктік қарыз шартына қосымша келісімде көрсетеді.

5. Клиенттің талап етуі бойынша банк қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің нақтыланған мәнін клиенттің таңдауы бойынша шарттың қолданылу мерзімінің басынан бастап клиент жасаған барлық төлемдерді ескере отырып, банктік қарыз шартының қолданылу мерзімінің соңына дейін, не кредиттеудің қалған мерзімі мен негізгі борыштың қалдығы негізінде есептейді және оған жазбаша түрде жібереді.

5-1. Банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талап етулерді) басқаға беру кезінде осы Қағидалардың 3-тармағының 2), 3) тармақшаларында көзделген жағдайда жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеуді банктік қарыз шарты бойынша құқықтар (талап етулер) берілген үшінші тұлға жүргізеді.

Ескерту. 1-тарау 5-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.12.2017 № 249 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

6. Тасымалдағыш түріне (жарнамалық буклеттер, жол жиегіндегі билбордтар, стендтер, үндеулер және басқалар) қарамастан, қызметтер бойынша сыйақы шамалары туралы, оның ішінде бұқаралық ақпарат құралдары, интернет-ресурстар арқылы, электронды почтамен, телефон бойынша, клиенттерге ауызша кеңес беру кезінде берілетін ақпаратта жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемелері қамтылады.

2. Жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеу

7. Қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

D – алғашқы қарыз сомасы;

k – клиенттің банкке алғашқы қарызды алған күнгі қарыздарды алуға байланысты төлемдерінің жалпы сомасы;

n – клиентке соңғы төлемнің реттік нөмірі;

j – клиентке алғашқы қарызды алған күннен кейінгі төлемнің реттік нөмірі;

Sj – клиентке j-ші төлем сомасы, оның ішінде кезекті қарыздар;

APR – жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі;

tj – алғашқы қарыз берілген күннен бастап клиентке j-ші төлем сәтіне дейінгі уақыт кезеңі (күндермен);

m – клиенттің соңғы төлемінің реттік нөмірі;

і – клиент төлемінің реттік нөмірі;

Pi – осы Қағидалардың 8, 8-1-тармақтарына сәйкес төлемдерді қосқанда, клиенттің алғашқы қарызды алған күннен кейінгі і-ші төлемінің сомасы;

ti – алғашқы қарыз берілген күннен бастап клиенттің і-ші төлемі сәтіне дейінгі уақыт кезеңі (күндермен).

Ескерту. 7-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 22.12.2017 № 249 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

7-1. Қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің есебіне клиенттің негізгі борыш және сыйақы бойынша төлемдері, сондай-ақ қарыз беруге және қызмет көрсетуге байланысты, Қағидалардың 8 және 8-1-тармақтарында көрсетілген комиссиялар мен өзге де төлемдер кіргізіледі.

Ескерту. 2-тарау 7-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 30.05.2016 № 135 (01.07.2016 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

8. Заңды тұлғаға берілетін қарыз бойынша сыйақының жылдық тиімді мөлшерлемесінің есебіне банктік қарыз шартында көзделген қарызды беруге және оған қызмет көрсетуге байланысты комиссиялар мен өзге де төлемдер, банктік қарыз шартын жасасу күніне белгілі төлем мөлшерлері мен мерзімдері, сондай-ақ үшінші тұлғалардың пайдасына клиенттердің мынадай төлемдері кіреді:

1) клиенттің Қағидалардың 9-тармағының 4) тармақшасында көзделген төлемдерді қоспағанда, қарыз алуға, қарызға қызмет көрсетуге байланысты, сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары шеңберінде сақтандыру ұйымының пайдасына төлемдері;

2) клиенттің кепілдік (кепілдеме) алу үшін кепілгерге (кепіл берушіге), кепілге берілетін мүлікті бағалау үшін бағалаушыға төлемдері;

3) клиенттің екінші деңгейдегі банкке, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалына, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға (бұдан әрі – банк) клиенттерді тарту, клиенттер ұсынатын құжаттардың қарыз беру талаптарына сәйкестігін тексеруді жүзеге асыру, клиенттердің құжаттарын банкке беру, банк клиенттерінен қарыздарды өтеу есебіне төлемдер мен аударымдарды қабылдау бойынша қызметтер көрсететін ұйымдардың (делдалдардың) пайдасына төлемдері;

4) осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларына байланысты емес, қарыз алуға, қарызға қызмет көрсетуге байланысты банктік шот шарттары және (немесе) банктік қызмет көрсету шарттары, сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары шеңберінде банктің және (немесе) өзге де ұйымдардың пайдасына клиенттің комиссиялары мен төлемдері енгізіледі.

Егер қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеу кезінде осы тармақтың бірінші бөлігінің 1), 2), 3) және 4) тармақшаларында көрсетілген төлемдердің кредиттеудің бүкіл мерзіміне мөлшерлерін айқындау мүмкіндігі болмаса, қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің есебіне осы тұлғалардың олармен шарттар жасау күнінде айқындалған тарифтеріне қарай кредиттеудің бүкіл мерзіміндегі төлемдер енгізіледі.

Банктік қарыз шартында көзделген комиссиялар мен өзге де төлемдер, сондай-ақ осы тармақтың бірінші бөлігінің 1), 2), 3) және 4) тармақшаларында көрсетілген, өндіріп алу фактісі банктік қарыз шартын жасасу күні белгісіз төлемдер нақты төлем жасалғаннан кейін сыйақының жылдық тиімді мөлшерлемесі қайта есептелген жағдайда ескеріледі.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.02.2022 № 7 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

8-1. Жеке тұлғаға берілетін қарыз бойынша сыйақының жылдық тиімді мөлшерлемесінің есебіне банктік қарыз шартында көзделген қарызды беруге және оған қызмет көрсетуге байланысты комиссиялар мен өзге де төлемдер, банктік қарыз шартын жасасу күніне белгілі төлем мөлшері мен мерзімдері енгізіледі.

Егер қарыз бойынша сыйақының жылдық тиімді мөлшерлемесін есептеу кезінде кредиттеудің бүкіл мерзіміне Тізбенің 2-тармағының 5), 6), 7) және 7-1) тармақшаларында көрсетілген тұлғалардың пайдасына төлемдердің мөлшерін айқындау мүмкіндігі болмаса, сыйақының жылдық тиімді ставкасының есебіне осы тұлғалар белгілеген және олармен шарттар жасасу күніне айқындалған тарифтерді негізге ала отырып, кредиттеудің бүкіл мерзімі үшін төлемдер енгізіледі.

Банктік қарыз шартында көзделген, Тізбенің 2-тармағының 3), 4), 5), 6), 7), 7-1), 8) және 9) тармақшаларында көрсетілген, банктік қарыз шартын жасау күнінде өндіріп алу фактісі белгісіз комиссиялар мен өзге де төлемдер нақты төлем жасалғаннан кейін жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі қайта есептелген жағдайда немесе олар банктік қарызға қызмет көрсету кезеңінде енгізілген кезде ескеріледі.

Ескерту. 2-тарау 8-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 30.05.2016 № 135 (01.07.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда - ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.02.2022 № 7 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулыларымен.

9. Қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің есебіне:

1) Қағидалардың 8-тармағының 1), 2), 3) және 4) тармақшаларында және Тізбенің 2-тармағының 5), 6), 7) және 7-1) тармақшаларында көрсетілген төлемдерді қоспағанда, клиенттің үшінші тұлғалардың пайдасына төлемдері;

2) тұрақсыздық айыбын және оның ішінде клиентке белгіленген овердрафт лимитінің асып кеткені үшін айыппұл санкцияларының өзге түрлерін қоса алғанда, клиенттің банктік қарыз шартының талаптарын сақтамауына байланысты төлемдері;

3) клиенттің банктік қарыз шарты бойынша және кепіл берушінің пайдалануындағы міндеттемелерін қамтамасыз ететін кепіл шарты бойынша кепіл мәнін сақтандыру кезінде сақтандыру ұйымдарының пайдасына клиенттің төлемдері енгізілмейді.

Ескерту. 9-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 21.02.2022 № 7 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

10. Кредит карточкасын пайдалана отырып берілген қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің есебіне Қағидалардың 9-тармағында көрсетілген төлемдер мен комиссиялардан өзге:

1) шот валютасынан (берілген қарыз валютасынан) ерекшеленетін валютадағы операцияларды жүзеге асыру үшін комиссия;

2) кредит карточкасын шығару және оған қызмет көрсету үшін, оның ішінде кредит карточкасы бойынша операцияларды тоқтата тұру (қайта бастау) үшін комиссия;

3) банкоматтарды пайдалана отырып, қолма-қол ақшамен қарыз сомасын алу үшін комиссия да кіргізілмейді.

11. Қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесі негізгі көрсеткіштерге (инфляция деңгейі, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесі, LІBOR мөлшерлемесі, шетел валютасының бағамы және басқалар) тәуелді болған жағдайда банк жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеу күніндегі негізгі көрсеткіштің мәнін пайдаланады.

Ескерту. 11-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 29.01.2021 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

12. Кредиттік желілер бойынша қарыздар берілген кезде жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі кредиттік желі ашу туралы келісімде және осы келісім шеңберінде жасалған әрбір шартта оларда белгіленген талаптарға қарай көрсетіледі.

Кредиттік желі ашу туралы келісімде жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеуге қажетті мәндер болмаған жағдайда және оны Қағидалардың 13-тармағында көзделген талаптарды ескеріп есептеу мүмкіндігі болмаған кезде жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі кредиттік желі ашу туралы келісімде көрсетілмейді және оны жасасуға байланысты комиссиялар келісім шеңберінде жасалған бірінші банктік қарыз шарты бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің есебіне кіргізіледі.

13. Қарыз бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеу кезінде мынадай талаптар ескеріледі:

1) егер кредиттік желі ашу туралы келісімде немесе банктік қарыз шартында клиенттің шешіміне қарай мөлшерде және мерзімдерде оның қарыз алу құқығы көзделсе, жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі кредиттік желі ашу туралы келісімді немесе банктік қарыз шартын жасасу сәтінде кредиттік желі ашу туралы келісімде немесе банктік қарыз шартында көзделген ең жоғары ықтимал сомаға қарыз берілгеніне қарай есептеледі;

2) егер кредиттік желі ашу туралы келісімде немесе банктік қарыз шартында талаптарына қарай түрлі сыйақы мөлшерлемелері мен комиссиялар көзделсе, жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеуде ең жоғары сыйақы мөлшерлемесі мен комиссиялар пайдаланылады;

3) егер кредиттік желі ашу туралы келісімде немесе банктік қарыз шартында басқа нұсқамалар болмаған кезде қарызды өтеудің бірнеше ықтимал күні ескертілген болса, жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі қарыздың көрсетілген мерзімдердің ең ерте мерзімінде өтелетініне қарай есептеледі;

4) егер қарызды өтеу кестесі болмаса және кредиттік желі ашу туралы келісімнің немесе банктік қарыз шартының талаптарында қарыз мерзімі, өтемдер күндері мен сомалары анықталмаса, кредиттік желі ашу туралы келісімде немесе банктік қарыз шартында ең аз ай сайынғы (тұрақты) төлем көзделген жағдайларды қоспағанда, жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі қарызды он екі біркелкі төлемдермен өтеу арқылы (борыштың негізгі сомасын қайтару, қарыз бойынша сыйақы төлеу және кредиттік желі ашу туралы келісімнің немесе банктік қарыз шартының талаптарында айқындалған өзге де төлемдер) кредиттік желі ашу туралы келісімді немесе банктік қарыз шартын жасасу күнінен бастап бір жыл мерзіміне ең жоғары ықтимал сомаға қарыз (лимит) берілгеніне қарай есептеледі.

. Салым бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі мынадай формула бойынша есептеледі:

мұнда:

n – клиенттің соңғы төлемінің реттік нөмірі;

j – клиент төлемінің реттік нөмірі;

L_j – клиенттің банкке j-ші төлемінің сомасы, оның ішінде салым енгізу және салым енгізу мен оған қызмет көрсетуге байланысты өзге де төлемдер;

APR – жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі;

tj – салым тартылған күннен бастап клиенттің j-ші төлемі сәтіне дейінгі уақыт кезеңі (күндермен);

m – клиентке соңғы төлемнің реттік нөмірі;

і – клиентке төлемнің реттік нөмірі;

P_i – клиентке і-ші төлем сомасы, оның ішінде салымдар бойынша сыйақылар, салымдар қайтарымы, сондай-ақ тұрғын үй құрылыс жинақ ақшасы жүйесіндегі мемлекеттің сыйлықақылары;

ti – салым тартылған күннен бастап і-ші төлем сәтіне дейінгі уақыт кезеңі (күндермен).

15. Салым бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеу кезінде мынадай талаптар ескеріледі:

1) егер шартта салымды қайтару мерзімі айқындалмаған болса, салым шарт жасасқан күннен бастап бір жыл мерзімге енгізілген болып есептеледі;

2) егер шарттың талаптары бойынша салым бойынша сыйақы мөлшерлемесі болмаса, жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі банктің комиссиялары ескеріліп есептеледі және шартта көрсетіледі.

16. Жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеу компьютерлік бағдарламаларды қолдана отырып, жүйелі жақындатылған алгебралық әдіспен жүзеге асырылады.

Клиенттің банкке жасаған төлемдері және банктің клиентке жасаған төлемдері олардың нақты төлену күнінде, болашақтағылары – төлемдер кестесі бойынша ескеріледі.

17. Егер жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін есептеу кезінде алынған сан бір ондық белгіден асатын болса, ол былайша ондық үлеске дейін дөңгелектенуі тиіс:

1) егер жүздік үлес 5-ке тең немесе одан артық болса, оныншы үлес 1-ге өседі де, одан кейінгі барлық белгілер алып тасталады;

2) егер жүздік үлес 5-тен кем болса, оныншы үлес өзгеріссіз қалады, одан кейінгі барлық белгілер алып тасталады.

Об утверждении Правил исчисления ставок вознаграждения в достоверном, годовом, эффективном, сопоставимом исчислении (реальной стоимости) по займам и вкладам

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 26 марта 2012 года № 137. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 16 мая 2012 года № 7663.

В соответствии с Законом Республики Казахстан от 31 августа 1995 года "О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан" Правление Национального Банка Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемые Правила исчисления ставок вознаграждения в достоверном, годовом, эффективном, сопоставимом исчислении (реальной стоимости) по займам и вкладам.

2. Признать утратившими силу:

1) постановление Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций от 23 сентября 2006 года № 215 "Об утверждении Правил исчисления ставок вознаграждения при распространении информации о величинах вознаграждения по финансовым услугам" (зарегистрированное в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 4444,опубликованное 17 ноября 2006 года в газете "Юридическая газета" № 201 (1181));

2) постановление Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций от 16 июля 2007 года № 206 "О внесении изменений и дополнений в постановление Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций от 23 сентября 2006 года № 215 "Об утверждении Правил исчисления банками второго уровня ставок вознаграждения при распространении информации о величинах вознаграждения по финансовым услугам" (зарегистрированное в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 4893);

3) постановление Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций от 26 мая 2008 года № 81 "О внесении изменений и дополнений в постановление Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций от 23 сентября 2006 года № 215 "Об утверждении Правил исчисления ставок вознаграждения при распространении информации о величинах вознаграждения по финансовым услугам" (зарегистрированное в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 5261, опубликованное 1 августа 2008 года в газете "Юридическая газета" № 116 (1516), 15 сентября 2008 года в Собрании актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов Республики Казахстан № 9).

3. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого опубликования.

Председатель
Национального Банка	Г. Марченко

Утверждены постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 26 марта 2012 года № 137

Правила
исчисления ставок вознаграждения в достоверном, годовом,
эффективном, сопоставимом исчислении (реальной стоимости)
по займам и вкладам

Настоящие Правила исчисления ставок вознаграждения в достоверном, годовом, эффективном, сопоставимом исчислении (реальной стоимости) по займам и вкладам (далее – Правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 31 августа 1995 года "О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан" (далее – Закон) и устанавливают порядок исчисления банками, за исключением исламских банков, и организациями, осуществляющими отдельные виды банковских операций, ставок вознаграждения в достоверном, годовом, эффективном, сопоставимом исчислении (реальной стоимости) по займам и вкладам (за исключением межбанковских).

Требования Правил распространяются на филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан, за исключением филиалов исламских банков – нерезидентов Республики Казахстан.

Сноска. Преамбула - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 29.01.2021 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Общие положения

1. Для целей Правил используются следующие понятия:

1) годовая эффективная ставка вознаграждения - ставка вознаграждения в достоверном, годовом, эффективном, сопоставимом исчислении (реальная стоимость) по услугам банка, рассчитываемая в соответствии с Правилами;

2) заем - предоставление банком кредитов в денежной форме на условиях платности, срочности и возвратности на основании лицензии уполномоченного органа по регулированию контролю и надзору финансового рынка и финансовых организаций;

3) клиент - физическое или юридическое лицо, намеревающееся воспользоваться или пользующееся услугами банка по приему вкладов и (или) осуществлению банковских заемных операций;

4) услуги – осуществление банками операций по приему вкладов, оформленных договором банковского вклада, и банковских заемных операций (за исключением межбанковских займов и вкладов).

2. Банки указывают годовую эффективную ставку вознаграждения в цифровом выражении, в одинаковой по размеру и стилю оформления шрифтов (курсив, полужирный, выделение цветом) форме с другими ставками вознаграждения:

1) при распространении информации о величинах вознаграждения по услугам, в том числе ее публикации;

2) в договоре о предоставлении услуг, заключаемом с клиентами.

В договоре о предоставлении услуг, заключаемом с клиентами, годовая эффективная ставка вознаграждения печатается при помощи устройств компьютерной техники в одном предложении с другими ставками вознаграждения.

Если общие условия отражаются в договоре о предоставлении услуг в виде таблицы, годовая эффективная ставка вознаграждения указывается в отдельной строке (столбце), следующей после указания других ставок.

Сноска. Пункт 2 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 20.02.2023 № 8 (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. Расчет годовой эффективной ставки вознаграждения производится:

1) на дату заключения договора о предоставлении услуги;

2) по устному или письменному требованию клиента;

3) в случае внесения изменений и дополнений в договор банковского займа путем заключения дополнительного соглашения к договору, которые влекут изменение суммы (размера) денежных обязательств клиента и (или) срока их уплаты;

4) в случае осуществления клиентом в период обслуживания займа платежа, указанного в подпунктах 5), 6), 7) и 7-1) пункта 2 Перечня комиссий и иных платежей, связанных с выдачей и обслуживанием банковского займа, выданного физическому лицу, утвержденного постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 28 ноября 2019 года № 218, зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 19702 (далее - Перечень), и не включенного в расчет годовой эффективной ставки вознаграждения на дату заключения договора о предоставлении услуги. Клиент уведомляется об изменении значения годовой эффективной ставки вознаграждения в порядке, предусмотренном договором банковского займа.

Сноска. Пункт 3 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.02.2022 № 7 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

4. В случае внесения изменений и дополнений в договор банковского займа путем заключения дополнительного соглашения к договору, которые влекут изменение суммы (размера) денежных обязательств клиента и (или) срока их уплаты, включая изменение ставки вознаграждения в случаях, предусмотренных Законом и (или) договором банковского займа, годовая эффективная ставка вознаграждения по выданному займу рассчитывается банком на основании остатка основного долга, оставшегося срока кредитования на дату, с которой изменяются условия договора банковского займа, комиссий, подлежащих оплате клиентом, и указывается в дополнительном соглашении к договору банковского займа.

5. По требованию клиента расчет уточненного значения годовой эффективной ставки вознаграждения по займу производится банком по выбору клиента до конца срока действия договора банковского займа с учетом всех платежей, произведенных клиентом с начала срока действия договора, либо на основании оставшегося срока кредитования и остатка основного долга и доводится до него в письменном виде.

5-1. При уступке прав (требований) по договору банковского займа расчет годовой эффективной ставки вознаграждения в случаях, предусмотренных подпунктами 2), 3) пункта 3 настоящих Правил производится третьим лицом, которому уступлены права (требования) по договору банковского займа.

Сноска. Правила дополнены пунктом 5-1 в соответствии с постановлением Правления Национального Банка РК от 22.12.2017 № 249 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

6. Информация о величинах вознаграждения по услугам, независимо от вида носителя (рекламные буклеты, придорожные билборды, стенды, листовки и другое), в том числе передаваемая через средства массовой информации, интернет-ресурсы, электронной почтой, по телефону, при устном консультировании клиентов, содержит сведения о годовых эффективных ставках вознаграждения.

2. Расчет годовой эффективной ставки вознаграждения

7. Годовая эффективная ставка вознаграждения по займу рассчитывается по следующей формуле:

где:

D - сумма первого займа;

k - общая сумма платежей клиента банку, связанных с получением займов, на дату получения первого займа;

n - порядковый номер последней выплаты клиенту;

j - порядковый номер выплаты клиенту после даты получения первого займа;

S_j - сумма j-той выплаты клиенту, в том числе очередные займы;

APR - годовая эффективная ставка вознаграждения;

tj - период времени со дня предоставления первого займа до момента j-той выплаты клиенту (в днях);

m - порядковый номер последнего платежа клиента;

і - порядковый номер платежа клиента;

P_i - сумма і-того платежа клиента после даты получения первого займа, включая платежи в соответствии с пунктами 8, 8-1 настоящих Правил;

ti - период времени со дня предоставления первого займа до момента і-того платежа клиента (в днях).

Сноска. Пункт 7 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 22.12.2017 № 249 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

7-1. В расчет годовой эффективной ставки вознаграждения по займу включаются платежи клиента по основному долгу и вознаграждению, а также комиссии и иные платежи, связанные с выдачей и обслуживанием займа, указанные в пунктах 8 и 8-1 Правил.

Сноска. Правила дополнены пунктом 7-1 в соответствии с постановлением Правления Национального Банка РК от 30.05.2016 № 135 (вводится в действие с 01.07.2016).

8. В расчет годовой эффективной ставки вознаграждения по займу, выдаваемому юридическому лицу, включаются комиссии и иные платежи, связанные с выдачей и обслуживанием займа, предусмотренные договором банковского займа, размеры и сроки выплаты, которых известны на дату заключения договора банковского займа, а также следующие платежи клиентов в пользу третьих лиц:

1) платежи клиента в пользу страховой организации в рамках договоров страхования (перестрахования), связанные с получением займа, обслуживанием займа, за исключением платежей, предусмотренных подпунктом 4) пункта 9 Правил;

2) платежи клиента гаранту (поручителю) за получение гарантии (поручительства), оценщику за оценку передаваемого в залог имущества;

3) платежи клиента в пользу организаций (посредников), оказывающих услуги банку второго уровня, филиалу банка-нерезидента Республики Казахстан, организации, осуществляющей отдельные виды банковских операций (далее - банк) по привлечению клиентов, осуществлению проверки документов, предоставляемых клиентами, на соответствие условиям выдачи займа, передаче документов клиентов банку, приему платежей и переводов от клиентов банка в счет погашения займов;

4) комиссии и платежи клиента в пользу банка и (или) иных организаций в рамках договоров банковского счета и (или) договоров банковского обслуживания, договоров страхования (перестрахования), связанные с получением займа, обслуживанием займа, не связанные с подпунктами 1), 2) и 3) настоящего пункта.

Если при расчете годовой эффективной ставки вознаграждения по займу, отсутствует возможность определения размеров платежей, указанных в подпунктах 1), 2), 3) и 4) части первой настоящего пункта, на весь срок кредитования, то в расчет годовой эффективной ставки вознаграждения по займу включаются платежи за весь срок кредитования, исходя из тарифов данных лиц, определенных на день заключения с ними договоров.

Комиссии и иные платежи, предусмотренные договором банковского займа, а также платежи, указанные в подпунктах 1), 2), 3) и 4) части первой настоящего пункта, факт взимания которых неизвестен на дату заключения договора банковского займа, учитываются в случае перерасчета годовой эффективной ставки вознаграждения после фактического платежа.

Сноска. Пункт 8 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.02.2022 № 7 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

8-1. В расчет годовой эффективной ставки вознаграждения по займу, выдаваемому физическому лицу, включаются комиссии и иные платежи, связанные с выдачей и обслуживанием займа, предусмотренные договором банковского займа, размеры и сроки выплаты, которых известны на дату заключения договора банковского займа.

Если при расчете годовой эффективной ставки вознаграждения по займу отсутствует возможность определения размеров платежей в пользу лиц, указанных в подпунктах 5), 6), 7) и 7-1) пункта 2 Перечня, на весь срок кредитования, в расчет годовой эффективной ставки вознаграждения включаются платежи за весь срок кредитования, исходя из тарифов, установленных данными лицами и определенных на дату заключения с ними договоров.

Комиссии и иные платежи, предусмотренные договором банковского займа, указанные в подпунктах 3), 4), 5), 6), 7), 7-1), 8), и 9) пункта 2 Перечня, факт взимания которых неизвестен на дату заключения договора банковского займа, учитываются в случае перерасчета годовой эффективной ставки вознаграждения после фактического платежа или при их введении в период обслуживания банковского займа.

Сноска. Правила дополнены пунктом 8-1 в соответствии с постановлением Правления Национального Банка РК от 30.05.2016 № 135 (вводится в действие с 01.07.2016); в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.02.2022 № 7 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

9. В расчет годовой эффективной ставки вознаграждения по займу не включаются:

1) платежи клиента в пользу третьих лиц, за исключением платежей, указанных в подпунктах 1), 2), 3) и 4) пункта 8 Правил и в подпунктах 5), 6), 7) и 7-1) пункта 2 Перечня;

2) платежи клиента, связанные с несоблюдением им условий договора банковского займа, включая неустойку и иные виды штрафных санкций, в том числе за превышение лимита овердрафта, установленного клиенту;

3) платежи клиента в пользу страховых организаций при страховании предмета залога по договору залога, обеспечивающего обязательства клиента по договору банковского займа и находящегося в пользовании залогодателя.

Сноска. Пункт 9 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 21.02.2022 № 7 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

10. По займу, выданному с использованием кредитной карточки, в расчет годовой эффективной ставки вознаграждения помимо платежей и комиссий, указанных в пункте 9 Правил, также не включаются:

1) комиссия за осуществление операций в валюте, отличной от валюты счета (валюты предоставленного займа);

2) комиссия за выпуск и обслуживание кредитной карточки, в том числе за приостановление (возобновление) операций по кредитной карточке;

3) комиссия за получение суммы займа наличными деньгами с использованием банкоматов.

11. В случае зависимости ставки вознаграждения по займу от базовых показателей (уровень инфляции, базовая ставка Национального Банка Республики Казахстан, ставка LIBOR, курс иностранной валюты и другие) банк использует значение базового показателя на дату исчисления годовой эффективной ставки вознаграждения.

Сноска. Пункт 11 - в редакции постановления Правления Агентства РК по регулированию и развитию финансового рынка от 29.01.2021 № 6 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

12. При предоставлении займов по кредитным линиям годовая эффективная ставка вознаграждения указывается в соглашении об открытии кредитной линии и в каждом договоре, заключенном в рамках данного соглашения, исходя из установленных в них условий.

В случае отсутствия в соглашении об открытии кредитной линии значений, необходимых для расчета годовой эффективной ставки вознаграждения, и при отсутствии возможности рассчитать ее с учетом условий, предусмотренных в пункте 13 Правил, годовая эффективная ставка вознаграждения не указывается в соглашении об открытии кредитной линии, и комиссии, связанные с его заключением, включаются в расчет годовой эффективной ставки вознаграждения по первому договору банковского займа, заключенному в рамках соглашения.

13. При расчете годовой эффективной ставки вознаграждения по займу учитываются следующие условия:

1) если соглашением об открытии кредитной линии или договором банковского займа предусмотрено право получения займа клиентом в размерах и сроки в зависимости от его решения, расчет годовой эффективной ставки вознаграждения осуществляется исходя из того, что заем предоставлен в момент заключения соглашения об открытии кредитной линии или договора банковского займа на максимально возможную сумму, предусмотренную соглашением об открытии кредитной линии или договором банковского займа;

2) если соглашением об открытии кредитной линии или договором банковского займа в зависимости от условий предусмотрены различные ставки вознаграждения и комиссий, в расчете годовой эффективной ставки вознаграждения используются максимальные ставка вознаграждения и комиссии;

3) если в соглашении об открытии кредитной линии или договоре банковского займа оговаривается несколько возможных дат погашения займа при отсутствии других указаний, расчет годовой эффективной ставки вознаграждения осуществляется исходя из того, что заем погашается в самые ранние из указанных сроков;

4) если отсутствует график погашения займа и в условиях соглашения об открытии кредитной линии или договора банковского займа не определен срок займа, даты и суммы погашений, расчет годовой эффективной ставки вознаграждения осуществляется исходя из того, что заем предоставлен на максимально возможную сумму займа (лимит), сроком на год со дня заключения соглашения об открытии кредитной линии или договора банковского займа с погашением займа двенадцатью равномерными платежами (возврат основной суммы долга, уплата вознаграждения по займу и иные платежи, определенные условиями соглашения об открытии кредитной линии или договора банковского займа), за исключением случаев, когда соглашением об открытии кредитной линии или договором банковского займа предусмотрен минимальный ежемесячный (регулярный) платеж.

14. Годовая эффективная ставка вознаграждения по вкладу рассчитывается по следующей формуле:

где:

n - порядковый номер последнего платежа клиента;

j - порядковый номер платежа клиента;

L_j - сумма j-того платежа клиента банку, в том числе внесение вклада и иные платежи, связанные с внесением вклада и его обслуживанием;

APR - годовая эффективная ставка вознаграждения;

tj - период времени со дня привлечения вклада до момента j-того платежа клиента (в днях);

m - порядковый номер последней выплаты клиенту;

і - порядковый номер выплаты клиенту;

P_i - сумма і-той выплаты клиенту, в том числе вознаграждения по вкладам, возврат вкладов, а также премии государства в системе жилищных строительных сбережений;

ti - период времени со дня привлечения вклада до момента і-той выплаты (в днях).

15. При исчислении годовой эффективной ставки вознаграждения по вкладу учитываются следующие условия:

1) если договором не определен срок возврата вклада, вклад считается внесенным сроком на один год со дня заключения договора;

2) если по условиям договора ставка вознаграждения по вкладу отсутствует, годовая эффективная ставка вознаграждения рассчитывается с учетом комиссий банка и указывается в договоре.

16. Исчисление годовой эффективной ставки вознаграждения осуществляется алгебраическим методом, последовательными приближениями с применением компьютерных программ.

Произведенные выплаты клиента банку и выплаты банка клиенту учитываются на даты их фактических выплат, будущие - по графику выплат.

17. Если при расчете годовой эффективной ставки вознаграждения полученное число имеет более одного десятичного знака, оно подлежит округлению до десятых долей следующим образом:

1) если сотая доля больше или равна 5, десятая доля увеличивается на 1, все следующие за ней знаки исключаются;

2) если сотая доля меньше 5, десятая доля остается без изменений, все следующие за ней знаки исключаются.